Ek 9 Ekosistem Değerlendirme Raporu

Transkript

Berrak Enerji Üretim Tic. ve San. A.Ş.
Güvercin Regülatörü ve 16,32 MWe/16,82 MWm Kurulu Güce Sahip
Hidroelektrik Santrali, Kırma Eleme Tesisi ve Beton Santrali
Ek 9 Ekosistem
Değerlendirme Raporu
BERRAK ENERJİ ÜRETİM TİCARET VE SANAYİ A.Ş.
Güvercin (Kahramanmaraş)
HES Projesi
EkosistemDeğerlendirme
Raporu
Yrd. Doç.Dr. Fevzi ÖZGÖKÇE
Yrd. Doç.Dr. Murat ÜNAL
Yüzüncü Yıl Üniversitesi
Fen Fakültesi
TEMMUZ 2011
[Şirket adını yazın]
Güvercin (Kahramanmaraş) HES Projesi EkosistemDeğerlendirme Raporu
ÖNSÖZ
“Biz doğayı atalarımızdan miras almadık, çocuklarımızdan ödünç aldık” der bir Kızılderili
atasözü. Doğayı korumanın, insanlığı korumayla eş anlamlı olduğunu her geçen gün daha çok
anladığımız bu yüzyılda çevreyi tanımak kadar onu korumakta büyük önem taşımaktadır.
Ülkelerin tarihi ve kültürel zenginlikleri yanında biyolojik çeşitliliği de önemlidir. Faaliyet
alanını gün geçtikçe genişleten insanoğlunun, çevreyi tehdit eden aktivitesi sonucunda, bir kısmı
henüz hiç tanınmayan, bilinmeyen canlı türleri kayıp olabilmektedir. Aynı zamanda sınırlı veya çok
lokal yayılış alanına sahip bazı bilinen taksonlar bu faaliyetler sonucu ileri derecede risk altındadırlar.
Yaşam ortamlarının dengesini alt üst eden insan aktiviteleriyle ortaya çıkan ekolojik
sorunların sayısı oldukça yüksektir. Hızlı sanayileşme ve aşırı nüfus artışı dünyamızın dengesini
bozmuş ve dolayısıyla başta insanlar olmak üzere tüm canlılar bundan etkilenmişlerdir. Primer üretici
olmaları sebebi ile bitkilerin ekosistemde özel bir önemi vardır. Bitkilerin bu vazgeçilmez
fonksiyonları başka bir varlık tarafından telafi edilemeyen ve hayat için vazgeçilmeyen temel
fonksiyonlardır. Bitkilerin tabiattaki bu çok önemli etkilerinden dolayıdır ki bütün dünyada bitkiler
üzerine çok yoğun araştırmalar yapılmış ve yapılmaktadır.
Ülkemiz sosyal ve ekonomik gelişimi ve bu gelişmeye paralel olarak gereksinim duyduğu
elektrik enerjisini kesintisiz, kaliteli, güvenilir ve ekonomik olarak üretmek durumundadır. Bu nedenle
öncelikle yerli enerji kaynaklarından yararlanılarak projeler geliştirmeli ve gerekli yatırımlar
yapılmalıdır. Elektrik enerji üretiminde fosil, nükleer yakıtlı termik ve doğal gazlı santraller yanında
hidroelektrik santrallerin yenilenebilir ve pike çalışma gibi iki önemli özelliği mevcuttur. Elektrik
enerjisi tüketimi ekonomik gelişmenin ve sosyal refahın en önemli göstergelerinden biridir. Bir ülkede
kişi başına düşen elektrik enerjisi üretimi ve tüketimi o ülkedeki hayat standardını göstermektedir.
Gelişmiş ülkelerde kişi başına elektrik tüketimi 5000-7000 kWh olmasına karşın ülkemizde brüt 1900
kWh’dır.
Hayata geçirilmiş enerji projeleri ile ilgili yatırımların tarihi gelişimine bakıldığı zaman
önemli mesafelerin alınmış olduğu görülmektedir. Fakat Türkiye elektrik enerjisi üretimi ve tüketim
açısından gelişmiş ülkelerle karşılaştırıldığında son sıralarda bulunmaktadır. Ülkemizin gelişmiş
ülkeler düzeyine erişebilmesi için bütün olanaklarını kullanarak enerji arzını artırması için her türlü
çabayı göstermesi ve elektrik enerjisi ihtiyacını karşılamak için ekonomik yapılabilirliği olan tüm
hidroelektrik potansiyelini kullanması gerekmektedir. Su kaynakları, uzun vadede istikrarlı
kullanılması gereken doğal zenginliklerdendir. Su kaynaklarının ekolojik durumlarının ortaya
çıkarılması ve iyi ekolojik konumlarının korunması, diğerlerinin ise iyi statüye yükseltilmesi önem arz
etmektedir.
Bir ülkenin sahip olduğu tabii kaynak potansiyeli bilinmeden, söz konusu kaynaklardan
faydalanma şekli, miktarı ve bu kaynakların ekosistemdeki önemi hakkında gerçekçi bir
değerlendirme yapılamaz. Biyosferde her canlının mutlaka çok önemli fonksiyonları vardır. Ancak
üreticilerin ekosistemdeki fonksiyonları diğer canlılara göre çok daha önemlidir. Her canlının belirli
bir ekolojisi ve bu ekolojinin uzandığı saha genişliği kadar bir yayılış alanı vardır.
Temmuz 2011
1
İÇİNDEKİLER
Sayfa
1
2
2
2
2
3
ÖNSÖZ
İÇİNDEKİLER
ŞEKİLLER DİZİNİ
ÇİZELGELER DİZİNİ
EKLER DİZİNİ
1. GİRİŞ
2. MATERYAL ve YÖNTEM
3. ÇALIŞMA ALANININ GENEL TANIMI
4. BULGULAR
5. SONUÇ ve EKOLOJİK DEĞERLENDİRMELER
6. TEHDİTLER ve DİĞER KORUMA KONULARI
KAYNAKLAR
5
8
13
19
27
29
ŞEKİLLER DİZİNİ
Şekil 1.1. Çalışma alanının Coğrafi haritası.
Şekil 3.1. Güvercin HES alanı ve alt havzaları
Şekil 3.2. Kahramanmaraş ilinin iklim diyagramı
Sayfa
4
9
13
ÇİZELGELER DİZİNİ
Çizelge 4.1.Takson Sayılarının Karşılaştırılması
Çizelge 4.2. Endemik Taksonlar ve Oranlarının Karşılaştırılması
Çizelge 4.3. Fitocoğrafik Bölgelerinin Karşılaştırılması
Sayfa
15
16
17
EKLER DİZİNİ
Sayfa
Ek 1. Çalışma alanında tespit edilen bitkiler (Çalışma alanının Florası)
Ek 2: Çalışma alanının Faunası (Çalışma alanında tespit edilen hayvanlar)
Temmuz 2011
35
54
2
1. GİRİŞ
Türkiye coğrafi konumu, jeomorfolojik yapısı ve değişik iklim tiplerinin etkisi altında
bulunması nedeniyle zengin bir flora ve fauna çeşitliliğine sahiptir. Bunun en önemli göstergelerinden
birini Biyolojik Çesitliliğin birçok alanda kullanımıdır. Avrupa ve Asya kıtalarının sahip olduğu
topraklar bütünü üzerinde yapılan fitocoğrafik sınıflandırmalar sonucu Türkiye; üç farklı fitocoğrafik
bölgeye ayrılmıştır; 1. Avrupa- Sibirya, 2. Akdeniz ve 3. İran – Turan fitocoğrafik bölgeleridir.
Bir ülkenin sahip olduğu tabii kaynak potansiyeli bilinmeden, söz konusu kaynaklardan
faydalanma şekli, miktarı ve bu kaynakların ekosistemdeki önemi hakkında gerçekçi bir
değerlendirme yapılamaz. Biyosferde her canlının mutlaka çok önemli fonksiyonları vardır. Ancak
üreticilerin ekosistemdeki fonksiyonları diğer canlılara göre çok daha önemlidir. Her canlının belirli
bir ekolojisi ve bu ekolojinin uzandığı saha genişliği kadar bir yayılış alanı vardır.
Su kaynakları, uzun vadede istikrarlı kullanılması gereken doğal zenginliklerdendir. Su
kaynaklarının ekolojik durumlarının ortaya çıkarılması ve iyi ekolojik konumlarının korunması,
diğerlerinin ise iyi statüye yükseltilmesi önem arz etmektedir.
Kahramanmaraş, hızla gelişen bir ilimiz olup, merkez nüfusu hızla artarken şehirsel mekan
genişlemiş, geleneksel el sanatları yerini hızlı bir şekilde tekstil ağırlıklı fabrikalara bırakmıştır. Şehrin
özel konumu nedeniyle endüstri alanları daha çok akarsuların da içerisinde bulunduğu ovada
yoğunlaşmıştır. Verimli ovada ilaçlı ve gübreli zirai faaliyetler de yoğunluğunu sürdürmektedir.
Akarsuların evsel ve endüstriyel atıklarca aşırı kirlenme yönünde baskı yapmaktadır. Ayrıca şehir ve
çevresinde su kullanımına olan ihtiyaç artmış, temiz su temini ve atıksular bir problem olarak ortaya
çıkmıştır. Bu çalışmamız esnasında Ceyhan Nehri ve özellikle Çağırgan Deresi ve kollarındaki evsel
ve endüstriyel kaynaklı kirlenme gözle görülür duruma geldiği gözlemlenmiştir. Günümüzde su
kullanımı hızla artırmış ve o oranda kirlenmede artmaktadır. Artan su ihtiyacı su kaynaklarının sınırsız
kullanımı ve atıksuların problem olarak ortaya çıkmasına neden olmuştur. Birçok az gelişmiş ve
gelişmekte olan ülkelerde atıksular temizleme işlemine tabi tutulmadan akarsulara boşaltılmaktadır.
Bu durum akarsularda kirliliğin boyutlarını kontrol edilemez seviyeye çıkardığı gibi akarsulardan
yeterince faydalanmayı da sınırlandırmaktadır.
Proje alanı Kahramanmaraş Merkez ilçesinde bulunmakta olup, Doğu Akdeniz bölümünün
kuzey doğusunda yer alır. Merkez ilçenin batısında Andırın ilçesi, kuzeyinde Göksun ve Ekinözü,
doğuda Pazarcık ve Çağlayancerit ve güneyde Türkoğlu İlçeleri ile çevrilidir. Proje alanı; Merkez
ilçenin Çokran, Gölpınar, Kalekaya ve sadıklı Köyü sınırları içerisinde kalmaktadır (Şekil 1.1).
Kahramanmaraş, Merkez ilçe deniz seviyesinden 568 m. yükseklikte olup, ilin kuzey kesimleri
oldukça dağlıktır. Yeryüzü şekilleri genellikle Güneydoğu Torosların uzantıları olan dağlarla bunlar
arasında kalan çöküntü alanlarından oluşmaktadır. Arazi yüksekliği 350 metreden 3000 metreye kadar
çıkan Kahramanmaraş da geniş ovalar vardır. Bunlar; Gâvur, Maraş, Göksun, Aşağı Göksun, Afşin,
Elbistan, Andırın, Mizmilli, Narlı ve İnekli Ovalarıdır. Kahramanmaraş’ın belli başlı dağları ise;
Nurhak, Binboğa, Engizek, Uludaz ve Ahırdağıdır. Ceyhan nehri ile Aksu, Bertiz, Erkenez, Göksu,
Göksun, Hurman, Körsulu, Sarsap, Çağırgan deresi ve Söğütlü çayları Kahramanmaraş’ın başlıca
akarsularıdır. Toprakların %59,7’sini dağlar, %24'ünü platolar ve %16,3’ünü de ovalar teşkil eder.
İl kapsamı içinde belli başlı dağlık alanlar genellikle Güneydoğu Torosların uzantılarıdır.
Bunlar Engizek dağı, Ahırdağı, Amonos ( Nur) dağları, Nurhak dağları, Kandil dağları, Sarımsak dağı,
Düldül dağı ve Binboğa dağlarıdır. İl kapsamındaki dağlar üçüncü zamanın Alp sistemi kıvrım
Temmuz 2011
3
dağlarındandır. Bunlar çeşitli aşınmalarla düzleşmiş ve Neojen sonunda yükselmiş kırıklı ve kıvrımlı
dağ sıralarıdır. Kahramanmaraş üç ayrı coğrafi bölgenin (Akdeniz Bölgesi, Doğu Anadolu Bölgesi,
Güneydoğu Anadolu Bölgesi ) birbirine en çok yaklaştığı alanda yer alır .
Şekil 1.1. Çalışma alanının Coğrafi Haritası.
Coğrafi konumu ve diğer faktörlerinde etkisi ile üç farklı iklim tipi arasında “Bozulmuş
Akdeniz İklimi’’ne daha yakın bir iklim özelliği gösterir. Kahramanmaraş merkezde görülen iklimin
aksine kuzeye doğru gidildikçe yükseltiye bağlı olarak tamamen karasal iklim özellikleri görülür.
Kahramanmaraş’ın yıllık ortalama sıcaklık değeri 16,5 °C, Pazarcık’ta 14,8°C, Andırın da 13 °C iken
Temmuz 2011
4
Elbistan da bu değer 10,3 °C ye düşer. Yıllık ortalama sıcaklıklar güneyden-kuzeye, batıdan doğuya
doğru yükseltiye bağlı olarak karasallığında etkisiyle bariz bir şekilde azalma göstermektedir.
Aylık ortalama sıcaklıların yıl içinde dağılışı ise, Kahramanmaraş’ta 4,5°C, Pazarcıkta 4,2 °C,
Andırında 3,2 °C, Elbistan da -3,7°C en soğuk ay Ocak ayıdır. Aylık ortalama sıcaklıkların en yüksek
olduğu ay Kahramanmaraş’ ta 28 °C, Pazarcık’ta 27,6°C, Andırında 22,9 °C ile Ağustos, Elbistan’da
23 °C ile Haziran ayıdır. Aylık ortalama sıcaklıklar Ocak ayından Ağustos ayına kadar artmakta, daha
sonraki dönemde Ocak ayına kadar düşmektedir. Kahramanmaraş’ta yılın dört ayında sıcaklık
ortalamaları 23 °C’nin üzerindedir. Bu özelliği ile merkez “Akdeniz rejim tipi’’nin etkisi altındadır.
Kuzey ve kuzeydoğusu ise “Karasal rejim tipi’’ özelliğine sahiptir. Bu durum kış mevsimi ılık yaz
mevsimi ise sıcak olan Merkez ilçeyi “Denizel Akdeniz Rejimi’’n den “Karasal Akdeniz Rejimi’’ne
yaklaştırır. Andırın, Akdeniz iklim kuşağında yer almakla beraber, Orta Anadolu ikliminin de
etkisinde kalarak geçiş bölgesi iklim özelliği göstermektedir. Genelde ilçenin geniş bir kısmında
özellikle güney kesimlerinde yazları sıcak ve kurak, kışları ılık ve yağışlı, Akdeniz iklimi hüküm
sürer.
2. MATERYAL ve YÖNTEM
2.1. Materyal
Araştırma alanının materyalini materyalini 2000-2002 ve 2004 – 2008 ve 2011 yıllarında,
Kahramanmaraş ili, Merkez İlçe sınırları içerisinde yer alan Çağırgan Deresi üzerinde kurulacak olan
Güvercin Regülatörü ve HES Projesi alanı çevresindeki istasyonlardan toplanan Biyolojik Çeşitlilik
örnekleri ve bu alanlara ait ekolojik kayıtlar oluşturmaktadır.
2.2. Yöntem
Çağırgan Deresi üzerinde kurulacak olan üzerinde Güvercin Regülatörü ve HES Proje sahası
ve olası etki alanında biyolojik çeşitlilik ve çevre ile ilgili saha çalışmaları sadece 2011 yılı vejetasyon
dönemine has olmayıp 2000 – 2002 ve 2004 – 2008 yıllarında alanda gerçekleştirilen biyolojik
çeşitliliğin tespitine yönelik veriler de kullanılmıştır. Bu çalışmalarda alanın karasal ve sulak biyolojik
çeşitliliği ile mevcut bitki topluluklar ve habitat çeşitliliği incelenmiştir.
Çevresel veri tabanı araştırmalarının temel amacı olan alandaki flora ve vejetasyon ile sucul ve
karasal faunanın (Memeliler, Kuşlar, Sürüngenler, Kurbağalar, Balıklar ve Omurgasızlar) belirlenmesi
ile proje alanındaki biyolojik çeşitliliğe olası etkilerin ve su kalitesinin belirlenmesi ve gerekli koruma
ve etki azaltma yöntemlerinin geliştirilmesi için bir temel oluşturmak olduğundan dolayı sonuçta olası
etkiler belirlenmekte ve değerlendirilmekte ilgili etki azaltıcı önlemler sunulmaktadır.
Bütün bu amaçlar ışığında biyolojik çeşitlilik ve çevre ile ilgili bilgiler dört başlık altında
toplanmıştır;
1. Proje alanında gerçekleştirilen arazi çalışmaları
2. Alan ile ilgili literatürün incelenmesi
3. Saha çalışmaları esnasında yöre halkıyla yapılan anket ve yüz yüze ikili görüşmeler
4. Doğa koruma ile ilgili kamu ve özel kurum ve kuruluşlarından alınan belge ve bilgiler ile
ikili görüşmeler.
2.2.1. Arazi çalışmaları
Bu çalışmalar vejetasyon süresinin başından (bölgemizde bu Mart ayı sonlarına doğru başlar
ve Kasım ayı sonlarına kadar devam eder) sonuna kadar arazinin gezilerek taranması şeklinde
gerçekleştirilmiştir. Daha önce söz konusu alanında bu belirtilen tarihlerde Biyolojik Çeşitlilik
Araştırma ekimizin araştırıcılarının yapmış oldukları arazi çalışmaları ve literatür verileriyle bu
dönemler ait materyal temin edilmiş olup sadece bu yıl iki aylık dönemde arazi dolaşılarak biyolojik
Temmuz 2011
5
materyalin 2011 yılındaki durumları yeniden değerlendirme ve üzerinde Güvercin Regülatörü ve
HES’in kurulacağı alanlarda ayrıntılı araştırmalarla arazi çalışmaları tamamlanmıştır.
Alanın jeolojisi Maden Tetkik ve Arama Enstitüsünün 1/500 000 ölçekli Türkiye Jeoloji
haritasının alanımızla ilgili paftası başta olmak üzere; Yalçın (1980), Atan (1969) ile Ketin (1966)’in
sahamızı ilgilendiren çalışmalarından faydalanılarak hazırlanmıştır.
Alanın büyük toprak grupları Köy Hizmetleri Genel Müdürlüğü’nün Kahramanmaraş İli Arazi Varlığı
(Anonim, 1996) ile ilgili raporundan temin edilmiştir.
2.2.2. Laboratuar çalışmaları
Arazi çalışmasının yapılmadığı dönemlerde daha önce toplanıp kurutulan bitki örneklerinin ve
hayvan örneklerinin teşhisi ve örneklerle ilgili diğer önemli tespitler belirlenmiştir.
Kurallara uygun olarak her bir çalışma gurubunun araştırma alanından topladıkları örneklerin
tayinleri için her alanın ilgili teşhis kaynaklarından yararlanılarak teşhisler yapılmıştır. Alanı temsil
edecek şekilde hemen her farklı habitatta giderek örneklemeler yapılmıştır. Bölgede artan bir şekilde
ağırlığını hissettiren aşırı otlatma, yangın, kesim, tarla açma, sulama, çorak ve tuzlu alanların ıslah
çalışmaları, yapılaşma, kentleşme, endüstriyel gelişim, baraj ve HES yapımları, altyapı çalışmaları ve
pestisit kullanımı gibi olumsuz koşullar karşısında taksonlann durumlarını tespit etmek ve buna göre
gerekli tedbirlerin alınmasına yardımcı olmak amacıyla Uluslararası Doğa ve Doğal Kaynakları
Koruma Birliği (IUCN) bazı tehlike sınıfları belirleyerek Kırmızı Bülten adı verilen “Red Data
Book” adlı eserlere dayanılarak Ceyhan vadisi özellikle Çağırgan Deresi ve çevresinde tespit edilen
endemik ve nadir canlıların, alandaki lokalitesi kaydedildikten sonra yaşamını tehdit edici faktörler
karşısındaki durumu ifade edilmiştir. Buna göre IUCN kategorileri baz alınarak araştırma alanındaki
söz konusu endemik ve nadir bitkilerin ve hayvanların tehlikeler karşısındaki durumları belirlenmiştir.
Özellikle literatürde kayıtlı ve çalışma alanına yakın yapılan araştırmalarda tespit edilen
kayıtlar ve bunların dışındaki yayılışların tespit edilmesiyle alanın Flora ve Faunası ile habitat
çeşitliliğinin ve varsa tehdit faktörlerinin tespiti için 4 kişilik araştırma ekibi harita üzerinde belirlenen
istasyonlarda detaylı arazi çalışmaları yapıldı. Bu arazi çalışmalarıyla toplanan Biyolojik Çeşitliliğe ait
örnekler ilgili esereler yardımıyla teşhis edildi. Yaz döneminde yapılan arazi çalışmaları dahil alanla
ilgili toplam 443 bitki örneği ve 329 hayvan örneği toplanmıştır. Toplanan bu bitki ve hayvan
örneklerine toplayıcı numarası verildikten sonra lokaliteleriyle birlikte gerekli diğer arazi kayıtları ve
GPS değerleri arazi defterine kayıt edildi ve her canlının tekniğine uygun olarak saklandı.
Bitki örnekleri için temel kaynaklar olarak “Flora of Turkey and the East Aegean Islands”
(Davis, 1965-1985; Davis ve ark., 1988; Güner ve ark., 2000) adlı eserden yararlanılmıştır. Türkiye
Florası’nın yetersiz kaldığı durumlarda Flora Iranica (Rechinger, 1965- 1977), Flora Europaea (Tutin
ve Heywood, 1964-1981), Flora of Iraq (Towsend ve Guest 1966-1985), Flora Palaestina (Zohary,
1966-1986) gibi flora kitaplarından da yararlanılmıştır.
Floristik (Ek 1) ve faunuistik (Ek 2) listeler ayrı bölümler halinde verilmiştir. Floristik ve
Faunistik listelerde yer alan taksonlar filogenetik sıraya göre yazılmıştır. Endemik ve nadir taksonların
dahil edildiği tehlike kategorileri verilmiştir. Bitkiler için Taksonların tehlike kategori ve kriterleri,
başta Ekim ve ark. (2000) olmak üzere IUCN (2001), Özhatay ve ark (2005), Akçakaya (2005), Güven
ve ark. (2006) ve Anonim (2007)’nın çalışmalarından yararlanarak durumlarının değerlendirilmesi
ayrıca yapılmıştır.
Bitkiler, Kelebekler, Balıklar, Kurbağalar, Sürüngenler, Kuşlar, Memeliler ait toplanan tüm
Biyolojik çeşitliliğe ait örneklerin habitatlarından ekolojik kayıtlar alındı, bütün örneklerin
fotoğrafları, dijital fotoğraf makineleri ile yakın, populasyon ve habitat fotoğrafları çekildi. Bunların
yanı sıra alanda o canlı gurubunu tehdit eden çevresel faktörler de fotoğraflandı. Bu fotoğraflar
bilgisayara toplama tarihlerine göre aktarılarak görsel materyal haline getirildi. Fotoğrafı çekilen her
canlıya arazi defterindeki aynı toplama numarası verildi.
Memeli, Sürüngen ve Kurbağalar; Uygun habitatları ve uygun zamanlarda araştırılarak
örneklemeler yapıldı ve teşhisleri Baran ve Atatür (1997)’ göre yapıldı.
Temmuz 2011
6
Kuşlar çalışılırken; Populasyon yoğunluğunu ve tür çeşitliliğini belirlemede sayım teknikleri
olarak
hat
boyunca
gözlem
(Line
transect)
ve
noktasal
gözlem
yöntemleri
kullanıldı (Bibby ve Burgess 1992; Dobinson, 1976).
Balıklar çalışılırken; Çağırgan deresinde tür tespiti için yapılan avcılıkta elektroşoker
kullanılmıştır, bu yöntemin benimsenmesindeki amaç elektroşokerin seçiciliği en az olan av aracı
olmasıdır, bu sayede ağların alamadığı küçük boydaki balıkların temini mümkün olmaktadır.
Araziden elektroşoker yardımıyla toplanan numuneler % 4’lük formol içinde laboratuara
getirildikten sonra örneklerin teşhisleri yapılmıştır. Tür tespiti yapılırken tayin anahtarında belirtilen
özellikler dikkatle incelenmiştir bunlar: Balığın göz çapı, ligne lateraldeki pul sayısı, yanal çizginin
boy ve şekli, ağız çevresindeki bıyık adedi, konumları ve boyları, vücuttaki beneklenmeler,
yüzgeçlerin serbest kenarlarının düz veya girintili olup olmadıkları, ağız konumu ile dudakların şekli
ve yapısı, dorsal yüzgeç adedi, dorsal yüzgeçteki diken ve yumuşak ışın adedi, yüzgeçlerin başlama ve
bitiş noktalarının bir birine olan mesafesi, birinci solungaç yayı üzerindeki diken sayısı, standart boy,
vücut yüksekliği, baş boyu, anal yüzgeç yumuşak ve diken ışın sayısı, baş genişliği vb. gibi
özelliklerin belirlenmesi arazide yapıldığı için kolaylıkla tayin anahtarı vasıtasıyla familya ve tür
tespitleri yapılmıştır (Geldiay ve Balık, 1996; Alaş ve Solak, 2005).
Kelebek ve diğer omurgasızların toplanması sırasında çeşitli alet ve kimyasal maddeler
kullanılmıştır. Çalışma sırasında arazide kullanılan aletler ve kimyasal maddeler tül atrap, toplama
kapları, örnekleri öldürmek için kullanılan etil asetatlı kavanozlar, naftalin, GPS, germe pensleri ve
örneklerin geçici olarak korunması için özel olarak parşömen kağıtlarından hazırlanan zarflar
oluşturmuştur. Örneklerin toplanması hava şartlarının uygun olduğu durumlarda sabah saat dokuz,
öğleden sonra saat üç zaman aralıklarında (kelebek ve özellikle uçan diğer omurgasızların aktif olduğu
saatler) gerçekleştirilmiştir. Örneklerin toplanması atrapla yapılmıştır. Atrapla yakalanan örnekler etil
asetatlı kavanozlara konarak bir süre beklenmiştir. Böylece öldürülen örnekler elle temas etmeden bir
karton kutuya konulmuştur. Kutuda bulunan örnekler pens yardımıyla omurgasızlara mümkün olduğu
kadar zarar verilmeden alınarak önceden hazırlanan zarflara konulmuştur. Zarflara konulan örnekler
etiket bilgileri veya çalışma formu sayısı not edilerek saklama kutularına konulmuştur. Daha sonra
Entomoloji Laboratuvarı’na getirilen örnekler naftalinlenerek saklama kutularına konulmuştur.
Arazi çalışmaları bitirildikten sonra laboratuara getirilerek standart müze materyali haline
getirilmiş ve teşhisleri yapılmıştır. Bunun için bu omurgasızlar bir dizi işlemden geçirilmiştir.
Laboratuar çalışmalarında kullanılan aletleri; germe pensleri, germe tahtaları, örnek yumuşatma
kapları, böcek iğneleri, germe iğneleri, aydınger kağıtları oluşturmuştur. Örneklerin standart müze
materyali haline getirilmesi için kuruyan örneklerin rahat bir şekilde gerilebilmeleri için nemlendirme
kaplarında bir gün süreyle nemlendirilmeleri sağlanmıştır. Nemlendirme kabı uygun bir kapanabilir
kaba bir sünger yerleştirilerek süngere emebileceği kadar su dökülerek hazırlanmıştır. Nemlendirme
kabında bir gün bekletilen örnekler alınarak uygun boyutta (0 ve 1 numaralı böcek iğneleri ) böcek
iğneleri ile iğnelenmiştir. Böceklerin iğnelenmesi bittikten sonra örnekler tekrar alınarak nemlendirme
kaplarına tam olarak germe kıvamına gelmeleri için bir gün süreyle daha nemlendirme kaplarında
nemlendirmeye bırakılmışlardır. Örnekler iyice yumuşadıktan sonra üçüncü gün germe işlemi
gerçekleştirilmiştir. Germe için alınan örnekler abdomen ve kanat genişliklerine göre seçilmiş germe
tahtaları üzerinde gerilmişlerdir. Germe sırasında örneklerin germe tahtalarına sabitlenebilmeleri ve iyi
bir şekilde kurumaları sağlanabilmesi için plastik plastik uçlu iğneler kullanılmıştır. Germe işlemi
bittikten sonra örneklerin kuruması için doğrudan güneş almayan bir yere konulmuştur. Kurutma
işlemi için ortalama bir hafta beklendikten sonra germe tahtalarında kuruyan örnekler pens ve toplu
iğneler yardımıyla dikkatli sökülmüştür. Sökülen örnekler lokalite etiketleriyle etiketlenerek
Entomoloji Araştırma Laboratuar’ında bulunan böcek kutularına konularak standart müze materyali
haline getirilmiştir.
Kelebeklerin teşhisleri öncelikle morfolojik özelliklerine göre yapılmıştır. Teşhisi morfolojik
özelliklerine göre yapılamayan taksonların ise erkek bireylerinin genital preparatı yapılarak teşhis
işlemleri gerçekleştirilmiştir.
Temmuz 2011
7
3. ÇALIŞMA ALANININ GENEL TANIMI
3.1. Coğrafi Konumu ve Yeryüzü Şekilleri
Bu çalışma, Kahramanmaraş İli, Merkez ilçesi sınırları içinde Çağırgan deresi üzerinde
yapılması planlanan Güvercin Regülatörü ve HES Projesi’nin yapılacağı alanlar ve çevresinin
Biyolojik Çeşitliliğini araştırmak ve Ekolojik özelliklerini tespit etmek amacı ile yapılmıştır. Arazi
çalışmaları esnasında Çağırgan deresi üzerinde yapılacak olan Güvercin HES (Şekil 3.1) Ekolojik
değerlendirme yapabilmek ve Biyolojik Çeşitliliğin tespitine; öncelikle literatür araştırmalarına
başlandı ve bizzat Ceyhan Nehri ile Çağırgan Deresi ve Güvercin HES’in yapılacağı alan yaklaşık
olarak 37026’-370 29’ kuzey enlemleriyle 360 34’-360-35’ doğu boylamları arasındaki sahada periyodik
arazi çalışmaları gerçekleştirildi. Bu çalışmalarda alanın karasal ve sulak biyolojik çeşitliliği ile
mevcut bitki topluluklar ve habitat çeşitliliği ile ekolojik veriler alınarak ayrıntılı olarak alan
incelenmiştir. Davis’in Grid kareleme sistemine göre C6 karesi içerisinde yer alan bölge AkdenizGüneydoğu-İç Anadolu bölgelerinin kesişme noktaları arasında yer alır. Araştırma alanı ayrıca
Akdeniz ve Iran-Turan fitocoğrafik bölgelerinin geçiş kuşağındadır. Bölgenin Biyolojik Çeşitliliği
yakın geçmişteki antropojenik etkenlerle (kumocakları, taşocakları, otlatma, tarım arazisi açma,
usulsüz kesim, yangın, avlanma, vb.) büyük ölçüde tahrip görmüş olmasına rağmen ulaşımın zor
olduğu Ceyhan nehri çevresi tamamıyla korunabilmiş bölgeleri de içermektedir.
Güvercin Regülatörü ve HES Projesinin yer üstü su kaynağını Çağırgan Dere ve kolları
oluşturmaktadır. Çağırgan Dere, yaklaşık 2259 m kotlarından doğar. Akışını kuzey ve kuzey batı
yönünde sürdürerek regülatör yerine ulaşır. Çağırgan Derenin regülatör kesidindeki yağış alanı 64.8
km2'dir. Çağırgan Dere, regülatör yerinden sonra akışını Kuzey yönüne doğru sürdürerek Ceyhan
Nehrine dökülür.
Kahramanmaraş’ın önemli yükseltileri genellikle Güneydoğu Torosların uzantılarıdır. Bunlar
Engizek dağı, Ahırdağı, Amonos ( Nur) dağları, Nurhak dağları, Kandil dağları, Sarımsak dağı, Düldül
dağı ve Binboğa dağlarıdır. İl kapsamındaki dağlar üçüncü zamanın Alp sistemi kıvrım dağlarındandır.
Bunlar çeşitli aşınmalarla düzleşmiş ve Neojen sonunda yükselmiş kırıklı ve kıvrımlı dağ sıralarıdır.
Ceyhan nehri Kahramanmaraş’ın en önemli akarsuyu olup 509 km’dir. Aksu çayı (150 km)
Ceyhan nehrinin önemli bir koludur. Bu çay havzanın güneyinde Engizek dağlarında yer alan Kaya
dibi mevkiinde, Küçükcerit köyünün doğusunda, kuvvetli bir kaynaktan çıkar. Erince dağının
güneybatısından bir yarma boğaz vadi’den geçerek ve Sarayköyü yakınında Gölbaşı’na açılır.
Havza boyunca arazi belirli yerlerde çok sarp ve engebelidir. Havza boyunca geniş ve derin
olmayan vadilerde Çağırgan deresi ve kolları üzerindeki alanlarda tarım yapılmaktadır. Özellikle
ilkbahar karların erimesiyle ve son bahar yağışlarıyla su seviyesi çok yükselmekte olup mecrası tatlı
meyillidir.
3.2. Araştırma Alanının Genel Jeolojisi
İnceleme alanını da çevreleyen geniş bölgedeki stratigrafik istifi; Amanos Paleozoyik ve
Mesozoyik Kaya Birimleri ile Kuvaterner yaşlı birimler oluşturmaktadır.
Amanos Paleozoyik Kaya Birimleri
Afrika-Arabistan plakasının kuzey uzantılarını oluşturan Paleozoyik yaşlı birimler; AntakyaKahramanmaraş İlleri arasında yer alan Amanoslar ile Adıyaman İli Penbeğli-Tut bölgesinde ve
Mardin İli Derik dolayında yüzeylenmektedir. Amanoslar'daki ilk jeolojik araştırmalar Dean ve
Temmuz 2011
8
Krummenacher (1961), Janetzko (1972), Lahner (1972) ve Ishmavvi (1972) tarafından, Alt Paleozoyik
yaşlı yüzeylenmelerin stratigrafisini belirlemeye yönelik çalışmaları ile başlamıştır. Bu çalışmaları
takiben, GD Anadolu'da yeni Kambriyen ve Ordovisiyen kesitleri belirlenmiş, Dean (1975, 1982)
tarafından korelasyon tabloları hazırlanmıştır. Yalçın (1980), Orta ve Kuzey Amanoslarla ilgili detaylı
bir harita yayımlamış, Paleozoyik istifinde var olan bazı sorunları aydınlatarak Devoniyen
uyumsuzluğunu belirlemiştir. Detay çalışmaların azlığından dolayı kaya birimlerinin ayırtlanmasında
farklı çalışanlarca değişik adlamalar yapılmış, ancak ortak bir görüşe varılamamıştır. Dean ve Monod
(1985), önceki çalışmalardaki verileri değerlendirip derledikleri örneklerde tanımladıkları fosillere
dayalı olarak formasyonların yaş konaklarını belirlemişlerdir. Dean ve diğerleri (1997) tarafından
yapılan revizyon çalışmalarında, Kuzey Amanosların orta bölümündeki Alt Paleozoyik stratigrafisi
bölgenin güneyine kadar uzatılarak Amanoslardaki Paleozoyik kayaların ilişkileri yeniden gözden
geçirilmiştir. Elde edilen verilerle çok sayıdaki litolojik üniteler korele edilmiş, formasyonların
adlaması, korelasyonları ve yaş konakları verilmiştir. Penbeğli-Tut dolayındaki Paleozoyik yaşlı
birimler, Amanosları doğuda Mardin-Derik ve Hakkari dolayındaki yüzeylenmelere bağlamaktadır
(Ketin, 1966). Buradaki yüzeylenmelerin litolojileri, ünite sınırları, yaşları ve birbirleriyle olan
ilişkileri ilk kez Ketin (1966) tarafından ayırtlanmıştır. Kambriyen yaşlı olan bu yüzeylenmeler daha
sonra Dean ve diğerleri (1986), Dean ve Monod (1985) tarafından araştırılarak geliştirilmiş,
yaşlandırılmış ve diğer Paleozoik yaşlı yüzeylenmelerle kıyaslanmıştır.
Şekil 3.1. Güvercin HES alanı ve alt havzaları
Temmuz 2011
9
Amanos Mesozoyik Kaya Birimleri
Amanoslarda, Mezozoyik sırasında yeni bir çökelme dönemi başlamıştır. Olasılıkla Geç
Karbonifer'de (Lahner,1972; Ishmavvi, 1972; Janetzko, 1972) başladığı ileri sürülen bu yeni dönemde,
bölgede Orta-Geç Triyas'tan Turoniyen'e kadar kalın bir karbonat çökelimi olmuştur. “Komprehensif
Seri” (Lahner,1972; Janetzko, 1972; Ishmavvi, 1972), “Amanos Grubu” (Yalçın, 1980) gibi adlarla ele
alınan istif, Atan (1969) tarafından Amanosların güney kesiminde formasyon mertebesinde
ayırtlanarak incelenmiştir. Mezozoyik karbonat istifinin tabanını Arılık kuvarsiti oluşturmaktadır.
Kuvaterner Yaşlı Birimler
İnceleme alanı bugünkü morfolojisini Kuvaterner’de kazanmış ve genç örtü üzerinde akarsu
ağı gelişmiştir. Proje alanı ve çevresinde Kuvaterner yaşlı oluşukları; alüvyon ve yamaç molozu
birikimleri temsil etmektedir. Proje sahası ve çevreleyen geniş bölgede; yukarıda tabandan – tavana
doğru sıralı olarak verilen kaya türlerinden; Zabuk Formasyonu (ez), Çaltepe Formasyonu (eç),
Seydişehir Formasyonu (eos), Bedinan Formasyonu (Ob), Küreci Dolomiti (TRJk) ve Karadağ
Kireçtaşı’na (JKk) ait kaya türleri yüzeylediğinden bu bölümde tüm stratigrafik istif yerine, bu
formasyonlara ayrıntılı olarak değinilmiştir.
3.4. Araştırma Alanının Toprak Özellikleri
Araştırma bölgesinde toprak oluşumuna etki eden başlıca faktörler; iklim anakaya, topografya,
bitki örtüsü ve diğer canlılardır. Bu faktörlerin değişik oranlarda etkili olduğu yerlerde, farklı toprak
tipleri meydana gelmiştir. Nitekim araştırma sahasında koluvyal topraklar, kırmızı kahverengi
topraklar, alüvyal topraklar ve tarıma uygun organik toprak gruplarının geniş yayılış gösterdiği tespit
edilmiştir.
Çokran, Gölpınar, kalekaya ve Sadıklı Köyleri civarında nadassız kuru tarım yapmaya
elverişli koluvyal topraklar yer almaktadır. Çağırgan deresi boyunca alüvyal araziler ile sulu tarıma
elverişli organik topraklar yer alır. Organik topraklar kurutulan bataklık araziden elde edilen
topraklardır. Bu topraklar çok verimli olup, ülkemizde korunmasına gerek duyulan tarım topraklarını
oluşturur. Alanda bu toprakların yaş bakımından çok genç olanları mevcut olduğu gibi, yüzlerce
senelik olanlar vardır. Topraklar genel olarak kumlu, açık renkli ve asitlidir. Ağır geçirgen, fakat
drenajları iyi olan bu topraklar her nevi mahsul yetiştirmeye müsaittir.
Araştırma sahasında, eğimli yamaçlardan yüzeysel akışlarla veya akarsularla taşınan değişik
büyüklükteki materyalin, eğimin azaldığı alanlarda birikmesiyle oluşan ve belli katlara sahip olmayan
koluvyal topraklara da rastlanmaktadır. Bu açıklamalardan anlaşılacağı üzere araştırma sahasında yer
alan farklı tipteki toprakların yayılış alanı ve özelliklerini belirleyen önemli iki faktör, ana kaya ve
topografyadır. İklim, bitki örtüsü ve hidrografik unsurların da toprak oluşumuna çeşitli dereceden
etkileri olmuştur. Ancak bu toprak oluşum faktörleri bölge toprakları için değişik problemlerde ortaya
koymaktadır.
Beşeri unsurlarında, sahadaki toprak unsurları üzerinde çeşitli etkileri olmaktadır. Nitekim
eğimi fazla olan yamaç alanlardaki mera alanlarında tarımsal faaliyetlerde bulunulması toprak
erezyonunu artırmaktadır. Ayrıca mera alanlarında bulunan ve toprak örtüsünü koruyan bitkilerin aşırı
otlatma nedeniyle tahrip olması da erezyonu artıran bir diğer beşeri etken olarak karşımıza çıkmaktadır
(Akaya, 2007).
Temmuz 2011
10
3.5. Araştırma Sahasının İklimi
Yıllık ortalama sıcaklığın en yüksek olduğu istasyon 16.50C ile Kahramanmaraş’tır. Yıllık
ortalama sıcaklık Göksun’da 9.40C Elbistan’da ise 10.50C dir. De Martonne’nin kuraklık indisine göre;
Kahramanmaraş "yarı nemli" Elbistan "yarı kurak", Göksun "nemli" bölgeler arasına girmektedir
(Erinç, 1988). Emberger metoduna göre Kahramanmaraş "Az yağışlı, serin" Akdeniz biyoiklim katına;
Elbistan "Yarı kurak, çok soğuk", Göksun ise "Akdeniz biyoiklim" katına girmektedir (Erinç, 1988).
Yağış rejimleri şöyledir: Kahramanmaraş ve Göksun’da K.İ.S.Y. Elbistan’da ise İ.K.S.Y. şeklindedir.
Yağış rejimi tipi olarak Doğu Akdeniz yağış rejimi tipinin I. ve II. Alt tipine girmektedir (Akman,
1990). Akdeniz yağış rejimi taşıyan Kahramanmaraş’ta toplam yağış 662.2 mm, Göksun’da 595.3
mm., Elbistan’da ise 386 mm’dir.
Çalışma alanında, ılık ve yağışlı kışları, sıcak ve kurak yazları ile karakterize edilen tipik bir
Akdeniz iklimi hüküm sürmektedir. Yıllık yağış rejimi Kış, İlkbahar, Sonbahar ve Yaz'dır (KİSY). Bu
rejim Doğu Akdeniz ikliminin tipik ilk variantıdır. Araştırma alanında yıllık ortalama sıcaklık
16,50C'dir. Maksimum ortalama sıcaklık (M) Ağustos ayında görülür ve 35,90C'dir. Minimum
ortalama sıcaklık (m) Ocak ayında 1,20C'dir (Anonim, 2006). Çalışma alanının iklim diyagramı
Kahramanmaraş meteoroloji istasyonundan gözlenen verilere göre hazırlanmıştır (Şekil 3.2).
Araştırma alanının tabii bitki örtüsü, vejetasyon yapısı ve meteorolojik veriler bölgenin
Akdeniz ikliminin tesiri altında olduğunu göstermektedir. Biyolojik olarak da Akdeniz iklimi şöyle
tarif edilir: “Fotoperyodizmi günlük ve mevsimlik, yağışları soğuk ve nispeten soğuk mevsimlere
toplanmış, kurak mevsimi yaz olan ve maksimum bir sıcaklıkla (25 0C’den fazla) uyuşan tropikal dışı
bir iklimdir” (Akman, 1990). Akdeniz Havzası’nın kışın alçak basıncın etkisi altında bulunması ve
Kuzey Avrupa üzerinden gelen Atlantik hava akımına maruz kalması sebebiyle bol yağış almaktadır.
Atlas okyanusundan gelen Basra Körfezine doğru yönelen hava akımları soğuk enlemlerden sıcak
enlemlere doğru uzanırken, ısınarak kuru bir karakter kazanır. Bu nedenle yaz ayları hemen hemen
yağışsız ve kuraktır" (Erinç, 1988). Akdeniz iklimleri üzerine çalışan Akman, Daget ve Emberger gibi
araştırıcılar, çok geniş bir alana hitap eden Akdeniz ikliminin kıyı şeridinden iç kısımlara gidildikçe
tedrici olarak farklılaştığını dikkate alarak bu iklim tipini bir çok alt biyoiklim katlarına ayırmışlardır
(Akman, 1981).
Araştırma alanımızda tabii yayılış gösteren Pinus brutia, Quercus coccifera, Q. cerris, Styrax
officinalis, gibi maki elemanı bitkiler, alanda Akdeniz ikliminin hüküm sürdüğünü gösteren
indikatorlerdir. Türkiye’deki Akdeniz ikliminin sınırlarının çizimi için Zohary, Pinus brutia’ nın
dağılışının batı ve kuzey sınırını kullanmış; bu ağacı gerçek Akdeniz iklimi şartlarının göstericisi
olarak kabul etmiştir (Zohary, 1973).
Ancak meteorolojik veriler de bir bölgenin ikliminin belirlenmesinde son derece önemlidir.
Çalışma alanımızın iklimini tespit etmek için en yakın istasyonlar seçilmiştir. Bu amaçla
Kahramanmaraş, Elbistan ve Göksun istasyonlarından faydalanılmıştır.
Kahramanmaraş doğu Akdeniz bölgesinde yer almakla birlikte konum itibarı ile G. Doğu
Anadolu ile Doğu Anadolu bölgelerinin geçiş yerindedir. Bu nedenle çok değişik iklim
karakteristikleri hâkimdir. Genelde Akdeniz iklim özelliklerine sahip iken, Göksun, Afşin, Elbistan
gibi ilçelerimiz Doğu Anadolu iklim özelliklerine, Kahramanmaraş merkez ve yakın çevreleri hem
Akdeniz hem de G. Doğu Anadolu bölgesinin iklim özelliklerine sahiptir. Bu nedenle yazları sıcak ve
kurak kışları ise ılıman ve yağışlı özellik gösterir. Uzun yıllar aylık sıcaklık ortalaması 16,6 0C, uzun
yıllar yağış ortalaması 734,5 kg/m2, minimum sıcaklık değeri -9,6 0C (Şubat – 1997), maksimum
sıcaklık değeri ise 44.3 0C (Ağustos 1987 ve Temmuz 1998) dir.
Kahramanmaraş meteorolojik gözlem istasyonunun 31 yıllık zaman dilimine göre; ortalama
yağış 731.3 mm olup, en yüksek yağış miktarı 1996 yılında ve 1169 mm ile en yüksek değerdedir. En
Temmuz 2011
11
düşük yağış miktarı ise 1999 yılında 442.7 mm olarak ölçülmüştür. Yağışların genel olarak Aralık,
Ocak ve Şubat aylarında düştüğü, Haziran, Temmuz ve Ağustos aylarında da yağışın en aza düştüğü
aylardır. Aynı yıllar arasında Sıcaklık değerlerine bakıldığında; Kahramanmaraşta yıllık ortalama
sıcaklık değeri 16.7 0C, en yüksek uzun yıllar aylık ortalaması 28.2 0C Temmuz ve Ağustos aylarında
görülürken, endüşük uzun yıllar aylık ortalama ise Ocak ayında ve 4.9 0C olarak gözlemlenmiştir. En
düşük sıcaklık 1992 Şubat ayında 1.1 0C olarak ölçülmüş ve yüksek sıcaklık ise Temmuz ayında 31.01
0
C olarak gözlemlenmiştir.
Bitki örtüsü ve diğer canlıların yaşam alanlarının oluşumunda ve kurulacak barajlar ve
HES’ler için yıllık yağış miktarı ile beraber yağış rejimi, kurak periyodun bulunup bulunmadığı ve
kuraklık şiddetinin önemi de büyüktür. Çalışma alanımız çevresindeki istasyonlarda yapılan rasatlara
göre, yıllık ortalama nispi nem en yüksek olduğu aylar Kahramanmaraş’ta Aralık ayında % 75.0,
Elbistan’da Aralık’ta % 82, Göksun’da Aralık, Ocak ve Şubat’ta % 81, en düşük olduğu aylar ise
Kahramanmaraş’ta Mayıs % 51, Elbistan’da Temmuz’da % 46, Göksun’da Temmuz ve Ağustos’ta %
53’ tür. İlde hakim rüzgar yönü WNW ( Batı Kuzey Batı ) dır. Uzun yıllar ortalama rüzgar hızı 1.9
m/sec dır. Fırtınalı günler çok olmamakta, fakat kuvvetli rüzgarlar yaz aylarında vuku bulmaktadır.
Bir coğrafi bölgenin alacağı yağış miktarı esas olarak coğrafik unsurlara bağlıdır. Başka bir
deyişle, yağışın aylara dağılışı başta havadaki yoğunlaşma şartlarının yıl içerisindeki durumuyla, sonra
da; yüksek yerler, çukur alanların uzanış tarzları, bakı şartları ve denizden uzaklıklarıyla ilgilidir. Kış
mevsiminde polar ve tropikal hava kütleleri Akdeniz üzerinde etkili olur.
Akdeniz yağış rejimi taşıyan Kahramanmaraş’ta toplam yağış 662.2 mm, Göksun’da 595.3 mm,
Elbistan’da 386 mm’dir. Bu istasyonların en fazla yağış aldığı aylar sırasıyla Ocak, Aralık, Şubat;
Göksun’da Aralık, Ocak, Mart; Elbistan’da; Mart, Aralık ve Ocak aylarıdır. Bu istasyonların hepsinde
en az yağış Temmuz, Ağustos ve Eylül aylarında görülmektedir. Kahramanmaraş’ta yağışın en fazla
olduğu ay 76.1 mm ile Aralık ayıdır. Bunu 75.8.4 mm ile Kasım ayı takip eder. Göksun’da yağışın en
fazla olduğu ay 97.2 mm ile Aralık ve 94.9 mm ile Ocak ayıdır. Elbistan’da ise yağışın en fazla olduğu
ay 61.2 mm ile Mart ve sonra Ocak ayıdır.
Aylara göre Ocak - Ağustos ayları arasında sıcaklıkta devamlı artış Ağustos’dan itibaren
devamlı düşüş gözlenir. Kasım ayından Nisan ayı sonuna kadar olan değerde aylık ortalama
sıcaklıkların yıllık ortalamaya göre düşük oldukları, buna karşılık Mayıs-Ekim sonu arasında da
yüksek oldukları gözlenmiştir. Ortalama yüksek sıcaklıklar Temmuz ve Ağustos aylarında görülmekte
olup Ağustos ayı için bu sıcaklıklar Kahramanmaraş’ta 35.90C, Elbistan’da 31.80C, Göksun’da
29.80C’ dir.
Ortalama düşük sıcaklıklar tüm istasyonlarda Ocak ve Şubat aylarında -90C, Elbistan ve
Göksun’da en düşük sıcaklık Ocak ayında ölçülmüş olup bu değer Elbistan’da - 26.80C, Göksun’da 29.00C’dir. Çalışma bölgesi Köppen’in iklim sınıflamasına göre "yazları sıcak ve kurak, kışı soğuk"
Akdeniz iklim tipine girmektedir. Bu iklim tipi, yıllık ortalama sıcaklığın 180C’ den az ve en sıcak
ayın ortalama sıcaklığının 18 0C’ den fazla olması ile karekterize edilir (Erinç, 1988).
De Martonne’nin kuraklık indisine göre; Kahramanmaraş I : 25.0, Elbistan I : 19.9, Göksun I :
30.7 olup, Kahramanmaraş "yarı nemli" Elbistan "yarı kurak", Göksun "nemli" bölgeler arasına
girmektedir.
İstasyonların yağış rejimleri şöyledir: Kahramanmaraş ve Göksun’da K.İ.S.Y. Elbistan’da ise
İ.K.S.Y. şeklindedir. Yağış rejimi tipi olarak Doğu Akdeniz yağış rejimi tipinin I. ve II. alt tipine
girmektedir. Emberger formülüne göre Kahramanmaraş "Az yağışlı, serin" Akdeniz biyoiklim katına;
Elbistan "Yarı kurak, çok soğuk" Göksun ise "Akdeniz biyoiklim" katına girer.
Biyoiklim Yorumu
Araştırma alanı, makro iklim bakımından Akdeniz ikliminin etkisi altındadır. Çalıştığımız
alanın etrafındaki Elbistan ve Göksun’daki istasyonların iklim verilerine bakıldığında bölgenin
Akdeniz ikliminin tesiri altında olduğu anlaşılır. Akdeniz iklimleri kış yağmurları ve ekstrem yaz
Temmuz 2011
12
kuraklığı ile karekterize olunur. Araştırma alanı çevresine ait Kahramanmaraş, Elbistan ve Göksun
metoroloji istasyonlarının iklim diyagramlarında kış yağışlarının ve yaz kuraklığı süresinin çok bariz
olduğu görülür. Kahramanaraş, Elbistan ve Göksun istasyonlarının yükseklikleri sırasıyla 549 m, 1150
m ve 1340 m.
Şekil 3.2. Kahramanmaraş ili İklim diyagramı
4. BULGULAR
4.1. Biyolojik Çevre
Burada çalışma alanındaki mevcut ekolojik durum üzerinde durulmuştur. Bu Bölüm;
1. Habitat Tipleri ve Vejetasyon
2. Flora
3. Sucul ve Karasal Fauna
4. Çalışma alanında bulunan ve Uluslar arası öneme sahip yada tehlike altında olarak
sınıflandırılan taksonlar olmak üzere dört alt bölüme ayrılmıştır. Ancak bu bölümün verileri
ayrı olarak sunulmamış olup hemen Flora ve Fauna başlıkları altında ilgili canlıların tehlike
kategorileri verilmiştir.
4.1.1. HABİTAT TİPLERİ ve VEJETASYON (BİTKİ TOPLULUKLARI)
Çağırgan Deresi Güvercin HES havuz ve santral arasındaki bölümünü içine alan araştırma
alanındaki vadi yamaçlarında, ekserisi Akdeniz fitocoğrafik bölgesini karakterize eden maki
formasyonu ile belirli yerlerde Iran-Turan fitocoğrafik bölgesini karakterize eden step formasyonuna
rastlanmaktadır. Bu alanlarda seyrelmiş ardıç, meşe ve çam toplulukları yer almaktadır. Çok yoğun
olmamakla beraber ağır tahrip altında olan meşe toplulukları yer yer göze çarpmaktadır. Aynı
zamanda dar kayalık alanların, hareketli yamaçların bulunduğu vadinin ortasından geçen Çağırgan
Deresi alana habitat çeşitliliği kazandırmaktadır.
Alandaki ağaç ve çalı toplulukları Çokran köyü ile Kalekaya Köyleri arasında daha seyrek, ve
heriki yamaçta ağaç ve çalı topluluğunun en yaygın türleri Juniperus excelsa, Quercus robur subsp.
Temmuz 2011
13
pedunculiflora, Q. infectoria subsp. boissieri, Q. libani, Celtis glabrata’dır. Bunlar arasında Paliurus
spina-christi, Juglans regia, Pistacia eurycarpa, Acer monspessulanum subsp. cinerascens, A.
monspessulanum subsp. ibericum, Lonicera caucasica subsp. caucasica, L. nummulariifolia subsp.
nummulariifolia, Amygdalus communis, Cerasus microcarpa subsp. tortuosa, C. brachypetala var.
bornmuelleri, Crataegus monogyna subsp. monogyna, ayrıca az sayıda Juniperus oxycedrus subsp.
oxycedrus, Rosa pulverulenta, R. canina, Rhamnus kurdicus, Daphne mucronata, D. oleoides subsp.
kurdica ve Pinus brutia gibi ağaç ve çalılar yer almaktadır.
Seyrek meşe ardıç ve çam toplulukları altında göze çarpan en yaygın otsu bitkiler arasında
Alyssum murale var. murale, Corydalis integra, Astragalus lagopodioides gibi taksonlar
görülmektedir.
İl arazisinin %35’u orman- fidanlık alanlarla kaplıdır. %30’ı tarım arazisi , % 26’sı tarım dışı
arazisi, % 8’i çayır-mera ve %1’i de su yüzeyi oluşmaktadır. Çalışma alanının büyük bir kısmı Çalılık
ve maki vejetasyonudur, çok az bir kısmı ise step vejetasyonudur. Proje alanının batısındaki dağlık
kesimde Pinus ve Quercus ağaçları seyrek olarak Cupresus sempervirens, Paliurus spina-christi, Vitis
vinifera, Robinia pseudoacacia, Rhus coriaria, Cotinus coggyria, Cerasus microcarpa, Alhagi
psudoalhagi, Persica vulgaris, Tamarix tetrandera, Crateagus curvisepala, Cydonia oblongata, Malus
sylvestris, Punica granatum yer almaktadır.
Çağırgan Deresi kenarlarında ve nemli yerlerde Adianthum capillus-veneris, Lepidium
latifolium, Alliari petiolata, Viola odorata, Silene compacta, Trifolium pratense var. pratense,
Medicago sativa subsp. sativa, Epilobium roseum, subsp. subsessile, Cirsium arvense subsp. vestitum,
Lythrum salicaria, Juglans regia, Salix alba, Populus tremula, Tamarix smyrnensis, Typha
angustifolia, Juncus compressus, Carex stenophylla subsp. stenophylloides, Trachomitum venetum
subsp. sarmatiense, Eleocharis uniglumis, Scirpoides holoschoenus, Dactylorhiza umbrosa,
Phragmites australis, Cupresus sempervirens, Cotinus coggyria, Cerasus microcarpa, Alhagi
psudoalhagi, Persica vulgaris, Tamarix tetrandera, Crateagus curvisepala gibi taksonlar yaygındır.
İlkbaharda karların erimesiyle kayalık alanların eteklerinde oluşan nemli kesimlerin yaygın
türleri Ceratocephalus falcatus, Drabopsis verna, Barberea plantaginea, Viola occulta, Puschkinia
scilloides, Gagea gageoides, Colchicum szovitsii, Orchis palustris’dir.
Yol kenarlarında en çok rastlanan bitkiler ise Camelina rumelica, Neslia paniculata,
Sisymbrium loeselii, Cardaria draba subsp. draba, C. draba subsp. chalepensis, Crambe orientalis
var. orientalis, Cleome iberica, Reseda lutea var. lutea, Chenopodium botrys, Rhus coriaria,
Acroptilon repens, Senecio vernalis, Chondrilla juncea var. juncea, Serratula coriacea, Centaurea
solstitialis subsp. solstitialis, Cichorium intybus, Anchusa azurea var. macrocarpa, Heliotropium
europaeum, Convolvulus arvensis, Euphorbia macroclada, E. heteradena, Cynodon dactylon var.
villosus’ dur.
Vadinin tabanı sucul vejetasyon özelliğindedir. Ayrıca vadideki çeşmelerin çevresi ve yazın
kuruyan derelerin içi ve kenarlarındaki alanlarda da sucul vejetasyon gelişmiştir. Bataklık-sazlık
kesiminlerinde; Phragmites australis, Typha latifolia, Schoenoplectus lacustris subsp.
tabernaemontani, Bolboschoenus maritimus var. maritimus, Sparganium erectum subsp. erectum gibi
taksonlar bazen saf bazen çeşitli türlerin iştirak ettiği topluluklar oluştururlar.
Sulak alanlarda rastlanan ve teşhis edilen bazı hidrofit ve higrofitler taksonlar şunlardır;
Lytrum salicaria, Polygonum amphibium, Carex divulsa, Eleocharis quinqueflora, E. palustris, Alisma
graminea, Bidens tripartita, Veronica anagallis-aquatica, Mentha longifolia subsp. typhoides,
Plantago major subsp. major, Nasturtium officinale, Juncus inflexus’tur.
4.1.2. Flora
Araştırma alanının tamamı Akdeniz fitocoğrafya bölgesine girmektedir. Çalışma alanında üç
temel vejetasyon tipi gözlenmektedir (Varol ve Tatlı, 2001). Alandaki önem sırasına göre bu
vejetasyon tipleri:
1. Orman vejetasyonu: Bu vejetasyon lokal iklim durumlarına, yükseltiye ve bakıya göre 600
m'den 1800 m'ye kadar farklı zonlarda bulunmaktadır. Ağaç katının genel bitkileri, Pinus brutia Ten.,
P. nigra Arnold subsp. pallasiana (Lamb.) Holmb., Cedrus libani A.Rich., Abies cilicica (Ant. &
Kotschy) Carr. subsp. cilicica, Fagus orientalis Lipsky., Quercus cerris L. subsp. cerris, Quercus
Temmuz 2011
14
petraea (Mattuschka) Lield. subsp. pinnatiloba (C. Koch) Menitsky, Quercus libani Olivier, Carpinus
orientalis L., Ostrya carpinifolia L. ve Populus tremula L. türleridir.
2. Maki vejetasyonu: Bu vejetasyon tipi alanda 500 m'den 900 m yüksekliklere kadar yayılış
göstermektedir. Bu katın yaygın taksonları: Quercus coccifera L., Calicotome villosa (Poiret) Link,
Cercis siliquastrum L. subsp. siliquastrum, Styrax officinalis L., Arbutus unedo L., Erica
manipuliflora Salisb., Pistacia terebinthus L. subsp. palaestina (Boiss.) Engler, Cotinus coggyria
Scop., Phyllyrea latifolia L. gibi bitkilerdir.
3. Step vejetasyonu: Bu vejetasyon tipi 1600 m de Abies ve Cedrus ormanlarının tahrip
edildiği ve regressif bir süksesyonun görüldüğü lokal alanlarda ve açaç zonunun üstünde (1900-2250
m) yayılış gösterir. Bu katın dominant bitki türleri Micromeria fruticosa (L.) Druce subsp.
brachycalyx P.H.Davis, Achillea grandifolia Friv., Potentilla thuringiaca Bernh. ex Link,
Scrophularia xanthoglossa Boiss. var. decipiens (Boiss. & Kotschy) Boiss., Acantholimon acerosum
(Willd.) Boiss. var. acerosum, Astragalus cuspistipulatus Eig, Arenaria drypidea Boiss., Thymus
kotschyanus Boiss. & Hohen var. kotschyanus, T. kotschyanus var. glabrescens, Boiss, T. kotschyanus
var. eriophorus (Ranniger) Jalas, Teucrium polium L., Achillea setacea Waldst. & Kit, Astragalus
kurdicus Boiss. var. kurdicus, Phlomis linearis Boiss. & Ball, Marrubium globosum Montbret &
Aucher ex Bentham var. globosum, Scorzonera lasiocarpa Chamberlain ve Veronica macrostachya
Vahl var. macrostachya 'dır.
Araştırma alanında bu çalışma ile toplanan tür ve türaltı seviyede takson sayısı 380’dir.
Taksonlardan 4 tanesi Pteridophyta, 376’i Spermatophyta divisiolarına aittir. Spermatophyta
üyelerinden 7 takson Gymnospermae alt divisiosuna, 369 takson da Angiospermae alt divisiosuna
dahildir. Angiospermae’lerin 310’u Dicotyledoneae ve 59’u Monocotyledoneae sınıfında yer
almaktadır.
Alanda tespit ettiğimiz taksonlardan 2 tanesi endemiktir ve endemizm oranı % 0.53’tür.
Araştırma alanımızdaki endemik 2 takson (Helleborus vesicarius Aucher) Ranunculaceae
familyasında ve (Satureja cilicica P.H. Davis) Lamiaceae olup işletme alanının çok uzağında ve her
iki taksonunda populasyon durumu çok iyidir ve bireyler sağlıklıdır.
Proje alanına yakın Yukarı Ceyhan Vadisi Florası’nda (1995) 68 familya ve 262 cinse ait 412
takson tespit edilmiş (Çizelge 4.1) ve bunlardan 28 (% 6,7) takson Türkiye için endemiktir (Çizelge
4.2). Çimen Dağı Florasında yaklaşık olarak 1350 bitki örneği toplanmış, bu örneklerin teşhisleri
sonucunda 67 familyaya ait 287 cins, 524 tür, 8 alttür ve 6 varyete tespit edilmiştir. Toplam takson
sayısı 534'dür. Teşhis edilen taksonlardan 68'i endemiktir ve endemizm oranı %12,7'dir.
Çizelge 4.1. Takson sayılarının karşılaştırılması
Çalışma Alanı
Güvercin HES
Yukarı Ceyhan Vadisi
Çimen Dağı
Kapıçam Ormanları
İmalı Deresi
Başkonuş Dağı
Berit Dağı
Şekeroba-Türkoğlu
Pazarcık - Narlı
Familya Sayısı
76
68
67
72
63
68
67
97
46
37
Cins Sayısı
301
262
287
258
263
262
268
462
186
149
Tür Sayısı
380
412
534
443
491
412
520
1165
376
265
Araştırma alanımızda en çok tür ve türaltı takson içeren ilk 10 familya Asteraceae 48 (%
12.63), Brassicaceae 30 (% 7.89), Fabaceae 28 (% 7.39), Poaceae 28 (% 7.39), Rosaceae 23 (%
6.05), Lamiaceae 20 (% 5.26), Boraginaceae 17 (% 4.47), Apiaceae 12 (% 3.16), Caryophyllaceae 12
(% 3.16), ve Liliaceae 12 (% 3.16)’dir. İlk beş familyanın toplam taksonların yaklaşık olarak yarısını
ve ilk on familyanın da toplam taksonların üçte ikisini oluşturması bu familyaların hem dünyada hem
Temmuz 2011
15
de Türkiye’de en fazla takson içermelerinden kaynaklanmaktadır. Türkiye Florası’nda, tür sayısı
bakımından en zengin ilk 10 familya araştırma alanımızdaki ilk 10 familya’nın 9 tanesi ile aynıdır.
Yukarı Ceyhan Vadisi Florası’nda en çok takson içeren familyalar ise sırasıyla; Fabaceae 60,
Asteraceae 52, Poaceae 31, Brassicaceae 24 ve Lamiaceae 20’dir.
Araştırma alanı ve ona yakın alanlarda yapılan çalışmalardaki takson sayısı bakımından en
zengin ilk 5 familya karşılaştırıldığında tüm çalışmalarda ilk sırayı Asteraceae familyası almaktadır.
Asteraceae familyası Kafkaslarda % 13, Orta Doğu Asya’da % 15, Balkan ve Pireneler’de % 14 ve
ülkemizde % 12.5 gibi yüksek bir yüzde ile temsil edilmektedir (Komarov, 1959). Bu familyanın ilk
sırayı alması, tür sayısı yönünden dünya’nın ve Türkiye’nin en zengin familyalarından biri olması ve
kolay yayılış göstermesi, ekolojik şartlara geniş toleranslı olmasından kaynaklanmaktadır.
Çalışma alanına ve çevre floralara bakıldığında en fazla takson Asteraceae familyasında tespit
edilmiştir. Çalışma alanına yakın floristik araştırmalarda bu yönüyle Berit Dağı ile uyuşmaktadır.
Yukarı Ceyhan Vadisinde ise Asteraceae ikinci sırada yer alırken Fabaceae birinci sırada yer
almaktadır. Bu da çalışma alanının Gani Dağı bölgesindeki yükselti gösterilebilir. Bunun yanında
familyaların içerdiği tür sayıları da bir biri ile örtüşmektedir.
En çok tür ve türaltı takson içeren ilk 5 cins sırasıyla Astragalus 6 (% 1.58), Centaurea 5 (%
1.32), Salvia 5 (% 1.32), Ranunculus 4 (% 1.05), Potentilla 4 (% 1.05) ve Papaver 4 (% 1.05),’dir.
Proje alanına yakın Yukarı Ceyhan Vadisi Florası’nda (1995) En çok takson içeren ilk 5 cins sırasıyla;
Trifolium 10, Vicia 9, Euphorbia 8, Papaver 6, Galium 6 taksonla temsil edilmiştir. Türkiye
florasında Astragalus, Verbascum, Centaurea, Allium, ve Silene cinsleri en fazla tür içeren ilk 5
cinstir. Çalışmamızda da Türkiye Florası’ndaki ilk 5 cins arasında 2 cins yer almamaktadır.
Karşılaştırdığımız çalışmalarda cinslerin sıralanmasındaki farklılık, habitat özellikleri ve
araştırıcının çalışma tarzı farklılıklarından kaynaklanabilir.
Çizelge 4.2. Endemik takson sayılarının ve oranlarının karşılaştırılması
Çalışma Alanı
Güvercin HES
İmalı Deresi
Başkonuş Dağı
Berit Dağı
Şekeroba
Pazarcık - Narlı
Endemik Takson Sayısı
2
28
45
49
28
55
200
36
25
Endemizm Oranı (%)
0, 35
6. 70
10. 20
9. 98
6. 70
10. 42
17. 60
9.57
9.92
Proje alanına yakın Yukarı Ceyhan Vadisi Florası’nda (1995) %23,5 oranı ile Akdeniz
elementleri ilk sırayı almaktadır. İran-Turan elementleri %17,2 ve Avrupa-Sibirya elementleri ise
%3,4 oranlarıyla temsil edilmişken, Çimen Dağı’nda; Tüm taksonların fitocoğrafi bölgelere göre
dağılımları şu şekildedir: Akdeniz elementleri 141 (%26,4), İran-Turan elementleri 86 (%16,1),
Avrupa- Sibirya elementleri 26 (%4,8), geniş yayılışlı ve bölgesi belli olmayanlar 281 (%52,7) iken
proje alanından tespit edilen taksonların fitocoğrafik bölgelere dağılımı ve oranları ise Iran-Turan
elementleri 67 (% 17.63), Akdeniz elementleri 60 (% 15.79) ve Avrupa-Sibirya elementleri 26 (%
6.84) türle temsil edilmektedir. Çok bölgeli veya fitocoğrafik bölgesi bilinmeyenler ise 227 (%
59.74)’dir (Çizelge 4.3).
Bölgemizde ve araştırma alanımıza yakın tüm çalışmalarda Akdeniz fitocoğrafik bölgesi
hakimken, bizim araştırma alanımızda Akdeniz fitocoğrafik bölge elemetleri 2. sırada yer almaktadır.
İran-Turan fitocoğrafik bölge elementi daha fazladır. Karşılaştırma yaptığımız 7 çalışmadan ikinci
sırayı İran-Turan fitocoğrafik bölge elementleri alırken sulak alan özelliğinde çalışma alanımızda
üçüncü sırayı Avrupa-Sibirya elementleri yer almaktadır.
Sulak alanlar dünyanın her yerinde hemen hemen benzer bitkier barındırdığında araştırma
alanımızda sadece 1 takson oda faaliyet alanı ve etkisi dışında yer alan Helleborus vesicarius Aucher
ve Satureja cilicica P.H. Davis Endemik olan taksonların tehlike kategorileri Türkiye Bitkileri Kırmızı
Temmuz 2011
16
Kitabı ve 2001 IUCN Kategorilerine göre düzenlenmiştir. Türlerin tehlike kategorilerine dağılımları
(Ekim ve ark., 2000): her iki tür tehdit altına girebilir “ NT ”şeklindedir.
Çizelge 4.3. Fitocoğrafik bölgelerin karşılaştırılması
Çalışma Alanı
Güvercin HES
Çimen Dağı
İmalı Deresi
Başkonuş Dağı
Berit Dağı
Şekeroba
Pazarcık - Narlı
Fitocoğrafik Bölge
İran-Turan
Akdeniz
Akdeniz
Akdeniz
Akdeniz
Akdeniz
Akdeniz
Akdeniz
Akdeniz
Oranı (%)
34.94
26.40
18.04
27.40
23.50
27.46
28.20
17.28
25.66
4.1.3. Fauna
Çalışma alanında yapılan gözlemlerde Omurgalı şubesine ait toplam olarak 108 hayvanın;
13’ü memeli, 67’si kuş, 17’si sürüngen, 6’sı çift yaşamlı ve 5 takson balıklar sınıfında yer almakta ve
Omurgasız şubesine ait 143 takson tespit edilmiştir. Omurgasızlardan; 7’si Su bakireleri, 7’si Sinir
kanatlılar, 13’ü yarım kanatlılar, 14’ü Çatı kanatlılar, 45’ü Kelebekler, 32’si Sinekler, 23’ü
Kınkanatlılar ve 2’si Arılara aittir.
Memeli Hayvanlar: Ulusal ve uluslararası kriterlere göre en yüksek riskte (Bern Sözleşmesi
Ek 2 ve IUCN Kırmızı Listede tehlikeli olarak sınıflandırılan) Kurt (Canis lupus), ve Akdeniz
nalburunlu yarasa (Rhinolopus euryale)’dır. Bu türler Türkiye Merkezi Avlanma Komisyonu (MAK)
gereği koruma altındadır (Avlanma Yasağı).
Alanda gözlemlenen 13 memeli hayvandan, 12 tanesi az riskli / düşük risk, 1 tanesinin az
riskli / tehlikeye yakın kategorisinde olduğu, ayrıca bu memeli hayvan türlerinin 2 tanesi Bern
Sözleşmesi Anx2, 6 tanesi Anx3 kategorisine girdiği tespit edilmiştir. Bu taksonların hiçbiri CITES
sözleşmesinde yer almamaktadır.
Bölgede tespit edilen 13 memeli türünden 1’i 2004 yılı IUCN Kırmızı Listesi’nde zarar
görebilir (“VU” Vulnerable) kategorisinde, 12’si en düşük risk (“LC” Least concern)
kategorilerindedir. Memeli türlerinin statüleri yukarıdaki listede belirtilmektedir. Yarasaların sayıları,
kirlilik ve habitat kalitesinin düşmesi nedeniyle azalmaktadır.
Kuşlar: İnceleme alanında toplam 67 kuş türü tespit edilmiştir. Bu kuşlar Çağırgan vadisinin
inceleme alanı dışındaki bölümlerinde de mevcut olmakla birlikte ve çoğu Türkiye’nin değişik
bölgelerinde yaygın olarak bulunmaktadır. % 80 kadarı yerli kuş türü, % 15’u yaz göçmeni ve % 5’ide
kış göçmeni ve geçit kuşudur. Kuşların % 85’inin inceleme alanında ürediği görülmüştür. Bu alanda
yırtıcı ve tüneyen ötücü kuşlar için dik kayalık yamaçlardan ağaçlıklı nehir kenarı olan vadilere, ekili
alanlara, yarı doğal otluklara, seyrelmiş doğal ormanlık alanlara, seyrek ağaç ve çalı bulunan
kayalıklara ve çıplak kayalıklara kadar sayısız beslenme ve üreme alanı mevcuttur. Bu çevrede tespit
edilen kuşların çoğunun birden fazla çeşit yuvalama şekli seçtikleri görülmüştür. Yırtıcı kuşlar yüksek
rakımlardaki karışık ormanlarda, seyrek ağaçlı ve çalılık kaplı kayalarda ve çıplak kayalıklarda
görülmüştür. Avcı kuşlar sonbahar göçü sırasında inceleme alanını durup-kalkmak için
kullanmamaktadır. Avcı kuşların bölgenin üstünden 1000 m yükseklikten uçtukları görülmüştür.
Bölgede henüz ornitolojik açıdan ayrıntılı olarak araştırılmamıştır. Alanında birçok yırtıcı,
ötücü ve su kuşları bulunmaktadır. Alan hem sucul hem de karasal ekosistemler içermektedir.
Ornitolojik açıdan araştırılmaya değer, son derece önemli alanlar içermektedir.
IUCN’nin belirlemiş olduğu Red Data Book kategorilerine göre bu kuş türlerinden 3 tür
tehlikeye girebilir (NT) kategoride ve diğer 64 tür düşük tehlike (LC) kategorisinde yer almaktadır (Ek
Temmuz 2011
17
2). Yapılan çalışma, yaz sezonunda olduğundan dolayı ayrıntılı ornitolojik araştırmalar tür çeşitliliğini
arttıracaktır. Literatürlerde bu bölge ile ilgili ornitolojik verilere rastlanmıştır. Çalışma Vadide yapılan
ilk ornitolojik çalışma niteliğindedir.
Alanda tespit edilen kuş türlerinin 70 tanesinin Türkiye IUCN kırmızı liste kategorisinde yer
aldığı, 35 tanesinin Bern Sözleşmesinin Ek 2, 10 tanesinin Ek 3 kategorisinde olduğu tespit edilmiştir
(Ek 2).
Alanın kuş çeşitliliğinin en yüksek gözlendiği alanlar habitat çeşitliliğinin de en yüksek
olduğu alanlardır. Kuşlar hakkında bölgede yaşayan diğer canlılardan daha fazla bilgi bulunmaktadır.
Kuş listemizde Anas platyrhynchos ve Ciconia ciconia CITES sözleşmesinde yer almaktadırlar. Yeşil
başlı ördek’ten 2 ve Ak leylek ikiside sadece göç esnasında alanda geçtikleri ve arazi gözlemlerimizde
36 çifte rastlanmıştır. Kuşlardan 9 tanesi Merkezi Av komisyonu kararına gore avlanmamamsı
gerekmektedir.
Sürüngenler ve İki Yaşamlılar
İnceleme alanı içinde 17 sürüngen türü bulunmuştur. Çağırgan deresi vadisinde sadece 6
takson iki yaşamlı türü bulunmuştur. İnceleme alanında tespit edilen sürüngen iki yaşamlı türlerinin
hepsi tüm Türkiye’de veya Doğu Bölgelerinde yaygın olarak bulunmaktadır. Hepsi Bern Sözleşmesi
Ek 2 veya Ek 3’ünde yer almakta ancak hiç birisi IUCN Kırmızı Listede yer alamamaktadır. Bütün
sürüngenler Türkiye Merkezi Avlanma Komisyonu Ek 1’ine göre koruma altındadır.
Proje süresince araştırma ekibimizce yapılan arazi çalışmalarıyla toplam 17 sürüngenin
varlığını tespit ederken, bunlardan 10 taksonda anket ve literatüre dayalı olarak tespit edilmiştir.
Bunlardan; 1 takson kaplumbağalara ait, 2 takson keler, 6 takson kertenkeleler ve 7 takson ise
yılanlara aittir. Listede yer alan diğer sürüngen türleri, kuru, taşlık çıplak araziler ya da steplerde
bulunmaktadır. Bern sözleşmesi ek 2’de 6 sürüngen yer akırken ek 3’te 8 tür bulunmaktadır.
Sürüngenlerden 16 tanesi Merkezi Av komisyonu kararına gore avlanmamamsı gerekmektedir.
Güvercin HES Proje alanında ve çevresinde 6 ikiyaşamlı türü tespit edilmiştir. Bu türlerin
hepsi tehlikeye yakın “NT” (near threatened) kategorisindedir. Çeşitli habitatlarda bulunmaktadırlar;
Pelobates syriacus (Toprak kurbağası) daha çok nemli topraklar ile sulak alanları tercih eder, Rana
ridibunda (Ova kurbağası) ise daha çok göller ve havuzlarda bulunur, Hyla savignyi (Yeşil Kurbağa)
genelde ağaç ve çalılıklar ile nemli kayalıklarda yaşayan bir türdür. Bufo viridis (Gece Kurbağası)
üremek için sulak alanlara gider ancak yılın diğer zamanlarında daha kuru step alanlarda bulunur.
Bern sözleşmesi ek 2’de 2 çift yaşamlı yer akırken ek 3’te 2 tür bulunmaktadır.
Balıklar
İnceleme alanında toplam olarak 5 balık taksonu tespit edilmiştir. Şabut, Bıyıklı balık ve
Sazan balığı bölgede en çok rastlanan türlerdir. Çağırgan Deresi’nin ana ve yan kollarında askıdaki
sedimanların az olması nedeniyle, yılın belli dönemlerinde temiz ve hızlı akması nedeniyle sadece
burada beklenirken yapılan avlamalarda alabalık tespit edilememiştir. Tespit edilen hiçbir balık türü
göçmen balık türü değildir.
Bern sözleşmesi ek 2’de 3 Balık yer akırken ek 3’te 2 tür bulunmaktadır. IUCN Kırmızı
Listede hiçbir balık yer almamaktadır.
Raporda da açıkça görüleceği gibi balıkların bazıları durgun su, bazıları da az akıntılı bölgeleri
tercih eden balıklardır. Bu balıklar örnekleme yaptığımız bölgenin dominant türleridir; HES’ler
yapıldıktan sonra, nehirde yaşamaya devam edecek türlerin yanı sıra, şu an bulundukları her türlü
parametrenin HES’lerden sonra oluşabileceği bölgelere göç edeceklerdir. Yani balık uydu
koordinatları baz alındığında aynı koordinatlarda kalmak zorunda değildir. Yaşamını kötü yönde
etkileyebilecek her türlü problemin çözüm yolunu aramak üzere balıklar göç etme eğilimindedirler.
Bu durumu sel ya da taşkın gibi afetlere benzetebiliriz, bu olaylar her akarsuda mevsimsel
olarak yaşanan olaylardır. Balıkları bulunmaları gereken zondan daha öteye sürükleyecektir. Balık
optimum ya da optimuma yakın, besin azlığı, bulanıklık, pH, çözünmüş oksijen, sıcaklık ve tuzluluk
gibi su kalite kriterlerini arayacağından bir geri dönüş (göç) yoluna koyulacaktır.
Can suyunun az akıntılı olması muhtemelen yeterli olacaktır. Derede yakaladığımız balıkların
ve literatür tarayarak derede bulunan türlerin hepsi durgun ya da az akıntılı bölgeleri tercih eden
Temmuz 2011
18
balıklardır. Can suyu az da olsa belirli bir oranda akıntılı olacağından Çağırgan deresinin avlama
gerçekleştirdiğimiz istasyonlarda akış rejiminden çok da farklı olmayacaktır. Can suyu da bir problem
olmaktan ziyade HES’lerin kurulacağı bölge için gerek inşaat aşamasında gerekse de su tutulduktan
sonra mevcut su ekosisteminin sürdürülebilir olması açısından çok büyük bir önem arz etmektedir.
Balıkçılık açısından zengin su kaynaklarına sahip olan Kahramanmaraş'ta akarsular
kaynaklarını dağlık bölgedeki ormanlık alanlardan alır ve kırsal alanlardan geçer. Bu durum orman
köylüsüne akarsulardan yararlanma imkanı doğurur. Bu amaçla, Kahramanmaraş Merkez İlçe'nin
orman köylerinde üretim yapılabilecek akarsular ve baraj göllerindeki su ürünleri potansiyeli
belirlenmelidir. Ayrıca, akarsu kaynaklan ve baraj göllerimizde üretimi etkileyen olumlu ve olumsuz
faktörler belirlenerek bölge halkının en çok tanıdığı ve Kahramanmaraş ilinde avlanan belli başlı balık
ise; Akbalık, Alabalık, Gümüşbalığı, Karabalık, Kayabalığı, Sazanbalığı, Kızılkanat, Tatlısu kefali,
Yayın balığı, Yılan balığı’dır (Kara ve ark., 1998).
Omurgasızlar: Alanda gözlemlenen 143 Omurgasız’dan; 3 tanesinin nesli 1. derecede
tehlikede olan kelebek türleri olduğu, 4 tanesinin de ikinci derecede tehdit altında olan kelebek türü
olduğu tespit edilmiştir. Bölgede fazla bulunması ve rezervuar alanına bağımlı olmamaları sebebiyle
kayıpları herhangi bir türün yaşamasını önemli ölçüde etkilemeyecektir.
5. SONUÇ ve EKOLOJİK DEĞERLENDİRME
Bölgenin topoğrafik yapısı genel olarak su ve yamaç sporları için büyük avantaj sağlamakta ve
Çağırgan deresi etrafındaki belirli yükseltiler bitki örtüsü, sessizliği ve bol oksijenli havası, su
kaynakları ve doğal peyzajı ekoturizmi için çok yönlü özellikler taşmaktadır.
Kahramanmaraş üç ayrı coğrafi bölgenin (Akdeniz Bölgesi, Doğu Anadolu Bölgesi,
Güneydoğu Anadolu Bölgesi) birbirine en çok yaklaştığı alanda yer alır. Coğrafi konumu ve diğer
faktörlerin de etkisi ile üç farklı iklim tipi arasında “Bozulmuş Akdeniz İklimi” ne daha yakın bir
iklim özelliği gösterir. Kahramanmaraş merkezde görülen iklimin aksine kuzeye doğru gidildikçe
yükseltiye bağlı olarak tamamen karasal iklim özellikleri görülür. Kahramanmaraş’ta yükseltiye bağlı
olarak bitki örtüsü de değişmektedir. Çalı Formasyonu, Orman Formasyonu ve Alpin Formasyonu
olarak üç çeşit bitki formasyonu görülmektedir. Bunlardan Çalı Formasyonu 500-1200 metreler
arasında yer almaktadır. Karışık çalılardan meydana gelen bu bitki örtüsüne Maki Formasyonu denir.
Maki Formasyonu içinde, Kermes meşesi (Quercus coccifera), Mazı meşesi (Q. infectoria), Sandal
(Arbutus andrachne), Zeytin (Olea europea), Karaçalı (Paliurus spina-christi), Erguvan (Cercis
siliquatrum) gibi bitki türlerine rastlanır. 900 ile 2000 metrelere kadar olan kısımlarda kuru ve yarı
nemli olarak ayırabileceğimiz Orman Formasyonu vardır. Burada iğne yapraklı ağaçlardan
Kızılçamlar bol miktarda bulunmaktadır. Kızılçamların arasında kışın yaprağını döken ağaçlara da
rastlanmaktadır. 1400-2000 metreler arasında Karaçam (Pinus nigra), Göknar (Abies cilicica), Sedir
(Cedrus libani), Ardıç ve Meşe türleri, kızılçamların arasında karışık halde bulunmaktadır. 2000
metrelerin üzerinde ise Alpin Ot Formasyonunu görebiliriz. Geven (Astragalus sp), Burçak (Coronilla
sp), Menekşe (Viola sp), Gelincik (Papaver sp), Yumak (Festuca sp), Çoban Yastığı (Acanthalimon
sp) gibi türlerin hakim olduğu bu formasyon bölgedeki dağların yüksek kısımlarında görülür.
Öneml Bitki alanı yaklaşımı 1990’lı yıllarda birbirinden bağımsız olarak iki yerde çıkmış daha
sonra kabul görerek dünya üzerinde uygula alanları bulmuştur. Ülkemizde de 1992 yılında soğanlı
bitkilerin korunması ile ilgili çalışma kıvılcımı olmuştur. 2003 yılında CD ekiyle baskıya giren
Türkiyenin Önemli Bitki Alanları Kıtabı (Özhatay ve ark., 2003) daha sonra Türkiye’nin 122 Önemli
Bitki Alanı (Özhatay ve ark., 2005) adıyla tam metin halinde basılarak önemli bitki alanları konusunda
müracat kitabı olmuştur. Daha sonraki yıllarda ÖBA ağları kurularak ÖBA ların birbiri ile iletişimi
Temmuz 2011
19
sağlanmaya çalışılmıştır. En son BTC (Bakü Tiflis Boru Hattı) Projesi kapsamında 22 yeni ÖBA daha
tanımlanarak Türkiye’deki ÖBA sayısı 144 çıkmıştır. Bu her iki eserde de Çağırgan Deresi ve çevresi
ÖBA kapsamında değerlendirilmemiştir.
Ahır Dağı Önemli Bitki Alanı (ÖBA), Kahramanmaraş şehir merkezinin hemen
kuzeybatısında 2339 m’ye kadar yükselir. İnsan müdahalesiyle oldukça değişmiş olan ÖBA bitki
örtüsü, günümüzde çoğunlukla bozulmuş meşe, çeşitli dağ step mera ve parçalanmış dağınık taşlar
üzerindeki bitki topluluklarından oluşur. Zengin bir flora içeren Ahır Dağı, Türkiye’nin doğusunda
üzerinde en çok çalışılmış dağlardan birisidir. Florasında Türkiye’ye endemik 122 takson bulunur.
Bunlardan beş tanesi birkaç istisna dışında yalnızca dağa özgüdür: Ajuga relicta, Ankyropetalum
reuteri, Astragalus akmanii, Echinops vaginatus ve Polygonum ekimianum. ÖBA resmi olarak koruma
altında değildir. Ahır Dağını tehdit eden en önemli unsurlar arasında, yakacak için aşırı kesim ve
otlatmanın yanı sıra; Kahramanmaraş şehir merkezinin yukarısında, dağın orta bölümlerine kadar,
yamaçların meyve bahçelerine dönüştürülmesi ve yazlık ev yapımı sayılabilir.
Ayrıca çevrede bitki örtüsünün korunabilmesi için alınabilecek tedbirleri kısaca şöyle sıralayabiliriz;
1. Az miktarda da olsa pestisitlerle ilaçlanan kültür alanlarının içerisinde ve çevresinde yetişen bitki
türlerinin (floristik listede belirtilen), bu ilaçlardan zara görmelerinin engellenmesi.
2. İlaçlama konusunda halkın bilinçlendirilmesi.
3. Hububat tarımı yapılan alanlarda anız yakılmasının engellenmesi.
4. Alandaki Pinus brutia topluluklarında görülen çam kese böceği ile mücadelenin sağlanması.
5. Bölgede yaygın olarak yapılan keçi yetiştiriciliğinden vazgeçilmesi
6. Kaçak orman kesimlerinin önlenmesi
Arazide yapılan gözlemlerde, aşırı otlatma, ağaç kesimi, erozyon ve otların biçilmesi gibi
nedenlerle alanın bitki örtüsünde yoğun bir tahribat olduğu belirlenmiştir. Gerek yakacak temini
gerekse hayvan yemi temini için aşırı şekilde yapılan kesim sonucu alandaki ağaçlar oldukça
seyrelmiştir. Kesim yapılan alanlarda da sürdürülen otlatmalarla yeni gelişmeye başlayan genç
sürgünlere büyüme olanağı tanınmamaktadır. Bu durum doğal olarak ağaçların bodurlaşmasına yol
açmıştır. Aşırı otlatma, çalışma alanımızın hemen her yerinde görülmektedir. Çok az miktarda bulunan
düzlük alanlarda da hayvan yemi olarak yonca ekilmektedir.
Ayrıca yapılan ağaç kesimleri sonucu oluşan açık alanlar yöre halkı tarafından otlak ve ot
biçme alanı olarak kullanılmaktadır. Bu durum bölgedeki otlatma baskısını giderek arttırmaktadır.
Tüm bu sebeplerden dolayı bitki örtüsü giderek zayıflamakta, bütün bunlara arazinin eğimi de
eklenince alanda ileride bir erozyon sorunu ortaya çıkaracaktır. Çalışma alanında söz konusu
faktörlerin, bilinçsiz ve kontrolsüz bir şekilde giderek artması, acil koruma önlemlerinin alınmasını
gerektirmektedir.
Araştırma alanının etkin bir şekilde korunması için var olan kanunların uygulanmasındaki
yetersizliklerin ortadan kaldırılması gerekmektedir. Yöre halkı bilinçlendirilerek ve bölgedeki askeri
birliklerle de işbirliği sağlanarak, öncelikle kaçak ağaç kesimi, aşırı otlatma ve otların biçilmesi, kaçak
kkum ve taş ocaklarının önlenmesi, kaçak balık ve yaban hayvanlarının avlanmasının önüne
geçilmelidir. Araştırma alanında yetişen nadir ve endemik türlerin, tohumları toplanarak, ülkemizdeki
tohum bankalarına gönderilebilir. Uyum sağlayabilenler seçilen herhangi bir alanda çoğaltılabilir ya da
tohumlar kendi habitatlarına ekilebilir.
Alınacak önlemlerin sonucunda ortaya çıkacak her türlü faaliyetin sürdürülebilir olması tüm
bu çabaların en önemli kısmıdır. Yöre halkı alandan tamamen soyutlanmamalı koruma kullanma
dengesi gözetilmelidir. Aksi durumda arazide büyük tahribat – göç – sosyoekonomik sorunların
kaçınılmaz olarak ortaya çıkması gibi problemlerle karşılaşılabilir.
Yöre halkını farklı yönlerde istihdam etmek için Arıcılık, Halıcılık, Alabalık çiftlikleri gibi
gelir getirici faaliyetler teşvik edilerek gelir çeşitliliği sağlanabilir ve arazi üzerindeki baskı
azaltılabilir.
Dağcılık, doğa yürüyüşü, ekoturizm, su sporları gibi doğa üzerinde etkisi az, ancak hem yöre
halkına ekonomik katkı sağlayacak hem de doğayı korumalarını teşvik edecek faaliyetler
geliştirilmelidir.
Temmuz 2011
20
Eğitim ve bilinçlendirme faaliyetleri ile yöre halkının Çağırgan vadisi doğasının
korunmasında katılımcı bir yaklaşım ile alana sahip çıkması sağlanabilir, dernekler ve diğer ilgi
gruplarını bir araya getirecek çalışmalar yapılabilir.
Yakacak amacıyla, sarp yamaçlardaki ağaç ve çalı türlerinin sürekli ve yoğun kesimi
sonucunda alandaki odunsu bitki örtüsü azalmakta ve erozyon oranı artmaktadır.
Dünyamızın en büyük problemlerinden biri olan erozyon; toprağın bulunduğu yerden aşınıp
taşınarak başka bir yerde birikmesi olayıdır. Esasen erozyon sözcüğü de buradan doğmuştur. Erozyon
sözcüğünün kökü Latince olup kemirme anlamındadır. İlk olarak dikkati çeken erozyon şekli su
erozyonu olmuştur. İnsanoğlunun olumsuz müdahalesi sonucu, bozulan tabii denge sebebiyle, toprağa
düşen yağmur tutulamamakta; neticede meydana gelen yüzeysel akış ve seller toprağı aşındırıp
taşımakta ve verimli taban arazilerini verimsiz hale getirmektedir. Ülkemizin hemen her bölgesinde,
bütün şiddeti ile devam eden erozyonun önemi, son yıllarda herkes tarafından anlaşılmaya
başlanmıştır. Bilhassa ani ve şiddetli yağışların olduğu, karların eridiği ilkbahar ve sonbahar aylarında,
toprakların üst tabakası sellerle akıp gitmekte ve ülkenin bu kıymetli serveti yıldan yıla azalmakta ve
yerleşim alanları su ve çamur altında kalmaktadır. Ayrıca erozyona uğrayan topraklarımızın %99’u su
erozyonundan, geriye kalan %1’i de rüzgar erozyonundan etkilenmektedir. Ülkemizde en önemli çevre
sorunu niteliğinde olan ve insanımızı açlığa, yoksulluğa ve göçe zorlayan toprak erozyonu çok önemli
bir ekolojik sorundur. Aynı zamanda erozyon, ekosistemin bozulmasında ve suların kirletilmesinde en
büyük etkendir. Canlılar için son derece önemli olan ve çok uzun bir sürede oluşabilen toprağın
verimli tabakasının erozyon nedeniyle kaybolması, hem tabiat için büyük bir kayıp olmakta, hem de
gelecekteki hayat şartları ve bölgedeki bütün canlıların yaşantısını olumsuz yönde etkilemektedir.
Su ürünleri açısında Çağırgan ve Ceyhan çevresindeki Köylüler gördüğümüz kadarıyla serpme
ve hayalet (televole) dedikleri bir av aracıyla yasak dönemler dahil balık avlanmaktadırlar.
Akarsulara özgü balık türlerinden genellikle sığ sularda ve bentik ekosistemlerde (dipte)
yaşayanlar, Güvercin HES havuzunda benzer su derinliği ve habitatları arayacak ve yan kolların
birleşimlerinde, kıyıya yakın sığ kesimleri tercih edecektir. Uygun habitat bulamayan türler uyum
sağlayamayacak ve Güvercin HES su tutma alanında ortadan kalkacaktır. Güvercin HES havuzu
oluşması, bazı hassas türleri olumsuz etkileyebilecektir ve bu türler de havuz alanında ve yan kollarda
ortadan kalkabilecektir. Mevcutta kapalı kalmış olan bu populasyonun Güvercin HES havuz
alanınında gelişmek ve üremek için nehrin yukarı kesimlerine ya da yan kollara hareketleri
beklenmektedir. Bu haraketlerin sağlanabilmesi için Balık Geçitlerinin yapılması
gerekmektedir.
HES projeleri için şüphesiz en kritik konu; suyun ne kadarının kullanılacağı ve uzun yıllar
sonucu mevcut sulak alanlar ve akarsular boyunca mevcut ekosistemlerin devamını sağlayacak
ekolojik su ihtiyacının (cansuyu) miktarı ve bunun HES’lerin kullanım ömürleri boyunca
sürekliliğinin sağlanmasıdır. Su Kullanım Anlaşması yapılırken bırakılacak ekolojik su miktarı
(cansuyu), sulama suyu, içme suyu ve şayet varsa balık üretim çiftlikleri ve bunun benzeri ihtiyaç
duydukları kullanım suyu konusu çevresel etkiler açısında önem arz etmektedir.
Çağırgan Deresi mevcut sucul yaşamının korunması amacıyla çayda yeterli akışın sağlanması
için rezervuar doldurma işlemi sırasında minimum bir su mansaba verilecektir (rezervuar alt
çıkışından veya yanından). Doldurma işlemi, yağışın maksimum olduğu koşullarda rezervuar tamamen
dolana kadar uygulanacaktır. Doldurma işleminin süresi, doğal yağış dinamiklerine bağlıdır. Mansab
tarafında serbest bırakılacak minimum debi Güvercin regülatör için aşağıda verilmiştir. HES’lerin
kullanım ömrü boyunca bu alt değerler ve daha üst değerde can suyu bırakılarak ekosistemin olumsuz
etkilenmesi en minimum seviyede olacaktır. 18.08.2009 tarih ve 27323 sayılı Resmi Gazete’de
yayımlanarak yürürlüğe giren “Elektrik Piyasasında Üretim Faaliyetinde Bulunmak Üzere Su
Kullanım Hakkı Anlaşması İmzalanmasına İlişkin Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmelikte Değişiklik
Yapılmasına Dair Yönetmelik”te yer alan 7. Madde hükümlerine göre doğal hayatın devamı için
mansaba bırakılacak su miktarı projeye esas alınan son on yıllık ortalama akımın en az %10’u olacak
ve ÇED sürecinde ekolojik ihtiyaçlar göz önüne alındığında bu miktarın yeterli olmayacağının
belirlenmesi durumunda miktar artırılabilecektir. Daha önce 100-150 lt/sn ekolojik su ihtiyacı
Temmuz 2011
21
(cansuyu) yeni yönetmelikte bırakılacak ekolojik su ihtiyacı (cansuyu) son 10 yıllık ortalama akımın
en az %10 u olarak belirlenmiştir. Bu oran aslında her nehir havzası için aynı olmamakla birlikte her
akarsu için havzasının doğal dengesini devam ettirebilecek ve diğer su haklarını güvenceye alacak bir
oranın belirlenmesi gerekir. Mansapta, Çağırgan deresi kenarında yaşayanlar üzerindeki olumsuz
etkiler; kurak sezondaki debinin doğal debiye benzemesiyle ihmal edilebilir. Su tutma işlemi sırasında,
debi; kısa süre için mansapta, nehir kenarında yaşanlar üzerindeki zararlardan veya olumsuzluklardan
kaçınmak için doğal koşullardan daha yüksek değerlere çıkarılabilir. Can suyunun yukarıda belirtildiği
gibi verilmesi durumunda alandaki biyolojik çeşitlilik üzerinde önemli bir olumsuz etki
beklenmemektedir. Yalnızca kurak dönem uzarsa, uygun önlemlerin (pompalama gibi) alınması
gerekmektedir. Ve mutlaka çalışanların belirlene oranda can suyunun verilmesini sürekli kontrol
etmeleri gerekmektedir. Kesinlikle HES’lerde çalışanlar üretilen enerji miktarı oranında prim
artırımına gidilmemeli aksi durumda can suyu dahi belirlenen değerlerde bırakılmayabilir, ekosistem
bozulmalarının önüne o zaman kesinlikle geçilemez.
Bütün bunlara rağmen önerimiz Çağırgan Deresi’nde bırakılacak suyun belirlenmesinde
alanda Çağırgan havzasının bütününe dayalı bir planlama yapılmalıdır. Bütüncül havza planlamaları
interdisipliner ve sektörel temsilciler, yerel yönetimler ve sivil toplum örgütlerini içine alarak
oluşturulmalıdır. Şüphesiz her akarsuyun kendine has karakteristikleri ve çevresindeki ekosistemlerin
özellikleri göz önünde bulundurulmalı ve interdisipliner bilimsel çalışmalara dayandırılmalıdır.
Cansuyunun bırakılması ve zamanlaması mutlaka kontrol altında olmalıdır. Ayrıca ilgili kurum ve
bağlı taşra teşkilatı yönetmelik ile yetkilendirilerek görevlendirilmelidir. Yöre halkının ve ilgili
STK’ların da bu sürece dahil edilmesi yararlı olacaktır.
Çağırgan deresinin membaında önemli bir sulama tesisi yoktur. Güvercin HES projesi,
yalnızca elektrik üretmek amacıyla planlanmıştır. Santralde kullanılan sular, herhangi bir kayıp
olmadan tekrar yatağa bırakılacaktır. Projenin su hakları konusunda bir problem olmayacağı
düşünülmektedir. Güvercin Regülatörü ve HES Projesi biriktirmesiz, nehir tipi santral türünde
tasarlandığından su kaçakları açısından yapıların inşasını olumsuz yönde etkileyecek bir hidrojeolojik
koşul ile karşılaşılmayacaktır.
Güvercin Regülatörü ve HES (Kahramanmaraş) Projesi akarsu kesit alanında Çağırgan
Deresi akarsu yatağına bırakılması önerilen çevresel akış miktarının belirlenmesi amacıyla
regülatörde 1962-2007 yılları arasında gözlenen aylık ortalama ve günlük akım değerleri içinde
gözlenen en düşük akım değerleri belirlenmiştir. En düşük akım miktarının belirlenmesinin
amacı; 46 yıllık sürede sözkonusu drenaj alanında ölçülebilen ve akıma geçen en az su miktarını
ifade ettiği varsayılmıştır. Bu varsayımla birlikte sözkonusu en düşük akım değerinin
gerçekleştiği dönemde, akarsuya bağlı ekosistemin, gerçekleşen en düşük akım miktarına
rağmen ekosistemin varlığının sürdürdüğü düşünülmektedir. Bu yaklaşım dikkate alındığında;
Güvercin Regülatörü ve HES (Kahramanmaraş) Projesinde Çağırgan deresi akarsu yatağına
bırakılması önerilen çevresel akış miktarının bu regülatörde gözlemlenen en düşük akımdan
daha düşük olmaması gerektiği ortaya çıkmaktadır. Başka bir ifadeyle Çağırgan deresi akarsu
kesit alanında yağışlı ve /veya kurak dönemde akarsu yatağına bırakılması önerilen çevresel akış
miktarının gözlenen günlük en düşük akım miktarından küçük olamamsı gerekmektedir. Bu
durum Çağırgan deresinin ve çevresinin ekosistem ve hidrolojik açıdan sürdürülebilirliğinin bir
göstergesi anlamına gelmektedir.
Güvercin HES regülatöründen gözlenen en düşük akım değeri 0.343 m3/s olup gözlem
yapılan 1962-2007 zaman aralığında muhtelif yıllara ait Ocak, Şubat, Nisan, Haziran, Temmuz,
Ağustos, Eylül, Ekim, Kasım ve Aralık aylarında gözlenmiştir. Yukarıda belirtilen Çağırgam
deresi Güvercin regülatöründe gözlenen en düşük akım miktarı yaklaşımı dikkate alındığında,
söz konusu regülatörden, Çağırgan deresi akarsu yatağına bırakılması gereken çevresel akış
miktarı yağışlı ve kurak dönemlerde yıllık ortalama akımın sırasıyla % 21 (0.358 m3/s) ve %
22’den (0.376 m3/s) az olmaması önerilmektedir. Güvercin Regülatörü ve HES projesi sınırları
içinde kalan drenaj alanlarındaki kaynak boşalımları ve yağışlardan itibaren yüzeysel akıma
Temmuz 2011
22
geçen su miktarı da dikkate alındığında bölgedeki ekosistemin sürdürülebilir olması ve bu
faaliyette etkilenmemsi için hesaplanan çevresel akış mikraının bölgedeki tüm koşullara uyumlu
olduğu kanaatindeyiz. Güvercin Regülatörü ve HES Projesi için elde edilen çevresel akış
oranları, Tennant Metodunda öngörülen sınıflamaya göre; yağışlı ve kurak dönemde çevresel
açıdan “orta-iyi” sınıfından yer almaktadır. Fakat proje alanınıniklim koşulları ile Güvercin
regülatörü ve HES arasında kalan 26.6 km2 ’lik drenaj alanında gelecek yüzeysel akım miktarı
da (0.681 m3/s) dikkate alındığında, bu çalışma kapsamaında hesaplanan çevresel akış
miktarının, proje alanındaki doğal ekosistemi koruyacağı düşünülmektedir.
Bu çalışma kapsamında yapılan değerlendirmeler, proje alanındaki doğal akım koşullarının
temsil etmektedir. Su kullanım hakları ile ilgili herhangi bir değerlendirme yapılmamaıştır. Baraj,
gölet ve regülatörler inşa edilirken balıkların göç hareketleri düşünülmelidir. Balıkların üreme veya
beslenme alanlarına göç hareketi engellenmemelidir. Hem mevcut hem de bundan sonra akarsular
üzerine inşa edilecek baraj, gölet ve Regülatörlerde mutlaka balıkların göç hareketine izin verecek
balık geçitleri inşa edilmelidir. Yaz aylarında yağış rejiminden dolayı debisi zaten azalan akarsular
tarım arazilerinin sulanmasında kullanılmaktadır. Zaman zaman akarsuyun tamamı sulama birlikleri
aracılığıyla tarım arazilerine yönlendirilmekte, aşağı bölgelerde akarsuların kurumasına sebep
olunmaktadır. Akarsuların tüm suyunun tarım arazilerinin sulanmasında kullanılması uygulamasından
sulama birlikleri vazgeçmelidir, aksi bir durum görüldüğünde DSI yetkilileri görev ve sorumlulukları
gereği müdahale etmelidirler.
5.1. HES’LERİN İNŞASI ve İŞLETMELERİ ESNASINDA ÇEVRESEL ETKİLERİ
5.1.1. Coğrafya ve jeolojik yapıya etkileri
Projenin inşaatı sırasında yapılacak olan kazı, dolgu, düzeltme, malzeme alımı boşaltımı, yol
açma ve iyileştirme gibi işlemler nedeniyle mevcut arazinin topoğrafik yapısında değişiklikler
olabilecektir. İlk işlem arazinin temizlenmesidir. Bu kapsamdaki en önemli iş ağaçların kesilerek
yolun iş makinelerinin geçebileceği hale getirilmesidir. Kesilen ağaçlar Çevre ve Orman Bölge
Müdürlükleri ve Orman İşletme Şeflikleri tarafından değerlendirilmelidir. Bu temizlik işleminin
ardından arazideki bitkisel toprak tabakası sıyrılacaktır. Bu tabaka daha sonraki peyzaj çalışmalarında
yüzey kaplaması amaçlı kullanılmak üzere uygun yerlerde depolanmalıdır. Daha sonra ise gerekli kazı
ve dolgular yapılacaktır. Proje yapıları için gerekli olan beton agregası ve yol kaplaması için stabilize
malzeme, proje kapsamında belirlenen malzeme alanlarından temin edilecektir. Bu malzeme ocakları
için ÇED Raporu gerekip gerekmediği araştırılmalıdır. Malzeme ocaklarında yapılacak çalışmalar
topoğrafyanın değişmesine sebep olabilecektir. Bu alanlarda gerekli çalışmalar yapıldıktan sonra
tesviye işlemleri yapılacak ve çukurların oluşması önlenecektir. Topoğrafyaya uygun olarak nihai
düzenlemeler yapılacaktır. Regülatörüın devreye girmesiyle suyun yüzey alanı da Regülatörü aks
yerinden itibaren genişleyecektir. Bu anlamda projenin doğal coğrafya üzerindeki etkisi göl oluşum
şeklinde olacaktır. Bu alandaki jeolojik birimler göl altında kalacaktır. Proje alanındaki benzersiz
nitelikte jeolojik ve jeomorfolojik oluşum bulunmamaktadır.
5.1.2. Meteorolojik ve İklimsel Değişimler
Güvercin Regülatöründe tutulacak suyun, iklimsel ve meteorolojik olarak, değişim meydana
getirmesi beklenmemektedir. Göl alanının küçük olması nedeniyle sis ve nem oluşumu gibi
mikroklima değişimleri olmayacaktır. Bu türde değişimler iklim olarak karasal ve kurak bölgelerde ve
özellikle step vejetasyonunun hakim olduğu bölgelerde çok büyük hacimli Regülatörü göllerinin
yapılmasıyla ortaya çıkmaktadır. Regülatörüda oluşacak gölün hacimsel olarak nispeten küçük olması
ve bölgenin iklim şartları da göz önüne alındığında mikroklimatik değişim olması beklenmemektedir.
Temmuz 2011
23
5.1.3. Doğal Koruma Alanlarına Etkileri
Güvercin Regülatörü ve HES Proje alanında herhangi bir doğal koruma alanı, önemli doğa
alanı (ÖDA), önemli bitki alanı (ÖBA) ve önemli kuş alanı (ÖKA) bulunmamaktadır.
5.1.4. Su Kaynaklarına Etkileri
Projenin gerçekleştirilmesi, su kaynakları için kirlilik tehdidi oluşturmayacaktır. Regülatörü
yapıldıktan sonra oluşacak gölde, akarsuyla taşınan sedimentin çökelmesi sonucu, suyun
bulanıklığında azalma olacaktır. Ancak bu olumlu etkinin inşaatlar sırasında da korunması
gerekmektedir. İnşaat çalışmaları Çağıgan Deresinin debisinin az olduğu dönemlerde yapılacaktır. Bu
işlem aynı zamanda derivasyon işleminin kolay ve ekonomik olmasını da sağlayacaktır. Akarsu
yatağında yapılacak her türlü çalışmalar sırasında 'Su Kirliliği Kontrolü Yönetmeliği'ndeki ilgili tüm
maddelere uyulacaktır. Projenin inşaatı sırasında şantiye sahalarında oluşacak atık sular ve katı atıklar
su kaynaklarına kesinlikle deşarj edilmeyecektir. Gerek atık suların toplanması ve deşarjı sırasında,
gerekse akarsu yatağında bulunan malzeme ocaklarından malzeme alınırken 'Su Kirliliği Kontrolü
Yönetmeliği'ndeki ve katı atıkların depolanması ve bertarafı sırasında da 'Katı Atıkların Kontrolü
Yönetmeliği'ndeki ilgili tüm maddelere uyulacaktır. Atık suların ve katı atıkların deşarjı için ilgili
kurumlardan gerekli izinler alınacaktır.
Proje sahasının su kaynağı, Çağırgan deresi olup mansabında ekolojik hayatın devamı için
cansuyu bırakılacaktır. Projenin inşaatı ve işletilmesi aşamasında çalışacak personelin içme ve
kullanma suyu sonucunda evsel atıksu oluşacaktır. Bu sular için sızdırmaz fosseptik inşa
edileceğinden evsel nitelikli atıksuyun doğrudan yüzeysel su kaynağına deşarj edilmesi önlenecektir.
Bu nedenle atıksulardan kaynaklı bir su kirliliği söz konusu olmayacaktır. İnşaat ve işletme
aşamasında gerekli olacak içme ve kullanma suları, civardaki su kaynaklarından ve köy sularından
karşılanacaktır. Köy suyu kullanımı için ilgili muhtarlıklardan su kullanım izni alınacaktır.
HES’in işletilmesi döneminde elektrik üretimi için türbinlenen sular aynı miktarda yatağa geri
dönecektir. Bu sebeple, HES’de türbinlenen sular aynı miktarda ve kalitesinde bir değişiklik olmadan
Çağırgan deresine geri dönecektir. Proje kapsamında gerçekleştirilecek inşaat faaliyetleri ile işletme
faaliyetleri sırasında bir miktar su kullanımı söz konusu olmaktadır.
5.1.5. Su Ekosistemine Etkileri
Regülatörü gölünün oluşmaya başlamasıyla mansapta ve rezervuarda biyolojik yaşam hızla
değişir. Başlangıçta sular altında kalarak çürüyen organizma kalıntıları, suda kısa süre içinde aşırı bir
besin maddesi arzına neden olmaktadır. Rezervuar derinliği boyunca meydana gelen durağan
tabakalaşma yardımıyla anaerobik bir ayrışma ortamı oluşarak, kükürt, hidrojen v.b gazların
çıkışlarıyla, kötü kokan karanlık renkli bir göl meydana gelmesine yol açmaktadır. Bunun hemen
ardından suda artan besin maddelerine bağlı bir fitoplankton patlaması gözlenir. Büyük yeşil-esmer
renkli kütleler halinde su yüzeyini kaplayan bu bitkilerin yanında su yüzünde yüzer görünümlü
makroflora da gelişebilir. Bu gelişmeler gölün ömrü açısından zararlı olabilir. Oluşan makroflora
hastalık vektörlerine (şistona vektörü salyangoz, sivrisinek larvaları) yataklık eder. Bunları önlemek
için, Regülatörü su tutmaya başlamadan önce rezervuar saha temizliğinin yapılması gerekmektedir. Bu
temizlikte ağaçlar kesilerek ortamdan uzaklaştırılmalı, çalı türündeki bitkiler ise ileride balıklara
yumurtlama ortamı sağlaması için bırakılmalıdır. Suyun santral binasına iletim tüneliyle ulaştırıldığı
durumlarda, nehrin tünelle çevrilmesi ile nehir yatağında su miktarının azalması özellikle sucul
canlılar üzerinde etkilere neden olmaktadır. Projenin işletilmesi aşamasında Regülatörü yeri ile santral
yeri arasında kalan dere yatağına, projenin işletme çalışmaları göz önünde bulundurularak kurak
dönem debisi kadar su bırakılacaktır. Ülkemizde akarsularda bulunan balık türleri yaygın ve genellikle
göl ekosistemine adapte olabilen türleri içermektedir. Regülatörü gölünün oluşumunu takiben sayıca
artış beklenen bu türler bölgede balıkçılığın gelişimine katkıda bulunacaktır. Bu nedenle Regülatörü
yapımının balıklar üzerinde bir olumsuz etki yaratması beklenmemektedir. Ayrıca balık geçitlerinin
yapılması da türlerin akarsu boyunca hareketlerinin devamını sağlayacaktır. Malzeme alanlarında
yapılacak çalışmaların su ekosistemine herhangi bir etkisi olmayacaktır.
Temmuz 2011
24
5.1.6. Balık populasyonları
Tatlı su ekosistemlerinde, serbest yüzen algler (fitoplankton), zemine tutunan algler
(periphyton) ve sucul bitki örtüsü, sucul besin zincirinin temelini oluşturmaktadır. Birincil üretim
koşullarını değiştiren herşey, besin zincirinin diğer kısımlarını da etkileyecektir (IUCN, 1997).
HES’ler yalnızca su kullanılan yapılar değildir, aynı zamanda karmaşık ve dinamik ekosistemlerdir ve
genellikle doğal ekosistemlere göre daha az tür barındırırken (çeşitlilik) özellikle inşaat aşamasında
oldukça çevreyi olumsuz etkilemektedirler.
Çağırgan deresi balıkları, akarsudaki mevsimsel değişimlere iyi uyum sağlamışlardır.
Akarsulara özgü balık türlerinden genellikle sığ sularda ve bentik ekosistemlerde (dipte) yaşayanlar,
gerek baraj gölünde gereksede HES’lerin işletmeleri esnasında benzer su derinliği ve habitatları
arayacak ve yan kolların birleşimlerinde, kıyıya yakın sığ kesimleri tercih edecektir.
5.1.7. İşletme aşaması
Güvercin Regülatörü ve HES Projesinde inşaat ve işletme dönemlerinde “Su Kirliliği
Kontrolü Yönetmeliği” ne uygun olarak çalışmalar yürütülecektir. Kazılardan çıkan malzeme çevreye
zarar vermeyecek şekilde depo edilecektir. Santral işletmesi sırasında oluşacak yağlar depolanarak
uzaklaştırılacaktır.
Su seviyesindeki değişiklikler, Güvercin Regülatörü ve HES Projesinin işletme esnasında
sucul ekosistemleri yapısal ve işlevsel olarak etkileyecektir. Su seviyesindeki önemli değişimlerin
başta balık populasyonları üzerinde hem olumlu hem de olumsuz sonuçları olacaktır. Su seviyesinin
üreme mevsiminde yükselmesi durumunda, balıkların üremesi artacak ve eski sayılarına ulaşması
hızlanacaktır. Su seviyesinin yükselmesi, kıyı şeridinden bitki besin maddeleri yıkanmasına ve sucul
organizmalara daha fazla bitki besin maddesi sağlanmasına ve bu sayede yeni doğan balıkların yaşama
şansının artmasına yol açacaktır. Olumsuz etkiler, başlıca olarak seviye düşmesinden
kaynaklanacaktır. Seviye düşmesi alanında, üreme mevsiminde balıklar kıyıya vurabilir, üreme
alanları tahrip olabilir ya da balık habitatları ve üreme alanları daralabilir, zararlı otlar ve besin
kaynaklarında değişiklikler olabilir. Nehir ekosisteminden ve kıyılardan gelen bitki besin maddelerinin
birikmesi, su tutulmasını izleyen ilk birkaç yılda balık verimini ve gelişmesini arttıracaktır. Bu
değişiklik, dengesiz verimlilik adı verilen 5 aşamalı bir süreçte gerçekleşecektir. Bu süreçte,
başlangıçta balık verimi oldukça yüksektir (birinci aşama), bunu izleyen 5 yıl içinde, balık veriminde
önemli bir düşüş ve balık çeşitliliğinde bir artış sonucunda hassas bir kararlılık dönemi (ikinci aşama)
gözlenir. Üçüncü ve dördüncü aşamalarda, balık veriminin sabitlendiği ve hassaslığın azaldığı bir
denge ve olgunlaşma dönemi yaşanır. Beşinci aşama, ancak, bitki besin maddelerinin neden olduğu
kirliliğin artması ve uygun olmayan arazi kullanım şekillerinin yaygınlaşması sonucunda dengesiz
verimlilik durumunun ortaya çıkması halinde gözlenir. Diğer taraftan, bu genel hatların dışında, balık
veriminde yıldan yıla değişiklikler gözlenebilir. Güvercin HES işletme şekli, hidroelektrik santral
işletme politikası, baraj gölü çevresindeki erozyon, ilkbahardaki yüzey akışları, yağışlar ve insan
faaliyetlerinden kaynaklanan fazladan bitki besin maddesi yüklemesine bağlı olarak, her HES
havuzuna gelen bitki besin maddesi yükü farklıdır.
Hidroelektrik santralin işletilmesi sırasında, bazı balıklar türbinlerden geçecektir ancak
yalnızca büyük olanlar yaralanacak ya da ölecektir. Türbinlerden geçecek balık sayısının tahmin
edilmesi zordur. Bu olayın baraj gölündeki balık populasyonu üzerindeki etkisinin az olması
beklenmektedir, ancak baraj yerinin akış aşağısındaki Çağırgan deresi kesiminde yırtıcı (etçil) türlerin
bulunmasını etkileyecektir. Akış aşağı kesimdeki akım rejimi, sıcaklık, su kimyası ve bulanıklık
değişimleri bazı türleri olumlu etkileyecektir ancak yerli türlerin büyük çoğunluğu üzerinde olumsuz
etkilere neden olacaktır.
Akarsu ekosistemlerinde bulunan ve taşkın düzlükleri ile ilişkili olan Barbus grypus, Barbus
plebejus gibi çoğu balık türleri, taşkın düzlüğü habitatlarını beslenme ve üreme için kullanmaya uyum
sağlamıştır. Taşkınların azalması sonucunda bu habitatların daralması, çoğunlukla, üremek için çakıl
düzlüklerine ihtiyaç duyan türlerin populasyonlarının azalmasına ya da tamamen ortadan kalkmasına
neden olur. Üreme habitatı gereksinimleri daha geniş bir yelpazede olan Barbus luteus ve Aspius
Temmuz 2011
25
vorax gibi türler uygun habitatlar bulabilecektir ve üreme habitatı gereksinimi konusunda daha seçici
olan türlere göre daha iyi durumda olacaktır.
Hidroelektrik santralden akış aşağıya bırakılan akımlardan kaynaklanan etkiler aşağıdaki
gibidir: Normal işletme koşullarında bırakılan günlük akımlar, enerji talebine göre değişecektir. Yaz
aylarında bu durum, sıcaklık ve nehir akımlarındaki büyük değişikliklere genel olarak daha iyi uyum
sağlamış olan akarsu ortamını tercih eden (lotik) türler için avantaj sağlayacaktır. Barbus luteus gibi
göl ortamını tercih eden (lentik) türler, değişimlerin büyüklüğünün ancak uzun zaman dilimleri içinde
önemli olduğu sistemlerde yaşamaya alışık olmaları nedeniyle, en çok etkilenecek olan türlerdir.
5.1.8. Biyolojik çeşitlilik
Uygun etki azaltıcı önlemler alınmadığı takdirde, hidroelektrik projeleri, özellikle yüksek
sayıda endemik, nadir ve zarar görebilir bitki ve hayvan türleri bulunan bölgelerdeki biyolojik
çeşitliliğin değişmesine neden olabilmektedir (Kılıç ve Eken, 2004).
Doğa Derneği ve Dünya Kuşları Koruma Kurumu (BirdLife International) 2006 yılında
Türkiye’deki Önemli Doğa Alanları’nın (ÖDA) güncel bir listesini hazırlamıştır (Eken, Bozdoğan,
İsfendiyaroğlu, Kılıç & Lise, 2006). Akdeniz Bölgesi’nde çalışma alanına yakın ÖDA’lar sırasıyla;
Ahır Dağı: ÖDA AKD072, Engizek Dağı; ÖDA AKD071, Gavur Gölü; ÖDA AKD073, Binboğa
Dağları. ÖDA AKD 069’lardaki koruma statüleri bulunmamaktadır ve proje sahası bu alanların içinde
yer almamaktadır.
5.1.8.1. Flora ve Bitki Toplulukları Üzerine Etkileri
Bölgedeki flora ve vejetasyon büyük oranda arazi kullanımı esnasında daha düşük oranda da
işletmeden etkilenecektir. Alanda karayolun olması ve yeni yolların diğer barajlar ve HES’ler gibi çok
ve uzun açılmaması ekosistem üzerindeki baskıyı oldukça düşük düzeyde tutmaktadır.
Su tutulmaması nedeniyle en fazla etkilenecek bitki örtüsü, işletmenin yapılacağı ve boruların
döşeneceği alanlardaki bitki örtüsüdür. Korunacak rezervuar üstü alanlarda özellikle Ceyhan vadisinde
ve Çağırgan akış yukarısı kesimlerde önemli bitki toplulukları homojen olarak yetişmektedir. Tüm
alanda tespit edilen endemik taksonlar populasyonları civar alanlarda sağlıklı bir şekilde yaşayacak ve
Çağırgan deresi vadisinde yapılacak baraj ve HES’lerin yapımı ve inşası sonrasında tehlike altında
kalmayacaklardır.
İnceleme alanında tespit edilen dere yatağındaki işletme alanında kalacak özellikle söğüt ve
ılgın topluluklarının %20’2i yok olacaktır. Ancak Çağırgan deresinin birçok yerinde ve özellikle
yukarı kısımlarında ve bu HES’lerin yapılacak sahaların dışında da etki altında kalmayacak olan bazı
küçük kolları boyunca halen bu alanda yok olacak bitkiler sağlıklı bir şekilde olacaklardır. Her ne
kadar inceleme alanındaki bazı bitki taksonları Güvercin HES’inin inşa alanında yok olacaksa da,
alandaki köylerin yukarı kesimlerinde ve Güvercin HES’in alanı dışında kalacak alanlarda önemli
bitki toplulukları bulunmaktadır. Korunmuş bitki türleri toplulukları rezervuar hattının altında ve
üstünde homojen bir şekilde dağılmıştır ve bu türlerin görüldüğü alanlar (yani topluluk olarak) çok
fazla etkilenmeyecektir. Kayalık alanlardaki yarı-kurakçıl çalılık ve çitlembik toplulukları rezervuar
boyunca uzanan iletim hattının kot seviyelerinde ve yukarı kesimlerde uzanmaktadır. Bu nedenle
relokasyon yollarının flora üzerine etkisi önemsiz olarak değerlendirilmektedir.
Bölgedeki flora ve bitki örtüsü büyük oranda arazi kullanımı ve düşük oranda da işletmeden
etkilenecektir.
5.1.8.2. Fauna Üzerindeki Etkisi
Bölgedeki karasal fauna inşaat çalışmalarının verdiği rahatsızlık ve rezervuarda su
tutulmasından dolayı oluşacak bitki örtüsü ve arazi kaybı ve yuvalarının bozulması sonucu proje
faaliyetlerinden doğal olarak etkilenecektir. Civar bölgelerdeki benzer hayvan topluluklarının
Temmuz 2011
26
populasyonu çok sık ve yoğun olmadığı için rezervuar alanı ve inşaat alanında uzaklaşıp civardaki
benzer habitatların varlığından dolayı hayvanlar bitkilere oranla daha az etkileneceklerdir.
İnşaat sırasında balık türü nüfusu bir ölçüye kadar etkilenebilir ancak inşaat etkileri geçici
olacaktır ve Çağırgan havzasının mansap ve memba kısımlarında balık türlerinin yuvalanabileceği
yeterli ortamlar bulunmaktadır. Bazı türlerin kısmi nüfus kayıpları nedeniyle inşaat etkilerinin nüfus
üzerindeki etkisi önemli ölçüde olacaktır. Su kalitesinde herhangi bir kalite değişimi (bulanıklık, pH,
vs) olması veya hemen mansapta özellikle su tutma döneminde çok yüksek veya alçak akış hızları gibi
herhangi bir hidrolik düzensizlik olması halinde türler nehrin kollarına kaçabilecektir. Akış aşağısında
yer alan bu kollar balık türlerinin yaşamlarını sürdürebilmesi için uygun habitatlar sağlamaktadır.
Rezervuar hidrodinamik ve ekolojik modellemelerine dayanılarak, rezervuarın işletilmesi sırasında
termal katmanlaşma ve karışma yıllık döngüsü ve kollar sayesinde değişik yaştaki değişik balık türleri
için yeterli mertebede sıcaklık farklılıkları sağlanacağı görülmüştür. Ayrıca rezervuarın büyük bir
kısmı balık türleri için uygun yaşam ve yumurtlama şartları arz etmektedir. Uzun vadede amonyağın
sebep olacağı herhangi olumsuz bir etki beklenmemektedir. Balıkların yumurtalarını bırakabilecekleri
uygun sıcaklıkta su buluncaya kadar yavrulamayı erteleyerek yumurtaları vücutlarında tuttukları
bilinmektedir.
Dolayısıyla yumurtlama ne zaman uygun sıcaklıkta su bulunursa o zaman
gerçekleşebilecektir. Alabalık ve sazan türleri yumurtlama sezonu maksimum standart sıcaklık
seviyesi ise Aralık, Ocak, Şubat ve Mart aylarında karşılanmaktadır. Nehir şartlarını tercih eden türler
Çağırgan deresi ve kollarının akış yukarısına göç edecektir.
Bölgedeki karasal fauna Güvercin HES inşaatı çalışmalarının vereceği rahatsızlık ve
rezervuarda su tutulmasından dolayı oluşacak bitki örtüsü ve arazi kaybı ve yuvalarının bozulması
sonucu alandaki faaliyetlerinden doğal olarak etkilenecektir. Civar bölgelerdeki benzer hayvan
topluluklarının populasyonu çok sık ve yoğun olmadığı için rezervuar alanı ve inşaat alanında
uzaklaşıp civardaki benzer habitatların varlığından dolayı hayvanlar bitkilere oranla daha az
etkileneceklerdir.
5.1.8.3. Kara Ekosistemine Etkileri
Güvercin Regülatörüı ve HES projesi kapsamındaki faaliyetlerin gerçekleştirilmesi için
ortadan kaldırılacak başlıca bitki örtüsü, Regülatörü ve santral yerindeki flora türleridir. Bu türler için,
projenin ‘Çevresel Etki Değerlendirmesi Yönetmeliği’ kapsamında yapılacak çalışmalar sırasında
detaylı araştırma yapılacaktır. Ayrıca kesilecek ağaçlar için ilgili Çevre ve Orman Bölge
Müdürlüğünden izin-irtifa hakkı alınacaktır. İnşaat faaliyetleri ve malzeme ocaklarındaki çalışmalar
sırasında oluşacak gürültü düzeyleri nedeniyle karasal fauna elemanları alandan geçici olarak
uzaklaşabilmektedir. Ancak oluşacak gürültü seviyelerinden etkilenmesi beklenen memeli ve kuş
türlerinin kullanabileceği alternatif proje alanının yakın çevresinde mevcuttur. Ayrıca Regülatörü
devreye girdikten sonra su yüzeyi alanının artması sonucu alana yeni canlı türleri gelebilecek, bu da
fauna için olumlu bir etki olacaktır. Göl oluşumu, birçok kuş türünün alana göç etmesine neden
olacak, zengin bir fito ve zooplankton ortamı oluşacağından, kuş türlerine beslenme ortamı da
sağlanacaktır. Kara ekosisteminde oluşması beklenen bu değişimler göl oluşumunun yaratacağı doğal
etkileridir, Bunu önleme imkanı yoktur. Yeni bir ekosistem oluşacak ve çevrede yaşayan türler buna
zamanla adapte olacaktır.
6. TEHDİTLER ve DİĞER KORUMA KONULARI
6.1. Araştırma alanının floristik ve faunistik yapısını tehdit eden faktörler
Arazi çalışmalarımız sırasında yapılan gözlemlerde, aşırı otlatma, ağaç kesimi, erozyon ve
otların biçilmesi gibi nedenlerle alanın bitki örtüsünde yoğun bir tahribat olduğu belirlenmiştir.
Çalışma alanımızın eğiminin oldukça dik olması nedeni ile bölgede tarım yapılamamaktadır. Dolayısı
ile yöre halkının tek geçim kaynağını hayvancılık oluşturmaktadır. Gerek yakacak temini gerekse
hayvan yemi temini için aşırı şekilde yapılan kesim sonucu alandaki ağaçlar oldukça seyrelmiştir.
Kesim yapılan alanlarda da sürdürülen otlatmalarla yeni gelişmeye başlayan genç sürgünlere büyüme
Temmuz 2011
27
olanağı tanınmamaktadır. Bu durum doğal olarak ağaçların bodurlaşmasına yol açmıştır. Aşırı otlatma,
çalışma alanımızın hemen her yerinde görülmektedir. Çok az miktarda bulunan düzlük alanlarda da
hayvan yemi olarak yonca ekilmektedir.
Bitki örtüsü bakımından zengin olan bazı alanlar ise otlatılmamakta, kışlık yem ihtiyacını
karşılamak amacı ile Temmuz ve Ağustos aylarında biçilmektedir. Aralıksız devam eden otlatma ve
otların biçilmesi gibi nedenlerle pek çok bitki gelişme fırsatı bulamamaktadır. Dolayısı ile meyveye
geçmeden tahrip edilen otsu bitkilerden özellikle tek yıllık olanlar, bu durumun sürekliliği sonucu
kısmende olsa yok olma tehlikesi ile karşı karşıya kalmaktadırlar.
Ayrıca yapılan ağaç kesimleri sonucu oluşan açık alanlar yöre halkı tarafından otlak ve ot
biçme alanı olarak kullanılmaktadır. Bu durum bölgedeki otlatma baskısını giderek arttırmaktadır.
Tüm bu sebeplerden dolayı bitki örtüsü giderek zayıflamakta, bütün bunlara arazinin eğimi de
eklenince alanda ciddi bir erozyon sorunu ortaya çıkmaktadır. Çalışma alanında söz konusu
faktörlerin, bilinçsiz ve kontrolsüz bir şekilde giderek artması, acil koruma önlemlerinin alınmasını
gerektirmektedir.
6.2. Yangın ve Diğer Ekosistem Tehditleri
Proje kapsamında yangın veya ekosistem tehdidi oluşturacak bir işlem yapılmayacaktır. Tesis
üniteleri işletme sistemi yönünden yangın tehdidi oluşturmayan bir sistemdir. Ancak, işletme
aşamasında çıkabilecek bir yangın tehlikesine karşı tesis ünitelerinde yeterli miktarda yangın
söndürücü bulundurulacaktır. Proje alanında yapılacak tüm çalışmalarda 12.09.1974 tarih ve 15004
sayılı Resmi Gazete'de yayınlanan 'Yapı İşlerinde İşçi Sağlığı ve iş Güvenliği Tüzüğü'ndeki maddelere
aynen uyulacaktır.
6.3. Toprak Kaynaklarına Etkileri
Projenin Regülatörü gölalanı içinde kalacak araziler dışında toprak kaynaklarına herhangi bir
etkisi olmayacaktır.
6.4. Proje ile Sebep olunan Kirlilik Kaynakları
Projenin yapılması ve malzeme ocaklarının işletilmesiyle herhangi bir kirlilik kaynağı
oluşmayacaktır. Hidroelektrik santraller, çevreyi ve insanları en az etkileyen faaliyetlerden birisidir.
En temiz enerji kaynağı olduklarından çevreyi kirletecek herhangi bir emisyon oluşturmamaktadır. Su
kaynağının potansiyel enerjisi elektrik enerjisine çevrildikten sonra aynı akışı kirlenmeden devam
etmektedir. Hidroelektrik santralinin insan hayatı açısından tehlikeli üniteleri; salt sahası, yüksek
gerilim hattı ve trafolardır. Bu nedenle bu üniteler yüksek tel örgülerle koruma altına alınacak ve ikaz
levhalarıyla donatılacaktır. İnşaatlar sırasında çıkan toz geçici bir süre hava kalitesini etkileyecektir.
Ancak 'Hava Kalitesinin Korunması Yönetmeliği'ndeki istenilen şartlara uyulacaktır. Bu nedenle toz
oluşumunun yaratacağı olumsuz etkiler minimum düzeyde kalacaktır. Projenin inşaat ve işletme
aşamalarında oluşacak katı atıklar ve atık sular, 'Katı Atıkların Kontrolü Yönetmeliği' ve 'Su Kirliliği
Kontrolü Yönetmeliği'nde belirtilen standartlara göre toplanacak ve deşarj edilecektir. Katı atıkların ve
atık suların deşarjı için ilgili idarelerden gerekli izinler alınacaktır. İnşaatlar sırasında oluşacak gürültü
geçici olup inşaatın bitmesiyle sona erecektir. İşletme aşamasında ise gürültü oluşmayacaktır. Katı
atıklar ve atık sular için gereken tedbirler alınacaktır.
Temmuz 2011
28
7. KAYNAKLAR
( FLORA İÇİN SEÇİLMİŞ LİTERATÜR LİSTESİ )
AKÇAKAYA, R., 2005 (Çeviri). ICUN Kırmızı Liste Sınıfları ve Ölçütleri. www. ramas.com
AKMAN, Y. (1955), Türkiye Orman Vejetasyonu, Ankara Üniversitesi Fen Fakültesi Botanik
Anabilim Dalı, Ankara.
AKMAN, Y., 1990. İklim ve Biyoiklim. Palme Yayınları Mühendislik Serisi No: 103, Ankara. 304.
AKMAN, Y., Ketenoğlu, O., 1992. Vejetasyon Ekolojisi ve Araştırma Metodları. Ankara Ünv. Fen
Fak. Biyoloji Bölümü, Ankara.
AKSAY, A., Tekeli, O., Ürgün, B.M., Işık, A., 1988. Amanoslar’ın Paleozoik Birimleri ve Mezozoik
Platform Karbonat istifleri, MTA Rap. 8312 (yayımlanmamış), Ankara.
ALTAN, Y. ve ŞAHİN, A. (1989), Türkiye Florasındaki Çeşitli Kareler İçin Yeni Kayıtlar (New
records for the various squares in the Flora of Turkey).- DOĞA TU. Botanik D.,
13,2,109-116.
ALTINAYAR., G. 1987, Bitki Bilimi Terimler Sözlüğü, D.S.İ. Basım ve Foto-Film İşletme
Müdürlüğü Matbaası, Ankara, 308 s.
ANONİM (1973) Kahramanmaraş İli Toprak Kaynağı Envanter Raporu. Köy. İşl. Bak. Topraksu
Gn. Md., Ankara.
ANONİM, 2001. Red List Categories: Version 3.1. Prepared by the IUCN Species Survival
Commission. Gland, Switzerland and Cambridge.
ANONIM, 2007. http://www.mta.gov.tr. Turkiye Jeoloji Haritası (15.12.2007)
ATAN, O., 1969. Eğribucak-Karacaören (Hassa) Ceyhanlı- Dazevleri (Kırıkhan) arasındaki Amanos
Dağlarının Jeolojisi, MTA Yayını, No: 139.
AYTUĞ,
N.
ve
ÇAKMAN,
A.
(1972),
Türkiye
flora
bibliyografyası
(A
Bibliyography of Turkish Flora). 1843-1968, Arıkara-Turkey / Bibi. / Türk. Eng.
preface.
BEHÇET, L., Özgökçe, F., 1996. Doğu Anadolu Bölgesinin Bazı Göllerindeki Sulak Alanların
Florası. Ot Sistematik Botanik Dergisi. 3 (2):3-14.
BRUMMİTT, R. K., & Powell, C. E., (eds) 1992. Authors of Plant Names. Kew: Royal Botanic
Gardens.
ÇENET, M., 1998, İmalı Deresi Civarının (Türkoğlu-K.Maraş) Floristik Yönden Araştırılması, Gazi
Üniversitesi Yüksek Lisans Tezi, Ankara, 96 s.
Temmuz 2011
29
DAVIS, P.H., (ed.) 1965-1985. Flora of Turkey and the East Aegean Islands. Vol.1-9, Edinburgh
Univ. Press., Edinburgh.
DAVIS, P.H., Mill, R.R., Tan, K., (eds.) 1988. Flora of Turkey and the East Aegean Islands. Vol.10,
Edinburgh Univ. Press., Edinburgh.
DEAN, W.T., Monod, O., 1971. The Lower Paleozoik Stratigraphy and Faunas of the Taurus near
Beysehir (Turkey), The trilobites of the Seydişehir Formation (Ordovician), British
Museu (Nat. Hist.) Geology, 20(1): 1-24, London.
DEAN, W.T., Monod, O., 1985. A New Ordovician Stratigraphy in the Bahçe area, Northern Amanos
Mountains, South Central Turkey, Geological Magazine, 122: 15-25.
DEAN, W.T., Martin, F., Monod, O., Gunay, Y., Kozlu, H., Bozdoğan, N., 1997. Precambrian and
Cambrian Stratigraphy of the Pembegli-Tut inlier, southeastern Turkey, Geological
Magazine, 134: 37-53, London.
DEMİRİZ, H. (1983), Türkiye Florası Atlası Fasikül 2, İstanbul Üniversitesi Fen Fakültesi
Yayınlarından Sayı:3063, No: 177, Fen Fakültesi Basımevi, İstanbul.
DMİ, 2006. Meteoroloji Bülteni. Devlet Meteoroloji İşleri Genel Müdürlüğü, Ankara.
DONNER, J., 1990. Distribution maps to P.H. Davis, Flora of Turkey. Vol. 1-10. Linzer Biol. Beitr.,
22 (2): 381-515.
DONNER, L. (1985), Verbreıtungskarten zu P.H.Davis, " Flora of Turkey, 1-8 ", Linzer Biol. Beitr.17/1,1-120.
DUMAN, H. AYTAÇ, Z., 1994, Ahır, Berit, Binboğa ve Öksüz Dağları (Kahramanmaraş- Kayseri)
Yüksek Dağ Stebinin Flora ve Vejetasyonu, TUBİTAK, TBAG- 940, Ankara, 186 s.
DUMAN, H. VURAL, M., C6 Karesinden Yeni Floristik Kayıtlar, Doğa Türk Botanik Dergisi,
Ankara, 15(2): 201-213.
DUMAN, H., 1985, Engizek Dağı (Kahramanmaraş) Vejetasyonu, Gazi Üniversitesi Doktora Tezi,
Ankara, 146 s.
DÜZENLİ, A., 1976, Hasan Dağının Bitki Ekolojisi ve Bitki Sosyolojisi Yönünden Araştırılması,
Orman Araştırma Enstitüsü Dergisi, 22 (2): 7-53.
EKEN, G., Evans, M., Karataş, A., Balkız, Ö., Karaçetin, E., Kılıç, T., Özbağdatlı, N., NeumannDenzau, G., Gem, E., Karataş, A., 2006. Irano-Anatolian. Hotspots Revisited Earth
Biologically Richest and Most Endengered Terrestrial Ecoregions. Conservation
International. Univarsity of Virginia.
EKEN, G., 2000. Tufandan sonra biyolojik çeşitlilik, Yeşil Atlas Dergisi, 3: 12-21, İstanbul
EKEN, G., Bozdoğan, M., İsfendiyaroğlu, S., Kılıç, D.T., Lise, Y., (Edt.) 2006. Türkiye’nin Önemli
Doğa Alanları, Doğa Derneği, Ankara.
EKEN, G., ve ark. 2000. Türkiyenin biyolojik çeşitlilik atlası, Yeşil Atlas Dergisi, 3:22-33, İstanbul
EKIM, T., 1990. Türkiye’nin Biyolojik Zenginlikleri. Türkiye Çevre Sorunları Vakfı Yayını. Ankara.
Temmuz 2011
30
EKİM, T., Koyuncu, M., Vural, M., Duman, H., Aytaç, Z. ve Adıgüzel, N. (2000), Türkiye Bitkileri
Kırmızı Kitabı (Eğrelti ve Tohumlu Bitkiler), Türkiye Tabiatını Koruma Derneği.- Van
Yüzüncü Yıl Üniversitesi, 246 s.
ERİK, S. (1995), Türkiye'nin yok olan ve tehdit altındaki bitkileri, OT Sistematik Botanik Dergisi 2,
2,111-122.
ERIK, S., Tarıkahya, B., 2004. Türkiye Florası Üzerine. Kebikeç, 17 (1): 139-163.
GEMİCİ, Y., 1994. Bolkar Dağları'nın (Orta Toroslar) Flora ve Vejetasyonu Üzerine Genel Bilgiler.
Turk J Bot, 18, 2, 81-89.
GRAF, J. (1975), Einführung in das natürliche System der Blütenpflanzen mit nevartiger
Bildmethode J.F.Lehmanns Verlag München, "Tafelwerk zur Pflanzensystematich",
München.
GÜNAY, T., (1993).Orman, Ormansızlaşma, Toprak ve Erozyon. TEMA, Türkiye Erozyonla
Mücadele, Ağaçlandırma ve Doğal Varlıkları Koruma Vakfı Yayınları, 1, 1-59.
GÜNER, A., Özhatay, N., Ekim, T., Başer, K.H.C., (eds.) 2000. Flora of Turkey and the East Aegean
Islands. Vol. 11, Edinburgh University Press., Edinburgh.
GÜRBÜZ, M. KORKMAZ, H., GÜNDOĞAN, R., DIĞRAK, M., 2003, Gavur Gölü Bataklığı
Coğrafi Özellikleri ve Rehabilitasyon Planı, İl Çevre Müdürlüğü Yayınları,
Kahramanmaraş, 137 s.
HEDGE, I.C. (1957), Studies in East Mediterranean species of Salvia.- Notes Roy. Bot. Gard.
Edinburgh 22(3): 173-188.
HEYWOOD, V. H., 1978. Flowering Plants of The World. Oxford University Press, England. 335s.
HİDROKON, 2010. Güvercin Regülatörü ve HES Projesi Revize Fizibilite Raporu, Hidrokon
Mühendislik Müşavirlik A.Ş:
HUBER-MORATH, A. (1987), Conservatoire Et Jordm Botaniques De Geneve, Letzte Erganzungen
zu P.H. Davis "Flora of Turkey and The East Aegean Islands" 1-9 (1965-1985).
İLARSLAN, R., 1998, Tohumlu Bitkiler Sistematiği Laboratuar Kılavuzu, Ankara Üniversitesi FenFakültesi Yayınları, Ankara, 94 s.
KARA, C., 1995, Yukarı Ceyhan Vadisi Florası (Kahramanmaraş), Dumlupınar Üniversitesi
Yüksek Lisans Tezi, Kütahya, 136 s.
KETİN, İ., 1966. Güneydoğu Anadolu’nun Kamrien teşekkülleri ve Bunların Batı İran Kambrieni ile
Mukayesesi, MTA, Dergisi, 66: 75-87.
ÖZHATAY, N., Byfield, A., Atay, S., 2005. Türkiye’nin 122 Önemli Bitki Alanı. WWF Türkiye
(Doğal Hayatı Koruma Vakfı). MAS Matbaacılık A.Ş., s. 387-448.
ÖZHATAY, N., KÜLTÜR, Ş. ve AKSOY, N. (1984), Check-List of Additional Taxa to the
Supplement Flora of Turkey. Turkish Journal of Botany 18, 497-514.
Temmuz 2011
31
ÖZHATAY, N., Kültür, Ş., 2002. Towards the Third Suppplement of “Flora of Turkey and the East
Aegean Islands”. VIth Plant Life of Southwest Asia Symposium, 10-14 June 2002, Van.
1065.
ÖZHATAY, N., Kültür, Ş., Aslan, S., 2009. Check-List of Additional Taxa to the Supplement Flora of
Turkey IV. Turk J Bot 33 (3): 191-226.
PAMİR, H.N., 1975. 1/500.000 Ölçekli Türkiye Jeoloji Haritası Açıklaması (Hatay Paftası). M.T.A
Enstitüsü.
RECHINGER, K. H., (ed.) 1965-1977. Flora Iranica. Graz. Akademisch Drucku Verlangsanstalt.
Graz-Austria.
RECHINGER, K.H. (1939), Zur Flora von Armenian und Kurdistan.- Ann. Naturhist. Mus. Wien
49: 262-281.
ŞENGÜLER, A., Toprak, R., 1991. Türkiye Jeoloji Bülteni, C. 34, 15-22,
SORGER, F. (1985), Beitrage zur flora der Turkei VI, Linzer Biol. Beitr., 17/1, 121-169.
TOWSEND, C.C., Guest, E., (eds.) 1966-1985. Flora of Iraq. Vol. 1-8, Ministry of Agriculture
Republic of Iraq, Baghdad.
TUTIN, T.G., Heywood, V.H., Burges, N.A., Moore, D.M., Valentine, D.H., Walters, S.M., Webb,
D.B., (eds.) 1964-1981. Flora Europaea. Univ. Press, Cambridge, Vol. 1-5.
TÜRKMEN, N., Düzenli, A., 1998. The Flora of Dörtyol and Erzin Districts of Hatay Province in
Turkey. Turk J Bot, 22, 2, 121-141.
VAROL Ö., Kara, C., İlçim, A., 1998. New Floristic Records for C6 Grid Square. Turk J Bot, 22, 4,
299-301.
VAROL, Ö., İlçim, A., Tatlı, A., 1998. New observation on two poorly known Turkish species,
Thaiszia-Journal of Botany, 8, 53-56.
VAROL, Ö., Tatlı, A., 2001. Vegetation of Çimen Mountain. Turk J Bot, 25, 335-358.
VAROL, Ö., 2003, Başkonuş Dağı (Kahramanmaraş) Florası, Turkish Journal of Botany, 27:117139.
VAROL, Ö., Tatlı, A., 2003, Çimen Dağı (Kahramanmaraş)’ın Floristik Özellikleri, Çev-Kor Dergisi,
12 (46):17-28.
VURAL, M., 2006. http://portal.milliparklar.gov.tr, Türkiye’nin Bitkileri Kırmızı Liste Taslağı,
anasayfa. (15/12/2007)
WALTER, H., 1962. Anadolu’nun Vejetasyon Yapısı. İst. Ünv. Orman Fak. Yay., 80.
YILDIZ, B., 2001, Berit Dağı (Kahramanmaraş) Florası, Turkish Journal of Botany, 25: 63-102.
ZOHARY, M., 1966-1986. Flora Palaestina. Vol. 1-4, Jerusalem Academic Pres., Israel.
ZOHARY, M., 1971. Geobotanical Foundations of the Middle East. vol 1-2: Gustav Fischer Verlag,
Amsterdam.
Temmuz 2011
32
( FAUNA İÇİN SEÇİLMİŞ LİTERATÜR LİSTESİ )
ADIZEL,Ö., Durmuş,A. and Akyıldız,A. (2004) The Effects of Pollutants on Birds and Other
Organism Living in Lake Van Basin. 1st International Eurasian Ornithology Congress 811 April Antalya / TURKEY.
ALAŞ, A., Solak, K., 2005. Balık Sistematiği, Bölüm 1. Balık Biyolojisi Araştırma Yöntemleri(
Editör: M. Karataş).Nobel Yayın Dağıtım, Yay. No: 772.Ankara.498.
ANONİM http://www.gap.gov.tr/Turkish/Tarim/t111.html (05.12.2009)
BARAN, İ., Atatür, M.K., Turkish Herpetofauna, Republic of Turkey Ministry of Environment.
No:97/17.
BIBBY, C. J., Burgess, N. D.,1992. Bird Census Techniques. Academic Pres Limited, NW1 7DX,
London. 257.
DMİ, 2006. Meteoroloji Bülteni. Devlet Meteoroloji İşleri Genel Müdürlüğü, Ankara.
DOBINSON, H. M., 1976. Bird Count, Keztrel Books, Published by Penguin Books Ltd.
Hormondsworth, Middlesex, England. 192.
ERTAN,A., Kılıç,A. and Kasparek, M. (1992) Türkiye’nin Önemli Kuş Alanları. DHKD-ICBP,
İstanbul 156 sf.
GELDİAY, R., Balık, s.,1996. Türkiye Tatlı Su Balıkları. EÜ,Su ürünleri fak.Yay.No: 46.İzmir.532.
HESSELBARTH, G., Oorschot, H.v., Wagener, S., 1995. Die Tagfalter der Türkei. Bochum,
Germany.
KARA, C., Gürbüz, M., Kanat, M., Büyükçapar, H.M., 1998. Kahramanmaraş Merkez İlçe Orman
Köylerinde Su Ürünleri Potansiyeli ve değerlendirilmesi, Ekoloji Çevre Dergisi, 7 (28): 2427.
KILIÇ, D.T., Eken, G. ( 2004) Türkiye’ nin Önemli Kuş Alanları – 2004 Güncellemesi. Doğa
Derneği, Ankara, 232 sf.
KİZİROĞLU, İ. (1989) Türkiye Kuşları. Orman Genel Müd. Eğitim Dairesi Başkanlığı Yayın ve
Tanıtme Şube Müd. Basım Tesisleri, Ankara, 314 sf.
KİZİROĞLU, İ. (1993) The Birds of Türkiye ( Species List in Red Data Book). Türkiye Tabiatını
Koruma Derneği Yayın No: 20, Ankara.
KOÇAK, A. Ö. & M. Kemal, 2008. Revized and Annotated Checklist of the Lepidoptera of Turkey.
Cent. Ent. Stud., Priamus Suppl., 8: 1-150.
KUMERLOEVE, H. (1967) Neue Beitrage zur Kenntnis der Avifauna von Nordst- und OstKleinasian. İstanbul Üniv. Fen Fak. Mecm. 32: 79-213.
TENNANT, D.L., 1976. Instream flow regimes for fish, wildlife, recrecation and related
environmental resources, Fisheries, 1: 6-10.
Temmuz 2011
33
VANDER VEN, J.A. and Gheyselinck. G.F. (1981) Birds in Eastern Turkey II. Report, Utrecht.
VIELLIARD, J. (1968) Resultats Ornithologiques d’une Mission a Travers la Turquie. İstanbul
Üniv.Fen Fak. Mecm. 33: 67-170.
YARAR, M., Magnin, G., 1997. Türkiye’nin Önemli Kuş Alanları. Doğal Hayatı Koruma Derneği,
İstanbul. 313 sf.
YILMAZ, Y., 1984. Amanos Dağlarının Jeolojisi, İ.Ü. Müh., Fak (TPAŞ Rap.1920), İstanbul.
Temmuz 2011
34
5
Şube
:
SPERMATOPHYTA
Alt Şube :
GYMNOSPERMAE
Familya :
PINACEAE
CUPRESSACEAE
4
ASPIDIACEAE
10
8
9
6
7
3
ASPLENIACEAE
FAMİLYA
2
1
NO
Şube :
PTERIDOPHYTA
Familya:
ADIANTACECE
HYPOLEPIDACEAE
TAKSON
Juniperus oxycednıs L.
Abies cilicica (Ant. &
Kotschy) Carr. subsp.
cilicica
Cedrus libani A. Rich.
Pinus nigra Arn. subsp.
pallasiana (Lamb.)
Holmboe
Pinus brutia Ten.
Pinus pinea L.
Dryopteris filix-mas (L.)
Schott
Adianthum capillus-veneris
L.
Pteridium aquilinum (L.)
Kuhn
Ceterach officinarum DC.
Dikenli
Kızıl çam
Fıstık çamı
TÜRKÇE /
YÖRESEL
İSİM
FİTOCOĞRAFİK
BÖLGE
Med. E.
Med. E.
LOKALİTE
1.1-3.6
3.5
1.1
1.1-2.4
1.1-2.4
1.1-3.6
1.1-3.6
1.1-3.6
BERN’E
GÖRE
FLORA TABLOSU
SUCUL VE KARASAL FLORA VE FAUNANIN İÇERDİĞİ TÜRLERİN LİSTESİ
Çalışma alanının Florası (Çalışma alanında tespit edilen bitkiler)
Ek 1:
BİTKİNİN
TESPİT
ŞEKLİ
A
A
A
A
A
A
AL
A
A
A
X
1
2
3
HABİTAT
X
X
4
X
X
X
X
X
X
X
X
5
6
X
7
X
X
X
X
X
X
X
X
X
2 3
5
END
X
4
ÖRTÜŞ
BOLLUK
(BraunBlanquet
Metodu)
+ 1
TEHLİKE
SINIFI
Eranthis hyemalis (L.)
Salisb.
Nigella unguicularis (Lam.)
Spenner
Consolida orientalis (Gay)
Schröd.
Delphinium virgatum Poiret
Anemonea blanda Schot &
Kotschy
Ranunculus argyreus Boiss.
R. reuterianus Boiss.
R. arvensis L.
R. chius DC.
13
19
20
21
F. vaillantii Lois
30
31
Sinapis arvensis L.
Fumaria kralikii Jordan
29
28
23
24
25
26
27
Glaucium corniculatum (L.)
Rud. subsp. corniculatum
Papaver rhoeas L.
P. stylatum Boiss. & Bal.
P. postii Fedde.
P. dubium L.
Roemeria hybrida (L.) DC.
subsp. hybrida
Fumaria asepala Boiss.
22
18
16
17
15
14
Helleborus vesicarius
Aucher
subsp. oxycedrus
Ephedra major Host.
12
11
Temmuz 2011
BRASSICACEAE /
CRUCIFERAE
PAPAVERACEAE
EPHEDRACEAE
Alt Şube :
ANGIOSPERMAE
Sınıf
:
DICOTYLEDONES
Familya :
RANUNCULACEAE
Şahtere
otu
Şahtere
otu
Şahtere
otu
Haşhaş
Haşhaş
Haşhaş
Haşhaş
Düğün
Çiçeği
Düğün
Çiçeği
Düğün
Çiçeği
Düğün
Çiçeği
Anemon
Hezeran
Çörekotu
Çöpleme
Ardıç
Ir.-Tur.
Ir.-Tur.
Med. E.
Med. E.
Ir.-Tur.
Med.E
1.1-3.6
1.1-3.6
1.1
1.1
1.1-3.6
1.1-3.6
2.3
1.1-3.6
1.1-3.6
1.1-3.6
1.1-3.6
1.1-3.6
-
2.4
1.1-3.6
1.1-3.6
1.1-1.2
2.4
AL
AL
A
A
L
L
L
A
A
A
A
A
A
AL
L
A
A
AL
AL
A
A
36
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
END
NT
Temmuz 2011
55
54
50
51
52
53
49
48
46
47
44
45
43
41
42
40
39
38
37
34
35
36
33
32
Hirschfeldia incana (L.)
Lag.
Raphanus raphaniastrum
L.
Lepidium perfoliatum L.
Lepidium ruderale L.
Cardaria draba (L.) Desv.
subsp. chalepeıısis (L.) O.
E. Schulz
Conringia perfoliata (C.A.
Mey) Busch
Isatis tinctoria L. subsp.
tomentella (Boiss.) Davis
Aethionema heterocarpum
J.Gay
Ae. schistosum Boiss. &
Kotschy
Thlaspi perfoliatum L.
Capsella bursa-pastoris (L.)
Medik
Euclidium syriacum (L.) R.
Br.
Neslia paniculata (L.) Desv.
Matthiola longipetala
(Vent.) DC. subsp. bicornis
(Sibth. & Smith) P.W.Ball
Fibigiaclypeata (L.) Medik.
Fibigia ericarpa (DC.)
Boiss.
Alyssum minus (L.) Rothm.
var. minus
Alyssum condensatum
Boiss. & Hausskn. subsp.
flexibile (Nyar) Dudley
Alyssum meniocoides Boiss.
Clypeola jonthlaspi L.
Cardemine tenera L.
Erophila verna (L.) Chevall.
subsp. verna
Arabis caucasica Willd.
subsp. caucasica
Nasturtium officinale R. Br.
Su Teresi
Kevke
Kevke
Kevke
Çobançant
ası
Çivit otu
Kerdeme
Tere
Turp
Ir.-Tur.
1.1-3.6
2.4
1.1-3.6
2.4
2.4
1.1-3.6
1.1-3.6
1.1-3.6
1.1-3.6
1.1-3.6
1.1-3.6
1.1-3.6
1.1-3.6
1.1-2.4
3.6
3.5
3.6
2.3
2.4
1.1-3.6
1.1-3.6
1.1-3.6
1.1-3.6
1.1-3.6
A
A
A
A
A
A
A
A
A
A
A
A
A
A
A
A
A
A
A
A
A
A
A
37
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
Silene vulgaris (Moench)
Garcke var. vulgaris
Agrostemma githago L.
Herniaria incana Lam.
Scleranthus uncinatus
Schur
75
76
77
71
72
73
70
69
68
66
67
Temmuz 2011
ILLECEBRACEAE
64
CARYOPHYLLACEA
E
74
63
VIOLACEAE
65
61
62
CISTACEAE
Descurainia sophia (L.)
Webb. ex Prantl
Cistus creticus L.
Tuberaria guttata (L.)
Fourr. var. plantaginea
(Willd.) Gross.
Viola alba Besser subsp.
dehnhardtii (Ten.) Becker
Arenaria leptoclados
(Reichb.) Guss.
Minuartia hamata
(Hauuskn.) Mattf.
M. meyeri (Boiss.) Bornm.
Holosteum umbellatum L.
var. tenerrimum (Boiss.)
Gay
Dianthus micranthus Boiss.
& Heldr.
Saponaria glutinosa
M.Bieb.
Vaccaria pyramidata
Medik. var. grandiflora
(Fisch. ex DC.) Cullen
Velezia rigida L.
Silene italica (L.) Pers.
S. arguta Fenzl.
Barbarea minor C. Koch.
var. robusta Cullen &
Coode
Erysimum macrostigma
Boiss.
Erysimum purpureum
Aucher
Sisymbrium loeselii L.
60
59
58
57
56
Salkım
Çiçeği
Yapışkan
otu
Yapışkan
otu
Karanfil
Menekşe
Ir.-Tur.
Med.E.
Med. Elm.
Ir.-Tur.
1.1-3.6
3.5
1.1-3.6
2.4
1.1-3.6
2.4
1.1-3.6
1.1-3.6
1.1-3.6
1.1
1.1
1.1
3.5
1.1-3.6
1.2
1.1-3.6
2.4-3.6
1.2
2.4
2.4
2.4
1.1-3.6
A
A
A
A
A
A
L
L
A
A
L
A
A
AL
A
A
A
A
A
A
38
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
Hypericum scabrum L.
Malva neglecta Walls.
Alcea digitata (Boiss.)Alef.
Geranium lucidum L.
G. tuberosum L. subsp.
tuberosum
Erodium malacoides
(L.)L’Herit
Acer campestre L. ssp.
campestre
Paliurus spina-christi
Miller
Rhamnus libanoticus Boiss.
88
89
90
91
92
MALVACEAE
GERANIACEAE
95
RHAMNACEAE
100
FABACEAE /
LEGUMINOSAE
Temmuz 2011
102
101
97
98
99
ANACARDIACEAE
96
94
ACERACEAE
93
Tamarix smyrenensis DC.
Hypericum olympicum L.
86
87
TAMARICACEAE
HYPERICACEAE /
GUTTIFERAE
Cercis siliquastrum L.
subsp. siliquastrum
Calicotome villosa (Poiret)
Rhus coriaria L.
Cotinus coggyria Scop.
Pistacia terebinthus L.
subsp. palaestiana (Boiss.)
Engler
Acacia karoo Hayne
Phytolacca pruinosa Fenzl.
85
PHYTOLACCACEAE
C. foliosum (Moench)
Aschers
Amaranthus retroflexus L.
83
84
Polygonum aviculare L.
Rumex nepalensis Sprengel
R. crispus L.
Rumex acetosella L.
Chenopodium botrys L.
78
79
80
81
82
AMARANTHACEAE
CHENOPODIACEAE
POLYGONACEAE
Akasya
Çitlenbik
Sumak
Tiken
Akça ağaç
Turnagaga
sı
Kantaron
Ebegümeci
Hatmi
Ilgın
Kantaron
Horoz
ibiği
Kuşyemi
Evelik otu
Evelik otu
Evelik otu
Medt.
Medt.
Elm.
Medt.
Elm.
Euro.-Sib.
Ir.-Tur.
Ir.-Tur.
Medt. elmt
Medt.
Elm.
1.1-3.6
1.1-3.6
2.4
1.1-3.6
2.4-3.5
2.4
1.1-3.6
-
1.1-3.6
-
1.1-3.6
2.4
1.1-3.6
3.5
3.5
1.1-3.6
1.1-3.6
1.1-3.6
3.5
3.5
2.4-3.6
1.1-3.6
3.5
1.1-3.6
3.5
A
A
A
L
A
L
L
A
A
A
A
A
A
A
A
A
A
A
A
A
39
X
X
X
X
X
X X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
Temmuz 2011
125
124
123
122
121
120
119
118
117
115
116
114
111
112
113
109
110
107
108
104
105
106
103
Link
Colutea cilicica Boiss. &
Bal.
Astragalus fraxinifolius DC.
A. amblolepis Fischer
A. kurdicus Boiss. var.
kurdicus
Astragalus gummifer Lab.
Astragalus lagopodioides
Vahl.
Astragalus aureus Willd.
Glycyrrhiza glabra L. var.
glandulifera ( Waldst. &
Kit) Boiss.
Psoraleae glutinosa L.
Phaseolus vulgaris L.
Vicia cracca L. subsp.
cracca
Vicia cracca L. subsp.
tenuifolia (Roth) Gaudin
Vicia ervilia (L.) Willd
Lathyrus incurvus (Roth.)
Willd.
Lathyrus rotundifolius
Willd. subsp. miniatus (M.
Bieb. ex Stev.) P.H. Davis
Ononis spinosa L. subsp.
leiosperma (Boiss.) Sirj.
Trifolium repens L. var.
repens
Trifolium montanum L.
subsp. humboldtianum (A.
Br. & Aschers.) Hossain
Trifolium pratense L. var.
pratense
Melilotus officinalis (L.)
Desr.
Medicago sativa L. subsp.
sativa
Lotus corniculatus L. var.
tenuifolius L.
Onobrychis radiata (Desf.)
Korunga
Taş
yoncası
Yonca
Üçgül
Üçgül
Üçgül
Kayışkıran
Fiğ
Mürdümü
k
Mürdümü
k
Fiğ
Fasülye
Burçak
Geven
Meyan
Geven
Geven
Keven
Geven
Geven
Ir.-Tur.
Euro.-Sib.
Medt. E.
Ir.-Tur.
Ir.-Tur.
Ir.-Tur.
Ir.-Tur.
Ir.-Tur.
Ir.-Tur.
Elm.
1.1-3.6
1.1-3.6
2.4
3.5
2.4-3.5
1.1-3.6
1.1-3.6
1.1-3.6
1.1-3.6
2.4
2.4
3.5
2.4-3.5
3.5
1.1-3.6
1.1-3.6
2.4-3.5
1.1-3.6
2.4
3.5
1.1-3.6
A
A
A
A
A
A
A
A
A
A
A
A
A
A
A
L
A
A
A
L
A
A
40
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
Potentilla reptans L.
P. crantzii (Crantz) G. Beck
ex Fritsch var. crantzii
Agrimonia eupatoria L.
Sanguisorba officinalis L.
Sanguisorba minor Scop.
subsp. muricata (Spach)
Briq.
Alchemilla sericea Willd.
Rosa hemisphaerica J.
Herrm.
Rosa pulverulanta M. Bieb.
Rosa canina L.
Cotoneaster nummularia
Fisch. & C.A.Mey.
Crataegus curvisepala
Lindman
Crataegus stevenii Pojark
Malus sylvestris Miller.
subsp. orientalis (A.
135
136
139
141
143
144
146
147
145
142
140
137
138
P. kotschyana Fenzl
M.Bieb.
Alhagi pseudoalhagi
(M.Bieb.)Desv.
Prunus divaricata Ledep.
subsp. divaricata
Cerasus microcarpa (C.A.
Mey.) Boiss. subsp.
microcarpa
Cerasus prostrata (Lab.)
Ser. var. prostrata
Persica vulgaris Miller
Filipendula ulmaria (L.)
Maxim
Rubus sanctus Schreber
Potentilla detommasii Ten.
134
132
133
130
131
129
128
127
Temmuz 2011
ROSACEAE
126
Alıç
Elma
Kuşburnu
Tavşan
elması
Alıç
Kuşburnu
Arslan
pençesi
Kuşburnu
Ahududu
Beşparma
k otu
Beşparma
k otu
Beşparma
k otu
Beşparma
k otu
Koyun otu
Çayır
düğmesi
Çayır
düğmesi
Yabani
erik
Kiraz
Çok
Bölgeli
Euxin elm.
Euro.-Sib.
E. Medt.
Elm.
Euro.-Sib.
2.4
2.4
2.4-3.6
3.5
1.1-3.6
1.1-2.4
3.5
2.4-3.5
1.1-3.6
1.1-3.6
3.5
2.4-3.5
1.1-3.6
1.1-3.6
2.4
1.1-3.6
1.1-3.6
1.1-3.6
-
-
1.1-3.6
3.5
L
A
L
A
A
A
A
A
A
A
A
A
A
A
A
A
A
L
L
AL
A
41
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
CUCURBITACEAE
Lagoecia cuminoides L.
Grammosciadium daucoides
DC.
Anthriscus nemorosa (M.
Bieb.) Sprengel.
Scandix iberica M.Bieb.
Scandix pecten-veneris L.
Bunium paucifolium DC.
var. paucifolium
Pimpinella peregrina L.
Falcaria vulgaris Bernh.
Astrodaucus orientalis (L.)
Drude
Turgenia latifolia (L.)
Hoffm.
Daucus carota L.
Lonicera nummulariifolia
Jaub & Spach. subsp.
163
169
170
172
173
Temmuz 2011
CAPRIFOLIACEAE
171
168
165
166
167
164
161
APIACEAE /
UMBELLIFERAE
162
160
SAXIFRAGACEAE
Sedum sp.
Sedum nanum Boiss.
Sedum hispanicum L. var.
hispanicum
Saxifraga cymbalaria L.
var. cymbalaria
Eryngium falcatum Delar
157
158
159
155
156
152
153
154
CRASSULACEAE
148
149
150
151
PUNICACEAE
LYTHRACEAE
ONAGRACEAE
Uglitzkich) Brawicz var.
orientalis
Cydonia oblonga Miller
Punica granatum L.
Lythrum salicaria L.
Epilobium parviflorum
Schreber
Epilobium hirsutum L.
Epilobium palustre L.
Bryonia multiflora Boiss &
Heldr.
Umblicus erectus DC.
Sedum album L.
Havuç
Hanımeli
Kaz ayağı
Anason
Yıldız otu
İncirop
Frenk
maydanoz
Dam
koroğu
Yakı otu
Yakı otu
Şeytan
şalgamı
Ayva
Nar
Aklar ot
Yakı otu
Geniş Yay.
Ir.-Tur.
Ir.-Tur.
Ir.-Tur.
Geniş Yay.
E. Medt.
Elm.
Medt.
Elm.
Ir.-Tur.
Ir.-Tur.
Ir.-Tur.
Euro-Sib.
2.4
-
1.1-3.6
1.1-3.6
2.4
3.5
2.4-3.6
2.4
1.1-3.6
2.4
1.1-3.6
2.4
1.1-3.6
1.1-3.6
2.4-3.6
2.4-3.5
3.6
-
3.5
2.4-3.6
1.1-3.6
2.4
2.4-3.5
3.7
2.4
A
L
A
A
A
A
A
A
A
A
A
A
A
A
L
A
A
L
A
A
A
A
A
A
A
42
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X X
X X
X X
X X
X X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
Achillea biebersteinii Afan.
Artemisia vulgaris L.
Artemisia spicigera C.Koch.
Gundelia tournefortii L.
192
193
194
195
191
190
189
Senecio vernalis Waldst. &
Kit Tan
Senecio doriiformis DC.
subsp. orientalis (Fenzl.)
Matthews
Anthemis kotschyana Boiss.
var. discoidea (Bornm.)
Grierson
Achillea grandifolia Friv
nummulariifolia
Sambucus ebulus L.
Valeriana dioscoridis Sm.
Centranthus longiflorus
Stev. subsp. longiflorus
Valerianella dactylophylla
Boiss. & Hohen.
Cephalaria joppica
(Sprengel) Malthews
Knautia integrifolia (L.)
Bert. var. bidens (Sm.)
Borbas
Scabiosa rotata M.Bieb.
Pulicaria dysenterica (L.)
Bernh.
Xanthium strumarium L.
subsp. strumarium
Doronicum orientale
Hoffm.
Helichrysum plicatum DC.
subsp. plicatum
Logfia davisii Holub ex
Grierson
Erigeron acer L. subsp.
acer
Bellis peennis L.
188
187
186
185
184
183
182
180
181
179
178
177
Temmuz 2011
ASTERACEAE /
COMPOSITAE
DIPSACACEAE
VALERIANACEAE
174
175
176
Civanperç
emi
Civanperç
emi
Pelinotu
Pelinotu
Kenger
Papatya
Koyun
Gözü
Kanarya
otu
Herdemtaz
e
Pıtrak
Uyuz out
Pelemir
Mürver
Kediotu
Kırmızı
Kedi out
Ir.-Tur.
Geniş Yay.
Ir.-Tur.
Geniş Yay.
Euro.-Sib.
Geniş Yay.
Ir.-Tur.
Geniş Yay.
Ir.-Tur.
E. Med.
Ir.-Tur.
Euro.-Sib.
E.Med.
Ir.-Tur.
2.4-3.6
1.3
1.1-3.6
2.4-3.5
2.4
2.4
1.1-2.4
2.5
2.4
3.5
3.5
3.5
2.4
2.4-3.6
3.5
1.1-3.6
2.4
2.4-3.5
1.1-3.6
1.1-3.6
1.2
2.4-3.6
A
A
A
A
A
A
A
A
A
A
A
A
A
A
A
A
A
A
A
A
A
A
43
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
Centaurea depressa M.
Bieb.
Crupina crupinastrum
(Moris) Vis
Cnicus benedictus L. var.
benedictus
Xeranthemum annuum L.
Siebera pungens (Lam.) J.
Gay
Scolymus hispanicus L.
Scorzonera mollis M.Bieb.
subsp mollis
Scorzonera latifolia (Fisch
& C.A. Mey.) DC.
Tragopogon dubius Scop.
208
212
Temmuz 2011
216
215
213
214
211
210
209
207
206
205
204
202
203
201
Carduus nutans L. var.
nutans Sensulato
Carduus pycnocephalus L.
subsp. albidus (Bieb.) Kazmi
Acroptilon repens (L.) DC.
Tyrimnus leucographus (L.)
Cass.
Centaurea aggregata Fisch.
& Mey. ex DC. subsp.
aggregata
Centaurea solstitialis L.
subsp. solstitialis
Centaurea iberica Trev. ex
Sprengel
Centaurea triumfettii All.
var. tournefortii
Arctium tomentosum Miller
var. glabrum (Körnicke)
Arenes
Onopordum carduchorum
Bonm &Beauverd
Onopordum acanthium L.
Cirsium vulgare (Savi) Ten.
200
198
199
197
196
Teke
sakalı
Sakız otu
Sakız otu
Şevketi
bostan
Dağ
karanfili
Peygambe
r Çiçeği
Peygambe
r Çiçeği
Peygambe
r Çiçeği
Peygambe
r Çiçeği
Peygambe
r Çiçeği
Kekre
Eşek
Dikeni
Kangal out
Köy
göçüren
Dulavrat
otu
Ir.-Tur.
Medt. Elm
Ir.-Tur.
Geniş Yay.
Ir.-Tur.
Geniş Yay.
Geniş Yay.
Geniş Yay.
Ir.-Tur.
Medt.
Elm.
Ir.-Tur.
3.5
2.5
2.4-3.6
1.3
2.4-3.5
3.5
2.4
1.1-3.6
2.4-3.6
2.4-3.6
1.2
2.4
1.1-3.6
2.4-3.6
1.1-3.6
3.5
1.1-2.4
3.5
2.4-3.5
2.4-3.5
1.1-3.6
A
A
A
A
A
A
A
A
A
A
A
A
A
A
A
A
A
A
A
44
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
233
234
235
236
231
232
230
229
Temmuz 2011
PRIMULACEAE
ERICACEAE
CAMPANULACEAE
Primula auriculata Lam.
Androsace maxima L.
Cyclamen persicum Miller.
Lysimachia atropurpurea L.
Crepis foetida L. subsp.
rhoeadifolia (M. Bieb.)
Celak
Campanula stricta L. var.
stricta
Legousia falcata (Ten.)
Fritsch
L. pentagonia (L.) Thellung
Erica manipuliflora Salisb.
228
227
226
Scariola viminea (L.) F. W.
Schmidt
Lapsana communis L.
subsp. intermedia (M.Bieb.)
Hayek
Taraxacum bithynicum DC.
Leontodon hispidus L. var.
hispidus
Urospermum picroides (L.)
F.W. Schmidt
Rhagadiolus stellatus (L.)
Gaertner var. edulis
(Gaertner) DC.
Sonchus palustris L.
Pilosella hoppeana
(Schultes) C.H. & F.W.
Schultz subsp. troica
(Zahn) Sell & West
P. piloselloides (Vill.) Sojak
subsp. megalomastix (NP.)
Sell &
West
Cicerbita mulgedioides
(Schultz Bip. ex Vis. &
Panc.) Beauverd
Lactuca serriola L.
225
224
223
222
220
221
219
218
217
Siklemen
Çuha ç.
Çan Çiçeği
Çan Çiçeği
Çan Çiçeği
Kara
hindiba
Yabani
Marul
E. Medt.
E. Med.
Elm.
Ir.-Tur.
Medt. Elm
Ir.-Tur.
Geniş Yay.
Euro.-Sib.
Medt. Elm
Medt. Elm
2.4
1.2
1.2
1.1-3.6
3.5
2.4-3.6
2.4-3.6
3.5
1.1-3.6
1.1-3.6
2.4-3.6
2.4
1.1-3.6
2.4-3.6
2.4-3.6
2.4-3.6
2.4-3.6
2.4-3.6
2.4-3.6
3.5
A
A
A
A
A
A
A
A
A
A
A
A
A
45
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
241
242
243
244
249
CUSCUTACEAE
BORAGINACEAE
260
259
257
258
256
255
254
251
252
253
250
247
248
246
Temmuz 2011
SOLANACEAE
Rindera lanata (Lam.)
Bunge var. canescens
(A.DC.) Kusn.
Onosma nemoricolum
Hausskn & Bornm ex
Bornm.
Cerinthe glabra Miller
Anchusa aucheri DC.
Anchusa azurea Miller var.
azurea
Nonea anchusoides Boiss.
& Buhse
Alkanna orientalis (L.)
Boiss. var. orientalis
Solenanthus stamineus
(Desf.) Weltst
Cynoglossum montanum L.
Buglossoides arvensis (L.)
Johnston
Brunnera orientalis
(Schenk) Johnston
Hyoscyamus niger L.
240
CONVOLVULACEAE
245
Sytrax officinalis L.
Phillyrea latifolia L.
Centaurium erythraea Rafn.
subsp. turcicum (Velen.)
Melderis
Convolvulus siculus L.
subsp. siculus
Convolvulus arvensis L.
Cuscuta planiflora Ten.
Heliotropium europeum L.
Heliotropium circinatum
Griseb.
Lappula patula (Lehm)
Aschers. ex Gurke
Rochelia disperma (L. fil.)
C. Koch. var. disperma
Asperugo procumbens L.
Myosotis lazica M. Popov
237
238
239
STYRACACEAE
OLAECEAE
GENTIANACEAE
Ban otu
Havacıva
otu
Mum otu
Sığır dili
Sığır dili
Emzik otu
Unutma
beni
Sarmaşık
Küsküt ot
Siğil otu
Siğil otu
Sarmaşık
Euro.-Sib.
Euro.-Sib.
Ir.-Tur.
Euro.-Sib.
Ir.-Tur.
Ir.-Tur.
Euro.-Sib.
Euro.-Sib.
Ir.-Tur.
Ir.-Tur.
Medt. Elm
Medt. Elm
Elm.
2.4-3.6
2.4-3.5
2.4-3.5
3.5
2.4-3.5
3.5
2.4
1.1-3.6
2.4-3.5
2.4-3.6
1.1-3.6
2.4
2.4
2.4-3.6
1.1-3.6
2.4-3.5
3.5
2.5
2.4
1.2
2.4
2.4-3.6
2.4-3.6
2.4-3.6
A
A
A
A
A
A
A
A
A
A
A
A
A
A
A
A
A
A
A
A
A
46
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
A. chamaepitys (L.) Screber
subsp. rechingeri (M.Bilik)
P.H.
Davis
Teucrium chamaedrys L.
276
277
278
VERBENACEAE
LAMIACEAE /
LABIATAE
Temmuz 2011
279
Acanthus dioscoridis L. var.
Perringii (Siehe) E. Hossain
Vitex agnus-castus L.
Ajuga orientalis L.
Verbascum ceiranthifolium
Boiss. var. cataonicum
(Hand.-Mazz.) Murb.
Pedicularis commosa Boiss.
& Hohen
Scrophularia umbrosa
Dum.
Linaria genistifolia (L.)
Miller subsp. linifolia
(Boiss.) Davis
L. kurdica Boiss. & Hohen.
subsp. kurdica
Kickxia lanigera (Desf.)
Hand.-Mazz.
Veronica hispidula Boiss. &
Huet subsp. hispidula
Veronica orientalis Miller
subsp. orientalis
Veronisa anagallis-aquatica
L. subsp. aquatica
Lagotis stolonifera (C.
Koch.) Maxim
Odontites verna (Bellardi)
Dumort
Parentucellia latifolia (L.)
Caruel subsp. flaviflora
(Boiss.)
Hand.-Mazz.
Phelypaea coccinea
(M.Bieb.) Poiret
Orobanche minor Sm.
275
274
273
272
271
270
269
268
267
266
265
264
263
262
261
ACANTACEAE
OROBANCHACEAE
SCROPHULARIACEAE
Canavar
otu
Muhabbet
Çiçeği
Muhabbet
Çiçeği
Muhabbet
Çiçeği
Sığır
kuyruğu
E.Medt.
Ir.-Tur.
Medt. Elm
Euro.-Sib.
Ir.-Tur.
Ir.-Tur.
Ir.-Tur.
Medt. elm
Ir.-Tur.
Euro.-Sib.
2.4-3.5
2.4
2.4-3.5
2.4
3.5
2.4-3.5
2.4-3.5
1.1-1.2
2.4-3.6
1.1-3.6
1.1-1.2
2.4-3.5
2.4-3.5
2.4-3.5
2.4-3.5
2.4-3.5
2.4-3.5
-
-
A
A
A
A
A
A
A
A
A
A
A
L
L
47
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
Sideritis moııtana L.
Thymus fallax Fisch.&
C.A.Mey.
Nepeta fissa C.A. Mey.
Prunella vulgaris L.
Origanum onites L.
Satureja cilicica P.H. Davis
Mentlta longifolia (L.)
Hudson ssp. typhoides
(Briq.) Hariey var.
typhoides
Ziziphora capitata L.
Ziziphora clinopodioides
Lam.
Salvia macrochlamys Boiss.
& Kotschy
Salvia trichoclada
Bentham
Salvia sclarea L.
Salvia tomentosa Miller
Salvia verticillata L. subsp.
verticillata
Acantholimon acerosum
(Willd.) Boiss. var.
acerosum
Plantago major L. subsp.
major
Plantago lanceolata L.
Elaeagnus angustifolia L.
var. orientalis (L.) Kuntze
Thesium bergeri Zucc.
283
284
288
289
298
299
300
301
PLANTAGINACEAE
ELAEAGNACEAE
SANTALACEAE
Temmuz 2011
297
PLUMBAGINACEAE
294
295
296
293
292
290
291
285
286
287
Phlomis viscosa Poiret
subsp. lydium O. Schwarz
Scutellaria rubicunda
Hornem. subsp. subvelutina
(Rech.fil.)
Edmondson
Lamium truncatum Boiss.
282
281
280
Yılan dili
İğde
Sinir otu
Kirpi otu
Adaçayı
Adaçayı
Adaçayı
Adaçayı
Dağ
reyhanı
Adaçayı
Nane,
Punk
Nane
Kekik
Ayı kulağı
E. Medt. E
Geniş Yay.
Ir.-Tur.
Euro.- Sib.
Ir.-Tur.
Ir.-Tur.
Çok
Bölgeli
Ir.-Tur.
Ir.-Tur.
Euro.-Sib.
E. Medt.
Elm.
E. Medt.
Elm.
E. Medt.
Elm.
E. Medt.
Elm.
Medit elm
Elm
E. Medt.
Elm.
2.4-3.6
2.4
2.4-3.5
1.1-1.2
2.4-3.5
1.1-3.6
2.4-3.5
3.5
1.3
3.5
3.5
1.1-3.6
2.4-3.5
A
A
A
A
A
A
A
A
A
A
A
A
AL
A
1.1-3.6
1.2
A
L
A
L
3.5
3.5
2.4-3.6
-
2.4-3.5
2.4-3.5
48
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
END
NT
Ostrya carpinifolia Scop.
315
316
CORYLLACEAE
:
Smilax aspera L.
Ruscus aculeatus L. var.
angustifolius Boiss.
Asparagus palaestinus
Baker
Asphodelus aestivus Brot.
323
324
LILIACEAE
Temmuz 2011
326
325
Butomus umbellatus L.
322
320
321
Salix alba L.
Populus tremula L.
Crucianella exasperata
Fisch. & C.A. Mey.
Galium tricornotum Dandy
Cruciata taurica (Pallas ex
Willd.) Ehrend.
Familya :
BUTOMACEAE
MONOCOTYLEDONES
Sınıf
RUBIACEAE
SALICACEAE
317
318
319
Carpinus orientalis L.
310
311
312
313
314
PLATANACEAE
FAGACEAE
Platanus orientalis L.
Fagus orientalis Lipsky
Quercus cerris L. var. cerris
Q. libani Olivier
Quercus coccifera L.
309
MORACEAE
JUGLANDACEAE
Andrachne telephioides L.
Euphorbia apios L.
Euphorbia macroclada
Boiss.
Euphorbia heteradena
Jaub. & Spach.
Parietaria judaica L.
Urtica dioica L.
Ficus carica L. subsp.
rupestris (Hausskn.)
Browicz
Juglans regia L.
306
307
308
305
302
303
304
URTICACEAE
EUPHORBIACEAE
Hasır otu
Söğüt
Kavak
Meşe
Meşe
Meşe
Çınar
Ceviz
Isıgan otu
İncir
Sütleğen
Sütleğen
Sütleğen
E. Medt.
Elm.
Euro.-Sib.
Medt. E.
Ir.-Tur.
Geniş Yay.
Euro.-Sib.
Ir.-Tur.
Medt. E.
Medt. E.
Euro-Sib.
Ir.-Tur.
Ir.-Tur.
E. Medt. E
Ir.-Tur.
2.4-3.5
-
-
2.4-3.5
2.4-3.5
1.1-3.6
2.4
2.4-3.5
2.4-3.6
2.4-3.5
2.4-3.5
1.1
3.5
4.12
2.4
2.6-3.8
2.4
3.5
1.1-3.6
3.5
1.1-3.6
2.4-3.5
A
L
L
A
A
A
A
L
A
A
A
A
A
A
A
A
A
A
A
X
X
X
49
X
X
X
X
X
X
X
X
X X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X X
X
X
X
X
X
337
ORCHIDACEAE
350
349
345
346
347
348
342
343
344
341
340
339
Temmuz 2011
DIOSCOREACEAE
TYPHACEAE
JUNCACEAE
CYPERACEAE
336
AMARYLLIDACEAE
338
335
IRIDACEAE
334
333
332
331
329
330
328
327
Gladiolus atroviolaceus
Boiss.
Ixiolorion tataricum (Palas)
Herbert. subsp montanum
(Labill) Takht.
Epipactis veratrifolia Boiss.
& Hohen.
Cephalanthera rubra (L.)
L.C.M. Richard
Limodorum abortivum (L.)
Swartz
Anacamptis pyramidalis (L.)
L.C.M. Richard
Neotinea maculata (Desf.)
Stearn
Orchis tridentata Scop.
O. simia Lam.
Dactylorhiza umbrosa (Kar.
& Kir.) Nevski
Tamus communis L.
Typha lotifolia L.
Juncus inflexus L.
Eleocharis quinqueflora
(Hartmann) O. Schwarz
Eleocharis palustris (L.)
Roemer & Schultes
Schoenoplectus lacustris
Bellevalia latifolia
Feinbrun
Fritillaria minuta Boiss. &
Noe.
Gagea taurica Steven
Asphodeline taurica (Pallas)
Kunth
Ornithogalum narbonense
L.
Allium akaka L.
Muscari commosum (L.)
Miller
Muscari neglectum Guss.
Hasır otu
Saz otu
Salep
Salep
Salep
Karga
soğanı
Tatarcık
Soğan
Dağ
sümbülü
Dağ
sümbülü
Dağ
sümbülü
Ters lale
Geniş Yay.
Ir.-Tur.
Med. Elm.
Med. Elm.
Ir.-Tur.
Med. Elm.
Ir.-Tur.
Ir.-Tur.
Ir.-Tur.
Ir.-Tur.
Ir.-Tur.
Ir.-Tur.
Medt.
Elm.
Medit elm
Medit elm
2.4
2.4-3.6
2.6
2.4
1.1-1.2
2.4-3.6
3.5
-
-
2.4-3.5
2.4-3.5
-
1.1-3.6
2.4
3.5
2.4
2.4-3.5
1.1-3.6
3.5
3.5
1.1-3.6
2.4-3.5
A
A
L
A
A
A
AL
L
A
L
L
L
A
A
A
A
A
A
A
A
A
50
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X X X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
370
371
369
368
367
366
360
361
362
363
364
365
358
359
356
357
355
354
353
Temmuz 2011
POACEAE /
GRAMINEAE
352
351
(L.) Pallas subsp.
tabernaemontani (C.C.
Gmelin) A.D. Löve
Bolboschoenus maritimus
L. var. cymosus (Reichb.)
Kit Tan & Oteng-Yeboah
Carex divulsa Stokes subsp.
divulsa
Trachynia distachya (L.)
Link
Elymus panormitanus
(Parl.) Tzvelev
Aegilops triuncialis L.
subsp. triuncialis
Triticum aestivum L.
Secale cereale L. var.
vavilovii (Grossh.) Mayss.
Hordeum bulbosum L.
Taeniatherum caputmedusae (L.) Nevski subsp.
crinitum
(Schreber) Melderis
Bromus lanceolatus Roth.
Bromus tomentellus Boiss.
Bromus inermis Leysser
Avena eriantha Durieu
Koeleria cristata (L.) Pers.
Deschampsia caespitosa
(L.) P. Beauv.
Calamagrostis epigejos (L.)
Roth.
Calamagrostis
pseudophragmites (Haller
f.) Koeler
Apera intermedia Hackel &
Zederbauer
Alopecurus arundinaceus
Poiret.
Festuca pratensis Hudson
Festuca arundinacea
Schreber subsp.
arundinacea
Tilki
kuyruğu
Yumak ot
Yumak
otu
Pisipisi otu
Euro.-Sib.
Ir.-Tur.
Euro.-Sib.
Euro.-Sib.
Geniş Yay.
Ir.-Tur.
Ir.-Tur.
Geniş Yay.
Med. Elm.
Med. Elm.
2.4-3.5
2.4-3.5
1.1-3.6
1.1-3.6
2.4-3.5
A
A
A
A
A
A
A
A
2.4-3.6
2.4
1.1-3.6
A
A
A
A
A
AL
AL
L
A
A
A
A
3.5
2.4-3.6
2.5
1.1-1.2
2.4-3.5
2.4-3.5
3.5
-
2.4
1.1-3.6
1.1-3.6
1.1-3.6
51
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
Lolium persicum Boiss &
Hohen ex Boiss.
Lolium perenne L.
Poa bulbosa L.
Eremopoa persica (Trin.)
Roshev.
Dactylis glomerata L.
subsp. glomerata
Phragmites australis (Cav.)
Trin ex Steudel
Cynodon dactylon (L.) Pers
var. villosus Regel
Piptatherum coerulescens
(Desf.) P. Beauv
Chrysopogon gryllus (L.)
Trin.
Ayrık otu
Kamış
Ayrık otu
Delice
Euro.-Sib.
Euro.-Sib.
Ir.-Tur.
Ir.-Tur.
Temmuz 2011
2. C6 Kahramanmaraş, Andırın ilçesi, Çağırgan Deresi, Gölpınar-Kalekaya
2.3. İstasyon: Gölpınar- İletim Hattı mevkii
2.4. İstasyon: Gölpınar- Arıklı
A
A
A
A
A
A
A
A
A
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
52
TÜRKÇE İSİM: Türkçe Bitki adları sözlüğü
Yöre halkının kullandığı isimler
BİTKİNİN TESPİTİNİN NASIL YAPILDIĞI
A: Arazi çalışması sonucu
L: Literatür taraması sonucu
AL: Her iki yolla
END. (ENDEMİZM)
L : Lokal Endemik
B : Bölgesel Endemik
Y: Yaygın Endemik
NİSBİ BOLLUK
+ : Türler bol değil ve yayılım düşük
1 : Türler bol, ancak yayılım düşük
2 : Türler boldur ve alanın % 5- 24’nü kapsar
3 : Türler yeterince bol ve alanın % 25- 49’nu kapsar
4 : Türler yeterince bol ve alanın % 50- 74’nü kapsar
5 : Türler yeterince bol ve alanın % 75- 100’nü kapsar
2.4-3.5
1.1-3.6
2.4-3.6
2.4-3.6
1.1-3.6
1.1-3.6
2.4-3.5
2.4-3.6
2.4
LOKALİTE
Bitkinin tam adresi ve yüksekliği
1. C6 Kahramanmaraş, Andırın ilçesi, Çağırgan Deresi, Çokran Santral Mevkii
1.1. İstasyon: Santral- Çokran
1.2. İstasyon: Çokran- Gölpınar arası,
HABİTAT SINIFLARI
1. Su içi vejetasyonu
2. Step
3.Kültür Alanları (Tarla, Bağ, Bahçe)
4. Dere kenarları, çayırlık alanlar, sıkıştırılmış alan ve yol kenarı
5. Ormanlık Alan
6. Bataklık-sazlık
7. Hareketli taşlar, moloz, kayalık alanlar
FLORA TABLO LEJANDI
380
379
378
377
376
373
374
375
372
Temmuz 2011
Ex :Extinct (nesli tükenmiş)
EW : Extring in the wild (Doğal ortamında nesli tükenmiş)
CR : Critically endangered (Kritik düzeyde tehlikede )
EN : Endangered (Tehlikede)
VU : Vulnerable (Zara görebilir)
LR : Lower risk (Az riskli)
cd : concervation dependent (korumaya bağlı)
nt : near threatened (tehlikeye yakın)
lc :least concern (düşük risk)
DD : Data deficient (Veri eksik)
NE : Not evaluated (değerledirilmemiş)
TEHLİKE KATEGORİLERİ
53
BAYTOP, T., 1994b.Türkçe Bitki Adları Sözlüğü. Türk Tarih Kurumu Basımevi, Anakara,
DAVİS, P.H., (edt). 1965-1985. Flora of Turkey and The East Aegean Islands, vol: 1-9, Edinburgh Univ. Pres, Edinburgh.
DAVİS, P. H., Mill, R. R., Tan, K, 1988. Flora of Turkey and The East Aegean lslands, V: 10, Edinburgh Universty Press. Edinburgh
GÜNER, A., Özhatay, N., Ekim, T., Başer, K.H.C. (eds.), 2000. Flora of Turkey and East Eagen Islands(Ek 2), vol. 11, Edinburgh University Pres, Edinburgh
VAROL, Ö., Tatlı, A., 2001. Vegetation of Çimen Mountain. Turk J Bot, 25, 335-358.
VAROL, Ö., Tatlı, A., 2003, Çimen Dağı (Kahramanmaraş)’ın Floristik Özellikleri, Çev-Kor Dergisi, 12 (46):17-28.
VURAL, M., 2009. http://portal.milliparklar.gov.tr, Turkey's Red List of Plants Draft, home. (15/12/2009)
KAYNAK:
3. C6 Kahramanmaraş, Andırın ilçesi, Çağırgan Deresi, Sandıklı-Başpınar
3. 5. İstasyon: Köroğlular-Regülatör Mevkii
3. 6. İstasyon: Regülatör- Başpınar arası
Temmuz 2011
Apodemus mystacinus (Denford & Alston
1877)
CARNIVORA
Mustelidae
Mustela nivalis Linnaeus 1766
Mustela erminea Linnaeus 1758
Lepus cepensis Linnaeus1758
RODENTİA
Muridae
Rattus rattus (Linnaeus 1758)
Apodemus sylvaticus (Linnaeus 1758)
Vespertilionidae
Pipistrellus pipistrellus (Schreiber, 1774)
LAGOMORPHA
Leporidae
MEMELİLER
1. INSECTİVORA
Erinaceidae
Erinaceus concolor Martin 1838
Soricidae
Sorex minutus Linnaeus 1766
CHIROPTERA
Rhinolophidae
Rhinolophus euryale Blasius 1853
LATINCE ADI
Gelincik
Büyük
Siyahsıçan
Orman
Faresi
Kayalık
Faresi
Tavşan
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
FD
X
X
Akdeniz
Nalburunlu
Yarasa
Cüce Yarasa
X
Cücefare
Fİ
X
İNGILIZCE
ADI
Kirpi
TÜRKÇE
ADI
MEMELİLER
Çalışma alanının Faunası (Çalışma alanında tespit edilen hayvanlar)
Ek 2:
EVRDB
54
LC
LC
LC
LC
LC
LC
LC
VU
LC
LC
IUCN
END
-
-
X
-
Anx2
X
X
-
-
X
X
X
-
Anx3
BERN
SÖZLEŞMESI
X
X
AVL
20102011
G
G;L
G;L
G
A;L
G
L
L
G
G
KAYNAK
: Anket (Yöre Halkından Alınan Bilgiler)
: Gözlem
: Habitat Uygunluğu
: Literatür
KAYNAK
A
G
H
L
LC
LC
LC
X
-
X
X
G
A;L
A; L
Temmuz 2011
55
"EX" (extinct – nesli tükenmiş), "EN" (endangered – tehlikede), "NT" (neat threatened – tehlikeye yakın), "VU" (vulnerable – zarar görebilir), "LC" (lower
risk – az riskli) or "DD" (insufficient data – veri yetersiz)
: Faaliyet Alanı ve Çevresindeki Populasyon Yoğunluğu
: Faaliyet Alanı ve Çevresi Dışındaki Populasyon Yoğunluğu
: European Vertabrate Red Data Book
: Merkez Av Komisyonu Kararı
: Endemik
X
X
Tilki
Kurt
X
X
X
Glincik
Ağaç Sansarı
Fİ
FD
EVRDB
AVL (2010 - 2011)
END
Martes martes (Linnaeus 1758)
Conidae
Vulpes vulpes Linnaeus 1758
Canis lupus Linnaeus 1758
Temmuz 2011
Tringa tetanus
Scolopax rusticola
Columba livia
Columba oenas
Merops apiaster
Streptopelia turtur
KUŞLAR
Tadorna ferruginea
Anas platyrhynchos
Anas cylpeata
Anas acuta
Ciconia ciconia
Milvus milvus
Circaetus gallicus
Accipiter nisus
Buteo rufinus
Buteo buteo
Aegypius monachus
Aguila cyhrysaetos
Pernis apivorus
Falco tinnunculus
Falco subbuteo
Falco vespertinus
Alectoris chukar
Coturnix coturnix
Fulica atra
Vanellus vanellus
Tringa (Actitis) hypoleucos
LATINCE ADI
Akkarın
yeşilbacak
Kızılbacak
Çulluk
Kaya güvercini
Gökçe güvercin
Arı kuşu
Üveyik
Kızkuşu
Akleylek
Kızıl çaylak
Yılan kartalı
Atmaca
Kızıl şahin
Şahin
Kara akbaba
Kaya kartalı
Arıcıl
Kerkenez
Delice doğan
Kızılayak doğan
Kınalı keklik
Bıldırcın
Sakarmeke
Kaşıkgaga
Kılkuyruk
Angıt
Yeşilbaş ördek
TÜRKÇE ADI
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
Fİ
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
FD
A.4
A.3
A.5
A.3.1
A.3.1
A.3.1
A.4
A.5
A.4
A.5
A.3.1
A.4
A.4
A.3
A.3
A.3
A.2
A.1.2
A.3
A.2
A.3.1
A.3
A.2
A.3
A.5
A.5
A.3
RDB*
KUŞLAR
LC
LC
LC
LC
LC
LC
LC
LC
LC
LC
LC
LC
LC
LC
LC
NT
LC
LC
LC
LC
NT
LC
LC
LC
LC
LC
IUCN
2007
56
END
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
Anx2
X
X
X
X
X
Anx3
BERN
SÖZLEŞMESI
X
X
X
X
AVL
20102011
G
G
G
G
L
G
G
G
G
G
G
A;L
G
G
G
G
A;L
G
A;L
G
G
G
G
G
G
G
A;L
Kaynak
Temmuz 2011
Garrulus glandarius
Pica pica
Pyrrhocorax prrhocorax
Sylvia atricapilla
Phylloscopus collybita
Phylloscopus nitidus
Lanius collurio
Oenanthe isabellina
Oenanthe finschii
Cinclus cinclus
Troglodytes troglodytes
Erithacus rubecula
Phoenicurus ochruros
Phoenicurus phoenicurus
Saxicola torquata
Oenanthe hispanica
Motacilla alba
Motacilla cinerea
Motacilla flava spp
Coracias garrulous
Upupa epops
Hirundo rustica
Ptyonoprogne rupestris
Delichon urbica
Anthus cervinus
Cuculus canorus
Asio otus
Alakarga
Saksağan
Kızılgagalı dağ
kargası
Cif caf,Çıvgın
Ardıç bülbülü
Kızılsırtlı
çekirgekuşu
Guguk kuşu
Kulaklı orman
baykuşu
Gök kuzgun
Ibibik
Is kırlangıcı
Kaya kırlangıcı
Pencere kırlangıcı
Algerdan
incirkuşu
Sarı
kuyruksallayan
Dağ
kuyruksallayanı
Ak
kuyruksallayan
Derekuşu
Çit kuşu
Kızıl gerdan
Ev kızılkuyruğu
Dağ kızılkuyruğu
Taşkuşu
Karakulak
kuyrukkakan
Kaya
kuyrukkakanı
Toprak renkli
kuyrukkakan
Karabaş ötleğen
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
A.3.1
A.5
A.3
A.2
A.3.1
A.2
A.3
A.3
A.1.2
A.1.2
A.1.2
A.3
A.2
A.3
A.3
A.2
A.3.1
A.2
A.3.1
A.2
A.2
A.5
A.5
A.3
A.2
A.2
A.2
LC
LC
LC
LC
LC
LC
LC
LC
LC
LC
LC
LC
LC
LC
LC
LC
LC
LC
LC
NT
LC
LC
LC
LC
LC
LC
LC
57
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
-
X
G, A;L
G
G
A
AL
G
G
G
G
G
G
G
G
G
G
G
G
G
G
G
G
A;L
G
G
G
G
A;L
Cüce karga
Ekin kargası
Leşkargası
Karakarga
Sığırcık
Ev serçesi
Dağ serçesi
Bataklık serçesi
Kayalık serçesi
Saka
Ketenkuşu
Kızıl kirazkuşu
Kirazkuşu
Karabaş
kirazkuşu
Tarla kirazkuşu
X
X
X
X
X
X
X
X
x
X
X
X
X
A.4
A.5
A.5
A.5
A.5
A.5
A.5
A.3
A.3
A.3
A.3.1
A.3
A.2
A.3
A.4
LC
LC
LC
LC
LC
LC
LC
LC
LC
LC
LC
LC
LC
LC
LC
X
X
X
X
-
-
X
X
X
X
X
X
X
X
X
G
G
G
G
G
G
G
G
G
G
G
G
G
G
Temmuz 2011
58
Red Data Book Değerlendirmesi; A.1.1=EW; extinct; A.1.2=CR;critically endangered; 1 birey-10 çift; A.2=EN;endengered; 11-25 çift
;A.3=VU; vulnerable; 26-250 çift; A.3.1.=D; Declining; 251-500 çift ; A.4= NT; near threatened; 501-5000 çift; A.5= LC: (least concern));
A.6= Data Deficient= DD ; A.7= NE: (not evaluated)
Kiziroğlu, I. (2008).Türkiye Kuşları için Red Data Book. (Türkçe/İngilizce). Ankamat Matbaası, Ankara. 151s.
Miliaria (Emberiza) calandra
Corvus monedula
Corvus frugilegus
Corvus corene cornix
Corvus corax
Sturnus vulgaris
Passer domesticus
Passer montanus
Passer hispaniolensis
Petronia petronia
Carduelis carduelis
Carduelis cannabina
Emberiza caesia
Emberiza hortulana
Emberiza melanocephala
Temmuz 2011
Amphisbaenidae
Blanus strauchi Bedriago,
1884 bedriagae Boulenger
1884
Lacertidae
Lacerta trilineata Bedriaga
1886
Lacerta cappadocica
F.nevner, 1902 urmiana
Lantz- Suchon, 1934
Ophisops elegans Menetries
1832
Scincidae
Eumeces schneideri Daudin,
Agama ruderata Olivier, 1805
Agamidae
Agama stellio L., 1758 stellio
Testudinidae
Testudo graeca (L.,1758)
İbera Palas, 1814
SÜRÜNGENLER
SQUAMATA
Bataguridae
Mauremys caspica Gmelin,
1774 caspica
LATINCE ADI
Sarı
Tarla
kertenkelesi
X
X
X
Iri yeşil
kertenkele
Kayseri
kertenkelesi
X
X
X
X
FD
X
X
İNGILIZCE Fİ
ADI
Kör
kertenkele
Dikenli
keler
Bozkır
keleri
Çizgili
kaplumbağ
ası
TÜRKÇE
ADI
EVRDB
SÜRÜNGENLER
-
-
VU
59
IUCN
END
X
X
X
Anx2
X
X
X
X
X
Anx3
BERN
SÖZLEŞMESI
X
X
X
X
X
X
X
X
AVL
20102011
G
G
A; L
G
G
A; L
A; L
A; L
A; L
KAYNAK
Temmuz 2011
Natrix natrix L., 1758 persa
Pallas, 1814
Typhlopidae
Typhlops vermicularis
Merrem, 1820
Colubridae
Eirenis modestus Martin
1838
Natrix tessellate (Laurenti
1768)
Columber schmidti Nikolsky
1909
Coluber jugularis L., 1758
Elaphe quatuorlineata
Larapede ,1789
1802 princeps Eichwald,1839
Mabuya aurata L., 1758
X
Kırmızı
yılan
Kara yılan
Sarı yılan
X
X
Yarı sucul
yılan
Kör yılan
X
X
Su yılanı
X
X
X
X
Uysal yılan
kertenkele
Tıkraz
kertenkele
-
-
-
60
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
A; L
A; L
A; L
A; L
G
G
G
A; L
Şeritli
kurbağa
Ova
kurbağası
Ranidae
Rana camerani Boulenger,
1886
Rana ridibunda Palas, 1771
ridibunda
Temmuz 2011
Toprak
kurbağası
Yeşil
kurbağa
Gece
kurbağası
Ova
kurbağası
TÜRKÇE
ADI
Pelobatidae
Pelobates syriacus Boettger,
1889
Hylidae
Hyla savignyi Audoin, 1827
Bufonidae
Bufo viridis Laurenti 1768
SINIF
ANURA
Ranidae
Rana ridibunda Pallas 1771
İKİ YAŞAMLILAR
LATINCE ADI
İNGILIZCE
ADI
X
X
X
X
Fİ
X
X
FD
EVRDB
İKİ YAŞAMLILAR
NT
NT
NT
NT
NT
NT
IUCN
61
END
X
X
Anx2
X
X
X
X
Anx3
BERN
SÖZLEŞMESI
AVL
20102011
A; L
G; A; L
G
G; A; L
G,L
G,A,L
KAYNAK
: Gözlem
: Literatür
: Endemik
Temmuz 2011
62
A.1.1=EW; extinct; A.1.2=CR;critically endangered; 1 birey-10 çift; A.2=EN;endengered; 11-25 çift ;A.3=VU; vulnerable; 26-250 çift; A.3.1.=D;
Declining; 251-500 çift ; A.4= NT; near threatened; 501-5000 çift; A.5= LC: (least concern)); A.6= Data Deficient= DD ; A.7= NE: (not evaluated)
Fİ
FD
EVRDB
AVL (2010 - 2011)
END
KAYNAK
A
G
H
L
IUCN
Anx2
X
Anx3
BERN
SÖZLEŞMESI
AVL
20102011
G
L
G;A
L
G
KAYNAK
Temmuz 2011
63
A.1.1=EW; extinct; A.1.2=CR;critically endangered; 1 birey-10 çift; A.2=EN;endengered; 11-25 çift ;A.3=VU; vulnerable; 26-250 çift; A.3.1.=D;
Declining; 251-500 çift ; A.4= NT; near threatened; 501-5000 çift; A.5= LC: (least concern)); A.6= Data Deficient= DD ; A.7= NE: (not evaluated)
: Gözlem
: Literatür
EVRDB
A
G
H
L
X
X
FD
: Endemik
X
X
X
X
Fİ
Fİ
FD
EVRDB
AVL (2010 - 2011)
END
İNGILI
ZCE
ADI
Ot Sazanı,
Havuz
Balığı
Sis balığı
Sazan
balığı
Şabut,
Bıyıklı Balık
Bıyıklı Balık
TÜRKÇE
ADI
Carassius carassius Linnaeus
1758
Barbus grypus Heckel,
1843
Aspius vorax Heckel, 1843
Cyprinus carpio Linnaeus,
1758
CYPRINIDAE
Barbus luteus Heckel, 1843
LATINCE ADI
BALIKLAR
Temmuz 2011
ODANATA
Cordulegasteridae
Cordulegaster insignis Schneider
1845
Coenagrionidae
Ischnura elegans (Vander
Linden 1820)
Libellulidae
Orthetrum brunneum
(Fonscolombe 1837)
Sympetrum flaveolum(Linnaeus
1758)
Libellula depressa Linnaeus 1758
Aeshnidae
Anax imperator Leach 1815
NEUROPTERA
Chrysopidae
Chrysopaformosa Brauer1850
Chrysoperla carnea (Stephens
1836)
Dichochrysa prasina (Burmeister
1839)
Italochrysa italica (Rossi 1790)
Myrmeleontidae
Macronemurus bilineatus Brauer
OMURGASSIZLAR
Potamon fluviatilis
LATINCE ADI
Sinirkanatlılar
Tatlı su
yengeci
Subakireleri
X
TÜRKÇE ADI İNGILIZC Fİ
E ADI
64
-
X
-
X
X
-
X
-
-
X
X
-
X
-
-
X
X
X
-
IUCN
X
FD
OMURGASIZLAR
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
Anx2
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
Anx3
BERN
SÖZLEŞMESI
AVL
20102011
A; L
A; L
G
G
G
G
G
G
A; L
G
A; L
G
KAY
NAK
Temmuz 2011
Pentatomidae
Aelia acuminata (Linnaeus 1758)
Eurydema ornatum (Linnaeus
1758)
Apodiphus amygdal (german
1817)
Carpocoris fuscispinus (Boheman
1851)
Carpocoris pudicus (poda 1761)
Graphosoma semipunctatum
(Fabricius 1775)
Graphosoma lineatum (Linnaeus
1758)
Polomena prasina (Linnaeus
1761)
Ancyrosoma leucogrammes
(Gmelin 1789)
Reduvidae
Reduvius personatus (Linnaeus
1758)
Rhynocoris punctivetnris
(Herrich-Schaeffer 1846)
Lygaeidae
Lygaeus equestris (Linnaeus
1758)
Alydidae
1868
Ascalaphidae
Bubopsis hamatus (Klug 1834)
NEMOPTERA
Nemopteridae
Nemoptera sinuata Olivier 1811
HETEROPTERA
Yarım
kanatlılar
65
-
-
-
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
-
X
X
X
-
X
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
A; L
G
G
G
G
G
G
A; L
G
A; L
G
A; L
G
A; L
Temmuz 2011
HOMOPTERA
Cercopidae
Cercopis sanguinolenta (Scopoli
1763)
Cercopis vulnerata Rossi 1807
Lepyromia coleoptrata (Linnaeus
1758)
Philaenus spumarius (Linnaeus
1758)
Delphacidae
Delphax pulchellus (Curtis 1833)
Aphrophoridae
Neophilaenus lineatus (Linnaeus
1758)
Cicadidae
Tibicen plebejus (Scopoli 1763)
Cicadellidae
Macropsis scutellata (Boheman
1845)
Thamnotettix confinis
(Zetterstedt 1828)
Cicadella viridis (Linnaeus 1758)
Aphrodes makarovi Zachvatkin
1948
Issidae
Mycterodus denticulatus
(Lindberg 1948)
Issus coleoptratus (Fabricius
1781)
Membracidae
Stictocephala bisonia Kopp &
Camptopus tragacanthae
(Kolenati 1845)
Çatıkanatlılar
-
-
-
-
-
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
66
-
-
X
X
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
G
G
G
A; L
A; L
A; L
G
G
G
A; L
A; L
G
G
G
A; L
X
Nymphalidae
Aglais urticae (Linnaeus 1758)
Melitaea cinxia (Linnaeus 1758)
Temmuz 2011
X
Thymelicus lineolus
(Ochsenheimer, 1808)
X
X
X
X
X
X
Kelebekler
Hesperiidae
Thymelicus sylvestris (Poda 1761)
Chilades trochylus (Freyer,
[1845])
Satyrium (Nordmannia)
abdominalis (Gerhard, [1850])
Gonepteryx rhamni (Linnaeus
1758)
Pontia edusa (Fabricius 1777)
Pieris brassicae (L. 1758)
Lycaenidae
Lycaena phlaeas (Linnaeus 1761)
Polyommatus icarus (Linnaeus
1758)
Vacciniia optilete (Knoch 1781)
Aricia agestis (Denis &
Schiffermüller 1775))
Satyrium ilicis Esper 1779
Pieris (Artogeia) ergane
(Geyer, [1828])
Colias crocea (Fourcroy, 1785)
Aporia (s. str. ) crataegi
(Linnaeus, 1758)
Yonke 1977
LEPİDOPTERA
Pieridae
Pieris rapae (Linnaeus 1758)
Pieris napi Linnaeus 1758
67
-
X
X
X
-
-
-
X
X
X
-
-
X
X
-
-
-
-
-
-
X
X
-
-
-
-
X
X
X
-
-
-
-
-
-
-
-
A; L
A; L
G
G
A; L
G
A; L
G
G
G
G
G
G
G
G
G
G
A; L
A; L
G
Temmuz 2011
Hipparchia syriaca
(Staudinger, 1871)
Kirinia roxelana (Cramer,
[1777])
Esperarge clymene (Fabricius,
1787)
Coenonympha saadi (Kollar,
1849)
Hyponephele (s. str. ) lupina
(Costa, [1836])
Melanargia grumi Standfuss,
1892
Lasiommata megera (Linnaeus,
1767)
Pseudochazara (s. str. )
Issoria lathonia (Linnaeus 1758)
Araschnia levena Linnaeus 1758
Melitaea phoebe Juni 1993
Papilionidae
Papilio machaon Linnaeus 1758
Iphiclides podalirius (Linnaeus
1758)
Saturniidae
Saturnia pyri (Denis &
Schiffermüller 1775)
Sphingidae
Macroglossum
stellatarum(Linnaeus 1758)
Zygaenidae
Zygaena filipendula Linnaeus
1758
Satyridae
Hipparchia parisatis (Kollar 1849)
-
-
-
-
X
X
X
X
68
-
-
X
X
G
G
G
G
G
X
X
X
X
X
A; L
G
A; L
A; L
A; L
G
-
-
-
-
A; L
A; L
A; L
A; L
A; L
A; L
X
-
-
G
-
-
-
-
-
-
X
X
X
X
X
Temmuz 2011
DİPTERA
Bibionidae
Bibio marci (Linnaeus 1758)
Enpididae
Empis bivittata Wiedemann 1824
Empis femorata Fabricius 1798
Bombyliidae
Conophorus nobilis (Loew 1873)
Conophorus virescens (Fabricius
1787)
Hemipenthes morio (Linnaeus
1758)
Bonbylius medius Linnaeus 1758
pelopea (Klug, 1832)
Pseudochazara thelephassa
(Geyer, [1827])
Argynnidae
Cynthia cardui (Linnaeus,
1758)
Vanessa atalanta (Linnaeus,
1758)
Nymphalis polychloros
(Linnaeus, 1758)
Nymphalis xanthomelas
(Esper, [1781])
Argynnis (Fabriciana) niobe
(Linnaeus, 1758)
Papilionidae
Archon apollinaris (Staudinger,
1892)
Libytheidae
Libythea celtis (Laicharting,
1782)
Sinekler
69
-
X
X
X
X
-
-
-
-
G
X
-
G
X
-
-
-
-
G
G
G
G
G
G
G
G
X
-
G
X
-
G
X
-
G
X
X
X
X
X
G
X
Anx3
G
X
Anx2
Temmuz 2011
Chrysotoxum festivum (Linnaeus
1758)
Scaeva pyrastri (Linnaeus 1758)
Bonbylius ater Scopoli 1763
Bonbylius vulpinus Wiedeman in
Meigen 1820
Lomatia polyzona Loew 1869
Villa tomentosa Becker 1916
Amictus validus Loew 1862
Asilidae
Leptogaster cylindrica (De Geer
1776)
Empis (Pachymeria) tessellate
Fabricius, 1794
Pycnopogon mixtus (Loew 1847)
Dysmachus praemorsus (Loew
1854)
Dysmachus cephalenius Loew
1871
Stenopogon elongatus (Meigen
1804)
Stenopogon junceus (Wiedemann
in Meigen 1820)
Tabanidae
Pangonius (pangonius) fulvipes
(Loew 1859)
Syrphidae
Didea fasciata Macquart 1834
Episyrphus balteatus (De Geer
1776)
Paragus (Paragus) bicolor
(Fabricius 1794)
Xylota segnis (Linnaeus 1758)
-
-
X
X
X
X
X
X
X
X
X
70
-
X
X
-
-
-
X
X
-
-
X
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
X
X
X
-
-
X
X
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
G
G
G
G
G
G
G
A; L
A; L
A; L
A; L
A; L
G
G
G
G
G
G
G
Temmuz 2011
Epistrophe grossulariae (Meigen
1882)
Epistrophe eligans (Harris 1780)
Calliphoridae
Calliphora lata Coquillet 1898
Sarcophagidae
Sarcophaga carnaria (Linnaeus
1758)
Muscidae
Pollenia rudis (Fabricius 1786)
Stomoxys calcitrans (Linnaeus
1758)
COLEOPTERA
Carabidae
Carabus scabrosus Olivier 1795
Cicindela campestris Linnaeus
1758
Coccinellidae
Coccinella semptempunctata
Linnaeus 1758
Cetonidae
Cetonia aurata (Linnaeus 1761)
Potosia funebris (Gory &
Percheron 1833)
Valgus hemipterus (Linnnaeus
1758)
Oxythyrea cinctella (Schaum
1841)
Oxythyrea funesta (Poda 1761)
Tropinota hirta (Poda 1761)
Malachidae
Malachius aeneus (Linnaeus
1758)
Tenebrionidae
Kınkanatlılar
-
X
X
X
X
X
71
-
X
X
-
X
X
-
-
X
X
-
X
-
-
X
X
X
-
X
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
G
A; L
A; L
A; L
A; L
A; L
A; L
G
G
G
A; L
A; L
A; L
G
G
G
G
Temmuz 2011
Pachyscelis quadricollis Brulle
1832
Blaps mucronata Latreille 1804
Cleridae
Trichodes suturalis Seidlitz 1891
Cerambycidae
Pedostrangalia verticenigra (Pic
1892)
Opsilia coerulescens (Scopoli
1763)
Stenopterus rufus (Linnaeus
1767)Purpuricenus kaehleri (Linnaeus
1758)
Purpuricenus budensis (Götz
1783)
Paracorymbia fulva Degeer 1775
Alleculiade
Omophlus rufitarsis(Leske 1785)
Melyridae
Enicopus hirtus(Linnaeus 1767
Meloidae
Mylabris flexuosa Olivier 1811
Mylabris polymorpha
(Pallas1771)
HYMENOPTERA
Anthophoridae
Xylocopa violacea (Linnaeus
1758)
Vespidae
Vespula vulgaris (Linnaeus 1758)
Eşekarısı
Arılar
-
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
72
-
X
-
-
-
X
X
-
X
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
G
G
G
G
A; L
A; L
A; L
G
G
A; L
A; L
A; L
A; L
G
G
G
G

Ek 9 Ekosistem Değerlendirme Raporu

Transkript

Benzer belgeler

KAHRAMANMARAŞ HAKKINDA M.Ö. 16 binlere uzanan

Patriotlar İş Başında

docİstanbul - Alisa Lebow

A) KARİYER : 12-ELSET _ ELEKTRİK SİSTEMLERİ ve ENERJİ

Doktorlar Hünerlerini Piazza Bowling`de sergiledi

başkan okay, radyo 7`de talha bora öge`nin konuğu oldu