Detaylar için

Kentsel Yenileme Modelleri ve Yenişehir’de Risk Analizi
Yrd. Doç. Dr. Fikret ZORLU
Uzm. Servet KARACA
Arş. Gör. Uğur DOĞAN
Kentsel Dönüşüm- Kentsel Yenileme
• Dönüşüm (Transformation), genel bir kavramdır ve çok farklı dönüşüm
modelleri, amaçları ve yöntemlerini kapsar
• Yenileme (Renewal), mevcut yapıları yıkıp yerine başka işlevler için yapı inşa
etmek, ve bazı yapıları onararak işlev değiştirmek,
• Yeniden geliştirme (Redevelopment), mevcut yapıları yıkıp yerine aynı işlev
için yapı inşa etmek
• Temizleme (Clearance), mevcut yapıları yıkıp açık mekan olarak kullanmak
• Sağlıklaştırma (Rehabilitation), yapıların fiziki koşullarını iyileştirme, bakım
onarım yapmak.
• Nezihleştirme-Yeniden Canlandırma (Gentrification,Regeneration,
Revitalisation), yapıları iyileştirerek işlevsel ve ekonomik değerini arttırmak
Dönüşüm Modelleri-Dünya Örnekleri
• Liman veya Sanayi Bölgelerinin Karma Kullanımlara Dönüşümü Dockland
(Londra/İngiltere), Belediye-Özel Sektör İşbirliği
• Yoksulların Yaşadığı Konutların Karma Kullanımlara Dönüşümü Elephant Castle
Dockland (Londra/İngiltere), Belediye-Özel Sektör İşbirliği
• Eski Konut Stokunun Yenilenmesi, (Yeniden İnşası)
Bellenden, (Londra/İngiltere), Belediye-Özel Sektör İşbirliği
• Yoksulların Yaşadığı Konutların İyileştirilmesi ve Yeniden İnşası
Favela-Bairro Sağlıklaştırma Programı, (Rio-Brezilya), Belediye Yatırımı
• Eskimiş Konut ve Sanayi-Depo alanlarının Karma Kullanımlara Dönüşmesi
22@BCN (Barselona/İspanya), Belediye koorinasyonunda Özel Sektör Yatırımı
• Gecekondu Konutlarının Yüksek Değerli Konutlara ve Rekreasyon Alanına
Dönüştürülmesi
Dikmen Vadisi (Ankara)
Kentsel Döşümüm -Yasal Dayanak
• 5393 Sayılı Belediye Kanunu
Kentsel dönüşüm ve gelişim alanı
Madde 73 (Değişik: 17/6/2010 5998/1 md.)
• Belediye, belediye meclisi kararıyla; konut alanları, sanayi alanları, ticaret alanları,
teknoloji parkları, kamu hizmeti alanları, rekreasyon alanları ve her türlü sosyal
donatı alanları oluşturmak, eskiyen kent kısımlarını yeniden inşa ve restore
etmek, kentin tarihi ve kültürel dokusunu korumak veya deprem riskine karşı
tedbirler almak amacıyla kentsel dönüşüm ve gelişim projeleri uygulayabilir.
Kentsel Döşümüm -Yasal Dayanak
2985 Sayılı Toplu Konut Kanunu
Madde 4 (Değişik: 5/5/2004, 5162/2 md.)
Başkanlık, gecekondu dönüşüm projesi uygulayacağı alanlarda veya mülkiyeti
kendisine ait arsa ve arazilerde veya valiliklerce toplu konut iskan sahası olarak
belirlenen alanlarda çevre ve imar bütünlüğünü bozmayacak şekilde her tür ve
ölçekteki planlar ile imar planlarını yapmaya, yaptırmaya ve tadil etmeye yetkilidir.
• Ek Madde 7
Başkanlık gecekondu bölgelerinin tasfiyesine veya iyileştirilerek yeniden
kazanımına yönelik olarak gecekondu dönüşüm projeleri geliştirebilir, inşaat
uygulamaları ve finansman düzenlemeleri yapabilir.
…Başkanlık, yukarıda belirtilen hükümler kıyas yoluyla uygulanmak suretiyle
depremle ilgili dönüşüm projeleri de gerçekleştirebilir. Bu projelere dair
işlemlerin usul ve esaslarını belirlemeye Başkanlık yetkilidir.
Kentsel Döşümüm -Yasal Dayanak
• 6306 Sayılı Afet Riski Altındaki Alanların Dönüştürülmesi Hakkındaki
Kanun
MADDE 1
Bu Kanunun amacı; afet riski altındaki alanlar ile bu alanlar dışındaki
riskli yapıların bulunduğu arsa ve arazilerde, fen ve sanat norm ve
standartlarına uygun, sağlıklı ve güvenli yaşama çevrelerini teşkil
etmek üzere iyileştirme, tasfiye ve yenilemelere dair usul ve esasları
belirlemektir.
Kentsel Yenileme Yöntemleri
• Kentsel Alt Bölge Ölçeğinde
TOKİ, Büyükşehir Belediyeleri dönüşümü kendileri veya firmalara ihale ederek gerçekleştirmektedir.
Kişileri mevcut yapılarının değeri ile yeni konut değeri arasındaki fark kadar borçlandırma ya da ek
ödeme yapılmaktadır. Sosyal doku büyük oranda değişmektedir. Yüksek katlı yapıların olduğu
bölgelerde uygulanması zorlaşmaktadır (TOKİ Adana Yüreğir örneği).
• Ada Ölçeğinde
Büyükşehir Belediyeleri ya da site-ada sakinlerinin talebi ile firmalarla anlaşma yoluyla dönüşüm
gerçekleşmektedir. Ada içinde tek parselde dönüşüm daha kolay olmakla beraber çok parselli
adalarda zorlaşmaktadır. Konut sahiplerinin konut talepleri yüksek olmaktadır. Yüksek emsal artışı
ve kazanç beklentisi süreci zorlaştırmaktadır (Türkiye’de belediyelerin çoğunlukla tercih ettiği
yöntem). Bu yöntem gecekondu alanlarında uygulanabilmekte ancak yüksek katlı bölgelerde zor
uygulanmaktadır.
• Parsel Ölçeğinde
Eskimiş yüksek katlı yapıların olduğu bölgelerde, eski-yeni yapıların karma olduğu bölgelerde tekil
dönüşüm dışındaki seçeneklerin uygulanması zor olmaktadır. Kat maliklerinin inşaat firması ile
anlaşması ve kentsel dönüşüm firmalarına başvurması (2/3 çoğunluk) ile süreç başlatılmaktadır
(Ankara Emek-Bahçeli örneği).
Nüfus Yapısı
2014 Nüfus Bilgileri
Mahalle Nüfus Yoğunlukları
Sıra Mahalle
Nüfus (2014) Nüfus (log) Sınıf
Sıra
Mahalle
1
Güvenevler
19265
4.28476901 A
1
İnönü
312,8173925
2
Eğriçam
16923
4.22847735 A
2
Gazi
3
Menteş
16840
4.22634209 A
3
Palmiye
4
Hürriyet
16281
4.21168108 A
4
5
Cumhuriyet
16181
4.20900536 A
6
Çiftlikköy
16081
7
Akkent
Mahalle Nüfus Değişimleri (2000 - 2014)
Sıra
Mahalle
Nüfus Değişimi (%) Nüfus Değişimi (log)
Sınıf
2,495290892 A
1
Limonluk
627.0364
2.797292749
A
271,0598819
2,433065245 A
2
Menteş
237.5426
2.375741494
A
244,8050706
2,388820409 A
3
Fuat Morel
199.3331
2.299579359
A
Cumhuriyet
244,003753
2,387396506 A
4
Çiftlikköy
187.6744
2.273405079
B
5
Aydınlıkevler
222,5574943
2,347442223 A
5
Akkent
105.3733
2.022730629
B
4.20631305 A
6
Bahçelievler
221,9623367
2,346279288 A
6
50. Yıl
93.54839
1.971036304
B
13836
4.14101055 A
7
Hürriyet
188,6802995
2,275726557 A
7
Hürriyet
79.20748
1.898766223
B
8
Bahçelievler 13491
4.13004414 A
8
Pirireis
174,2264704
2,241114138 B
8
Güvenevler
72.98195
1.863215475
B
9
Barbaros
4.07250724 A
9
Güvenevler
173,5316794
2,23937877 B
9
Aydınlıkevler
68.29545
1.8343918
B
10
Aydınlıkevler 10367
4.0156531
B
10
Barbaros
156,569565
2,194707345 B
10
Barbaros
59.36615
1.773538883
B
11
Gazi
9451
3.97547776 B
11
Eğriçam
138,3271037
2,140907284 B
11
Eğriçam
45.86278
1.661460398
C
12
Pirireis
9359
3.97122945 B
12
Akkent
79,46149522
1,900156733 C
12
Bahçelievler
45.28322
1.655937321
C
3.96383503 B
13
Dumlupınar
70,23537567
1,84655591 C
13
Gazi
20.96506
1.321496073
C
3.92376196 B
14
Limonluk
43,1421323
1,634901606 D
14
Cumhuriyet
19.68195
1.294068183
C
Menteş
36,45549662
1,561763019 D
15
Pirireis
18.79919
1.274139082
C
13
14
Batıkent
Limonluk
11817
9201
8390
Nüfus Yoğunluğu
Nüf. Yoğ. Logaritmik
Sınıf
15
16
Fuat Morel
50. Yıl
7630
7560
3.88252454 B
3.8785218 B
15
16
Fuat Morel
33,74602829
1,528222666 D
17
Palmiye
6813
3.83333839 B
17
Batıkent
30,98583902
1,49116326 E
16
17
İnönü
Batıkent
9.093899
7.91696
0.958750128
0.898558445
D
D
18
İnönü
6634
3.82177547 B
18
Çiftlikköy
19,9977127
1,300980325 E
18
Palmiye
5.317669
0.725721291
D
19
Dumlupınar
2160
3.33445375 C
19
50. Yıl
15,24351273
1,183085058 E
19
Dumlupınar
-1.18939
0
E
20
Gökçebelen
661
2.82020146 E
20
Gökçebelen
2,721852773
0,43486463 E
20
Gökçebelen
-52.8867
0
E
Nüfus Yapısı
Nüfus Yoğunluğu Sınıflaması
Bina Yaşları
Ortalama Bina Yaşları (2000 yılı verileri*)
Sıra
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
Mahalle
Çiftlikköy
Pirireis
Gökçebelen
İnönü
Eğriçam
Gazi
Hürriyet
Barbaros
Güvenevler
Limonluk
Bahçelievler
Batıkent
Palmiye
Aydınlıkevler
Dumlupınar
Menteş
Cumhuriyet
Fuat Morel
Akkent
50. Yıl
Bina Ort. Yaş
35.5597723
33.35149864
32.27848101
31.85314685
31.15702479
30.63186813
29.29333333
29.28301887
28.92473118
28.62385321
28.203125
28.17358491
27.84194529
27.84158416
26.75531915
26.29513344
26.09937888
25.40069686
23.49593496
23.48249027
Bina Ort. Yaş. (log)
1.550958971
1.523115354
1.508913089
1.503152344
1.49355598
1.486173484
1.466768793
1.466615847
1.461269331
1.456728096
1.450297232
1.449842112
1.444699576
1.444693943
1.427410136
1.419875379
1.416630172
1.404845632
1.370992731
1.370744151
Sınıf
E*
A
B
B
B
B
B
B
B
B
B
B
B
B
B
C
C
D
E
E
1990 Öncesi Yapılaşma Oranları (2000 yılı verileri*)
sira
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
Mahalle
Pirireis
İnönü
Gazi
Eğriçam
Barbaros
Çiftlikköy
Güvenevler
Palmiye
Aydınlıkevler
Bahçelievler
Gökçebelen
Hürriyet
Limonluk
Batıkent
Menteş
Dumlupınar
Cumhuriyet
Fuat Morel
Akkent
50. Yıl
90Öncesi Yapılaşma
85.75268817
80.06993007
79.3956044
78.79365079
74.09261577
66.98113208
65.73875803
63.88059701
63.51084813
61.38461538
60.75949367
58.55263158
57.01754386
56.37735849
50.23547881
48.42105263
45.8488228
42.20103986
33.49593496
31.16504854
90 Öncesi Yapı (log)
1.933247743
1.903469449
1.899796459
1.896491223
1.869774927
1.825952483
1.817821495
1.805368966
1.802847912
1.788059539
1.783614146
1.767546419
1.756008505
1.751104724
1.701010546
1.685034226
1.661328189
1.625323152
1.524992105
1.493667808
Sınıf
A
A
A
A
A
B*
B
B
B
B
B
B
B
B
C
C
D
D
E
E
Bina Yaşları
Bina Yaşları Sınıflaması
1990 Öncesi Yapılaşma Sınıflaması
Bina Yoğunluğu
Bina Alanları ve Mahalle Alanları Karşılaştırması
Sıra
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
Mahalle
İnönü
Palmiye
Gazi
Cumhuriyet
Eğriçam
Bahçelievler
Aydınlıkevler
Pirireis
Barbaros
Hürriyet
Dumlupınar
Güvenevler
Akkent
Batıkent
Menteş
Fuat Morel
50. Yıl
Limonluk
Gökçebelen
Çiftlikköy
Mahalle Top. Alan
212072.6072
278303.0589
348668.3435
663145.5378
1223404.492
607805.8197
465812.2177
537174.4017
754744.3846
862888.1786
307537.3314
1110171.933
1741220.696
2969420.965
4619330.844
2261006.817
4959486.788
1944734.66
2428492.851
8041419.655
Bina Toplam Alan
68391.38788
74148.54799
78574.51168
135135.0505
217949.6757
107008.9421
81661.85784
89111.35232
101112.86
108343.2678
26978.18784
97043.84352
94918.09529
119762.5069
176111.9542
60916.15203
87765.55474
22983.23844
9548.02441
828.4682245
Binalaşma Oranı
32.24904375
26.64309486
22.53560243
20.37788733
17.81501353
17.60577781
17.53106826
16.58890521
13.39696751
12.55588736
8.772329434
8.741334619
5.451238635
4.033193956
3.81249926
2.694204704
1.769649936
1.181818729
0.393166667
0.010302512
Sınıf
A
A
B
B
C
C
C
C
C
C
D
D
D
D
D
D
E
E
E
E
Bina Yoğunluğu
Binaların ilçe içerisinde yerleşimleri mekânsal dağılımı
TAKS İncelenmesi
2000 – 2014 yılları arasında Ortalama TAKS Değişimleri
2014 yılı Ortalama TAKS Değerleri
#
Mahalle
Kat x Alan
Toplam Arsa Bina Sayısı
Alan
2014
TAKS 2014
SINIF
SINIF
1
İnönü
377563.4
144727
212
2.608797
A
#
Mahalle
Kat x Alan
Bina
Toplam
Sayısı
Arsa Alan 2014
1
İnönü
377563.4
144727
212
0.59080677
2.608796992
341.5651787
A
2
Pirireis
487693.7
199105
302
2.4494298
A
2
Pirireis
487693.7
199105
302
0.60525416
2.449429808
304.6944185
A
3
Palmiye
384966
161618
190
2.3819498
A
3
Palmiye
384966
161618
190
0.59287054
2.381949779
301.7655799
A
4
Gazi
420063.7
226810
291
1.8520509
B
4
Cumhuriyet
662872.1
403974
610
0.61764926
1.640878193
165.6650446
B
5
Cumhuriyet
662872.1
403974
610
1.6408782
B
5
Gazi
420063.7
226810
291
0.7275737
1.852050944
154.5516472
B
6
Bahçelievler 488394.4
390717
392
1.2499953
C
6
Bahçelievler
488394.4
390717
392
0.61975471
1.249995323
101.6919424
B
7
Aydınlıkevler 342335.1
286616
360
1.1944034
C
7
Aydınlıkevler
342335.1
286616
360
0.6041235
1.194403449
97.70848989
C
8
Barbaros
417993.1
449333
532
0.9302523
D
8
Barbaros
417993.1
449333
532
0.49566453
0.930252322
87.67780701
C
9
Eğriçam
674179.2
751497
1063
0.897115
D
9
Dumlupınar
137368.5
172499
105
0.50310377
0.796343475
58.28612665
C
10
Dumlupınar
137368.5
172499
105
0.7963435
D
10
Hürriyet
438745.7
585203
602
0.48808832
0.74973245
53.6058976
C
11
Hürriyet
438745.7
585203
602
0.7497325
D
11
Eğriçam
674179.2
751497
1063
0.75151394
0.897114966
19.37436
D
12
Batıkent
272349.6
636119
1076
0.39447729
0.428142493
8.534128973
D
12
Güvenevler
549908.6
741831
363
0.7412855
D
13
Menteş
412326.9
104728
1364
0.36989745
0.393711819
6.43809798
D
13
Batıkent
272349.6
636119
1076
0.4281425
E
14
Güvenevler
549908.6
741831
363
0.74047966
0.741285503
0.108826995
D
14
Menteş
412326.9
104728
1364
0.3937118
E
15
Akkent
342322.8
111114
612
0.58500626
0.308082479
-47.33689215
E
15
Akkent
342322.8
111114
612
0.3080825
E
16
50. Yıl
158899.9
181083
741
0.40340575
0.08774946
-78.24784119
E
16
50. Yıl
158899.9
181083
741
0.0877495
E
17
Limonluk
78118.67
125254
147
0.37461675
0.062368153
-83.35147779
E
17
Fuat Morel
85634.14
116350
540
0.0736003
E
18
Fuat Morel
85634.14
116350
540
0.52466619
0.073600337
-85.9719689
E
18
Limonluk
78118.67
125254
147
0.0623682
E
19
Gökçebelen
17701.33
133929
87
0.15961614
0.013216865
-91.71959347
E
19
Gökçebelen 17701.33
133929
87
0.0132169
E
TAKS 2000
TAKS 2014
TAKS DEĞİŞİM
(%)
KAKS İncelenmesi
Bina Yoğunluğu Haritası (Kat yükseklikleri de göz önüne alınmıştır)
KAKS İncelenmesi
Bina mekânsal dağılımları ve kat yükseklikleri 3D Görseli
Jeolojik Birimler
Formasyon
Handere
Kuzgun
Alüvyon (Kara)
Alüvyon (Plaj)
Kaliş
Jeolojik Yaş
Üst Miyosen - Pliyosen
Tortoniyen - Messiniyen
Tirreniyen - Holosen
Tirreniyen - Holosen
Kalabriyen - Tirreniyen
Açıklama
Kumtaşı, Çamurtaşı, Kireçtaşı
Kumtaşı, Çamurtaşı, Kireçtaşı
Karasal çökeller
Plaj çökelleri
Kaliş, Karasal çökel kaya
Sınıf
E
E
B
A
D
Jeolojik Birimler
Adaların jeolojik birimler üzerinde yerleşimi
Analitik Hiyerarşi Süreci
Analitik Hiyerarşi Süreci (AHP), Russel ve Taylor taradından yazılan Operations Management kitabındaki tanıma göre, çoklu
kriterleri göz önüne alarak karar alternatiflerini sıralaması ve seçim yapılmasıdır. Nicel bir yöntemdir.
Bu çalışma için, ada bazında aşağıdaki kriterler ortaya konmuştur.
AHP
Jeolojik Birim
Mahalle Ort.
Bina Yaşı
1990 Öncesi
Yapılaşma
Mahalle Ort.
TAKS
TAKS Değişim
Kriter Matrisi
Oluşturulması
Ağırlık
Oluşturulması
AHP Skorlarının
Hesaplanması
1. Grup
2. Grup
3. Grup
4. Grup
Mahalle
Nüfusu
Mahalle Nüfus
Yoğunluğu
5. Grup
Mahalle Nüfus
Artış Oranı
Analitik Hiyerarşi Süreci
priorvector
rootproduct
taksdegis
taks2014
nufyog14
nufdegorn
nuf2014
oranonce90
binaortyas
Formasyon
AHP Matrisi
Formasyon
1
3
5
9
9
9
9
9
5.5388
0.421543
binaortyas
0.333
1
3
5
5
5
9
9
3.1672
0.241048
oranonce90
0.200
0.333
1
3
3
3
5
5
1.6094
0.122484
nuf2014
0.111
0.200
0.333
1
3
3
3
3
0.9381
0.0714
nufdegorn
0.111
0.200
0.333
0.333
1
3
3
3
0.7128
0.054252
nufyog14
0.111
0.200
0.333
0.333
0.333
1
3
3
0.5416
0.041223
taks2014
0.111
0.111
0.200
0.333
0.333
0.333
1
3
0.3587
0.027303
taksdegis
0.111
0.111
0.200
0.333
0.333
0.333
0.333
1
0.2726
0.020746
TOPLAM
2.089
5.156
10.40
19.33
22.00
24.66
33.33
36.00
13.139
1
TOP*PV
0.881
1.243
1.274
1.380
1.194
1.017
0.673
0.747
8.4083
Lambda max=
8.408251609
CI=
0.058321658
CR=
0.041362878
Rastgele İndisler Tablosu
n
Rand
1
0
2
0
3
0.58
4
0.9
5
1.12
6
1.24
7
1.32
8
1.41
9
1.45
Analitik Hiyerarşi Süreci
Mahallelerin Gruplandırılması Özet Tablosu
#
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
Mahalle
50. Yıl
Akkent
Aydınlıkevler
Bahçelievler
Barbaros
Batıkent
Cumhuriyet
Çiftlikköy
Dumlupınar
Eğriçam
Fuat Morel
Gazi
Gökçebelen
Güvenevler
Hürriyet
İnönü
Limonluk
Menteş
Palmiye
Pirireis
Nüfus Yoğunluğu
E
C
A
A
B
E
A
E
C
B
D
A
E
B
A
A
D
D
A
B
Nüfus Değişimi
B
B
B
C
B
D
C
B
E
C
A
C
E
B
B
D
A
A
D
C
Bina Ort Yaş
E
E
B
B
B
B
C
B
B
B
D
B
B
B
B
B
B
C
B
A
90 Öncesi
E
E
B
B
A
B
D
B
C
A
D
A
B
B
B
A
B
C
B
A
TAKS Değişim
E
E
C
B
C
D
B
E
C
D
E
B
E
D
C
A
E
D
A
A
TAKS
E
E
C
C
D
E
B
E
D
D
E
B
E
D
D
A
E
E
A
A
Nüfus
B
A
B
A
A
B
A
B
C
A
B
B
E
A
A
B
B
A
B
B
Analitik Hiyerarşi Süreci
AHP sonucunda 1. ve 2. dereceden riskli mahallelerin gösterimi
Pozcu Sahili Detaylı İncelemesi
Pozcu Sahili zemininin jeolojik birimler açısından incelenmesi
Yenişehir Sahili Detaylı İncelemesi
Parsel bazında bina yaşları
Yenişehir Sahili Detaylı İncelemesi
Binaların kat sayıları
SONUÇLAR
• Mersin Yenişehir İlçesi’de depremsellik risk en yüksek alanlar kıyı kesiminde
bulunmaktadır
• Tehlikenin en yüksek olduğu bölgeler (tehlike=değer*risk) Piri Reis, Palmiye, İnönü,
Dumlupınar mahalleleridir).
• Bu mahallelerde bina yaşları 10-40 arasında değişmektedir (ortalama 28 yaş)
• Bina yaşı parsel bazında değişmektedir. Parsellerde bina yaşı aynı olan ada sayısı çok azdır.
• Ada ölçeğinde dönüşüme uygun alan (tek ada tek parsel) sayısı sınırlıdır.
• Parsel büyüklüğü 400-600m2 arasında yoğunlaşmaktadır.
• Mevcut yapılaşma koşulları A-8, A-5 arasında değişmektedir. Yapılaşma yoğunluğu
E=2.00 E=3.20 arasında değişmektedir.
• Bölge ölçeğinde dönüşüm olanaklı görülmemektedir.
• Ada ölçeğinde dönüşüm yapılabilecek birkaç ada bulunmaktadır (84 evler, 88 evler gibi
site yapılaşmalar)
• Parsel ölçeğinde dönüşüm en olanaklı yöntem olarak görülmektedir.
SONUÇLAR
• Parsel ölçeğinde dönüşüm Türkiye’de piyasa mekanizması içinde özel sektörün
kat malikleriyle anlaşması yoluyla uygulanmaktadır. En yaygın yöntemdir.
• Ankara Emek ve Bahçelievler mahallelerinde yaygın olarak uygulanmaktadır.
• Kat malikleri yeni dairelerinin en az mevcut daire kadar geniş olmasını
istemektedir. Bu da yoğunluk artışı olmadan mümkün olmamaktadır.
• Belediyeler emsal arttırarak dönüşümü teşvik etmektedir ancak bu durum kentsel
alan kalitesini düşürmektedir.
• Yeni bina değeri düşük olan bölgelerde emsal artışının yüksek olması
gerekmektedir. Bazı örneklerde yoğunluk artışına gerek kalmaksızın, ancak
genellikle %20 emsal artışı ile dönüşüm gerçekleşebilmektedir.
• Eğer yeni bina fiyatı/eski bina fiyatı >2 ise dönüşümde yoğunluk artışına gerek
kalmamaktadır. Bu katsayı düştükçe yoğunluk artış talebi artmaktadır.
SONUÇLAR
• Kentsel yenilemede en önemli faktör insan hayatı ve güvenliği olduğundan
depremsellik riski yüksek olan yapıları yıkılıp yeniden inşa edilmesi gerekmektedir.
• En riskli bölgede (Piri Reis, Gazi, İnönü, Palmiye) yaşayan nüfus 32.000 kişidir.
Gündüz çalışan nüfus ise yaklaşık 4000 kişidir.
• Bina yaşı düşük olan, daha sağlam yapılarda ise güçlendirme yeterli olmaktadır.
• Mevcut yapılaşmanın yoğun olması nedeniyle emsal artışı mekan kalitesini
düşürecektir ancak kat maliklerinin ikna olması için yoğunluk artışı zorunludur.
Yeni yapılacak daire alanlarının küçültülmesi ile birim sayısı arttırılabilir. 150m2
daireler yerine 100m2 daireler ile birim sayısı %50 arttırılabilir.
• Mevcut kamusal alanların korunması ve kentsel açık mekan olarak kullanılması
sağlanabilir. Sosyal donatı alanlarını arttırmak için 1-2 katlı eski yapıların
kamulaştırılması mümkün olabilir.
Dinlediğiniz İçin Teşekkür Ederiz
KENTLEŞME SÜRECİNDE
JEOLOJİK KÖKENLİ RİSKLER
Yrd. Doç. Dr. Hidayet TAĞA
ME.Ü. Mühendislik Fakültesi Jeoloji Mühendisliği Bölümü
33343 Çiftlikköy/MERSİN
KENTLEŞME, kent planlaması, şehircilik olarak da
tanımlanan, insanların içinde yaşadığı yapay fiziksel
çevrenin biçimsel ya da işlevsel amaçlarla düzenlenmesi
ve bu amaç doğrultusunda yapılan tasarım, kaynak
sağlama, donatım, altyapı ve yapım çalışmalarının
örgütlenmesidir.
Kent planlaması yalnızca bir yerleşmeyi oluşturan
öğelerin uyumlu düzenlenmesini değil, orada
yaşayanların toplumsal ve ekonomik gereksinimlerini
karşılayacak gelişmeyi de konu alır.
Kent planlaması bir yönetim işlevi, bir toplumsal eylem
ya da teknik bir uğraş alanı olarak inter-disipliner bir
çalışmayı zorunlu kılmaktadır.
Yürürlükteki Mevzuata Göre Planlama Kademeleri ve Planlama Yetkileri
Planlamada yerbilimsel verilerin kullanımı
04.04.2016
göre değerlendirilmektedir.
3
04.04.2016
4
Plan Kademeleri – Yerbilimsel Veri İlişkileri
04.04.2016
5
DOĞA OLAYI ve AFET
• Büyük oranda veya tamamen insanların kontrolü dışında gerçekleşen,
• Mal ve can kaybına neden olan/olabilecek olan
• Tehlikeli ve genellikle büyük çaplı doğa olayları afet olarak adlandırılır.
• Afetin ilk özelliği doğal olması,
• İkincisi can ve mal kaybına neden olması
• Çok kısa zamanda meydana gelmesi ve
• son olarak da başladıktan sonra engellenememesidir.
• Bazı afetlerin yeryüzünün nerelerinde daha çok olduğu bilinmektedir. Örneğin
deprem, heyelan, çığ, sel, donma gibi bazı afetlerin sonuçları depremde olduğu
gibi doğrudan ve hemen ortaya çıkar. Ama kuraklıkta olduğu gibi bazılarının
sonuçları ise uzun bir zaman sonra ve dolaylı olarak görülür.
04.04.2016
6
•Türkiye jeolojik ve jeomorfolojik yapısı ve
meteorolojik özellikleri nedeniyle başta
depremler olmak üzere heyelan, sel, kaya
düşmesi, çığ ve karstik çöküntü gibi doğal
afetlerle sıkça karşılaşan ülkelerin başında
gelmekte ve afetler nedeniyle uğranılan can ve
mal kayıpları ile ekonomik kayıplar açısından
OECD ülkeleri arasında en ön sırada
bulunmaktadır.
04.04.2016
7
(Gökçe ve diğ., 2008)
04.04.2016
8
04.04.2016
9
04.04.2016
10
04.04.2016
11
04.04.2016
12
04.04.2016
13
04.04.2016
Kil
Silt
Kum
14
Çakıl
04.04.2016
15
04.04.2016
16
04.04.2016
17
04.04.2016
18
04.04.2016
19
RİSK KAVRAMI
Amaç ve hedeflerin gerçekleşmesini olumsuz etkileyebileceği
değerlendirilen olay ve durumlar olarak tanımlanabilir.
Riskin sözlük anlamı «bir zarar, kayıp ve bunun gibi
durumlara yol açabilecek bir olayın ortaya çıkma ihtimali;
zarara uğrama tehlikesidir.
Eğer bir olay sadece
tek
bir
şekilde
sonuçlanırsa çeşitlilik
ve risk sıfırdır. Eğer
birçok sonuç ortaya
çıkabilecek
ise
riskten söz edilir ve
çeşitlilik
arttıkça
riskte artar.
İLGİNİZ
İÇİN
TEŞEKKÜRLER…
"Yenişehir İlçesi (Mersin) için Jeoteknik
Mikrobölgelendirme çalışması"
Öğr. Gör. Serkan EKİNGEN
Mikrobölgelendirme Nedir?
• Mikrobölgeleme; deprem hasarlarını azaltmak için arazinin düzenli
kullanımını amaçlayan bir işlemdir.
• Diğer bir ifade ile; Arazilerin bir plan içerisinde düzenli olarak
kullanılması amacıyla; ayrıntılı jeolojik, sismolojik (jeofizik) ve
jeoteknik haritalar oluşturulması sürecidir.
• Mikrobölgeleme; depremden dolayı oluşabilecek hasarı en aza
indirgeyebilecek doğru plan ve politikaların uygulanması için
riskli bölgelerin küçük parçalara bölünerek araştırılması olarak
tanımlanır
Pik yatay yer ivmesi (cm2/s)
Ceyhan
Mersin
Karataş
Hatay
İslahiye
İskenderun
Kahramanmaraş
Elbistan
Gölbaşı
Bu depremde çoğunlukla Ceyhan Nehri boyunca yerleşmiş olan köylerde ki 145 kişinin
ölümüne, 1.500 kişinin yaralanmasına ve binlerce kişinin evsiz kalmasına yol açtı.Ceyhan
ilçesinde kayıpların ve hasarın çoğu binaların mühendislik yetersizliğinden kaynaklandı. Toplam
ekonomik kayıp tahminen 1 milyar $ dır.
Depremde Adana'da 128, Osmaniye'de 7, Mersin'de 4, Hatay'da 5 kişi hayatını kaybetti.
Mersin ve yakın bölgesinin etkilendiği tarihsel depremler
(http://www.mta.gov.tr/v1.0/bolgeler/adana/index.php?id=deprem)
Tarih
Şiddet
Enlem
Boylam
Yer
MÖ 69
36º25
36º10
IX
Antakya, Suriye
MÖ 26
37º85
27º85
IX
Baf-Kıbrıs
115
36º25
36º10
IX
Antakya
245
36º25
36º10
X
Antakya
334
36º25
36º10
IX
Antakya,Beyrut,Kıbrıs
458
36º25
36º10
IX
Antakya ve Kuzey Suriye
506
36º25
36º10
IX
Antakya, Samandağ
526
36º25
36º10
IX
Antakya, Samandağ
529
36º25
36º10
IX
Antakya
587
36º25
36º10
IX
Antakya-(60.000 ölü)
859
36º25
36º10
IX
Antakya, Lazkiye
867
36º25
36º10
IX
Antakya
1114
36º50
35º50
IX
Ceyhan, Antakya, Kahramanmaraş
(Tsunami)
1268
37º35
35º80
IX
Kozan,Ceyhan-(60 000 ölü)
1822
36º20
36º40
X
Antakya,İskenderun-(20 000 ölü, Tsunami)
1872
36º25
36º10
IX
Antakya,Samandağ (1800 ölü)
6
7
8
9
6
7
8
9
Adalar fayı
Tekirdağ-Yeşilköy fayı
6
7
8
9
6
7
8
9
Ganos-Tekirdağ segmentinin
Tüm Marmara faylarının
DEPREM SIRASINDA ZEMİN-YAPI ETKİLEŞİMİ
Yapıların hasarlı duruma gelme sebeplerine bakıldığında karşımıza başlıca iki
neden çıkmaktadır;
1. Taşıyıcı sisteminden kaynaklanan sorunlar(yetersiz malzeme, imalat hatası vs.)
2. Zemininden kaynaklanan sorunlar
•
Sıvılaşma ve beraberinde taşıma gücü kaybı,
•
Killi zeminlerde depremin sebep olduğu yoğrulma ile taşıma gücü kaybı,
•
Temel derinliğinin yetersizliğinden kaynaklanan zemin taşıma gücü problemleri
•
Temel derinliğinin yetersizliğinden kaynaklanan yatay yer değiştirmeler,
•
Yüksek yapı narinliği ile birlikte yetersiz temel derinliği ve beraberinde taşıma
gücü kaybı
SONUÇ
1. Yenişehir (Mersin) 3. derece deprem bölgesinde olmasına karşın yerel zemin
koşullarından dolayı şiddeti fazlaca yaşayan bir konumdadır.
2. Bölgeyi etkilemesi beklenen faylardaki sismik boşlukların belirlenip, tasarım
deprem modellemesi yapılması gerekmektedir.
3. Zemin-Deprem ilişkisi altında, deprem dalgalarının sönümlenme ve yükseltgenme
hesaplarıyla bölgenin eşşiddet haritası (Risk Senaryosu) oluşturulması
gerekmektedir.
4. Sıvılaşma riski taşıyan alanlardaki inşaatlarda, bu amaca yönelik zemin
iyileştirme projesi yapılması ve uygulanması zorunluluğu getirilmelidir. Bu
kapsamda;
1. Temellerin sıvılaşma derinliğinin altına indirilmesi veya bina yükünün
daha derine aktarılması (fore kazık vs..)
2. Temel derinliğinin yüksek olması
3. Tekil temel kullanılmaması
4. Yapının ağırlık merkezinin yere yakın olması veye yüksek narin
yapılaşmadan uzak durulması.
YENİŞEHİR’DE KENTSEL DİNAMİKLER
Depremsellik ve Kentsel Yenileme Çalıştayı
10 Mart 2016
Yrd. Doç. Dr. Ali Cenap
YOLOĞLU
1
Çalışma Alanı: GMK Bulvarı boyunca uzanan Pirireis, Palmiye, Gazi, İnönü ve Dumlupınar Mahalleleri.
Yrd. Doç. Dr. Ali Cenap
YOLOĞLU
2
GMK Bulvarı boyunca uzanan ve Pirireis, Palmiye, Gazi ve İnönü Mahallelerini de
kapsayan Alüvyon arazi depremsellik açısında büyük risk oluşturmaktadır.
Yrd. Doç. Dr. Ali Cenap
YOLOĞLU
3
2000 bina sayımı verilerine göre GMK Bulvarının güneyinde yer alan Pirireis, Palmiye, Gazi ve İnönü Mahallelerinin
oldukça yaşlı mahalleler (30 yaşından büyük) olduğu görülmektedir. 2016 yılında olduğumuz göz önüne alındığında
lejanttaki yıl sayısına 16 eklemek yerinde olabilir. Ancak 2000 sonrasında yapılan yeni binalarda ortalama yaşı aşağı
çekecektir.
Yrd. Doç. Dr. Ali Cenap
YOLOĞLU
4
Yrd. Doç. Dr. Ali Cenap
YOLOĞLU
5
2000 bina sayımı verilerine göre GMK Bulvarının güneyinde yer alan Pirireis, Palmiye, Gazi
ve İnönü Mahallelerinde ortalama parsel büyüklüğü 360-600 m2 arasında değişmektedir.
Yrd. Doç. Dr. Ali Cenap
YOLOĞLU
6
2000 bina sayımı verilerine göre GMK Bulvarının güneyinde yer alan Pirireis, Palmiye, Gazi ve
İnönü Mahallelerinde ortalama bina tabanı alan büyüklüğü 210-360 m2 arasında değişmektedir.
Yrd. Doç. Dr. Ali Cenap
YOLOĞLU
7
Yrd. Doç. Dr. Ali Cenap
YOLOĞLU
8
2000 bina sayımı verilerine göre GMK Bulvarının güneyinde yer alan Pirireis, Palmiye, Gazi
ve İnönü Mahallelerinde ortalama bina kat sayısı 4 ile 6 arasında değişmektedir.
Yrd. Doç. Dr. Ali Cenap
YOLOĞLU
9
2000 bina sayımı verilerine göre GMK Bulvarının güneyinde yer alan Pirireis, Palmiye, Gazi
ve İnönü Mahallelerinde ortalama emsal değeri 2.5 ile 3.6 arasında değişmektedir.
Yrd. Doç. Dr. Ali Cenap
YOLOĞLU
10
2000 bina sayımı verilerine göre GMK Bulvarının güneyinde yer alan Pirireis, Palmiye, Gazi ve İnönü
Mahallelerinde bina malzemesi tuğla ve iskelet olan (görece en nitelikli) bina oranı %75’in üzerindedir.
Yrd. Doç. Dr. Ali Cenap
YOLOĞLU
11
2000 nüfus sayımı verilerine göre GMK Bulvarının güneyinde yer alan Pirireis, Palmiye, Gazi ve
İnönü Mahallelerinde 100 m2de yaşayan kişi sayısı 2 ve üzerindedir.
Yrd. Doç. Dr. Ali Cenap
YOLOĞLU
12
2014 nüfus sayımı verilerine göre GMK Bulvarının güneyinde yer alan Pirireis, Palmiye, Gazi ve
İnönü Mahallelerinde 100 m2de yaşayan kişi sayısı 2 ve üzerindedir.
Yrd. Doç. Dr. Ali Cenap
YOLOĞLU
13
300,000
280,000
260,000
240,000
akdeniz
220,000
mezitli
200,000
toroslar
180,000
yenişehir
160,000
140,000
120,000
100,000
2007
akdeniz
mezitli
toroslar
yenişehir
2008
2008
283,011
122,574
267,427
182,246
2009
2010
282,139
138,168
274,982
196,206
2010
2011
2013 2008-2013
279,383
-1.3
158,482
29.3
277,658
3.8
224,895
23.4
2012
2013
2014
2008-2013 arasında en büyük nüfus
artış hızı Mezitli ve Yenişehirde
gözlenirken, Akdeniz ilçesinin nüfus
kaybettiği görülmektedir.
Yrd. Doç. Dr. Ali Cenap
YOLOĞLU
14
merkez/mersin
80
70
60
50
40
merkez/mersin
30
20
10
2016
2014
2012
2010
2008
2006
2004
2002
2000
1998
1996
1994
1992
0
1994-2014 döneminde ortalama olarak Mersin il genelinde üretilen toplam
daire sayısının %48’i Mersin il merkezinde üretilmiştir. Bu oran 2014
tarihinde %67’ye yükselmiştir.
Yrd. Doç. Dr. Ali Cenap
YOLOĞLU
15
80.0
70.0
60.0
akdeniz/merkez
50.0
toroslar/merkez
40.0
yenişehir/merkez
30.0
mezitli/merkez
20.0
10.0
2016
2014
2012
2010
2008
2006
2004
2002
2000
1998
1996
1994
1992
0.0
1994-2014 döneminde ortalama olarak; Mersin il merkezinde üretilen toplam daire sayısının %5,7’si
Akdeniz İlçesinde, %18,3’ü Toroslar ilçesinde, %37,2’si Mezitli İlçesinde ve %38,8’i Yenişehir
İlçesinde üretilmiştir. Diğer bir deyişle Mersin il merkezinde üretilen toplam daire sayısının ¾’ü
Yenişehir ve Mezitli İlçelerinde eşit oranlarda üretilmiştir.
2008-2013 döneminde Akdeniz ilçesi %1,3 nüfus kaybederken, toplam daire sayısının %4,3’ünün
Akdeniz İlçesinde; aynı dönemde Toroslar ilçesinin nüfusu %3.8 artarken toplam daire sayısının
%12,2’sinin Toroslar ilçesinde yapılıyor olması kendi içinde bir dönüşüm olduğunu göstermektedir.
Yrd. Doç. Dr. Ali Cenap
YOLOĞLU
16
ilçe
yenişehir
yenişehir
yenişehir
yenişehir
yenişehir
yenişehir
yenişehir
yenişehir
yenişehir
yenişehir
yenişehir
yenişehir
yenişehir
yenişehir
yenişehir
yenişehir
yenişehir
yenişehir
yenişehir
yenişehir
yenişehir
yenişehir
yenişehir
TOPLAM
mahalle
Çiftlikköy Mah.
Fuatmorel Mah.
Limonluk Mah.
50. Yıl Mah.
Menteş Mah.
Batıkent Mah.
Akkent Mah.
Deniz Mah.
Güvenevler Mah.
Kocavilayet Mah.
Hürriyet Mah.
Afetevler Mah.
Eğriçam Mah.
Aydınlıkevler Mah.
Bahçelievler Mah.
Gazi Mah.
Barbaros Mah.
Palmiye Mah.
Pirireis Mah.)
Cumhuriyet Mah.
İnönü Mah.
Dumlupınar Mah.
Gökçebelen Mah.
2013
2008
artış oranı %
13,742
5,157
166.5
6,859
3,096
121.5
7,894
3,837
105.7
6,803
4,078
66.8
16,063
10,136
58.5
8,092
6,048
33.8
12,684
9,757
30.0
2,302
1,932
19.2
18,641
15,700
18.7
2,444
2,060
18.6
16,192
13,923
16.3
4,502
3,931
14.5
17,042
14,916
14.3
10,320
9,185
12.4
13,607
12,137
12.1
9,292
8,363
11.1
11,546
10,906
5.9
6,763
6,399
5.7
9,362
9,163
2.2
16,276
16,119
1.0
6,582
6,627
-0.7
2,229
2,338
-4.7
643
756
-14.9
219,880 176,564
24.5
Yrd. Doç. Dr. Ali Cenap
YOLOĞLU
2008-2013 döneminde
Yenişehir İlçesinin
mahalle nüfusları
incelendiğinde GMK
bulvarının güneyinde
bulunan mahallelerinin
görece durağan bir
nüfus yapısına sahip
olduğu söylenebilir.
17
Kentsel dönüşümü
kolaylaştıran unsurlar
Kentsel dönüşümü
zorlaştıran unsurlar
• Toprak yapısı ve bina yaşı
değerlendirildiğinde GMK
bulvarı güneyinin yüksek risk
oluşturması,
• GMK güneyinde yer alan
mahallelerde nüfus
hareketlerinin durağanlaşmış
olması,
• Yapılaşma yoğunluğunun fazla
olması,
• Yapı malzemesinin nitelikli
malzeme olması,
• Yenişehir ve Mezitli ilçelerinde
ciddi boyutta konut üretiminin
devam ediyor olması,
• Toroslar ve Akdeniz ilçelerinde
kendi içinde bir kentsel
dönüşüm yaşanmaya
başlanmış olması,
Yrd. Doç. Dr. Ali Cenap
YOLOĞLU
18