afetlere karşı risk değerlendirme ve afetlerden etkilenebilirlik

AFETLERE KARŞI RİSK DEĞERLENDİRME VE AFETLERDEN ETKİLENEBİLİRLİK YÖNTEMİ
OLARAK YÜA- YERLEŞME ÜNİTESİ ANALİZİ (TOWN-WATCHING)
Alper ÜNLÜ1
Anahtar Kelimeler: Afet Risk Değerlendirme, Afetlerden Etkilenebilirlik Analizi, Kullanıcı Katılımı.
Yerleşmelerde afetlere karşı risklerin değerlendirilmesi ve yerleşmenin afetlere karşı etkilenebilirliği, özelde afet
yönetiminin , genelde kamu yönetiminin son derece önemli süreçlerinden birisidir. Özellikle coğrafi bilgi sistemine
dayanan gelişmiş veri tabanları, afetlere karşı ciddi önlemler alan gelişmiş ülkelerin afetlere karşı yönetim stratejilerinin
belirlenmesi ve kaynak yönetimi için vazgeçilemeyen modellerdir. Buna örnek olarak ABD- FEMA kurumunun
HAZUS ya da Japonya ‘nın PHOENIX modellerini gösterebiliriz. Afetlere karşı veri tabanı oluşturmak sadece uzman
bir sistemi yaratmakla elde edilen bir olgudan çok, yine o gelişmiş ülkenin kent alt yapısı ve yaşayanlar ile ilgili
sosyodemografik sağlıklı veri tabanlarını da içermektedir. Türkiye gibi gelişmekte olan ülkelerde kentsel veri
tabanlarındaki yetersizlikler afet değerlendirme sürecinde sık sık karşılaşılan problemlerden birisidir.
Bu bildiri, Japonya’da Prof. Ogawa tarafından başarılı bir şekilde uygulanan, ülkemizde de İstanbul ve Ankara’da yerel
yönetimler, İçişleri Bakanlığı ve JICA’nın (Japonya Uluslararası İşbirliği Kurumu) destekleriyle uygulanan Yerleşim
Ünitesi Analizi’nin (YÜA) ( Town-Watching) yöntemini tanıtmakta, bu çalışmayı sahada ortaya çıkan olası problemler
açısından irdelemektedir. YÜA çalışması, üç ölçekten oluşan bir risk değerlendirme ve afetten etkilenebilirlik
modelidir. Bu ölçekler, kentsel alt yapı, bina yakın çevresi ve bina cephesinden oluşmaktadır. Üç ölçekte yapılan
irdeleme özellikle yerleşme ünitesi üzerindeki binaların afetlerden etkilenebilirliğini (vulnerability) vurguladığı gibi, bu
model sayesinde çalışmaya yerleşme sakinlerinin katılımı da dahil olabilmektedir. Bu anlamda kullanıcı katılımının
desteklenmesiyle model afetlere karşı bilinçli bir toplum oluşturmanın da ilk adımını oluşturmaktadır. YÜA modeli ,
kamu yöneticileri ve semt sakinleri için karmaşık olmayan, kişisel enerji ve becerinin motive edildiği, örgütsel
davranışa dayanan, ucuz bir modeldir. Kamu yöneticileri açısından, bu model özünde afetten etkilenebilecek alanları
ortaya çıkarır. Bununla birlikte, toplanma alanlarını, tahliye güzergahlarını ve alternatif tahliye güzergahlarını belirtir.
Semt sakinleri bu modelin gerçekleşme sürecinde önemli aktörlerdir. Bu bildiri, kullanıcı katılımı ve katılımın
toplumsal boyutundaki Türkiye’ye özgü sorunlarını da ele alarak YÜA’nın alt yapısını, süreç aşamalarını, ölçek ve
sınırlarını tartışmaktadır.
1
İstanbul Teknik Üniversitesi, Mimarlık Fakültesi, Mimarlık Bölümü, Taşkışla,Taksim
1468