Taga Makale - İstanbul Üniversitesi

OFSET BASKIDA ÇİFTLEME-KAYMA PROBLEMİNİN GRİ DENGESİ VE TRAM
TON DEĞERİ ARTIŞI ÜZERİNE ETKİLERİ
Cem AYDEMİR*, Hayri ÜNAL*, Samed Ayhan ÖZSOY**
*Marmara Üniversitesi Teknik Eğitim Fakültesi Matbaa Eğitimi Bölümü İSTANBUL / TÜRKİYE
** İstanbul Arel Üniversitesi MYO Tasarım ve Basım Yayımcılık Programı İSTANBUL / TÜRKİYE
ÖZET
Gelişen bilim ve teknolojiye bağlı olarak son yıllarda matbaacılık alanında da çok
büyük gelişmeler olmuş ve olmaktadır. Bunların en önemlilerinden biri de baskı sırasında
yapılan kalite kontroldeki teknolojik gelişmelerdir.
Teknolojik gelişmeler ile birlikte baskıda kalite – kontrol, çok daha objektif bir şekilde
ve aynı standartta yapılabilmektedir. Özellikle spektrofotometre gibi ölçüm cihazlarındaki
gelişmeler, renk ve yoğunluk değerlendirmelerinde doğru ölçümler yapmamızı sağlamaktadır.
Ancak yalnızca bu cihazlar kullanılarak baskılı yüzeyin kalite ölçümünün yapılması mümkün
değildir. Zira temiz baskıya geçildikten sonra kontrol şeritleri üzerinden ilk olarak göz ile
çiftleme – kayma alanına bakılmalıdır. Bu alanda çiftleme – kayma problemi tespit edildiyse,
muhtemel sebepleri giderilmeden bir sonraki ölçüm işlemine geçilmemelidir. Zira mürekkep
yoğunluğu (densite), trapping değerleri vb. normal olduğu halde tram ton değerlerinde suni
bir artış (tolerans dışı nokta kazancı) gözlemlenir ve daha yoğun mürekkeple baskı yapılıyor
gibi algılanır. Makinenin ilk kurulumunda mekanik olarak tüm denge ve forsa ayarları, Altona
Test Suite veya benzer bir skalayla yapılmış olmalıdır. Bu ayarlar kurulum esnasında
yapılmadıysa yada sonradan bozulduysa da çiftleme – kayma meydana gelir. Baskı gücünün
normalinden fazla olması, blanket hataları, mürekkebin reolojik özellikleri vb. diğer çiftleme
– kayma hataları da giderildikten sonra yapılan baskıların L*a*b*, zemin ton, tram ton,
trapping değerleri spektrofotometre ile ölçümlenmeli ve veriler ISO 12647-2:2004’e ve Fogra
standartlarına göre yorumlanmalıdır.
Genellikle baskı uygulayıcıları tarafından tram ton değeri artışı ve gri dengesi
problemlerinin mürekkep fazlalığı ve baskı basıncından meydana geldiği düşünülmektedir.
Baskıdaki tram ton değeri artışı ve gri dengesini kontrol altına alabilmek için ise mürekkep
yoğunluk değerleri kontrol edilmeye çalışılmaktadır. Oysaki bu tek başına yanlış bir
düşüncedir. Zira tram ton değeri artışı ve gri dengesi problemlerinin nedenleri sadece
mürekkep fazlalığı yada baskı basıncı değildir. Bu problemlere neden olan diğer etkilerin de
incelenmesi gerekir. Bu çalışma çiftleme – kaymanın gri dengesi ve tram ton değeri artışına
etkileri üzerine yapılmıştır. İlk olarak standart şartlarda basılan çiftleme – kayma olan ve
1
olmayan test baskı orjinallerindeki UGRA 82 baskı kontrol skalalarından CMYK renklerinin
L*a*b*, %10 - %100 arası tram ton değeri artışı ve zemin ton yoğunluğu değerleri
ölçümlenmiştir.
Çalışmada çiftleme – kayma probleminin, baskının gri dengesi ve tram ton değeri
artışı değerlerine etkileri görsel ve sayısal olarak araştırılmış ve elde edilen veriler grafiklerle
ortaya konulmuştur.
Anahtar kelimeler: Nokta kazancı, baskı mürekkebi, çiftleme – kayma
ÇİFTLEME
Çok renkli baskıda birinci baskı ünitesi tarafından kağıda basılan tram noktalarındaki
mürekkebin bir kısmı, henüz yeni basılmış olduğundan (ıslak yapısı nedeniyle
kurumadığından) kağıt ile birlikte sonraki baskı ünitelerinin blanketine transfer olur (bulaşır).
İstenilmediği halde birinci blanketten ikinci blankete aktarılan görüntü (mürekkep) bir sonraki
kağıda ayarlı bir şekilde oturursa sorun olmaz. Ancak blankette zayıf bir şekilde kalan
mürekkebin ayarsız (makine titreşimi, makas ayarsızlıkları vb. nedenlere bağlı) bir şekilde
daha sonraki tabakalara basılması sonucu nokta ve çizgilerin yanında gölge şeklinde kontür
oluşur. Zira birinci baskıdaki (renkteki) henüz kurumamış (ıslak) yapıdaki tram noktası ikinci
ve üçüncü ünitelerin blanket yüzeyinde daha önce basılan yerde değildir. Böylece tram
noktası bir başka yere basmış ve benzer ikinci baskı yapılmış olur. Buna çiftleme denir.
Çiftleme, tram noktasının yanında ikinci bir noktanın oluşmasıdır. Çiftleme ise her doğrultuda
olabilir. Kontür şeklindeki ikinci tram noktası genellikle daha küçük ve asıl noktaya yakın
gölge şeklinde belirir. Bu gölgeli alanın mürekkep film kalınlığı, gerçek baskıdan daha azdır.
Ancak bu gölgeli noktanın gerçek tram noktası ile birleşmesi neticesinde oluşan tram
noktasının ton değeri artar. Yani gerçek tram noktası deforme olarak büyür. Böylece tolerans
dışı nokta kazancı meydana gelir.
Şekil 1. Baskıdaki çiftleme – kayma görüntüleri
2
KAYMA
Kayma tram noktasının geometrik şeklini değiştirerek kenarlarından uzaması, ovalleşmesi
olarak tanımlanabilir. Kayma, çevresel ve yanal olarak iki türlü olmaktadır. Baskı yönündeki kayma
çevresel kayma, baskı yönüne dik yöndeki kayma ise yanal kayma olarak tanımlanabilir.
Kayma olayında, baskı mürekkebi tram noktalarının kenarlarında aşırı sıkışır. Genelde baskı
yönünde şekil bozulması meydana gelir. Yuvarlak tram noktası, kenarlarından uzayarak elips şeklini
alır.
Ayrıca çizgi ve harflerin kenarlarında da meydana gelebilir. Kayma probleminin en temel
sebepleri, kalıp – blanket veya blanket – kağıt arasındaki aşırı basınç, yetersiz blanket gerilimi, silindir
üzerinde sürekli yer değiştiren blanket, mürekkebin yapışkanlığı ve mürekkebin fazla verilmesidir.
Hatalar kontrol şeridinde çizgili alanda açıkça görülür.
Yukarıda bahsedildiği üzere kayma olayının nedenlerinden birisi de, yapışkanlık özelliğinden
dolayı mürekkebin, blanket yüzeyinden kağıda transfer olurken ayrılmaya karşı direnç (çekme
kuvveti) göstermesidir. Bundan dolayı da kağıdın baskılı yüzeyi blanketten esneyerek ayrılır ve
blanket yüzeyinde kalan mürekkep filmi uzayarak şekil değiştirir.
Kayma, iki silindirin (kalıp – blanket yada blanket – baskı silindiri) dönüş hızlarının farklı
olmasından dolayı da meydana gelir. Bu şekildeki kayma sadece baskı yönünde yani silindirlerin
dönüş yönünde olur. Baskı yönüne dik olan çizgiler birbirine girer ve bu çizgilerde koyulaşma görülür.
Paralel olan çizgiler yayılır.
ÇİFTLEME VE KAYMANIN SEBEPLERİ
a) Kalıp – blanket, blanket – baskı kazanı arasındaki baskı gücünün (forsanın) normalinden fazla
olması,
b) Kalıp ve kalıp altı beslemesi, blanket ve blanket altı beslemesinin makinenin standartlarına
uygun olmaması,
c) Hatalı blanket seçimi (konvansiyonel blankette nokta şişmesi fazladır)
d) Blanketin iyi gerdirilmemesi,
e) Blanketin gerdirilme yönünde takılmaması,
f) Kağıt tutucu makasların kağıt gramajına göre ayarlanmaması,
g) Kenarları dalgalı tabakalar ve statik elektriklenmeye bağlı makaslardaki kağıt kayması,
h) Makinenin kazan dişli ve yataklarının sürtünmeden dolayı aşınması,
i)
Mürekkebin gereğinden fazla yapışkan olması,
j)
Mürekkebin fazla olması,
k) Web baskıda ise yukarıdaki sebeplere ek olarak kağıt geriliminin yetersiz olması,
l)
Kutur arızası,
m) Bir önceki baskının kurumayan (yaş) görüntüsünün bir sonraki üniteye geçmesi.
3
ÇİFTLEME VE KAYMANIN KONTROLÜ
Baskı kontrol şeritlerindeki çiftleme – kayma alanlarında problemi görsel olarak tespit etmek
mümkündür. Çiftleme – kayma alanlarında aynı kalınlıkta 0°, 45°, 90° açılı ve bunların iç içe
bulunduğu mikro çizgili alanlar yer almaktadır. Bu mikro çizgilerin yoğunlukları yaklaşık birbirine
eşit olmalıdır. Mikro çizgilerin ton yoğunluğunda bariz değişim varsa, gözle kolayca fark edilerek
çiftleme – kayma tespit edilir. Eğer çiftleme – kayma alanlarında sorun varsa bu soru giderilerek
baskıya devam edilmelidir. Bu sorun giderildikten sonra diğer kontroller yapılmalıdır. Çünkü bu
sorun düzeltilmeden yapılan diğer tüm kalite kontrol ölçümlerinde sonuçlar standart değerlerde
çıkmayacaktır.
Şekil 2. Çiftleme ve kaymanın sebep olduğu nokta dezenformasyonu
2. MATERYAL VE METOD
Bu çalışmada deney amaçlı olarak basılmış çiftleme – kayma problemli ve çiftleme – kayma
problemsiz baskı örnekleri değerlendirilmiştir.
Baskıda 170 gr/m2 kuşelenmiş mat kağıtlar ve Sun Chemical EOS Speed serisi mürekkepler
kullanılmıştır. Ipaksa marka termal ofset baskı kalıpları standartlara uygun olarak Creo marka CtP
kalıp pozlandırma makinesinde elde edilmiştir.
Baskılar 22 °C ve %55 bağıl nem ortamında, 4 renk üniteli 70x100 cm ebadında IR kurutmalı
Heidelberg Speedmaster CD 102 baskı makinesinde gerçekleştirilmiştir.
Ölçümler çiftleme – kayma problemli ve çiftleme – kayma problemsiz test baskı numuneleri
üzerinden yapılmıştır. Gretag Macbeth SpectroEye (ölçüm koşulları: D50 aydınlatma, 2º gözlemci,
0/45 veya 45/0 geometri, siyah fon) ile spektrofotometrik (L*a*b*) ve densitometrik olarak
gerçekleştirilmiş ve kaydedilmiştir. (Çizelge…).
4
3. TEST BASKILARI
Resim 1. Çiftleme – kayma olan baskı skalasının örnekleri
Resim 2. Çiftleme – kayma olmayan baskı skalasının örnekleri
5
Resim 3. Çiftleme–kayma olan ve olmayan baskıların CMYK kontrol şeridindeki patchlarının görüntüleri
Tablo1. Çiftleme-kaymalı baskıda L*a*b* ve Zemin ton densitesi değerleri
C
M
Y
K
L*
57,27
52,40
87,63
29,03
b*
-44,25
-3,69
83,34
0,54
a*
-33,47
66,45
-6,27
1,26
Zeminton Densitesi
1,17
1,10
1,10
1,27
Tablo2. Çiftleme-kaymasız baskıda L*a*b* ve Zemin ton densitesi değerleri
C
M
Y
K
L*
59,64
52,92
88,04
26,36
b*
-41,77
-4,61
82,96
0,00
a*
-34,24
65,63
-6,58
1,12
6
Zeminton Densitesi
1,08
1,09
1,10
1,42
Resim 4. Çiftlemeli ve çiftlemesiz baskıların CMYK kontrol şeridindeki gri balans patchlarının görüntüleri
Tablo 3. Tram ton değeri değişimi
Film
(%)
0
10
20
30
40
50
60
70
80
90
100
Çiftleme-kaymalı baskı (%)
Cyan Magenta Sarı Siyah
0
0
0
0
23
24
24
21
40
43
44
37
53
57
59
50
67
72
74
63
78
83
84
73
87
92
91
81
93
97
96
87
96
98
98
93
99
99
99
97
100
100
100 100
7
Çiftleme-kaymasız baskı (%)
Cyan Magenta Sarı Siyah
0
0
0
0
20
19
21
19
34
33
34
35
48
47
47
48
60
59
60
61
70
68
70
72
79
77
79
80
86
84
87
86
92
91
92
92
97
97
97
97
100
100
100 100
Grafik 1. Baskıdaki Ton Değeri Artışı
Çiftleme – kaymalı baskı
Çiftleme – kaymasız baskı
Cyan'ın Ton Değeri Artışı
100
100
90
90
80
80
70
70
Baskıdaki Ton Değeri
Baskıdaki Ton Değeri
Cyan'ın Ton Değeri Artışı
60
50
40
60
50
40
30
30
20
20
10
10
Çiftleme – kaymalı Baskı
Çiftleme – kaymasız Baskı
0
0
0
10
20
30
40
50
60
70
Filmdeki Ton Değeri
80
90
100
0
10
90
90
80
80
70
70
Baskıdaki Ton Değeri
Baskıdaki Ton Değeri
100
100
60
50
40
50
60
70
Filmdeki Ton Değeri
80
90
100
40
80
90
100
60
50
40
30
30
20
20
10
10
0
0
0
10
20
30
40
50
60
70
Filmdeki Ton Değeri
80
90
0
100
10
20
30
40
50
60
70
Filmdeki Ton Değeri
Siyah'ın Ton Değeri Artışı
Sarı'nın Ton Değeri Artışı
100
100
90
90
80
80
70
Baskıdaki Ton Değeri
70
Baskıdaki Ton Değeri
30
Magenta'nın Ton Değeri Artışı
Magenta'nın Ton Değeri Artışı
60
50
40
60
50
40
30
30
20
20
10
10
0
0
0
10
20
30
40
50
60
70
Filmdeki Ton Değeri
80
90
0
100
10
Siyah'ın Ton Değeri Artışı
20
30
40
50
60
70
Filmdeki Ton Değeri
80
90
100
80
90
100
Sarı'nın Ton Değeri Artışı
100
100
90
90
80
80
70
70
Baskıdaki Ton Değeri
Baskıdaki Ton Değeri
20
60
50
40
60
50
40
30
30
20
20
10
10
0
0
0
10
20
30
40
50
60
70
Filmdeki Ton Değeri
80
90
100
0
8
10
20
30
40
50
60
70
Filmdeki Ton Değeri
4. SONUÇ
1. Test baskıda görülmüştür ki magenta ve sarı için densite ve L*a*b* değerleri (Tablo 1
ve Tablo 2) aynı olmasına karşılık Resim 1’de çiftleme olan bölgede kırmızılık göze
çarpmaktadır. Bunun nedeni ilk bakışta densite değerlerindeki fazlalık gibi düşünülse de
densite ve L*a*b* değerlerinin aynı olması; sorunun densite fazlalığından
olamayacağının, çiftleme – kaymadan olabileceğinin bir işareti olmuştur. Çiftleme –
kayma patchına bakıldığında ise Resim 3’de görüleceği üzere sarı ve magentada
çiftleme – kayma sorunu olduğu görülür.
2. Magenta ve sarı için densite ve L*a*b* değerlerinde fark olmamasına rağmen Tablo 3
ve Grafik 1’de görüleceği üzere ton değeri artışlarında çiftlemeli baskıda aşırılık göze
çarpmaktadır. Çiftleme – kayma problemi, ton değerinde suni artışa neden olmaktadır.
Çiftlemesiz baskıda ton değeri artışı ise toleranslar dahilindedir.
3. Örnek baskıda cyan ve siyahta çiftleme – kayma problemi yoktur. Magenta ve sarıda ise
çiftleme – kayma problemi vardır ve bu sonuçta baskıda aşırı kırmızılığa neden
olmuştur.
4. Sarı ve magentanın çiftleme – kayması sonucu gri balans patchında da sorun
oluşmuştur. Resim 4’de görüleceği üzere çiftlemesiz bölgede gri dengesi sağlanmışken
çiftlemeli bölgede gerçek siyah ve CMY siyah arasında gri dengesi kurulamamıştır.
Çiftleme – kayma problemi gri balans üzerine de etki etmiştir.
5. Sonuçta çiftleme – kayma problemi baskıda aşırı ton değeri artışına ve buna bağlı
olarak da gri dengesinin bozulmasına, renkte suni bir şekilde koyulaşmaya neden
olmaktadır.
KAYNAKLAR
1. Schmidt Druck, Der Fadenzahler : Facliche Mitteilungen Für Die Druckindustrie Von
Gebr., 38. Jahrgang, Frankfurt (Main) 1989.
2. Schmidt Druck, Der Fadenzahler : Facliche Mitteilungen Für Die Druckindustrie Von
Gebr., 46. Jahrgang, Frankfurt (Main) 1997.
3. Müller, P., Praxisfälle im Offsetdruck, ISBN 3-87641-194-7, Polygraph Verlag GmbH
Frankurt am Main, 1982
4. Kipphan, H., Handbook of Print Media: Technologies and production method / ed.,
ISBN 3-540-67326-1 Springer-Verlag Berlin Heidelberg, 2001
9
5. Smyth, S., The Print and Production Manual 10th edition, ISBN 1-85802-999-6, Pira
International Ltd., United Kingdom, 2005
6. Thompson, B., Printing Materials: Science and Technology 2nd edition, ISBN 1-85802981-3, Pira International Ltd., United Kingdom, 2004
10