Flamingo Halkalama Raporu 2009
Transkript
Flamingo Halkalama Raporu 2009
GEDĠZ DELTASI 5. FLAMĠNGO HALKALAMA RAPORU Fotoğraf: İlker Kül 14-16 Ağustos 2009 Gediz Deltası, Ġzmir Bu rapor, flamingoların Türkiye üreme popülasyonuyla ilgili bilimsel veriler içermektedir ve ilgili konularda yalnızca kaynak gösterilmek şartıyla kullanılabilir. Kaynak Gösterme: Balkız, Ö., Kartal, E., Parmak, B., Onmuş, O., Sıkı, M. ve Aydın, A. 2009. 5. Flamingo Halkalama Raporu, 44 sf, Doğa Derneği, Ankara, Türkiye. Doğa Derneği, Ankara, Ekim 2009 2 Ġçindekiler: Flamingo Projesi Hakkında Genel Bilgi ...................................................................... 4 Gediz Deltası’nda Üreyen Flamingolar ...................................................................... 4 5. Flamingo Halkalama Çalışması ............................................................................. 6 Çalışma Yöntemi.................................................................................................... 8 1., 2., 3. ve 4. Flamingo Halkalama Çalışmalarının Sonuçları ......................................10 Halkalama Çalışmasına Destek Veren Kurumlar ........................................................11 İletişim Bilgileri ....................................................................................................12 EK 1. Flamingo Halkalama Çalıştayı Programı ......................................................14 EK 1. Flamingo Halkalama Çalıştayı Programı ......................................................14 EK 2. Flamingo Halkalama Kışkışlama Ekipleri ..........................................................15 EK 3. Flamingo Halkalama Katılımcılarının Görev Dağılımları ......................................16 EK 4. Flamingo Yavrularını Halkalama Kılavuzu .........................................................17 EK 5. Türkiye Ulusal Halkalama Programı Koloni – Kreş Halkalamaları Değerlendirme Formu .................................................................................................................30 EK 6. Halkalama Verileri ...................................................................................36 Doğa Derneği, Ankara, Ekim 2009 3 Flamingo Projesi Hakkında Genel Bilgi Doğa Derneği, Türkiye’de 2002 yılı Aralık ayında Flamingo Projesi’ni yürütmeye başlamıştır. Flamingo Projesi’ne Tour du Valat Biyoloji İstasyonu (Fransa) destek vermektedir. Bu proje, Fransa’da 1977 yılından bu yana uygulanan geniş ölçekli bir projenin Türkiye ayağıdır. Proje, İzmir İl Çevre ve Orman Müdürlüğü, Ege Üniversitesi Fen Fakültesi Biyoloji Bölümü ve Tabiat Tarihi Uygulama - Araştırma Merkezi, Ege Doğal Yaşamı Koruma Derneği, Ondokuz Mayıs Üniversitesi Ornitoloji Araştırma Merkezi, Kuş Araştırmaları Derneği ve Kuş Gözlem Toplulukları ile işbirliğiyle uygulanmaktadır. Ayrıca Erciyes Üniversitesi, Adana ve Aydın İl Çevre ve Orman Müdürlükleri ve Mersin Özel Çevre Koruma Müdürlüğü de projeye katkı vermiştir. Proje geçmiş yıllarda, İzmir Kuş Cenneti’ni Koruma ve Geliştirme Birliği, TUBİTAK İkili Anlaşmalar Programı (Tübitak – Pia 103Y182 numaralı proje), Fransa’dan PACA bölgesinin bilimsel ortaklık fonu, Erciyes Üniversitesi ve Kuş Araştırmaları Derneği Küçük Destek Programı çerçevesinde de desteklenmiştir. Flamingo Projesi, Batı Akdeniz Havzası ölçeğinde hareket eden flamingoların (Phoenicopterus roseus) dağılım davranışlarının anlaşılmasını, bu yolla türün kullandığı önemli sulakalanların belirlenmesini ve bu alanların türün devamı için korunabilmesi için gerekli çalışmaların yapılmasını amaçlayan bir projedir. Türkiye’de hayata geçirilmeye başlanan projeyle, flamingoların ülkemizde kullandıkları önemli sulakalanları ve bu alanlara yönelik tehditleri ortaya çıkarmayı amaçlamaktadır. Bu proje çerçevesinde her yıl belirli çalışmaların gerçekleştirilmesi hedeflenmektedir: 1. Her yıl Ocak ayında gerçekleştirilecek halka okuma arazileri yapılması Amaç: Ocak ayı boyunca belirlenen alanlarda kuş gözlemcilerin yardımıyla flamingo popülasyonlarının sayımlarının yapılması ve eğer halkalı birey varsa, bu bireylerin halka kodlarının okunması. 2. Her yıl gerçekleştirilecek halkalama çalıştayı Amaç: Halkalamaya katılacak kişilerin, yavru flamingoların halkalanması öncesinde, halkalamanın neden ve nasıl yapılacağı konusunda ve halkama sırasındaki görevleriyle ilgili bilgi verilmesi amaçlı yapılmaktadır. 3. Her yıl gerçekleştirilecek halkalama çalışması Amaç: Halkalama çalışması; Türkiye’de Gediz Deltası’nda yumurtadan çıkan flamingoların belirli bir kısmına, bireylere özgü kodlar içeren renkli halkaların takılmasıdır. Böylece Türkiye’de flamingoların dağılımlarıyla ilgili bilgi toplanmaya devam edilmesi. Gediz Deltası’nda Üreyen Flamingolar Tuz Gölü ve Gediz Deltası - İzmir Kuş Cenneti, flamingoların Akdeniz Havzası ölçeğinde kullandıkları en önemli üreme alanları arasında bulunmaktadır 1. Bu alanların önemi, 2003’den beri her yıl yapılan sayımlar ile doğrulanmıştır. 2003 – 2008 yılları arasında hem ülkemizde hem de yurtdışında farklı ülkelerde yapılan sayımlar doğrultusunda, Akdeniz Havzası, Güneybatı Asya ve Batı Afrika kolonilerinde yumurtadan çıkan flamingo yavrularının bu yıllar boyunca büyük bir oranının Türkiye’ de yumurtadan çıktıkları belirlenmiştir (bkz. Tablo 1 ve Şekil 1). Bu bilgiler göz önüne alındığında, flamingoların Akdeniz Havzasındaki varlıklarının sağlıklı bir biçimde devam edebilmesi için Tuz Gölü ve 1 Balkız, Ö., U. Özesmi, R. Pradel, C. Germain, M. Sıkı, J.A. Amat, M. Rendón-Martos, N. Baccetti and A. Béchet. 2007. Range of the Greater Flamingo, Phoenicopterus roseus, metapopulation in the Mediterranean: new insights from Turkey. Journal of Ornithology 148: 347-355. Doğa Derneği, Ankara, Ekim 2009 4 Gediz Deltası’nın çok büyük öneme sahip olan hassas bölgeler oldukları ortaya çıkmaktadır. Tablo 1. 2003 ve 2008 yılları arasında Türkiye’de ve Akdeniz Havzası (Türkiye dahil), Güneybatı Asya ve Batı Afrika’da yumurtadan çıkan flamingoların sayıları aşağıdaki tabloda bulunmaktadır. Son olarak Türkiye orijinli flamingoların oranı ayrı bir sütunda belirtilmiştir. Türkiye’de yumurtadan Akdeniz Havzası, Güneybatı Yıl Oran çıkan Flamingoların sayısı Asya ve Batı Afrika 2003 6300 26000 24,2% 2004 10562 44981 23,5% 2005 7334 25100 29,2% 2006* 7240 48773 14,8% 2007 7882 34364 22,9% 2008** 4910 11330 43,3% *2006 yılında Acıgöl’de üreyen küçük bir flamingo kolonisi belirlenmiş ve sayımlara dâhil edilmiştir. Ancak aynı yıl ki sayımlara Tuz Gölü’nde yumurtadan çıkan yavru flamingoların sayıları eklenememiştir. Bunun nedeni, Tuz Gölü’nde kuluçkaya yatan ergin birey sayısının bilinmesi ancak yumurtadan çıkan yavru sayısının bilinmemesidir. Bu nedenle verilen yüzdenin bir alt eşik değeri olduğu ve gerçek oranın bunun çok üzerinde olması beklendiği bilinmelidir. **2008 yılında Tuz Gölü’nde çok küçük bir flamingo kreşi bulunduğu belirlenmiştir. Bunun nedeninin Konya havzasında yaşanan su sıkıntısı olduğu düşünülmektedir. ġekil 1. 2003 ve 2008 yılları arasında Türkiye’de (portakalrengi barlar) ve Türkiye dahil olmak üzere diğer kolonilerde (örn. Akdeniz Havzası, Güneybatı Asya ve Batı Afrika – yeşil renkli sütunlar) yumurtadan çıkan yavru flamingo sayılarının karşılaştırması (mavi çizgi). Gediz Deltası, flamingoların 1982’den 2003’e kadar düzensiz ve düşük sayılarda, 2003’ten bu yanaysa her yıl yüksek sayılarda üredikleri, Türkiye’deki en önemli üreme alanlarından biridir (Sıkı, 1985). Geçtiğimiz dokuz yılda, alandaki flamingo kolonisinin üreme başarısı şöyledir: 2000 yılında 405 yuva sayılmış ancak yavrulama olmamıştır, 2001 yılında 958 yuva sayılmıştır ancak tilkilerin verdigi rahatsizliktan ötürü yavrulama gerçekleşmemiştir, 2002 yılındaysa 768 yuva sayılmış ve yaklaşık 70 yavru gözlenmiştir (M. Sıkı ve Ege Kuş Gözlem Topluluğu’nun sayımları). 2003’ten bu yanaysa alanda büyük flamingo üreme kolonileri oluşmakta ve yüksek üreme başarısı gözlenmektedir (2003’te yaklaşık 3.200, 2004’de yaklaşık 3.500, 2005’te 4.025, 2006’da 7.140, 2007’de yaklaşık 3.500 ve 2008’de yaklaşık 3.200 yavru). Bu başarıda, kuşkusuz, alanın korunması için uzun yıllardır çalışan Prof. Dr. Mehmet Sıkı’nın yanı sıra, Tekel Çamaltı Tuz İşletmesi’nin duyarlı davranışları, İzmir İl Çevre ve Orman Müdürlüğü Doğa Koruma ve Milli Parklar Doğa Derneği, Ankara, Ekim 2009 5 Şube Müdürlüğü, İzmir Kuş Cenneti görevlileri, İzmir Kuş Cenneti’ni Koruma ve Geliştirme Birliği ve Ege Doğal Yaşamı Koruma Derneği’nin katkıları büyük rol oynamaktadır. 2003’ten bu yana elde edilen bu başarı 2009 yılında da devam etmiştir. Alanda yapılan çalışmalar sonucunda 2009 yılında 3.000 – 4.000 yavrunun yumurtadan çıktığı belirlenmiştir. 5. Flamingo Halkalama ÇalıĢması Gediz Deltası’nda flamingolar üreme kolonisini, geçen senelerde olduğu gibi Tekel Çamaltı Tuzlası’nda bulunan bir tuz tavasında (Şekil 2) oluşturmuştur. ġekil 2. İzmir Gediz Deltası Çamaltı Tuzlası’nda flamingo üreme kolonisinin bulunduğu tuz tavası 28 Mart 2009’da flamingoların tüm üreme adalarında yoğunlaşmaya başladıkları gözlenmiştir. Kolonin oluşma tarihinden itibaren alanda Orhan Gül, Ömer Döndüren, Burcu Parmak, Esen Dayıcık, Dr. Ortaç Onmuş ve Prof. Dr. Mehmet Sıkı tarafından gerçekleştirilen gözlemlerle kolonideki çiftlerin en yoğun yuva yapma tarihleri göz önüne alınarak halkalama çalışmasının yapılacağı 16 Ağustos 2009 tarihine karar verilmiştir. Ayrıca bu halkama tarihi konusunda İzmir İl Çevre ve Orman Müdürlüğü, Doğa Koruma ve Milli Parklar Şubesi ile görüşülerek izin alınmıştır. Belirlenen tarih çerçevesinde Türkiye’de lisanslı halkacı olarak aktif halkalama yapan ve bu çalışmaya katılabilecek dört kişiyle görüşülmüştür. Ancak bu kişilerin üçünün o tarihte Samsun’da bulunan Cernek ve Kars’ta bulunan Kuyucuk ötücü halkalama istasyonlarındaki görevleri nedeniyle flamingo halkalama çalışmasına katılamamıştır. Üç ekiple gerçekleştirilecek olan Flamingo yavrularını halkalama çalışması için yeterli sayıda lisanslı halkacının olmaması konusunda, İzmir İl Çevre ve Orman Müdürlüğü’nün gözetiminde bir yabancı lisanslı halkacı ve bir Türk yardımcı halkacı çalışmada metal halkacı olarak görev almıştır. Yabancı lisanslı halkacı, flamingo halkalama çalışmasına destek veren Tour du Valat Biyoloji İstasyonu’nun uzmanlarından Antoine Arnaud olmuştur. Doğa Derneği, Ankara, Ekim 2009 6 Halkalama tarihinin 2,5 ay öncesinde organizasyon ve araştırma çalışmalarına başlanmış ve katılımcılara dağıtılmak üzere sertifika, t-shirtler ve “Flamingo Halkalama Kılavuzu” hazırlanmıştır (sırasıyla Şekil 3, 4 ve Ek 4). ġekil 3. Sertifika örneği ġekil 4. 2009 T-shirt tasarımı 5. Flamingo Halkalama Çalıştayı, halkalama çalışması öncesinde 14-15 Ağustos 2009 tarihlerinde iki gün süre ile Gediz Deltası’nda bulunan Çiğli’nin Sasalı Mahallesi’nde gerçekleştirilmiştir. Halkalama çalışmasının önemi ve uygulamalar, Gediz Deltası’nın doğası, koruma çalışmaları ve flamingo halkalama çalışmasının tekniği konularında sunumlar yapılmıştır. Gediz Deltası’nın korunması için tüm çalışmaların deltada yaşayanlarla birlikte yapılması hedeflenmektedir. Bunun için 2007 yılının başından itibaren Seyrek ve Sasalı Doğa Derneği, Ankara, Ekim 2009 7 mahallelerinde yerel yönetimlerle birlikte çeşitli çalışmalar gerçekleştirilmiştir. Gediz Deltası’nın değeri haline gelen ve pek çok doğaseverin ve uzmanın ilgisini çeken Flamingo Halkalama çalışmalarının da deltada yaşayanlarla birlikte düzenlenmesi gerektiğine inanılmaktadır. Bu nedenle 5. Flamingo Halkalama Çalışması’nın Çalıştayı ve çadırlı konaklaması Sasalı’da, Sasalıların katılımıyla gerçekleştirilmiştir. Çalışmanın organizasyonuna, Çiğli Belediyesi Sasalı Birim Amirliği ve Sasalı’da bulunan Halk Eğitim Merkezi eğitmen, kursiyerleri ve çok sayıda Sasalılı katkı göstermiştir. Çalışma sırasında ve sonrasında Sasalı’da yaşayanların İzmir Kuş Cenneti ve kuş gözlemcilerinin çalışmaları hakkında daha fazla bilgiye ve olumlu görüşe sahip oldukları gözlenmiştir. Gelecek yıllardaki flamingo halkalama çalışmalarına Sasalı’dan da katılımcıların olması öngörülmektedir. Çalıştayın birinci gününde Flamingo Projesi, Gediz Deltası, Ulusal Halkalama Programı ve halkalama çalışmaları konularında sunuşlar yapılmış, ikinci gün de halkalama yöntemine, katılımcıların görev dağılımlarına ve dikkat edilmesi gereken noktalara yönelik bilgiler verilmiştir. Halkalama çalışması, bu 2 günlük eğitimin ardından 16 Ağustos Pazar günü, planlandığı süre olan yarım günde tamamlanmıştır. Halkalama çalışması, İzmir dışından 49, İzmir’den 27 ve yurtdışından da 3 kişi olmak üzere toplam 79 kişinin katılımıyla gerçekleştirilmiştir (Tablo 2 ve 3). Fransa’da bulunan Tour du Valat Biyoloji İstasyonu Flamingo Proje Yürütücüsü Dr. Arnaud Béchet, halkalama çalışmalarını organize eden flamingo proje teknisyeni ve ornitolog Antoine Arnaud ve Flamingolar üzerine genetik doktorası yapan Julia Geraci çalışmaya katılan yabancı uzmanlardır. Bu uzmanlar, Fransa’da yürüttükleri flamingo halkalama çalışmalarında edindikleri deneyimleri paylaşmak ve projenin destekçi kurumlarından biri olarak çalışmaya katılmıştır. ÇalıĢma Yöntemi Halkalama iki temel bölümden oluşmaktadır: yavruların önceden hazırlanmış olan “çevrik” adı verilen düzeneğe yönlendirilmesini sağlayan “kışkışlama” ve sonraki aşama olan “halkalama”. Çapı 7 metre ve yüksekliği yaklaşık 1.5 metrelik bir daire şeklindeki çevrik, 2007 yılında olduğu gibi bu yıl da flamingoların ürediği tuz tavasının en doğusunda bulunan büyük adada kurulmuştur. Kışkışlamanın amacı, tüm katılımcıların 4 ayrı ekip olarak tuz tavasındaki yavruları çevriğin bulunduğu noktaya yönlendirmek üzere, planlı bir biçimde hareket etmeleridir. Bunun için de yavru flamingolar, koloninin güneyindeki tavadan kuzeye hareket ettirilerek çevriğin bulunduğu tavaya getirilmiş daha sonra da çevriğe yönlendirilmişlerdir. Her ekibin başında, ekipteki diğer kişilere, planlar doğrultusunda yön veren bir ekip başı bulunmaktadır (Kışkışlama Listesinde (*) olarak işaretli kişiler). Ekip başları daha önceki deneyimleri göz önüne alınarak seçilmiştir. Ayrıca her ekipte, ekip başının komutlarını, ekiplerin geri kalan üyelerine hızlı bir biçimde iletmekle yükümlü kişiler bulunmaktadır (Kışkışlama Listesinde koyu renkle belirtilmiş kişiler). Bu ekiplerin dışında 2 kişi (Özge Balkız ve Arzu Gürsoy) bütün ekiplerden önce çevriğin bulunduğu adaya giderek hem bütün halkalama malzemelerini ekiplerin bulunacağı noktalara yerleştirmek hem de çevriğin içerisine giren yavruları saymaktan görevli olmuştur. Kışkışlama ekiplerinin alana ulaşımları Milli Parkların araçlarıyla ve Ege Üniversitesinin servis aracıyla sağlanmıştır. Ekipler saat 05:01 ile 06:00 arasında değişen saatlerde kamp yerinden ayrılmışlardır. Ekiplerin alandan hareket saatleriyle ilgili ayrıntılı bilgi Ek 5’te verilmektedir. Kışkışlama saat 06:05’de başlamıştır. İlk ekiplerin suya giriş ve harekete geçiş zamanından (06:00) 35 dakika sonrasında (06:35) biten kışkışlamanın ardından ekipler giydikleri t-shirtlerin renklerine göre çevrik çevresindeki yerlerini aldıktan sonra halkalama işlemi 06:45’de başlamıştır. Halkalama çalışmasındaki görev dağılımı aşağıdaki gibidir: Doğa Derneği, Ankara, Ekim 2009 8 1. Teslimatçılar tarafından çevriğin içerisindeki flamingo yavrularının taşıyıcılara verilmesi 2. Yavrulara PVC ve metal halkanın takılması 3. Yavruların kanat, tarsus ve gaga uzunluklarının ölçülmesi 4. Yavruların ağırlık ölçümünün yapılması 5. Yavrulardan tüy örneklerinin alınması 6. Belirli yavrulardan parazit örneklerinin alınması 7. Yavruların serbest bırakılması. Halkalama sırasında herkesin belirli bir görevi olup, halkalama boyunca katılımcılar yalnızca o görevlerini yerine getirmekle yükümlüdürler. Ayrıca bir veteriner ekibi, bir denetçi, bir parazit araştırma ekibi ve üç bağımsız kişi de çalışmada görev almıştır. Halkalama sırasında Lisinia Yaban Hayatı Rehabilitasyon Merkezi kurucusu veteriner Öztürk Sarıca bir yardımcıyla birlikte bir yaralanma olması durumunda flamingolara gerekli müdahaleyi yapmak için gerekli ekipmanıyla birlikte hazır bulunmuştur. Çalışmanın Ulusal Halkalama Programı’na uygunluğu konusunda gerekli bilgileri toplamakla yükümlü olan denetçi Mine İzmirli de, çalışmanın başından sonuna kadar gözlem yapmış ve gerekli bilgileri toplamıştır. Flamingo yavrularından parazit örneği toplamak için görevli bir kişi (M.Sc. Julia Geraci) ve yardımcısı (Hakan Yılmazyerli) belirli bireylerden örnek toplamak için görevli olmuştur. Bağımsız olarak görev alan Özge Balkız, bütün ekipleri çalışma boyunca takip ederek çıkan sorunlara müdahale etmekle sorumlu olmuştur. Son olarak Mehmet Öztaş ve Okyay Bulut çalışmada bağımsız katılımcı olarak bulunmuşlardır. Halkalama çalışması doğrultusunda bu yıl Çamaltı Tuzlası’nda yumurtadan çıkan yavru flamingoların 247’sinin sağ tibialarına birer PVC ve sol tibialarına da birer metal halka takılmıştır. Takılan renkli PVC halkalar beyaz fon üzerine siyah karakterlerden oluşmakta olup, üzerlerindeki kodlar birey bazında değişmektedir: ilk 2 karakter Türkiye’ye özgü ve (“T/”) sabit olup geri kalan 3 karakter 15 harfin kombinasyonlarından oluşmaktadır (A, B, C, D, F, H, J, K, L, N, P, S, T, V, Z; Şekil 5). Bu sene, halkalar yukarıdan aşağıya bakacak şekilde takılmıştır. Takılan halka kodları T|HKA – T/HTV, T/HZA –T/HZZ, T/FDA – T/FDF, T/FDK – T/FJN, T/HAA – THAF, T/HAJ – T/HJB arasında değişmektedir. Metal halkaların üzerinde de yine Türkiye’ye özgü bir adres bulunmaktadır: ODTU-KAD ANK-TURKEY. Takılan metal halkalar ayrıca yine bireye özgü bir kod içermektedir, bu kodlar F574, F737 – F790, F792, F797 – F799, F801, F804, F805 F808 - F847, F862 – F864, F866 – F941, F958 – F1024 arasında değişmektedir. ġekil 5. Takılan PVC halkalara bir örnek. Çalışma sonucunda 3 ekip, 247 flamingo yavrusunu halkalamıştır. Halkalama sırasında ekiplerin halkaladıkları birey sayıları aşağıdaki gibidir: Beyaz Ekip: 91, Mavi Ekip: 67, Gri Ekip: 89. Çalışma sırasında toplam 18 yavru flamingodan parazit örneği alınmıştır. Her bireyin iki kanadı ve boyun bölgesinde birer dakika boyunca parazit aranmış ve toplanan parazitler alkolde sabitlenmeleri için tüplere yerleştirilmiştir. Aynı şekilde bireylerden alınan tüy örnekleri üzerinde yapılacak DNA analizi yoluyla bireylerin cinsiyetleri belirlenecektir. Bu analizler tamamlandığında sonuçları, flamingo projesinin ortaklarıyla paylaşılacaktır. Halkalama çalışması 08:20’de bitirilmiş ve alan bütün ekiplerin alandaki malzemeleri toplayarak tuz tavasından ayrılmalarıyla 08:51’de sona ermiştir. Tavalara girildiği andan, alandan çıkıncaya kadarki 3 saat 11 dakikalık sürede (05:40 – 08:51) halkalama çalışması tamamlanmıştır. Buradan katılımcıların hepsi kamp alanına araçlarla dönmüşlerdir. Çadırlarını toplamalarının ardından öğle yemeği için Tuzla’nın Doğa Derneği, Ankara, Ekim 2009 9 misafirhanesine gidilmiş ve burada sertifikaların dağıtılmasının ardından program yaklaşık 15:30 gibi sonlandırılmıştır. Halkalama çalışması başarılı bir şekilde gerçekleştirilmiş, ölen hiçbir birey olmamış ancak bir birey yaralanmış (bacak üzerinde deri kesiği sonucu yaralanma) fakat bu birey de tedavi edilerek serbest bırakılmıştır. Halkalama sırasında katılımcıların fotoğraf çekmesi çalışmanın sağlıklı yürümesi için yasak olup bu nedenle Murat Ataol ve İlker Kül alanda fotoğraf çekmekle görevli olmuştur. Ayrıca kamera çekimi için de bir kişi görevlendirilmiştir. 1., 2., 3. ve 4. Flamingo Halkalama ÇalıĢmalarının Sonuçları 2003, 2004, 2005 ve 2007 yıllarında İzmir’de gerçekleştirilen dört Türkiye Flamingo Halkalama Çalışması sonucunda, toplam 933 flamingoya bireylere özgü PVC halkalar takılmıştır. 2003 yılında 66 kişinin katılımıyla gerçekleştirilen çalışmada 200 yavru flamingoya, üzerlerindeki kodlar T/AAA – T/AVF arasında değişen PVC halkalar takılmıştır. 2004 yılında, 71 kişinin katılımıyla toplam 247 yavru flamingoya üzerlerindeki kodlar T/AZA – T/CAK arasında değişen PVC halkalar takılmıştır. 2005 yılında toplam 77 kişinin katılımıyla gerçekleştirilen çalışmada 270 yavru flamingoya, üzerlerindeki kodlar T/CBAT/CBZ, T/CDA, T/CFA-T/CSZ, T/CVH, T/CZA-T/DBZ, T/DDA-T/DLZ arasında değişen PVC halkalar takılmıştır. 2007 yılındaysa toplam 75 kişinin katılımıyla 216 flamingoya üzerlerindeki kodlar T/CAL-T/CAZ, T/CCA–T/CCZ, T/CDB–T/CDZ, T/CTA–T/CVF, T/CVJT/CVZ, T/DCA–T/DCZ, T/DNA–T/DVZ, T/DZA, T/DZC–T/FCZ, T/FDH-T|FDJ aralığında bulunan PVC halkalar takılmıştır. Halkalama çalışmalarının ardından, Türkiye’de ve yurtdışındaki kuş gözlemciler tarafından yapılan gözlemler doğrultusunda Türkiye’de doğan flamingoların dağılım davranışlarıyla ilgili ilk bilgiler elde edilmeye başlanmıştır. Bugüne kadar Türkiye’de halkalanan flamingo yavruları Türkiye dışında 13 ayrı ülkede gözlenmiştir: Moritanya, Slovenya, Birleşik Arap Emirlikleri, Kıbrıs, Libya, Cezayir, Portekiz, İsrail, İspanya, Fransa, Tunus, Yunanistan ve İtalya (Şekil 6). ġekil 6. Türkiye’de halkalanan flamingoların bugüne kadar gözlendikleri ülkeler Yurtdışında yapılan çalışmalarda, flamingoların birey bazındaki davranış bilgileri uzun yıllardır elde edilmekteyken bu çalışmalara ülkemizde yakın tarihte başlanmıştır. Bu nedenle Türkiye’de yumurtadan çıkan flamingoların halkalanması yoluyla elde edilen bilgiler büyük önem taşımaktadır. Bu davranış verileri, flamingoların Akdeniz Havzası’ndaki hareketleri konusundaki araştırmalara yeni bir yön verecektir. Artan halkalı birey sayısıyla birlikte, halka okuma gözlemlerinin ve Türkiye’de yumurtadan çıkan flamingoların davranışlarına ait bilgiler de artacaktır. Doğa Derneği, Ankara, Ekim 2009 10 Halkalama ÇalıĢmasına Destek Veren Kurumlar Halkalama çalışmasına, proje ortağı İzmir İl Çevre ve Orman Müdürlüğü Doğa Koruma ve Milli Parklar Şubesi, deneyim ve lojistik olarak destek vermiştir. Halkalama çalışmasının öncesindeki ve halkalama sırasında Doğa Koruma ve Milli Parklar Şubesinin tüm çalışanları özveriyle çalışmaya destek vermiştir. Doğa Koruma ve Milli Parklar Şubesi’nin arazi araçlarıyla halkalama görevlileri ve gerekli ekipmanların halkalama yapılacak alana taşınması sağlanmıştır. Projenin ortağı Ege Üniversitesi’nin yetkilileri, halkalama öncesinde çevriğin kurulmasına yardımcı olmuş, flamingo halkalama çalışmasının zamanlaması ve sağlıklı yürümesi için teknik ve lojistik destek sağlamıştır. Flamingo halkalama çalışmasının gerçekleşmesi için destek sağlayan Tour du Valat Biyoloji İstasyonu’ndaki Flamingo Proje yürütücüsü Dr. Arnaud Béchet, Flamingo proje teknisyeni Antoine Arnaud ve doktora öğrencisi Julia Geraci, halkalama öncesinde çevriğin kurulmasına ve halkalama stratejilerinin belirlenmesine yardımcı oldular. Tekel Çamaltı Tuz İşletme Müdürlüğü, özellikle Savaş Kiriş, kolonide gerçekleştirilen araştırma çalışmalarında ve halkalama çalışmasının gerçekleşmesinde destek sağlamıştır. Tuzla çalışanları yardımıyla halkalama alanına çevrik malzemeleri taşınmış ve çevrik kurulmuştur. Tübitak ikili anlaşmalar (Tübitak – Pia 103Y182) çerçevesinde desteklenen Flamingo Projesiyle bu sene çalışmada kullanılan halkaların bedelleri karşılanmıştır. İzmir Kuş Cenneti’ni Koruma ve Geliştirme Birliği uzmanları Ömer Döndüren, Hüseyin Çelik ve Okyay Bulut, Gediz Deltası hakkında bilgilerini halkalama katılımcılarıyla paylaşmış, yapılan koruma çalışmaları hakkında bilgi vermiş ve halkalama alanının kurulmasına destek vermiştir. Ege Doğal Yaşamı Koruma Derneği’nin birçok üyesi, halkalama çalışmalarının organizasyon aşamasından itibaren büyük destek vermiş ve çalışmanın sağlıklı bir biçimde gerçekleştirilmesini sağlamıştır. Ege Doğal Yaşamı Koruma Derneği üyelerinden Orhan Gül, Esen Dayıcık ve İzmir Kuş Cenneti’ni Koruma ve Geliştirme Birliği’nden Ömer Döndüren halkalama tarihinin belirlenmesini sağlayan flamingo koloni araştırma çalışmasını gerçekleştirmiştir. Lisinia Yaban Hayatı Rehabilitasyon Merkezi uzmanları, Veteriner Hekim Öztürk Sarıca ve ekibi, halkalama sırasında flamingolara gerekli sağlık müdahalelerini yapmışlardır. Ondokuz Mayıs Üniversitesi Ornitolojik Araştırma Merkezi’nden Dr. Arzu Gürsoy, Ayşegül Atalay, Gökçen Demirbaş ve Tuğba Ağırbay halkacı olarak görev almıştır. Mine İzmirli halkalama çalışmasının Ulusal Halkalama Programı’na uygunluğunu kontrol etmiş ve daha sonraki yıllarda iyileştirilmesine olanak sağlayacak önemli öneriler getirmiştir. Sevgili Dr. Uygar Özesmi ve Oya Ayman uzaktan da olsa değerli desteklerini Flamingo Halkalama Çalışması için paylaşmaya devam etmişlerdir. Çalışmanın tüm fotoğraflarını büyük bir özveriyle Murat Ataol ve İlker Kül çekmiştir. Sasalı halkı, flamingo halkalama çalışmasına ev sahipliği yapmıştır. Türkiye’nin birçok yerinden halkalama çalışmasına katılan “Flamingo Koruma Gönüllüleri” de çalışmanın her aşamasında üstlendikleri görevleri başarıyla yerine getirmişlerdir. Flamingoların korunması için yola çıkmış herkese çalışmaya verdikleri büyük destek ve duyarlılıkları için sonsuz teşekkürler... Doğa Derneği, Ankara, Ekim 2009 11 ĠletiĢim Bilgileri Dr. Özge Balkız, Esra Kartal ve Burcu Parmak Doğa Derneği Hürriyet Cad. No:43/12 Dikmen/Ankara Tel: 0312 481 25 45; Faks: 0312 481 25 09; e-posta: [email protected] [email protected] [email protected] Ali Aydın Anadolu Caddesi No: 40 Tepekule Kongre ve İş Merkezi Bayraklı / İZMİR Tel: 0 232 4613377 / 4614477 Faks : 0 232 4614443 e-posta: [email protected] [email protected] [email protected] Prof. Dr. Mehmet Sıkı ve Dr. Ortaç Onmuş Ege Üniversitesi, Tabiat Tarihi Araştırma ve Uygulama Merkezi, Bornova / İZMİR Tel:0 232 3880110-1565 Faks:0232 3882601 e-posta: [email protected] [email protected] Orhan Gül ve Esen Dayıcık Ege Doğal Yaşamı Koruma Derneği Milli Kütüphane Cad. SSK Rant Tesisleri C Blok No: 354 Konak / İzmir Tel/Faks: 0 232 4820818 e-posta:[email protected] [email protected] [email protected] Ömer Döndüren İzmir Kuş Cennetini Koruma ve Geliştirme Birliği Milli Kütüphane Cad. SSK Rant Tesisleri C Blok No: 316 / 355 Konak / İzmir Tel/Faks: 0 232 441 31 77 e-posta: [email protected] Dr. Arzu Gürsoy Ondokuz Mayıs Üniversitesi, Ornitoloji Araştırma Merkezi, 55139 Kurupelit Samsun Tel: 0362 3121919 – 2638e-posta: [email protected] Doğa Derneği, Ankara, Ekim 2009 12 Dr. Arnaud Béchet, Antoine Arnaud ve Julia Geraci Tour du Valat Le Sambuc - 13200 Arles Tel : +33 (0)4 90 97 20 13 Faks : +33 (0)4 90 97 20 19 e-posta: [email protected] İlker Özbahar Kuş Araştırmaları Derneği Dr. Mediha Eldem Sokak No: 64/3 Kocatepe / ANKARA Tel: 0 312 432 2567- 0 312 432 1879 Faks: 0 312 432 4394 e-posta:[email protected] www.kad.org.tr Çiğli Belediyesi, Sasalı Birimi Anadolu Caddesi No: 951 Çiğli / İZMİR T el: 0 232 3769980 Faks: 0 232 3769813 e-posta: [email protected] TTA Çamaltı Tuz İşletmesi Sasalı Çiğli/İZMİR Tel: 0232 327 32 84 Doğa Derneği, Ankara, Ekim 2009 13 EK 1. Flamingo Halkalama ÇalıĢtayı Programı 14 Ağustos 2009 09.00 Otogarda buluşma ve hareket 10.30 – 11.45 Tanışma Burcu Parmak-Ege Doğal Yaşamı Koruma Derneği 11.45 – 12.00 Akdeniz Flamingo Projesi Arnaud Bechet, Tour du Valat Enstitüsü 12.00 – 12.45 Türkiye Flamingo Projesi Özge Balkız, Doğa Derneği 12.45 – 14.00 Öğle Yemeği 14.00 – 14.30 Ulusal Halkalama Programı Arzu Gürsoy, Ondokuz Mayıs Üniversitesi Ornitoloji Araştırma Merkezi 14.30 - 15.00 Kuyucuk ve Aras Gölü Halkalama Çalışmaları Fatih Mahmutoğlu, KuzeyDoğa Derneği 15.00 – 15.30 Ara 15.30 – 15.50 Gediz Deltası Koruma Çalışmaları ve 5. Flamingo Halkalama Projesi Esra Kartal, Doğa Derneği 15.50 - 16.10 Gediz Deltası Önemli Doğa Alanı Can Yeniyurt, Doğa Derneği 15.50 – 16.10 Gediz Deltası Yönetim Modeli Ali Aydın, İl Çevre ve Orman Müdürlüğü 16.10 - 16.30 Film Gösterimi 17.00 – 19.00 Kamp Alanına Yerleşme 19.00 – 20.30 AkĢam yemeği 15 Ağustos 2009 10.30 – 10.45 Kışkışlama ve Halkalama Görev Dağılımları Özge Balkız, Doğa Derneği 10.45 – 11.15 Kışkışlama Metodolojisi Özge Balkız, Doğa Derneği 11.15 – 11.25 Sorular 11.25 – 12.05 Halkalama Metodolojisi Arzu Gürsoy, Ondokuz Mayıs Üniversitesi 12.05 – 12.30 Ara 12.30 – 13.00 Halkalama Etiği Ortaç Onmuş, Ege Üniversitesi 13.00 – 13.15 Sorular 13.35 – 14.20 Öğle Yemeği 14.20 – 14.45 Tshirt Dağıtımı 14.45 – 15.45 Ölçüm, Ağırlık ve Taşıyıcı Görev ve Sorumlulukları Özge Balkız, Doğa Derneği 15.45 – 16.45 Yazıcı, Yardımcı, Tüy Örneklemesi ve Teslimatçı Görev ve Sorumlulukları Özge Balkız, Doğa Derneği 17.00 – 17.30 Değerlendirme ve Sorular 17.30 – 20.00 Gediz Deltası’nda Kuş Gözlemi 20.10 - 21.00 AkĢam Yemeği 21.00 Serbest Zaman 16 Ağustos 2009 05.30 – 09.30 Halkalama Çalışması 09.30 – 10.30 Tüm Ekiplerin Dönüşü 10.30 – 12.30 Çay Molası ve Toparlanma 13.30 – 16.30 Öğle Yemeği ve KapanıĢ Doğa Derneği, Ankara, Ekim 2009 14 EK 2. Flamingo Halkalama KıĢkıĢlama Ekipleri 1. Ekip: 1. Ömer Döndüren* 2. Antoine Arnaud 3. Nilüfer Araç 4. Özgün Sözüer 5. Cengiz Nigiz 6. Emre Murat Ermiş 7. Gökçen Demirbaş 8. Soner Deli 9. Julia Geraci 10.Kerem Ali Boyla 11. Turan Çetin 12. Ayşegül Atalay 13. Göksel Hızlıkul 14. Derya Yıldırım 15. Mehmet Deli 16. Deniz Güler 17. Hakkı Yerlikaya 18. Süreyya Gönül 19. Hakan Yılmazyerli 20.Orhan Gül 2. Ekip: 1. Mehmet Sıkı* 2. Ercan As 3. Okan Kadir Nohut 4. Tuğba Başaran 5. Remzi Cevher 6. İlknur Çelebi 7. Duygu Tanrıkulu 8. Nezih Ali Genç 9. Tülay Öztürk 10. Naz Aydemir 11. Ceren Ceylan 12. Gökçe Koray 13.Fatih Mahmutoğlu 3. Ekip: 1. Burcu Parmak* 2. Tuğba Gökdoğan 3. Ali Aydın 4. Tuğba Ağırbay 5. Seda Önemci 6. Bülent Öztürk 7. Serap Ertüzün 8. Fethi Bengil 9. Pınar Selçuk Genç 10.Lale Aktay 11. Ediz Erol 12. Şerife Yay 13. Melisa Korkmaz 14. Mustafa Korkmaz 15. Hüseyin Kurtulmuş 16. Esma Karaaslan 17. Hüseyin Çelik 18. Semiha Demirbaş 19. Can Yeniyurt 20.SavaĢ KiriĢ 4. Ekip: 1. Ortaç OnmuĢ* 2. Özlem Yılmaz 3. Demet Peker 4. Öztürk Sarıca 5. Kadir Sarıca 6. Eray Çağlayan 7. Özlem Antalya 8. Haluk Erol 9. İlker Özbahar 10. Arnaud Bechet 11. Cansu Belen 12. Şeref Esin 13. Yağmur Bacanlı 14. Abdullah Yaşar 15. Eser Yoloğlu 16. Nihan Sırıklıoğlu 17. Serkan Eğrilmez 18. Meltem Özfındık 19. Zafer Koray Doğa Derneği, Ankara, Ekim 2009 15 EK 3. Flamingo Halkalama Katılımcılarının Görev Dağılımları Beyaz Ekip 1) Mehmet Sıkı (Ekip baĢı) 2) Ali Aydın 3) Fatih Mahmutoğlu 4) Can Yeniyurt 5) Abdullah Yaşar Mavi Ekip 1) Tuğba Başaran 2) Semiha Demirbaş 3) Remzi Cevher 4) Emre Murat Ermiş 5) Meltem Özfındık Gri Ekip 1) Savaş Kiriş 2) Duygu Tanrıkulu 3) Şerife Yay 4) Hüseyin Çelik 5) Hüseyin Kurtulmuş 6) Arnaud Béchet 7) Nilüfer Araç 8) Özgün Sözüer 9) Lale Aktay 10) Cansu Belen 11) Antoine Arnaud 12) Tuğba Ağırbay 13) Serap Ertüzün (yazman) 14) Şeref Esin (yardımcı) 6) Eray Çağlayan 7) Orhan Gül 8) Burcu Parmak (Ekip baĢı) 9) Ömer Döndüren 10) Serkan Eğrilmez 11) Ortaç Onmuş 12) Gökçen Demirbaş 13) Nihan Sırıkoğlu (yazman) 14) Özlem Çelik (yardımcı) 6) 7) 8) 9) Ölçümler 15) Bülent Öztürk (gaga) 16) Deniz Güler (kanat ve tarsus) 17) Esma Karaaslan (yazman) 15) İlknur Çelebi (gaga) 16) Süreyya Gönül (kanat ve tarsus) 17) Özlem Yılmaz (yazman) 14) Derya Yıldırım (gaga) 15) Mustafa Korkmaz (kanat ve tarsus) 16) Melisa Korkmaz (yazman) Ağırlık 18) 19) 20) 21) 22) 18) 19) 20) 21) 22) 17) 18) 19) 20) 21) 1. grup taĢıyıcı 2. grup taĢıyıcı Halkalama Tüy Örneği Nezih Ali Genç Pınar Selçuk Genç (yardımcı) Fethi Bengil Ediz Erol (yardımcı) Tülay Öztürk (yardımcı) Zafer Koray (Ekip baĢı) Kerem Ali Boyla Turan Çetin Eser Yoloğlu 10) 11) 12) 13) İlker Özbahar Soner Deli (yardımcı) Seda Önemci (tüy) Ceren Ceylan (yardımcı) Ercan As (yardımcı) Arzu Gürsoy Ayşegül Atalay Okan Kadir Nohut (yazman) Yağmur Bacanlı (yardımcı) Demet Peker Tuğba Gökdoğan (yardımcı) Göksel Hızlıkul Naz Aydemir (yardımcı) Cengiz Nigiz (yardımcı) Bütün ekipler için ortak çalıĢan gruplar Veteriner Teslimatçılar Fotoğraf Denetçi Bağımsız Parazit Örnekleri Öztürk Sarıca, Kadir Sarıca Haluk Erol, Hakkı Yerlikaya, Mehmet Deli Murat Ataol, İlker Kül Mine İzmirli Özge Balkız, Mehmet Öztaş, Okyay Bulut Julia Geraci, Hakan Yılmazyerli Doğa Derneği, Ankara, Ekim 2009 16 EK 4. Flamingo Yavrularını Halkalama Kılavuzu Doğa Derneği, Ankara, Ekim 2009 17 Doğa Derneği, Ankara, Ekim 2009 18 Doğa Derneği, Ankara, Ekim 2009 19 Doğa Derneği, Ankara, Ekim 2009 20 Doğa Derneği, Ankara, Ekim 2009 21 Doğa Derneği, Ankara, Ekim 2009 22 Doğa Derneği, Ankara, Ekim 2009 23 Doğa Derneği, Ankara, Ekim 2009 24 Doğa Derneği, Ankara, Ekim 2009 25 Doğa Derneği, Ankara, Ekim 2009 26 Doğa Derneği, Ankara, Ekim 2009 27 Doğa Derneği, Ankara, Ekim 2009 28 Doğa Derneği, Ankara, Ekim 2009 29 EK 5. Türkiye Ulusal Halkalama Programı Koloni – KreĢ Halkalamaları Değerlendirme Formu TÜRKĠYE ULUSAL HALKALAMA PROGRAMI KOLONĠ-KREġ HALKALAMALARI DEĞERLENDĠRME FORMU Çalışmanın adı: Flamingo Yavrularının Halkalanması Çalışma sorumlusu: Doğa Derneği Çalışma ekibi: Çalışma iki bölüm halinde gerçekleşti: 1.Kışkışlama yöntemi ile yavruların çevrik alanına toplanması 2.Halkalama Kışkışlama ekibi 4 gruba ayrıldı.1.ve 2. Gruplar tavanın kuzeybatı köşesinden suya beraber girdiler. 1. Grup tuz tavasının tamamını batı yönüne doğru kat ederek flamingo kreşinin bulunduğu mevkiinin kuzeyinde yer aldıktan sonra güney batıya doğru kavis çizerek ilerledi. 2. grup ise aynı tavanın tavanın doğu ucundan suya girdikten sonra doğu-batı hattını koruyarak güneye yönüne doğru ağır ağır ilerlediler. 3 ve 4. gruplar alanın güney doğu köşesinden suya girdiler. Beraber batı yönüne hareket eden iki gruptan 3 numaralı grup doğu tavasında kalırken 4. Grup batıya doğru hareketine devam etti ve kreşi güney ve güney batı yönlerinden sarmak için kavis oluşturdu. 1. Grup kreşi güney yönüne doğru kışkışlarken 4. Grup tavalar arası geçit yakınlarında bekleyerek 1. Grubun yönlendirdiği flamingoları bekledi. Daha sonra 1. ve 4. Gruplar birleşerek flamingoları batıdan doğuya doğru, üreme adalarına doğru geçirdiler. Bu sırada tuz tavasının güney kenarında hazır bekleyen 3. Grup kışkışlamaya katılarak kreşi çevriğe doğru sürdüler. Doğu tavasının kuzeydoğu ucundan güney yönüne doğru çok yavaş hareket eden 2. Numaralı grup son anda yetişerek 1-3-4 nolu grupları 3 grubun başlattığı “çember daraltma” hareketine katıldılar, ancak bu esnada kışkışlama sırasında sıkışma ve ezilme riskinin azalması için flamingolardan üzerlerine doğru gelen bir grubun geçmesine izin vererek Doğa Derneği, Ankara, Ekim 2009 30 kreşte bulunan flamingoların ayrı gruplara bölünmesini sağladılar. Bu sırada 2. grubun kışkışlamasıyla kreş güneye 3. grubun üzerine doğru kaçışmaya başladı. 3. ve 4. grubun koordinasyonuyla kreşin yönlendirilmesi kontrol altına alındı. Ardından 4 grup çemberi daha da daraltarak kontrolü 1 ve 4. gruptan kişilere bıraktı. Grubun 248 Bireylik kısmı çevrik içerisine sokuldu. Bu işlem sırasında 1. ve 4. Gruptan yeter sayıda kişi çevrik ağzında yönlendirme yaptı. Bu sırada 2 ve 4 grup cevrik kanatlarının arkasında bekledi. Halkalama ekibi ise Beyaz Ekip, Mavi Ekip ve Gri Ekip olarak 3 gruba ayrıldı. Çevrik alanının hemen etrafında toparlanan her bir halkalama ekibi aşağıdaki alt gruplardan oluşmakta idi: *1. ve 2. grup taşıyıcılar *Halka takanlar ve yazıcılar *Ölçüm yapanlar *Tüy örneği alanlar *Ağırlık tartanlar Ayrıca alanda bir veteriner klubesi ve bir de Parazit örneği alım noktası vardı. Halka Takıcılar: Beyaz Ekip: Antoine Arnaud (Metal Halka)- Tuğba Ağırbay (PVC Halka) Mavi Ekip: Ortaç Onmuş (Metal Halka)- Gökçen Demirbaş (PVC Halka) Gri Ekip: Arzu Gürsoy (Metal Halka)- Ayşegül Atalay (PVC Halka) Çalışmaya Toplam 79 Kişi katılmıştır. Çalışma alanı: İzmir Kuş Cenneti, Çamaltı tuzlası Çalışma alanının büyüklüğü (ha): 8000 hektar Çalışma tarihi: 16.08.2009 Halkalanan tür: Flamingo, Phoenicopterus roseus Çalışma alanına ulaşım yöntemi (yürüyerek, botla, motorlu tekneyle vs.): Doğa Derneği, Ankara, Ekim 2009 31 Öncelikle Özge Balkız ve Arzu Gürsoy çevrik alanının bulunduğu tuz tavasına araçla ulaştı ve yürüyerek çevriğe vardı. Halkalama ekibi kamp yerinden 4 grup şeklinde hareket etti. 3. 4. gruplar araçlarla çevrik düzeneğinin bulunduğu doğu tavada suya giriş noktasına 3 tava mesafedeki yolda araçlardan inerek kalan mesafeyi yürüyerek tamamladılar. Yaklaşık 15 dakikalık bir yürüyüşten sonra tuz tavasına ulaştı. 1. grup ise ikinci olarak kamptan ayrıldı. Suya girilecek noktaya kadar araçlarla ulaştırıldı. Kamptan en son 2. Grup ayrıldı. Araçların geri dönüşünün uzun sürmesinin dolayı çevrik düzeneğinin bulunduğu tavaya diğer ekipler kışkışlamaya başladıktan sonra ulaştılar. Tüm Gruplar kışkışlama alanına yürüyerek ilerledi. Kuşları yakalama yöntemi: Kışkışlama metodu ile Halkalanan birey sayısı: Mavi Ekip: 67 Flamingo yavrusu Beyaz Ekip: 91 Flamingo yavrusu Gri Ekip: 89 Flamingo yavrusu Toplam 247 flamingo yavrusu başarıyla halkalanmıştır. Halkalama dışında yapılan diğer işlemler (ölçüm, kan örneği alma vs.): 1-Kursak ölçümü: Halkaları takanlar tarafından gerçekleştirildi. 2-Gaga –Tarsus – Kanat ölçümü 3-Ağırlık: El kantarı ile her 10 ölçümde bir bezin ağırlığı alınarak yapıldı. 4-Tüy Örneklemesi: Göğüs tüylerinden örnekleme alındı ve bunlar ayrı ayrı zarflara konulup halka kodu yazılarak zarflar kapatıldı. 5-Parazit örneği alındı. 18 adet parazit örneği alındı. Örnek alımına 06:50’de başlandı. Doğa Derneği, Ankara, Ekim 2009 32 Çalışmanın başlangıç ve bitiş saati: (alana ulaşım, yavruların yakalanması, halkalanması ve alanı terkedene kadar harcanan zamanı ayrı ayrı belirtiniz): Tüm Ekip Saat 04.35 te kamp yerinde toplandı ve kışkışlama ile ilgili planlar tekrar ekiplere ve ekip başlarına anlatıldı. Kamptan ayrılış Çalışma alanına zamanı varış zamanı 1. Grup 05.25 05.40 06.00 06.05 2. Grup 06:00 06.15 06.16 06.25 05.43 06.06 06.15 05.43 06.05 06.10 3. Grup 4. Grup 05:01 Suya giriş zamanı Kışkışlamanın başlangıç zamanı Halkalama Başlangıç ve Bitiş zamanı: Halkalama 06:45’te başladı. Mavi Ekip: 08:16 Beyaz Ekip: 08:20 Gri Ekip: 08:15’da halkalamayı bitirdiler. Çevrik alanı içine alınan birey 248’dir. Gri Ekip halkalama yaparken saat 07:13’te T/HLJ Halkası takılan bir bireyin sol ayağında kanama tespit edildi. Çevrik alanı içerisindeyken bir bireyin “yorgun düştüğü ve hareketlerinin yavaşladığı” fark edildi ve halkalama sürerken 07:44’te bu birey veteriner klübesine getirildi.Gerekli müdahaleden sonra bu birey halkalama işlemi uygulanmadan tuz tavasına geri salındı. Halkalamanın sonunda çevrik içinde kalan birey olmadı. Çevriğe giren birey sayısından bir eksik kadar halkalama yapıldı. Halkalama Bitiş: 08:20 Alanı terk etme :08.51 Alanda üreyen kuşlar ne zaman alarm davranışlarına başladılar, ne kadar sürdü? Alarm Davranışları 1. ekibin kışkışlamaya başlamasıyla 06:10’da başladı ve davranışlar 06.30’da kapının kapanmasına kadar devam etti. Çalışma sırasında başka bir aktivite gerçekleştirildi mi? (fotoğraf – video çekimi gibi ) Fotoğraf çekimi (2 kişi), kamera çekimi (1 kişi), gözlem (1 kişi) gerçekleşti. Çalışmaya izleyici katıldı mı? Koloniye ve çalışmaya etkilerini değerlendiriniz? Doğa Derneği, Ankara, Ekim 2009 33 Çalışmaya gözetmen olarak Doğa Derneği Bilim Koordinatörü Özge Balkız katıldı. Çalışma sırasında tüm gruplara gerekli gördüğü uyarıları yaparak, çalışmanın daha verimli geçmesini sağladı. Çalışma sırasında ölen ya da yaralanan kuş oldu mu? Olduysa nedeni?: Gri Ekip halkalama yaparken saat 07:13’te T/HLJ Halkası takılan bir bireyin sol ayağında kanama tespit edildi. Çevrik alanı içerisindeyken bir bireyin “yorgun düştüğü ve hareketlerinin yavaşladığı” fark edildi ve halkalama sürerken 07:44’te bu birey veteriner klübesine getirildi. Müdahaleden sonra bu birey halkalama işlemi uygulanmadan tuz tavasına geri salındı. Birey kendiliğinden Tuzlaya yöneldi. Çalışma sırasında ölmüş olan (ölü bulunan)hayvanlardan ya da yuvalardan örnek alındı mı? (yumurta kabugu, ölü yavru, yuva materyali, ölü erişkin vs.) Bu örnekler hangi amaçla alındı? (kimyasal analiz, vs) Hayır alınmadı. Çalışma alanının yakınında üreyen diğer kuş türleri (üreme döneminin hangi aşamasında olduklarını da belirtiniz): Phoenicopterus roseus : erişkin – yavru Pelecanus crispus :erişkin Sterna hirundo:erişkin Çalışma sırasında diğer türler nasıl etkilendi?: Çalışma başlangıcında grupların suya girmesiyle beraber erişkin flamingolar etraftaki diğer tuz tavalarına uçtular. Ayrıca çalışma başlangıcında sumru ve tepeli pelikan görüldü. Belirtilmesi gerektiğini düşündüğünüz diğer gözlemler: Halkalama sırasında flamingo yavruları seri şekilde taşındığı ve iki işlem arasındaki zamanlama başarıyla takip edildiği için taşıyıcıların elinde bekletilmedi. Bu duruma istisna olarak çalışmanın sadece ilk dakikalarında mavi ekibin 1. taşıyıcılarının hızla yeni bir yavru alarak halkalamaya getirmeye çalıştığı görüldü. 3-4 halkalama işleminden sonra tempo kendiliğinden ayarlandı. Buna karşın gri ekipte halkacının komut vererek yavru getirme zamanlamasını yönettiği gözlemlendi. Bu yönetimin halkalamanın etkinliğini ve hızını arttırdığı görüldü. Veteriner kulübesinde görevliler hızlı ve etkin biçimde çalıştı. Doğa Derneği, Ankara, Ekim 2009 34 Yavrular suya bırakılırken problem yaşanmadı. Ortamda yavruları rahatsız edecek düzeyde olmamakla birlikte karşılıklı konuşmaların yarattığı uğultu mevcuttu. Bu diyaloglar daha az seviyeye indirilebilirdi. Halkalama ekibinden hiç kimse, yavrular üzerinde baskı yaratabilecek, çevrik alanı çevresine toplanma tarzı bir davranışta bulunmadı. Formu dolduranın adı ve soyadı: Mine İZMİRLİ Tarih: 16.08.2009 Doldurulan form çalışma sorumlusuna teslim edilir. Çalışma sorumlusu çalışma raporu ve çalışmadan 1-7 gün sonra alanda yapılacak gözlem sonuçlarını içeren rapor ile birlikte değerlendirme formunu Halkalama Yürütme Kurulu’na teslim eder. Doğa Derneği, Ankara, Ekim 2009 35 EK 6. Halkalama Verileri Mavi Ekip Halkalama Verileri SAYI 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 PVC HALKA T/HZA* T/HZB* T/HZC* T/HZD* T/HZF T/HZH T/HZJ T/HZK T/HZL T/HZN T/HZT T/HZS T/HZP T/HZV T/HZZ T/FDB** T/FDA T/FDC T/FDD T/FDF T/FDK*** T/FDL T/FDN T/FDP METAL HALKA F958 F959 F960 F961 F962 F972 F963 F964 F965 F966 F967 F968 F969 F970 F971 F973 F974 F975 F976 F977 F978 F979 F980 F981 KURSAK 0 0 0 1 0 0 0 1 1 0 1 1 2 2 0 1 0 0 0 0 3 1 1 0 GAGA (mm) 90 120,6 101,6 99,7 85 85,5 85 110 100,5 100 115 88 109 118,4 115 100,7 108,1 109,1 129,4 110,3 100,8 121 109,7 102 KANAT (mm) 142 138 180 199 155 150 112 273 178 239 318 165 250 355 282 241 294 210 401 272 230 306 240 233 TARSUS (mm) 174 248 174 177 166 162 151 211 180 195 231 174 200 234 193 194 213 190 265 196 184 217 196 195 AĞIRLIK (g) TORBA (g) GERÇEK AĞIRLIK (g) 1900 3400 2100 2300 1800 2100 1700 3000 2100 2900 3600 2500 2600 3100 3100 2600 2900 2300 3500 2600 2500 2700 2300 2600 200 200 200 200 200 200 200 200 200 200 200 200 200 200 200 200 200 200 200 250 250 250 250 250 1700 3200 1900 2100 1600 1900 1500 2800 1900 2700 3400 2300 2400 2900 2900 2400 2700 2100 3300 2350 2250 2450 2050 2350 * 4 bireyin PVC halkaları, diğer bireylerden farklı olarak sol tibiaya takılmıştır. ** Metal halka formunda PVC kodu hatalı olarak girilmiştir (T/HDB- başka bir ekipte kullanılan halka kodu), verilerde bu bilgi düzeltilmiştir. *** Metal halka formunda PVC kodu hatalı olarak girilmiştir (T/FDF – iki kez girilmiş), verilerde bu bilgi düzeltilmiştir. Doğa Derneği, Ankara, Ekim 2009 36 SAYI 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54 55 56 57 58 59 PVC HALKA T/FDS T/FDT T/FDV T/FDZ T/FFA T/FFB T/FFC T/FFD T/FFF T/FFH T/FFJ T/FFK T/FFL T/FFN T/FFP T/FFS T/FFV T/FFZ T/FHA T/FHB T/FHC T/FHD T/FHF T/FHH T/FHJ T/FHK T/FHL T/FHN T/FHP T/FHS T/FHT T/FHV T/FHZ T/FJA T/FJB METAL HALKA F982 F983 F984 F985 F986 F987 F988 F989 F990 F991 F992 F993 F994 F995 F996 F997 F998 F999 F1000 F1001 F1002 F1003 F1004 F1005 F1006 F1007 F1008 F1009 F1010 F1011 F1012 F1013 F1014 F1015 F1016 KURSAK 0 0 0 0 1 3 0 1 2 0 3 2 2 0 0 1 0 3 1 1 2 1 0 0 3 3 2 2 2 1 1 1 0 0 1 GAGA (mm) 71 102 94 111 118 123,2 109,1 120 97,1 106,8 92,5 121 108 121,4 95,8 127,5 97 115,6 120,6 88,7 96,4 117,7 109,6 119,7 89,4 125 114,4 95 112,2 110 121,6 109,4 88,5 97,5 100 KANAT (mm) 93 222 208 291 295 368 280 357 190 251 174 307 254 354 208 380 201 279 247 170 202 320 288 302 164 353 291 195 273 261 336 276 150 116 195 TARSUS (mm) 128 195 174 209 213 239 214 217 185 196 192 232 183 227 191 258 179 203 217 179 202 212 194 215 165 234 211 168 230 201 234 198 173 186 181 AĞIRLIK (g) TORBA (g) GERÇEK AĞIRLIK (g) 1350 2550 2200 2700 3000 3450 2850 2900 2200 2450 2400 3450 2350 3000 2200 3500 2200 2700 2900 2250 2700 3150 2600 2550 2300 3350 2700 2200 3100 2550 3200 2600 2300 2200 2100 250 250 250 250 250 250 250 250 250 250 250 250 250 250 250 250 250 250 250 250 250 250 250 250 250 250 250 250 250 250 250 250 250 250 250 1100 2300 1950 2450 2750 3200 2600 2650 1950 2200 2200 3200 2100 2750 1950 3250 1950 2450 2650 2000 2450 2900 2350 2300 2050 3100 2450 1950 2850 2300 2950 2350 2050 1950 1850 Doğa Derneği, Ankara, Ekim 2009 37 SAYI 60 61 62 63 64 65 66 67 PVC HALKA T/FJC T/FJD T/FJF T/FJJ T/FJK T/FJL T/FJN T/FJH METAL HALKA F1017 F1018 F1019 F1020 F1021 F1022 F1023 F1024 KURSAK 1 0 0 1 3 1 0 1 GAGA (mm) 114,1 120,7 114,6 106,4 110,6 119,4 123,3 121 KANAT (mm) 290 315 280 240 255 348 340 315 TARSUS (mm) 208 230 187 181 181 218 216 213 AĞIRLIK (g) TORBA (g) GERÇEK AĞIRLIK (g) 2700 3400 2400 2500 2700 3300 3200 2750 250 250 250 250 250 250 250 250 2450 3150 2150 2250 2450 3050 2950 2500 Doğa Derneği, Ankara, Ekim 2009 38 Beyaz Ekip Halkalama Verileri SAYI 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 PVC HALKA T/HAA T/HAB T/HAC T/HAD T/HAF T/HAJ T/HAK T/HAL T/HAN T/HAP T/HAS T/HAT T/HAV T/HAZ T/HBA T/HBB T/HBC T/HBD T/HBF T/HBH T/HBJ T/HBK T/HBL T/HBN T/HBP T/HBS T/HBT T/HBV T/HBZ T/HCA T/HCB T/HCC T/HCD T/HCF METAL HALKA F574 F737 F738 F739 F740 F741 F742 F743 F744 F745 F746 F747 F748 F749 F750 F751 F752 F753 F754 F755 F756 F758 F759 F760 F761 F762 F763 F764 F765 F766 F767 F768 F769 F770 KURSAK 0 1 0 0 0 1 0 1 1 1 2 3 0 0 2 0 0 3 0 0 0 0 2 1 0 0 2 0 0 2 0 1 0 0 GAGA (mm) 72 83,3 104,5 104,6 115 109,3 86,4 97,2 125,8 114,5 112,2 95 112,2 94,3 98,3 113 119,5 102,6 87,5 91,6 112,3 117,3 126,7 98,3 113 98,3 114,3 119,1 84,5 113,7 119,3 105 123,2 92,7 KANAT (mm) 150 137 213 228 274 247 119 159 359 282 245 198 276 159 196 322 384 223 122 185 295 330 358 205 294 174 322 305 108 290 336 231 233 142 TARSUS (mm) 157 171 251 196 211 220 161 201 229 203 192 176 212 184 184 221 274 205 141 178 212 247 261 197 212 189 218 224 169 219 236 209 236 185 AĞIRLIK (g) TORBA (g) GERÇEK AĞIRLIK (g) 1800 1800 2300 2400 2800 3000 1500 2600 3000 2600 3100 2500 3000 2200 2300 2900 3700 2900 1800 2100 2700 3500 3500 2300 3000 2100 3100 2800 2000 3650 3900 2700 3000 2400 200 200 200 200 200 200 200 200 200 200 200 200 200 200 200 200 200 200 200 200 200 200 200 200 200 200 200 200 200 200 200 200 200 200 1600 1600 2100 2200 2600 2800 1300 2400 2800 2400 2900 2300 2800 2000 2100 2700 3500 2700 1600 1900 2500 3300 3300 2100 2800 1900 2900 2600 1800 3450 3700 2500 2800 2200 Doğa Derneği, Ankara, Ekim 2009 39 SAYI 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54 55 56 57 58 59 60 61 62 63 64 65 66 67 68 69 70 PVC HALKA T/HCH T/HCJ T/HCK T/HCL T/HCN T/HCP T/HCS T/HCT T/HCV T/HCZ T/HDA T/HDB T/HDC T/HDD T/HDF T/HDH T/HDJ T/HDK T/HDL T/HDN T/HDP T/HDS T/HDT T/HDV T/HDZ T/HFA T/HFB T/HFC T/HFD T/HFF T/HFH T/HFJ T/HFK T/HFL T/HFN T/HFP METAL HALKA F771 F772 F774 F773 F775 F776 F777 F778 F779 F780 F781 F782 F783 F784 F785 F786 F787 F788 F789 F810 F811 F812 F813 F814 F815 F816 F817 F818 F819 F820 F821 F822 F823 F824 F825 F826 KURSAK 0 0 2 0 0 0 0 0 0 0 0 1 0 1 0 0 0 2 0 1 0 0 0 1 0 0 1 1 0 1 0 1 1 0 0 2 GAGA (mm) 117,3 109,3 121,9 92,8 83,5 124,9 105,9 116,9 98,3 115,6 125,1 121 112 121 121,9 92,8 122,4 111 110 118,6 119,6 101,6 121 110 130,7 107,8 123,3 121 118 115,7 119,6 127,8 120,5 108,6 108,6 133,2 KANAT (mm) 336 252 319 143 130 354 272 269 238 306 318 324 281 329 331 158 352 257 262 368 325 207 347 248 245 246 306 303 314 257 277 350 276 219 269 237 TARSUS (mm) 219 219 239 198 182 226 209 234 203 221 224 226 204 248 222 186 236 231 210 210 238 207 240 207 230 210 223 240 222 209 227 265 222 214 206 277 AĞIRLIK (g) TORBA (g) GERÇEK AĞIRLIK (g) 2600 3000 3100 2100 2300 3100 2600 3500 2400 2700 3000 2900 2600 3400 3000 2200 3100 3400 2700 3000 3300 2900 3200 2600 2900 2500 3100 3200 2900 2800 3000 3800 3200 2300 2700 4100 200 200 200 200 200 200 200 200 200 200 200 200 200 200 200 200 200 200 200 200 200 200 200 200 200 200 200 200 200 200 200 200 200 200 200 200 2400 2800 2900 1900 2100 2900 2400 3300 2200 2500 2800 2700 2400 3200 2800 2000 2900 3200 2500 2800 3100 2700 3000 2400 2700 2300 2900 3000 2700 2600 2800 3600 3000 2100 2500 3900 Doğa Derneği, Ankara, Ekim 2009 40 SAYI 71 72 73 74 75 76 77 78 79 80 81 82 83 84 85 86 87 88 89 90 91 PVC HALKA T/HFS T/HFT T/HFV T/HFZ T/HHA T/HHB T/HHC T/HHD T/HHF T/HHH T/HHJ T/HHK T/HHL T/HHN T/HHP T/HHS T/HHT T/HHV T/HHZ T/HJA T/HJB METAL HALKA F827 F828 F829 F830 F831 F832 F833 F834 F835 F836 F837 F838 F839 F840 F841 F842 F843 F844 F845 F846 F847 KURSAK 0 1 0 0 0 0 1 0 1 0 1 1 1 0 0 0 0 1 2 1 0 GAGA (mm) 102,3 130,6 125,5 123,8 107,5 121 112,4 121,4 101,3 107,6 101,1 120,9 108 105,4 126,9 105,9 128,9 117,8 101,9 135,8 118,9 KANAT (mm) 227 416 358 328 237 318 308 329 210 246 198 304 271 239 340 238 299 328 221 396 251 TARSUS (mm) 208 258 260 228 211 252 206 244 192 197 209 221 216 200 229 194 229 238 209 285 223 AĞIRLIK (g) TORBA (g) GERÇEK AĞIRLIK (g) 2600 4000 3600 3400 2900 3200 2800 3400 2500 2400 2700 3000 3000 2500 2800 2300 3300 3400 2700 4100 2800 200 200 200 200 200 200 200 200 200 200 200 200 200 200 200 200 200 200 200 200 200 2400 3800 3400 3200 2700 3000 2600 3200 2300 2200 2500 2800 2800 2300 2600 2100 3100 3200 2500 3900 2600 Doğa Derneği, Ankara, Ekim 2009 41 Gri Ekip Flamingo Halkalama Verileri SAYI 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 PVC HALKA T/HKA T/HKB T/HKC T/HKD T/HKF T/HKH T/HKJ T/HKK T/HKL T/HKN T/HKP T/HKT T/HKS T/HKV T/HKZ T/HLA T/HLB T/HLC T/HLD T/HLF T/HLH T/HLJ* T/HLK T/HLL T/HLN T/HLP T/HLS T/HLT T/HLV T/HLZ T/HNA METAL HALKA F867 F866 F864 F863 F862 F809 F808 F805 F804 F801 F799 F798 F797 F792 F790 F868 F869 F870 F871 F872 F873 F874 F875 F876 F877 F878 F879 F880 F881 F882 F883 KURSAK 2 1 1 1 0 0 0 0 0 0 0 1 0 0 1 3 0 1 1 0 1 1 1 1 1 0 0 0 1 0 0 GAGA (mm) 81,9 85,9 84,9 96,1 112,1 118,2 109,1 100,6 123 99,5 82,5 89 88 108 110,1 129,4 79,1 94,5 109,3 108,3 102,8 94,3 121,3 97,4 104,7 112,3 93,2 114,5 108,2 104,4 73,4 KANAT (mm) 145 125 95 218 301 314 264 245 335 191 119 160 158 225 247 395 110 190 278 245 195 210 315 190 230 260 158 281 255 240 80 TARSUS (mm) 130 155 125 170 185 215 195 175 215 160 190 155 165 180 175 255 145 185 195 180 165 180 215 165 160 200 175 175 165 165 125 AĞIRLIK (g) TORBA (g) GERÇEK AĞIRLIK (g) 1700 2300 1600 2150 2700 3000 3100 2650 3400 2300 2000 2200 2050 2400 2600 4300 1800 2650 2850 2600 2400 2200 3250 2400 2450 3050 2350 2750 2650 2500 1650 200 200 200 200 200 200 200 200 200 200 250 250 250 250 250 250 250 250 250 250 250 250 250 250 250 250 250 250 250 250 300 1500 2100 1400 1950 2500 2800 2900 2450 3200 2100 1750 1950 1800 2150 2350 4050 1550 2400 2600 2350 2150 1950 3000 2150 2200 2800 2100 2500 2400 2250 1400 * Tedavi edilip veteriner gözetiminde geri salınan birey. Doğa Derneği, Ankara, Ekim 2009 42 SAYI 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54 55 56 57 58 59 60 61 62 63 64 65 66 PVC HALKA T/HNB T/HNC T/HND T/HNF T/HNH T/HNJ T/HNK T/HNL T/HNN T/HNP T/HNS T/HNT T/HNV T/HNZ T/HPA T/HPB T/HPC T/HPD T/HPF T/HPH T/HPJ T/HPK T/HPL T/HPN T/HPP T/HPS T/HPT T/HPV T/HPZ T/HSA T/HSB T/HSC T/HSD T/HSF T/HSH METAL HALKA F884 F885 F886 F887 F888 F889 F890 F891 F892 F893 F894 F895 F896 F897 F898 F899 F900 F901 F902 F903 F904 F905 F906 F907 F908 F909 F910 F911 F912 F913 F914 F915 F916 F917 F918 KURSAK 0 0 1 0 0 2 0 0 1 0 0 0 0 0 0 0 1 0 1 0 1 1 0 1 0 0 1 1 0 0 0 1 0 1 2 GAGA (mm) 104,5 91,5 106,3 95,5 87,4 109,4 89,1 96,3 109,4 96,3 105,4 111,2 114,1 103,4 87,5 126,4 99,3 75,1 113,2 109,2 99,1 100,2 108,3 93,2 99,2 119,1 109,5 114,5 112,4 114,2 87,2 118,2 91,5 118,1 109,5 KANAT (mm) 210 132 293 194 149 282 140 178 263 195 250 260 313 255 160 350 223 120 300 235 240 201 282 180 197 360 273 290 284 307 142 340 180 275 251 TARSUS (mm) 165 160 205 165 160 175 138 140 170 155 180 185 195 175 160 242 200 140 205 175 200 160 190 170 175 210 185 170 200 210 120 220 160 200 195 AĞIRLIK (g) TORBA (g) GERÇEK AĞIRLIK (g) 2150 2200 3300 2300 2150 2950 1850 2000 2800 2100 2550 2350 2750 2600 2350 4050 2900 2750 2900 2500 3150 2700 2550 2600 2200 3200 3050 2500 2900 3150 2000 3250 2000 2750 2900 300 300 300 300 300 300 300 300 300 300 300 300 300 300 300 300 300 300 300 300 300 300 300 300 300 300 300 300 300 300 300 300 300 300 300 1850 1900 3000 2000 1850 2650 1550 1700 2500 1800 2250 2050 2450 2300 2050 3750 2600 2450 2600 2200 2850 2400 2250 2300 1900 2900 2750 2200 2600 2850 1700 2950 1700 2450 2600 Doğa Derneği, Ankara, Ekim 2009 43 SAYI 67 68 69 70 71 72 73 74 75 76 77 78 79 80 81 82 83 84 85 86 87 88 89 PVC HALKA T/HSJ T/HSK T/HSL T/HSN T/HSP T/HSS T/HST T/HSV T/HSZ T/HTA T/HTB T/HTC T/HTD T/HTF T/HTH T/HTJ T/HTK T/HTL T/HTN T/HTP T/HTS T/HTT T/HTV METAL HALKA F919 F920 F921 F922 F923 F924 F925 F926 F927 F928 F929 F930 F931 F932 F933 F934 F935 F936 F937 F938 F939 F940 F941 KURSAK 0 0 0 1 0 2 0 0 0 0 0 1 1 1 0 1 1 0 0 0 0 0 GAGA (mm) 120,3 102,1 128,5 116,3 96,1 87,3 110,2 99,1 102,4 103,5 112,4 107,4 112,1 116,1 114,4 114,4 91,3 95,9 84,7 122,4 105,1 103,4 129,6 KANAT (mm) 363 230 360 320 195 150 280 225 226 240 254 270 280 345 300 266 170 203 100 355 235 265 361 TARSUS (mm) 220 195 250 205 150 160 200 170 185 180 205 200 195 225 230 205 145 190 135 230 175 165 240 AĞIRLIK (g) TORBA (g) GERÇEK AĞIRLIK (g) 3300 2800 3750 3400 2100 2550 2800 2500 3000 2250 2950 3000 3150 3450 3600 2800 2100 2700 1700 3500 2500 2300 3700 300 300 300 300 300 300 300 300 300 300 300 300 300 300 300 300 300 300 300 300 300 300 300 3000 2500 3450 3100 1800 2250 2500 2200 2700 1950 2650 2700 2850 3150 3300 2500 1800 2400 1400 3200 2200 2000 3400 Doğa Derneği, Ankara, Ekim 2009 44