Süper İletkenlik nedir?

Süper İletkenlik nedir?
Bir maddenin, enerji iletkenliğinde direncinin 0 olması durumuna,
süperiletkenlik özelliği deniyor.1911 yılında ilk kez Hollandalı fizikçi Heike
Kamerlingh Onnes, belirli şartlarda civanın süperiletken olduğunu
buldu.Sonraki yıllarda, bir kısmı Onnes tarafından olmak üzere, iki dizine
den fazla elementin ve binlerce metal alaşımın da birbirlerinden farklı
şartlarda süperiletken olabileceği anlaşıldı.Her geçen gün bu maddelere
yenileri ekleniyor.Bugün hala, insanların yaşayabilecekleri şartlarda ve
sıcaklıklarda bilinen teknolojik uygulamalarda kullanılabilecek özelliklere
sahip süper iletken bir madde bulunmuş değildir.Her şey bir yana böyle
bir süper iletken madde bulunduğunda,öncelikle,insanlık tarihinin en
önemli enerji tasarrufu imkanı kendiliğinden ortaya çıkacaktır.Bu tasarruf,
sadece daha önce kullanılmayan enerjinin nihai kullanım noktasına kadar
gelmesi ile elde edilecek bir tasarruf değil, aynı zamanda özellikle
cisimlerin hareketi sırasında, sürtünmeden kaynaklanan enerji
kayıplarından da büyük ölçüde kurtulmasıdır.
Süper iletkenlik olgusu elektronların davranışıyla belirlenir:Süper iletken
bir metalin kristal örgüsündeki serbest elektronların,civarlarındaki pozitif
iyonlarla etkileşmeleri örgüde kusurlara neden olur.Bunun sonucunda,
normalde birbirlerini itmesi gereken elektronlar arasında dolaylı bir çekim
kuvveti, dolayısıyla metal içinde elektron çiftleri oluşur.Cooper çiftleri adı
verilen bu elektron çiftlerinin saçılma ile birbirlerinden ayrılmaları
zordur.Üstelik bu çiftlerin saçılmayı önleyici kuantum özellikleri de
vardır.Bu çiftler süper iletkenliğin sorumlusudur.Çünkü metallerde
elektriksel iletkenlik temelde saçılmaya bağlıdır;ne kadar az sayıda
saçılma olursa metal elektriksel olarak o kadar iyi iletken hale gelir.
Süper iletkenlik olgusunun kuramsal olarak açıklanması yüzyılımızın
ortalarında John Bardeen, Leon Cooper ve John Schrieffer isimli üç
Amerikalı fizikçi tarafından yapıldı ve bu çalışmaları onlara Nobel ödülü
kazandırdı.
JET HIZINDA TRENLER:
Süperiletken maddelerde görülen manyetik itme kuvveti (Meissner
etkisi),Batı
ülkelerinde
halk
arasında^^uçan
trenler^^
diye
adlandırılan,manyetik yastık üzerinde kayan MAGLEV trenlerinin yapılması
fikrini doğurmuştur.Başta Japonya ve Almanya olmak üzere MAGLEV
trenleri üzerinde yapılan araştırmalarda bugüne kadar 500 km/h hıza
ulaşılmış bulunulmaktadır.Bu, neredeyse ortalama bir jet uçağının
optimum uçuş hızına yakındır.
Japonya da geliştirilen, süperiletken MAGLEV trenleri, özel bir ray
üzerinde, aracın her iki ucunda bulunan süper soğutmalı, süperiletken
mıknatıslar vasıtası ile yükseltiliyor.Tren hareket ettiğinde raydaki
iletkenlere verilen elektrik akımı bir itme gücü oluşturuyor.Tren 100km/h
hızı aştığı anda, tekerlekleri içe katlanıyor ve hat üzerinde havlanmaya
başlıyor.Yani tren, sürtünmesiz bir ortamda hattın üzerinde adeta
uçmaya başlıyor.Enerji tasarrufu içinde ısınan mıknatıslar bir soğutma
sistemi ile soğutuluyor.MAGLEV trenini istendiğinde durdurmak için ise,
akım yönü tersine çevriliyor.İleriye doğru hızla akan aracın kütlesi, bu
sefer zıt yönde bir itme gücü ile durduruluyor.Bu, tıpkı uçaklarda piste
inişten sonra kullanılan motor freni gibidir.
BÜTÜN SIR MIKNATISLARDA
Süperiletken maddenin en önemli özelliklerinde biri mükemmel
diyamanyetik olmalarıdır.1933 yılında, Messnir ve Ochsenfeld, bir metalin
süperiletken olduktan sonra,içinden manyetik akım geçişine izin
vermediğini gösterdiler.Şöyle ki, kritik sıcaklığın altında soğutulmuş bir
süperiletken, üstten hafif fakat güçlü bir mıknatısa yaklaştırıldığında,
süperiletken parça havada kalacaktır.Buna, süperiletken metallerin
levitasyon özelliği denmektedir.
SÜPERİLETKENLERİN UYGULAMA ALANLAR
Süperiletkenlerin kullanılmasıyla elde edilen ürünler, süperiletken kablo
ve mıknatıslar ile süperiletken film ve Josephsoneklemi ve bunların
bileşiminden oluşan mikro devreler olmak üzere iki ana grupta
toplanmaktadır.
YÜKSEK ENERJİ FİZİĞİ:
Süperiletkenler sayesinde yüksek manyetik akım yoğunluğu elde
edilebildiğinden,
halk
arasında
emarolarak
bilinen
magnetik
rezonans(MR) görüntüleme cihazları geliştirilmiş ve tıbbi teşhis alanında
önemli bir mesafe kat edilmiştir.
SÜPERİLETKEN KABLOLAR
1000 KW ve 10 GVA gibi, bugüne kadar hayali bile mümkün olmayacak
derecede yüksek kapasitede enerji iletim kablolarının üretimi
gerçekleştirilmiştir.Bu kabloların henüz çok kırılgan olmaları nedeniyle,
bilimsel araştırmalar devam etmektedir.
DEMİR YOLU TAŞIMACILIĞI
Süperiletkenlerle elde edilen güçlü manyetik alan vasıtası ile hareket
eden MEGLAV trenleri geliştirilmiştir.
PARÇACIK ÇARPIŞTIRICILARI
Parçacık fiziği deneylerinde kullanılan parçacık çarpıştırıcılarında ışık
hızına yakın hızlarda hareket eden atom altı parçacıklarının merkeze bağlı
tutulabilmesi için gerekli olan güçlü mıknatıslar, ancak süperiletkenlerle
yapılabilmektedir.Bu mıknatıslar gereken enerjinin büyüklüğü, çoğu
zaman istenilen enerji düzeyinde deneylerin yapılmasını mümkün
kılmamaktadır.Ancak, mıknatısların süperiletkenlerden yapılması ile ileri
düzeyde deneyler yapılabilmektedir.
ELEKTRONİK DEVRELER
Hemen tüm elektronik devrelerde ve özelliklede entegre devrelerde ara
bağlantılarda kullanılan iletkenlerin dirençlerinden kaynaklanan sorunlar,
önemli bir maliyet unsuru olmaktadır.Bu sorunların, süperiletkenlerin
kullanılması ile giderilebileceği düşünülmektedir.
PARÇACIK HIZLANDIRICIDAN ‘NANOROBOT’A
Burada, süperiletkenlerin çeşitli kullanım alanları arasında önemli bir yer
tutan, bilimsel araştırmalarda deney imkanlarının geliştirilmesine yaptığı
katkıya bir örnek vermek gerekiyor.