(osb) fizibilite raporu - MEDİKAL SANAYİ İNOVASYON KÜMESİ

Transkript

SAMSUN MEDİKAL SANAYİ SEKTÖRÜNÜN
MEVCUT DURUM ANALİZİ
VE
MEDİKAL SANAYİ SEKTÖRÜ İHTİSAS ORGANİZE
SANAYİ BÖLGESİ (OSB) FİZİBİLİTE RAPORU
I. RAPOR
Orta Karadeniz Kalkınma Ajansı (OKA)’nın Doğrudan Faaliyet Desteği ile
Vezir Araştırma ve Danışmanlık Ltd. Tarafından Hazırlanmıştır ©
Mart 2012
Bu Rapor, Orta Karadeniz Kalkınma Ajansı’nın desteklediği Samsun Medikal Sanayi Sektörünün Mevcut Durum Analizi ve Medikal İhtisas
OSB Fizibilite Raporu Projesi kapsamında Vezir Araştırma ve Danışmanlık Ltd. tarafından hazırlanmıştır ©
İçerik ile ilgili tek sorumluluk Vezir Araştırma ve Danışmanlık Ltd.’ye aittir ve T.C. Orta Karadeniz Kalkınma Ajansı’nın görüşlerini
yansıtmaz.
1
SAMSUN MEDİKAL SANAYİ SEKTÖRÜNÜN
MEVCUT DURUM ANALİZİ VE MEDİKAL İHTİSAS
OSB FİZİBİLİTE RAPORU
Orta Karadeniz Kalkınma Ajansı (OKA)’nın Doğrudan Faaliyet Desteği ile
Vezir Araştırma ve Danışmanlık Ltd. tarafından hazırlanmıştır ©
Mart 2012
PROJEDEN SORUMLU İDARİ BİRİM

Orta Karadeniz Kalkınma Ajansı (OKA)

Samsun MEDİKÜM Medikal Kümelenme Derneği

Samsun İl Özel İdaresi
PROJE EKİBİ

Doç. Dr. Hakkı Eraslan
: Iconomy Group

Prof. Dr. Murat Kasımoğlu
: İstanbul Üniversitesi

Yrd. Doç. Dr. Muaz Güngören
: İstanbul Üniversitesi

Öğr. Gör. Ahmet Akaydın
: Dicle Üniversitesi Teknopark

Maruf Dündar
: Iconomy Group

Kağan Yıldırım
: Iconomy Group

Emel Altın
: Iconomy Group

Özgür Kınay
: Iconomy Group
3
İÇİNDEKİLER
PROJEDEN SORUMLU İDARİ BİRİM …………………………………..……………….......
3
PROJE EKİBİ ……………………………………………………................................................
3
ŞEKİL LİSTESİ………….…………………………………………………………………….......
6
TABLO LİSTESİ……….……………………………………………………………………….....
7
KISALTMALAR………………….………………………………………………………………..
8
GİRİŞ……………………………………………………………………………………………….
9
1.
2.
MEDİKAL SEKTÖRÜN DÜNYA EKONOMİSİNDEKİ YERİ……………………...
14
1.1.
Medikal Sanayi Sektörünün Dış Piyasalardaki Durumu………..………………..
15
1.2.
Medikal Sanayi Sektörünün Dünyada ve AB Ülkelerindeki Durumu…………...
18
1.2.1. Medikal Sanayi Sektörünün Alt Pazarlarının Dünyadaki Durumu………..
18
1.2.2. Dünya Medikal Sanayi Sektöründe Dış Ticaret ………..………………......
23
1.2.2.1. Dünya Medikal Sanayi Sektöründe İthalat ………..…………..
23
1.2.2.2. Dünya Medikal Sanayi Sektöründe İhracat………..……………
24
1.3.
Dünya Medikal Sanayi Sektöründe İstihdam………………………..……………
26
1.3.
Medikal Sanayi Alanında Teknoloji ve Ar-Ge……………..…………..…….......
27
1.3.1. Teknoloji ve Ar-Ge Alanında Bir Başarı Örneği: İsrail………..……......…
27
1.3.2. Medikal Sanayi Sektöründe Satın Alma ve Birleşmeler………..……..........
28
MEDİKAL SANAYİ SEKTÖRÜNÜN TÜRKİYE EKONOMİSİNDEKİ YERİ……….
30
2.1
Türkiye Medikal Sanayi Sektörünün Mevcut Kapasite Kullanımı ………….……
31
2.2
Türkiye Medikal Sanayi Sektöründe Üretim…………...……..……………...……
31
Türkiye Medikal Sanayi Sektöründe Önemli Ulusal Üreticiler…….……
32
Türkiye Medikal Sanayi Sektöründe Dış Ticaret ………………..……………...…
34
2.3.1. Türkiye Medikal Sanayi Sektöründe İhracat ………………..…………...…
34
2.3.2. Türkiye Medikal Sanayi Sektöründe İthalat ………………..…………...…
35
2.4
Türkiye Medikal Sanayi Sektöründe Pazar ………………..………….……..……
37
2.5
Türkiye Medikal Sanayi Sektöründe İstihdam…....……………………….....……
38
2.6
Türkiye Medikal Sanayi Sektöründe Yatırımlar ……………………..………....…
39
2.7
Türkiye Medikal Sanayi Sektöründe Teknoloji ve Ar-Ge……………….….…..…
41
2.2.1.
2.3
2.8 Türkiye Medikal Sanayi Sektöründe
Mevcut Teşvik Tedbirleri Değerlendirmesi ve Bölgesel Teşvikler.………...…...…
43
2.8.1.
Genel yatırım teşvik rejimi ……………….....……………..………....…
43
2.8.2
Büyük Ölçekli Yatırımlara Yönelik Teşvikler …………..…....……....…
44
2.8.3.
Bölgesel ve Sektörel Teşvikler …………………………….………....…...45
2.8.4.
Araştırma ve Geliştirme Destekleri…………..………………….…....…
45
2.8.4.1. Ar-Ge Kanunu…………..……………………………….......…
45
2.8.4.2. Kamu İhale Mevzuatında Düzenlemeler…………..….…....…
46
2.8.4.3. Teknoloji Geliştirme Bölgelerine Yönelik Destekler ……....…
47
2.8.4.4. TTGV (Türkiye Teknoloji Geliştirme Vakfı) ……………....…
48
4
3.
2.8.4.5 TÜBİTAK …………..……………………………….……....…
48
2.8.4.6. Kalkınma Ajansları Desteği…………..……………………...…
48
2.8.4.7 KOBİ Desteği…………..…………………………………....…
48
2.8.4.8. Sanayi Tezi (SANTEZ) Programı …………..………….......…
49
2.8.4.9. İŞKUR Destekleri …………..……………………………....…
49
2.4.8.10 .Milli Eğitim Bakanlığı’nın Destekleri …………..………....…
50
2.8.4.11 İhracata Yönelik Devlet Teşvikleri ………………………...…
50
2.9
Türkiye Medikal Sanayi Sektörünün Rekabet Gücü..………………….…………..
51
2.10
Türkiye Medikal Sanayi Sektörünün Yan Sanayi ile İlişkileri……………………..
52
2.10.1. Döküm Sanayi …………..……………………………………………..…..
52
2.10.2.Demir Çelik Sektörü …………..…………………………………….……..
53
2.10.3. Makine İmalatı …………..……………………………………….………..
54
2.10.4. Mobilya Sektörü ……………………………………………………….…..
54
2.10.5. Tekstil Sektörü …………...……………………………………....………..
55
2.10.6. Kimya Sanayi …………..…………………………………..……………..
55
2.10.7.Savunma Sanayi …………...……………………………………....………..
56
ARAŞTIRMANIN YÖNTEMİ …………………………….……………………….…….
57
3.1.
Çalışmanın Amacı………………………………………………………..…..…….
58
3.2.
Veri Toplama Yöntemi…………………………………………………………….
58
3.2.1. Araştırmada Kullanılan İkincil Veri Toplama Yöntemi.………..........…...…
60
3.2.2. Araştırmada Kullanılan Birincil Veri Toplama Yöntemi.………...……..…
60
3.2.2.1. Yarı Yapılı Yüzyüze Anket Yöntemi.………...…....................…
61
3.2.2.2. Odak Grup Toplantıları……………………….………...…...…
62
3.2.2.3. Yarı Yapılı Derinlemesine Mülakat Tekniği.………...……...…
62
3.2.2.4. Saha Gözlem Çalışması.………...…………………………....…
63
3.2.2.5. Ortak Akıl Toplantısı.………............................................…...…
63
Verilerin Değerlendirilme Yöntemi……………………………………….……….
63
3.3.1. SWOT Analizi……………………………………….……………………….
63
3.3.2. Talep Analizi……………………………………….……………………...
64
3.3.3. Fizibilite Çalışması……………………………………….………………...
64
3.3.
5
TABLOLAR LİSTESİ
Tablo1: 2010 Yılı Dünyada Medikal Sanayi Sektörünün Girdileri ………...………………….
10
Tablo 2: 2010 Yılı Dünya Medikal Sanayideki Pazarlar ve Potansiyelleri…………..………….
10
Tablo 3: Türkiye’de Medikal Sanayi Sektöründe Yer Alan Firmaların Sayısı………………….
11
Tablo 4: Dünya Medikal Sanayi Sektöründe Yaratılan Katma Değer……………………….….
16
Tablo 5: Dünya Medikal Sanayi Sektöründe Kişi Başına Yaratılan Katma Değer …………….
17
Tablo 6: Medikal Sanayi Sektöründe Ülkelere Göre Sarf Malzemeleri Pazarı ……………..….
18
Tablo 7: Medikal Sanayi Sektörü Ülkelere Göre
Teşhis ve Görüntüleme Cihazları Pazarı…………………………………………………..........
19
Tablo 8: Dünya Medikal Sanayi Sektörü Ülkelere Göre
Dişçiliğe İlişkin Alet ve Cihaz Pazarı…………………………………………………………..
20
Tablo 9: Medikal Sanayi Sektörü Ülkelere Göre
Ortopedi ve Protez Alet ve Cihaz Pazarı……………………………………………………….
21
Tablo 10:Medikal Sanayi Sektörü Ülkelere Göre
Tedavi Edici Cihazların Pazarı………………………………………………………..………..
22
Tablo 11: Avrupa’da Tıbbi Cihaz Sektöründe İstihdam………………………………………..
26
Tablo 12: Türkiye’de Tıbbi Cihaz Sektöründe Bazı Birleşme ve Satın Alma İşlemleri………..
29
Tablo 13: Türkiye Medikal Sanayi Sektöründe Kapasite Kullanım Oranı……………..……...…..
31
Tablo 14: 2010-2011 Yılı Son Çeyrekte Medikal Sanayi
Sektöründe Üretim ve Satış Değerleri………………………………………………...……….
32
Tablo 15: Türkiye Medikal Sanayi Ürünleri İhracatı ……………………………..………….
34
Tablo 16: Türkiye Medikal Sanayi Ürünleri İthalatı …………………...…………………….
35
Tablo 17: Türkiye’de Medikal Sanayi Sektörünün Kategorilere Göre Görünümü…………….
37
Tablo 18: Tıbbi Cihaz Üreticileri ve Yarattıkları İstihdam…………………….…………….
38
Tablo 19: Türkiye’de Medikal Sanayi Sektörünün
Diğer İmalat Sektörleri Arasındaki Yeri………………...…………………………………….
39
Tablo 20: Santez Destekleri – Medikal Sanayi Sektörüne İlişkin Tamamlanan Projeler ………………
49
Tablo 21: 2012 Yılı Medikal Sanayi Sektörüne Yönelik Uluslararası Fuarlar Takvim…….
51
6
KISALTMALAR

AB
:Avrupa Birliği

ABD
:Amerika Birleşik Devletleri

Ar-Ge
:Araştırma Geliştirme

CE
: Avrupa’ya Uygunluk

EFTA
: Avrupa Serbest Ticaret Birliği

EUCOMED : Avrupa Medikal Teknoloji Sanayi Derneği

GSYİH
:Gayri Safi Yurt İçi Hasıla

KDV
:Katma Değer Vergisi

KOBİ
:Küçük ve Orta Ölçekli İşletmeler

OSB
:Organize Sanayi Bölgesi

SADER
: Sağlık Gereçleri Üreticileri ve Temsilcileri Derneği

SEİS
: Türkiye Sağlık Endüstrisi İşverenleri Sendikası

GZFT
:Güçlü, Zayıf,Tehditler ve Fırsatlar

TİSK
:Tükiye İşveren Sendikaları Konfederasyonu

TOBB
:Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği

TUİK
: Türkiye İstatistik Kurumu

TÜMDEF
: Tüm Tıbbi Cihaz Üreticisi ve Tedarikçi Dernekleri Federasyonu

TTGV
: Türkiye Teknoloji Geliştirme Vakfı

KOSGEB
: Küçük ve Orta Ölçekli İşletmeleri Geliştirme ve Destekleme İdaresi Başkanlığı

TÜİK
: Türkiye İstatistik Kurumu
7
GİRİŞ
Tıbbi cihaz ve aletler insan üzerinde bir hastalığın, yaralanmanın, sakatlığın tanısı, tedavisi,
izlenmesi ve kontrol altında tutulması, hafifletilmesi veya iyileştirilmesini sağlayan
farmokolojik, kimyasal, immünolojik veya metabolik etkilerle de desteklenebilen her türlü
araç, alet, cihaz, aksesuar veya diğer malzemeler sınıfına girmektedir.
Kullanım alanı çok geniş olan medikal cihazlar tek kullanımlık sarf malzemelerinden (şırınga,
pamuk, vs.) cerrahi alet ve cihazlara kadar 300.000’den fazla geniş bir ürün yelpazesi ve
birçok farklı teknolojiye sahiptir.
Şekil 1: Ana Kategorideki Tıbbi Alet ve Cihazlar
Laboratuvar Analiz
Cihazları
Fizik Tedavi
Cihazları
Tek Kullanımlık
Sarf Malzemeleri
Radyoterapi
Sistemleri
Protezler, Diş ve Göz İle
İlgili Tüm Cihaz ve Aletler
Ameliyathanelerdeki
Tüm Cihazlar
Cerrahi Alet ve
Cihazlar
Diyaliz Cihazları
Solunum Cihazları
Kaynak: TÜMDEF, 2004.
Dünya sağlık sektöründeki teknoloji ve yenilik ihtiyacı Tıbbi Cihaz ve Aletler Sanayisinin
gelişimini doğrudan etkilemektedir. Dünya’da sağlık harcamaları toplamı küresel GSYİH’nin
%10’nu düzeyine ulaşmıştır. 2009 yılında yaşanan ekonomik kriz nedeniyle %3 oranında
küçülse de diğer sektörlerle kıyaslandığında kriz dönemlerinde en az küçülen sektörün sağlık
olduğu görülmektedir.
8
Tablo1: 2010 Yılı Dünya’da Medikal Sanayi Sektörünün Girdileri
Türkiye
Amerika
Batı
Avrupa
Orta ve
Doğu
Avrupa
Orta
Doğu ve
Afrika
Asya ve
Pasifik
Dünya
Toplam
GSYH (Milyar $)
724,3
20.617,60
15.933,3
2.963,6
2.797,6
17.851,8
60.163,8
Kişi Başına Düşen GSYH ($)
9.880
25.028,3
38.993,3
9.552,9
7.652,6
4.953,9
10.915,5
Sağlık Harcaması (Milyar $)
49,4
2.931,3
1.699,7
188,2
165,3
1.087
6.071,4
674
3.558,4
4.159,6
606,7
452,1
301,6
1.101,5
6,8
14,2
10,7
6,4
5,9
6,1
10,1
Nüfus (milyon)
73,3
823,8
408,6
365,6
310,2
3.603,6
5.511,8
Nüfus Artış Hızı (%)
1
1,01
0,39
-0,22
1,39
1,07
0,96
Hastane Sayısı
1.429
25.376
10.875
12.149
6.153
57.100
111.654
Yatak Sayısı
200.659
1.963.437
1.962.716
2.553.828
740.762
6.668.094
13.888.837
2,7
2,4
4,8
8,2
2
1,9
2,5
Kişi Başına Düşen Sağlık
Harcaması ($)
Sağlık Harcamasının GSYH
içindeki Yeri (%)
1000 Kişi Başına Düşen Yatak
Sayısı
Kaynak: Espicom, 2011.
İleri teknoloji sektörleri içerisinde değerlendirilen ve sağlık sektöründeki ilerlemelere en
büyük katkıyı sağlayan medikal sanayi sektörü geleceğin parlayan yıldızı olacaktır. 2010
yılında küresel medikal sanayinin yarattığı katma değer 296,81 milyar dolara ulaşmıştır.
Tablo 2: 2010 Yılı Dünya Medikal Sanayideki Pazarlar ve Potansiyelleri
Pazar Çeşidi
Toplam Pazar (Milyar $)
Anestezik ve Solunum Cihazları
48,08
Kardiyoloji ve Göğüs Cerrahisi
55,80
Kozmetik Cerrahi Ürünleri
5,94
Genel Cerrahi ve Tedavi Cihazları
18,40
İntravenöz ve İnfüzyon Cihazları
8,90
Minimal İnvaziv Cerrahi Cihazlar
21,07
Nöroloji ve Nöromusküler Cihazlar
6,53
Oftalmik ve Optik Aletler
14,25
Ortopedik Protez ve Cihazlar
37,10
Tek Kullanımlık Cerrahi ve Sarf
20,48
Üroloji ve Kadın Hastalıkları Cihazlar
12,47
Yara Bakımı ve Biyomalzeme
23,45
Diğer
24,34
Kaynak: Frost ve Sullivan, 2011.
9
Türkiye’de tıbbi cihaz ve malzeme alanının düzenlenmesi Sağlık Bakanlığı tarafından
yapılmaktadır. Ayrıca bu amaçla özel olarak Tedavi Hizmetleri Genel Müdürlüğü bünyesinde
Biyomedikal Mühendislik Hizmetleri Daire Başkanlığı, Piyasa Gözetimi ve Denetimi Şube
Müdürlüğü ve Tıbbi Cihaz Planlama Şube Müdürlüğü faaliyet göstermektedir.
Diğer ülkeler ile kıyaslandığında Türkiye’deki medikal sanayi sektörü oldukça genç bir
sektördür. 2010 yılı itibariyle tıbbi cihazların üretimi sıralamasında Türkiye dünyada 30.
Sırada yer almaktadır.
Türkiye’de medikal sanayi sektörü büyük oranda dışarıya bağımlıdır. Tıbbi cihazların
neredeyse tamamı, alet ve sarf malzemelerinin ise büyük bir kısmı ithal edilmektedir. Tıbbi
alet ve malzemelerin üretimini ve ihracatını yapan küçük ölçekli de olsa yerli firmalar
bulunmaktadır. Türkiye’de de gelişen bu sektör iş gücü ve tesis bakımından büyük bir
potansiyele sahiptir. Tıbbi cihaz sektörü yarattığı katma değer açısından Türkiye
sıralamasında 13. sırada yer almaktadır. Sektörde yaratılan istihdamın toplam istihdam
içindeki payı %0,9’dur.
Tablo 3: Türkiye Medikal Sanayi Sektöründe Yer Alan Firmaların Sayısı
Firma Faaliyetleri
Firma Sayısı
Toplam Üretici Firma Sayısı
1.060
İthalatçı Firmalar
3.741
Toplam Firma Sayısı
4.801
Kaynak: TUSİAD, 2011
Türkiye’de Medikal Sanayi Sektöründe yer alan firmalar, TİSK’e bağı Türkiye Sağlık
Endüstrisi İşverenleri Sendikası (SEİS) yerel dernekler ve bu derneklerin oluşturduğu bir
konferasyon (Tüm Tıbbi Cihaz Üreticisi ve Tedarikçi Dernekleri Federasyonu – TÜMDEF),
Sağlık
Gereçleri
Üreticileri
ve
Temsilcileri
Derneği
(SADER)
yapısı
altında
örgütlenmişlerdir. Tıbbi Cihaz Sektörü TOBB bünyesinde Türkiye Medikal Sektör Meclisi ile
temsil edilmekte ve faaliyetlerini sürdürmektedir.
OSB’lerdeki kuruluşlar aynı üretim dalında faaliyet gösteren ya da ürettikleri ürünler
birbirinin yan ürünü veya tamamlayıcısı olan orta ve küçük ölçekli kuruluşlardır. OSB’ler
mekan düzenleme aracı olduğu gibi, aynı zamanda bir gelişme aracıdır. İhtisas OSB’ler ise bir
kalkınma modeli olarak kümelenmeye birinci elden katkı sağlamakta ve kümelenme modeli
10
çerçevesinde birlikte hareket eden firmaların uygun yatırım alanı ihtiyaçlarının karşılaması
açısından önemli rol oynamaktadır.
Samsun’da var olan 5 OSB’nin hepsinin yeterli kapasite kullanım oranına sahip olmaması
yeni bir ihtisas OSB yaratılmasının önünde büyük bir mevzuat sıkıntısı yaratmaktadır.
Mevzuattaki ve teşvik mekanizmalarındaki diğer sıkıntılar yatırımcıyı düşündürmektedir.
Samsun’da Medikal Sanayinin en büyük sıkıntısı dışa olan bağımlılığıdır. Samsun’un
özellikle cerrahi alet üretiminde el işçiliğinin gelişmiş, pratik bilgilerinin ve yönetim
organizasyon yeteneğinin yüksek ve medikal sanayi yapısının esnek olmasına rağmen kendine
bir marka imajı yaratamamıştır. En büyük sıkıntılardan bir diğeri nitelikli iş gücünün sürekli
olmamasıdır. Bölgedeki meslek liseleri teknik açıdan yetersiz kalmakta ve üniversite
mezunları teorik bilgiye sahip olmanın ötesine geçememektedir. Firmalar kendi elemanlarını
yetiştirmek zorunda kalmakta kendi tedarikleri için elemanlarına yeni iş alanları açmakta ve
onları bu alanlarda teşvik etmektedirler. Fakat bu çabaları kendi asli işlerine odaklanmalarını
güçleştirmekte ve ihtisaslaşmalarının önünde bir engel teşkil etmektedir. Üretimin her adımını
kendilerinin gerçekleştirmeleri malzemeleri verimsiz kullanılmasına da yol açmaktadır.
Fikirlerinin olmasına rağmen yenilik ve Ar-Ge yapma kapasitesi düşüktür. Üretim
kapasitelerinin yetersiz olması ihracatta büyük hacimli satışlar gerçekleştirememelerine neden
olmaktadır.
Diğer yandan, bölgesel düzeyde yatırım ve teşviki arttıracak düzeyde genişleyecek mekan
bulunmamaktadır. Lojistik ve uluslararası tanınırlık açısından sahip olunan avantaja rağmen
giderek büyüyen OSB yapısının yanlış stratejilerle dağınık bir yapıya dönüşme riski
(hammaddeye ve limanlara uzaklık gibi) avantajlarını dezavantaja çevirebilecek kadar
büyüktür. Medikal sanayinin emek yoğun olması nedeniyle insanların yaşam stilleri ve
alışkanlıkları ihtisas OSB için alternif mekan arayışında en az coğrafi konum kadar etkilidir.
En az savunma sanayi kadar stratejik öneme sahip gelecek vadeden medikal sanayi
sektöründe yenilikçilik-girişimcilik kültürünün yerleşebilmesi için öncelikle gelecek referanslı
olmak ve güçlü bir vizyon, misyon ve bölge ihtiyaçlarına cevap veren stratejiler ile
desteklenen bir işletme modeline ihtiyaç duyulmaktadır.
Medikal Sanayi Sektöründe bölgesel analizinin yapılabilmesi için daha önce yapılan
çalışmaların incelenmesi, araştırma yapılan konu hakkında önemli bir zemin oluşturmaktadır.
11
Bölge insanının alışkanlıkları ve tüketim davranışları fizibilite çalışmaları için büyük önem
taşıması nedeniyle niçin? Sorusuna da cevap arayarak sektörün temel yapı taşları olan
oyunculardan bilgi ve veri elde edilmeye çalışılmıştır. Sektörün mevcut durumunda
güçlüklerin ve zayıflıkların gelecekte ise karşılaşılabilecek fırsat ve tehditler çekirdek
yeteneklerden yola çıkarak GZFT (SWOT) analizi ile ortaya konmuştur. Samsun’da yerel
ekonomik kalkınmanın hızlanmasına destek olunması ve sektörün kümelenme çalışmalarına
yön vermek amacıyla ilgili alt yapının oluşturulması için sektörünün bölgesel analizi
çıkarıldıktan sonra, sektörün ihtiyacı olan medikal ihtisas Organize Sanayi Bölgesi
planlanması için talep analizi de kullanılarak bir fizibilite raporu oluşturulmuştur. Diğer
yandan sektörün kısa uzun ve orta vadede stratejilerinin belirlenmesi için yerel medikal
sektörün sorunlarından yola çıkarak çözüm noktasında yapılması gerekenler zaman değer
zincirinde önceliklendirilmiştir. Araştırma sırasında yarı-yapılı yüz-yüze anket, odak grup
toplantısı, yarı yapılı mülakat, saha gözlem ve ortak akıl toplantısı tekniklerine müracaat
edilmiştir.
En az savunma sanayi kadar stratejik öneme sahip olan medikal sanayinin fiziki çalışma
koşullarının iyileştirilmesi, verimliliğin ve üretimin artırılması, nitelikli işgücüyle istihdam
yaratabilmek için bölge ve ülke genelindeki sahaya ilişkin üreticilerin birlikteliği büyük önem
taşımaktadır. Böylece gelecek vadeden medikal sanayi sektöründe yenilikçilik-girişimcilik
kültürü de yerleşmiş olacaktır. Bu anlamda tüm paydaşların katılımcılığıyla üretimi emek
yoğun olan Samsun’da teknolojik alt yapının geliştirilmesi ve çağla özdeş modern
teknolojilerle büyük boyutlarda ve katma değeri yüksek ürünler elde edecek; ihracat
kapasitesini arttıracak; ulusal ve bölgesel kalkınmaya katkı sağlayacak ve ileride örnek
alınabilecek bir ihtisas OSB modeli ortaya konulmuştur. Araştırma ve geliştirme, tedarik ağı,
eğitim ve finansman mekanizmalarını içeren imalat planlaması ve koordinasyonu güçlü olan
bu işletme modeli ile hem mevcut kümelenme geliştirmeye sağlam bir zemin hazırlanmış,
hem de bölgenin medikal sanayi alanında bir cazibe merkezi haline gelmesi sağlanmıştır.
.
12
MEDİKAL SANAYİ
SEKTÖRÜNÜN
DÜNYA
EKONOMİSİNDEKİ YERİ
13
1.1
Medikal Sanayi Sektörünün Dış Piyasalardaki Durumu
Tıbbi Cihaz ve Aletler 15-20 yıl önce 100 civarında iken bugün 7.000'i aşmıştır. Örneğin
başlangıçta sadece 3 firma ultrason cihazı üretirken bugün 70’den fazla firma bu cihazı üretir
hale gelmiştir. Her yıl 100 kadar yeni tıbbi cihaz piyasaya sunulmaktadır. Dünyada medikal
sektörünün sürekli olarak geliştiği görülmektedir.
Şekil 2: 2010 Dünya Medikal Sanayi Pazarının Genel Görünümü (%)
21,5
40,7
1,8
2,1
2,2
2,7
3,4
3,6
3,8
8,1
10,1
ABD
Japonya
Almanya
Fransa
İtalya
Çin
İspanya
Kanada
İsviçre
Diğer
İngiltere
…Kaynak: Frost ve Sullivan,2011.
Bu sektöre öncelik veren politikalar izleyen A.B.D., AB ülkeleri, Japonya, Çin ve Kanada
ulusal ekonomilerine önemli katkılar sağlamışlardır. Elde ettikleri kazanca göre dünya tıbbi
cihaz pazarının %41’i ABD’nin, %23’ü Avrupa Birliği’nin %10’u Japonya’nın elinde
bulunmaktadır. Pazarın 2009 ile 2014 yılları arasında kalan zaman dilimi içerisinde yıllık
%4.4 bileşik büyüme oranı ile 2015 yılı başında 368,5 milyar dolar büyüklüğe ulaşacağı
tahmin edilmektedir.
14
Tablo 4: Dünya Medikal Sanayi Sektöründe Yaratılan Katma Değer (Ülkelere Göre,Milyon $)
Sıra
Ülke
2005
2006
2007
2008
2009
2010
1
ABD
72.534,8
77.099,8
86.661,9
94.245,9
87.420,3
100.800,7
2
Japonya
20.097,8
21.078,4
20.300,6
24.119,4
24.923,8
29.207,7
3
Almanya
14.435,0
15.693,0
17.936,0
19.978,0
19.305,5
19.595,7
4
Fransa
6.712,9
7.139,6
8.107,9
9.121,0
8.915,7
8.889,8
5
İngiltere
8.278,1
8.740,0
9.393,2
10.300,8
9.024,2
8.477,3
6
İtalya
7.528.4,8
7.734,6
8.169,2
8.8210
8.612,0
8.359
7
Çin
4.046,7
4.036,5
4.751,8
5.883,4
7.045,6
7.810,8
8
Kanada
4.034,7
4.479,1
5.006,6
5.513,9
5.360,5
5.779,2
9
Rusya
1.773,2
2.927,4
4.685,7
6.219,3
4.302,7
5.186,1
11
İsviçre
2.704,7
3.027,3
3.487,6
4.299,1
4.307,0
4.480,9
12
Güney Kore
2.959,9
3.493,1
4.067,2
4.148,0
3.590,0
4.341,1
14
Brezilya
1.289,9
1.636,8
2.146,0
2.676,5
2.798,9
3.497,9
17
Hindistan
1.188,4
1.416,9
1.719,9
2.029,2
1.991,0
2.357,9
19
Türkiye
1.383,4
1.589,7
1.888,6
2.097,9
1.711,1
1.919,8
33
İsrail
756,2
837,8
834,6
904,4
785,2
861,8
42
Venezuela
283,2
267,0
428,5
928,2
970,3
572,2
47
Şili
248,6
321,7
348,6
398,4
364,4
431,6
Dünya Toplam
179.734,2
195.577,9
219.827,2
247.338,0
235.002,2
258.423,6
Dünya Medikal Sanayi
Sektörüne bakıldığında sektör liderinin Amerika olduğu
görülmektedir. Amerika’yı Japonya ve Almanya izlerken Türkiye 1919,8 milyon $ ile
19’uncu sırada yer almaktadır. Dünya Medikal Sanayi Sektörünün toplam değeri 258.423, 60
milyon $’dır. Türkiye dünya medikal sanayi sektöründen %0.74 pay almaktadır.
Şekil 3: Kıtalara Göre Medikal Sanayi Sektöründe Yaratılan Katma Değer (Milyon $)
300.000,00
250.000,00
200.000,00
150.000,00
100.000,00
50.000,00
0,00
Amerika Batı Avrupa
Asya ve Orta Avrupa Orda Doğu
Pasifik
ve Afrika
15
Dünya
Toplam
Tablo 5: Dünya Medikal Sanayi Sektöründe Kişi Başına Yaratılan Katma Değer
(Ülkelere Göre, $)
Sıra
Ülke
2005
2006
2007
2008
2009
2010
1
İsviçre
363
403
459
558
553
572
2
ABD
245
258
288
310
285
326
5
Almanya
175
190
217
241
233
236
6
Japonya
158
165
159
189
196
230
11
Kanada
125
137
152
165
159
170
16
Fransa
110
116
131
146
142
141
18
İtalya
128
131
138
148
144
139
19
İngiltere
137
144
154
168
146
136
21
İsrail
109
119
116
124
106
114
27
Güney Kore
61
72
83
84
73
88
40
Türkiye
20
23
27
29
24
26
42
Şili
15
20
21
24
22
25
48
Venezuela
11
10
16
33
34
20
49
Brezilya
7
9
11
14
15
18
59
Çin
3
3
4
5
5
6
63
Hindistan
1
1
2
2
2
2
Dünya Toplamı
34
37
41
46
43
47
Dünya Medikal Sanayi Sektöründe en fazla katma değer yaratan ülke ABD olmasına rağmen
2010 yılında kişi başına en fazla olan ülke 572 dolar ile İsviçre’dir. Türkiye ise 26 $’la 40.
sırada yer almaktadır. Dünya genelinde kişi başına düşen medikal sanayi geliri 47’dir.
Şekil 4: Kıtalara Göre Medikal Sanayi Sektöründe Kişi Başına Yaratılan Katma Değer ($)
200
150
100
50
0
Batı Avrupa
Amerika
Merkez ve Doğu Orta Doğu ve
Avrupa
Afrika
16
Asya ve Pasific Dünya Ortalama
1.2 Medikal Sanayi Sektörünün Dünyada ve AB Ülkelerindeki Durumu
Dünya Medikal Sanayi Sektöründe yer alan cihaz ve aletler ana kategoride sarf malzemeleri,
tanı ve görüntüleme cihazları dişçilik aletleri, ortopedi ve protez cihazları, tedavi edici
cihazlar ve diğer ürünler olarak değerlendirilebilir.
1.2.1 Dünya Medikal Sanayi Sektörünün Alt Pazarlarının Dünyadaki Durumu
Medikal Sanayi Sektöründe sarf malzemeleri en büyük pazarı oluşturmaktadır.
Tablo 6: Medikal Sanayi Sektöründe Ülkelere Göre Sarf Malzemeleri Pazarı (2010, Milyon $)
Sıra
Ülke
2005
2006
2007
2008
2009
2010
1
ABD.
7.742,0
7.513,4
6.876,2
7.839,8
7.944,3
8.459,3
2
Japonya
3.134,6
3.474,2
3.115,1
4.207,9
3.783,4
4.801,1
3
Almanya
2.913,0
3.163,0
3.573,0
4.033,0
3.991,9
3.947,3
7
Çin
516,8
575,1
704,8
956,0
1.147,5
1.287,4
9
Brezilya
343,2
433,5
561,1
654,8
759,1
945,4
10
Kanada
669,7
770,9
869,5
901,4
871,2
940,3
13
Rusya
207,0
281,8
404,7
526,5
508,8
620,3
18
Hindistan
201,6
274,4
327,5
345,1
387,6
461,2
19
Güney Kore
229,8
278,4
339,9
369,9
375,9
454,7
23
Türkiye
206,8
252,2
321,3
331,0
284,9
322,0
Dünya Toplamı
27.660,7
29.584,3
31.270,8
36.229,3
35.574,8
38.061,2
Amerika bu pazardan %22 pay alırken Türkiye 322 milyon $ ile aldığı pay %1 bile değildir.
Amerika’yı %12,6 pay ile Japonya ve %10,3 pay ile Almanya izlemektedir.
Şekil 5: Medikal Sanayi Sektörü Kıtalara Göre Sarf Malzemeleri Pazarı (2010, Milyon $)
40.000,00
30.000,00
20.000,00
10.000,00
0,00
Batı Avrupa
Amerika
Merkez ve Orta Doğu
Doğu Avrupa ve Afrika
17
Asya ve
Pasific
Dünya
Ortalama
Tablo 7: Medikal Sanayi Sektörü Ülkelere Göre Teşhis ve Görüntüleme Cihazları Pazarı
(2010, Milyon $)
Sıra
Ülke
2005
2006
2007
2008
2009
2010
1
ABD
25.505,7
26.654,9
28.488,4
28.753,5
25.291,3
28.942,1
2
Japonya
6.909,9
7.270,6
6.516,5
7.359,7
8.180,6
9.300,3
3
Almanya
3.376,0
3.805,0
4.299,0
4.548,0
4.169,0
4.231,5
4
Çin
1.901,4
1.803,3
2.171,6
2.495,3
2.914,4
3.209,5
5
Rusya
642,4
1.258,7
2.004,2
2.528,9
1.699,5
2.067,9
9
Kanada
1.066,6
1.163,7
1.254,3
1.396,6
1.258,9
1.344,1
10
Güney Kore
505,2
681,8
1.054,7
1.033,4
817,4
1.083,1
11
Hindistan
458,7
542,9
633,6
783,1
730,2
864,5
12
Brezilya
363,9
467,7
594,0
710,6
678,0
838,4
18
Türkiye
347,8
401,2
465,3
534,6
391,1
438,7
Dünya Toplam
51.893,5
56.073,9
61.033,0
65.006,8
60.055,6
66.618,1
Medikal Sanayi Sektöründe teşhis ve görüntüleme cihaz ve aletleri bakımından en büyük payı
%48 ile yine Amerika alırken onu %24 pay ile Avrupa izlemektedir.
Şekil 6: Medikal Sanayi Sektörü Kıtalara Göre Teşhis ve Görüntüleme Cihaz Pazarı
(2010, Milyon $)
70.000,00
60.000,00
50.000,00
40.000,00
30.000,00
20.000,00
10.000,00
0,00
Amerika
Asya ve
Pasifik
Batı Avrupa
Kaynak:Espicom, 2011.
18
Orta ve Doğu Orta Doğu ve Dünya Toplam
Avrupa
Afrika
Tablo 8: Dünya Medikal Sanayi Sektörü Ülkelere Göre Dişçiliğe İlişkin Alet ve Cihaz Pazarı
(2010, Milyon $)
Sıra
Ülke
2005
2006
2007
2008
2009
2010
1
ABD
3.032,2
3.242,0
3.549,4
3.906,8
3.730,5
4.358,3
3
Japonya
951,7
1.276,4
1.203,2
1.723,3
1.576,7
1.738,3
2
Almanya
1.455,0
1.563,0
1.758,0
1.898,0
1.970,0
2.032,8
15
Çin
69,0
84,4
111,0
150,4
191,9
221,6
8
Kanada
329,1
353,8
383,5
410,7
413,7
436,7
11
Rusya
97,7
135,2
218,9
303,8
208,2
247,5
9
Güney Kore
389,8
490,5
513,1
513,3
375,2
394,2
19
Türkiye
70,5
81,5
96,2
129,2
105,3
120,3
13
Brezilya
101,2
112,6
152,2
187,5
195,0
240,2
29
Hindistan
28,9
38,0
49,2
58,2
55,5
66,7
Dünya Toplam
11.024,6
12.438,7
13.759,1
15.671,3
14.721,3
15.838,3
Medikal Sanayi Sektörünün alt kategorilerinden biri olan dişçilik ile ilgili aletler en fazla
Avrupa %45’lik paya sahiptir. Amerika ise %33’lük bir paya sahiptir.
Şekil 7: Medikal Sanayi Sektörü Kıtalara Göre Dişçiliğe İlişkin Alet ve Cihaz Pazarı
(2010, Milyon $)
18.000,00
16.000,00
14.000,00
12.000,00
10.000,00
8.000,00
6.000,00
4.000,00
2.000,00
0,00
Batı Avrupa
Amerika
Asya ve Pasifik
19
Merkez ve Orta Doğu ve Dünya Toplam
Doğu Avrupa
Afrika
Tablo 9: Medikal Sanayi Sektörü Ülkelere Göre Ortopedi ve Protez Alet ve Cihaz Pazarı
(2010, Milyon $)
Sıra
Ülke
2005
2006
2007
2008
2009
2010
1
ABD
4.359,3
5.289,6
8.496,2
11.784,9
10.816,0
14.428,6
2
Japonya
2.346,6
2.157,3
2.110,9
2.612,0
3.056,0
3.937,4
3
Almanya
1.784,0
1.935,0
2.205,0
2.562,0
2.562,6
2.626,8
9
Kanada
173,3
183,9
234,0
311,3
358,6
406,4
11
Brezilya
151,3
200,6
277,2
379,5
404,5
517,9
12
Çin
173,3
183,9
234,0
311,3
358,6
406,4
15
Güney Kore
511,8
445,1
290,1
323,8
293,6
309,2
16
Türkiye
168,9
214,4
226,5
292,8
271,8
308,8
17
Rusya
66,8
113,5
175,8
275,2
225,6
283,5
26
Hindistan
34,7
38,6
57,1
88,2
105,6
130,4
Dünya Toplam
16.538,0
18.201,2
22.884,3
28.939,5
28.089,3
33.485,4
Amerika 2010 yılında Ortopedi ve Protez Alet ve Cihaz pazarının %48’ine sahiptir. Avrupa
ise %32’sine Sahiptir. Türkiye’nin ise dünya sıralamasında 308.8 milyon $ ile Güney
Kore’den sonra 16 sıradadır.
Şekil 8:Medikal Sanayi Sektörü Kıtalara Göre Ortopedi ve Protez Alet ve Cihaz Pazarı (2010,
Milyon $)
40.000,00
35.000,00
30.000,00
25.000,00
20.000,00
15.000,00
10.000,00
5.000,00
0,00
Amerika
Batı Avrupa Asya ve Pasifik Orta ve Doğu Orta Doğu ve Dünya Toplam
Avrupa
Afrika
20
Tablo 10:Medikal Sanayi Sektörü Ülkelere Göre Tedavi Edici Cihazların Pazarı
(2010, Milyon $)
Sıra
Ülke
2005
2006
2007
2008
2009
2010
1
ABD
4.181,3
4.130,4
4.417,6
4.683,7
4.995,7
5.156,8
2
Japonya
2.083,1
2.060,8
2.511,9
2.684,7
2.743,7
3.090,7
3
Almanya
1.543,0
1.716,0
2.103,0
2.387,0
2.196,0
2.323,0
7
Çin
602,1
654,4
702,9
886,9
1.078,9
1.196,6
9
Kanada
411,9
724,5
812,6
864,0
828,4
891,4
12
Rusya
183,4
309,7
508,7
695,0
537,9
662,2
13
Güney Kore
354,2
399,7
441,1
449,4
426,1
566,1
14
Brezilya
180,3
221,6
278,6
328,5
354,4
440,5
22
Türkiye
125,8
167,4
202,4
211,1
172,5
195,0
25
Hindistan
53,3
71,0
92,7
104,9
141,4
174,9
Dünya Toplam
17.348,1
19.302,0
22.308,8
24.992,5
24.607,5
25.659,6
Amerika 2010 yılında Medikal Sanayi Sektörü içinde tedavi edici mekanik ve mekanik
olmayan cihaz pazarı toplamın %28’ine sahiptir. Avrupa ise %44’lük bir payla bu alanda lider
konumdadır. Türkiye dünya sıralamasında 195.0 milyon $’lık yarattığı katma değer ile 22
sırada yer almaktadır.
Şekil 9: Medikal Sanayi Sektörü Kıtalara Göre Tedavi Edici Cihazların Pazarı
(2010, Milyon $)
30.000,00
25.000,00
20.000,00
15.000,00
10.000,00
5.000,00
0,00
Batı Avrupa
Amerika
Asya ve Pasifik Orta ve Doğu Orta Doğu ve Dünya Toplam
Avrupa
Afrika
21
1.2.2 Dünya Medikal Sanayi Sektöründe Dış Ticaret
2009 yılında meydana gelen küresel ekonomik krizin etkileri medikal sanayi sektöründe de
görülmüştür. Özellikle 2005’ten 2009 yılına kadar bir büyüme trendi yakalayan dünya ihracatı
2009 yılında keskin bir düşüş yaşamıştır. 2010 yılında ise ihracat değerlerinde bir toparlanma
görülmektedir. 2010 yılında ihracatın ithalatı karşılama oranı %97’dir.
1.2.2.1 Dünya Medikal Sanayi Sektöründe İthalat
Dünya Medikal Sanayi İthalatı yaklaşık 166 dolar olarak gerçekleşmiştir. Dünya ithalatının
%25’i Amerika’nın elinde %51!i ise Avrupa’nın elindedir.
Şekil 10: 2010 Dünya Medikal Sanayi Sektörü İthalatı (Bin $)
1.000.000.000
900.000.000
800.000.000
700.000.000
2010
600.000.000
2009
500.000.000
2008
400.000.000
2007
300.000.000
200.000.000
2006
100.000.000
2005
0
Batı Avrupa
Amerika
Asya ve
Pasifik
Orta ve
Doğu
Avrupa
Orta Doğu
ve Afrika
Toplam
Dünya
Dünya ithalatının büyüme oranı 2010 yılında %6,5’luk bir artış göstermiştir. En dalgalı seyir
Orta ve Doğu Avrupa’da görülmüştür. 2008 yılında %30,9 olan ithalatın büyüme hızı 2009
yılında %21,5 küçülme göstermiş bir sonraki sene ise (2010 yılında) %10,1 artış göstermiştir.
22
Şekil11:Dünya Medikal Sanayi İthalatının Büyüme Hızı (%)
Dünya Ortalama
Batı Avrupa
2010
2009
Orta Doğu ve Afrika
2008
2007
Orta ve Doğu Avrupa
2006
2005
Amerika
Asya ve Pasifik
-30
-20
-10
0
10
20
30
40
50
Kaynak: Espicom, 2011
1.2.2.2 Dünya Medikal Sanayi Sektöründe İhracat
Dünya Medikal Sanayi İhracatı yaklaşık 161 dolar olarak gerçekleşmiştir. Dünya ithalatının
%25’i Amerika’nın elinde %58’i Avrupa’nın elinde, % 14’ü ise Asya ve Pasifik ülkeleri
gerçekleştirmektedir.
Şekil 12: Dünya Medikal Sanayi Sektöründe İhracat (Bin $)
900.000.000
800.000.000
700.000.000
600.000.000
500.000.000
400.000.000
300.000.000
200.000.000
100.000.000
0
2010
2009
2008
2007
2006
2005
Batı Avrupa
Amerika
Asya ve
Pasifik
Orta ve Doğu Orta Doğu ve
Avrupa
Afrika
23
Toplam
Dünya
Dünya medikal sanayi ihracatının büyüme oranı 2010 yılında %7’lik bir artış göstermiştir. En
dalgalı seyir Orta ve Doğu Avrupa’da görülmüştür. 2008 yılında %27,3 olan ihracatın
büyüme hızı 2009 yılında % - 9,9’lara gerilemiştir. Bir sonraki sene ise (2010 yılında)
%11,7’lik bir büyüme hızı yakalamıştır.
Şekil 13: Dünya Medikal Sanayi İhracatının Büyüme Hızı (%)
Dünya Ortalama
Batı Avrupa
2010
2009
Orta Doğu ve Afrika
2008
Amerika
2007
2006
Orta ve Doğu Avrupa
2005
Asya ve Pasifik
-20
-10
0
10
20
30
40
1.2.3 Dünya Medikal Sanayi Sektöründe İstihdam
Avrupa Birliği’nde tıbbi malzeme sektörünün toplam imalat sanayi içindeki payı %1,2’dir.
İstihdam açısından Almanya ve İngiltere ilk sıralarda yer almaktadırlar. Bu ülkelerin ardından
Fransa, İsviçre, İtalya, Romanya ve İsveç gelmektedir. İsveç, Avrupa tıbbi cihaz pazarında
çalışanların % 3,5 oranına sahipken ihracat gelirinin % 9’nu yine bu sektörden sağlamaktadır.
Tıbbi cihaz sektörü Avrupa’da son derece büyük bir öneme sahip ve yaklaşık 11 bin üreticinin
faaliyet gösterdiği büyük bir sanayidir. Bu üreticilerin %80’i KOBİ’lerdir ve Avrupa’da
sektörün yıllık büyüme oranı yaklaşık %6, toplam çalışan sayısı AB ve EFTA ülkeleri olmak
üzere toplam 590 bin personelden oluşmaktadır.
Avrupa tıbbı teknoloji sanayi birliği (EUCOMED) tıbbi cihaz sektörünün Avrupa Birliği
seviyesindeki örgütüdür ve temsil ettiği şirket sayısı 4500’dür. Bu kuruluş AB düzeyinde
sektörle ilgili kararlar alma sürecinde üyelerin çıkarlarını temsil etmektedir. Ayrıca
ülkelerinde kendi ulusal düzeyde dernek ve kuruluşları mevcuttur.
24
2006 EUCOMED verilerine göre Avrupa Birliği Tıbbi Cihaz Sektöründe istihdam edilen
çalışan sayıları aşağıdaki Tablo’da verilmiştir.
Tablo 11: Avrupa’da Tıbbi Cihaz Sektöründe İstihdam (2006)
Ülkeler
Almanya
İngiltere
Fransa
İsviçre
İtalya
İrlanda
Diğer
Dünya Toplam
Kaynak: TOBB, 2010.
Çalışan Sayısı
110.000
60.000
40.000
40.000
29.815
26.000
128745
434.560
Toplam Yüzdesi
25,30
13,80
9,20
9,20
6,90
6,00
29,6
100
Avrupa’da 250’den az kişi çalıştıran firma sayısı %80’den fazla olmakla birlikte bu alanda
toplam yaklaşık500.000 istihdam yaratılmıştır.
1.3 Medikal Sanayi Alanında Teknoloji ve Ar-Ge Çalışmaları
Ar-Ge çalışmaları harcamalarının en yüksek olduğu Amerika ve diğer Avrupa Birliği ülkeleri
medikal sanayide yenilik yarışında ön sıralardaki yerlerini almışlardır. Tıbbi ürün
çeşitliliğinin çok farklı mühendislik dallarıyla ilgili teknolojileri gerektirmesi, Ar-Ge
harcamalarının en yüksek olduğu ABD ve Japonya’nın Medikal Sanayi sektöründe de en
başta yer almalarını sağlamaktadır.
ABD ve Avrupa’da tıbbi teknolojilere ayrılan oran bu ülkeler için yaklaşık olarak milli gelirin
yaklaşık %6’sını meydana getirmektedir. Tıbbi cihaz üretimi gelişmiş ülkelerde oldukça
yüksek standartlar çerçevesinde yürütülmekle beraber sürekli bir denetim mekanizması ile
işlemektedir.
Avrupa’da şırınga ve bandajdan ortopedik implantı ve kalp piline kadar 500.000 medikal
teknoloji bulunmaktadır. Avrupa’daki sektör 2009 yılında 95 milyar € satışta bulunmuştur. Bu
satışların %30’undan fazlası diğer ülkelere yapılmıştır. Avrupa’nın büyüme oranı yıllık %5
civarındadır. Satışlardan elde edilen gelirin %8’i Ar-Ge’ye yatırım yapmak için ayrılmaktadır.
Avrupa’daki medikal sanayiye yönelik araştırma geliştirme endüstrinin büyüme hızı yıllık
%5’ten fazladır.
25
Şekil14:2010 Yılı Dünya Medikal Sanayi Ar-Ge Yatırımlarının Seviyesi
Çin
Hindistan
Orta
Amerika
İspanya
Fransa
İtalya
İngiltere
Düşük
Almanya
2005
2006
2007
2008
2009
2010
Kaynak: Frost ve Sullivan, 2011.
Asya’da Ar-Ge yatırımlarının giderek arttığı görülmektedir. Çin ve Hindistan gibi ülkeler
medikal sanayi sektöründe en yenilikçi ülkeler arasındadır.
1.3.1 Teknoloji ve Ar-Ge Alanında İsrail Örneği
İsrail’de medikal sanayi sektöründe sektöründe ciddi bir planlama yaparak ve eşgüdüm
sağlayarak başarı elde etmiştir. Girişimci kültürünü besleyen yenilikçi ve güçlü beşeri
sermaye altyapısı, başarılı akademik kurum ve araştırma enstitüleri, savunma sanayisindeki
buluşların diğer sektörlere yayılması, şirket Ar-Ge’si teknoloji kuluçka merkezleri, hastane ve
araştırma merkezlerinin desteklediği teknolojik altyapı, güçlü devlet desteği ve deneyimli
girişim sermayesi İsrail’de yaşam bilimlerinde başarılı şirketler yaratmıştır. Ayrıca
destekleyici bir iş ortamı, ileri bankacılık ve finans sektörü, patent ve markalara sağlanan
güçlü korumalar İsrail’in başarısındaki diğer faktörlerdir.
İsrail öncelikle İhracat ve Uluslararası İşbirliği Enstitüsü tarafından büyüme potansiyeli en
yüksek sektörleri belirlemiştir. Bu endüstrilerin geliştirilmesi için öncelikle eğitime önem
verilerek beşeri sermaye geliştirilmiştir. Yüksek nitelikli eğitilmiş işgücü ve dünya çapında iyi
araştırma enstitüleri ve Ar-Ge kuruluları yenilik için gerekli güçlü altyapıyı oluşturmuştur.
Hastanelerde görevli doktorlar, profesyoneller ve deneyimli araştırmacılar sektörün
ihtiyaçlarını bilen akademisyenler ile işbirliği yaparak, beşeri sermaye kümelenmesi
26
oluşturmuşlardır. İsrail’de disiplinler arası işbirliği de oldukça güçlüdür. Gelişmiş iletişim
teknolojileri, bilgisayar teknolojileri ve savunma sanayindeki bilgi ve gelişmeler özellikle
yaşam bilimlerinde yenilik ve uygulama alanı bulmuşlardır. Tıbbi araştırma enstitüleriyle
firmalar arasında güçlü bir işbirliği sağlanmıştır. Her üniversite ve araştırma enstitüsünün bir
araştırma yöntemi mekanizması mevcuttur. Bu mekanizma ile akademisyenlerin araştırma
için kaynak bulmasına ve bu fonların ve hibelerin yönetilmesine katkı sağlanır. Güçlü ticari
bağlantılar ile yatırımcılara ulaşılır. Buluşun piyasaya ulaştırılması ve ticaretleştirilmesi
yönünde gerekli tüm işlem ve süreçler takip edilir. Ayrıca teknoloji transferi sürecine de katkı
sağlanır.
İsrail üniversitelerinde altyapısı sağlam bir Ar-Ge laboratuvarları kurulmuştur. Ar-Ge
araştırmaları, Sanayi Bakanlığı’na bağlı bir Baş Bilim adamı Ofisi tarafından desteklenmekte
ve teşvik edilmektedir. Bu ofis akademik kuruluşlardan endüstriye bilim ve teknoloji
aktarımını teşvik etmekte, bireysel buluşlara ve başlangıç aşamasındaki şirketlere destek
vermektedir.
İsrail’de devlet tıbbi teknoloji sektörünü aktif olarak desteklemektedir. Araştırma bütçesinin
üçte biri yaşam bilimlerine ayrılmaktadır ve güçlü bir kümelenme söz konusudur. Tıbbi
teknoloji girişimcilerine lisans haklarından hisse yoluyla Ar-Ge ödenekleri sağlamakta,
bilimsel kuluçka desteği ve vergi muafiyeti gibi ilave teşvikler verilmektedir.
İsrail Sağlık Bakanlığı’na bağlı Tıbbi Cihaz Değerlendirme Birimi tarafından FDA’nın
laboratuar, hayvanlar ve klinik deneyleri ile ilgili standartlara göre üretilen cihazların
değerlendirilmesi
ve
denetimi
yapılmaktadır.
Alet
ve
cihazlar
ABD
kalitesini
garantilediğinden ürünün onaylanması ve piyasaya erişiminde çabukluk sağlanmaktadır.
1.3.2. Medikal Sanayi Sektöründe Satın Alma ve Birleşmeler
Satın alma ve birleşmeler tıbbi cihaz ve teknoloji endüstrisinde oldukça yaygındır. Birçok
gelecek nesil ve önemli teknolojiler genellikle tek ürün üreten girişim şirketleri tarafından
geliştirilmekte ve genellikle büyük firmalara satılmalardır. Böylelikle satın alan teknolojiyi
elde etmekte, satan da yatırım riski ve üretim maliyetleri ile mevzuat ve pazarlama
konusundaki deneyimsizlik risklerinden kurtulmaktadır. Tıbbi cihaz ve teknoloji şirketlerinin
kazançlarının üçte ikisi bu tarzdaki yenilik modelinden kaynaklanan geçmiş son iki yıldaki
ürün sürümünden elde edilmiştir.
27
Şekil 15:Medikal Sanayi Sektöründe Ana Birleşme ve Satın Almalar ile Aktarılan Değer
(2010, Milyon $)
5000
4000
3000
2000
1000
0
Boston
Covidien - ev3
Scientific
Inc
Corporation Asthmatx, Inc
3M Company - Medtronic, Inc -GE Healthcare - Johnson &
Arizant Inc.
Ardian, Inc.
Clarient, Inc. Johnson Micrus
Endovascular
Corporation
Kaynak: Frost ve Sullavian, 2011.
Yüksek küresel rekabet ülkelerin ulusal karakteristikleri ile yenilikçi teknolojilerin artmasını
sağlamıştır. Çok uluslu firmalar diğer ülkenin yasal yükümlülüklerini yerine getirerek kendi
teknolojik ürünlerini tanıtmak için şirket ortaklıklarına, satın almalarına ve büyümeye
odaklanmışlardır.
Tablo 12: Türkiye’de Tıbbi Cihaz Sektöründe Bazı Birleşme ve Satın Alma İşlemleri
Alıcı Şirket
Alıcının
Ülkesi
Partners in Life
Sciences (PILS)
İngiltere
Alvimedica ApS
Danimarka
Hisse
Alınan Şirket
Tarih
Betasan Bant
Sanayi
Nemed Tibbi
Urunler Sanayi
Ve Dis Ticaret
Ltd Sti
Aralık
2008
%100,0
Şubat 2008
%85,0
İşlem Değeri
(Milyon, $)
6,8
Kayanak: Deloitte, 2010.
Türkiye’de Ar-Ge etkinliklerinin yetersiz ve fikri mülkiyet hakları konusundaki zayıflıklara
rağmen Türkiye’de, dünya medikal sanayi sektöründe tanınmış çok uluslu şirketler ülkeye
çekilebildiği görülmektedir. Yukarıdaki Tablo’da 2008 yılında Tıbbi Cihaz Sektöründe
gerçekleşen satın almalara ilişkin bilgilere yer verilmiştir.
28
MEDİKAL SANAYİ
SEKTÖRÜNÜN
TÜRKİYE
EKONOMİSİNDEKİ YERİ
29
2.1 Türkiye Medikal Sanayi Sektörünün Mevcut Kapasite Kullanımı
Türkiye’deki Tıbbi Cihaz Üretimi piyasası tamamen özel yatırımcılardan oluşan bir piyasadır.
Aşağıdaki Tablo’da tıbbi ve cerrahi teçhizat ile ortopedik araçların imalatında 2009 yılının
aylık ortalama kapasite kullanım oranları verilmiştir.
Tablo 13: Türkiye Medikal Sanayi Sektöründe Kapasite Kullanım Oranı (2009)
Ay
Ortalama Kapasite
Kullanım Oranı (%)
Kullanılan Üretim Kapasitelerine Göre İşyeri Yüzdeleri (%)
40 - 59 arası
60 - 79 arası
80 - 100 arası
1
73,5
14,2
71,5
14,3
2
3
77,4
64,4
10,8
10,4
47,2
71,7
42,1
17,9
4
5
6
69,3
77,6
76,6
10,6
10,6
8,3
71,4
52,7
53,3
17,9
36,6
38,4
7
76,2
2,4
51,6
38,4
8
9
10
64
78,1
75,5
23,3
4,4
4,6
48,8
54,1
48,1
17,2
41,5
39,8
76,3
11
76,7
12
Kaynak: TUİK, 2011.
2,3
9,8
50,4
51,2
39,8
39
Tablo’dan şirketlerin çoğunun kapasitelerini yüzde 60 ile 79 oranında kullandığı
anlaşılmaktadır. Şirketlerin tam kapasite ile çalışamamaları hammadde eksikliği, işçilerle
ilgili meseleler, maddi imkânsızlıklar ve talep yetersizliğinden kaynaklanmaktadır.
2.2 Türkiye Medikal Sanayi Sektöründe Üretim
Üretimin tüketimi karşılama oranı % 8-10 arasında olup üretimde düşük teknoloji kapsamında
ürünler üretilmekte ve katma değer oranı düşük olmaktadır. Üretimde sektörel kümelenme;
İstanbul, İzmir, Ankara, Samsun ve Konya’da oluşmaktadır.
Son zamanlarda gerçekleşen yatırımlar ile Samsun’un özellikle cerrahi el aletleri imalatı
konusunda, Almanya-Tutlingen ve Pakistan-Sialkot kentlerinden sonra dünyanın üçüncü
cerrahi el aletleri üretim üssü olduğu bilinmektedir. Genel anlamda tıbbi cihaz imalat sanayi
firmalarının üretimleri, ulusal imalat sanayinin %0,83’ünü, istihdamın da %0,81’ini
oluşturmaktadır. Firmaların %57,39’u teknolojik yenilik yapmaksızın üretim faaliyetlerine
devam etmektedir. Serbest ithalat rejimi nedeniyle, ikinci hatta üçüncü el tıbbi cihazlar
30
kolaylıkla ithal edilmektedir. Gerek yeterli servis gerekse yeterli birikime sahip kullanıcı
altyapısı da yoktur.
Türkiye’de üretilen başlıca mallar; ameliyat masaları ve lambaları, anestezi cihazları,
jinekolojik masalar, cerrahi aspiratörler, oksijen verme cihazları, röntgen cihazları, şırıngalar,
iğneler, buhar ve kuru hava sterilizatörleri, kan alma koltukları, tıbbi gaz sistemleri, elastik
bandajlar, hasta yatakları, dişçi üniteleri, cerrahi aletler, drenaj, stent, kateter ve sondalar, taş
kırma cihazları, sedyeler, kan ve kan ürünleri, alma verme setleri, kan torbaları, ameliyat ve
muayene eldivenleri, hasta başı monitörleri, ortopedik protezler, ortopedik onarım
malzemeleri, ameliyat örtüleri ve katküt, santrifüjler, gazlı bez ve pamuk, elektrokoter,
röntgen banyo solüsyonları, ameliyat iplikleri, diş hekimliği onarım malzemeleri, tıbbi
maskeler, kan saklama dolapları, bio taşıyıcılar, defi brilatör, serum setleri ve paslanmaz çelik
ürün grubu olarak sıralanabilir.
Tablo 14: 2010-2011 Yılı Son Çeyrekte Medikal Sanayi Sektöründe Üretim ve Satış Değerleri
Araç ve Cihazlar
Şırıngalar; iğneli ya da
iğnesiz; tıbbi, cerrahi,
dişçilik veya veterinerlik
bilimlerinde kullanılanlar
Kaynak: TUİK.,2011.
Yıl
İş Yeri
Sayısı
Üretim
Değeri (TL)
4
Üretim
Miktarı
(Adet)
302.365.186
2010
2011
Satış Değeri
(TL)
70.359.758
Satış
Miktarı
(Adet)
277.017.262
4
181.894.868
23.700.352
178.117.452
23.684.579
43.195.872
2.2.1 Türkiye Medikal Sanayi Sektöründe Önemli Ulusal Üreticiler
Tıbbi Cihaz Sektöründe yer alan firmalar, TİSK’e bağlı Türkiye Sağlık Endüstrisi İşverenleri
Sendikası (SEİS), yerel dernekler ve bu derneklerin oluşturduğu bir konfederasyon (Tüm
Tıbbi Cihaz Üretici ve Tedarikçi Dernekleri Federasyonu-TÜMDEF), Sağlık Gereçleri
Üreticileri ve Temsilcileri Derneği (SADER) yapısı altında örgütlenmişlerdir. Tıbbi Cihaz
Sektörü TOBB bünyesinde Türkiye Medikal Sektör Meclisi ile temsil edilmekte ve
faaliyetlerini sürdürmektedir.

Bıçakçılar
1959 yılında kurulmuştur. İstanbul’da cerrahi cihaz ve alet üretimi yapan bir merkezleri
bulunmaktadır. Şirketin 550 çalışanı bulunmaktadır. Adana, Ankara, Antalya, İzmir, Konya
ve Samsun’da satış ofisleri bulunmaktadır.
31

Çağdaş Elektronik Medikal
1981 yılında kurulmuştur. Merkezi İstanbul’da olmak üzere Ankara’da satış ofisi
bulunmaktadır. Yaklaşık 25 çalışanı bulunan şirket çok geniş bir yelpazede tıbbi cihaz ve alet
üretmektedir.

Detaysan A.Ş.
1963 yılında kurulmuştur. Hastane mobilyaları üretmektedir. İzmir’de 75 çalışanı ve 5000
metre karelik alana kurulu olan şirketin hem satış hem de üretim merkezleri bulunmaktadır.
Afrika, Asya, Avrupa ve Orta Doğu’ya ihracatta bulunmaktadır.

Sesinoks Paslanmaz Ltd.
1990 yılında kurulmuştur. Medikal sanayi sektörü için paslanmaz çelik ve yapı malzemesi
üretmektedir. İstanbul’da 15 çalışanı ve iki deposuyla ulusal bir dağıtım ağı kurarak 3 milyon
dolar yıllık ciroya ulaşmıştır.

Bahadır A.Ş.
2008 yılında kurulan firma cerrahi aletler imalatı üzerine faaliyet göstermektedir.
Şekil 16: Medikal Sanayi Sektöründe Bulunan Üreticilerin İllere Göre Dağılımı (2009)
Kayanak: TOBB, 2009.
32
Sağlık Bakanlığı, 2009 verilerine göre Medikal Sanayi Sektöründe üretim yapılan bölge ve
illere bakıldığında üretimin İstanbul ve çevresinde yoğunlaştığı görülmektedir. Üretimde
İstanbul’u Ankara ve İzmir takip etmektedir. Bursa Eskişehir, Gaziantep, Kayseri, Denizli ve
Kocaeli gibi sanayi kentlerinin yanı sıra Samsun tıbbi cihaz sektöründe özellikle cerrahi
aletler alanında ilerlemiştir.
33
2.3
Türkiye Medikal Sanayi Sektöründe Dış Ticaret
Türkiye’nin medikal sanayi sektöründe ihracat yaptığı ülkelerin başında Almanya,
Azerbaycan, Fransa, Irak ve İtalya; ithalatta ise Amerika, Almanya, Çin, Japonya, İtalya ve
Avrupa ülkeleri gelmektedir. 2011 yılı ihracatı %37,5’luk bir artış göstermiştir. 2011 yılında
daha önce hiç ihracat yapılmayan Somali’de en fazla ihracat yapılan ülkeler sıralamasına
girmiştir. Ayrıca en çok ithalat gerçekleştiren 22. ülke olarak Türkiye’nin tedarikçileri arasına
İrlanda da onuncu sırada girmiştir. Türkiye’nin tıbbi cihazların ihracında büyüme oranı
geçmiş yıllara bakıldığında hızla artmıştır.
2009 yılında küresel ekonomik krizin etkisiyle dünya genelinde sert bir düşüş yaşanmasına
rağmen dış ticaret eğilimlerine bakıldığında Türkiye’nin küresel ekonomik krizden diğer
ülkeler kadar olumsuz etkilenmediği görülmektedir.
2.3.1 Türkiye Medikal Sanayi Sektöründe İhracat
Medikal sanayi sektöründe 2009 yılında ihracat başta Almanya (%12,5) olmak üzere
Azerbaycan (%10), Fransa (%7,4), Irak (%4,1), İtalya (%4,1) ülkelerine yapılmakta olup
toplamda yaklaşık 161,6 milyon dolar olarak gerçekleşmiştir. Avrupa’ya (%44,3) ise 71,3
milyon $ ihracat gerçekleştirilmektedir.
Tablo 15: Türkiye Medikal Sanayi Ürünleri İhracatı (2009, Bin $)
Sarf Malzemeleri
Tanı ve Görüntüleme
Dişçilik Ürünleri
Ortapedi ve Protez
5.163Ürünleri
Tedavi Edici Cihazlar
Diğer
Toplam
Almanya
Azerbeycan
Fransa
Irak
İtalya
2.694
1.822
6.871
5.695
1.091
373
832
2.066
6.175
2.874
378
101
3.311
292
397
Avrupa
(E-27)
15.810
7.236
17.360
1.962
1.091
965
157
451
8.264
1.683
5.163
20.195
1.638
6.176
16.064
263
1.630
11.931
568
2.585
6.663
510
1.605
6.566
4.818
17.816
71.304
Sarf malzemeleri, teşhis ve görüntüleme cihazları ile tedavi ürünleri araçları 2009 yılındaki
küresel ekonomik krizden etkilenmezken dişçilik araç ve cihazlarının ihracatında %4,8
oranında düşüş yaşanmıştır.
34
Şekil 17: Türkiye Medikal Sanayi Ürünleri İhracat Trendi (Bin $)
180.000
160.000
140.000
120.000
100.000
80.000
60.000
40.000
20.000
0
2005
2006
2007
2008
2009
2.3.2 Türkiye Medikal Sanayi Sektöründe İthalat
1997’den bu yana sürekli artış gösteren ithalat küresel krizin etkisiyle 2009 yılında 1.783,7
milyon dolardan 1.454,4 dolara %18,5 oranında gerilemiştir. Medikal sanayi sektöründe ABD
(% 25,1) Türkiye için 365.4 milyon dolar ile lider tedarikçidir. 2009 yılında ortopedik ve
protez ürünlerinin %35,6’sı Amerika’dan sağlanmıştır. Diğer cihaz ve alet ithal edilen
devletler Almanya (%19,9), Çin (%8,0), Japonya (%5,8) ve İtalya (%5,1)’dır. Avrupa
(%43,9)’dan yapılan ithalat tutarı ise 638,6 milyon $’dır.
Tablo 16: Türkiye Medikal Sanayi Ürünleri İthalatı (2009, Bin $)
Sarf Malzemeleri
Tanı ve Görüntüleme
Dişçilik Ürünleri
Ortapedi ve Protez Ürünleri
Diğer
Toplam
ABD
41.586
105.983
10.047
86.098
24.973
96.739
365.426
Almanya
15.662
93.231
15.242
29.140
25.506
110.393
289.174
Çin
28.435
30.198
3.635
4.186
21.086
29.275
116.815
Japonya
9.290
39.491
6.086
355
399
28.706
84.327
İtalya
6.327
18.304
9.113
10.875
6.029
22.916
73.564
AB (E-27)
75.529
171.799
36.975
102.197
62.895
189.254
638.649
Diğer tedarikçiler arasında Güney Kore (%2,1), Meksika (%2,0), Hollanda (%1,9), Tayland
(1,5), Serbest bölgeler (%0,9) ve İsrail (%0,7) bulunmaktadır. Türkiye en fazla ihracatı teşhis
ve görüntüleme teknolojilerinde göstermektedir. 2009 yılında toplam ihracat 1.4 milyon $
35
olarak gerçekleşmiştir. Teşhis ve görüntüleme cihazlarının toplam ihracat içindeki değeri
%25’dir. 2009 yılında meydana gelen küresel ekonomik krizi Türkiye ihracatını da olumsuz
etkilemiştir. 2008 yılına kadar bir büyüme trendi yakalayan medikal sanayi ihracatı 2009
yılında %22 oranında azalmıştır.
Medikal Sanayi Sektöründe sarf malzemeleri pazarına bakıldığında 2011 yılında 331.3 milyon
$ katma değer yaratılmıştır. Kişi başına ise 4,5$ katma değer üretilmektedir. Sarf malzemeleri
toplam pazarın %16,9’unu oluşturmaktadır. Yara bakım ürünlerinin %45’i Amerika, Çin ve
Tayland’dan ithal edilmektedir. Tek kullanımlık sarf malzemeleri (kan gruplama, ameliyat
eldivenleri, vb.) gibi ürünlerde %89 oranında İsveç, Malezya ve İrlanda’dan ithal
edilmektedir. Teşhis ve görüntüleme cihazları pazarında toplam 447,6 milyon $ değer
üretilirken kişi başına yaratılan katma değer 6 $’dır. Teşhis ve görüntüleme cihazları pazarı
toplam pazarın %94’ünü oluşturmaktadır. X ray ve radyo terapi gibi cihazların çoğunluğu
Amerika’dan ithal edilmektedir. Görüntüleme aletleri ve parçaları ise Japonya, Almanya ve
Belçika’dan ithal edilmektedir. 125.1 milyon $’lık katma değer yaratılan dişçilikle ilgili alet
ve cihaz pazarında X ray cihazları, dişçi sandalyesi vb. araçların %80’i İtalya’dan X ray
aletlerinin ise çoğunlukla Japonya’dan ithal edilmektedir. Dişçilik aletlerin %64’ü ise
Almanya ve Amerika’dan ithal edilmektedir. 2011 yılında ortopedi ürünleri pazarında kişi
başına yaratılan 4.3$’lık katma değerin toplamı 319.1 milyon $’dır.
Ortopedi ürünleri toplam pazarın %16,3’ünü oluşturmaktadır. Ortopedi uygulamalarının
%81’i ithal ürünlerle gerçekleştirilmektedir. Mekanik ve mekanik olmayan tedavi edici vb.
malzemeler piyasasında 2011 yılında 200,6$’lık katma değer yaratılmaktadır. Kişi başına
düşen katma değer 2,7 $’dır. Tedavi edici cihazlar toplam pazarın %10’2’lik kısmını
oluşturmaktadır. Mekanik olmayan terapi araçlarının %85’i ithal edilirken Mekanik olan
terapi araçları ise büyük oranda Çin’den ithal edilmektedir.
36
Şekil 18: Türkiye Medikal Sanayi Ürünleri İthalat Trendi (Bin$)
2.000.000
1.800.000
1.600.000
1.400.000
1.200.000
1.000.000
800.000
600.000
400.000
200.000
0
2005
2006
2007
2008
2009
2.4 Türkiye Medikal Sanayi Sektöründe Pazar
Türkiye tıbbi cihaz pazarı kademeli olarak büyümekte olup dünyadaki ilk 30 pazar arasında
yer almaktadır. 2011 yılında toplam pazar payı 1.959,9 milyon $ şeklinde gerçekleşmiştir.
Toplam sağlık harcamalarının %3,8’inden oluşmakta olup GSYH içindeki payı %0,3’tür.
Toplam dünya pazar payı içindeki oranı 0,8’tir. Dışa bağımlılığı %85 olan sektörün büyüme
oranı %7,4’tür. 2009 yılında ticaret dengesinin eksiye döndüğü sektörde borç 1.293,4 milyon
dolar olarak gerçekleşmiştir.
Tablo 17: Türkiye’de Medikal Sanayi Sektörünün Kategorilere Göre Görünümü
Sarf Malzemeleri
Teşhis ve Görüntü Cihazları
Dişçiliğe İlişkin Alet ve
Cihazlar
Ortopedi ve Protez Cihazları
Diğer
Toplam
Toplam Yaratılan Katma
Değer (Milyon $)
2011
2016
331.2
489.5
447.6
637.1
Yaratılan Katma Değerdeki
Payı (%)
2011
2016
16,9
17,5
22,8
22,8
Kişi Başı Yaratılan
Katma Değer ($)
2011
2016
4,5
6,3
6,0
8,2
125.1
195.3
6,4
7,0
1,7
2,5
319.1
200.6
536,3
1.959,9
484.2
296.3
696,4
2.798,7
16,3
10,2
27,4
100
17,3
10,6
24,9
100
4,3
2,7
8,8
26,5
6,3
3,8
9,0
36,2
37
2010 yılında ülkemizde tıbbi cihaz, ekipman ve sarf malzeme pazarı 2,1 milyar $’dır.
Sektörün ithalata bağımlılık oranı hala % 85 düzeyindedir. Katma değer zinciri içinde önemli
bir pay yurtdışında kalmaktadır. Yerli üretimde genel olarak katma değeri düşük ürünler imal
edilmektedir. 2006’dan bu yana hızla yükselişe geçen sektör 2009’da %18,4’lük sert bir düşüş
göstermiştir. 2010’da tekrar canlanmaya başlayan sektörde %12,2’lik bir büyüme
gerçekleşmiştir. 2016 yılında pazarın 2.7 milyon $’a çıkması ve büyüme oranının da 4,7
olması beklenmektedir.
2.5
Türkiye Medikal Sanayi Sektöründe İstihdam
Tıbbi Cihaz üretiminde istihdam 20 bin kişi dolayındadır. TOBB 2008 sanayi veri tabanına
kayıtlı yaklaşık 540 adet yerli üretici bulunmaktadır. Bu sayı 2009 yılında 700’e çıkmıştır. Bu
firmaların tamamı Sağlık Bakanlığınca yayınlanan Tıbbi Cihaz Yönetmelikleri kapsamında
bulunan ürünlerin imalatını yapmaktadır. Bu üreticilerin TOBB sanayi veri tabanındaki
dağılımları ve sağladıkları istihdam sayıları Tablo’da verilmiştir.
Tablo 18: Türkiye’de Tıbbi Cihaz Üreticileri ve Yarattıkları İstihdam
Üretim Konusu
Sağlık Araçları (Ameliyat Masaları, Anestesi Cihazları, Tıbbi Monitörler,
Sterilizasyon Cihazları, X-Ray Cihazları, Cerrahi El Aletleri, vb.)
Laboratuvar Reaktifleri, Kitler, Çözeltiler
Sağlık Amaçlı Malzemeler (Ortopedik İmplantlar, Protezler, Cerrahi
İplikler, Tıbbi Tekstil, Gazlı Bez, Pamuk, Bandaj, Tıbbi Plaster, vb.)
Tekerlekli Sandalyeler, Motorlu ve Motorsuz Özürlü Araçları, Sedyeler
Optik Gözlük Camı
TOPLAM
Kaynak: TOBB, 2008.
Üretici Firma Sayısı
Çalışan Sayısı
366
13.016
30
-
122
4.045
9
13
540
451
17.512
Tıbbi Cihaz Üreticileri, üretim miktarı ve çalışan sayısına bakılmaksızın Kapasite Raporu
bulunan firmaların tamamını göstermektedir. Çalışan başına yaratılan katma değer
bakımından Tıbbi ve Cerrahi Teçhizat ile Ortopedik Araçların İmalatı diğer İmalat Sanayi
Sektörleri arasında 10. sırada yer almaktadır.
38
Tablo 19: Türkiye’de Medikal Sanayi Sektörünün Diğer İmalat Sektörleri Arasındaki Yeri
İktisadi Faaliyet Kolları
Çalışan Başına Yaratılan Katma Değer
Rafine Petrol Ürünleri ve Nükleer Yakıt İmalatı
117.758,86
Büro Makineleri ve Bilgisayar İmalatı
90.437,40
Radyo, Televizyon Haberleşme Cihazı İmalatı
65.654,90
Kimyasal Madde ve Ürünlerin İmalatı
57.742,69
Ana Metal Sanayi
47.17446
Tütün Ürünleri İmalatı
44.332,60
Ölçme Kontrol ve Test Amaçlı Alet ve Cihaz İmalatı
(Sanayide Kullanılanlar Hariç)
43.882,69
Kağıt Hamuru, Kağıt ve Kağıt Ürünleri İmalatı
30.976,65
Mineral Ürünlerin İmalatı
24.005,63
Cerrahi ve Ortopedik Araçların İmalatı
23.893,78
Plastik ve Kauçuk Ürünleri İmalatı
22.768,77
Gıda Ürünleri ve İçecek İmalatı
22.768,77
Tekstil Ürünleri İmalatı
16.683,99
Ağaç ve Ağaç mantarı Ürünleri İmalatı
(mobilya hariç)
Makine ve Teçhizatı hariç;
Fabrikasyon Metal Ürünleri İmalatı
Kaynak: Milli Prodüktivite Merkezi, 2011.
13.134,27
11.926,83
Çalışan başına yaratılan katma değer bakımından Tıbbi ve Cerrahi Teçhizat ile Ortopedik
Araçların İmalatı diğer imalat sanayi sektörleri arasında 10. Sırada yer almaktadır.
2.6
Türkiye Medikal Sanayi Sektöründe Yatırımlar
Tıbbi cihazlar konusunda öne çıkan ve ABD dışında bu sektöre en çok yatırım çeken ülke
İsrail’dir. İsrail’de yaklaşık 300 firma faaliyet göstermekte ve sektör ülkenin yaşam bilimleri
sektörünün %54’ünü oluşturmaktadır. İsrail’de 1990’lı yıllardan başlayarak ileri teknoloji
alanlarında girişimcilere devlet fonları ve sermaye desteği sağlanmıştır. Risk sermayesi ve
halka arz yoluyla desteklenen firmalar özellikle ABD’nin büyük ve uluslararası firmalarını
ülkeye çekmeye başlamıştır. Şirketler ve girişimciler arasında ulusal ve uluslararası düzeyde
güçlü bir işbirliği ve teknoloji transfer merkezleri kurulmuştur. İsrail Yatırım Merkezi vergi
teşvikleri ve hibeleri ile şirketlere destek vermektedir.
39
Türkiye’de ise TTGV girişim sermayesine yönelik ön kuluçka ve sermaye öncesi çekirdek
finansmanına odaklanarak, yeni bir oluşumun hazırlıklarını yapmaktadır. TTGV’nin Ankara
Ofisi içinde Kıvılcım R2B Ön Kuluçka Merkezi kurmayı amaçlamaktadır. Böylece üniversite
araştırmalarının ticarileştirilmesi gayretlerine
yeni bir bakış
açısı ve hareketlilik
getirilebilecektir.
Bunun yanında TTGV 2007 yılında Teknoloji Yatırım şirketini kurarak başlangıç sermayesi
yatırımları yapılmasını sağlamıştır. Şirketin yatırımları arasında Tıbbi Cihazlar Sektörüne
yönelik olarak sağlık çalışanların enfeksiyon risklerini azaltmak için güvenli medikal araçlar
tasarlayan Asset Medikal bulunmaktadır.
Türkiye çok uluslu şirketler için oldukça önemi bir yatırım ülkesidir. Çok uluslu şirketler
yerel ajansları ya da dağıtıcıları ile Türkiye’ye ürünlerini satmaktadırlar. Johnson ve Johson
İstanbul’da temsilciliği bulunan medikal sanayi sektörünün en büyük oyuncularındandır.
Fresenius,Philips, Boston Scientific, Covidien, Smith and Nephew ve Striker gibi şirketlerin
Türkiye’de bayilikleri ve satış noktaları olmalarına rağmen üretim merkezleri yoktur. Bu
çokuluslu şirketler ithalata yönelik faaliyetler göstermektedirler. Fresenius ve Siemens’in ise
Türkiye’de üretim alanları bulunmaktadır.
Son yıllarda Siemens, Philips ve GE Healthcare üniversitelerle kurdukları işbirlikleri ile
araştırma yatırımlarına yönelmişlerdir. Orta Asya, Orta Doğu, Afrika, Rusya ve serbest
alanların pazarlarına yönelik ihracat odaklı bir uluslararası ofisi bulunan General Electric
2009 Haziran’ında Ankara’da yeni bir medikal üretim merkezi açmak için yatırım yapacağını
duyurmuştur.
Son yıllarda Ankara, İzmir, İstanbul ve Samsun’da medikal sanayi kümelenmelerine
yönelmişlerdir. Ankara’da OSTİM Medikal Sanayi Kümelenmesi, İstanbul Çatalca Sağlık
Vadisi (Çatalca Sağlık Bilim ve Çözümleri Serbest Bölgesi), İzmir’de İNOVİZ – Sağlık için
İzmir – Samsun’da MEDİKÜM Medikal Sanayi Kümelenmesi adıyla kurulan bu
kümelenmelerr sanayi-üniversite işbirliğinin, firma üretim performanslarının arttırılmasını,
yenilikçi
ürünlerin
ticaretleştirilmesinin
desteklenmesini
hedeflemektedir.
Hacettepe
Üniversitesi ve Hacettepe Teknokent öncülüğünde sağlık sektöründe yer alan sivil toplum
kuruluşları, işçi ve iş veren sendikaları ve firmaların desteği ile çalışmalarına başlayan
Medikal Sanayi Platformu (MEDİPLAT) tıbbi cihaz ve teknoloji sektörünü de içine alacak
şekilde Ar-Ge ve yenilik faaliyetlerini planlamayı ve etkinleştirmeyi hedeflemektedir. Bu
40
kümelenmelerin ortak amacı sağlık sektörünün ihtiyaçlarının karşılanmasında yerli üretimin
payını arttırmaktır.
İstanbul
Çatalca
Sağlık
Vadisi
özellikle
biyomedikal
Ar-Ge
yatırımları
alanına
odaklanmaktadır. Alvimedika, Eylül 2009’da 21 milyon dolarlık yatırımla kurduğu tesiste
imal ettiği imal ettiği yenilikçi ürünlerle dünya pazarında yer edinmiştir.
2.7
Türkiye’de Medikal Sanayi Sektöründe Teknoloji ve Ar- Ge
Türkiye’de Tıbbi kullanıma uygun hammadde üretim teknolojisi (plastikler, polimerler)
konusu dışında ülkemizdeki mevcut teknolojiler plastik ağırlıklı tıbbi sarf malzemelerini
üretebilmek için yeterlidir. Kalıpçılık konusu çok gelişmiştir. Elektronik montaj alanlarında
üretim yapan birçok firma vardır. Hidrolik, pnömatik devre elemanları ve dişli aksamları yerli
firmalarca üretilmektedir. Hem plastik enjeksiyon hem de şişirme makineler yerli firmalarca
üretilmekte ve ihraç edilmektedir. Bir kısım ortopedi protezleri üretilmektedir. Birçok tıbbi
cihazın çalışma prensipleri ve üretim teknikleri iyi bilinmektedir. Motor üreten firmalar
bulunmakta olup, bunlar stepper motor üretebilecek kapasiteye sahiplerdir. Birkaç
üniversitede çeşitli sensörler üretilmektedir. Biyoteknolojik yatırımların maliyetleri düşüktür.
Biyoteknolojik ürünlerin pazarı gittikçe büyümektedir.
Buna karşın sensör teknolojisi alanında ülkemizde hiçbir yatırım bulunmamaktadır.
Biyoteknoloji alanında eğitimli personel yetersizdir. Display, çelik örgü, tel ve ince boru
çekme biyo uyumlu malzeme ve kompozit malzemeler teknolojilerinde araştırma
çalışmalarına gerekli önem verilmemektedir. Hizmet içi eğitimin dünya standartlarının altında
olması
nedeniyle
hekimler
biyoteknolojik
tetkiklere
ve
ürünlere
yeterli
önemi
vermemektedirler. Kalıpçılığa uygun kaliteli çelik ithal edilmemektedir. Tıbbi kullanıma
uygun plastik hammaddelerin tamamı ithalat yoluyla karşılanmaktadır.
Dünya genelinde faaliyet gösteren firmalar, tıbbi cihaz ve malzeme alanında yıllık işletme
gelirlerinin %8’ini Ar-Ge’ye ayırmakta iken Türkiye’deki firmalarda bu oran %0,8
civarındadır. Sürekli ithalat içinde olmak, ülkeyi bilim ve teknoloji geliştirmekten alıkoyarak
bağımlı bir pazar hâlinde tutmakta, sektörler arası birlik kurulamamakta, bilim-sanayi işbirliği
gerçekleşememektedir. Ar-Ge yerine ithalat yoluyla edinme hem pahalılığa hem de teknolojik
geriliğe yol açabilmektedir. Cihazların işletme materyali, malzemeleri ve yedek parçaları
stratejik değerdedir.
41
Önümüzdeki 20 yıllık periyot içinde bilgi ve iletişim teknolojileri, genetik ve moleküler
biyoloji, biyoteknoloji, nanoteknoloji, malzeme teknolojisi ve kompozit malzemeler
alanlarında yaşanacak gelişmeler Tıbbi Cihazlar sektöründe de ürün çeşitliliği ve teknolojik
ilerlemeler yaşatacağı öngörülebilir. İnfüzyon pompası setleri, enteral beslenme setleri, i.v.
setler, iğneler, endovasküler greftler, kateterler, ekstrakorporeal ‘tubing’ setler, hemodiyaliz
setleri, aferezis setleri, ameliyathane ve yoğun bakımda kullanılan çeşitli plastik hortum ve
komponentlerden meydana gelen setler ve benzeri sarf malzemelerinin önümüzdeki yıllarda
tamamen yerli hammadde ve yan sanayi ürünlerinin kullanılarak üretilecektir. Sarf
malzemelerinin hemen tümünün ülkemizde tasarlanması ve üretilmesi olanaklıdır. Sarf
malzemeleri üretimi, yurt dışına bağımlılığı ortadan kaldıracaktır.
Şekil 19: Önümüzdeki Dönemde İlerleme Sağlayacak Teknolojiler
Mikro-Kamera
Sistemleri
Hammadde Üretim
Teknolojisi
Biyo-Uyumlu
Malzeme Teknolojisi
Optik ve Mercek
Teknolojisi
Uzaktan
Programlama
Yazılımları ve
Donanımı
Robotik
Kaynak: TOBB, 2008.
42
2.8 Türkiye Medikal Sanayi Sektöründe Mevcut Teşvik Tedbirleri Değerlendirilmesi ve
Bölgesel Teşvikler
Medikal Cihazlar ve Aletler sektörüne özel destek ve teşvik söz konusu değildir. Tüm
firmalara hitabeden destek ve teşviklerden faydalanılır. Medikal Sanayi Sektörü Sanayi
Teknoloji Bakanlığı, rekabetçiliğin geliştirilmesi, Türkiye Teknoloji Geliştirme Vakfının
başlangıç aşamasında sermaye desteği ve ürün ticaretleştirmesi, TUBİTAK, KOSGEB,
SANTEZ ve Kalkınma Ajanslarının Ar-Ge ile kamu ve özel sektöre yönelik proje
desteklerinden yararlanılabilir.
Sektörel yatırımların yanı sıra ihracatı artırmak amacıyla yatırım ve teşvik sisteminde sık sık
iyileştirmeye gidilmektedir. Sürekli değişen yatırım ortamında yerli ve yabancı yatırımcıların
medikal sanayi sektöründe yararlanabilecekleri teşvikler ve desteklerin yanı sıra
karşılaşabilecekleri zorluklar değerlendirilmiştir.
Medikal Sanayi Sektörü tüm Türkiye’de kayıt dışı işlem yapmayan tek sektördür. Fakat
sektörün ilerisini öngörebilecek vizyonu bulunmamaktadır. 663 sayılı Sağlık Bakanlığı ve
bağlı kuruluşlarının teşkilat ve görevleri hakkında KHK’nin sektöre olan etkileri hala
belirsizliğini koruması firmaların yatırımlarını bekletmelerine yol açmaktadır. Tıp alanındaki
Ar-Ge çalışmalarıyla sektörleri yan yana getirecek mekânsal sıkıntılar mevcuttur. Medikal
Sanayi Alanındaki diğer sorunlar ise teknolojik ve sektörel, hukuki ve uluslararası
düzenlemelerden kaynaklanmaktadır.
2.8.1 Genel Yatırım Teşvik Rejimi
Katma değer vergisi uygulamasında tıbbi cihaz üreticileri hammadde alırken yüzde 18 KDV
ödemektedir ama tıbbi cihaz üretip satarken yüzde 8 KDV tahsil etmektedir. Bu durum
firmaların sermayesinin büyük bir bölümünü KDV’ye ayırmasına neden olmaktadır.
14.07.2009 Tarih ve 2009/15199 Sayılı Bakanlar Kurulu’nun Yatırımlarda Devlet Yardımları
Hakkında Kararı ile yeni bir teşvik sistemi ortaya konmuştur. Yeni sistem ile birlikte;
Kimya, Petrol, Enerji, Otomotiv, Ulaştırma, Taşımacılık, Elektronik, Tıbbi Cihaz, İlaç,
Havacılık, Makine, Madencilik olmak üzere on iki sektörde yapılacak büyük yatırım projeleri
için (1) gümrük muafiyeti ve KDV istisnası, (2) kurumlar vergisi indirim (Kurumlar Vergisi
Kanunu’nun 32/A maddesinde belirtilen yatırım tutarı ve oranına göre belirlenen indirimli
oran uygulaması), (3) sigorta primi işveren hissesi desteği, (4) yatırım yeri tahsisi ve (5)
43
asgarî sabit yatırım tutarının üzerindeki tüm yatırımlar için, bölgesel ve sektörel ayrım
yapılmaksızın gümrük vergisi muafiyeti ile katma değer vergisi (KDV) istisnası
öngörülmektedir.
Medikal Sanayi Sektöründe KDV uygulaması ile herhangi bir zarara uğramadan ticaret
yapabilme yöntemleri geliştirilmelidir. Böylece yerli üretim özendirilmekle birlikte
teknolojinin de geliştirilmesi sağlanabilir. Örneğin, kamunun büyük satın alma gücü
kullanılarak ucuz satın almanın yanında teknoloji transfer etme ile teknoloji geliştirme ve ArGe faaliyetleri yapılabilir. Bunun yanında Savunma Sanayindeki ofset uygulamaları Tıbbi
Cihaz Sektöründe de kullanılarak yerli üretim desteklenebilir. Bu uygulama ile Türk Silahlı
Kuvvetleri ihtiyaçlarının yüzde 52’sini yerli üretimle karşılayabilir hale gelmiştir.
Kalitesiz ürünlerin ülkemize girmesinin ve kullanımının engellenmesi, maliyetlerin azalması,
katma değerin getirisinin ülkemizde kalmasını sağlayabilmek için toplu alımlardan
vazgeçilmeli bunun yerine yerinde alımlar yapılmalı, kamu ve özel sektör iş birliği artırılmalı,
kaliteli ve aynı zamanda yerli üretiminde önü açılmalıdır. Bunlara ek olarak etkin denetim
mekanizmaları da güçlendirilmelidir.
2.8.2 Büyük Ölçekli Yatırımlara Yönelik Teşvikler
31.12.2011 tarihinden önce başlayan yatırımlar için %2-10 oranlarında kurumlar vergisi;
31.12.2011 tarihinden önce başlayan yatırımlar için ise işverenlere 7 yıla varan SGK primi
desteği, tıbbi ve optik aletlerde asgari 50 milyon TL tutarındaki yatırımlara yönelik destekler
ile devlet arazisi tahsisi teşvikleri mevcuttur. Ayrıca tıbbi aletler hassas optik aletler alanında
yapılacak 50 milyon liranın üzerindeki yatırımlarda büyük yatırımlar kapsamına alınmıştır.
44
2.8.3 Bölgesel ve Sektörel Teşvikler
Teşvik
tedbirleri
olarak
tıbbi
cihaz
yatırımları
öncelikli
yatırımlar
kapsamında
değerlendirilmeli ve desteklenmelidir. Öncelikli bölge kalkınma kapsamında yapılan yatırım
teşvikleri farklılığı medikal sanayi sektörü içinde yaratılmalı ve yatırım nereye yapılırsa
yapılsın medikal sanayi bölgesine yapılan yatırımlar öncelikli bölge yatırım teşvikleri
kapsamında değerlendirilmelidir
TURQUALITY® ve Marka Desteği kapsamında henüz tıbbi cihaz firması bulunmamasına
rağmen medikal sanayi sektöründeki firmalar da bu kapsama girmektedir. TURQUALITY®
programı 5 yıl süreyle yüzde 50 oranında marka patent, tescil, marka tanıtım, kira gibi
alanlardaki harcamaları desteklemektedir. Marka Programı ise, harcamaların 4 yıl süreyle
yüzde 50’si karşılar. TURQUALITY® programında 77 firma, 88 marka, Marka programında
ise 33 firma, 36 marka bulunmakta ve 185 firmada müracaat etmiş durumdadır. Yurt dışında
mağaza, ofis, depo, showroom ve franchise mağaza örgütlenmesi olduğunda da destek
kapsamına girmektedir.
2.8.4 Araştırma ve Geliştirme Destekleri
Medikal sanayi sektörüne en büyük teşvik belki de bütün bakanlıkların kendi alanlarıyla ilgili
bütçelerinde bir Ar-Ge payı ayırması olacaktır. Medikal sanayi sektörü sağlık sektörüne
sağladığı girdiden dolayı bu paydan öncelikli olarak yararlandırılmalıdır. Bunun yanında diğer
sektörlerdeki yenilik anlamındaki ilerlemelerin olumlu etkileri Medikal Sanayi Sektörüne
katlanarak yansıyacaktır.
2.8.4.1 Ar-Ge Kanunu
Medikal Sanayi Alanındaki sorunlar genellikle teknolojik, sektörel, hukuki ve uluslararası
düzenlemelerden kaynaklanmaktadır. Türkiye’deki Ar-Ge Kanunu, bir Ar-Ge merkezinde en
az 50 personel istihdam edilmesi koşuluyla Türkiye’deki Ar-Ge yatırım projelerine özel
teşvikler sağlamaktadır. 5746 sayılı bu Ar-Ge Kanunu, yeni girişimlere olanak sağlamaktan
uzak ve gerçek hayatla ilgisi olmayan bir kanun durumundadır. Bu kanunla getirilen, 50
araştırmacı personel şartını, yerli firmalar kesinlikle karşılayamayacaktır. Bu kanun yeni
kurulacak hiç bir işletmeye şans tanımamasının yanında orta ve küçük ölçekli şirketlere de
teşvik sunmamaktadır. Bu yüzden en az şartı kaldırılmalıdır.
45
Mevzuattaki değişikliklerle birlikte yerli ürünlerin geliştirilmesine yönelik olarak, kamuda
çalışan doktorların, yerli üretici firmalara Ar-Ge desteği sağlayarak ürün geliştirilmesine
katkıda bulunması sağlanacaktır. Yerli firmalara ürün desteği sağlamak amacıyla 209 sayılı
kanunda değişiklik yapılmıştır.
2.8.4.2 Kamu İhale Mevzuatında Düzenlemeler
Kamu İhale Kurumu istatistiklerine göre 2010 yılındaki ihale sayısı 120 bin 451’dir. Bu
ihalelerin 87 bin 976’sı kanunda belirtilen ihale usulleri kapsamında gerçekleştirilirken, 32
bin 475’i istisna kapsamında gerçekleştirilmiştir. Kamu İhale Bülteninde yayımlanan ilan
sayısı ise 68 bin 766’dir.
Türkiye’de kamu alımları ihalelerde imzalanan sözleşme sayısı toplamı 156.903 olurken,
sözleşme bedeli toplamı 63 milyar TL’dir. Bu tutarın 54milyar TL’si Kanunda belirtilen ihale
usulleri kapsamında yapılan alımlara ait olurken, 9 milyar TL’si ise istisna kapsamında
gerçekleştirilen alımlardır. Doğrudan temin yöntemi ile yıllık alımların miktarı ise 6 milyara
yakın bir tutardır. 4734 sayılı Kanun kapsamında yapılan ihalelerin adet olarak yüzde 44.15’i
mal alımı, yüzde 36.36’sı hizmet alımı, yüzde 19.48’i yapım işlerine aittir.
2010 yılında toplam kamu alımı harcamalarının yüzde 26.46’sı mal alımı için, yüzde 39.07’si
hizmet alımı için, yüzde 34.47’si yapım işleri için yapılmıştır. Mal alımı toplam tutarı 14
milyar TL, hizmet alımı toplam tutarı 21 milyar TL, yapım işleri toplam tutarı 18 milyar
TL’dir. 2010 yılında Kuruma yapılan itirazen şikayet başvurularının sayısı toplam 4 bin 281
olurken, şikayetçi sayısı 3.052’dir. Son 3 yıldır tıbbi cihaz mal alımlarında gelen şikayet,
teknik şartnamenin belli bir marka ve modeli esas alınarak hazırlanması iddiası ve üzerine
kalan ihalenin teknik şartnameyi karşılayamaması veya teknik şartnamenin karşılanmasına
rağmen ihalede değerlendirme dışı bırakılmaktır.
1 Ocak 2011 ile 30 Eylül 2011 tarihleri arasında bin 151 idare tarafından “Tıbbi Cihaz, İlaç ve
Kişisel Bakamı ürünlerine” ilişkin olarak 5 bin 594 ihale gerçekleştirilmiştir. Bu ihalelerden
25 bin sözleşme imzalanmıştır. Bu ihaleler çerçevesinde imzalanan sözleşme sayısı 25 bin
381 olup sözleşme tutarı ise 2 milyar TL’dir. Tıbbi cihaz alımlarında fiyat avantajı tanınan
ihale sayısı 1 Ocak 2011 ile 30 Eylül 2011 tarihleri arasında gerçekleştirilen tıbbi cihaz alımı
ihalesinin sadece 35’inde yerli malı teklif eden yerli istekli lehine fiyat avantajı uygulanmıştır.
46
Yerli istekli ve yerli malı teklif eden istekli lehine fiyat avantajına ilişkin yasal düzenleme,
4734 sayılı Kamu İhale Kanununun 63. maddesinde yer almaktadır. 4734 sayılı Kanunun 63.
maddesinde, 13/2/2011 tarihli ve 6111 sayılı Kanun ile değişiklik yapılmıştır. Yapılan
değişikle eşik değerin altındaki mal alımı ihalelerinde de yerli malı teklif eden istekliler lehine
fiyat avantajı tanınmasına imkan verilmiştir. Yerli malı ve yerli malı teklif eden istekliler
lehine fiyat avantajı konusunda ayrıntılı açıklama, Kamu İhale Genel Tebliğinin 6.2.
maddesinde yer almaktadır.
Bakanlık ve bağlı kuruluşları, sağlık hizmeti sunumunda ihtiyaç duyulan tıbbî cihaz, ilaç ve
diğer ürün ve hizmetlerin alımında mümkün olduğunca yurtiçi sanayi imkanlarından
faydalanır ihtiyaç halinde yerli ve yabancı gerçek ve tüzel kişilerle alım garantili sözleşmeler
yapılmalıdır ve 7 yıla kadar, gelecek yıllara yaygın yüklenmeye girişilmelidir. Sadece CE
belgesi ile ülkemize girebilen tıbbi malzemeler ilaç gibi ruhsatlandırılmalıdır. CE belgeleri
açısından pozitif ve negatif listeler tanımlanmalıdır. Özellikle ayaktan tedavide kullanılan
ürünlerde fiyatlandırmanın yapılabilmesi için UBB kayıtları güçlendirilmelidir. UBB’nin
mantığı değiştirilmelidir. Sistemde 1 milyon 300 bin tane kayıtlı dağınık ürün bulunmaktadır.
Bu ürünler sınıflandırılmalıdır. Tıbbi cihaz malzemelerde bir standardın oluşabilmesi için tüm
medikal sektörüne ruhsat verilerek alımlarda sözleşmeler yapılmalıdır.
2.8.4.3 Teknoloji Geliştirme Bölgelerine Yönelik Destekler
Kiralamaya hazır ofisler ve altyapı tesisleri sağlanmaktadır. Yazılım ve Ar-Ge
faaliyetlerinden elde edilen kârlar 31.12.2023 tarihine kadar gelir ve kurumlar vergisinden
muaftır. TGB içinde üretilen uygulama yazılımlarının satışı 31.12.2023 tarihine kadar
KDV’den muaftır. TGB’lerde istihdam edilen araştırmacılar ile yazılım geliştirme ve Ar-Ge
personeline ödenecek maaşlar 31.12.2023 tarihine kadar kişisel gelir vergisinden muaftır.
31.12.2024 tarihine kadar beş yıl boyunca SGK primi işveren payının % 50’si devlet
tarafından karşılanacaktır.
Sanayi Bilim ve Teknoloji Bakanlığı teknoloji geliştirme için verdiği destekler kapsamında
1.746 adet firmadan tıp sektöründe 40, biyomedikal sektöründe 45 ve biyoteknoloji
sektöründe ise 30 adet firma yer almaktadır.
47
2.8.4.4 Türkiye Teknoloji Geliştirme Vakfı (TTGV)
Türkiye Teknoloji Geliştirme Vakfı (TTGV); teknoloji geliştirme ve sektörel projeler için
uzun vadeli faizsiz krediler sunmaktadır. Ayrıca Avrupa İşletmeler ağı ile firmalara
uluslararası destek verilmekte, yeniliği, tek pazarda yeni ürünlere kavuşma fırsatı yaratılmakta
ve AB projeleri ile fonlara erişim imkânı sağlanmaktadır.
2.8.4.5 TÜBİTAK
Ar-Ge projeleri için Ar-Ge masraflarını karşılamaktadır. TÜBİTAK teşvikleri kapsamına
giren projeler arasında









Kavram geliştirme
Teknolojik araştırma ve teknik fizibilite araştırması
Konseptin tasarıma dönüşmesi sürecinde laboratuvar araştırmaları
Proje ve çizim faaliyetleri
Prototip üretimi
Pilot tesis inşaatı
Test üretimi
Patent ve lisans araştırmaları
Ürün tasarımından kaynaklanan satış sonrası sorunlarla ilgili faaliyetler
bulunmaktadır.
2.8.4.6 Kalkınma Ajansları Desteği
Tıbbi malzeme yerli üretimi için Kalkınma Ajansları Yenilikçi Uygulamalar Mali Destek
Programı çerçevesinde üretici firmalara hazırladıkları projelerinin toplam bütçesinin yüzde 30’u
kadar geri ödemesiz kredi vermektedir.
2.8.4.7 KOBİ Desteği
Küçük ve Orta Ölçekli Sanayi Geliştirme ve Destekleme İdaresi Başkanlığı (KOSGEB),
KOBİ’leri güçlendirmek amacıyla finansman temini, araştırma ve geliştirme (Ar-Ge), ortak
tesisler, piyasa araştırması, yatırım alanları, pazarlama, ihracat ve eğitim gibi destek unsurları
sağlayarak önemli katkılarda bulunmaktadır.
KOBİ işbirliği ve kümelenme projesi kapsamında Çorum, Samsun, Trabzon, Kahramanmaraş,
Gaziantep yer almaktadır. Samsun’da Medikal Tedarik ve Hizmetler İş Kümesi çalışmaları
kapsamında kümede yer alan firmaların rekabetçiliğinin artırılması, pilot çalışmalar ile
48
KOBİ’lerin verimliliğinin en az yüzde 20 artırılması, Samsun’da kurulan Küme Bilgi Ofisi ile
kümede yer alan KOBİ’lerin ihracata yönelik faaliyetleri desteklenmesi, Türkiye’de aynı
sektörde yer alan BROP ve BROP dışı illerde işbirliklerinin geliştirilmesi amaçlanmaktadır.
2.8.4.8 Sanayi Tezi (SANTEZ) Programı
Üniversite iş birliğiyle gerçekleştirilecek yeni teknoloji adaptasyonu, süreç geliştirilmesi, kalite
artırılması ve çevresel değişim projelerinde;

Proje bütçesi maksimum %75’i aşmayacak şekilde doğrudan hibe olarak desteklenebilir.

Proje süresi 3 yıldır, bu süre 6 ay uzatılabilir.

Laboratuvar analizleri ve test malzemeleri desteklenmektedir.
Tablo 20: Santez Destekleri - Medikal Sanayi Sektörüne İlişkin Tamamlanan Projeler:
İşbirliği Yapılan Üniversite
Firma
İzmir Yüksek Teknoloji Enstitüsü
Hipokrat Tıbbi Malzemeler İmalat ve Pazarlama A.Ş.
Gazi Üniversitesi
İstem Medikal Tıbbi Cihaz ve San.Tic.Ltd.Şti.
Yeditepe Üniversitesi
Nemed Tıbbı Ürünler San. ve Dıs Tic. Ltd. Şti
Bilkent Üniversitesi
Troyka Med Tıbbi Sistemler A.Ş.
2.8.4.9 Türkiye İş Kurumu (İŞKUR) Destekleri
Türkiye İş Kurumu (İŞKUR), maksimum 6 ay süreyle mesleki eğitim projelerini
destekleyebilmektedir. İstihdam öncesi eğitim sürecinde kursiyerler ve İŞKUR’da kayıtlı işsiz
adaylar için doğrudan maaş desteği (kısmi maaş = 15 TL/ gün) sağlanmakta ve SGK primleri
(iş kazaları ve mesleki hastalıklar) İŞKUR tarafından karşılanmaktadır. Eğitmenin ücreti,
elektrik ve su faturaları gibi program masrafları işverene kısmi olarak İŞKUR tarafından
ödenmektedir. Toplam tutar, stajyer başı ücret üzerinden hesaplanır ve işverenin sağlanan
hizmetleri İŞKUR’a fatura etmesi gerekmektedir. İŞKUR söz konusu eğitim programında
işvereni (şirketi) hukuki taraf olarak kabul etmektedir. Program sonrasında eğitim gören
belirli sayıda (oranda) kursiyerin istihdam edilmesi gerekmektedir.
49
2.8.4.10 Milli Eğitim Bakanlığı’nın Destekleri
İstenilen programa yönelik meslek okulları Bakanlık kararına istinaden açılabilir. Mevcut bir
meslek lisesinde talep edilen programların adaptasyonu, eğitim takımına yönelik genel
masraflar Bakanlık tarafından desteklenebilmektedir.
2.8.4.11
İhracata Yönelik Devlet Teşvikleri
Bu teşvik programının temel amacı ihracatı teşvik etmek ve uluslararası pazarlarda faaliyet
gösteren şirketlerin rekabet gücünü artırmaktır. Bu özel paket temel olarak Ar-Ge
faaliyetlerini, piyasa araştırmalarını, sergi ve uluslararası fuarlara katılımları, patent, ticari
marka ve sanayi tasarım masraflarını kapsamaktadır.
Medikal Sanayi Sektöründe uluslararası Rekabetçiliğin Geliştirilmesinin Desteklenmesi amacı
ile Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı ihtiyaç analizi, eğitim danışmanlık, yurt dışı
pazarlama alım heyeti, istihdam, bireysel danışmanlık, yurtdışı pazar araştırması, tanıtım gibi
alanlarda yüzde 75’e varan destekler vermektedir. Şirket olduğunda harcama bedellerinin
yüzde 60’ı, iş birliği kuruluşu tanımına giren kuruluşlarda ise yüzde 75’i maksimum 200 bin
dolar olmak üzere desteklenmektedir.
Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı firmaların ve sektörel derneklerin fuar katılım
bedellerini, temsilcilerin ulaşım masraflarını, stant donanım ve kira ve nakliye masraflarını
karşılamaktadır. 2011 yılında 231 adet fuar bu şekilde gerçekleştirilmiştir. 2011 yılında 2770
adet fuar bireysel katılımı desteklenen fuarlar listesinde yer almıştır. Genel fuarlarda azami 10
bin dolar sektörel fuarlarda azami 15 bin dolar ve yaklaşık harcamanın yüzde 50’si oranında
karşılanmaktadır.
.
50
Tablo 21: 2012 Yılı Medikal Sanayi Sektörüne Yönelik Uluslararası Fuar Takvimi
Fuar Tarihi
Fuarın adı ve Açıklama
Fuar Yeri-Organizatör
11.03.2012
13.03.2012
13.03.2012 15.03.2012
20.03.2012
24.03.2012
21.03.2012
23.03.2012
23.03.2012
25.03.2012
23.03.2012
25.03.2012
26.03.2012
13.03.2012
05.04.2012
08.04.2012
Mido: Uluslararası Optik ve Teknolojileri Fuarı
Milano
EFOP
Stutgart
Canon Communications
Köln
Koeln Messe
Stuttgart
Canon Communications
Pekin
MDC
Yeni Delhi
Messe Düsseldorf
Dubai
The Arablab
İFM Yeşilköy
CNR Ekspo
12.04.2012
15.04.2012
12.04.2012
15.04.2012
16.04.2012
19.04.2012
07.05.2012
09.05.2012
16.08.2012
18.08.2012
11.10.2012
13.10.2012
08.11.2012
11.11.2012
29.11.2012
02.12.2012
MEDTEC Europe: Teknoloji, Ekipman, Tıbbi cihazlar
fuarı
ids cologne 2012 : Dişçilik Malzemeleri ve Ekipmanları
Fuari
BWS : Avrupa Tıbbi Ekipman Tasarım ve Teknoloji Fuarı
ve Konferansı
China Med: Medikal Ekipmanları Fuarı
SHAAM : Tıbbi Teknoloji, Sağlık ve Eczacılık Fuari
FIEE ELÉTRICA : Uluslararası Laboratuar Teknolojisi
Fuari
İDEX 2012: 11.İstanbul Ağız-Diş Sağlığı Cihaz ve
Ekipmanları
EKSPOMED 2012 : 19.Uluslararası İstanbul Tıbbi Analiz,
Teşhis, Tedavi, Koruma ve Rehabilitasyon Ürün, Cihaz,
Teknik ve Ekipmanları Fuarı
LABTEK 2012 : 15.Uluslararası İstanbul Laboratuar
Teknolojisi ve Ekipmanları Fuarı
CMEF Medicinal Equipment : Çin - Shenzhen Tıbbi Araç
Gereçler Fuarı
Medical Fair: Çin - Hong Kong Medikal Ekipmanları Fuarı
HOSPEQ - SINOMED: Medikal Ekipmalar Fuarı
Pragodent: 20. Uluslararası diş cihazları, aletleri, cerrahi
malzeme ve hizmetleri faurı
Çukurova Tıp 2012 : 3.Tıbbi Ürünler, Tıbbi Cihazlar,
Hastane Donanımları ve Malzemeleri Laboratuar
Teknolojisi ve Ekipmanlar
MEDIST 2012 : 10.Uluslararası Medikal Ürünler,
Laboratuar Ekipmanları ve Hastane Donanımları Fuarı
Istanbul
Tüyap IST
Istanbul
Tuyap IST
Shenzhen
Reed Sinopharm
Hong Kong
HKTDC
Pekin
Ihec
Prag
Incheba & Gurtour
Adana
Tüyap Adana
İFM Yeşilköy
CNR Ekspo
2.9. Türkiye Medikal Sanayi Sektörünün Rekabet Gücü
Tıbbi Cihaz Sektöründeki üreticiler varlıklarını sürdürebilmek için bir yandan ABD, Avrupa
ve son yıllarda Uzak doğudaki büyük üreticilere karşı yaşam savaşı vermekte bir yandan da
ülkemizde son yıllarda sürekli değişen yasal zorunluluklara uyum sağlamaya çalışmaktadır.
Alman, Amerikan, İngiliz, Fransız ve Japon mühendisliğinin ve kalitesinin dünyada
markalaşmış olması ve “Medikal Cihazlar ve Aletler” sektöründe uluslararası pazarda
markalaşmış firmaların bu ülkelerin firması olması nedeni ile Türk üreticilerin önemli bir
rekabet dezavantajı mevcuttur.
51
Medikal sektörde düşük Ar-Ge harcamaları düşük rekabet gücü meydana getirmektedir.
Türkiye’de Ar-Ge merkezlerinin sektörel dağılımları ele alındığında Medikal Sanayi
Sektörünün payının kuyumculuk sektörünün (%1.1) dahi gerisinde kaldığı görülmektedir.
Sağlık sektöründe KDV oranı yüzde 18’den yüzde 8’e indirilmiş, tüm hammadde ve yarı
mamul girdileri yüzde 18 olan imalatçılar bu farkı yılsonuna kadar finanse etmek zorunda
kalmışlardır. Avrupa Birliğine uyum sürecinde uygulamaya konulan CE belgelendirmesi için
yerli Onaylanmış Kuruluşun atanamayışı nedeniyle ve belge almak için yurtdışı kuruluşlara
ödenen yüksek ücretler özellikle küçük işletmeleri zorlamaktadır. Üretim yeri izni için
yaşanılan sorunlar yeni müteşebbisleri caydırmaktadır. Standartlara uygun yerli üretime karşı,
standartlara uygun olmayan kalitesiz ithal ürüne (özellikle Uzakdoğu malları) izin verilerek
haksız rekabet yaratılmaktadır. Yurt içinde Sağlık Bakanlığı tarafından yapılması gereken
Piyasa Gözetimi etkin bir şekilde yapılamadığı için yerli imalatçılardan da standartlara uygun
imalat yapmayanlara yaptırım uygulanmamaktadır. Bu durumda haksız rekabet yaratmaktadır.
Ülkemizde yerli imalatçıların sektör, ürün çeşidi, kapasite detayları belirlenemediğinden
ülkemiz
açısından
muhtemel
fırsatlar
ya
da
oluşturulacak
teşvikler
gündeme
getirilememektedir. İstatistiğe dayalı veri olmadığından ulusal bazda üretim planlaması
yapılamamaktadır. Devlet teşvikleri kullanılamamaktadır çünkü sektörün ihtiyacı olan üst
düzeyde yetişmiş insan gücü, Ar-Ge ve Üniversite desteği bölgesel teşvik yerine sektörel
teşviki gerektirmektedir. Yan sanayinin olmayışı üreticiyi her bileşeni kendisinin yapmasına
zorlamakta buda büyümeyi engellemektedir. Yabancı firmaların teknolojisi yüksek yeni
üretim yatırımı yapmak yerine, mevcut firmaları satın alarak pazara girmeyi tercih etmeleri,
yerli üretimde kapasitenin artmasına izin vermemektedir.
2.10 Türkiye Medikal Sanayi Sektörünün Yan Sanayi İle İlişkileri
Medikal Sanayi birçok sanayi ve sektörle ilişki içerisinde bulunmaktadır. Bu sektörlerdeki
gelişmeler Medikal sanayi sektörüne girdi sağlaması, hammadde kaynağı olması ve medikal
sanayiyi sürükleyici nitelikte olması nedeniyle önemlidir.
2.10.1 Döküm Sanayi
Türkiye’de döküm sektörü ve zanaatı köklü tarihsel geçmişi ile beraber sanayileşme
döneminde özel teşebbüs yatırımları ile gelişmiştir. Türk döküm sektörünün gerek Avrupa’da,
gerekse dünyada önemli bir yeri vardır. Türk döküm sektörü 2009 yılı üretim rakamları itibarı
52
ile Almanya, Fransa ve İtalya’yı takiben Avrupa’da 4. sıraya yerleşmiş ve 2008 yılında 5.
sırada iken, 2009 yılı üretimi ile İspanya’yı geride bırakarak dünyanın önde gelen döküm
üreticileri arasında yükselmeye devam etmiştir. Sektör, 2009 yılı dünya sıralamasında ise 12.
sıradadır. 2010 yılında döküm sektöründe faaliyet gösteren 1.071 firma, toplam 2,13 milyar
Euro kıymetinde 1.291.700 ton üretim yapmış 1.6 milyar Euro’nun üzerinde ihracat
gerçekleştirmiş ve 30.500 kişiye istihdam yaratmıştır. Metal döküm sanayi sektöründe işletme
sayısı
yüksek olmakla beraber üretimin büyük
çoğunluğu sermaye
şirketlerinde
yapılmaktadır. Sektörde kayıt dışılık %5’in altındadır.
Türkiye’deki değişik yapıdaki döküm işletmeleri, 2010 yılında ortalama %65 kapasite ile
çalışmışlardır. Kapasite kullanımı, demir döküm sanayinde %89, çelik dökümde %60, demir
dışında ise %80 olarak gerçekleşmiştir.
2.10.2 Demir Çelik Sektörü
2010 yılında dünya ham çelik üretimi %15 oranında artarak 1 milyar 413 milyon tona
ulaşmıştır. Bu dönemde, dünya ham çelik üretimindeki artışın itici gücünü Çin Halk
Cumhuriyeti oluşturmuştur. Türkiye, dünyadaki 66 çelik üreten ülke arasında 10. sırada,
Avrupa’daki çelik üreticileri arasında ise Almanya’dan sonra 2. sırada yer almaktadır. 2010
yılında ekonomik krizin büyük oranda aşılmaya başlanmasıyla yıllık üretim değeri 29 milyon
tonu bulmuştur. Türkiye Demir-Çelik sektörü, uzun ürünlerde tüketiminin iki katından daha
fazla üretim yaparken, katma değeri yüksek olan yassı ve vasıflı çelik ürünlerinde,
tüketiminin sırasıyla % 44 ve % 32’sini gerçekleştirebilmektedir. Bu nedenle, sektör uzun
ürünlerde net ihracatçı iken, yassı ve vasıflı ürünlerde net ithalatçı konumundadır. Demir
Çelik sektörü 2010 yılı itibarıyla 12,3 milyar dolarlık ihracatı ile ihracat miktarını bir önceki
yıla göre % 11 artırmış ve toplam ülke ihracatın % 11’ini oluşturmuştur. 2011 yılının ilk
çeyreğinde üretimini % 31 oranında artıran sektör, bu dönemde dünya çelik üretiminde ilk 10
üretici arasına girmiştir. 2011 Mayıs ayı itibarıyla, 4,69 milyar dolarlık ihracat gerçekleştiren
sektör yılın her döneminde ithalatta fazla vererek, 3,24 milyar dolarlık ticaret açığı
oluşturmuştur.
53
2.10.3 Makine İmalat Sanayi
Makina sanayinin üretimdeki payının, başta ileri sanayi ülkeleri olmak üzere tüm ülkeler
genelinde artış gösterdiği görülmektedir. Bu artış trendine paralel olarak; 2009 yılı toplam
dünya ticareti 25 trilyon ABD doları, toplam dünya makina ticareti ise 3 trilyon ABD doları
olmuştur ve makina sektörünün dünya ticaretinden aldığı pay %12,2’dir. Türk makina sanayi
1990 yılından bu yana yaklaşık %20 oranında yıllık büyüme oranı göstermiştir. Birçok ülkede
olduğu gibi, Türkiye’de de makina imalatçılarının büyük çoğunluğu küçük ve orta ölçekli
işletme (KOBİ) niteliğindedir. Sektörde faaliyet gösteren KOBİ’lerin sahip olduğu ucuz
işgücü avantajı ve gelişmiş mühendislik becerileri, makina imalatçılarının uluslararası
pazarlarda rekabet şansını arttıran unsurlardır. Türk Makina İmalat Sanayinde, her türlü parça
ve aksamın yüksek kalitede ve rekabet edebilir fiyatlarda üretimi yapılmaktadır. Üretim
sürecinde yerli girdi oranı %80- 85 civarındadır.
84. fasıl itibariyle, Makine ve Aksamları Sektörü dış ticaretinde açık verildiği görülmektedir.
Dış ticaret açığı, 2010 yılı sonunda, bir önceki yıla göre %31,7’lik bir artışla 11,9 milyar ABD
doları düzeyinde gerçekleşmiştir. 2011 yılı Ocak-Nisan dönemi geçici verilerine göre ise bu
rakam 4,9 milyar ABD Doları düzeyindedir.
2.10.4 Mobilya Sektörü
Mobilya sektörü endüstriyel üretime 1970‘li yıllarda başlamıştır. 2.5- 3 milyar $ lık bir
büyüklüğü olan ve çoğu küçük atölyelerden oluşan, ayrıca %85‘ler mertebesinde kayıt dışılık,
atıl yatırım, kapasite kullanımı, ölçeksel imalat miktarları ve bilgi birikimi yetersizlikleri ve
branşlaşmama nedeniyle maliyet ve kalite sorunları vardır. Türkiye’de mobilya ve ahşap
sanayi, genelde küçük ölçekli çok sayıda aile işletmesinden oluşmaktadır. Mobilya sektörü,
belirli bölgelerde toplanmıştır. Üretimdeki toplam paylarına göre mobilya üretiminin
yoğunlaştığı önemli iller sırasıyla; İstanbul, Ankara, Kayseri, Bursa, İzmir ve Adana
şeklindedir.
54
2.10.5 Tekstil Sektörü
Hazır giyim sektörü birlikte değerlendirildiğinde, gayri safi yurt içi hasıla, imalat sanayi ve
toplam sanayi üretimindeki payı, ihracat, ekonomiye sağladığı net döviz girdisi, istihdam,
yatırımlar, dışa açıklık ve makro-ekonomik büyüklükler açısından Türkiye’nin birinci sektörü
konumundadır. Tekstil ve hazır giyim sanayi ülkemiz GSYH’nın yaklaşık %10’unu
sağlamaktadır. Bugün Türk deri ve deri ürünleri sektörü sanayi imalatının %2,5’ini,
istihdamın %1,5’ini ve sanayi ürünleri ihracatının %1,2 sini karşılamaktadır.
2.10.6 Kimya Sanayi
Kimya sanayi tarafından üretilen (plastikten kozmetiğe, ilaçlardan boyalara) ürünlerin %30’u
doğrudan tüketiciye ulaşırken %70’i ise diğer sektörlerde (tekstil, elektrikli eşya, metal,
madeni ürünler, inşaat, otomotiv, kâğıt, hizmet sektörü) ara mal veya hammadde olarak
kullanılmaktadır. Bu özelliği nedeniyle kimya sanayi hem yaşamımız hem de diğer sektörler
için vazgeçilmez öneme sahip bir sanayi dalıdır.
Kimya sektörü oldukça geniş bir ürün yelpazesine sahiptir. Sektör, temizlik ürünleri, boya,
kozmetik ürünleri, ilaçlar gibi tüketim mallarının yanı sıra, tarım sektörü için gübreler ve
tarım ilaçları, kimya sanayinin de dâhil olduğu imalat sanayinin ihtiyaç duyduğu organik ve
inorganik kimyasallar, boyalar, laboratuvar kimyasalları, termoplastikler ve benzeri ürünleri
üretmektedir.
Böylesine yoğun ürün yelpazesine sahip olan kimya sektörü ithalata bağımlı bir sektördür.
Kullanılan hammaddenin % 70’i ithal edilmekte, % 30’u ise yerli üretimle karşılanmaktadır.
2011 yılında, kimya sektörü ithalatı 37,8 milyar ABD doları, ihracatı ise 13 milyar ABD
doları olarak gerçekleşmiştir. Kimya sektörü, dış ticaretinin yarıdan fazlasını AB ülkeleri ile
yapmaktadır.
TÜİK verilerine göre kimya sektöründe 2009 yılında 229.465 kişi istihdam edilmektedir.
Kimya sektörü istihdamının imalat sanayi içindeki payı 2009 yılında % 8,8 olmuştur.
2008 yılı itibariyle kimya sektöründe 18.858 işyeri bulunurken bu rakam % 15,8 artarak 2009
yılında 21.836 olmuştur. Kimya sektörü işyeri sayısının imalat sanayi içindeki payı 2009
yılında % 6,81 olmuştur.
55
2.10.7 Havacılık ve Savunma Sanayi Sektörü (HASSAS)
2010 yılında Savunma Sanayi yaklaşık 3,5 milyar $ ciroya ulaşarak üretimde büyük bir
sıçrayış yapmıştır. 2010 yılı savunma ihracatı 634 milyon $ olarak gerçekleşmiştir ve toplam
Ar-Ge harcaması da 666 milyon $’a ulaşmıştır. Türkiye savunma sanayiinde, Cumhuriyetin
kuruluşundan
hemen
sonra
başlayan
gayretlerine
rağmen
Silahlı
Kuvvetleri’nin
modernizasyon ihtiyaçları için büyük ölçüde dışarıya bağımlı, dünyanın önde gelen silah
ithalatçısı ülkelerinden biri olmuştur. Çok kritik bir bölgede, muhtelif farklı tehditlere karşı
görev yapan ve en üst standartlarda teçhizi gerekli olan Silahlı Kuvvetlerin ihtiyaçlarının
imkanları zorlaması ve milli savunma sanayiine pazar yaratma mecburiyeti, Türkiye’yi offset
pazarında önemli bir oyuncu yapmıştır. Böylece Türk Silahlı Kuvvetlerinin ihtiyaçlarını yurt
içi karşılama oranında hatırı sayılır bir yükseliş olmuştur. Bu oran 2010 yılında % 45,7’den %
52,1’e yükselmiştir.
Türkiye
rekabet
ettiği
ülkelere
kıyasla
oldukça
düşük
olan
araştırma-geliştirme
seviyesindedir. Son yıllarda savunma sanayii gibi artan yüksek teknoloji bilinci ve bu
alanlarda milli kabiliyet geliştirilmesi gereğine inanan sektörlerin medikal sanayi sektörü ile
ilişkili olması hem farklı teknolojilerin ve imkanların sektörler arası yaygınlaşması hem de
yeniliği tetiklemesi açısından önemlidir.
Savunma sanayinden örnek alınarak kullanılacak offset uygulamalarında en önemli
unsurlardan biri ek maliyetler açısından hangi ülkeler ile anlaşma yapılacağı diğeri ise offset
imkanlarının hangi çerçeve içinde, hangi amaçlara hizmet edecek şekilde yöneltileceği
konusunda politika belirlenmesidir. En önemli sonucu ise offset uygulamaları ile elde edilen
imkanların ihtiyaçları karşılaması yanında teknolojik altyapının da geliştirilmesi ve ekonomik
açıdan dışa bağımlılıktan kurtulmaya katkı sağlamasıdır.
56
ARAŞTIRMANIN
YÖNTEMİ
57
3.1
Çalışmanın Amacı
Samsun’da yerel ekonomik kalkınmanın hızlanmasına destek olunması amacıyla, sektörün
kümelenme çalışmalarına yön vermek ve bununla ilgili alt yapının oluşturulması
gerekmektedir. Daha önce yapılmış olan rekabet analizi çalışmalarının sonucunda uluslararası
rekabet düzeyi “Orta” seviyede belirlenen tıbbi cihazlar ve el aletleri sektörünün rekabet
düzeyinin geliştirilmesi için gerekli analizler ortaya konulmuştur. Bu çalışma ile Medikal
sanayi sektörünün bölgesel analizi çıkarıldıktan sonra, sektörün ihtiyacı olan Medikal İhtisas
Organize Sanayi Bölgesi planlanması için gerekli fizibilite çalışmasının yapılması
amaçlanmıştır.
Samsun ili ve çevresinde bölgenin kalkınması ve rekabet gücü açısından öne çıkan Medikal
sanayi sektörünün mevcut durumunun belirlenmesi saha çalışmaları, araştırmalar vs. bu
sektörlerdeki fırsatların araştırılması GZFT (SWOT) analizi, Medikal İhtisas OSB bölgesi
kurulmasına ilişkin talep analizi gibi yöntemler kullanılarak, Samsun Medikal Sanayi Sektör
Raporu ve Medikal İhtisas OSB Fizibilite Raporu oluşturulmuştur.
Bu bağlamda araştırmanın temel amacı, Samsun ilinde Medikal Sanayi Sektörünün
değerlendirmesi, bu sektörlerdeki fırsatların araştırılması ve stratejilerin belirlenmesine ilişkin
en gerçekçi ve güncel durumu belirlemek ve Medikal İhtisas OSB Fizibilite raporunu
hazırlamaktır.
3.2
Veri Toplama Yöntemi
Fizibilite raporunun oluşturulması için nesnel bir şekilde ölçülebilir ve sayısal olarak ifade
edilebilir olgulardan yola çıkıp bölge insanının alışkanlıkları ve tüketim davranışları da göz
önünde bulundurulduğundan “niçin?” sorusuna cevap arayarak çalışma süresince nicel
(quantitative) ve nitel (qualitative) araştırma yöntemlerine müracaat edilmiştir. Aynı zamanda
araştırma; Iconomy Group – Vezir Araştırma ve Danışmanlık Ltd.’nin daha önceki projelerde
geliştirdiği ve uyguladığı vizyon çerçevesinde ele alınmıştır.
58
Şekil 20: Araştırma Yöntemi Vizyonu
Medikal Sanayi Sektörü
Kümelenme Çalışmalarına
Yön Verme
Yerel Ekonomik
Kalkınmanın Hızlanması
Samsun Medikal
Sanayi İhtisas
Organize Sanayi
Bölgesi
Medikal Sanayi Sektörünün
Rekabetçiliğine Katkı
Uygulanabilirİşletme Modeli
Geliştirme
Yukarıdaki Şekil’de yer alan vizyon dahilinde araştırmanın iş paketleri oluşturulmuş ve 6 adet
kilometre taşı belirlenmiştir. Tamamen bilimsel yöntem ve tekniklere dayandırılan bu
çalışmada, Samsun Medikal Sanayi Sektörünün yapısı ve faaliyetleri incelenmiştir.
Projenin amacı doğrultusunda ikincil veri toplama teknikleri ile Bölge’deki Medikal Sanayi
Sektörünün temel değişkenleri, sorunları ve potansiyeline yönelik daha önce yapılmış
araştırma, rapor, tez vb çalışmalar incelenmiştir. Bu aşamayı birincil veri toplama teknikleri
izlemiş, paydaş toplantıları ile sektörün vizyonu ve stratejileri belirlenmiştir. Bunun yanında
saha gözlemleri yapılarak sektörün bölgesel envanteri çıkarılmış, talep analizleri ve fizibilite
çalışmaları gerçekleştirilerek Samsun İhtisas Medikal OSB stratejileri ortaya konmuştur.
Daha sonra toplanan bütün veriler detaylı bir şekilde analiz edilmiştir. Proje süresince yapılan
bütün faaliyetler her aşamada değerlendirilerek projenin amaçlarından sapmamasına yönelik
gerekli tedbirler alınmıştır. Çalışmada son olarak sektörün mevcut durumu, potansiyeli ve
elde edilen veriler çerçevesinde Medikal OSB İşletme Modeli çizilmiş ve Stratejik Planı
oluşturulmuş ve bir Tablo şeklinde sunulmuştur.
59
Şekil 21: Araştırmanın Aşamaları
1
•Projenin Paydaşlara Tanıtılması (kickoff) toplantısı
2
•İkincil Verilerin Toplanması
(Literatür Taraması)
3
•Birincil Verilerin Toplanması
4
•Toplanan Verilerin Analizi
5
•Araştırmanın Yorumlanması ve
Değerlendirilmesi
6
•Fizibilite Raporunun Oluşturulması
Bir araştırmanın en önemli unsuru, veri ve bilgi toplama yönetiminin seçilmesi ve hangi
araçlar ile hareket edileceğinin tespit edilmesidir. Söz konusu bu aşama, araştırmanın bundan
sonraki süreçlerine birebir etki edeceği için araştırma yapılan konu hakkında bir ön araştırma
yapılarak kullanılacak yöntem ve araçların doğru bir şekilde ortaya konması gerekmektedir.
Bu kapsamda yürütülen çalışmada hem nitel hem de nicel verilere yer verilerek niçin sorusuna
da cevap aranmıştır ve bu durumu yansıtacak teknikler kullanılmıştır. Nitel verilerin
kullanılması, araştırma yapılan konuya ilişkin bütün sorulara yanıt vermesi bakımından öne
çıkmaktadır.
3.2.1 Araştırmada Kullanılan İkincil Veri Toplama Yöntemi
İkincil veri toplama yöntemi olarak, Bölgesel olarak Medikal Sanayi faaliyetlerine ilişkin
kapsamlı bir literatür taraması yapılmıştır. Bu çerçevede sektördeki ana oyunculara ait
bilgiler, sektöre yönelik daha önce yapılmış araştırma, rapor, tez, gazete, dergi, bilimsel
yayınlar ve kitaplar, broşürler gibi geçmiş bütün çalışmalar taranmıştır.
3.2.2 Araştırmada Kullanılan Birincil Veri Toplama Teknikleri
Daha önce yapılan çalışmaların incelenmesi, araştırma yapılan konu hakkında önemli bir
zemin oluşturmakla birlikte sektörün ya da üzerinde çalışılan başlıkların en güncel halini
yansıtmanın yanı sıra sektör içerisindeki asıl oyunculardan, başka bir deyişle sektörün temel
yapı taşları olan oyunculardan bilgi ve veri elde etmede yetersiz kalmaktadır. Bu açıdan
60
birincil veri toplama tekniklerinin kullanılması, sektörün altyapısı ve ana değişkenlerin
hakkında doğru ve sağlıklı veri ve bilgi elde edilmesinde etkilidir. Bu bağlamda çalışma
süresince;

Yarı-Yapılı Yüz-Yüze Anket,

Odak Grup Toplantısı,

Yarı Yapılı Mülakat,

Saha Gözlem,

Ortak Akıl Toplantısı
tekniklerine müracaat edilerek birincil elden veri ve bilgiler toplanmıştır.
3.2.3 Yarı-Yapılı Yüz-Yüze Anket Yöntemi
İnsanın sosyal konularda yapılan çalışmalardaki en önemli öğe olması, bu kaynaklardan doğru
ve sağlıklı bilgi elde edilmesini gerektirmiş, bu açıdan anket yöntemi ortaya çıkmıştır. Anket
metodunun en rağbet gören bir teknik olmasının nedenleri arasında; birincil veri kaynağı olan
insana birebir soruların yöneltilmesi ve oluşturulan soruların asıl cevabı alınmak istenen
sorulardan oluşturulmasıdır. Ayrıca hedef kitle hakkında homojen bir dağılım yapılması
açısından rassal bir yöntem izlenmesi, anketin tercih edilmesindeki bir başka önemli unsurdur.
Bu bağlamda, talep analizi ve sektörel düzeyde stratejik plan çerçevesinde araştırmanın
verilerinin toplanması için anket yöntemi en önemli teknik olarak görülmüştür. Anket,
sektörel düzey stratejik plana uygun yarı-yapılandırılmış (semi-structured questionnaire)
sorularla tasarlanmıştır. Iconomy Group’un geliştirdiği, geçerliliği ve güvenirliliği daha önce
yapılan çalışmalarda test edilmiş anket soruları, adı geçen sektörün ana oyuncularına ve
paydaşlarına yöneltilmiştir.
Sahaya çıkılmadan önce gerekli eğitimleri alan anketörler ve yerel ekip üyeleri, uygulama
aşamasında, oyuncular tarafından anlaşılmayan sorulara açıklık getirerek verilen yanıtların
güvenirliliği korumaya özen göstermişlerdir.
Bu bağlamda, Bölge düzeyinde adı geçen oyuncu ve paydaşlara yönelik olarak anket
uygulanmıştır.
61
3.2.4 Odak Grup Toplantıları
Genelde 8-10 kişinin katılımıyla sakin ve ılımlı bir ortamda gerçekleştirilen, sektördeki ana
oyuncuların sorunları, düşünceleri, yapmak istedikleri hakkında birebir bilgi alınmasını
sağlayan odak grup toplantıları, son yıllarda sıklıkla müracaat edilen birincil elden veri
toplama tekniğidir. Katılımcıların araştırılan konu hakkındaki belirli soruları cevaplama
sürecine bizzat dâhil olmalarının yanı sıra herhangi bir baskı ortamının oluşmaması sebebiyle
görüşlerini rahatlıkla dile getirmeleri açısından etkili bir yöntemdir.
Bununla birlikte grup içerisinde farklı düşüncelerin oluşması hem konuyu zenginleştirmekte
hem de tez-antitez-sentez sürecini oluşturarak daha etkin bilgi ve veri toplama olanağı
sunmaktadır. Böylece sektördeki oyuncuların sorunları, davranışları, eğilimleri, düşünceleri
ve gelecek hakkındaki proje fikirleri sayesinde gerçeğe yakın veriler elde edilmektedir.
Ayrıca toplantılar görsel-işitsel cihazlarla kayıt altına alınarak süreç içerisinde değinilen her
bir konu muhafaza edilmektedir.
Çalışma kapsamında icra edilen odak grup toplantıları, yine, Iconomy Group’un daha önceki
benzer projelerde geliştirmiş olduğu ve hâlihazırda uygulamakta olduğu yönlendirme
sorularını da içeren bir yöntem ile yönetilmiştir. Hem odak gurup hem de derinlemesine
görüşmelerde, belirlenen hedefler ile birlikte, toplantı ve görüşmelerin hangi somut sorunlar
üzerinden yürütüleceği Vezir Danışmanlık tarafından tespit edilmiş ve İdare’nin onayına
sunulmuştur.
3.2.5 Yarı-Yapılı Derinlemesine Mülakat Tekniği
Katılımcıların kendi kelimeleriyle ifade ettikleri, gündelik hayattaki tecrübelerinin ve bakış
açılarının aktarılmasıdır. Bu bağlamda, sektörel paydaşlar ile hedef bireylerle yüz yüze yarıyapılandırılmış görüşmeler yapılmıştır.
Görüşmeler medikal sanayi sektöründe faaliyet gösteren firmalar ve alt tedarikçileri ile
sektörle ilgili bilgi üreten kurum ve kuruluşların temsilcileri üzerinde gerçekleştirilmiştir.
Görüşmeler kişilerin kendilerini rahat hissedebileceği, dışarıdan müdahalenin olamayacağı bir
ortamda gerçekleştirilmiştir. Görüşmelerde kullanılan yöntem ve kaç kişi ile görüşme
yapılacağı Proje Koordinatörü’nün öngörüleri dahilinde belirlenmiş ve uygulanmıştır.
62
3.2.6 Saha Gözlem Çalışması
Araştırma yapılan sektör veya konu hakkındaki somut ürün ya da hizmeti gözlemleme
amacıyla yapılan saha gözlem araştırmasının diğer metotlardan en önemli farkı, konuya
ilişkin varlıkların yerinde, birebir olduğu gibi gözlemlenmesidir. Böylece sektörün dinamik
yapısından kaynaklanan bilgi ve verilerin süreç içerisinde nasıl değiştiği yerinde
gözlemlenmiş olacaktır. Bu açıdan saha gözlem çalışması, ürün ya da hizmetin, çalışma
esnasındaki en güncel halini yansıtması nedeniyle pek çok araştırmada kullanılan bir yöntem
olmuştur.
Bu kapsamda Samsun’daki Medikal Sanayi Sektörü açısından öne çıkan İhtisas Medikal
OSB’sine ziyaret düzenlenmiş ve talep analizi ile fizibilite çalışmaları yerinde yapılmıştır.
3.2.7 Ortak Akıl Toplantısı
Projenin Değerlendirme Aşamasında tüm paydaşların katılımcılığı ve işbirliği amaçlanarak
Ortak Akıl toplantısı yapılacaktır. Bu toplantı sayesinde yapılan çalışma ile ilgili kurum ve
kuruluşlardan geri dönüş ve değerlendirmeleri alınacak ve çalışmanın sağlıklı bir şekilde
sonlandırılması sağlanacaktır.
3.3
Verilerin Değerlendirme Yöntemi
Veriler nitel araştırma yöntemine göre değerlendirilmiştir.
3.3.1 Analiz Ölçeği
(GZFT) SWOT ve Zaman Değer Matrisi Analizi yapılabilmesi için oluşturulan ölçeğin alfa
katsayısı 0,70’den daha fazla çıktığı için uygulamaya geçilmiştir. Böylece yarı yapılandırılmış
mülakatlar, odak grup toplantılarının yanı sıra ölçek geliştirilerek elde edilen bulgularla konu,
çok daha kapsamlı bir değerlendirmeye tabi tutulmuştur.
3.3.2. Talep Analizi
Gerek yatırımların şekillenmesinde, teşvik tedbirlerinin değerlendirilmesinde ve güncel
gelişmelerin daha iyi kavranmasında en önemli analiz yöntemlerinden biri de sektördeki
bugünkü ve gelecekteki talebin ayrıntılı olarak incelenmesidir. Optimum kapasiteyi
63
belirlemek, karşılaştırmak, yatırımların faydalarını ortaya koymak, ekonomik ve mali karlılığı
sağlıklı olarak değerlendirmek ve geleceği öngörebilmek için talep analizi yapılmıştır.
3.3.3 Fizibilite Çalışmaları
Samsun’da
Medikal
Sanayi
Sektörünün
ihtiyaç
duyduğu
İhtisas
OSB
bölgesini
belirleyebilmek ve alternatif yerleşim alanlarının altyapı, çevre ve lojistik durumlarının
değerlendirilebilmesi için fizibilite çalışması yapılmıştır.
64
KAYNAKÇA

Aslan, Emrullah. Türkiye’de Organize Sanayi bölgeleri ve Küçük Sanayi Sitelerinde
İhtiyaç Duyulan Meslekler İle Yeterince Karşılanamayan Meslekler ve Bu Konuda
İŞKUR’un Rolü, T.C. Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı Türkiye İş Kurumu Genel
Müdürlüğü, Uzmanlık Tezi, 2007, Ankara.

Deloitte. Türkiye Cumhuriyeti Başbakanlık Yatırım Destek ve Tanıtım Ajansı, Türkiye
Sağlık Sektörü Raporu, 2010.

Espicom Business Intelligence. The World Medical Markets Fact Book 2011.

Espicom Business Intelligence. Turkey Medikal Device Market Inteeligence Report:
Quarter IV 2011

EUCOMED. Medical Technology, Competitiveness Innovativeness of the European
Medical Technology Industry: Evalution of the Survey Results, 2007.

European Commission. Medikal Aletler ve Cihazlar Sektör Raporu, Enterprice Europe
Network, 2009.

InnoCentric. Samsun Ekonomisine Yön Veren Sektörlerin Rekabet Analizi, 2010 – 2011.

İstanbul Ticaret Odası. Tıbbi Cihazlar Sektör Profil Araştırması 2000-2003.

Karamanlı, Ali İhsan. Savunma ve Havacılık Sanayi Endüstri (Kümelenme) Bölgesi Bir
model Önerisi, Makine Mühendisler Odası Eskişehir Şubesi, Bülten 2011.

Milli Produktivite Merkezi Veritabanı

Samsun Ticaret ve Sanayi Odası. Samsun İktisadi Rapor, 2011.

Sargutan, Erdal. Türkiye’de Tıbbi Cihaz ve Malzeme Üretimi , İTO Yayınları, 2009
İstanbul.

T.C. Başbakanlık Dış Ticaret Müsteşarlığı İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi. Medikal
Aletler ve Cihazlar, 2010

T.C. Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı. Kimya Sektörü Raporu, Sektörel Raporlar ve
Analizler Serisi, 2011, Sektörel Raporlar ve Analizler Serisi, 2012.

T.C. Sanayi ve Ticaret Bakanlığı. Demir Çelik Sektörü Raporu, Sektörel Raporlar ve
Analizler Serisi, 2011

T.C. Sanayi ve Ticaret Bakanlığı. Makina Sektörü Raporu, 2011/2, Sektörel Raporlar ve
Analizler Serisi, 2011

T.C. Sanayi ve Ticaret Bakanlığı. Mobilya Sektörü Raporu, Sektörel Raporlar ve
Analizler Serisi.
65

T.C. Sanayi ve Ticaret Bakanlığı. Tekstil Hazır Giyim Deri ve Deri Ürünleri Sektörleri
Raporu, 2010/2, Sektörel Raporlar ve Analizler Serisi, 2010.

TMMOB. IV. Ulusal Tıbbi Cihazlar İmalatı Sanayi Kongre ve Sergisi, Bildiriler Kitabı,
23-24 Eylül 2011, Samsun, Tiskon 2011.

TOBB. Tıbbi Cihaz Sektör Raporu, 2008.

TOBB. Türkiye’de Medikal Sektörü, 2009 Sektör Raporu, Yorum Basın Yayın Sanayi
Ltd. Şti.

TUİK

TÜDOKSAN. Türkiye Döküm Sanayi: “2011 Yılına Girerken Mevcut Durum”, 2011.

Yaz, Kemal. Sağlık İçin İzmir 1. Küresel İnoviz Konferansı , TÜMDEF, 2004

Kongre: IV. Ulusal Tıbbi Cihazlar İmalat Sanayi Kongresi ve Sergisi Gerçekleştirildi
Mühendis ve Makine Dergisi, Cilt:52, Sayı: 622.

Şanlıurfa Organize Sanayi Bölgesi İş Planı, 2011

Türkiye Tıbbi Cihaz Sektörü Yatırım Fırsatları ve Kamu Destekleri Çalıştayı Açılış
Konuşmaları

Özdemir, A. Hakan. Türkiye Teknoloji Geliştirme Vakfı, TTGV.

TUSİAD. Türk Savunma Sanayisinde “Offset” Uygulamaları, 1999 İstanbul.

TTGV. Türkiye Teknoloji Geliştirme Vakfı Kurumsal Deneyim ve Yetkinlikler 20.Yıl,
1991-2011.
66

(osb) fizibilite raporu - MEDİKAL SANAYİ İNOVASYON KÜMESİ

Transkript

Benzer belgeler

Presentation File

Sayfa 1 / 1 Kamuyu Aydınlatma Platformu 14.08.2013 http://kap.gov

Amirnia Auto parts manufacturer

univadis® ve yeni bir ortaklığı açıkladı

Dünyadan İşbirliği Teklifleri: Alım Teklifler

ekonomistin yorumu