final for butter printing for pdf.pmd

Transkript

Þk
kk
L
us
ð»ko : 37
Vo.XXXVIII
ykÞkusLk yLku rðfkMkLku Mk{ŠÃkík
ytf : 2
{u - 2010
Mk¤tøk ytf : 713
rð»kÞ Mkqr[
No. II
rLkÞk{f yLku {wÏÞíktºke
MkkuLk{ Úkkøkeo
LkkÞçk rLkÞk{f
yr{íkk {kÁ
íktºke
¼hík Ëuð{rý
ykÞkusLk yLku rðfkMkLku ðk[k ykÃkíkwt
yk {krMkf økwshkíke, ytøkúuS, ykMkk{e,
íkkr{÷, íku÷wøkw, çktøkk¤e, {÷Þk÷{, WËqo,
®nËe, fÒkz, Ãktòçke yLku WrzÞk ¼k»kk{kt
«fkrþík ÚkkÞ Au.
ÞkusLkk{kt «økx Úkíkk ÷u¾ku{ktLkk {tíkÔÞku
÷u¾fLkk ÃkkuíkkLkk Au. íkuLkk MkkÚku íktºke Mkn{ík
Au yu{ {kLke ÷uðwt Lknª.
«ðkMkLk ûkuºk{kt {kLkðMktMkkÄLk rðfkMk
«ku. {tsw÷k [kiÄhe
2
ÃkhtÃkhkøkík Ëðkyku MkkÚku {urzf÷ «ðkMkLkLkwt ¾kMk {n¥ð
huçkkÃkku÷
5
økwshkík{kt «kf]ríkf y™u MkknrMkf «ðkMkLkLke þõÞíkkyku r«.Mke.ze.{kuËe
8
[k÷ku òýeyu y{ËkðkËLkku RríknkMk
Lkunk òLke
11
yýrn÷ðkz ÃkkxýLkk MkktMf]ríkf RríknkMkLkwt yæÞÞLk
økku®ðË {fðkýk
16
fåA «ðkMkLke LkqíkLk fuzeyku
MkqÞofkLík ¼è
20
Efku xwrhÍ{ yLku økwshkík
zkp. ÷÷eík [kinký
22
«íÞûk fhðuhkLke yk[khMktrníkk
zkp. yuLk. {wLkþe
25
VhrsÞkík yLku rðLkk {qÕÞu rþûký, yuf ¢ktríkfkhe Ãknu÷ hksuþ þ{ko
31
¼khíkeÞ yÚkoíktºk yLku fk¤wt Lkkýwt
«ku. ¼khíke þkn
34
ÞkusLkkLkk ÷u¾ku Mkk¼kh LkkUÄ MkkÚku
ÃkwLk{worÿík fhe þfkÞ Au.
ykŠÚkf {qÕÞkuLkwt rþûký y™u rþûkf
zkp. ¼kðuþ hkð÷
36
Mkkt«ík «ðknku{kt {uLkus{uLxLkk Ãkzfkhku
«k. yu{.yuMk. Ãkh{kh
38
Aqxf Lkf÷
ðkŠ»kf ÷ðks{
çku ð»ko
ºký ð»ko
yufðeMk{e MkËeLkwt økúk{eý økútÚkk÷Þ
«fkþ þkn
41
[k÷ku Mkþõík yLku rð[khðtík yr¼øk{ fu¤ðeyu
zkp. nhÃkk÷ hkýk
43
¼khíkeÞ yÚkoíktºk
su. ykh. hiÞkýe
45
ø÷kuçk÷ ðku‹{øk – Mk¤økíke Mk{MÞk
YÃkuþ òu»ke
47
Y.
Y.
Y.
Y.
10-00
100-00
180-00
250-00
÷ðks{Lke hf{“S.B.I. A/c. No. sLkòríkÞ {rn÷kyku : ðíko{kLk Mk{Þu
{nuþ Ãkxu÷
515-08-10, Yojana (Guj.)” Lkk
Lkk{u {Lke ykìzoh/çkUf zÙk^xÚke {kuf÷e þfkþu.
• ykðhý rzÍkELk
MkkÄLkk MkfMkuLkk
÷ðks{ {kuf÷kðLkwt MkhLkk{wt :
• ykøkk{e ytfku
—
ÞkusLkk fkÞko÷Þ
• økwýkuíMkð
{kunLk¼kE òËð
÷kUøk ÷kEV nkurMÃkx÷ rçkÕzªøk,
• «fkþLk rð¼køkLkk økwshkíke ÃkwMíkfku —
Þw.fku. çkUfLke WÃkh, Ãkk÷ze [kh hMíkk ÃkkMku,
y{ËkðkË - 380 007.
Website
:
www.yojana.gov.in
079 - 26588669 (fkÞko÷Þ)
E-mail Adress
:
[email protected]
ÞkusLkk
(1)
51
1
2
3
4
{u-2010
E:\Jobs\yojana\March\march-yojana.pmd 1st proof 15-3-10
yíkwÕÞ ¼khík
«ðkMkLk ûkuºk{kt {kLkðMktMkkÄLk rðfkMk
– «ku. {tsw÷k [kiÄhe
«ðkMkLk ûkuºk{kt yu[.ykh. ËhßòLke Mk{eûkk yLku yk[hý ÃkkÞ{k÷eLkwt r[ºk Ëþkoðu Au. yk
WãkuøkLku Mkkhwt fkiþÕÞ Ähkðíke ÔÞÂõíkyku {kxu ykf»kof rðfÕÃk økýkðíkwt LkÚke y™u Mkkhe ÔÞÂõíkyku yk
Wãkuøk{kt yLÞ árüfkuýLkk ÷k¼ {kxu òuzkÞ Au. yk ÂMÚkrík{kt ykøk¤ síkkt rçkÍLkuMk {kuz÷ RLkkuðuþLk
(çke.yu{.ykE.)Lkku Lkðku rðfkMk ÚkkÞ Au. Ãkrhýk{u íkuLkk Lkðe xufLkku÷kuSLkku Mk{LðÞ W{uhkÞ Au. su
{wsçk {kLkðçk¤Lke ¾U[ yLkw¼ðíkk Wãkuøk{kt Lkðe ykðzíkLke {ktøkýeyku Q¼e ÚkkÞ Au.
¼k hík{kt
«ðkMkLk Wãku ø k
Mkt¼ðLkeÞ økúkuMk zku{uMxef «kuzõxMk
(S.ze.Ãke.) rðËuþe Lkkýwt h¤ðk y™u
hkusøkkhe Q¼e fhðk {kxu {wÏÞ ykŠÚkf
rðfkMk íkhefu Q¼he hÌkw t Au . yk
fk{ËkhkuLku «kuíMkkrník fhLkkhku Wãkuøk Au
y™u ðÕzo zÙkðuÕMk yLku xwrhÍ{ fkWÂLMk÷
(zçkÕÞw.xe.xe.Mke., 2010) yLkwMkkh
ðirïf ytËks {wsçk fw÷ hkusøkkh{kt
rnMMkku 8.1 xfk, 235 r{r÷ÞLk òuçk
yÚkðk 2010 {kt 12.3 Lkkufhe{kt íkuLkwt
«{ký yuf hnuþu. íÞkhçkkË ßÞkhu fw÷
hkusøkkhe{kt 9.2 xfk rnMMkku ðÄþu íÞkhu
303 r{r÷ÞLk òuçk, yÚkðk 2020{kt
10.9 òuçk Mkk{u íkuLkwt «{ký yuf hnuþu.
¼khíkeÞ yÚkofkhý{kt hkusøkkhe Q¼e
fhðk{kt íkuLkku Vk¤ku 2008 {kt 15.6
òuçk{kt yuf yLku 30 r{r÷ÞLk òuçkLkwt
«{ký hÌkwt níkwt. «ðkMkLk {tºkk÷Þ ¼khík
Mkhfkh (2004) sYrhÞkík
{kLkðçk¤Lkk MktþkuÄLk ynuðk÷ yLkwMkkh
2020 MkwÄe{kt nkux÷ku{kt 3.5 r{r÷ÞLk
÷kufku, huMxkuhLx{kt 2.73 r{r÷ÞLk
÷kufku, LkkLke huMxkuhLx yLku nkEðu WÃkh
ykðu÷k Äkçkk{kt 1.3 r{r÷ÞLk yLku
xÙkðuÕMk xÙuz{kt 0.24 r{r÷ÞLk ÷kufkuLke
sYrhÞkík Q¼e Úkþu. zçkÕÞw.xe.xe.Mke.
(2010) ÞkusLkk {wsçk 2010 MkwÄe{kt
¼khík «ðkMk yLku «ðkMkLk hkusøkkhe{kt
çkeò ¢{u hkusøkkhe Q¼e fhþu. su {wsçk
[kELkk çkkË çkeò ¢{u hnu þ u .
zçkÕÞw.xe.xe.Mke.(2002) ynuðk÷{kt
LkkUæÞwt níkwt fu, «ðkMkLk yLku «ðkMkLkLke
[uLk÷ îkhk MkeÄk hkufkýfkhku y™u Ãkqhk
ÃkkzLkkhk-¼køkeËkh MkknrMkfkuLku ÷k¼
hnuþu. yk «fkhLke hkusøkkhe{kt {rn÷k,
÷½w{íke yLku ÞwðkLk ÷kufkuLkku M{ku÷ yuLz
{erzÞ{ MkkRÍ yu L xh«kEMk
(yu M k.yu { .E.)Lkku ËçkËçkku hnu þ u .
«ðkMk y™u «ðkMkLk Wãku ø k{kt
yuMk.yu{.E.Lkku {n¥ðÃkqýo ¼køk hnuþu.
yLku yk «kuíMkkrník Wãkuøk MkknrMkfíkk{kt
Úkkuzk yÃkrhÃkõð fkiþÕÞ Ähkðíkk ÷kufku
{kxu Ãký hkusøkkheLke íkf Q¼e fhþu.
«ðkMkLk ûkuºkLke hkusøkkhe Q¼e fhðkLke
ûk{íkk ¼khíkLkk çknku ¤ e Mkt Ï ÞkLkk
ÞwðkLkkuLkwt ¼krð ½zþu. suLke ðíko{kLk
xfkðkhe 15.59 ð»ko økúwÃk {kxu 58 xfk
Au. su 2011 y™u 2012 MkwÄe{kt
yLkw ¢ {u 63 xfk yLku 64 xfk
ytËksðk{kt ykÔÞwt Au.
«ðkMkLk {t º kk÷Þ 2004
yLkwMkkh ÷køke hÌkwt níkwt fu, ¼khíkeÞ
«ðkMkLk Wãkuøk 40 ð»ko WÃkh sqÚkLkk
70 Úke 80 xfk ÷ku f ku L ku hku s økkhe
ykÃkþu. Ëuþ {kxu yk ¾qçks W{Ëk
ÃkrhÂMÚkrík Auf çknku¤e MktÏÞk{kt ÞwðkLkku
hkusøkkheLke íkf sYrhÞkík níke, Ãkhtíkw
yk {ktøk-ÃkwhðXkLke økuR{ Mkh¤ økrýík
fhíkkt Úkku z e Ãku [ eËe níke. y®nÞk
fkiþÕÞðk¤k íkiÞkh ÷kufku sYrhÞkíkLkk
«{ký{kt {u¤ððk íku Wãkuøk {kxu Úkkuzwt
{w~fu÷ fk{ níkwt. «ðkMkLk îkhk ykŠÚkf
( ÷u¾fk ELzeÞLk EÂLMk. ykìV xwrhÍ{ yìLz xÙkðu÷ {uLkus{uLx, øðkr÷Þh{kt zkÞhuõxh Au.)
ÞkusLkk
(2)
{u-2010
Mk{]rØ «kÃík fhðk {ktøk yLku ÃkwhðXk
ðå[uLke íkqx Mkh¼h fhðk. MkV¤ {kLkð
MktþkÄLk îkhk yÃkkíke íkk÷e{ y™u
rþûký {n¥ðÃkq ý o níkw t . {q ¤ ¼q í k
nfefíkLku Lkfkhe Lk þfkÞ fu, ík{k{
{kuxk Wãkuøk øk]nkuLkk æÞkLk{kt fk{ fhíkku
Mk{wËkÞ níkku yLku fkiþÕÞðk¤k ÷kufku ðÄw
÷k¼ðk¤e hkusøkkheLke þkuÄ{kt hnuíkk
níkk. yu[.ykh.ze.Lkwt fk{ fk{ËkhkuLku
rþrûkík y™u íkk÷e{çkØ fhðk Ãkqhíkwt
hnuíkwt Lk níkwt, Ãkhtíkw íkuykuLku íkw÷Lkkí{f
fk{Lkku ÷k¼ y™u fki þ ÕÞ Ähkðíke
ÔÞÂõíkLku Mkkhku ykŠÚkf ÷k¼Lkwt æÞkLk
hk¾ðwt Ãkzu Au. ykðk Ãkrhçk¤kuLkk fkhýu
«ðkMkLk Wãkuøk{kt {kLkðçk¤ hkusøkkhe
MÃkÄko yLku Mkuðk ûkuºk{kt xfe hnu Au.
yÚkðk {q¤¼qík fkiþÕÞLkk fkhýu yk
Wãku ø k y™u Wãku ø k ûku º kLkk ÷ku f ku L ku
ÃkkuíkkLkk{kt Mk{kðe þfu Au.
«ðkMkLk ûku º k{kt yu [ .ykh.
ËhßòLke Mk{eûkk yLku yk[hý
ÃkkÞ{k÷eLkwt r[ºk Ëþkoðu Au. yk WãkuøkLku
Mkkhwt fkiþÕÞ Ähkðíke ÔÞÂõíkyku {kxu
ykf»kof rðfÕÃk økýkðíkwt LkÚke y™u Mkkhe
ÔÞÂõíkyku yk Wãku ø k{kt yLÞ
árüfkuýLkk ÷k¼ {kxu òuzkÞ Au. yk
ÂMÚkrík{kt ykøk¤ síkkt rçkÍLkuMk {kuz÷
RLkkuðu þ Lk (çke.yu { .ykE.)Lkku Lkðku
rðfkMkÚkkÞ Au. Ãkrhýk{u íkuLkk Lkðe
xufLkku÷kuSLkku Mk{LðÞ W{uhkÞ Au. su
{wsçk {kLkðçk¤Lke ¾U[ yLkw¼ðíkk
Wãkuøk{kt Lkðe ykðzíkLke {ktøkýeyku
Q¼e ÚkkÞ Au. su{kt fux÷kf {wÆkyku WÃkh
rðÃkheíkæÞkLk ykÃkðwt Ãkzu íku Lke[u {wsçk Au.
{kLkðçk¤Lke íktøke :
«ðkMkLk yLku «ðkMk Wãkuøk{kt
WœÞLk, Mkuðk y™u MkkhMkt¼k¤ ûkuºk{kt
ðíko{kLk yLkw{krLkík yAík ytËkrsík,
çku ÷k¾ fkiþÕÞÄkhe {kLkðçk¤Lku Au.
ÞkusLkk
suLkk fkhýu íkuLkk økúkuÚk{kt yMkh Ãkzu Au.
yk WÃkhkt í k {kLkðçk¤Lke {kt ø kLkku
rð¼krsík ¼kiøkkur÷f fw÷ ½x{kt çkË÷kð
ykðu Au . nku Â MÃkxkr÷xe ðu Õ Þw y u þ Lk
MkŠðMkeÍ (yu[.ðe.yuMk.-2006)Lkk
yÇÞkMk yLkwMkkh 10 ÃkMktËøkeLkk nkux÷
çkòhLke Lkk{ktrfík nkux÷ku{kt 201112 MkwÄe{kt ytËkrsík 94,000 Lkðk
f{o[kheykuLke sYrhÞkík hnuþu yLku yk
{kLkðçk¤ {kxuLke {ktøkýeyku çkUø÷kuh,
ni Ë hkçkkË y™u Ãkq ý u su ð k þnu h ku L ke
hnu þ u . , yk þnu h ku ðÄw yLkw ¼ ðe
{kLkðçk¤ {kxu LkuþLk÷ fuÃkex÷ hkusLk
(yuLk.Mke.ykh.) yLku {wtçkE «Ëuþ
íkhV Lksh Ëkuzkðþu. suÚke yk þnuhku{kt
{kLkð MktMkkÄLkLke Ãknu÷Úke ðÄkhu Mkkhku
÷k¼ hnuþu.
{kLkðçk¤Lke økwýð¥kk :
«ðkMkLk WãkuøkLku rðrðÄ fkiþÕÞ
Míkhu {kLkðçk¤Lke sYrhÞkík Au. Ãkhtíkw
íkuyku ÞkuøÞ ÔÞÂõíkyku þkuÄðk{kt rLk»V¤
hÌkk Au. yÇÞkMk{kt çknkh ykÔÞwt Au fu,
«ríkrcík Mkuðkyku {kxu «ðkMkLk WãkuøkLku
ç÷w fku ÷ h òu ç k {kxu Wå[MíkheÞ
{kLkðçk¤Lke sYrhÞkík Au yLku WÃk÷çÄ
{kLkðçk¤{kt yk fk{ {kxu Ãkq h íkk
«{ký{kt íkk÷e{ Ãkk{u÷e ÔÞÂõíkyku
{¤íke LkÚke. yk sYrhÞkíkku Ãkqhe fhðk
Wãkuøk, y÷øk y÷øk þiûkrýf fkÞo¢{ku
suðk fu, xqtfkøkk¤kLkk fkuh, rðøkuhu{ktÚke
ÃkkMk ÚkÞu ÷ e ÔÞÂõíkyku {u ¤ ðu Au .
ßÞkhu çkeS çkksw y u y÷øk ûku º kLkk
{kMxh rzøkúe Äkhfku {u¤ðu Au, Ãkhtíkw
Mkk{kLÞ ÷køkýe Wãku ø k{kt yu ð e
hnuðk Ãkk{e Au fu, íkiÞkh f{o[kheyku
{¤íkk LkÚke. y™u íkuykuLku sYrhÞkík
{wsçkLkk Míkh {kxu íkiÞkh fhðk nkWMk
xÙu®Lkøk fkÞo¢{ nuX¤ ½ýwt {kuxwt hkufký
fhðwt Ãkzu Au.
(3)
{kLkðçk¤Lkwt ykf»koý :
«ðkMkLk WãkuøkLku {kLkðMktMkkÄLk
«ðknLkk ykf»koýLkk {kuxk «&™Lkku
Mkk{Lkku fhðku Ãkzu Au. fu{ fu yLÞ ðÄw
ðuíkLk [qfðíke Mkuðk WãkuøkLku ykðk s
«fkhLkk {kLkðçk¤Lke sYrhÞkík nkuÞ Au.
¼khík{kt MkkhMkt ¼ k¤ Wãku ø k{kt
ykf»koýLke xfkðkhe ÷øk¼øk 30 xfk
Au. suLke Mkk{u yLÞ MÚkÃkkÞu÷k çkòhku
suðk fu ®MkøkkÃkkuh{kt (40-45 xfk) Au.
Ãkht í kw yÞku ø Þ {kºkk yLku WÃk÷çÄ
økwýð¥kk{kt yk xfkðkhe Ÿ[e Au.
xufLkku÷kuS{kt çkË÷kð :
Wãkuøk{kt Lkðe xufLkku÷kuS þkuÄkÞ
Au. yLku ykuLk÷kRLk rçkÍLkuMk {kuz÷ ðÄe
hÌkwt Au. fu{ fu íku RLVku{uoþLk yLku
fkuBÞwrLkfuþLk xufLkku÷kuS (ykR.Mke.xe.)
MkkÚku ykøk÷e nhku¤{kt òuzkÞk Au. suLkk
fkhýu {kLkðçk¤Lke sYrhÞkík{kt
çkË÷kð ykÔÞku Au y™u yu f rºkík
«ðkMkLk{kt ði r ðæÞÃkq ý o ykðzík,
fkuBÃÞwxh yLku Mkh¤ ykðzíkLke {ktøk ðÄe
hne Au. ßÞkhu {q¤¼qík {ktøk Ãkqhe Úkíke
LkÚke. íÞkhu yk {kuxku Ãkzfkh çkLku Au.
fk{Lkku ÔÞkÃk :
yk Wãkuøk{kt fk{Lke þhíkku{kt
MktÏÞkçktÄ Mkt¼rðík {w~fu÷eyku{kt [ku¬Mk
fk{fksLkk f÷kfku , hrððkh y™u
hòLkk rËðMku Mk¤tøk f{, ÄkhkÄkuhý
ðøkhLkwt {nuLkíkkýwt, ykuðhxkR{ ðøkh
Mk¤t ø k fk{, ÄkhkÄku h ý ðøkhLkw t
{nu L kíkkýw t , yku ð hxkR{ ðøkh
[q f ðýeyu fhðkLkku , ¼ÚÚkkLkw t Mkex
ðkMíkð{kt yLÞ WãkuøkLkk Mkhuhkþ ðuíkLk
fhíkk ½ýw Lke[w t (ykE.yu { .yku . 2001) Wãkuøk{kt õÞkhuf {¤íke rxÃMk,
yu ðÄkhkLke ykðf ÚkkÞ, Ãkhtíkw ykðwt
çkÄwt y÷øk y÷øk hnu Au. ¾kMk fheLku
¼khík{kt rxÃMkLke hf{ çke÷{kt W{uhkíke
{u-2010
LkÚke. WÃkhkuõík ÃkifeLkk fux÷kf «&™ku
Mk{Þ síkk y™u çkòhw Ãkrhçk¤Lkk fkhýu
íku{ s ¾kMk fheLku {kLkðMktMkkÄLkLkk
fkhýu Wfu÷kE síkk nkuÞ Au. Ãkhtíkw nsw
Wãkuøku ð]rØËh Äe{u Äe{u ½xe òÞ íkuLku
yxfkððk Mk÷kn {Mk÷ík Lkk «ÞíLkkuLke
sYrhÞkík Au.
Mkhfkh yk {w Æ u Mkíkfo yLku
«ÞíLkþe÷ çkLke yLku 1962{kt [kh
MktMÚkkyku MkkÚku nkux÷ {uLkus{uLx rþûký
þY fhðk{kt ykÔÞwt níkwt. ÃkkA¤Úke ½ýe
MktMÚkkyku ¾q÷e suLku «ðkMkLk {tºkk÷Þ
nuX¤ LkuþLk÷ fkWÂLMk÷ ykuV nkux÷
{uLkus{uLx yuLz fux®høk xufLkku÷kuS (yu
Lk.Mke.yu [ .yu { .Mke.xe.) Mkt ø krXík
çkLkkðkÞw t . «ðkMkLk {t º kk÷Þ nu X ¤
1983{kt «ðkMk y™u «ðkMkLk
rþûkýLkku RÂLzÞLk RLMxexâwx ykuV
xw r hÍ{ yu L z xÙ k ðu Õ Mk {u L ku s {u L x
(ykE.ykE.xe.yu.){kt þY fhkÞwt.
«ðkMkLk rþûký™ku «Mkkh fhðk {kxu
Mkhfkhu ¾kLkøke ûkuºk çkLku yLÞ nÞkík
ykuLk RÂLzÞk fkWLMke÷ ykuV xufrLkf÷
yußfuþLk (yu.ykE.Mke.xe.E.) {kLÞ
þiûkrýf MktMÚkkyku, ÞwrLkðŠMkxe yLku
fku÷uòu ÞwrLkðŠMkxe økúkLxTMk fr{þLk
(Þw.S.Mke.) nuX¤ økríkþe÷ ¼køkeËkh
çkLkkÔÞkt. sYhe {kLkðçk¤ Ãkqhku Ãkkzðk,
¾kLkøke ykÞkusfku yLku xÙuLkhkuLku íku{Lkk
ÃkkuíkkLkk {kLÞ fkÞo¢{ku MkkÚku òuzâk.
nk÷{kt «ðkMkLk {t º kk÷Þ, ¼khík
Mkhfkh nku x ÷ {u L ku s {u L x Mkt M Úkkyku
MkkÚku {¤e nkux÷ {uLkus{uLx MkŠxrVfux
yLku RLMxexâw x yku V nku x ÷
{uLkus{uLx (ykE.yu[.yu{.) yLku
Vwz ¢k^x RLMxexâwx (yuV.Mke.ykE.)
y™u
xw r hÍ{
rþûký
ykE.ykE.xe.Mke. yu{ îkhk ytzh
økúußÞwyux y™u ÃkkuMx økúußÞwyux Míkhu
ÞkusLkk
rzÃ÷ku{k yLku rzøkúe MkŠxVefux ykÃku Au.
Þw r LkðŠMkxe y™u íku y ku L ke Mkt ÷ øLk
fkì÷uòu y÷øk y÷øk Míkhu nkux÷ y™u
«ðkMkLk {uLkus{uLx fkuMko nkÚk Ähu Au.
su{kt y÷øk y÷øk fûkkLkk ÔÞðMkkrÞf
fkuMko yLku zkìõxhux fkuMko,Lkku Mk{kðuþ
ÚkkÞ Au. hkßÞ MkhfkhLkk Lkuò nuX¤Lke
Ãkku ÷ exu f rLkf «ðkMkLk y™u nku x ÷
{uLkus{uLx{kt MkŠxVefux y™u rzÃ÷ku{k
MíkhLkk fkuMkoo nkÚk Ähu Au. yk WÃkhktík
¾kLkøke MktMÚkkyku suðe fu y{urhfLk
nkux÷ yuLz {kux÷ yuMkkurMkyuþLk yLku
RLxhLku þ Lk÷
xÙ k LMÃkku x o h
yu M kku r Mkyu þ Lk (ykE.yu . xe.yu . )
íku{Lkk MÚkkrÃkík MkxeorVfux fkuMkoo þY fÞko
Au. ykðk fkuMkoLkku yÇÞkMk fÞko çkkË
Lkk{kt r fík yÚkðk fku E «fkhLke
økw ý ð¥kkðk¤ku {kLkðçk¤ ykðe
ÃkØrík{ktÚke çknkh ykðþu. íku çkkçkík
{w~fu÷ Au. Ãkrhýk{u Wãkuøk f{o[kheLku
hkÏÞk çkkË íkuykuLku ðÄkhkLke íkk÷e{
ykÃku Au. íkks y™u ykuçkuhkuÞ suðk
nkux÷ sqÚkkuyu ÃkkuíkkLke nkuÂMÃkxk÷exe
(Mkkh Mkt¼k¤) Mfq÷ y™u íkk÷e{ fuLÿku
¾kuÕÞk Au, Ãkhtíkw íkk÷e{ fuLÿku ¾ku÷ðk
{kxu sYhe hku f kýLkku «ÞíLk {ku x k
¼køkLkk yuf{ku {kxu rçkLk «kuíMkkrník
hÌkku Au . {ku x k¼køkLkk Ät Ä kÚkeo y ku L ku
«ðkMkLk þiûkrýf ÃkØrík îkhk çknkh
Ãkzkíkk {kLkðçk¤ WÃkh ykÄkh hk¾ðku
Ãkzu Au.
Mkhfkhe yu s LMkeyku y u yk
nfefíkLkku
Mðefkh
fhe
yu [ .ykE.Mke.xe.E.
y™u
Þw.S.Mke.yu çkuL[{kfo y™u yur¢zuþLk
økwýð¥kk Þwõík þiûkrýf MktMÚkkyku Q¼e
fhe níke. «ðkMkLk {t º kk÷Þ {w Ï Þ
MktMÚkk Au. suýu {kLkð †kuík{kt rðfkMk
nkÚk ÄhðkLke MktÃkqýoÃkýu Ãknu÷ fhe.
(4)
su{kt nuíkw yLku fkÞoÚke rhÍÕx £u{ðfo
zkuõÞwuLx (ykh.yuV.ze.) 2009-10
íki Þ kh ÚkÞw t . yk ík{k{ çkkçkçkíkLkku
MktÞwõík «ÞkMk {kLkðçk¤ Ãkwhtw Ãkkzðk
{kxu {kLkð Mºkkuík rðfkMkLkku hÌkku níkku,
Ãkhtíkw ÷ktçkku fk{fksLkku Mk{Þøkk¤ku,
Lkçk¤w t ðu í kLk, rðrðÄ «fkhLke
fk{økehe, rðr[ºk fk{fksLkku Mk{Þ
y™u ÔÞðMkkrÞf yu[.ykh.yu{.Lke
øku h nkshe MkrníkLke çkkçkíkku { kt Ú ke
fux÷kf {wÆu Wfu÷ ÷ðkÞk Aíkkt fkuE Ãký
«ÞíLkÚke {kLkðçk¤Lke ½xíke {w~fu÷
Wfu÷e þfkE LkÚke.
ykðe çkkçkíkku L ke Wãku ø k{kt
{ku x k¼køku yMkh ÚkE. su { kt
yktíkhhk»xÙeÞ nkux÷ ÔÞðMkkÞðk¤kyu
«ðu þ fhðkLke MkkÚku Wãku ø k{kt
Ëw~{Lkkðx ðÄe, fk{fksLke ÂMÚkrík
Äe{e Ãkze, Ãkhtíkw íkçk¬kðkh MkwÄhe.
su yu f {{kt fk{økehe {kxu Mkkht w
ðkíkkðhý Ãkqhwt Ãkkzðk{kt ykÔÞwt níkwt,
íÞkt íku y ku L ku ÷k¼ {éÞku yLku ð] r Ø
ÚkE. ßÞkhu yLÞ søÞkyu Mkt½»ko [k÷w
hÌkku . «ðkMkLk Wãku ø k{kt Mkðo ø kú k ne
yu [ .ykh.ze. íkhVLkku yr¼øk{,
ÃkrhÃkõð ÚkÞku y™u fkuh VtfþLk íkhefu
íkuykuLke {kLÞíkk{kt ðÄkhku ÚkÞku. suLke
MkeÄe yMkh fe ÃkVkuo{oLMk RLzefuxh
(fu.Ãke.ykE.) WÃkh MkeÄe yMkh ÚkE.
íkuLke økwýð¥kk ytøkuLke yMkh òýðe
{w ~ fu ÷ Au , Ãkht í kw yk yu f
{q z ehku f kýLkku rðMíkkh Au . su { kt
ík{kuLku ð¤íkh ík{khe fÕÃkLkk çknkhLkwt
{¤e þfu yLku òu ykðk s «ÞíLkku
[k÷íkk hÌkk íkku ¼khíkeÞ «ðkMkLk
Wãkuøk íkuLke MktÃkqýo rMkrØyku nktMk÷
fhþu .
•••
{u-2010
yíkwÕÞ ¼khík
ÃkhtÃkhkøkík Ëðkyku MkkÚku {urzf÷ «ðkMkLkLkwt ¾kMk {n¥ð
– huçkkÃkku÷
{urzf÷ xwrhÍ{ yÚkðk nuÕÚk xwrhÍ{ yu yuðku rð[kh Au, ßÞkt ËËeo ykhkuøÞLke Mkkhðkh {kxu çkeò
ËuþLkku «ðkMk fhu Au. suLke ÃkkA¤Lkwt fkhý Mkkhðkh fhkððkLkku nkuÞ Au. ½ýe ÔÞÂõíkyku suLku hkuøkLku Mkkhðkh
fhkððe nkuÞ Au. íkuykuLku íku Mkøkðz íku{Lkk Ëuþ{kt ÞkuøÞ økwýð¥kkÞwõík WÃk÷çÄ Lk nkuÞ íkku íkuyku yk rðfÕÃk
Mðefkhu Au. ½ýe ÔÞÂõíkyku yuðk fkhýkuMkh Mkkhðkh fhkððk «ÞkMk fhu Au, su{kt ÃkkuíkkLkk Ëuþ fhíkk yLÞ
MÚk¤u Mkkhðkh ¾qçk s MkMíkk{kt ÚkkÞ Au.
yMðMÚkíkkLkku WÃkkÞ þkuÄðk,
rðrðÄ MÚk¤kuyu «ðkMk fhðku íku Lkðku
rð[kh LkÚke. ßÞkhÚke {kýMk ÃkkuíkkLkk
ykhkuøÞLke fk¤S ÷uðk çkkçkíku Mkíkfo
çkLÞku Au. íÞkhÚke nfefíku ÷kufku yk ytøku
ÃkhefÚkkYÃk [fkMkýe fhíkk ykÔÞk Au.
økúeMkLkk yuÃkezkuhMw k ¾kíkuLkk yMf÷uÃkeMk{kt
MkËeykuÚke MktÏÞkçktÄ Þkºkk¤wyku yLku
ËËeoyku Mk{økú ¼q{æÞ Mk{wÿ{ktÚke Mkkhðkh
yÚkuo ykðu Au. rçkúxLk{kt hku{Lk Mk{ÞÚke
yksLkk rËðMk Mkw Ä e {kLkðMk{w Ë kÞ
fw Ë híke ¾LkesÞw õ ík økh{ ÃkkýeLkk
Vwðkhk{kt LkkneLku ÷k¼ {u¤ðu Au. 18{e
MkËeLkk MkkÄLkMktÃkL™ ÷kufku s{oLkeÚke
LkkE÷ MkwÄe Mk{økú ÞwhkuÃkLkku «ðkMk fhíkk
níkk. yksu «ðkMkLke ykÄw r Lkf
Mkøkðzíkkyku L kk fkhýu ykhku ø ÞLke
r[rfíMkk fhkððk yLÞ Ëuþ{kt «ðkMk
fhðku íku Mk{]Ø òýeíkk ÷kufku {kxu Mkh¤
çkLÞw t Au . fu x ÷kf ËkÞfk yøkkW
MkkÄLkMktÃkL™ ¼khíkeÞku rLk»ýktík r[rfíMkf
Mkkhðkh {kxu Ãkrù{e ËuþLkku «ðkMk fhíkk
níkk. òu f u Au Õ ÷k fu x ÷kf ð»kku o Ú ke
ÃkrhÂMÚkrík W÷xe çkLke Au.
{u r zf÷ xw r hÍ{ yÚkðk nu Õ Úk
xwrhÍ{ yu yuðku rð[kh Au, ßÞkt ËËeo
ykhkuøÞLke Mkkhðkh {kxu çkeò ËuþLkku
«ðkMk fhu Au. suLke ÃkkA¤Lkwt fkhý
Mkkhðkh fhkððkLkku nku Þ Au . ½ýe
ÔÞÂõíkyku suLku hkuøkLku Mkkhðkh fhkððe
nkuÞ Au. íkuykuLku íku Mkøkðz íku{Lkk Ëuþ{kt
ÞkuøÞ økwýð¥kkÞwõík WÃk÷çÄ Lk nkuÞ íkku
íku y ku yk rðfÕÃk Mðefkhu Au . ½ýe
ÔÞÂõíkyku yuðk fkhýkuMkh Mkkhðkh
fhkððk «ÞkMk fhu Au, su{kt ÃkkuíkkLkk Ëuþ
fhíkk yLÞ MÚk¤u Mkkhðkh ¾qçk s MkMíkk{kt
ÚkkÞ Au. ½ýk «ðkMkeyku y®nÞk ykðu
Au. fkhý fu íku{Lkk Ëuþ{kt ðe{kLke
ÃkØrík{kt Mksohe {kxu {rnLkk yLku ð»ko MkwÄe
Ãký hkn òuðe Ãkzu Au. yÚkðk fux÷kfLku
ÃkkuíkkLkk Ëuþ{kt ykhkuøÞ Mkkhðkh {kxu
yMkÌk {kU½e Ve Ãkhðzíke LkÚke. ßÞkhu
yLÞ fux÷ef ÔÞÂõíkyku ðufuþLk «ðkMk
MkkÚku Ã÷kÂMxf Mkkhðkh {kxu Ãký W»ý
frxçkt Ä Lkku «ðkMk fhu Au . {u r zf÷
«ðkMkLk{kt ¼khíkLku yøkúøkÛÞ rðfrMkík
Ëuþ {kLkðk{kt ykðu Au. nfefík yu Au
fu, ¼khík{kt {urzf÷ MkwrðÄkyku y™u
ykhkuøÞLkk ÔÞðMkkrÞfku yktíkhhk»xÙeÞ
økw ý ð¥kkLkk Au y™u ykhku ø Þ÷ûke
Mkøkðzíkkyku Ãkrù{Lkk Ëuþku fhíkk ½ýe
MkMíke WÃk÷çÄ Au. yk WÃkhktík ¼khík yu
rðïLkwt ÷kufr«Þ «ðkMkLk MÚk¤ Au.
«ðkMkLke MkkÚku MkkÚku {urzf÷ MkkhðkhLkku
rð[kh WËT¼ÔÞku Au. suLkk WÃkhÚke {urzf÷
«ðkMkLk WËT¼ÔÞku Au. ðÄkhkLkku ÷k¼ yu
Au fu nfefíku $ø÷eþ ¼k»kk çknku¤k
«{ký{kt çkku÷kÞ Au yLku MÚkkrLkf ÷kufku
Mk{S þfu Au, Ãkrù{e yLku ÞwhkurÃkÞLk
Ëuþku WÃkhktík ¼khíkLkk Ãkzkuþe Ëuþku íku{
s r{z÷ RMx{ktÚke {urzf÷ «ðkMkeyku
¼khík{kt ykðu Au. {kuxk¼køkLkk {urzf÷
«ðkMkeyku yu÷kuÃkurÚkf Mkkhðkh îkhk
( ÷u¾f rºkðuLÿ{{kt £e÷kLMk Ãkºkfkh Au.)
ÞkusLkk
(5)
{u-2010
Mkkò Úkðk {kxu ¼khíkLke {w÷kfkíku ykðu
Au. ¼khík{kt íkuyku Mkk{kLÞ heíku nkxo
Mkso h e, ½q t x ý, ÷eðh y™u rfzLke
xÙkLMÃ÷kLx, Ã÷kÂMxf Mksohe yLku ËktíkLke
Mkkhðkh fhkðu Au.
¼khík{kt Ëh ð»kuo 1,50,000
{urzf÷ «ðkMkeyku ykðu Au yLku Ëh ð»kuo
yk yktfzk{kt ðÄkhku ÚkkÞ Au. nk÷{kt
¼khík{kt {urzf÷ «ðkMkLk çkòh ytËksu
300 r{r÷ÞLk zku÷h økýkÞ Au yLku
ytËksu 1,70,000 rðËuþe ËËeoyku Ëh
ð»ku o ¼khík ykðu Au . ynu ð k÷{kt
ytËksðk{kt ykðu Au fu, Ëh ð»kuo ¼khíkLkk
{urzf÷ «ðkMkLk{kt 30 xfkLkku ðÄkhku
ÚkkÞ Au. yk Wãkuøk{kt {kuxe ð]rØ òuðk
{¤e hne Au yLku íkuLku {urzf÷ ykWx
Mkku‹MkøkLkk Lkðk YÃk{kt òuðk{kt ykðu Au.
su{kt Ãkuhk{urzf÷ Mkuðkyku îkhk Ãkrù{e
Ëuþku{kt ðÄkhkLkwt ¼khý ½xkzðk Mkuðk Ãkwhe
Ãkkzðk{kt ykðu Au.
ÃkhtÃkhkøkík ¼khíkeÞ Ëðkyku :
¼khík su ð k rðfrMkík Ëu þ {kt
srx÷ yLku økt¼eh çkL™u «fkhLkk hkuøkLku
ÞkusLkk
þ{Lk fhðk {kxu ðifÂÕÃkf yki»kÄ ÃkØrík
suðe fu ykÞwðuoË, Þkuøkk, ÞwLkkLke rMkrØ
yLku nkur{ÞkuÃkuÚke yøkíÞLke ¼qr{fk
¼sðu Au. ykÄwrLkf ËðkykuLkk Þwøk{kt
yMkhfkhf ®f{ík, ykuAe {kºkk{kt Íuhe,
yMkhfkhf y™u Úkkuze ykzyMkh íkuykuLku
y{q Õ Þ, Sðe þfkÞ íku ð k y™u
Wå[MíkheÞ Mkw¾Lkku rðfÕÃk ykÃku Au.
¼khík suðk Ëuþ{kt {urzf÷ «ðkMkeykuLku
÷k¼ yu hnu Au fu, íkuyku ÃkhtÃkhkøkík
ËðkykuLkk nuíkw WÃkh æÞkLk ykÃke þfu Au.
ÃkhtÃkhkøkík ËðkykuLke WÃk÷ÂçÄLkk fkhýu
ykÄwrLkf Ëðkyku þkuÄkE. íku yøkkWÚke
s MÚkkrLkf Ëðkyku L ke ÃkØríkÚke
MkkhðkhLkku rðfÕÃk {¤e hnu Au. ¼khík{kt
yu÷kuÃkurÚkf {urzf÷ «uõxeþLkh WÃk÷çÄ
Au. íku WÃkhktík MktÏÞkçktÄ fwËhíke yÚkðk
Ãkht Ã khkøkík {u r zf÷ «u õ xeþLkhku
Ëuþ¼h{kt íku{Lke Mkuðkyku ykÃku Au.
ÃkhtÃkhkøkík ¼khíkeÞ ykhkuøÞ MkkhðkhLke
sYrhÞkík 3000 nku Â MÃkx÷ku L kkt
7,00,000 «uõxeþLkhku îkhk Ãkqhe
Ãkkzðk{kt ykðu Au.
(6)
ÃkhtÃkhkøkík xufrLkfðk¤e r[rfíMkk
ÃkØríkLke ÷kufr«ÞíkkÚke ¼khíkeÞ nkux÷kuLku
çkòh{kt ykðe Mkuðkyku Ãkqhe Ãkkzðk
«kuíMkknLk {éÞwt Au. íkuyku ÔÞðMkkrÞf
MktMÚkkyku MkkÚku íkk÷{u÷ hk¾eLku ykÞwðrou Ëf
{MkksLke Mkuðk {kuxk V÷fíkk Ãkqhw Ãkkzu Au.
yk WãkuøkLke Mk{eûkk nkÚk ÄhkÞk
çkkË sýkÞwt Au fu, ykÞwðuorËf ÚkuhkÃke yLku
Ëðkyku L ke {kt ø k òu í kkt ¼khíkeÞ
ykÞw ð u o r Ëf Wãku ø k{kt íku L kku ð] r ØËh
(2009 Úke 2012) MkwÄe{kt 22 xfk
ÚkE sþu. yLku 2012 çkkË íkuLke ®f{ík
1.3 rçkr÷ÞLk y{u r hfe zku ÷ h
(Þw.yuMk.ze.) ÚkE þfu Au. fuhk÷k y™u
fýkoxfk (Ërûký ¼khík)Lkk çkòh{kt
ðíko{kLk ÂMÚkríkyu ykÞwðuorËf çkòh ¾qçk
s Q[wt Au.
ykÞwðrou ËfLkk ð[oMðLkwt {wÏÞ fkhý
yu Au fu , yk rMíkkh{kt Ãkht Ã khkøkík
ykÞwðuoËLke «uõxeMk çknku¤k «{ký{kt
[k÷u Au. ¾kMk fheLku fuhk÷kLku ykÞwðuoËLkwt
{wÏÞ {Úkf {kLkðk{kt ykðu Au. ykhkuøÞ
«ðkMkLk{kt ykÞw ð u o Ë Lkku Mk{LðÞ
1994{kt fhðk{kt ykÔÞku níkku. fuhk÷k
xw r hÍ{ zu ð ÷Ãk{u L x fku Ã kku o h u þ Lk
(fu . xe.ze.Mke.) nku x ÷, Mk{w ÿ ,
fku ð ÷{{kt yks Mk{Þøkk¤k{kt
ykÞwðuorËf nuÕÚk MkuLxh ¾ku÷ðk{kt ykÔÞk
níkk. ykÞwðuoËLkk fkhýu fuhk÷k hkßÞ{kt
«ðkMkeykuLkku ½Mkkhku Ëh ð»kuo 20 Úke 25
xfk ðÄe hÌkku Au.
ykÞwðuoË WÃkhktík íkuyku ÃkkMku hkuøk
{xkzðk {kxu ði f ÂÕÃkf ÃkØrík{kt
Lku[hkuÃkÚke, ÞwLkkLke, nkur{ÞkuÃkÚke {kuxk
ÃkkÞu ¼khíkLkk rðrðÄ «Ëuþku{kt [k÷e hne
Au . yk WÃkhkíkt fu h k÷kLkk fu x ÷kf
¼køkku{kt ykËefk¤Úke [k÷e ykðíke ðiã
ÃkØrík [k÷u Au. su{kt ðiã ËËeoLkk þhehLkk
fux÷kf ¼køkLku MÃkþeo yÚkðk LkkzeLkk
{u-2010
Äçkfkhk økýeLku sYhe ðLkMÃkrík yki»krÄ
Ëðk MðYÃku ÷uðkLkwt sýkðu Au. ¼khíkLkk
yLÞ hkßÞku{kt íkuykuLke ykøkðe {urzf÷
ÃkØríkyku y{÷{kt Au. ykðe {urzf÷
ÃkØríkykuLku {urzf÷ «ðkMkeyku™ku VkÞËku
{¤íkku LkÚke. yk{ Aíkkt yk MkkiÚke Ãkwhkýe
yLku [ku¬Mk ÃkØrík Au. su ðíko{kLk
Mk{Þ{kt nÞkík Au.
ykÃkýu òu Þ w t fu {u r zf÷
«ðMkeykuLku Ëuþ{kt yk{trºkík fhðk {kxu
ykÃkýu yMkhfkhfíkkÚke y™u Äe{e
økríkyu yuf çkkË yuf ðMíkwyku VwhMkËu
òu z e hÌkk Aeyu , Ãkht í kw ykÃkýu
«ðkMkeykuLku fE ®f{íke ðMíkwyku ykÃke
hÌkk Aeyu. íku ytøkuLke [ku¬Mk [fkMkýe
hMk«Ë çkLke þfu Au. fwËhíke r[rfíMkk
ÃkØrík{kt hkuøk {xkzðkLke yMkhfkhfíkk
hnu÷e Au. yu÷kuÃkÚke ÃkØrík{kt ÍzÃke ÷k¼
yu {¤u Au fu, ðnu÷kMkh Ëw:¾kðk{ktÚke
Aqxfkhku {¤u Au. su{kt ðkZfkÃk Ãký
fhðk{kt ykðu Au. yk{ Aíkkt ÃkhtÃkhkøkík
Ëðk{kt hkuøkLku ÃkkuíkkLke {u¤u {xkzðkLkku
WÆuþ hk¾ðk{kt ykðu Au. su{kt [k÷e
ÞkusLkk
hnu÷e {ktËøke{kt þhehLku Mk{Þ y™u
Ãkku»kf ¾kuhkf ykÃkðk{kt ykðu Au. suLkkÚke
íku hkuøk ÃkkuíkkLke {u¤u {xkzu Au.
hkuøk{wõík fhðkLkk ½xfík¥ðLkwt
ðkMíkð{kt çknku¤k V÷f WÃkh æÞkLk
furLÿík ÚkÞwt LkÚke y™u ðkMíkð{kt yk
þõÞík: ðhËkLkLku Võík fux÷kf ÷kufkuyu
suyku ÃkkMku ykÞwðuoË ytøku yøkkWÚke Úkkuzwt
¿kkLk Au. íkuyku MÃkü yLku ykLkk þõÞík:
VkÞËk ytøku rð[kh fhe þfu Au. Mkhuhkþ
«ðkMkeyku Võík yk Mkkhk MktËuþkLkku yÚko
òýu Au. suyku ðkMíkð{kt ykÞwðuoË y™u
yLÞ ðifÂÕÃkf MkkhðkhLkk ¼uË ytøku Mkkhe
heíku òýe þfu Au. ykÃkýe ÃkhtÃkhkøkík
ÃkØrík {urzf÷ «ðkMkeykuLku fE heíku
÷k¼«Ë çkLku Au. íku ytøku rð[kh fhðk{kt
ykðu íkku ykÃkýu yuf Ëuþ íkhefu yLÞ
ËuþLkk ÷kufkuLku yMk÷ hkuøk{wÂõíkLke yLku
ykËþo ÃkØrík yuf sqÚk íkhefu ykÃke
þfeyu. òu ykÃkýku rðïLkk ËuþkuLku
MÚkkrLkf ykhkuøÞ ÃkØrík ytøku òýfkhe
ykÃke þfeyu íkku, fuðe heíku ÷k¼ËkÞe Au.
íkku ykÃkýk {kxu íkuykuLku ykÃkýk Ëuþ{kt
(7)
yk{trºkík fhðkÚke íkf hnu÷e Au. yLku
íku y ku yMkhfkhf heíku íku { Lkk hku ø k
{xkzðk {kxu ykÃkýu íÞkt ykðe þfu. íkuLkku
yÚko yu ÚkkÞ Au fu, íku ykÃkýe Mkhfkh
WÃkh rLk¼oh fhu Au fu, íku yk rð»kÞ{kt
fE heíku sw y u Au . yLku íku {kxu
Mkøkðzíkkyku Q¼e fhu Au fu, fu{? ykðk
MÚk¤ku y u [u B çkh yku V fku { Mko yu L z
RLzMxÙeÍ ykuV RÂLzÞk (yuMkku[u{)
y™wMkkh ½hu÷w ykÞwðuorËf RLzMxÙeÍ
{kfuox suLkku ðíko{kLk ytËks Yk. 3000
fhku z ykt f ðk{kt ykðu Au . su yt ø ku
ykÞwðuorËf ÚkuhkÃke y™u ËðkykuLke ðÄíke
{ktøkLku òuíkkt,ykðíkk çku ð»ko{kt Yk.
5000 fhkuz ÚkE þfu Au. suLkwt {wÏÞ
fkhý yu Au fu, rËÕne yuLk.Mke.ykh.
yLku Lkku Ú ko L k hesLk{kt {ku x k ÃkkÞu
ykÞwðuorËf- MÃkk MkuLxhku yLku {kuxk
«{ký{kt nkuÂMÃkx÷ku þY ÚkE Au. íkuyku
{kuxe MktÏÞk{kt «ðkMkeykuLku ykf»kuo Au yLku
ðÄw {kuxe ykðf Q¼e fhu Au. {wÏÞ
yÚkoÃkqýo {køko yu Au fu, su{kt ykÃkýu
ykÃkýk h{ýeÞ rðMíkkhkuLkwt yufºkefhý
fheLku ytËkrsík «ðknLku Ãkrðºk Mkuðkyku
Ãkqhe Ãkkzeyu Aeyu. Ãkhtíkw òu ykÃkýu
ðkMíkð{kt yk Mkt Ë u þ ku rðï¼h{kt
Vu÷kððk WÃkh æÞkLk furLÿík fheyu íkku íku
WÃk¾tz Au. ßÞkt çknku¤k «{ký{kt yLku
rðrðÄ rð[khku Ähkðíke ÔÞÂõíkykuLku
ykÃkýe Mku ð kyku n»ko ¼ u h Ëq h Ëu þ Lkk
«ðkMkeykuLku Ãkqhe Ãkkzeyu Aeyu. ykÃkýu
ykÃkýe ÃkhtÃkkhøkík {urzf÷ ÃkØrík fu su
ykÃkýu íÞkt WÃk÷çÄ Au . íku yt ø ku
ÃkrðºkíkkÃkqðfo Mkuðkyku Ãkqhe Ãkkzeyu Aeyu.
yk «{kýu ykÃkýu {urzf÷ «ðkMkeykuLku
[ku¬Mk yuf{Lkk árüfkuýÚke ykf»keo íkuyku
ÃkkMku ÃknkU[e þfeyu yLku íkuLkwt V¤ Ãký
{u¤ðe þfeyu Aeyu.
•••
{u-2010
yíkwÕÞ ¼khík
økwshkík{kt «kf]ríkf y™u MkknrMkf «ðkMkLkLke þõÞíkkyku
- r«.Mke.ze.{kuËe
Ëuþ{kt MkkiÚke ÷ktçkku ËrhÞk rfLkkhku (ykþhu 1600 rf.{e.) økwshkík ÃkkMku Au. rðï{kt yLÞ õÞktÞ LkÚke íkuðk ®Mknku ðk¤wt
økeh yÇÞkhÛÞ økwshkík{kt Au. ð¤e ½wzMkh y™u fk¤eÞkh yÇÞkhÛÞku Ãký Au. økkZ ðLkku LkÚke Aíkkt økehLkwt støk÷, MkkçkhfktXk{kt
ðehuïh, rðsÞLkøkh, {æÞ Ërûký økwshkík{kt òtçkw½kuzk-nkÚkýe ÄkuÄ suðk {Lkkunh ðLkku Au. {kuxe LkËeyku ykuAe Au. Ãkhtíkw
Lk{oËk LkËe sux÷e Ãký økwshkík{kt ðnu Au íkuLkk rfLkkhu ½ýkt «kf]ríkf MÚk¤ku Au. þwõ÷íkeÚko, fçkehðz, [kýkuË fLkko¤e, fuðzeÞk
fku÷kuLke, MkhËkh Mkhkuðh suðk MÚk¤ku ¾qçk s «kf]ríkf y™u {kunf Au.
{kLkð SðLk{kt «ðkMk-ÃkÞoxLkLkwt
½ýwt {níð Au. ykÚke s þk¤k fku÷uòu
îkhk «ðkMkku ÞkuòÞ Au. ÔÞðMkkrÞfku
ðefyuLz fu ðufuþLk{kt rÃkfTrLkf «ðkMku
òÞ Au . Ät Ä kËkhe {t z ¤ku ykAk
ðhMkkËLke {kuMk{{kt xqtfk «ðkMk Þkusu Au.
yLku Z¤íke ô{hu ÷kufku òºkkyu òÞ Au.
økwshkíke ¼k»kk{kt yuf fnuðík Au fu.
‘‘SÔÞk fhíkkt òÛÞwt ¼÷wt,
Lku òÛÞk fhíkkt òuÞwt ¼÷wt.’’
ÞwÚk nkuMxuÕMk yuMkkurMkÞuþLk ykuV
RÂLzÞk «ðkMk r«Þ ÷kufkuLku «kf]ríkf
ðkíkkðhýLkk «ðkMkLke Mkøkðz Ãkqhe Ãkkzu
Au. yk MktMÚkkLkwt Mkqºk Au. “wandering
one gathers Honey.’’ yÚkko í kT
h¾zíkku ÔÞÂõík {ã «kÃík fhu.
«ðkMk yu x ÷u ykLkt Ë «{ku Ë ,
{kus{ò, {LkkuhtsLk y™u {Míke, «ðkMk
yu {kLkrMkf Úkkf Ëqh fhu Au. y™u MVqŠík
ykÃku Au. ykÚke «ðkMk fkÞoûk{íkk ðÄof
økýkÞ Au. «ðkMkLkwt þiûkrýf {níð ½ýwt
Au. íkuLkkÚke rðr¼Òk «ËuþkuLkk RríknkMk,
¼q ø kku ¤ , Mk{ks íkÚkk Mkt M f] r ík rðþu
òýfkhe ðÄu Au y™u Mk{ks fu¤ðkÞ Au.
«ðkMk ðzu rðr¼Òk «ËuþkuLke «òLku
LkSfÚke òuðk òýðkLkku {kufku {¤u Au.
«ðkMkLkwt ykŠÚkf {níð :
«ðkMk yu yk{ íkku {ku s {ò,
{LkkuhtsLk fu ÄkŠ{f, ykæÞkÂí{f nuíkwyku
Ãkkh Ãkkzu Au Ãkhtíkw «ðkMkLkwt yuf {níðLkwt
ÃkkMkw t ykŠÚkf Au . «ðkMk yu yu f
{níðLkku ÔÞðMkkÞ Au. «ðkMkLk «ð]r¥k
½ýe ykŠÚkf «ð]r¥kyku MkkÚku òuzkÞu÷e
Au. xÙkðu÷ çkesLkuþ, xÙkðu÷ yusLMke,
ðknLk yLku ykuxku{kuçkkR÷, xqheÍ{
økkEz, xqheÍ{ {uLkus{uLx y™u xqheÍ{
yu ß Þw f u þ Lk, nku x ÷ yLku hu M xku h Lx
(rLkðkMk yLku ¼kusLk) ÔÞðMkkÞ, Mkk{kLk
nuhVuh Lke {sqhe, nMíkf÷k-fk{økeheLke
[eòu íkÚkk MÚkkrLkf rðrþü ðMíkwykuLkku
ðuÃkkh, Ãkh[qhý ðuÃkkh, Mkuðkyku suðe
½ýe yÚkkuoÃkksoLk «ð]r¥kykuLkku rðfkMk
«ðkMkLk MkkÚku òuzkÞu÷ku Au. «ðkMkLk
Wãkuøk yu yuf Wãkuøk íkhefu MÚkkrÃkík
ÚkÞu÷ku Au yLku «ðkMkLk «ð]r¥kLku Ãkrhýk{u
ykuAk {qze hkufký ðzu ðÄw hkusøkkhe
MkòoÞ Au. yux÷u fu «ðkMkLk «ð]r¥kLku
Ãkrhýk{u Ãkh[q h ý ðu Ã kkh, Mkk{kLÞ
Mkuðkyku íkÚkk {sqheLke {ktøk ðÄíke
nkuðkÚke økheçke LkkçkqËe íku{ s su íku
MÚkkrLkf MÚk¤kuLkk rðfurLÿík rðfkMk Lkk
nuíkwyku rMkØ fhðk{kt «ðkMkLk «ð]r¥k
WÃkÞkuøke ¼qr{fk ¼sðu Au.
rðËuþe «ðkMkeyku «ðkMkLk WãkuøkLkk
rðfkMk{kt {níðLkku Vk¤ku ykÃku Au íkÚkk
rðËuþe nqtrzÞk{ý h¤e ykÃkeLku ËuþLke
÷u ý Ëu ý Lke íkw ÷ Lke ¾kã-yMk{íkw ÷ k
ykuAe fhðk{kt MknkÞYÃk ÚkkÞ Au.
hkßÞLkk ÍzÃke ykŠÚkf rðfkMk {kxu
«ðkMkLk «ð] r ¥kLkku rðfkMk ¾q ç k s
ykð~Þf Au.
«ðkMkLkk rðrðÄ «fkhku :
«ðkMk yuf «ð]r¥k íku{s WãkuøkÔÞðMkkÞ Au. Ãkhtíkw «ðkMkLkk rðrðÄ
«fkhku Au, su ½ýu ytþu «ðkMk MÚk¤kuLke
rðr¼Òkíkk íkÚkk «ðkMkLkk nu í kw y ku L ku
ykÄkhu ËþkoðkÞ Au.
(1) ÄkŠ{f «ðkMkku
(2) yiríknkrMkf MÚk¤ku, BÞwrÍÞ{,
{nu÷ku, «k[eLk R{khíkku, M{khfku,
{nkÃkwh»w kkuLkk M{khfku nuherzxeÍ xwheÍ{.
(3) «f]rík, Lku[h xwheÍ{ su{kt
«kf]ríkf MÚk¤ku WÃkhktík «f]rík MkkÚku
òuzkÞu÷ yuzðuL[h xwheÍ{ Ãký Ëþkoðe
þfkÞ. ykðk «ðkMkku {kxu Rfku xwheÍ{
þçË «[r÷ík ÚkÞku Au.
(4) rçkÍLkuMk xqh, ÄtÄk ÔÞðMkkÞ
nuíkwÚke Úkíkk «ðkMkku su{ fu ðuÃkkh
( ÷u¾f ©e{íke xe.yuMk.ykh. fku{Mko fku÷us, Ãkkxý{kt r«ÂLMkÃkk÷ Au.)
ÞkusLkk
(8)
{u-2010
WãkuøkLkk «ríkrLkrÄyku, ÔÞðMkkrÞfku îkhk
ÄtÄkLkk MÚk¤kuLke {w÷kfkík.
(5) þi û krýf «ðkMkku - ykðk
«ðkMkku {w Ï Þíðu «íÞûk òýfkhe {krníkeLkk nuíkwÚke ÞkuòÞ Au, su MkkÚku
{Lkkuhs
t Lk Lkku {wÏÞ nuíkw nkuÞ Au. «kf]ríkf
MÚk¤ku fu nuhezexeÍ MÚk¤kuyu s {kuxu
¼køku þiûkrýf «ðkMkku Þkuòíkk nkuÞ Au.
(6) ykhkuøÞ MkuðkykuLkku rðfkMk íkÚkk
MkMíkk Ëhu Mkkhe Mkuðkyku WÃk÷çÄ Úkíkkt
ËËeoyku yk Mkuðkyku ÷uðk rðËuþÚke fu
çkeò hkßÞku{ktÚke ykðu Au. yk «{ký
ðÄíkwt òÞ Au, íkuÚke íkuLku nuÕÚk xwheÍ{
íkhefu yku ¤ ¾ðk{kt ykðu Au . ynª
{uzef÷ Mkuðkyku ykÃkíke nkuÂMÃkx÷ku
WÃkhktík ykÞwðËou íkÚkk Lku[hkuÃkÚke ÃkØríkLke
Mkkhðkh MkwrðÄkykuLkku ÷k¼ ÷uðk {kxu
«ðkMkeyku ykðu Au.
«ðkMkLkk WÃkhkuõík «fkhku Ãkife MkkiÚke
{níðLkku «fkh Rfku-xwheÍ{ Au. fkhý
fu ÷kufku ykLktË «{kuË {u¤ððk íkÚkk
«ËuþLke òýfkhe {u¤ððk «ËuþLke
òýfkhe {u¤ððk «kf]ríkf MÚk¤kuLke
{w÷kfkík ÷u Au.
Rfku-xwheÍ{ þwt Au ?
Eco yu Ecology Lkwt xqtfwt YÃk
Au. Ecology yux÷u SðÃkØrík y™u
su íku MÚk¤Lke ¼ki ø kku r ÷f fw Ë híke
ÃkrhÂMÚkríkLkwt þk† / rð¿kkLk. ykLku
fwËhíke ÂMÚkrík yÚkðk ÃkrhÂMÚkrík rð¿kkLk
íkhefu yku ¤ ¾ðk{kt ykðu Au . s¤,
s{eLk, ðkÞw yLku MkkÚku òuzkÞu÷ Sð
yLku ðLkMÃkrík Mk]rü{kt hnu÷ rðþu»k
MkkIËÞo {kýðk {kxu fu íku rð»ku òýðk {kxu
Þkuòíkk «ðkMk yu Rfu-xwheÍ{ Au. RfkuxwheÍ{{kt «f]rík yLku íku MkkÚku òuzkÞu÷
sið ðirðæÞLkk MÚk¤kuLkku Mk{kðuþ ÚkkÞ
Au. fwËhíkLke «f]ríkLke LkSf sðkÚke
ÞkusLkk
ykLktË, þktrík yLku òýfkh {¤u Au.
fwËhíkLkk rðrðÄ MðYÃkLku {k¤ðk MkkÚku
MkknrMkf «ð]r¥kyku òuzkÞu÷e Au. fuBÃk
VkÞh, Þk[ªøk (Mk{wÿ), heðh hkVxªøk,
Mfqçkk zkEð (Mk{wÿ), hkuf õ÷kRBçkªøk,
{kWLxurLkÞ®høk, ø÷kRzªøk, MfªRøk
(çkhVLke h{íkku), xÙfu ªøk (ðLk, hý, LkËe
rfLkkhk, Ãkðoík xufheyku ðøkuh)u suðe ð¥ke
ykuAe MkknrMkf «ð]r¥kyku Ãkðoík, ¾zf,
Mk{wÿ, ÍzÃke Ëkuzíke LkËeyku, støk÷, hý
suðk MÚk¤kuyu Úkíke nkuðkÚke Rfku xwheÍ{
MkkÚku yu z ðu L [h xw h eÍ{ Lku yu f s
«fkh{kt {qfe þfkÞ.
økwshkík{kt «kf]ríkf MkkIËÞoLkwt ðirðæÞ
økw s hkík ÃkkMku W¥khk¾t z ,
sB{wfk~{eh, rn{k[÷, ÃkqðkO[÷Lkk
hkßÞku, rMkr¬{, fuhk÷k, fýkoxf suðwt
yLku sux÷wt fwtËhíke MkkIËÞo LkÚke. økkZ
støk÷ku, {kuxe LkËeyku Ÿ[k Ãknkzku,
çkhV ykåAkrËík Ãkðoíkku, rLk{o¤ ËrhÞku,
h{ýeÞ rn÷ MxuþLkku, Ÿ[k {kuxk ÄkuÄ
yu çkÄwt økwshkík{kt LkÚke. yk{ Aíkkt
økw s hkík ÃkkMku fu x ÷ef «kf] r íkf
rðþu»kíkkyku Au.
Ëuþ{kt MkkiÚke ÷ktçkku ËrhÞk rfLkkhku
(ykþhu 1600 rf.{e.) økwshkík ÃkkMku
Au. rðï{kt yLÞ õÞktÞ LkÚke íkuðk ®Mknku
ðk¤wt økeh yÇÞkhÛÞ økwshkík{kt Au.
ð¤e ½wzMkh y™u fk¤eÞkh yÇÞkhÛÞku
Ãký Au. økkZ ðLkku LkÚke Aíkkt økehLkwt
st ø k÷, Mkkçkhfkt X k{kt ðehu ï h,
rðsÞLkøkh, {æÞ Ërûký økwshkík{kt
òtçkw½kuzk-nkÚkýe ÄkuÄ suðk {Lkkunh
ðLkku Au. {kuxe LkËeyku ykuAe Au. Ãkhtíkw
Lk{oËk LkËe sux÷e Ãký økwshkík{kt ðnu
Au íkuLkk rfLkkhu ½ýkt «kf]ríkf MÚk¤ku Au.
þwõ÷íkeÚko, fçkehçkz, [kýkuË fLkko¤e,
fuðzeÞk fku÷kuLke, MkhËkh Mkhkuðh suðk
MÚk¤ku ¾qçk s «kf]ríkf y™u {kunf Au.
(9)
fçkehðz íkku rðËuþe «ðkMkeykuLku ykf»kuo
íkuðku rðþk¤ yLku {q¤ Úkz þkuÄe Lk
þfkÞ íkuðku Au. Lk{oËkLkku rfLkkhku xÙufªøk
{kxu W¥k{ Au . økw s hkíkLkk fu x ÷kf
Ãknkzku-xufheyku Ãký «f]rík y™u ^÷kuhk
VkWLkkhkÚke ¼hÃkwh Au. çkLkkMkfktXk{kt
suMkkuh hªALkwt yÇÞkhý sið ðLkMÃkríkLkwt
¼khu ðirðæÞ Ähkðíke «kf]ríkf xufhe Au.
økehLkkh økwshkíkLkku MkkiÚke {kuxku Ãkðoík,
RzhLkku økZ, suMkkuh ðøkuhu xÙufªøk yLku
¾zf [Zký Lke MkknrMkf h{íkku {kxu ðÄw
rðfMku íku ð k Au . ne÷ Mxu þ Lk íkhefu
MkkÃkw í kkhkLkk rðfkMkLke nsw ½ýe
þõÞíkkyku Au . Lksfe{kt ykðu ÷ ku
ðÄELkku çkku x rLkf÷ økkzo L k ^÷ku h kðLkMÃkrík ðirðæÞ Lke heíku MkwtËh Au. Lk¤
Mkhkuðh yuf {kºk {kuxwt Mkhkuðh çkkuxªøkLke
{ò {kýðk MkkÚku ÃkûkeykuLkwt yÇÞkhý
Au. Ëuþ rðËuþLkk ÃkûkeykuLku rLknk¤ðk
{kxu yk W¥k{ «ðkMkÄk{ Au. rðþk¤
ËrhÞk rfLkkhku ‘yÞ Mkkøkh fe ÷nuhku n{
¼e ykíku nI XunhT ku’ økkðkLkwt {Lk ÚkkÞ íkuðk
fux÷kf ËrhÞk rfLkkhk Au. ËeðLkk çke[,
Ë{ýLkku çke[, {kt z ðe fåALkku
çke[,{kt z ðe ynu { ËÃkw h Lkku çke[,
íkeÚk÷Lkku çke[ ðøkuhu {kuxk ÷ktçkk çke[ Au
su «ðkMkeykuLku ykf»kuo Au. MkkiÚke rðrþü
ËrhÞk rfLkkhku [kuhðkzLkku Au. Ÿ[k Ÿ[k
{kuò rfLkkhkLkk ¾zfkuLku yÚkzkELku
{kuíkLkk Ëkýk suðk Veý Ëqh MkwÄe Vtøkku¤u
íku ykn÷kËf ÿ~Þ òuðk «ðkMkeyku
f÷kfku MkwÄe çkuMke hnu Au. økwshkík{kt
fåALkwt hý rðrþü fwËhíke ¼q ¼køk Au.
fåALkk hý{kt xÙu®føk fhðk MkkÚku fåALke
¼kríkøk¤ MktMf]rík òýðk {kýðkLkku
MktÃkqýo ykLktË {¤u íkuðwt yk «ðkMk MÚk¤
Au. «k[eLk økwVkyku, ½wzMkh íkÚkk hýLkwt
VkWLkk«kýe Mk]rü òuðkLkku yLkuhku ÷k¼
{¤u íku{ Au.
{u-2010
ò{Lkøkh ÃkkMku L kku Ãkehku x Lk
(Ãkhðk¤k)Lkk xkÃkw ËrhÞkE ykùÞo Au.
ËrhÞkE Sðku Ãkhðk¤k fh[÷k Lkk
yðþu»kkuÚke çkLku÷ ÃkehkuxLk xkÃkwyku ykux
Mk{Þu Vhe þfkÞ íkuðk nkuÞ Au, Ãkhtíkw
¼híke ðu¤k yk xkÃkwyku ËrhÞkE Ãkkýe{kt
zqçke òÞ Au. fwËhíkLke rðrðÄíkk òuðk
MkkÚku hku{kt[ {kýðkLke Ãký íkf {¤u Au.
hkßÞ{kt ½ýk her÷rsÞMk(ÄkŠ{f)
«ðkMk Äk{ku fwËhíkLkk Mkk{eÃÞ{kt ykðu÷k
Au. ykhkMkwhe ytçkkS yLku økççkh,
[kuxe÷k [k{wtzk, ÃkkðkøkZ {nkfk¤e,
økeh{kt fLkfkE {kíkk, MkíkkÄkh yLku
íkw÷Mke~Þk{, Lk{oËkLkk rfLkkhu [kýkuËfLkko ÷ e, þw õ ÷íkeÚko , fçkeh ðzfçkeh{trËh, ¼kðLkøkh ÃkkMku ¼híke{kt
ËrhÞkE zwçkkE síkwt Lkf¤tøkS {nkËuðLkwt
{trËh, Ãkk÷eíkkýk siLk ËuhkMkhku, Mkku{LkkÚk
{trËh, îkhfkLkwt f]»ý {trËh suðk LkkLkk
{kuxk MkUfzku ÄkŠ{f «ðkMk Äk{ku «f]ríkLkk
Mkkn[Þo{kt rðfMÞk Au.
yktíkrhf yLku rðËuþe «ðkMkeyku
økwshkíkeyku hkßÞ çknkh ËuþLkkt
rðr¼Òk «ðkMkeyku {ku x e Mkt Ï Þk{kt
«ðkMk fhu Au . yk{kt L kk ½ýk
økwshkíkeykuyu hkßÞ{kt ykðu÷k MkwtËh
«ðkMk fuLÿLkk «ðkMk fÞkuo nkuíkku LkÚke.
ykÚke økw s hkík{kt ykðu ÷ k «ðkMk
fuLÿku rð»ku ÞkuøÞ {krníke {¤u yLku
Þku ø Þ «[kh fhðk{kt ykðu íkku
hkßÞLkk «ðkMk Äk{ku òuðkLkku ÷k¼
hkßÞLkk «ðkMkeyku ÷E þfu .
hkßÞLke «òLku ykf»ku o íku ð k ½ýkt
«ðkMk Äk{ku hkßÞ{kt Au . rðËu þ e
Mknu÷kýeyku økwshkík hkßÞ{kt ykuAk
«{ký{kt ykðu Au . rðËu þ e
«ðkMkeykuLku ykf»keo þfu íkuðk fux÷kf
Rfku xwrhÍ{Lkk «ðkMk fuLÿku hkßÞ{kt
rðfMke þfu íkuðk Au.
ÞkusLkk
[kuhðkzLkku ËrhÞk rfLkkhku, økeh
yÇÞkhý (MkkMkýøkeh), fåALkwt hý,
{ktzðe yn{ËÃkwh, {ktzðe fåA, Ëeð
y™u Ë{ý çke[, økehLkkh y™u RzhLkk
¾zfku WÃkh hku f õ÷kEBçkªøk, hªA
(suMkkuh), ½wzMkh (fåA) yLku fkr¤Þkh
(ðÕ÷¼eÃkw h ) yÇÞkhýku , Ãkûke
yÇÞkhý Lk¤ Mkhkuðh, Lk{oËk rfhkLku
fçkeh ðz, òtçkw½kuzk yLku nkÚkýe ÄkuÄLkk
fwËhíke MÚk¤ku, ò{Lkøkh ÃkkMkuLkk rÃkhkuxLk
xkÃkwyku ðøkuhu økwshkík çknkhLkk yLÞ
hkßÞkuLkk íku{ s rðËuþe «ðkMkeykuLku
ykf»keo þfu íkuðk Rfku xwheÍ{Lkk ÃkÞoxLk
fuLÿku çkLke þfu íku{ Au. ynª, «f]ríkLkk
rðrðÄ MÚk¤kuLke LkSfÚke Íkt¾e fhðk
MkkÚku yuzðuL[h h{íkku y™u xÙu®føkLkku
÷k¼ Ãký ÷E þfkÞ Au.
«ðkMkLk rðfkMkLkk yðhkuÄku y™u
WÃkkÞku :
økw s hkík Mkrník ykÃkýk Ëu þ {kt
«ðkMkLk MÚk¤kuyu «ðkMkeykuLku fux÷ef
yøkðzku yLku {w~fu÷eykuLkku yLkw¼ð
ÚkkÞ Au. yktíkh {k¤¾kfeÞ Mkð÷íkkuLkku
y¼kð {wÏÞ Mk{MÞk Au. {æÞ{ ðøkeoÞ
«ðkMkyku {kxu ÔÞksçke ¼kzkLke «kÚkr{f
MkwrðÄkÃkqýo nkux÷kuLke íktøke ðíkkoÞ Au.
ð¤e ÄrLkf íku{ s rðËuþe «ðkMkeyku
{kxu yãíkLk Mkw rðÄkÃkq ý o nku x ÷ku Lkku
y¼kð fu yAík ðíkkoÞ Au. fux÷kf
«ðkMkfuLÿku WÃkh ÃkeðkLkk MðåA Ãkkýe,
xku E ÷u x , ykhk{Lke søÞk, Ãkk‹føk
ðøkuhuLkku y¼kð nkuÞ Au. fçkehðz suðe
MkwtËh søÞkyu xkuE÷ux {kºk Ëu¾kð Ãkqhíkwt
s nkuÞ yLku «ðkMkeyku íkuLkku WÃkÞkuøk Lk
fhe þfu yLku Ëqh ðkz ykzþLku þkuÄðk
Ãkzu íku fLk{Mkeçke økýkÞ, VurhÞk, xuûkeheûkkðk¤k, ËwfkLkËkh, økkEz, yusLx
ðøkuhu îkhk {wMkkVhkuLku Auíkhðk, økuh {køkuo
Ëku h ðk «ÞkMk ÚkkÞ Au . õÞkhu f
(10)
ËkËkøkehe, ¾eMkk fkÃkðk suðk çkLkkðku
Ãký çkLku Au. «ðkMkeLke y¿kkLkíkk,
¼ku¤Ãký, WËkhíkk fu {sçkwheLkku ¾qçk s
økuh÷k¼ ÷uðkÞ Au. yk ð÷ý hkufðwt
òu E yu . ‘yríkÚke Ëu ð ku ¼ð’ Mkq º k
«ðkMkÄk{kuyu çkhkçkh y{÷{kt {qfkððwt
òuEyu. Mkhfkhe íktºk îkhk fu «ðkMk
fkÞko÷Þku îkhk Ãkqhíke {krníke y™u
Mknfkh {¤ðk òuEyu.
«kf]ríkf «ðkMk fuLÿku Ähkðíkk fuhk÷k
hkßÞ{kt yu÷eÃÃke-çkuõðkuxMkoLkk yuõMÃkkux
WÃkh Lke xwheÍ{ ykurVMk{kt «ðkMkeyku
{kxu çkuMkðkLke íku{ s xkuE÷uxLke MkwtËh
ÔÞðMÚkk. yk fkÞko÷Þ WÃkh yuf çkkuzo
WÃkh MkwtËh ÷¾ký Au. - A tourist is
the most important visitor on our
Premises. He is not dependent on
us, we are dependent on him. He
is not interruption to our business.
He is our business. We are not
doing a favour by serving him. He
is doing us a favour by giving us
an opportunity to do so.
hkßÞLkk ðneðxeíktºku íkÚkk çkÄk s
MÚkkrLkf Þs{kLkkuyu yk ÷¾ký çkhkçkh
ÞkË hk¾ðk suðwt Au.
þk¤k fku÷uòuLkk þiûkrýf «ðkMkkuLku
W¥ku s Lk ykÃkðkLke ¾kMk sYh Au .
{krníke rð¼køk îkhk «ðkMkLk fuLÿkuLke
{krníke Mkh¤íkkÚke WÃk÷çÄ nku ð e
òu E yu . økw s hkík hkßÞu Mkkt M f] r íkf
WíMkðku MkkÚku «ðkMkLk «ð]r¥kLku òuzeLku
«ðkMkLk Lku W¥kusLk ykÃÞwt Au. ð¤e
yr{íkk¼ çkå[Lk suðe Mkur÷rçkúxe Ãký
hkßÞLkk çkúktz yuBçkuMkuzh íkhefu òuzkE
nku ð kÚke «ðkMkLkLku ðu ø k {¤þu .
hkßÞ{kt ÞwÚk nkuMxuÕMk yuþkuMkeyuþLkLke
ðÄw þk¾kyku MÚkkÃkðk «kuíMkknLk ykÃkðwt
òuEyu.
•••
{u-2010
yíkwÕÞ ¼khík
[k÷ku òýeyu y{ËkðkËLkku RríknkMk
– Lkunk òLke
yfçkhLkk Ãkwºk snktøkehu E.Mk. 1618{kt EMx RÂLzÞk ftÃkLkeLkk «ríkrLkrÄ xku{Mk þuLku Ãknu÷eðkh
¼khík{kt ðuÃkkhLke ÃkhðkLkøke ykÃke. snktøkehu y{ËkðkËLke Äq¤Úke ftxk¤eLku íkuLku ‘økËkoçkkË’ fÌkw tníkwt.
y{ËkðkË{kt snktøkeh y™u LkqhsnktLkk Mkwðýofk¤Lkk ½ýk rfMMkkyku LkkUÄkÞu÷ Au. hkýe Lkqhsnkt çkLkeXLkeLku
çk¤Ëøkkzk{kt çkuMke y{ËkðkË{kt nhðk-Vhðk Lkef¤íke snktøkeh Ãkkuíku çk¤Ëøkkztw nktfíkku.
E.Mk. 1411 {kt yn{Ë þknu
26{e Vuçkúwykheyu hks½zLkwt çkktÄfk{
þY fhkðe yn{Ë ykçkkË þnuh
ðMkkÔÞwt.
yksu
2010-11{kt
y{ËkðkË þnuhLku 600 ð»ko Ãkqhk ÚkkÞ
Au. E.Mk. 1411 {kt yn{Ë þknu
yn{Ë ykçkkË þnuh çkMkkÞkLke
ËtíkfÚkkÚke {ktzeLku 2011 MkwÄeLkwt
ykÄwrLkf {uøkkrMkxe çkLku÷wt y{ËkðkË
Ãknu÷kt r{÷kuÚke Ä{Ä{íkwt yLku nðu {ku÷
íkÚkk {ÕxeÃ÷uõMk, rhðh £Lx yLku
çke.ykh.xe.yuMk. suðe nfefíkkuLkwt
Mkkûke çkLke hÌkwt Au. 599 ð»koLke MkVh
¾uzeLku 600Lkk yktfLku yktçke hÌkwt Au. íkku
yk 600 ð»ko{kt rðfMku÷ y{ËkðkË
þnuh WÃkh Lksh Lkk¾eyu.
AMkku ð»ko Ãknu÷kt ðMku÷k y™u
ykx÷k Mk{Þøkk¤k ËhBÞkLk òuE [wfu÷k
y{ËkðkË þnuhLke íkÚkk {wÂM÷{
hks½hkýkLke íkðkhe¾ku Xef Xef
«{ký{kt WÃk÷çÄ ÚkE Au. yk A MkËeLke
¼ÔÞ økkÚkk ðýoðíkku RríknkMk ÷¾ðkLkwt
fkÞo {økLk÷k÷ ð¾ík[tË þuXu fÞwO níkwt.
íkuykuLkku sL{ E.Mk. 1830{kt ÚkÞku
níkku. LkðkELke ðkík íkku yu Au fu, ËkuZ
MkËe Ãknu÷kt yksLkk suðe xufLkku÷kuSxufTrLkõMk fu MkkÄLkMkk{økúeLkku y¼kð
níkku, Aíkkt y{ËkðkËLkku rðøkíkðkh
RríknkMk ÷¾íke ð¾íku {økLk÷k÷Lke
ô{h 20 ð»koLke níke. 38 ð»koLke fk[e
ðÞu {økLk÷k÷Lkwt yðMkkLk ÚkÞwt.
ykÄwrLkf
y{ËkðkËLkk
Ãknu÷k
RríknkMkLke Ãknu÷e ykð]r¥k ðLkkoõÞw÷h
MkkuMkkÞxeyu 1850{kt «rMkØ fhe níke.
{økLk÷k÷Lkk yfk¤u yðMkkLk ÃkAe yuLkwt
Lkk{ ÷wÃík ÚkE økÞwt níkwt. íÞkhçkkË
ÃkwMíkfLkwt ÃkwLk: {wÿý Úkíkkt ðÄw {krníke
WÃk÷çÄ ÚkE.
– økwshkíkLkk Mkw÷íkkLkku ÃkkMkuÚke
Mk¥kk nMíkøkík fhLkkh {kuøk÷ þnuLkþkn
yfçkh íkuLkk rÃkíkk nw{kÞqt yLku Ãkwºk
snktøkeh ºkýu swËk swËk Mk{Þu
y{ËkðkËLke {w÷kfkík ÷eÄe. nw{kÞw
1535{kt y{ËkðkË Ãkh yk¢{ý
fheLku y{ËkðkËLkk MkqçkkykuLku Ÿ½íkk
ÍzÃke yk þnuhLku {kuøk÷ Mkk{úkßÞ{kt
¼u¤ðe ËeÄwt.
– RríknkMkLkk ð¤ktfLke árüyu
Ãký yfçkhLkk Ãkwºk snktøkehu E.Mk.
1618{kt EMx RÂLzÞk ftÃkLkeLkk
«ríkrLkrÄ xku{Mk þuLku Ãknu÷eðkh
¼khík{kt ðuÃkkhLke ÃkhðkLkøke ykÃke.
snktøkehu y{ËkðkËLke Äq¤Úke ftxk¤eLku
íkuLku ‘økËkoçkkË’ fÌkw tníkwt. y{ËkðkË{kt
snktøkeh y™u LkqhsnktLkk Mkwðýofk¤Lkk
½ýk rfMMkkyku LkkUÄkÞu÷ Au. hkýe
Lkqhsnkt çkLkeXLkeLku çk¤Ëøkkzk{kt çkuMke
y{ËkðkË{kt nhðk-Vhðk Lkef¤íke
snktøkeh Ãkkuíku çk¤Ëøkkztw nktfíkku.
– y{ËkðkË økwshkík y™u
Mk{Mík Ãkýu ¼khík{kt ËkYçktÄeLku økktÄeS
MkkÚku Mkktf¤ðk{kt ykðu Au, Ãkhtíkw
RríknkMkLkk ÃkkLku LkkUÄkÞu÷e nfefík ½ýe
( ÷u¾f©e ©e{íke ykh.Ãke.[kinký ykxoTMk yìLz ©e{íke su.fu.þkn yLku ©e fu.ze.þkn fkì{Mko fkì÷us, ÔÞkhk, rs. Mkwhík{kt yæÞkÃkf Au.)
ÞkusLkk
(11)
{u-2010
sqLke Au. {kuøk÷ þnuLkþkn snktøkehLkk
Mk{Þ{kt Ãký ËkYçktÄe y{÷e níke íkÚkk
íku Mk{Þu ÃkkuíkkLke hksyk¿kkyku Ëþkoðíkwt
Vh{kLkLkku økwshkík{kt MkgÃkýu y{÷
Úkíkku. snktøkehLke hksyk¿kkyku suðe
fu, s¤{køko Ãkh ÷uðkíkwt {nuMkq÷ y™u
hknËkhe ðuhku (hkuz xuõMk) {kV,
ðuÃkkheLkku {k÷ íkuLke RåAk rðhwØ
íkÃkkMkðku Lkne. íkuyku {k÷ øk{u íkuLku ðu[e
þfu. suLkk {kÚku Mkhfkhe ÷uýwt Lk nkuÞ
íkuðe ÔÞÂõíkLkwt {]íÞw Úkíkk íkuLke
Mkðor{÷fík ðkhMkËkhLku nhfík ðøkh
MkkUÃkðe. rçkLkðkhMke r{÷fíkLkku WÃkÞkuøk
ònuh çkktÄfk{ ÃkkA¤ ¾[oðku. hkßÞ{kt
ËkY çkLkkððku fu ðu[ðku Lknª. (nwt íkuLkkÚke
½ýku çkhçkkË ÚkÞku Awt.) ½hðuhku ÷uðku
Lknª. fkuEÃký økwLkk {kxu ytøkAuËLkLke
rþûkk Lk fhðe. - «òLke s{eLk
çk¤sçkheÚke ykt[fe ÷uðe Lkne.
ðøkuhu... WÃkh{ktLke ½ýe hksyk¿kkyku
yksu Ãký nkuík íkku fux÷wt Mkkhwt Úkkík yuðku
rð[kh ykðe þfu.
– y{ËkðkËLke MÚkkÃkLkkLke su{
{rýLkøkhøkLke MÚkkÃkLkkLkku RríknkMk Ãký
hMk«Ë Au. {ýe÷k÷ hýAkuz ÷k÷
Ãkhe¾Lkk Lkk{ ÃkhÚke {ýeLkøkh Lkk{
hkÏÞwt. íkuyku ¾qçk E{kLkËkh nkuðkLku
fkhýu ðxðkLke ykMkÃkkMkLke fux÷eÞ
s{eLkku RLkk{{kt {¤e níke. íkuyku
þhkVe ÃkuZe [÷kðíkk, MkkÚku sL{{hýLke LkkUÄ yk Ãkrhðkh hk¾íkwt. çku
÷øLk fÞko Aíkkt MktíkkLkMkw¾Úke ðtr[ík
çkuLkLkk Ëefhk {kýfuLku Ë¥kf ÷eÄku.
{ýe÷k÷Lkwt {]íÞw ÃkAe {kýufu çkÄe
sðkçkËkhe WÃkkze. {ýeÃkwhLke MÚkkÃkLkk
fhe. MxuþLkku MÚkkÃÞk. {wtçkE «ktíkLkk
yrÄfkheyu fkuE fkhýMkh {ýeÃkwh Lkk{
Lkk{swth fhíkk {ýeLkøkh Ãkkzâwt.
{ýeLkøkh MxuþLk 1 òLÞw, 1927Lkk
hkus {wtçkELkk økðLkoh hkEx ykuLkhuçk÷
Mkh ÷uM÷e rðÕMkLk Ãke.Mke.S.Mke.
ykE.ykE. íkÚkk Lkkuçk÷ ËeðkLk
çknkËwhLke ¾kMk {ËËÚke þY ÚkÞwt.
{ýe÷k÷Lke ÃkíLke f]»ýçkk ÃkhÚke
f]»ýçkkøk yLku {kýufLkk Ãkwºk hk{f]»ý
ÃkhÚke hk{çkkøk, su yksu Ãký Au.
y{ËkðkËLkk ykÄwrLkf RríknkMk{kt
{ýeøkLkhLkwt ykøkðwt MÚkkLk Au.
– y{ËkðkËLkk r{÷ WãkuøkLkk
rÃkíkk økýkíkk hýAkuz÷k÷ Akuxk÷k÷
su{Mk ÷UzLk Lkk{Lkk ytøkúusLke {ËËÚke
Mkki «Úk{ r{÷ þY fhðkLkku ©uÞ «kÃík
fÞkuo. $ø÷uLzÚke íku{ýu {tøkkðu÷e
ÞtºkMkk{økúe ËrhÞk{kt zqçke økE Aíkkt
®n{ík nkÞko rðLkk Vhe Þtºkku {tøkkÔÞk. íku
ðkÞk {wçktE-¾t¼kík çktËhu QíkÞko.
¾t¼kíkÚke økkzk{kt [kh {rnLku Þtºkku
y{ËkðkË ÃknkuutåÞk. íÞkh ÃkAe E.Mk.
1859{kt yuf ÷k¾ Y.Lke {qzeÚke
2500 ºkkfðk¤e r{÷ Ä{Ä{íke ÚkE.
yk «ÞkMk MkV¤ ÚkÞku.
– y{ËkðkËLke Ãkku¤kuLkk Lkk{
Ãký fuðkt rðr[ºk Au ? ÄkuçkeLke Ãkku¤{kt
fkuE Äkuçke hnuíkku LkÚke. híkLkÃkku¤{kt
híkLk ðu[kíkwt LkÚke. {kýfu[kuf{kt {kýuf
òuðk {¤íkwt LkÚke. VkVzkLke Ãkku¤{kt
VkVzkLke ËwfkLk s LkÚke, ÷e{zkLke Ãkku¤{kt Ãký ÷e{zku LkÚke. ÃkeÃk¤kLke ¾zfe{kt ÃkeÃk¤ku LkÚke. ÃkkzkLke Ãkku¤{kt økkÞku Vhu,
Ëku÷ík¾kLkk{kt økheçkku hnu. MkwíkkhðkzkLke Ãkku¤{kt yuf ¾e÷e {khðk Mkwíkkh {¤u íku{ LkÚke, ËrhÞkÃkwh{kt xufhk Au. fk[ðkzk{kt
÷kfzkLke ÷kxe Au. ËuMkkELke Ãkku¤{kt hçkkhe LkÚke hnuíkku. Mkktfze þuhe çknw Ãknku¤e Au. ÷k¾k Ãkxu÷Lke Ãkku¤{kt Lkkøkhku hnu Au.
MkwhíkeLke Ãkku¤{kt y{ËkðkËe s hnu Au. çkkfe çku s ðMíkw Mkk[e Au. yuf íkku ÃkkLkfkuh Lkkfu, fkuhk ÃkkLk ðu[Lkkh çktLku ËwfkLkËkhLkk
Lkkf ÷ktçkk Au. íkr¤ÞkLke Ãkku¤{kt çkqxLkk íkr¤Þk Lkk¾e ykÃku Au. yk ÚkE Ãkku¤Lke ðkík nðu y{ËkðkËLke E.Mk. 1411 Úke 2010
MkwÄeLke íkðkhe¾kuLke ÞkËe òuEyu.
E.Mk.
rðøkík
1411 yn{Ë þknu hks½z çkktÄe yn{Ë ykçkkË þnuh ðMkkÔÞwt. su yksu ¼ÿLkk rfÕ÷k íkhefu yku¤¾kÞ Au.
1441 Mkw÷íkkLk {wnB{Ë þkn Ãknu÷ku økkËeyu ykÔÞku.
1446 Mktík yn{Ë øktsçkûk ¾èq (hn.)Lkku $íkufk÷ ÚkÞku. Mkh¾usLkwt çkktÄfk{ þY ÚkÞwt.
1451 Mkw÷íkkLk fwíçkwÆeLk økkËeyu ykðeLku fktfrhÞk ík¤kðLkku SýkuoØkh fÞkuo.
1453 ËrhÞk¾kLk ½wB{xLkwt rLk{koý ÚkÞwt.
1454 Íq÷íkk r{LkkhkLke {ÂMsËLkwt rLk{koý fÞwO.
1459 Mkw÷íkkLk {nu{qË çkuøkzku økkËeyu ykÔÞku.
1475 nshík þkn yk÷{ (hn.)MkknuçkLkwt {]íÞw. su{Lkk Lkk{ MkkÚku òuzkÞu÷ rðMíkkh yksu Ãký Au.
ÞkusLkk
(12)
{u-2010
1499
1511
1537
1554
1560
1572
1588
1601
1616
1618
1621
1622
1631
1644
1659
1683
1708
1724
1731
1732
1738
1753
1780
1781
1790
1804
1817
1819
1824
1827
1842
1846
1847
1848
1849
1850
1851
ÞkusLkk
ËkËk nrhLke ðkðLkwt rLk{koý.
Mkw÷íkkLk {wÍ^Vh þkn çkeòu økkËeLkþeLk ÚkÞku.
{nu{wË¾kt þkn çkeòu økkËeyu çkuXku.
yn{Ë þkn ºkeòu økkËeyu ykÔÞku.
MkeËe MkiÞËLke {ÂMsËLkwt rLk{koý
þnuLkþkn yfçkhu y{ËkðkË SíÞwt.
yfçkhu çkLkkðu÷k Mkqçkk {ehÍk yÍeÍ fkufkLku MkqçkuËkh çkLkkÔÞku.
nu{rðsÞLkk òýeíkk økútÚk ‘fÚkkhíLkkfh’Lke MÚkkÃkLkk ÚkE.
YÃk[tËLke ºký ÃkíLke Mkíke ÚkE. íkuLkk Lkk{Lkk rÃk¤kÞk h[kÞk.
þnuLkþkn snktøkeh y{ËkðkË ykÔÞku yLku þktríkËkMk ÍðuheLku Ãknu÷wt þkne Vh{kLk ÃkkXÔÞwt.
þknsnktyu þkneçkkøk{kt {nu÷ çktÄkÔÞku. yu søÞk{kt yksu MkhËkh Ãkxu÷ hk»xÙeÞ M{khf fkÞohík Au.
þktríkËkMk Íðuheyu ®[íkk{ýe ËuhkþhLkwt rLk{koý fÞwO.
y{ËkðkË þnuh{kt {kuxku Ëwfk¤ Ãkzâku.
ykihtøkÍuçk Mkqçkku ÚkELku ykÔÞku. ®[íkk{rý ËuhkMkh íkkuze Ãkkzâwt y™u fku{e nwÕ÷z Vkxe LkeféÞwt.
þktríkËkMk ÍðuheLkwt yðMkkLk.
Ãkqh ykððkÚke Ãkkýe ºký Ëhðkò MkwÄe ÃknkUåÞk níkk.
çkk÷kS rðïLkkÚku y{ËkðkË þnuh ÷qtxâwt.
{hkXkykuyu y{ËkðkË ÷qxâwt. VheÚke ykðwt Lk ÚkkÞ íku {kxu sfkíkLke ykðfLkku Ãkk xfku ¼økk ÷¾e ykÃÞku.
siLk ËuhkMkhLkk Mkt[k÷Lk yLku Mk¾kðíke fkÞkuo MkkÚku òuzkÞu÷e MktMÚkk ‘ykýtËS fÕÞkýS’Lke ÃkuZeLkku «kht¼
Ëwfk¤ yLku Ã÷uøkLkk hkuøk[k¤kÚke yMktÏÞ {]íÞw.
økkÞfðkzLke nðu÷e ßÞkt yksu Ãkku÷eMk f[uhe fkÞohík Au.
{kuøk÷ þkMkLkLkku ytík, {hkXkykuLke nfq{íkLkku «kht¼
sLkh÷ økkuzk zuo y{ËkðkËLkku fçkòu ÷E þnuhLke ðneðx Víku®Mkn hkð økkÞfðkzLku MkkuÃÞku.
suBMk VkuçkoMk Mkknuçk y{ËkðkË ykÔÞk.
yuf YrÃkÞu Ãkkt[ rf÷ku ½e ðu[ðwt Ãkzu yuðku ÷e÷ku Ëwfk¤ MkòoÞku.
MknòLktË Mðk{eLke «Úk{ðkh ÃkÄhk{ýe ÚkE.
f÷uõxh zLk÷kuÃku þkMkLk nkÚk{kt ÷eÄw.
¼qftÃkLkk ykt[fkÚke ò{k(swB{k) {ÂMsËLkk r{Lkkhk Ãkzâk yLku yMktÏÞ {]íÞw.
þnuh{kt Mkðo«Úk{ {kÃkýefkÞo þY ÚkÞwt.ytøkúuS rþûký ykÃkíke «Úk{ þk¤k íkw÷òhk{ Mk¾khk{u þY fhe.
«Úk{ økwshkíke þk¤kLke þYykík.
þnuhLkwt «Úk{ hku{Lk fuÚkr÷f [[o {ehÍkÃkwh{kt çktÄkÞwt.
ÃkkhMkeykuLke yrøkÞkhe ¾{kMkk{kt çktÄkE.
nXe®MknLkk ËnuhkLkku «ký«ríkck {nkuíMkð ÞkuòÞku.
økwshkík ðLkkoõÞw÷h MkkuMkkÞxeLke yu÷ufÍkLzh rfLk ÷kuf VkçkoMkLkk nMíku MÚkkÃkLkk ÚkE yLku ¼ÿLkk rfÕ÷k Ãkh
½rzÞk¤ ÷økkðe.
«Úk{ ðíko{kLkÃkºkLke þYykík suLkwt Lkk{ ‘ðhík{kLk’ su Ëh çkwÄðkhu «økx Úkíkwt.
fk÷wÃkwh{kt «Úk{ Mðkr{LkkhkÞý {trËh rLk{koý.
«Úk{ fLÞkþk¤kLke þYykík.
(13)
{u-2010
1857
1861
1863
1866
1867
1870
1879
1880
1881
1888
1892
1893
1894
1897
1902
1907
1909
1910
1913
1915
1917
1919
1921
1924
1927
1928
1930
1931
1932
1935
1938
1939
1941
1944
1947
ÞkusLkk
þnuh MkwÄhkE Mkr{ríkyku fkÞËkLke Yyu fk{ þY fÞwO.
hýAkuz÷k÷ Akuxk÷k÷ þuXu Ãknu÷e fkÃkzLke r{÷ þY fhe.
hu÷ðu MxuþLk çkktæÞwt. ÃkAe {wtçkE MkkÚku hu÷ðu ÔÞðnkh ÚkÞku.
ykE.Ãke. r{þLk nkEMfq÷Lke þYykík.
«u{[tË hkÞ[tË xÙuR®Lkøk fkì÷usLke þYykík.
«Úk{ Ãkw÷ yur÷MkrçkúsLkwt rLk{koý.
økwshkík fkì÷usLkku ykht¼
fur÷fku {e÷Lke þYykík ÚkE.
½e fktxkLke rMkrð÷ nkuÂMÃkx÷{kt çke.su. {urzf÷ fkì÷us þY ÚkE.
økwshkík õ÷çkLke MÚkkÃkLkk.
Ãkwh{kt íkýkEøk Þu÷ yur÷MkçkúesLke ÃkwLk:rLk{koý
Ãknu÷wt rMkLku{k½h zkÌkk¼kE Äku¤kSyu çktÄkÔÞwt.
þuhçkòhLke MÚkkÃkLkk
{kºk 34 økúknfkuÚke xur÷VkuLk MkuðkLke þYykík.
nXe®MknLke ðkze{kt fkUøkúuMkLkwt yrÄðuþLk ÞkuòÞwt.
ykøk yku÷kððk BÞwrLkrMkrÃk÷xeyu ‘VkÞh ®føk {þeLk’ ðMkkÔÞwt.
çknuhk-{qtøkk {kxu þk¤kLke MÚkkÃkLkk ÚkE.
rðõxkuheyk økkzoLk{kt {nkhkýeLkwt çkkð÷wt {qfkÞwt.
þnuhLku ðes¤e Ãkqhe Ãkkzðk R÷uõxÙe Mkexe ftÃkLkeLke MÚkkÃkLkk ÚkE. fktfrhÞkLku ¼híku hMíkku çkktÄðk{kt ykÔÞku.
MkíÞkøkún yk©{Lke MÚkkÃkLkk fku[hçk økk{{kt.
MkíÞkøkún yk©{ Mkkçkh{íke ÷E sðkÞku.
LkðSðLk «uMkLke MÚkkÃkLkk. økktÄeS îkhk Þtøk RÂLzÞk «fkþLkkuLke þYykík.
«Úk{ Vkuxku MxwrzÞku fkLkuxfh yuLz ftÃkLkeLkk Lkk{u þY.
hrð þtfh hkð¤u ‘fw{kh’ {krMkfLke þYykík fhe.
{ýeLkøkh hu÷ðu MxuþLkLke þYykík.
þnuhLke Ãknu÷e nkWMkªøk MkkuMkkÞxe ‘«eík{Lkøkh’ çkLkkðe.
{eXkLkk MkíÞkøkún {kxu Ëktzefq[Lke þYykík.
þuX ðkze÷k÷ Mkkhk¼kE nkuÂMÃkx÷ (ðe.yuMk.)Lke þYykík.
‘økwshkík Mk{k[kh’ ËirLkfLkku «kht¼.
y{ËkðkË yußÞwfuþLk MkkuMkkÞxeLke MÚkkÃkLkk su yksu Ãký fkÞohík Au.
yu{.su. ÷kRçkúuhe ({kýuf÷k÷ suXk÷k÷ ÃkwMíkfk÷Þ)Lke þYykík.
MkhËkh rçkúsLkku yLku økktÄeçkúesLkku «kht¼.
økeíkk{trËh yÂMíkíð{kt ykÔÞwt.
{ýeLkøkh{kt Mðkr{LkkhkÞý {trËhLkwt rLk{koý ÚkÞwt.
Ëuþ Mðíktºk ÚkÞku. þneË rðLkkuË rfLkkheðk÷kLke ¾kt¼e h[kE. yksu Ãký Mkuðk ykÃkíke yu.yu{.xe.yuMk. çkMk
MkuðkLke þYykík.
(14)
{u-2010
1948
1949
1950
1952
1953
1956
1960
1961
1962
1967
1972
1975
1981
1983
1985
1986
1991
ykfkþðkýe hurzÞku fuLÿ yLku yu÷.ze. yuÂLsrLkÞhªøk fkì÷usLke þYykík.
økwshkík ÞwrLkðŠMkxeLke MÚkkÃkLkk ÚkE.
y{ËkðkË BÞwrLkrMkÃkkr÷xe fkuÃkkuohuþLk{kt VuhðkE.
«Úk{ yuhfLzeþLkh rMkLku{køk]n ‘he÷eV’Lke MÚkkÃkLkk.
rMkrð÷ nkuÂMÃkx÷ yMkkhðk{kt þY ÚkE.
{nkøkwshkík yktËku÷LkLkku RLËw[k[kLke ykøkuðkLke{kt ykht¼.
økwshkík hkßÞLke MÚkkÃkLkk MkkÚku y{ËkðkË ÃkkxLkøkh çkLÞwt.
RÂLzÞLk RLMxexâqx ykuV {uLkus{uLx (ykEykEyu{) y™u LkuþLk÷ RÂLMxxâqx ykuV rzÍkELkLke MÚkkÃkLkk ÚkE.
Lknuhw rçkúsLkku «kht¼ sðknh÷k÷ Lknuhwyu s fhkÔÞku.
MÃkuMk yuÃ÷efuþLk MkuLxh (EMkhkuLkku) «kht¼.
zÙkEðRLk rMkLku{k rÚkÞuxhLke þYykík ÚkE.
Ëuþ{kt ònuh ÚkÞu÷e yktíkrhf fxkufxe{kt y{ËkðkËLke hksfeÞ rn÷[k÷ku {n¥ðLke çkLke hne.
økwshkíke MkkrníÞ Ãkrh»kËLku yksu Au íku ÃkkuíkkLkwt {fkLk {éÞwt.
{kuxuhk økk{{kt r¢fux {kxu økwshkík MxurzÞ{Lke h[Lkk ÚkE.
yLkk{ík yktËku÷Lk ÚkÞwt. økwshkík Mk{k[kh ¼ðLkLku ykøk ÷økkze.
Ãkíktøk BÞwrÍÞ{Lke þYykík.
y{ËkðkË þnuhLku ‘fýkoðíke’ Lkk{ ykÃkðkLkku Xhkð BÞwrLkrMkÃk÷ fkuÃkkuohuþLkLku ÃkMkkh fÞkuo. suLku yks MkwÄe
{tsqhe {¤e LkÚke.
1995 {wtçkE{kt yðMkkLk Ãkk{u÷ {kuhkhS ËuMkkELkk ytrík{ MktMfkh y{ËkðkË{kt ÚkÞk.
1996 y{ËkðkË RLxhLkuþLk÷ yuhÃkkuxoLku MkhËkh Ãkxu÷Lkwt Lkk{ ykÃÞwt.
1999 MkhËkh rçkús yuf{ktÚke çku ÷uLkLkku ÚkÞku. çkeò ð»kuo økktÄeçkúes y™u yu÷eMk {kxu fhkððk{kt ykÔÞwt.
2001 26{e òLÞwykheyu ÄhíkeftÃk.
2002 Mkkçkh{íke xÙuLk níÞkfktzLku Ãkøk÷u fku{e íkkuVkLk ÚkÞk.
2005 þnuhLku {uøkkrMkxeLkku Ëhßòu «kÃík ÚkÞku. økktÄe yk©{{kt {kuhkheçkkÃkwyu hk{fÚkk fhe suLkwt ykÞkusLk økwshkík
Mk{k[kh îkhk ÚkÞwt.
2007 yðfkþÞkºke MkwrLkíkk rðr÷ÞBMku y{ËkðkËLke {w÷kfkík ÷eÄe.
2008 26{e sw÷kELkku ÚkÞu÷k ©uýeçkØ çkkuBçk ç÷kMx{kt rLkËkuo»k Lkkøkrhfku {hý.
2009 y{ËkðkË yuhÃkkuxo Ãkh Lkðk rzÃkk[oh x{eoLk÷Lke þYykík ÚkE.
2010 y{ËkðkË þnuhLke MÚkkÃkLkkLkk 600 ð»koLke Wsðýe MkkÚku økwshkík hkßÞ MÚkkÃkLkkLku íkÚkk ËuþLku ykÍkËe {¤e
ÃkAe ykÞkusLkLke þYykík ÚkE. íkuLku 60 ð»ko Ãkqýo ÚkÞk íkÚkk økwshkík Mkhfkh îkhk ykÞkusLk yLku rðfkMkLku ðk[k ykÃkíkwt
{uøkurÍLk-«fkþLk ‘ÞkusLkk’ 60 ð»ko Ãkqýo fhe hÌkkLkku Mk{LðÞ MkòoÞku.
AuÕ÷u, {n¥ðLke ðkík fu, y{ËkðkËLke MÚkkÃkLkkLku 600 ð»ko Úkíkk, økwshkík ÞwrLkðŠMkxeLkk fuBÃk{kt 2841 ÷kufkuyu ºký
f÷kf{kt Ãkh{kí{kLku 2841 Vqx ÷ktçkku Ãkºk ÷ÏÞku. Ãkºk ÷¾ðk {kxu 275 xuçk÷ku ÷økkðe Mxus çkLkkÔÞwt. suLkk Ãkh 40 #[ Ãknku¤ku
fkøk¤ ÃkkÚkhe 3000 Mfu[ÃkuLk îkhk ¼økðkLkLku Ãkºk ÷¾ðkLke SðLkLke yuf hku{kt[f ûký «kÃík fhe. yk Ãkºk rðïLkku MkkiÚke
÷ktçkku Ãkºk {LkkÞAu. su røkLkeMk çkwf ykuh ðÕzo hufkuzo, r÷Bfk çkwf ykuV ðÕzo hufkuzo íku{ s yurþÞk çkwf ykuV hufzo{kt LkkUÄkððkLke
fk{økehe þY ÚkE økE Au. yk ðkík y{ËkðkË {kxu økkihðLke ðkík Au.
•••
ÞkusLkk
(15)
{u-2010
yíkwÕÞ ¼khík
yýrn÷ðkz ÃkkxýLkk MkktMf]ríkf RríknkMkLkwt yæÞÞLk
- økku®ðË {fðkýk
ðLkhksu ÃkkuíkkLkk r{ºk yýrn÷Lkk Lkk{ WÃkhÚke yýrn÷ðkz Ãk¥kLk hksÄkLkeLkwt Lkk{ hkÏÞwt níkwt. su
12{e MkËe{kt {wMk÷{kLkkuLkk yk¢{ýku{kt ¾trzík ÚkÞk çkkË {wÂM÷{ hksðeykuyu íkuLkwt Lkk{ Lknhðk÷k hkÏÞwt
níkw.t fk¤¢{u {wÂM÷{ þkMkLk Lkçk¤wt Ãkzíkkt yýrn÷ðkz Ãk¥kLkLkk çkË÷u {kºk Ãkkxý Lkk{ hÌkwt su yksu «[r÷ík
Au. Ãk¥kLkLkku yÚko Lkøkh yuðku ÚkkÞ Au. yux÷u ½ýkt LkøkhkuLke ÃkkA¤ Ãk¥kLk þçË ðÃkhkÞu÷ku Au.
«k [eLk
si L k økú t Ú kku , «çkt Ä ku { kt
yýrn÷ðkz Lkk{Lkku ¼hðkz su
ðLkhksLkku r{ºk yLku {køkoËþof níkku íkuýu
Ëþko ð u ÷ k ÷kÏ¾khk{ Lkk{Lkk MÚk¤u
[ktÃkkLke Mk÷knÚke yLku LkkøkuLÿøkåALkk
siLk yk[kÞo©e þe÷økwýMkqheLkk ðhË
nMíku ðLkhksu rð¢{ Mktðík 802{kt
ði þ k¾ Mkw Ë -3 Lku Mkku { ðkhu yu f
Äð÷øk]nLke MÚkkÃkLkk fhe hksÄkLkeLkwt
Lkøkh ðMkkÔÞwt suLkwt Lkk{ yýrn÷ðkz
hk¾ðk{kt ykÔÞwt. su fk¤¢{u [ki÷wõÞ
ðtþLkk hksðeyku yLku ðk½u÷k ðtþLkk
hksðeyku L ke hksÄkLke íkhefu
RríknkMk{kt ÏÞkrík ÃkkBÞw t . si L k
yk[kÞoLkk þw¼ nMíku y™u þw¼ ½zeyu
ÚkÞu÷e LkøkhLke MÚkkÃkLkk y™u ©eËuðe
©krðfkyu fhu ÷ k hksrík÷fÚke
økwsoh©ðhLkk hksfeÞ yLku ÄkŠ{f y™u
MkktMf]ríkf y™u Mkwðýofk¤Lkk yiríknkrMkf
çkes hkuÃkkÞk níkk.
yLkw©]ríkyku{kt {¤u÷k swËk-swËk
WÕ÷u ¾ ku y™u «{kýku «{kýu
yýrn÷ðkzLke MÚkkÃkLkk Mktðík 802{kt
ÚkE níke. y™u [kðzkðt þ Lkk
hksðeyku y u Mkt ð ík 998 Mkw Ä e
yýrn÷ðkz{kt hksþkMkLk fÞwO. yk{
ytËksu çkMkku ð»ko MkwÄe [kðzkðtþLkk
økwsohuïhkuyu yýrn÷ðkzLkk rðfkMk{kt
{níðLkwt «ËkLk fÞwo níkwt.
R.Mk. 942{kt [ki ÷ w õ Þðt þ Lkk
Ãknu÷ku hksðe {q¤hks-1÷ku [kðzk
hksðeLku
ÃkË¼ú ü
fheLku
yýrn÷ðkzLke økkËeyu ykÔÞk níkk.
íÞkhÃkAe hksLkøkh yýrn÷ðkzLkku
{nkLkøkh íkhefu rðfkMk ÚkÞku. Äýkt
rðîðkLkku L kw t fu n ðw t Au fu , ðLkhks
[kðzkÚke þY ÚkÞu [kðzkðt þ Lke
hksÄkLke yýrn÷ðkz [kðzk
hksðeyku L kk Mk{Þ{kt ½ýe Mk{] Ø
Lkøkhe níke. yÚkko í kT {q ¤ hksLku
[kðzkyku ÃkkMkuÚke yuf {kuxwt yLku Mk{]Ø
hksLkøkh {éÞwt níkwt. suLke ònkus÷k÷e
fw { khÃkk¤Lkk hkßÞ þkMkLk Mkw Ä e
W¥khkuíkh ðÄíke hne. ðLkhksu ÃkkuíkkLku
ykÃkr¥kLkk Mk{Þu {ËË fhLkkh r{ºk
yýrn÷ ¼hðkzLkk Lkk{Lku fkÞ{
hk¾ðk hksLkøkhLkwt Lkk{ yýrn÷ðkz
hkÏÞw t . su íku L ke r{ºk «íÞu L ke þw ¼
¼kðLkk Ëþkoðu Au íkuLkwt «k[eLk Lkk{
yýrn÷ðkz Ãk¥kLk níkwt.
hksLkøkh yýrn÷ðkz y™u íku L kk
MÚkkÃkíÞku
ðLkhksu ÃkkuíkkLkk r{ºk yýrn÷Lkk
Lkk{ WÃkhÚke yýrn÷ðkz Ãk¥kLk
hksÄkLkeLkwt Lkk{ hkÏÞwt níkwt. su 12{e
MkËe{kt {wMk÷{kLkkuLkk yk¢{ýku{kt ¾trzík
ÚkÞk çkkË {wÂM÷{ hksðeykuyu íkuLkwt Lkk{
Lknhðk÷k hkÏÞwt níkwt. fk¤¢{u {wÂM÷{
þkMkLk Lkçk¤w t Ãkzíkkt yýrn÷ðkz
Ãk¥kLkLkk çkË÷u {kºk Ãkkxý Lkk{ hÌkwt su
yksu «[r÷ík Au. Ãk¥kLkLkku yÚko Lkøkh
yuðku ÚkkÞ Au. yux÷u ½ýkt LkøkhkuLke
ÃkkA¤ Ãk¥kLk þçË ðÃkhkÞu÷ku Au.
ÞkusLkk
(16)
{u-2010
økwshkíkLkk {nkfrð LkkLkk÷k÷Lkk
ðt Ú k÷e{kt ykÞku r sík si L k Ãkrh»kË
«ríkckuíMkð «MktøkLkk ðõíkÔÞ{kt íku{ýu
fÌkwt Au fu, Ãkt[kMkhLkwt hkßÞ ðLkhksLkk
nkÚk{kt níkwt. þe÷økwýMkqrhLkku yk©Þ
níkku. òu íku{ Lk ÚkÞwt nkuík íkku Ãkkxý yLku
Mkku÷tfe hkßÞ nkuík Lknª yux÷wt s Lknª
Ãký økwshkíkLkk ÃkkxLkøkh íkhefu Mkkík
Mki f k Mkw Ä e hÌkw t íku Ãký si L k Ä{o L ku
yk¼khe Au . økw s o h u ï hku L kk yk
{nkhkßÞLke MÚkkÃkLkk{kt íkuLkk Mkku÷tfeðk½u÷k hksðeyku, yLku ðk½u÷k hksðe
MkkhtøkËuð MkwÄe rð¢{ Mktðík 802 Úke
1353 Ëhr{ÞkLk íku hksðeyku L kk
hksfkh¼kheyku ¾kMk fheLku siLkÄ{oLkk
nku E y®nÞk ©e y™u MkhMðíkeLkku
Mkw¼øk Mk{LðÞ ÚkÞu÷ku níkku. siLkk[kÞkuo
y®nÞk ÔÞMkLk íÞkøk yLku {t r Ëh
rLk{koý îkhk «ò SðLkLkk MktMfkhku
½ze hÌkk níkk. yLku rðîí{kLÞ siLk
MkkrníÞkuÚke, økútÚkkuÚke siLk ¿kkLk ¼tzkhkuLku
Mk{]Ø Ãkk{e ðLkhks, {w¤hks rðnkh,
hk{ rðnkh, rºk¼w ð kLk rðnkh,
fw{khÃkk¤ suðk siLk «kMkkËku çktÄkÔÞk
níkk.
ðLkhksLkk {tºke rLkÒkÞu É»k¼Ëuð
«kMkkË çkt Ä kÔÞku níkku . íku L kk ðt þ òu
fw{khÃkk¤ MkwÄe {tºke ÃkË Ãkh níkk. su{kt
÷nh, ðeh, Lku Z , rð{÷, Äð÷,
ykLktË, Ãk]ÚðeÃkk÷ suðk Lkk{ktfeík rðîkLk
{tºkeyku níkk. íkËWÃkhktík òtçk, [tÃkf,
{wtò÷, MkktíkwLk, MkßsLk, WËÞkLk,
çknkz, ykt ç kz, ykþw f , yk÷eøk,
yku÷kf, fÃkŠË, fw{kh®Mkn, ðkÄÞLk
yLku Mkðo © u c {nk{kíÞ íkhefu
økwshkíkLkk RríknkMk{kt «rMkrØ Ãkk{u÷k
ðMíkwÃkk¤ yLku íkusÃkk¤ suðk rðîkLk
{tºkeyku y™u siLk ©uceykuyu ÃkkxýLkk
ÞkusLkk
rþÕÃk MÚkkÃkíÞ{kt ½ýwt {níðLkwt «ËkLk
ykÃku÷ Au.
rð¢{ Mktðík 1175{kt ©e{k÷{kt
Ëw»fk¤ Ãkzâku íÞkhu ½ýkt ©uceyku, ðrýfku
yLku yk{ «ò Mkrník Mktðík 1200
MkwÄe{kt Ãkkxý{kt y™u økwshkíkLkk yLÞ
Lkøkhku{kt ykðeLku ðMÞk níkk. su yksLkk
©e{k÷ku y™u Ãkku h ðkzku su ð k si L k
©uceyku ©e{k÷Lkk ðíkLkeyku Au.
rMkØkhksLke Ä{oMk¼k{kt rËøktçkk[kÞo
fw{wË[tÿLku ©e ËuðMkqheyu ðkË fhe sÞ
{u ¤ ððkÚke rMkØhksu íku { Lku ‘ðkËe’
rçkhwËÚke MkL{krLkík fÞko níkk. yk[kÞo
nu{[tÿk[kÞo rMkØhksLkk WÃkkMÞ økwY
níkk. íkuyku hksøkwY íkhefu hkßÞ{kt
«r[÷ík níkk. fw{khÃkk¤u ÃkkuíkkLkku fw÷Ä{o
Aku z e yk[kÞo nu { [t ÿ k[kÞo ÃkkMku Ú ke
©kðfLkk çkkh ðúík ytøkefkh fÞko íkuÚke íku
Ãkh{knoík fnuðkÞku. Mkku{«¼Mkqrhyu
‘fw{khÃkk¤ «ríkçkkuÄ’Lke h[Lkk fhe
níke.
nu{[tÿk[kÞoLkwt Ãkkxý{kt ykøk{Lk ÚkÞwt
íÞkhu 1800 fkurxæðs ©uceyku íku{Lkk
«ðu þ ku í Mkð{kt WÃkÂMÚkík níkk.
yýrn÷ðkzLkku ½uhkðku çkkh økkWLkku
níkku. 84 [kuf y™u 84 çkòh níkk.
MkkuLkk YÃkkLkk rMk¬k ÃkkzðkLke xtfþk¤
níke. «k[eLk Ãkkxý Lkøkhe nk÷Lkk
ÃkkxýLke Ãkrù{u níke. sqLkk Ãkkxý
LkøkhLkk {kºk hkýeLke ðkð yLku
Mkn†®÷økMkhkuðhLkk Lkü«kÞ yðþu»kku
çkkfe hÌkk Au.
rMkØhks sÞ®Mknu yk[kÞo
nu{[tÿk[kÞo îkhk hr[ík «k[eLk siLk
MkkrníÞLkku {nkLk økú t Ú k ‘rMkØnu {
ÔÞkfhý’ økútÚkLke yMk÷ «íkLku nkÚke
WÃkh MkLk{krLkík fhe Lkøkh{kt VuhðeLku
íku L ku ¾w Õ ÷e {q f e níke. ©e
(17)
÷r÷ík«¼Mkq h eyu h[u ÷ e ‘Ãkkxý
[iíÞÃkkxe’{kt LkkUÄkÞwt Au fu, y®nÞ Ãkqðuo
101 siLk {trËhku ([iíÞku) níkk yLku 99
LkkLkk siLk Ëuhkyku níkk. yk [iíÞku{kt fw÷
«rík{kykuLke MktÏÞk 5497 níke. yLku
LkkLkk Ëuhkyku{kt 2868 «rík{kyku
níke. ÃkkxýLkk {trËhkuLke ®f{íke yLku
rðrþü {qŠíkyku{kt rðÿw{Ãkðk÷Lke 1,
MkeÃkLke 2 yLku híLkkuLke 38 «rík{kyku
níke.
Ãkt [ kMkhk Ãkkïo L kkÚkLkk «k[eLk
{trËh{kt fw{khÃkk¤Lkk {tºke Ãk]ÚðeÃkk÷u
íkuLke {kíkk{ne ÃkË{kðíkeLkk fÕÞký
{kxu rðþk¤ rþÕÃkf]ík {tzÃk çktÄkÔÞku
níkku . yk {t r Ëh{kt ðLkhks,
MkwhÃkk÷Lke «k[eLk «rík{kt ftzhkÞu÷e
Au . sq L kk Ãkt [ kMkh økk{{kt Ú ke yk
«rík{k ÷kðe ðLkhksu Ãkkxý{kt
MÚkkÃkLkk fhe níke.
yk[kÞo nu { [t ÿ k[kÞo L kk Mkt M f] í k
îÞk©Þ {nk fkÔÞ{kt ÃkkxýLkwt ðýoLk
fhíkkt LkkUæÞwt Au fu, ‘yýrn÷ðkz Ãkkxý
¼q r {Lkk MðÂMíkf su ð w t , Ä{ko ø kkh,
LkÞLkk rLkðkMkYÃk, ©e ðzu MkËk Mk{]Ø
yuðwt yýne÷ðkz Ãkkxý Lkk{u Lkøkh
Au.’ yýrn÷ðkz Ãkkxý{kt ©e yLku
rðãkLkku Mkw¼øk Mk{LðÞ ÚkÞu÷ níkku.
WÃkh ËþkoÔÞk {wsçk ÃkkxýLku ¼qr{Lkk
MðÂMíkfLke WÃk{k yÃkkE Au. rþÕÃk
þk†-ðkMíkw þ k†{kt yüfku ý kf] r ík
LkøkhLku MðÂMíkf fnuðkÞ Au. yux÷u
nu{[tÿk[kÞo ykÃku÷ WÃk{k ðkMíkwÂMÚkrík
Ëþof nkuÞ ÃkkxýLkku ykfkh MðÂMíkf
suðku Au. ðLkhksu y®nÞk Äð÷øk]n
çktÄkðe hksÄkLkeLke MÚkkÃkLkkLke þw¼
þYykík fhe. íÞkhçkkË ðLkhþksu
Ãkt [ kMkhk Ãkkïo L kkÚkLkw t {t r Ëh íku L ke
MÚkkÃkLkk MkkÚku çktÄkðu÷ níkwt. Ãkt[kMkh
{u-2010
økk{{ktÚke ÃkkïoLkkÚkLke {qŠík ÷kðe ynª
ÃkÄhkðe níke. ynªÞk ½ýkt ÄkŠ{f
MÚkkÃkíÞku hks{nu ÷ ku , ÄrLkfku ,
©uceykuLke Mk{]Ø nðu÷eyku, {nu÷ku
níkk. ðLkhksu ft x u ï he«MkkË,
yýrn÷uïh rLkfuíkLk yLku Äð÷øk]n
Þkuøkhksu ÞkuuøkuïhLkwt {trËh, ¼qÞtzhksu
¼q Þ t z u ï h«MkkË,
{q ¤ hksu
{q ¤ hksðMknefk, {w t ò ÷u Ëu ð «MkkË
y™u rºkÃkw Y »k«kMkkË, [k{w t h ksu
[tzLkkÚk«kMkkË yLku [kr[÷uïh«kMkkË,
Ëw ÷ o ¼ hksu {ËLkþt f «kMkkË, Ëw ÷ o ¼
Mkhkuðh(su ÃkAeÚke Mkn†e÷ªøk Mkhkuðh
íkhefu ÏÞkrík ÃkkBÞwt níkwt.) ÔÞðfhý
nÂMíkþk÷k, ½rxfkøk] n Mkrník
Mkkík{k¤Lkwt Äð÷øk]n yLku ðeh«kMkkË
çkt Ä kðu ÷ , ¼e{Ëu ð u rºkÃkw Y »k«kMkkË,
¼e{uïhLkwt yLku ¼eYykýeLkwt {trËh,
¼e{Ëu ð Lke hkýe WËÞ{ríkyu
hkýeLkeðkð yLku íkuLkk {tºke Ëk{kuËhu
Ëk{ku fq ð ku çkt Ä kÔÞk. fýo Ë u ð u
fýo{uY«kMkkË, rMkØhksu rfíkeoMíkt¼
y™u Ëw÷o¼ MkhkuðhLkku rsýkuoØkh îkhk
íkuLkwt ÃkwLk:MÚkkÃkLk fÞwo. íkuLku rðþk¤
Mkhðkuh çkLkkÔÞwt. su Mkn†e÷ªøk Mkhkuðh
íkhefu ¾qçk s íkífk÷eLk Mk{Þhkt «ÏÞkík
níkwt. íkuLkk feLkkhu Mkn† þeð {trËhku
çktÄkÔÞk yLku su{k 1001 Ëeðzk íkuLke
ykhíke ð¾íku «økxkððk{kt ykðíkkt
níkk. ßÞkhu íkuLkk «rík®çkçk Mkhkuðh{kt
Ãkzíkk íÞkhu íkuLkwt ðkíkkðhý ¼Âõík{Þ
yk÷nkËf ÷køkíkwt níkwt. yk MkhkuðhLku
rfLkkhu rMkØhksu þ†køkh, rðãk{Xku
çkt Ä kÔÞk
níkk.
fw { khÃkk¤u
fw{khÃkk¤rðnkh, rºk¼wðLkrðnkh suðk
yLkuf ÄkŠ{f rðnkhku rþÕÃk MÚkkÃkíÞLkk
çku L k{q L k Lk{q L kkyku yýrn÷ðkz{kt
çkt Ä kÔÞk níkk íku { kt Ú ke yksu {kºk
hkýeLkeðkð yLku Mkn†®÷øk MkhkuðhLkk
ÞkusLkk
yðþu»kku çk[u÷k Au. yk çktLku rþÕÃk
MÚkkÃkíÞku ½ýk rðï rðÏÞkík MÚkkíÞku{kt
MÚkkLk Ähkðu Au . çkkfeLkk MÚkkÃkíÞku
¼kiøkkur÷f yLku fwËhíke ykÃkr¥kyku{kt
Lkkþ Ãkk{u ÷ Au . yk çkÄkLkkt {kºk
íkífk÷eLk rðîkLkkuLkk økútÚkku{ktÚke WÕ÷u¾ku
{¤e ykðu Au.
rðãkÄk{ y™u MkkrníÞÄk{ íkhefu
yýrn÷ðkz
yýrn÷ðkz {kºk økw s o h u ï hku L ke
hksÄkLke Lk níke Ãkhtíkw rðãkÄkLke y™u
rðãkÄk{ níkw t . ðMkt í k rð÷kMk
{nkfkÔÞLkk fíkko çkk÷[tÿu íkuLkku WÕ÷u¾
fhíkkt LkkUæÞwt Au fu, ÜUHãèÎÝï ± „ã
à¢¢ÚÎ²¢ ÜU}¢H¢~¢ Ï¢¢L„„H¢ï | ¢±¼è
yÚkkoík yk Lkøkh{kt rLkðkMkLkk ÷ku¼Úke
f{÷k (÷û{e) y™u þkhËk
(MkhMðíke) MkkÚku f÷n fhíke LkÚke.
©e yLku MkhMðíkeLkku yrntÞk Mkw¼øk
Mk{LðÞ ÚkÞu ÷ ku níkku . Mkn†÷ªøk
Mkhku ð h LkøkhsLkku L kw t Ãkq ò MÚkkLk
rðãkÄk{ yLku ykLktË«{kuËLkwt yòuz
MÚkkLk níkw t . íku L kk rfLkkhu rMkØhksu
rðãk{Xku çkt Ä kÔÞk níkk. su { kt
yæÞkÃkfku , rðãkÚkeo y ku {kxu hnu ð k
s{ðkLke rðLkk{q Õ Þu Mkøkðzku fhe
níke. yk rðãk{Xku L ke LkøkhLkk
©u c eyku L ke Ãký MknkÞ {¤íke.
rðãk{Xku{kt íkfo, ÷ûký (ÔÞkfhý)
yLku MkkrníÞLke rðãkºkÞeLkku yLku
rðrðÄ Ëþo L k þk†ku L kku yÇÞkMk
fhkððk{kt ykðíkku níkku. íkífk÷eLk
Mk{Þ{kt h[kÞu÷k økútÚkku, «þÂMíkyku,
yLku MkkrnÂíÞf ÷u ¾ ku L ke h[Lkk
Wå[fkurxLkwt rðîíð yLku frðíð níkwt.
frð ©eÃkk÷u h[u÷e ðzLkøkh«þÂMík,
MknMkú ® ÷økMkh: «þÂMík, Yÿ{nk÷
«þÂMík, frðMkku{uïh (frð Mkku{uïhu
(18)
h[u ÷ k økú Ú k rfŠíkfki { w r Ë{kt
yýrn÷ðkzLkwt ðýoLk fhu÷ Au. íku{kt
hkò {q ¤ hks-1Úke ¼e{Ëu ð -çkeò
Mkw Ä e y™u ðk½u ÷ k hksðeyku
yýku h ksÚke Äku ¤ fkLkk rðhÄð÷
MkwÄeLkk hksðeykuLkwt ðýoLk ykðu Au.
frð Mkku { u ï h ¼e{Ëu ð -çkeòÚke
rðþ÷Ëu ð Lkk hksÃkw h ku r ník íkhefu
rLkÞw õ íkk níkk) sÞ®MknMkq h e,
Lkh[t ÿ Mkq h e y™u Lkhu L ÿ «¼Mkq h eyu
h[u ÷ e «þÂMíkyku Mkw t Ë h Wíf] ü
fkÔÞøkú t Ú kku níkk. ík{k{ MkkrníÞ
Ãkkt r zíÞÃkq ý o níkw t . Mkku ÷ t f e,
ðk½u÷kÞwøk{kt yLkuf Lkk{ktrfík frðyku
rðîkLkku ÚkÞk níkk. Mkku{«¼Mkqheyu
fw{khÃkk¤ «ríkçkkuÄ, ÷r÷ík«¼Mkqheyu
Ãkkxý [i í ÞhÃkkxe, Mkku { u ï hu
rfŠíkofki{wËe, çkk÷[tÿu ðMktíkrð÷kMk,
yherMkt n u Mkw f ] í kMkt r fíko L k íkÚkk {t º ke
ÞþÃkk÷u {ku n hks ÃkhksÞ Lkkxf
÷ÏÞwt níkwt. nu{[tÿLkk rþ»Þ hk{[tÿu
fw { khrðnkhþíkf su ð e Wíf] ü
MkkrnÂíÞf f]ríkLke h[Lkk fhe níke.
øk] s o h u ï hLke
rðãkMk¼k{kt
Ëu þ rðËu þ Lkk rðîkLkku ykðíkk níkk.
rMkØhksLke rðãkMk¼kLkk WÕ÷u ¾ ku
Mk{fk÷eLk rðîkLk Þþ[t ÿ hr[ík
{w r ÿíkfw { w Ë [t ÿ Lkkxf{kt Ú ke {¤u Au .
çkú k ñý yLku si L k rðîkLkku íkÚkk
©{ýkuyu ÃkkxýLku ÃkkuíkkLke f{o¼qr{
çkLkkðe níke. «k[eLk økwshkíkLkk yk
hksðtþ{kt yLkuf rðîkLkkuyu MktMf]ík
yLku «kf]ík MkkrníÞ{kt su «ËkLk fÞwo
Au íku { kt «k[eLkfk¤Lkk ÃkkxýLkk
rðîkLkku hr[ík økútÚkkuLkku MkkiÚke {kuxku
Vk¤ku Au . «k[eLk yýrn÷ðkzLkk
nMíkr÷r¾ík ¿kkLk¼t z khku y™u
økútÚk¼tzkhku rMkØhks y™u fw{khÃkk¤
suðk {nkLk hksðeyku yLku ÃkkxýLkk
{u-2010
{nk{kíÞ ðMíkw Ã kk¤ íku { s yLÞ
MÚkkrLkf ©uceykuyu Ãkkxý{kt ½ýwt ÄLk
¾[eoLku ¿kkLk¼tzkhku MÚkkÃÞk níkk. íku{kt
yksu ÃkkxýLkku ¿kkLk¼tzkh ¼khíkeÞ
Mkt M f] r íkLke Ähku n hLke Mk{kLk {ku s q Ë
y™u rðï rðÏÞkík Au. Mkku÷tfe yLku
ðk½u ÷ k hkòyku L kk þkMkLkfk¤
Ëhr{ÞkLk Ãkkxý{kt ÷¾kÞu ÷ e
nMík«íkku Ãkkxý yLku su M k÷{u h Lkk
¿kkLk¼tzkhku{kt MktøkúnkÞu÷e Au. yk[kÞo
nu{[tÿu MktMf]ík yLku «kf]ík{kt îÞk©Þ,
yr¼ÄkLk®[íkk{ýe, «çktÄ®[íkk{ýe,
rMkØnu { u þçËkLkw þ kMkLk håÞw t níkw t .
su{ktLkku rMkØnu{ þçËkLkwþkMkLk Mkðk
÷k¾ økú t Ú k«{ký ÔÞkfhýøkú t Ú k yu f
ð»ko{kt íkiÞkh fÞkuo níkku. íkuLku rMkØhksu
nkÚke Ãkh {qfeLku Lkøkh{kt íkuLke Mkðkhe
VuhðeLku yk økútÚkLkwt çknw{kLk fÞwo. yLku
íku økú t Ú kLku hks{nu ÷ Lkk fku þ køkkh{kt
Mkt ø kú r ník fhðk{kt ykÔÞku . yk
ÔÞkfhý økútÚkLkwt yæÞÞLk, yæÞkÃkLk
ÃkkxýLkk rðãkÄk{ku{kt Úkðk ÷køÞwt.
siLk MkkrníÞ{kt Ãkkxý yLkw©wríkykuLkku
¾kMk WÕ÷u¾ ykðu Au íku çkÄk MkkrníÞ
økú t Ú kku y®nLkk rðîkLkku îkhk íki Þ kh
fhðk{kt ykðíkkt níkk.
ÔÞkÃkkh fuLÿ yýrn÷ðkz
yýrn÷ðkz ÔÞkÃkkhLkwt {kuxwt {Úkf
níkwt. íku{ktLkk fux÷ktf ÔÞkÃkkheykuLke
Mk{]rØ hkßÞLkk hksðe fûkkLke níke.
yhçk {w M kkVhku y u íku { Lke LkkU Ä ku { kt
÷ÏÞwt Au fu, ÃkhËuþe «ðkMkeyku yk
Lkøkh{kt ykðíkk ÚkkÞ yux÷wt íkuLkwt {níð
níkwt. rðËuþe {wMkkVh y÷ çkuYLkeyu
yýrn÷ðkzLku ‘yýrn÷ðkzk’ íkhefu
íkuLkku WÕ÷u¾ fÞkuo Au. y÷ RÿeMkeyu «ðkMk
LkkUÄ{kt LkkUæÞwt Au fu, ¼]økwfåAÚke Lknhðk÷k
(yýrn÷ðkz)Lkku {køko «ðkMk ykX
rËðMkLkku Au. Ãkkxý yLkuf fhkuzÃkrík
©uceykuLkwt ¼ÔÞ Lkøkh níkwt. su{Lke ÃkkMku
ËheÞkE ÔÞkÃkkhe ÄtÄk rðfMku÷k níkk.
«k[eLk ¼khíkð»ko L kk Mkkt M f] r íkf
yi r íknkrMkf yLku Mkw ð ýo f k÷eLk
hkßÞku{kt økwsohuïhku - Mkku÷tfe yLku
ðk½u ÷ kLkk hkßÞþkMkLkfk¤{kt
yýrn÷ðkz ÃkkxýLkku su MkktMf]ríkf
rðfkMk ÚkÞku níkku yLku íku L kku su
Mkw ð ýo f k¤ níkku íku Ëhr{ÞkLk íku L kku
ykŠÚkf, Mkk{krsf, ÄkŠ{f,
Mkkt M f] r íkf, MkkrnÂíÞf ûku º ku yLku
Mk{ksLkk ík{k{ ðøkku o L ke Mkw ¾
Mk{]rØLkku ½ýku rðfkMk ÚkÞku níkku su
¼khíkð»koLkku ÏÞkrík «kó Lkøkhku{kt
yýrn÷ðkzLkw t rðãkÄk{ yLku
rþÕÃkMÚkkÃkíÞLkkt Mkkt M f] r íkf Lkøkh
íkhefu ¾kMk MÚkkLk níkwt. íkuLkwt MkktMf]ríkf
ûkuºku ½ýwt {kuxwt «ËkLk níkwt yLku yk
fk¤{kt ¾kMk fheLku rMkØhks
fw{khÃkk¤Lkk ð¾ík{kt yýrn÷ðkzLkku
©e, MkhMðíke, y™u Mkkt M f] r íkf
rðfkMkLkku Mkw ð ýo f k¤ níkku .
yýrn÷ðkz{kt su rþÕÃk MÚkkÃkíÞku
yLku MkkrnÂíÞf f]ríkykuLke s h[Lkkyku
ÚkÞu÷e níke íkuLkwt ¼khíkeÞ MktMf]rík{kt
½ýwt {kuxwt MÚkkLk Au.
MktË¼o økútÚk :
1. økw s hkíkLkku hksfeÞ y™u
Mkkt M f] r íkf
RríknkMk,
Mkku÷tfefk÷eLk økútÚk-4, 1976
2. si L kíkeÚko Mkðo M kt ø kú n . ¼køk-1,
1953
3. yýrn÷ðkz ÃkkxýLke rðãkfeÞ
«ð]r¥k, þkuÄrLkçktÄ, 1988
íkk. 26-27 rzMkuBçkh 2009
ËhBÞkLk ytçkkS {wfk{u {¤Lkkh
økw s hkík RríknkMk Ãkrh»kËLkk
18{kt ¿kkLkMkºk{kt hsq fhu ÷ e
þkuÄ rLkçktÄ.
Mkt Ã kkËf, zku . hrMkf÷k÷
Aku x k÷k÷ Ãkhe¾ yLku zkp .
nrh«MkkË þk†e
«fkþf-þuX ykýtËS fÕÞkýS
økku®ðË {fðkýk.
•••
økúknfkuLku yøkíÞLke Mkq[Lkk
1.
2.
3.
4.
5.
6.
ÞkusLkk
Ëh {rnLkkLke - Ãknu÷e íkkhe¾u ytf rLkÞr{ík ÃkkuMxÚke ykÃkðk{kt ykðu Au.
y{khe ÃkkMku ðÄkhkLke Lkf÷ Lk nkuðkÚke VheÚke ytf {kuf÷e þfíkk LkÚke. suLke LkkUÄ ÷uðe.
yuf fhíkk ðÄw {rnLkk MkwÄe ytf Lk {¤u íkku LkSfLke ÃkkuMx ykurVMk{kt VrhÞkË fhðe.
sqLkk ytfku Mxkuf{kt nksh LkÚke.
yu{. yku.Úke {kuf÷Lkkhu ÃkºkÔÞðnkhLkwt MkhLkk{wt y[qf ÷¾ðwt.
çknkhøkk{Lkk [ufku Mðefkhðk{kt ykðíkk LkÚke.
(19)
{u-2010
yíkwÕÞ ¼khík
fåA «ðkMkLke LkqíkLk fuzeyku
– MkqÞofkLík ¼è
¼qMíkhþkMºkeykuLkk
{ík {wsçk
nòhku ð»ko Ãkqðuo fåALke Ähíke
Mk{wÿík¤{kt níke. Ãk]ÚðeLke ¼eíkh{kt
Úkíke WÚk÷ÃkkÚk÷Úke ÄhíkeLkku yk «Ëuþ
çknkh WÃkMke ykÔÞku Au. fåA þçËLkku
yÚko MktMf]ík{kt fk[çkku ÚkkÞ Au. yøkíÞLke
çkeLkk yu Au fu, fåALkku RríknkMk
¼qMíkheÞ nfefíkkuLke Mkkûke Ãkqhu Au. yuf
økúef «ðkMkeyu fåALkwt Lkk{ ‘yk¼eh’
nkuðkLkwt LkkUæÞwt Au. hý, zwtøkhk yLku
ËrhÞku Ähkðíkk fåALke yuf ykøkðe
yku¤¾ Au. fåAe {kzwyku ¾{ehðtíkk
fnuðkÞ Au, fkhý fu rLkMkøkoË¥k
ykÃkr¥kykuLkku Mkk{Lkku fhíkk s hnu Au.
fåALke ¼qr{Lkwt sqLkwt ðirðæÞ :
fåALkku rðMíkkh 45,692 [ku. rf.{e.
Au. rðMíkkhLke heíku økwshkík hkßÞLkku
MkkiÚke {kuxku rsÕ÷ku fåA Au. fåA{kt
ºkuðeMk nòh [ku. rf.{e. hý rðMíkkh
Au. {kºk çkkðeMk nòh [ku.rf.{e.
WÃkÞkuøke s{eLk Au. yíÞkh MkwÄe{kt Ëh
Ãkkt[ ð»kuo çku ð»ko Ëw»fk¤ hrník hnuíkk.
Mkhuhkþ ËMkÚke çkkh $[ ðhMkkË Ãkzíkku
hnu Au. fåA{kt çkkh{kMke LkËeykuLkku
y¼kð Au. fåA{kt fåAe çkku÷eLkwt Ãký
ðirðæÞ íkÚkk fåA{kt hnuíke [khý, sík,
ykrnh, hçkkhe, {k÷Äkhe ykrËLkk
Ãknuhðuþ fu Mºke-Ãkwhw»kkuLkk Ãkku»kkf íkÚkk
½huýk yk¼q»kýku{kt Ãký rðrðÄíkk òuðk
{¤u Au. fåA rsÕ÷k{kt ËMk íkk÷wfkyku
949 økk{ku Au. ytËksu 15 ÷k¾Lke
ðMkrík Au. fåALkku WÕ÷u¾ ðkÞwÃkwhký,
©e{ËT ¼køkðík, {nk¼khík, siLk økútÚkku
¼økðíke Mkqºk{kt Ãký Au.
¼e»ký ¼qftÃk çkkË fåALkwt LkðMksoLk :
rðLkkþ yu íkku LkðMksoLkLkwt «Úk{
[hý Au yu{ fnuðkÞ Au. íkk. 26-12001{kt íkkhks ÚkÞu÷wt fåA, fåALke
¾{ehðtíke yLku {nuLkík fþ, «òLku
fkhýu rðfkMkLkk ûkuºku Mkw¾Ëk, þw¼Ëk
y™u MkðoËk çkLke hÌkwt Au. fåA{kt ¼qftÃk
çkkË Lk{oËkLkkLkeh, ðknLk yLku MktËuþk
ÔÞðnkhLke rðMíkhíke rûkríkòu,
ðiïefhý, ykiãkuøkefhý, çktËheÞ
rðfkMk, [uf zu{ku, Mknfkhe «ð]r¥k,
þiûkrýf ðÄíkk ÔÞkÃk fåALke ykøkðe
ÞwrLkðŠMkxe, ¾uík rçkÞkhý, ¾uík
MkwÄkhýk, Lkðk MkkæÞ s{eLkku,
rðãwíkefhý, ÃkðLk Wòo, økkuçkh økuMk
Ã÷kLx, ykrËyu fåALku ykŠÚkf
rðfkMkLkk Lkfþk{kt MÚkkLk ykÃÞwt Au.
fåA{kt «ðkMkLk ûkuºk :
fåA{kt {kxefk{, [{ofk{,
¼híkøkqtÚký fu yk¼÷k¼hík, ykhíke
¼híkLke hBÞ fkheøkhe îkhk fåAe
fkheøkhkuLku Mðhkusøkkhe ûkuºku MkØh
çkLkkððk íkÚkk fåALke çkuLk{qLk f¤kyku,
MkVuË hý yLku zwtøkhku ÃkhLkk «kf]ríkf
MÚk¤kuLke {w÷kfkík yÚkuo fåA{kt
xwheÍ{Lku
rðfMkkððk
hkßÞLkk
{wÏÞ{tºke ©e LkhuLÿ¼kE {kuËeyu
hýkuíMkð íkÚkk fåA fkŠLkð÷ suðk
ykf»kof fkÞo¢{kuLke ÷kufkuLku ¼ux Ähe Au.
íkuyku íkku sýkðu Au fu, ‘{khu íkku fåALku
®MkøkkÃkwh çkLkkððwt Au.’
fåA hýkuíMkð :
økwshkíkLkk hkßÞLkk rðfkMk{kt
fåA Mkðkuoíf]ü MÚkkLku rçkhksu yu {kxu
{wÏÞ{tºke©eyu fåA{kt hýkuíMkð yLku
fåAfkŠLkð÷ suðk ¾kMk VuÂMxð÷kuLke
h[Lkk fhe. AuÕ÷k Ãkkt[ ð»koÚke
Mknu÷kýeyku Ëuþ-rðËuþÚke ÃkÄkheLku
{kýe hÌkk Au. ¼ws þnuh{kt n{ehMkh
ík¤kðLkk rfLkkhk Ãkh Þkuòíkk yk
fkÞo¢{{kt fåALke MktMf]ríkLkk ËþoLk ÚkkÞ
Au. íkku fåALkk çkL™e rðMíkkh{kt
‘½kuhzku’ økk{u hý rðMíkkh{kt ÃkqLk{Lke
[ktËLkeLkk þeík¤ «fkþ{kt MkVuË hýLkwt
yLkwÃk{ MkkIËÞo «ðkMkeyku {kýu Au.
fík÷k fMkçkLkku «Ëuþ çkL™e :
fåALke hýftÄeyu ykðu÷k ytËksu
3847 [ku.rf.{e. rðMíkkhLku MkËeykuÚke
‘çkL™e’ rðMíkkh fnuðkÞ Au. yk çkL™e
( ÷u¾f ¼ws, fåA{kt sLkko÷eMx yLku MkkuþeÞ÷ ðfoh Au. )
ÞkusLkk
(20)
{u-2010
yux÷u ðkMíkð{kt fåALke yku¤¾. økktzk
çkkð¤Lkk Íqtz yux÷u çkL™e, Ãkþwyku {kxu
rðrðÄ «fkhLkk Ÿ[k ½kMkLkk {uËkLkku
yux÷u çkÒke. rðïLkk Lkfþk{kt ¾kMk íkku
230 Úke 190 íkÚkk 230 Úke 520 W¥kh
yûkktþ yLku 680 Úke 560, 700 Úke
320 Ãkqðohu¾ktþ ðå[u ykðu÷wt ÷øk¼øk
MkÃkkx {uËkLk yux÷u çkL™e. su Mk{wÿ
MkÃkkxeÚke {kºk 2.5 {exhÚke 4.5
{exh Ÿ[kE Ähkðu Au. yk rðMíkkh{kt
økkÞku, ¼UMkku, ½Uxkt-çkfhkt Ÿx ykrË
Ãkþwyku Ähkðíkk {k÷Äkheyku ðMku Au.
Mkkhk ðhMkkË{kt yk rðMíkkh A÷kuA÷
¼hkE òÞ yLku Ÿ[k ½kMk{kt
¼qíkfk¤{kt ½kuzuMkðkhku Ãký økw{ ÚkE
síkk. y®n {k÷Äkhe çknuLkku òíkòíkLkk
yLku ¼kík¼kíkLkk ¼híkøkqtÚký fhe
fåALke MktMf]ríkLku Wòøkh fhu Au.
{kuh[tøk yLku òurzÞkÃkkðk íkÚkk fåAe
fkVeLkwt Mkw{Äwh Mktøkeík y®n Mkkt¼¤ðk
{¤u Au. ZkuhLke zkuf{kt çkktÄu÷e
hfeykuLkk {Ä{eXk yðkòu {LkLku nhe
÷u Au. hkux÷k, {k¾ý, ½e, økku¤,
{eXku {kðku, ykrË Ëuþe¼kusLk MkkiLku
ykf»kuo Au. Qøk{ýe çkL™e y™u
ykÚk{ýe çkÒke yuðk çku rð¼køk{kt
çkL™e ðnU[kÞu÷wt Au. y®n {q¤
hnuðkMkeyku{kt {wíkðk, sík, hkÞÚke,
fwhkh, ®nøkkuhò, ¼wýuò, ¾t¼kðøkuhu
{k÷Äkheyku Au. y®n økk{kuLku ‘ðktZ’
ík¤kðkuLku ‘XXw’ fnu Au. Mkqfk Ëw»fk¤{kt
{k÷Äkhe rnshík fhe òÞ Au. ðhMkkË
Úkíkkt ÃkkAku ykðe òÞ Au. ynª
Ër÷íkkuLke Ãký Mkkhe ðMíke Au. íkuyku
[k{zk Ãkh ¼híkøkqtÚký fhu Au.
çkL™eLkk ÷kufku çkL™eÞkh fnuðkÞ Au.
y®n 40 «fkhLkk ½kMkku Qøke Lkef¤u
Au. {k÷Äkheyku ‘¼qtøkk’{kt s hnu Au.
økkh {kxeLkk yk ¼qtøkk Ãkh ðhkuýðtS
ÞkusLkk
y™u Z¤íkwt ½kMk ÃkÚkhkÞu÷wt nkuÞ Au.
WLkk¤k{kt Xtzf ykÃku Au. íkku rþÞk¤k{kt
Xtze «ðuþíke LkÚke. íku{ s ðhMkkË{kt
Ãký ¼qtøkk{kt Ãkkýe «ðuþíkwt LkÚke.
fåALkk zwtøkhk¤ ÃktÚkf «kf]ríkf ÃkuÞs¤
fåALkk
fux÷kf
zwtøkhk¤
rðMíkkhku{kt fwËhíke ÃkkýeLke ðeze
ykðu÷e Au. ßÞkt fk¤{ªZ ¾zfku Au.íÞkt
÷e÷k Lkkr¤ÞuhLkk s¤ suðk {eXk
s¤Lke ðezeyku Au. fåALkk ÃkkðhÃkèe
rðMíkkh{kt ‘¼økíkðeze’ òýeíke Au.
çkeS {kuhðze òýeíke Au. fåA{kt
ÚkkLkLke W¥k{ Ãkrù{u zwtøkhk¤ ÃktÚkf{kt
‘rMkØðeze’ íkÚkk ‘Äkufkðeze’ Ãký
òýeíke Au. Äkufkðeze ÃkkMku ‘fðMk’
Lkk{Lke ðLkMÃkrík Qøku Au. su ïkMk íkÚkk
Ë{Lkk hkuøkeyku {kxu ¾qçk s WÃkÞkuøke
Au. ¼qMíkhþkMºkeyku sýkðu Au fu, su
zwtøkhku Ãkh ‘Mkkøk ÃkÚÚkh’ nkuÞ íkuLkk Lke[u
y[wf {eXwt nkuÞ Au. ÃkÞoxfku {kxu yk
h{ýeÞ MÚk¤u sðk-ykððk, hnuðks{ðkLke MkwrðÄkyku Úkðe òuEyu.
«ðkMkLk ûkuºku fåALkwt LkkLkwt hý :
Mkwh¾kçk ÃkûkeykuLkk «sLkLk MÚk¤
íkhefu òýeíkwt íkÚkk rðï¼hLke
økÄuzkykuLke ykX WÃkòrík{ktÚke çku
WÃkòrík yurþÞk{kt Au. su{kt yuf
fåALkk LkkLkk hý{kt Ãký Au. suLku
½wz¾h fnu Au. ykAk çkËk{e f÷hLkk,
þheh Ãkh ykAk çkËk{e Äkçkk, [kh Vqx
Ÿ[kE ðk¤wt yk «kýe Au. 40-50
rf.{e. Lke ÍzÃku Ëkuze þfu Au. økwshkík
Mkhfkhu fåALkk LkkLkk hýLkku rðMíkkh
y¼ÞkhÛÞ íkhefu ònuh fÞkuo Au. Ãkrù{
¼khíkLkwt yuf{kºk fLÍðuoþLk rhÍðo
fåALkk çkLLke «Ëuþ {æÞu yutþe rf.{e.
ÃkÚkhkÞu÷wt yuf s¤kþÞ Au. suLku
‘AkheZtZ’ fnu Au. ¼ws þnuhÚke ykþhu
(21)
80 rf.{e. Ëqh ykðu÷wt Au. ßÞkt 225
òíkLkk Ãkûkeyku òuðk {¤u Au. fqts,
Mkwh¾kçk, MkVuË Zktf, çkíkf, s¤{qøkeo,
zuÍxo fkþh, økzuþ, yçke÷e ðøkuhu
rþfkhe Ãkûkeyku ½wðz, hý, [eçkhe,
Mk{¤e, økhwz íkÚkk økeÄ {wÏÞ Au. y®n
ðLÞ «kýeyku{kt ¾kMk fheLku rþÞk¤
ðhw, nhý, ÷kUfze òuðk {¤u Au.
fåA «ðkMkLkLke LkqíkLk rûkríkòu :
fåALkwt «ðkMkLkûkuºk çkkhu{kMk
Ä{Ä{íkwt hnu íkuðwt ykÞkusLk ÚkkÞ íkku
xwrhÍ{ îkhk fåALkk øk]nWãkuøkku fu
nMíkf¤k fkheøkhkuLku MðhkusøkkheLkwt
ÔÞkÃkf ûkuºk {¤ðk Ãkk{þu. fåALkku
ËrhÞkfktXku 352 rf.{e.Lkku Au. ftz÷k,
{ktzðe, {wLÿk, fkuxuïh, s¾ki ykrË
çktËhkuLku ykðhe ÷uíkku «ðkMkLk Yx Ãký
ÃkÞoxfku {kxu økkuXððku òuEyu. fåA
ËþoLk {kxuLke çkMkku ¼wsÚke Ëhhkus
hðkLkk Úkðe òuEyu. Ãkkt[Úke ËMk Yx
Lkðk Yxku økkuXðe þfkÞ íku{ Au. su{kt
rnLËw, {wÂM÷{, siLkkuLkk ÞkºkkÄk{ku su
fåA{kt Au íku{Lkku Mk{kðuþ fhe þfkÞ.
Lkðk ÃkÞoxLk Äk{ku{kt ÄúçkÉr»kLkwt Äúwçkze,
fkuXkhkLkk íkÃkMðe ÃkXkÃkeh, yuf÷
ðktZLkk yuf÷{kíkk, YÃkkhu÷ LkËe fktXkLkwt
¼wðz, {fu{zkuoLke Mk{krÄLkwt MÚkkLk ðhýw
ðhýuïh, hkð÷ÃkehLkwt LkðrLkŠ{f
{trËh {ktzðe, fåALkk LkkLkk hýLkk
rîÃkku, ftÃkfkux ykrËLku Mk{kðe þfkÞ.
Ãkrhýk{u fåALke ¼kíkeøk¤ MktMf]rík
Wòøkh Úkþu. fåAe fMkçk fåAe
fkheøkhkuLku Mðhkusøkkhe çkûkMku. fåALke
yk ÷kuff÷kLke MkwøktÄ rðï{kt [ku{uh
«Mkhe sþu. fåALke ykøkðe MktMf]ríkLkwt
sYh síkLk Úkþu.
•••
{u-2010
yíkwÕÞ ¼khík
Efku xwrhÍ{ yLku økwshkík
– zkp. ÷÷eík [kinký
økwshkík hkßÞ{kt nk÷ 4 LkuþLk÷ Ãkkfo yLku 22 y¼ÞkhÛÞku ykðu÷k Au. yk y¼ÞkhÛÞku{kt
yktíkh{k¤¾kfeÞ MkwrðÄk WÃkhktík Efku-xwrhMxkuLku ¾kðk-ÃkeðkLke Mkð÷ík {¤e hnu íku {kxu ðLkrð¼køku yk
ÞkusLkk íkiÞkh fhe Au. suMkkuh íkÚkk híkLk{nk÷ hªA yÇÞkhÛÞku, òtçkw½kuzk, çkk÷khk{, þq÷Ãkkýuïh, Ãkqýko,
Úkúku÷, ðu¤kðËh, r{ríkÞk¤k, çkhzk zwtøkh, ¾esrzÞk, hk{Ãkhk, ®nøkku¤økZ suðe yLkuf MkkExku EfkuxwrhÍ{{{kt hMk Ähkðíkk «ðkMkeykuLku ykf»keo þfu íku{ Au.
ðíko{kLk{kt
ðirïf
Míkhu
nðk{kLk{kt
çkË÷kð,
sirðf
ðirðæÞíkkLke
ò¤ðýe,
íkkòt
s¤Mºkkuíkku, ÃkÞkoðhýeÞ «ðkMkLk,
MkktMf]ríkf ðkhMkku ðøkuhu «&™kuLke yMkh
yÂMíkíð{kt ykðe Au. ykÄwrLkf Mk{Þ{kt
«ðkMkLk WãkuøkLkk rðrðÄ ÃkkMkk yLkuf
«fkhu rðfMke hÌkk Au. su{ktÚke {n¥ðLkku
«fkh ‘Rfku xwrhÍ{’Lkwt Lkk{ WÃkMke
ykÔÞwt Au. yksu rðïLkk {kuxk¼køkLkk
hk»xÙku «ðkMkLk WãkuøkLkk – ‘Rfku
xwrhÍ{’, ‘{urzf÷ xwrhÍ{’, «fkhLku
ðíko{kLk ÃkrhÂMÚkrík ‘ø÷kuçk÷ ðku‹{øk’
yMkh nuX÷ ¾qçk s {n¥ð ykÃke hÌkk
Au. su{Lkk {kæÞ{Úke rðËuþe nqtrzÞk{ý
f{kýe, hkusøkkhe, fwËhíke yLku
MkktMf]ríkf MkúkuíkLku økwýð¥kkÞwõík ðÄkhe
hÌkk Au.
‘Rfku xwrhÍ{’ þçË{kt çku ÏÞk÷ku
Mktf¤kÞu÷k Au. ÃkÞkoðhý yLku «ðkMkLk.
yk þçË{kt ÃkÞkoðhýLke ò¤ðýe yLku
«kðMkLkLkku rðfkMk Lku {n¥ð ykÃkðkLkku
«ÞkMk Au. ‘Rfku xwrhÍ{ yux÷u «f]ríkLku
rðûkuÃk fÞko ðøkh, íkuLkk {n¥k{ ÷k¼ku
{¤u íku heíku «ðkMkLk «ð]r¥kLkku rðfkMk
fhðku íku.’ nuhÕz økwzTrðLku 1995{kt
Rfku xwrhÍ{Lke ÔÞkÏÞk ykÃkíkkt sýkÔÞwt
Au fu, ‘MÚkkrLkf ÷kufkuLku òuzu hk¾eLku
ÃkÞkoðhýLku Mk{sðk fu íkuLkk yÇÞkMk
{kxu «kf]ríkf MktþkuÄLkkuLku LkwfMkkLk
ÃknkU[kzâk rðLkk fhðk{kt ykðu íkku
nuíkw÷ûke «ðkMk yux÷u Rfku xwrhÍ{.
rðï
«ðkMkLk
MktøkXLk
(zçkÕÞw.xe.yku) yu Rfku xwrhÍ{Lke
ykÃku÷e ÔÞkÏÞk MÃkü yLku Mkðoøkúkne Au.
yk yuðe «ðkMkLk «ð]r¥k Au, su{kt
«{ký{kt ykuAku rðûkuÃk ÚkÞku Au. íkuðk
«kf]ríkf rðMíkkhku, íkuLkk ð]ûkku-ðLkMÃkrík,
«kýeyku y™u íkuLke MktMf]ríkLkku yÇÞkMk
fhðkLke, íkuLku Mk{sðkLke íku{ s íku{ktÚke
ykLktË «kÃík fhðkLke «ð]r¥kykuLkku
Mk{kðuþ ÚkkÞ Au.
Rfku «ðkMkLkLke «ð]r¥kyku :
Rfku-xwrhÍ{Lkku ÃkkÞku «f]rík yLku
ÃkÞkoðhý MkkÚku yufkí{fíkk fu¤ððkLkku
Au. ykÚke Rfku-xwrhÍ{ ytíkøkoík
«ð]r¥kyku{kt xÙu®føk, Ãkðoíkkhkuný
({kWLxurLkÞhªøk), ÃkøkÃkk¤k ¼ú{ý
(nkR®føk), MkkÞf®÷øk, ÃkûkeËþoLk,
Lkkifkrðnkh,
çkhV{kt
÷Mkhðwt
(Mfe$øk), íkhkÃkk{kt çkuMkeLku íkhðwt
(hkVxªøk) y™u fuE®føk (Zk¤k{kt
÷kfzkLke Ãkèeyku ðzu ÷Mkhðwt), Þku®xøk,
ÂMf$øk, ðkpxh MÃkkuxoMk, hýðLkrðnkh, ðhMkkË{kt ¼ªòðwt, ÃknkzkuÍhýkt fu Mkhkuðhku-LkËe-ËrhÞkrfLkkhu
Vhðk sðwt, yÇÞkhÛÞkuLke {w÷kfkík
ðøkuhu «fkhLke nkuÞ Au.
Rfku xwrhÍ{ «ð]r¥kyku{kt hku{kt[
yLku «f]rík Ãkh s «ðkMkeLkwt æÞkLk hnu
Au. Rfku xwrhÍ{{kt «kiZ y™u ÃkrhÃkõð
ÞkºkeykuLku Ãký æÞkLk{kt hk¾u Au. RfkuxwrhÍ{ yu xku¤kçktÄ Lkef¤íkk «ðkMkeyku
ÞkusLkk
(22)
{u-2010
fhíkkt y÷øk «fkhLkk «ðkMkeykuLkwt
¼ú{ý Au. Mkk{kLÞ «fkhLkk «ðkMkeyku
hku®sËe rËLk[ÞkoÚke {wõík ÚkE, hòLkku
Mk{Þ ykLktËÚke ÃkMkkh fhðk {kxu
yiríknkrMkf fu «ðkMkLk MÚk¤u nhuVhu Au
yLku ÃkkAku Vhu Au. íku{ktLkk {kuxk ¼køkLkk
«ðkMkeyku, su rðMíkkh{kt VÞko Au íÞktLke
«f]rík fu MktMf]rík{ktÚke s fkuE «uhýk
{u¤ðu Au. Rfku-xwrhÍ{Lke árüyu
íkhkÃkk{kt çkuMkeLku LkËe Ãkkh fhíkku
MkknrMkf «ðkMke LkËe rðþu çknw ykuAwt
òýíkku nkuÞ Au. Þk rçk÷fw÷ òýíkku
nkuíkku LkÚke, Ãkhtíkw Rfku-xwrhÍ{Lkku
«ðkMke LkËe íkuLkk {n¥ð yLku íkuLke
ò¤ðýe rð»ku Mk¼kLk nkuÞ Au. yk{,
çkL™u «ðkMkeykuLkk {LkkuÔÞkÃkkh{kt
íkVkðík hnu÷ku Au.
Rfku - xw r hÍ{ «ð] r ¥kLke sq Ú kðkh
ðnU[ýe :
(1) ðLÞ«kýe rðMíkkh fu Ãkûkeyku
Ähkðíkkt MÚkkLk yÚkðk LkuþLk÷
ÃkkfoLke {w÷kfkík.
ÞkusLkk
(2) yufMk{kLk hMk Ähkðíkk ÷kufku {kxu
xÙu®føk, nkE®føk fu MkkÞf®÷øk
yÚkðk huV®xxøk «ðkMk fhðkLke
«ð]r¥kyku.
(3) støk÷ku fu yLÞ Ãkrðºk MÚk¤kuLkk
ÃkÞoxLk su{kt MÚkkrLkf ÷kufkuLkk Ä{o
y™u MktMf]rík Mk{sðkLkku nuíkw
æÞkLk{kt hk¾ðk{kt ykÔÞku nkuÞ.
(4) yk rðMíkkhLkk ÷kufkuLke ðå[u
yÚkðk «k[eLk MÚk¤u sE
ykMkÃkkMkLkk ÷kufkuLkk heíkrhðkòu
yLku MktMf]ríkLkwt yð÷kufLk-ËþoLk.
(5) s¤kþÞku, ¾eýku fu rn{kåAkrËík
rþ¾hkuLke {w÷kfkík.
økwshkík{kt Rfku-xwrhÍ{ :
økwshkík hkßÞ{kt nk÷ 4 LkuþLk÷
Ãkkfo yLku 22 y¼ÞkhÛÞku ykðu÷k Au.
yk y¼ÞkhÛÞku{kt yktíkh{k¤¾kfeÞ
MkwrðÄk WÃkhktík Efku-xwrhMxkuLku ¾kðkÃkeðkLke Mkð÷ík {¤e hnu íku {kxu
ðLkrð¼køku yk ÞkusLkk íkiÞkh fhe Au.
suMkkuh íkÚkk híkLk{nk÷ hªA
(23)
yÇÞkhÛÞku, òtçkw½kuzk, çkk÷khk{,
þq÷Ãkkýuïh, Ãkqýko, Úkúku÷, ðu¤kðËh,
r{ríkÞk¤k, çkhzk zwtøkh, ¾esrzÞk,
hk{Ãkhk, ®nøkku¤økZ suðe yLkuf
MkkExku Efku-xwrhÍ{{{kt hMk Ähkðíkk
«ðkMkeykuLku ykf»keo þfu íku{ Au.
rðþu»k{kt hkßÞLke {w÷kfkíku
ykðíkk «ðkMkeyku {kxu Lkðe y÷øk
s
‘Efku-xwrhÍ{
Ãkkur÷Mke’
çkLkkððkLkwt Ãký Mkhfkhu Lk¬e fÞwO Au.
hkßÞLkk «ðkMkLk rð¼køku yk
ÃkÞkoðhýeÞ «ðkMkLk Lkerík {kxu
sYhe rðøkíkku MkkÚkuLke Ëh¾kMík ðLk
rð¼køkLku Mkw«ík fhe ËeÄe Au.
íkksuíkh{kt økwshkíkLkk «ðkMkLk
{tºkeLkk rLkËuoþkLkwMkkh hkßÞLke EfkuxwrhÍ{ MkrníkLke Mk{økú Lkðe «ðkMkLk
Lkerík íkiÞkh ÚkE hne Au. EfkuxwrhÍ{Lkk ¼køkYÃku Mkhfkhu yíÞkhu
15 {n¥ðLkkt ÃkÞoxLk MÚk¤ku y÷øk
íkkhÔÞkt Au yLku íkuLkk rðfkMkLke
rËþk{kt fk{økehe Ãký þY fhe Au.
økwshkík{kt Ãký Efku-xwrhÍ{Lkku
LkðkuËÞ ÚkE hÌkku Au. økwshkíkLkk
hkßÞ{kt Efku xwrhÍ{ rðfkMkLke
þõÞíkk ¾qçk s Mkkhe Au. íku çkkçkíkLku
æÞkLk{kt hk¾eLku yuf Efku xwrhÍ{
MkuLxh ‘fåA - nkuzfku økk{’Lke [[ko
fheyu.
fåA nkuzfkuøkk{ Efku-xwrhÍ{ MkuLxh
su MÚk¤u ÷kufku hkníkfkÞo {kxu økÞk
níkk, íÞkt nðu «ðkMku ykðu íku {kxu Lkðku
«kusuõx r{LkeMxÙe ykuV xwrhÍ{, ¼khík
Mkhfkh y™u Þw.yuLk.ze.Ãke. Lkk MktÞwõík
MknfkhÚke nkÚk Ähðk{kt ykÔÞku Au.
ðíko{kLk{kt ¼khíkLkkt swËkt swËkt
hkßÞku{ktÚke fw÷ 31 økk{kuLku EfkuxwrhÍ{ {kxu ÃkMktË fhðk{kt ykÔÞk Au.
{u-2010
su{kt økwshkík hkßÞ{kt fåALkkt çkÒke
rðMíkkhLkk nkuzfku økk{Lku ‘Rfku-xwrhÍ{’
MÃkkux íkhefu ÃkMktË fhðk{kt ykÔÞwt Au.
nkuzfku økk{Lke ÷kûkrýíkkyku
(1) yk nkuzfku økk{ ¼kiøkkur÷f heíku
Ãký rðrþü MÚkkLk Ähkðu Au. su
¼qsÚke 62 rf.{e. Ëqh {kuxk
{kxu ðknLk ÔÞðnkhLke ÔÞðMÚkk
Ãký fhðk{kt ykðe Au.
(6) MÚkkrLkf nMíkf÷kLke çkLkkðxku Ãký
ynªÚke s xwrhMxLku {¤e þfþu.
(7) hkrºk hkufký Mk{Þu xwrhMx ÷wÃík
Úkíke fåALke Mktøkeík ÃkhtÃkhkLkku
ykMðkË Ãký {kýe þfþu.
hý{kt ykðu÷wt Au. yk rðMíkkh
íkuLkk økúkMk÷uLz {kxu òýeíkku Au.
nkuzfku økk{Lkk {fkLkku{kt õÞktÞ
rMk{uLxLkku WÃkÞkuøk ÚkÞku LkÚke.
Ãkhtíkw «ðkMkeyku {kxu ÃkhtÃkhkøkík
‘¼wtøkk’ íkiÞkh fhðk{kt ykÔÞk Au.
yk økk{Lke LkSf fåALkku fk¤ku
zwtøkh, RÂLzÞk çkúes yLku fåALkwt
{kuxwt hý ykðu÷wt Au.
økúkMk÷uLzLku ÷eÄu ^÷u®{økku,
MkkRçkurhÞLk ¢uLk, MkkhMk ¢uLk suðk
{kRøkúuxhe çkzo Ãký yk rðMíkkhLkk
{nu{kLk çkLku Au.
xwrhMx yk nkuzfku økk{{kt hneLku
ykMkÃkkMkLkk rðMíkkh{kt Vhe þfu íku
þk {kxu nkuzfku økk{Lku s ÃkMktËøke ? :
økwshkík hkßÞ{kt fåALkk Ëhuf
økk{Lku ÃkkuíkkLke ykøkðe yku¤¾ Au.
Aíkkt Ãký fåALkkt {kuxk hý{kt ykðu÷wt
LkkLkfzwt - ‘nkuzfku økk{’ RfkuxwrhÍ{Lkk MkuLxh íkhefu fu{ ÃkMktË
fhðk{kt ykÔÞwt ?
yk ytøku yk fkÞo MkkÚku
Mktf¤kÞu÷k ÷íkkçkuLk Mk[Ëu fnu Au fu,
‘Rfku-xwrhÍ{ {kxu nkuzfku økk{ ÃkMktË
fhðk {kxuLkwt {wÏÞ fkhý íkuLke
¼kiøkkur÷f ÂMÚkrík Au. yk økk{ çkL™e
rðMíkkh{kt ykðu÷wt Au. yk rðMíkkh
íkuLkk ‘økúkMk÷uLz’ {kxu òýeíkku Au.
(2)
(3)
(4)
(5)
ÞkusLkk
(24)
WÃkhktík
nkuzfku
økk{Lke
÷kûkrýfíkkyku ðøkuhu yk ík{k{
ðMíkwyku xwrhMxLku yuf s MÚk¤u
yufMkkÚku {¤e hnu Au.’
rðþu»k{kt, Mk{økú xwrhMxku
MkuLxh MÚkkrLkf ÷kufku s Mkt¼k¤e þfu
íku {kxu íku{Lku xÙu®Lkøk ykÃkðk{kt
ykðe Au. yk ÞwðkLkku xwrhMxTMk {kxu
økkRzLkwt fk{ fhþu. yíÞkh MkwÄe
çknkhÚke ykðíkk «ðkMkeyku,
MktþkuÄfkuLku òu ytíkrhÞk¤ økk{zk{kt
sðwt nkuÞ íkku íÞkt fkuE hnuðkLke
Mkøkðz {¤íke LkÚke. suÚke fkuEÃký
ÔÞÂõíkyu hkºkeyu ¼qs{kt s ykðe
sðwt Ãkzíkwt. nðu «ðkMkeyku yk
íkiÞkh fhu÷k nkuzfku økk{{kt s
hkufkE þfu íkuðe ík{k{ ÔÞðMÚkk
fhðk{kt ykðe Au. su{ fu, fåA{kt
÷kufku su rðrþü «fkhLkk økku¤
‘¼wtøkk’ çkLkkðeLku hnu Au íkuðk s
÷ªÃkýðk¤k
½hkuLku
MÚkkrLkf
¼híkfk{Úke þýøkkhðk{kt ykðu Au
íkuðk «ðkMkeyku {kxu çkLkkððk{kt
ykÔÞk Au. íku{ s fåA{kt yuðk ½ýk
f÷kfkhku yLku økkÞfe Au su nðu ÷wÃík
ÚkðkLku ykhu Au. íku ík{k{ f÷kfkhku
yLku ¼sLk {tz¤eyku Ãký hkus
«ðkMkeykuLku Mkt¼¤kðþu. çknkhÚke
ykðíkk «ðkMkeykuLku nMíkf÷kLke
çkLkkðxku su çkL™e rðMíkkhLke
ykMkÃkkMkLke çknuLkkuyu íkiÞkh fhu÷e
ðMíkwyku ÷uÄh, õ÷u, {ux÷, {zðfo,
ðwz ðøkuhu {¤e þfu Au. nkuzfk
økk{{kt hneLku xwrhMx fåALkkt yLÞ
òuðk÷kÞf MÚk¤u Vhe þfu íku {kxu
ðknLk-ÔÞðnkhLke Ãký ÔÞðMÚkk
fhðk{kt ykðe Au.
•••
{u-2010
fhðuhk
«íÞûk fhðuhkLke yk[khMktrníkk
– zkp. yuLk. {wLkþe
Ëh ð»kuo ykðfðuhkLkk Ëh, fh{wõík ykðfLke {ÞkoËk yLku ykðfLkk M÷uçk{kt VuhVkhku Úkíkk s hnu Au.
ykðfðuhkLke òuøkðkEyku ðÄw Ãkzíke ÃkrhðíkoLkþe÷ çkLke síke nkuÞ Au. fhËkíkkyku{kt ¼Þ, þtfk y™u
yrðïkMkLke ÷køkýeyku WËT¼ðu Au, ËuþLke ðÄíke síke sLkMktÏÞk, çkË÷kíke síke SðLkþi÷e íkÚkk fk¤k yLku
MkVuË LkkýktLkk Mk{ktíkh yÚkoíktºkLkk ðÄíkk síkk ÔÞkÃkLkk fkhýu, ËuþLkk yÚkoíktºkLku ÃkÞkoÃík «{ký{kt Lkkýkt
¼tzku¤ Ãkqhk Ãkkzðk{kt Mkhfkh {w~fu÷eyku yLkw¼ðu Au.
MkeÄk
fhðuhkLke ykðf{kt
Mkhfkh yÃkurûkík ÷ûÞktfku «kÃík fhe
þfíke LkÚke íkuLkk yLkuf fkhýku
sðkçkËkh nkuÞ Au. fhðuhk {k¤¾kLke
ÃkrhðíkoLkþe÷íkk, fkuÃkkuohux ûkuºk{kt íkÚkk
ÔÞÂõíkøkík ykðfðuhkLkk ûkuºk{kt
ykÃkðk{kt ykðíkk xuûkçk[íkLkk
«kuíMkknLkku {n¥ðLkku ¼køk ¼sðu Au.
Mke.çke.ze.xe. yu yLku Lkkýk
{tºkk÷Þkuyu yk y™u ykðk yLkuf
Ãkrhçk¤kuLkku MktÃkqýo yÇÞkMk fÞko çkkË
«íÞûk fhðuhkLke yk[khMktrníkk{kt íkuLkk
Mk[kux rLkËkLk, MktÃkqýo rð&÷u»ký MkkÚku
hsq fÞko Au.
ykðfðuhk ÄkhkLke òuøkðkEyku
MktÃkqýo íkfoçkØ yLku ËuþLkk yÚkoíktºkLke
sYrhÞkíkkuLkk ÃkrhÄ{kt ðýkÞu÷e nkuÞ
Au, Ãkhtíkw íkuLkk y{÷efhýLke
fkÞoðkneyku yux÷e rîÄksLkf nkuÞ Au.
Ãkrhýk{u òuøkðkEykuLkwt Ãkk÷Lk fhLkkh
fhËkíkk íku{ktÚke Axfçkkheyku þkuÄðkLkku
Mkíkík «ÞkMk fhu Au. ykðfðuhk ÄkhkLke
òuøkðkRykuLke ¼k»kk, rLkÞ{ku-Ãkuxk
rLkÞ{ku, íkuLkk «íÞûk y™u Ãkhkuûk ÃkqðkoÃkË
MktçktÄku íkuLkk yÚko½xLkkuLkk MktË¼o{kt
yËk÷íke [qfkËkykuLkk MktË¼kuo,
yrÄfkheyku, yufkWLxLxMk yLku
yLkw¼ðe
Mk÷knfkhkuLku
Mkíkík
íkýkðLke ÃkrhÂMÚkrík{kt hk¾u Au yLku
Mk{ÞçkØíkkLkwt Ãkrhçk¤ íku{Lku nt{uþk
Ëkuzíkk s hk¾u Au.
Ëh ð»kuo ykðfðuhkLkk Ëh,
fh{wõík ykðfLke {ÞkoËk yLku
ykðfLkk M÷uçk{kt VuhVkhku Úkíkk s hnu
Au. ykðfðuhkLke òuøkðkEyku ðÄw
Ãkzíke ÃkrhðíkoLkþe÷ çkLke síke nkuÞ Au.
fhËkíkkyku{kt ¼Þ, þtfk y™u
yrðïkMkLke ÷køkýeyku WËT¼ðu Au,
ËuþLke ðÄíke síke sLkMktÏÞk, çkË÷kíke
síke SðLkþi÷e íkÚkk fk¤k yLku MkVuË
LkkýktLkk Mk{ktíkh yÚkoíktºkLkk ðÄíkk síkk
ÔÞkÃkLkk fkhýu, ËuþLkk yÚkoíktºkLku
ÃkÞkoÃík «{ký{kt Lkkýkt ¼tzku¤ Ãkqhk
Ãkkzðk{kt Mkhfkh {w~fu÷eyku yLkw¼ðu
Au.
ykðfðuhk ÄkhkLke òuøkðkEyku
MðÞt{ ÔÞqnkí{f ykÞkusLk Au.
Ãkrhýk{u òuøkðkEyku, ðÄw íkfoçkØ,
økríkþe÷, ÂMÚkh Aíkkt ÃkrhðLkoíkþe÷,
yufMkqºkíkkðk¤e y™u yMkhfkhf
ðMkq÷kíkLkk ÏÞk÷Lku yLkwMkhíke nkuðe
òuEyu. ykÞkusLkLkk yk yr¼øk{Lku
yLkw÷ûkeLku MkuLxÙ÷ çkkuzo ykuV zkÞhuõx
xuûkeMkLkk Mkt[k÷fkuyu ykðfðuhk ÄkhkLke
òuøkðkEykuLkk ÃkwLk{qoÕÞktfLkku nkÚk ÄÞko
Au y™u íkuLku «ò Mk{ûk hsq fhe «òLku
Mkwrþrûkík
fhðkLkku
yr¼øk{
yÃkLkkððk{kt ykÔÞku Au.
fw÷ fhÃkkºk ykðf :
fhËkíkkLke [k÷w LkkýktfeÞ ð»koLke
fw÷ ykðf økýðk{kxu Lke[u {wsçk
Mk{efhý ykÃkðk{kt ykÔÞwt Au.
fw÷ fhÃkkºk ykðf = (A - B) + C
A = ykuŠzLkhe MºkkuíkLke fw÷ ykðf
B = çk[ík «kuíMkknLk MðYÃku
{¤íke fÃkkíkLke hf{ ðÄw{kt ðÄw ºký
÷k¾, çkk¤fkuLke xâwþLk Ve Mkrník.
C = rðrþü fw÷ ykðf
( ÷u¾f ¼kðLkøkh ÞwrLkðŠMkxeLkk rLkð]¥k «kuVuMkh yLku yuõMk zeLk ykìV VufÕxe Au.)
ÞkusLkk
(25)
{u-2010
(C)
çk[ík «kuíMkknLkku y™u
(Tax Incentives and EET)
ze.xe.Mke.-2009{kt fhËkíkkLkk
rník{kt MktÃkqýo fh{wõík, ytþík: fh{wõík
ykðfku, Mkk{krsf ¾[o y™u çk[ík
MðYÃk «kuíMkknfkuLke ¼÷k{ý fhu Au.
yk òuøkðkEyku {wsçk fw÷ fhÃkkºk
ykðf{ktÚke {¤e þfíke fÃkkíkku
çku«fkhLke Au.
(y) Mkk{krsf ¾[o MðYÃkLke fÃkkík
(çk) çk[íkLku «kuíMkknLk MðYÃkLke fÃkkík
(Tax Incentives)
(y) Mkk{krsf ¾[o MðYÃkLke
fÃkkík :
(1) çkk¤fkuLke xâwþLk Ve
(2) Ëkõíkhe MkkhðkhLke hf{
(3) ykr©ík yÃktøk ÔÞÂõíkLku {¤íke
hf{
(4) Wå[ yÇÞkMk {kxu ÷eÄu÷e ÷kuLkLkwt
ÔÞks
(5) Vur{÷e ðu÷Vuh {kxu f{o[khe {kxu
[qfðu÷ ¾[o
(6) Mðhkusøkkh Ähkðíke ÔÞÂõík su
¼kzkLkk {fkLk{kt hnu Au. íkuLkwt
¼kzwt.
(7) LkkuLk-«kurVx
yuMkkurþÞuþLkLku
ykÃkðk{kt ykðu÷ ËkLk
(çk) çk[ík «kuíMkknLk MðYÃkLke
fÃkkík yLku EET :
çk[íkLku W¥kusLk {¤u íkÚkk xuûkLke
[qfðýe{kt fk{[÷kW yktrþf hkník
{¤u íku nuíkwÚke, fw÷ fhÃkkºk ykðf{ktÚke
rðrþü çk[ík ÞkusLkkyku{kt ¼hðk{kt
ykðu÷e hf{ ðÄw{kt ðÄw ºký ÷k¾ MkwÄe
fÃkkík íkhefu ykÃkðkLke ¼÷k{ý
fhðk{kt ykðe Au.
yk {kxu yk[khMktrníkk{kt EET
ÞkusLkk
Lke ÃkØríkLke ¼÷k{ý fhðk{kt ykðe
Au. íkuLkwt rð&÷uý Lke[u {wsçk Au.
(1) Exempt : rðrþü çk[ík
ÞkusLkkyku{kt LkkýktfeÞ ð»ko
ËhBÞkLk s{k fhkðu÷e hf{
ykuŠzLkhe MkkuMkoLke fw÷ fhÃkkºk
ykðf{ktÚke çkkË fhe þfkþu.
(Exempt) fkZe Lkk¾e Deduct
þçË {qfðku òuEyu.
(2) Exept : yk rðrþü çk[ík
ÞkusLkkyku{kt s{k ÚkÞu÷ hf{
íkÚkk íkuLke WÃkh s{k fhðk{kt
ykðu÷ ÔÞks, yu÷xu fu fw÷ hf{
ßÞkt MkwÄe WÃkkzðk{kt ykðu Lkrn
íÞkt MkwÄe ðuhkLke økýíkhe{ktÚke
{wõík hk¾ðk{kt ykðþu.
(3) Taxation : yk çk[íkLkk fw÷
¼tzku¤{ktÚke
ßÞkhu
hf{
WÃkkzðk{kt ykðþu íÞkhu, íku
WÃkkzðk{kt ykðu÷e hf{, íku
LkkýkfeÞ ð»ko{kt ‘yLÞ çkkfe hne
síkk MºkkuíkLke ykðf’Lkk {Úkk¤k
nuX¤ Ëþkoððk{kt ykðþu yLku fw÷
fhÃkkºk ykðf{kt íkuLkku Mk{kðuþ
Úkíkk fhËkíkk su ðuhkLkk Ëh yLku
ykðfLkk ÃkøkrÚkÞu nþu íku Ëhu ðuhku
ðMkq÷ fhðk{kt ykðþu.
(4) yk[khMktrníkk{kt ¾qçk s {n¥ðLke
yLku MÃkü òuøkðkELke ¼÷k{ý
fhðk{kt ykðe Au fu, íkk. 31{e
{k[o 2011 MkwÄe{kt yk çk[ík
¼tzku¤{kt s{k ÚkÞu÷e hf{
WÃkkzðk{kt ykðþu íkku íkuLke WÃkh
ðuhku ðMkq÷ fhðk{kt ykðþu Lkrn.
(5) çk[ík ÞkusLkkyku :
íkk. 1 ÷e yur«÷-2011 ÃkAe
EETLke ¼÷k{ýku yLkwMkkh Lke[u
Ëþkoðu÷ ík{k{ çk[ík ÞkusLkkLkk
¼tzku¤{kt LkkýkfeÞ ð»ko ËhBÞkLk
(26)
s{k fhðk{kt ykðu÷e hf{ku
fÃkkík íkhefu {u¤ðe þfkþu.
(1) f{o[kheLkku yLku {kr÷fkuLkku
Vtz{kt Vk¤ku... CPF
(2) ík{k{ {kLÞ «kurðztz Vtz
(3) MkwÃkh yuLÞw yuþLk Vtz
(4) SðLkrð{kLke Ãkku÷eMkeLkwt
r«r{Þ{
(5) Lkðe ÃkuLþLk ÞkusLkkykuLkk
xÙMx{kt ¼hðk{kt ykðu÷e hf{
(6) ðneðxe : ¼tzku¤ku{kt s{k
ÚkÞu÷e íku{ s WÃkkzðk{kt
ykðu÷e ík{k{ hf{kuLke
MktÃkqýo {krníkeykuLkk ðneðx
{kxu, {æÞMÚk Mktøkúknf
ÃkØríkLkwt ykÞkusLk fhðk{kt
ykðþu y™u íkuLkk ðneðx
{kxu yuf ‘Mðíktºk yusLMke’
rzÃkkuÍexh íkhefu ÃkkuíkkLke
Mkuðkyku ykÃkþu.
(D)
Mk{eûkk yLku Mkq[Lkku :
ze.xe.Mke. 2009 Lke ¼÷k{ýku,
yLÞ ËuþkuLkk yLkw¼ðku-MktþkuÄLkku yLku
[[ko-rð[khýk çkkË hsq fhðk{kt ykðe
Au. íku{kt ykðfðuhk ÄkhkLke fux÷ef
òuøkðkEyku{kt yk{q÷ ÃkrhðíkoLkku
Mkq[ððk{kt ykÔÞk Au. ðuhkLke ykðf{kt
Úkíkku ½xkzkLku rLkÞtrºkík fhðkLkku {wÏÞ
WÆuþ Au. ‘xuûk £uLz÷e’Lkku MktËuþku
ÃknkU[kzðkLkwt ykÞkusLk Au. fux÷ef
{n¥ðLke òuøkðkEykuLke Mk{eûkk Lke[u
{wsçk xqtfký{kt hsq fhe Au.
yk{ Aíkkt yk òuøkðkEyku
MkhfkhLke ðuhkLke ykðf{kt fkuE Äh¾{
ðÄkhku {u¤ðe þfu íku{ LkÚke. fkhý fu
fh{k¤¾kLke su {q¤¼qík Lkçk¤kE Au íku
yk òuøkðkEyku{kt [k÷w hk¾ðk{kt
ykðe Au.
{u-2010
çk[ík «kuíMkknLkkuLkk fkhýu yLÞ
«kuíMkknLkkuLku fkhýu Ëk.ík. MAT
MkhfkhLku ðuhkLke ykðfLkwt {kuxwt
LkwfMkkLk ÚkkÞ Au. íku çkúñ¿kkLk Lkkýkt
{tºkk÷ÞLku ÚkÞwt Au. Ãkrhýk{u
yk[khMktrníkk{kt EET yLku MAT Lke
òuøkðkEyku MkwÄkhk MðYÃku {qfðk{kt
ykðe Au.
yk{ Aíkkt EET Lkk fkhýu
MkhfkhLku ðuhkLke ðkŠ»kf ykðf{kt fkuE
ðÄkhku Úkíkku s LkÚke. fkhý fu hf{ 1012 ð»ko ÃkAe WÃkkzðk{kt ykðu íÞkhu
½ýk ÷ktçkk Mk{Þu ðuhku ðMkq÷ fhðk{kt
ykðþu.
nfefík{kt çk[ík, fhÃkkºk ykðf
s Au íkuÚke íkuLkk WÃkh ðuhku íkku ¼hðku s
Ãkzu, fkhý fu ykðfðuhk ÄkhkLke
òuøkðkEyku ykðf WÃkh fhLke
ykfkhýe fhu Au, çk[ík WÃkh Lkrn.
yk{ çk[kðu÷e hf{ fhÃkkºk ykðfLkku
s ¼køk nkuðkÚke íku fhÃkkºk ykðf s
Au. Ëk.ík. fhËkíkk 1,00,000 çk[kðu
Au y™u íkuLku 20 xfkLkk ðuhkLkk Ëh{kt
ykðu Au íkku íku LkkýktfeÞ ð»kuo íku
20,000 ðuhkLke [qfðýe fhíkku LkÚke.
{kxu 1,00,000 {ktÚke 20,000
MkhfkhLke ykðf Au y™u 80,000
íkuLke fhÃkkºk ykðf Au. íkuÚke WÃkkzeLku íku
hf{ WÃkh ðuhku ¼hðkLke sðkçkËkhe
fhËkíkkLke Au s Au, íku [k÷w LkkýktfeÞ
ð»ko ËhBÞkLk ðuhku ¼hu yÚkðk ÷ktçkk
Mk{Þøkk¤k ÃkAe ¼hu, íku ðuhkLke
sðkçkËkhe{ktÚke fkÞ{ {kxu Axfe sE
þfu Lkrn.
çk[íkLke fÃkkíkLkku ÷k¼ ÷uðku fu
Lkrn, íku fhËkíkk {kxu ðifÂÕÃkf òuøkðkE
Au. íkuÚke EET Lke ÃkØrík MktÃkqýoÃkýu
ðifÂÕÃkf ðuhk ykÞkusLkLke ÃkØrík Au.
su fhËkíkk ykðfLkwt ykÞkusLk
ÞkusLkk
(xuûkLkw Lkrn) fhe þfíkk nkuÞ íkuyku {kxu
EET Lke òuøkðkEykuLkku ÏÞk÷
{n¥ðLkku Ähkðíkku LkÚke.
ykÃkýu yu çkkçkík MÃküÃkýu Mk{S
÷uðkLke sYh Au fu çk[ík fÃkkík íkhefu
{u¤ðu÷e hf{ fhÃkkºk ykðf{ktÚke s
¼hðk{kt ykðu÷e nkuðe òuEyu, yux÷u
fu [kuÃkzu LkkUÄkÞu÷e nkuðe òuEyu. fk¤k
Lkkýkt îkhk çk[ík ¾kíkkLkwt Mkt[k÷Lk
fhðk{kt ykðu íkku íku hf{ fÃkkík íkhefu
{shu {u¤ðe þfkÞ Lkrn. fk¤k Lkkýkt
îkhk çk[íkLkk ÏÞk÷Lku rLkÞtºký{kt
hk¾ðk {kxu s WÃkkzLke hf{ WÃkh ðuhku
÷uðkLke òuøkðkE fhðk{kt ykðe Au. íku
íkÆLk íkfoçkØ òuøkðkE Au. çk[ík
ÞkusLkkyku fk¤kLkkýktLku MkVuËLkkýk{kt
VuhððkLkwt {kæÞ{ LkÚke.
Mkq[Lkku :
(1) ykðfLke økýíkhe {kxu ykðfðuhk
ÄkhkLke fux÷ef òuøkðkEyku ðÄw
Ãkzíke ykËþoðkËe Au. Ëk.ík. FBT
Lke òuøkðkEyku f{o[kheykuLku
{¤íkk ÷k¼ suðk fu, hnuXký,
økkzeLke Mkð÷ík, MðeÃkh, {k¤e fu
zÙkRðhLke
Mkð÷ík.
yk
òuøkðkEyku yuðe økqt[ðý ¼he
Au fu, yrÄfkheyku y™u
fhËkíkkyku Ãký ¼ðk Ÿ[k [zkðu
Au. ykðe òuøkðkEykuLke yð¤e
yMkh f{o[kheLku hkufz{kt {¤íkk
Ãkøkkh WÃkh ÚkkÞ Au. fkh{ fu, yk
Mkð÷íkkuLkk {qÕÞktfLkku {kLke ÷eÄu÷e
Au. ykðf økýkÞ Au. suLkk ÃkhLkku
ðuhku hkufz ÃkøkkhLke ykðf{ktÚke
fkÃkðk{kt ykðu Au.
(2) fkuÃkkuohux Mkuõxh{kt ftÃkLkeykuyu
çknkh Ãkkzu÷k ykE. Ãke. yku.Lkk
þuh r«{eÞ{ WÃkh ðuhku ykfkhðku
(27)
òuEyu. fkhý fu ftÃkLkeLku íkku yk
ykðf íkÆLk {Vík «kÃík ÚkkÞ Au.
íkuLke WÃkh fkuE ðuhku, ÔÞks fu
rzrðzLz [qfððwt Ãkzíkwt LkÚke. òu
þuh ÃkhLkwt rzMfkWLx ¾[o íkhefu
{shu {u¤ðe þfkíkwt nkuÞ íkku þuh
r«{eÞ{ WÃkh ðuhku þk {kxu
Lkrn ?
(3) fh{k¤¾kLkk MktË¼o{kt Mkq[Lkku
ykðfðuhkLkk {k¤¾k{kt ÷½w¥k{
fh{wõík ykðf, ykðfðuhkLkk Ëh
y™u ykðfLkk rð¼køkeÞfhý
(M÷uçMk){kt yuðe fE Lkçk¤e fze
Au suLkk Ãkrhýk{u Ëh ð»kuo yk
Äkuhýku{kt VuhVkh fhðk Aíkkt
ykðfðuhkLke ykðf{kt yÃkurûkík
ðÄkhku ÚkE þfíkku LkÚke. íkÚkk ðuhk
ðMkq÷íkkLkku yMkhfkhf Ëh ½ýku
Lke[u ykðu Au. WÃkhktík fhËkíkkLkk
yMktíkku»kLkwt «{ký ðÄíktw òÞ Au.
ík{k{ Ãkrhçk¤kuLkku yÇÞkMk fÞko
ÃkAe yuðk íkkhý WÃkh ykðe þfkÞ Au
fu,
(1) ÷½w¥k{ fh{wõík ykðfLkwt
Ãkrhçk¤
fh{k¤¾kLke
Lkçk¤k{kt Lkçk¤e fze Au.
(2) ykðfðuhkLkk Ëh ðå[uLkk
íkVkðíkku ½ýk {kuxk Au yLku
økríkþe÷ Au.
(3) ykðfLkk M÷uçk{kt yufMkqºkíkk
s¤ðkíke LkÚke.
(4) ykðfðuhkLke økýíkheLke
ÃkØrík ¾k{e ¼hu÷e Au.
ze.xe.Mke.-2009
Lke
¼÷k{ýLkku MktË¼o{kt WÃkhkuõík
Ãkrhçk¤kuLkwt {qÕÞktfLk, rð&÷u»ký íkÚkk
íkw÷Lkkí{f yÇÞkMk fhðkLkku «ÞkMk
fhðk{kt ykÔÞku Au. ykðfðuhk ÄkhkLke
òuøkðkEyku yuðe nkuðe òuEyu fu
{u-2010
fh{k¤¾wt MðÞt økríkþe÷ çkLku yLku
¢{þ: ðÄíke síke ykðfLke MkkÚku íkuLkk
Mk{ktíkh Äkuhýu ¢{þ: ðuhkLkk «{kýMkh
Ëh Ãký ðÄíkk òÞ.
ykðfðuhk Äkhk{kt MðhçkØ fhðk
{kxu Lke[u {wsçk Mkq[Lkku hsw fhwt Awt.
(1) fh{k¤¾wt MðÞt{ økríkþe÷ çkLku íku
{kxu fh{k¤¾k{kt ÷½w¥k{
fh{wõík ykðfLke òuøkðkE fhðe
òuEyu Lkrn.
(2) fw÷ fhÃkkºk ykðf{ktÚke «Úk{
ÃkøkrÚkÞu (M÷uçk) ykÃkðk{kt
ykðíke fÃkkík yr¼«uhýk
MðYÃkLke nkuðe òuEyu yux÷u fu
ykðe fÃkkík, fw÷ fhÃkkºk ykðf
MkkÚku hir¾f MktçktÄku Ähkðíke nkuðe
òuEyu. su{ fw÷ fhÃkkºk ykðf
ðÄu íku{ yk fÃkkíkLkku ÷k¼ Ãký
ðÄðku òuEyu.
(3) ykðfðuhkLke ðMkw÷kík {kxu
ykðfLkk M÷uçk y™u M÷uçkLkk
MktË¼o{kt Ëþkoðu÷ ðuhkLkk Ëh ¾qçk
s {n¥ðLkku ¼køk ¼sðu Au. yk
çkL™u Ãkrhçk¤ku{kt ðuhkLke
ðMkw÷kíkLke
rðïrLkÞíkkLku
ÞkusLkk
þtfkMÃkË çkLkkðu Au. yux÷wt s
Lkrn ðuhkLke ðMkw÷kíkLku Ãký
çkeLkyMkhfkh çkLkkðu Au.
Ãkrhýk{u ykðfLkk M÷uçk ðuhkLkk
Ëh ðå[u yuðk hir¾f MktçktÄku
nkuðk òuEyu fu «{ký{kt
ykðf{kt ¢{þ: ðÄkhku ÚkkÞ íku s
«{ký{kt Mk{kLíkh Äkuhýu ðuhkLkk
Ëh{kt Ãký ¢{þ: ðÄkhku ÚkkÞ.
(4) ðuhkLke ðMkq÷kík {kxuLke økýíkheyku
Võík yuhuÚk{uxef÷ «kuMkuMk LkÚke,
Ãkhtíkw ðuhkLke yMkhfkhf ðMkq÷kík
ÚkE þfu íku {kxuLke økt¼eh
økýíkheyku
Au.
ðíko{kLk
ykðfðuhkLke økýíkheyku Võík
yuhuÚk{uxef÷ «kuMkuMk çkLke økE Au.
Ãkrhýk{u fhËkíkkLku ykðfLkk çku
M÷uçkLkku ÷k¼ {¤íkk íku ðuhkLkk
ËhLkku Ãký ÷k¼ ÚkkÞ Au íku s
«{kýu fhËkíkkLku ÷½wík{ fh{wõík
ykðfLke hf{ çkkË fhðkLkku Ãký
÷k¼ {¤u Au. yk MkkËe økrýíkLke
ÃkØrík hË fhe fhLke ðMkq÷kík
yMkhfkhf çkLku íkuðe ÃkØríkLkku
WÃkÞkuøk fhðku òuEyu.
(28)
ykuAe ykðf WÃkh Mkhfkh ðuhku
ðMkw÷ fhðkLke yÃkuûkk hk¾íke
LkÚke. Äkhku fu ykðfLkku M÷uçk 2
÷k¾Úke ðÄw Ãkhtíkw 6 ÷k¾Úke ykuAe
nkuÞ y™u ðuhkLkkuËh 10 xfk nkuÞ
íkku ðuhku 10 xfk ÷u¾u 50,000
Úkþu. yk ykðfLkku M÷uçk ðuhkLke
ðMkq÷kík{kt fhËkíkkLku ÷k¼ {¤u íku
{kxu ykÃkðk{kt ykðu÷k nkuÞ Au.
Ëhuf M÷uçk «{kýu ðuhkLkk Ëh
çkË÷kÞ Au íku {wsçk s ðuhku ðMkq÷
fhðku òuEyu.
ykðfðuhkLke ðMkq÷kík {kxu Lke[u
{wsçkLkwt Mk{efhý y{÷{kt {qfðtw
sYhe Au.
ðuhkLke ðMkq÷kík = ykðfðuhkLkku
Ëh(fw÷ fhÃkkºk ykðf - (fw÷ fhÃkkºk
ykðf X «{krýík fÃkkíkLkku Ëh)
WÃkhkuõík
¼÷k{ýkuLkk
y{÷efhýLku ðÄw MÃkü çkLkkððk {kxu
yLku fkÞ{e MðYÃkLkk fh{k¤¾kLku
Mk{òððk {kxu íkuLke yMkhku
Mk{òððk íkÚkk íkw÷Lkkí{f yÇÞkMk
{kxu Lke[u {wsçk fkuXk yLku íkuLke
Mk{sqíkeyku ykÃkðk{kt ykðe Au.
{u-2010
ðuhkLke ðMkq÷kík {kxuLke {køkoËþof økýíkheyku :
(y) xuçk÷-A {kt Ëþkoðu÷ ðuhkLkk Ëh yLku ykðfLkk M÷uçk ÃkkÞkLke ðuhkLke økýíkheyku {kxu Au. {kxu M÷uçk {wsçkfw÷
ykðfLkwt rð¼køkefhý fhðwt Lkrn.
(1) Ëk.ík. fw÷fhÃkkºk ykðf Yk. 6,50,000 nkuÞ íkku .... ðuhkLkku Ëh 15% ÷køkw Ãkzu ÷køkw Ãkzþu.
ðuhkLke ðMkq÷kík = 15% {(6,50,000 — SD ) = Rs. 87,750
65000
(2)
xuçk÷-A {kt fhÃkkºk ykðf 2,00,000 Úke þY ÚkkÞ Au. Ãkrhýk{u íkuLkk fhíkkt ykuAe ykðf WÃkh ðuhku ðMkq÷ fhðku
Lkrn íkuðe ÔÞqnh[Lkk yÃkLkkðe Au. Ãkhtíkw íkuLkk fhíkkt ykuAe ykðf ÷½w¥k{ fh{wõík ykðf Au. íku{ økýðwt Lkrn.
Ãkrhýk{u 2,00,000 fw÷ fhÃkkºk ykðf{ktÚke çkkË fhðk Lkrn.
Ëk.ík. fw÷ fhÃkkºk ykðf 5,00,000 nkuÞ íkkuðuhkLkku Ëh 10 xfk ÷køkw Ãkzu.
ðuhkLke ðMkq÷kík = 10% (5,00,000 — SD ) = Rs. 45,000
50000
(3)
(4)
ÞkusLkk
fhËkíkkLku ykðfLkk çku M÷uçkLkk çku ðuhkLkk ÷k¼ {¤e þfu Lkrn. fkhý fu fhËkíkkyu yu™e fw÷ fhÃkkºk ykðf WÃkh
ðuhku ¼hðkLkku nkuÞ Au. íkuÚke su{ ykðf ðÄu íku{ ðuhku ðÄw ¼hðku òuEyu íku ðMkw÷kíkLkwt Mkk[w hnMÞ Au y™u íku s
fwËhíke LÞkÞ Au.
Ëk.ík. fhËkíkkLke ykðf 6,10,000........ ðuhkLkku Ëh 15 xfk ÷køkw Ãkzu.
ðuhkLke ðMkq÷kík = 15 % (6,10,000-61,000) = 82350
òu ðuhkLke ðMkq÷kík swLke ÃkØrík {wsçk økýðk{kt ykðe nþu íkku íku økýíkhe ¾kuxe økýðk{kt ykðþu. fkhý fu
2,00,000 ÷½w¥k{ fh{wõík ykðfLkku y÷øk M÷uçk LkÚke. ÷½w¥k{ fh{wõík ykðfLkwt fkuE ykÞkusLk LkÚke. sqLke ÃkØíke
{wsçk ðuhkLke økýíkhe,
fw÷ fhÃkkºk ykðf = 6,10,000 çkkË «{krýík fÃkkík 61000 = 5,79,000
ðuhkLke ðMkq÷kík = fw÷ fhÃkkºk ykðf 5,79,000
çkkË «Úk{ M÷uçk 2,00,000 Lkk 10 xfk = 20,000
çkkfe ykðf 3,49,000 Lkk 15 xfk = 52,350
fw÷ ðuhku 72,350
fhËkíkkyu Lkðe ÃkØrík {wsçk 82,350 Lkku ðuhku ¼hðku Ãkzþu. fkhý fu «{krýík fÃkkíkLkku ÷k¼ íkuLku {¤e [qõÞku Au
y™u 2,00,000 ÷½w¥k{ fhÃkkºk ykðf LkÚke.
fhËkíkkyu xuûk RLMkuLxeð òuøkðkELkku ÷k¼ ÷eÄku nkuÞ íkku íkuLke ðuhkLke ðMkw÷kík Lke[u {wsçk fhðe.
Ëk.ík. fw÷ fhÃkkºk ykðf Rs. 12,00,000
Ãke.Ãke.yuV. {kt ¼hu÷ hf{ Rs. 1,00,000
(28)
{u-2010
ELMkuLxeð
ðuhkLke ðMkw÷kík = 15% (12,00,000 — SD — Rs. 1,00,00)
1,20,000
= 15% (10.80.000 — 1,00,000)
= Rs. 1,47,000
xuçk÷ A Lke rðrþüíkk :
(1) ykðfLkk M÷uçk{kt íku{ s ðuhkLkk Ëh{kt Úkíkku ðÄkhku yufMkqºkíkk ò¤ðe hk¾u Au. Rs. 2,00,000 Úke ðÄw Ãkhtíkw Rs.
6,00,000 Úke ykuAe ykðfLkku M÷uçk yu{ Mkq[ðu Au fu fhËkíkkLke {krMkf ykðf 16,000 Úke 50,000Lke ðå[u Au.
Rs. 6,00,000Úke ðÄw Ãkhtíkw Rs. 12,00,000 Úke ykuAe ykðfLkku M÷uçk yu{ Mkq[ðu Au fu fhËkíkkLke {krMkf ykðf
Rs. 50,000 Úke 1,00,000 Lke ðå[u Au.
yk{ ykðfLkk Ëhuf M÷uçk{kt fhËkíkkLke {krMkf ykðf{kt ¢{þ: Mk{ktíkh Äkuhýu ðÄkhku ÚkkÞ Au yux÷wt s Lkrn, ykðf{kt
{krMkf 50,000 Lkku ðÄkhku ÚkkÞ íkku Ãký ðuhkLkku Ëh Võík 5 % s ðÄu Au. yk{ ykðfLkk árü ®çkËwÚke íku{s ðuhkLkk
árü®çkËwÚke fh{k¤¾w ðÄw økríkþe÷ Aíkkt Mxuçk÷ çkLke þõÞwt Au.
(2) fhðuhkLkwt Lkðwt {k¤¾wt ðuhkLke ðMkq÷kíkLku ðÄw yMkhfkhf çkLkkðu Au. Ãkrhýk{u ykðfðuhkLke {nuMkq÷e ykðf yÃkurûkík
MkÃkkxeyu «kÃík ÚkE þfu Au. Ëk.ík. 10 % Lkk ðuhkLkk Ëh{ktÚke 1 % «{krýík fÃkkík çkkË fhíkkt 9 % ÷u¾u, 15 % {ktÚke
13.50 % ÷u¾u, 20 % {ktÚke 18 % ÷u¾u 25 % {ktÚke 22.50 % ÷u¾u íkÚkk 30 % {ktÚke 27 % ÷u¾u ðuhku ðMkw÷ ÚkE þfu
Au.
(3) «{krýík fÃkkík y™u fw÷ fhÃkkºk ykðf ðå[u hir¾f MktçktÄku Au. yux÷u fu su{ su{ ykðf ðÄu íku{ íku{ «{krýík fÃkkíkLke
hf{ Ãký ðÄíke òÞ Au. su fhËkíkk {kxu {kLkrMkf Mktíkku»kLkwt yr¼«uhf çk¤ Mkkrçkík ÚkkÞ íku{ Au.
(4) yÇÞkMk÷u¾{kt ¼÷k{ý fhðk{kt ykðu÷ fh{k¤¾kLke MkkiÚke ðÄw æÞkLkkf»kof çkkçkík yu Au fu, {k¤¾tw fhËkíkkLku Mktíkku»k
ÚkkÞ íkuðe òuøkðkE Au. y{÷efhý yrÄfkheLku Mkh¤íkkLkku yLkw¼ð ÚkkÞ yLku MkhfkhLku fkÞ{e ÄkuhýLkwt fh{k¤¾tw «kÃík
ÚkkÞ íku{ Au. Aíkkt MkhfkhLke fhLke ðMkq÷kík{kt 50 % sux÷ku Äh¾{ ðÄkhku ÚkE þfu íku{ Au. yk MkíÞ Lke[u Ëþkoðu÷ xuçk÷
B WÃkhÚke òýe þfkÞ Au.
ÞkusLkk
(30)
{u-2010
Mkkt«ík
VhrsÞkík yLku rðLkk {qÕÞu rþûký, yuf ¢ktríkfkhe Ãknu÷
- hksuþ þ{ko
Þw.Ãke.yu. Mkhfkhu AuÕ÷kt A ð»ko{kt yk Ëuþ{kt ½ýkt {níðÃkqýo fË{ku WXkÔÞkt Au Ãký hkEx xw
RLV{uoþLk yuõx yux÷u fu {krníkeLkk yrÄfkhLkk fkÞËkLke su{ hkEx xw yußÞwfuþLk yux÷u fu rþûkýLkk
yrÄfkhLkku fkÞËku Ãký yuf ¢ktríkfkhe fkÞËku Au fu{ fu yk fkÞËk îkhk Mkhfkh ÃkkuíkkLke yuf {n¥ðÃkqýo
Mkk{krsf sðkçkËkheLkku çktÄkhýeÞ heíku Mðefkh fhu Au.
1 yur«÷ 2010Lkk hkus Mkðkhu
8-00 f÷kfu ykÃkýk ðzk«ÄkLk
{Lk{kunLk®MknS ËqhËþoLk Ãkh hk»xÙòuøk
MktçkkuÄLk {kxu nksh ÚkÞk yLku íku{ýu
hk»xÙLku MktçkkuÄLk þY fÞwO yu MkkÚku s
ykÍkË ¼khíkLkk RríknkMk{kt yuf Lkðwt
«fhý yk÷u ¾ kE økÞw t . ðzk«ÄkLku
Ëuþ{kt 6Úke 14 ð»koLke ðÞLkkt ík{k{
çkk¤fkuLku rðLkk {qÕÞu yLku VhrsÞkík
«kÚkr{f rþûkýLkku yrÄfkh ykÃkíkku
fkÞËku 1÷e yur«÷ 2010Úke y{÷{kt
ykðu Au íkuðe ònuhkík fhe yk ËuþLkkt
çkk¤fkuLku yuf ÞkËøkkh ¼ux ykÃke.
yksÚke çkhkçkh 100 ð»ko Ãknu ÷ kt
økktÄeS su{Lku ÃkkuíkkLkk hksfeÞ økwY
{kLkíkk íku økku Ã kk÷f] » ý økku ¾ ÷u y u
yt ø kú u ò u y u çkLkkðu ÷ e RÂBÃkrhÞ÷
yu M ku B ç÷e{kt ¼khíkeÞku L ku rþûkýLkku
{q¤¼qík yrÄfkh ykÃkðkLke {køkýe
fhe níke. ðzk«ÄkLku yk ðkíkLke ÞkË
yÃkkðeLku çkhkçkh 90 ð»ko ÃkAe
økku¾÷uSLkwt MkÃkLkwt Mkkfkh ÚkÞwt íkuLkku ykLktË
ÔÞõík fÞkuo yLku nðu yk ËuþLkwt fkuE
çkk¤f «kÚkr{f rþûkýÚke ðtr[ík Lknª
hnu íkuðe ©Øk Ãký ÔÞõík fhe. Þw.Ãke.yu.
Mkhfkhu AuÕ÷kt A ð»ko{kt yk Ëuþ{kt ½ýkt
{níðÃkqýo fË{ku WXkÔÞkt Au Ãký hkEx
xw RLV{uoþLk yuõx yux÷u fu {krníkeLkk
yrÄfkhLkk fkÞËkLke su { hkEx xw
yu ß Þw f u þ Lk yu x ÷u fu rþûkýLkk
yrÄfkhLkku fkÞËku Ãký yuf ¢ktríkfkhe
fkÞËku Au fu{ fu yk fkÞËk îkhk Mkhfkh
Ãkku í kkLke yu f {n¥ðÃkq ý o Mkk{krsf
sðkçkËkheLkku çktÄkhýeÞ heíku Mðefkh fhu
Au. yk fkÞËkÚke ¼khík{kt su çkk¤fku
ykŠÚkf yÚkðk çkeòt fkuE fkhýMkh
rþûkýÚke ðtr[ík hnu Au íku{Lku rþûkýLkku
yrÄfkh {¤þu yLku íku{Lkk rþûkýLke
sðkçkËkhe Mkhfkh WXkðþu yLku yk
çkk¤fku {kxu Wßsð¤ ¼rð»ÞLke
rËþk{kt yk Ãknu÷wt fË{ nþu.
{Vík yLku VhrsÞkík rþûkýLkk yk
fkÞËkLke yk Ëuþ Ãkh çknw ÔÞkÃkf yMkhku
Ãkzþu Ãký yu yMkhkuLke ðkík fhíkkt
Ãknu÷kt yk fkÞËkLke {wÏÞ òuøkðkEyku
Ãkh yuf Lksh Lkkt¾e ÷Eyu fu suÚke yk
yMkhku L ku ðÄkhu Mkkhe heíku Mk{S
þfkÞ.
ykÃkýu su L ku xq t f {kt hkEx xw
yu ß Þw f u þ Lk yu õ x fneyu Aeyu íku
yuõxLkwt yk¾wt Lkk{ hkEx ykuV r[ÕzÙLk
xw £e yuLz fBÃk÷Mkhe yußÞwfuþLk yuõx
2009 Au yLku yk{ íkku íkuLkk Lkk{ ÃkhÚke
s íkuLkku WÆuþ þwt Au íku ¾çkh Ãkze òÞ.
hkEx ykuV r[ÕzÙLk xw £e yuLz fBÃk÷Mkhe
yußÞwfuþLkLkku {ík÷çk s Au çkk¤fkuLkku
rðLkk {q Õ Þu yLku VhrsÞkík rþûký
{u¤ððkLkku yrÄfkh. yk fkÞËkLkku nuíkw
Ëuþ{kt 6Úke 14 ð»koLke ðÞLkkt ík{k{
«kÚkr{f rþûkýLkku yrÄfkh ykÃkðkLkku
Au . rþûkýLkk yrÄfkhLkk fkÞËkLke
{níðLke òuøkðkE yu Au fu íku{kt Ëuþ{kt
( ÷u¾f òrýíkk Ãkºkfkh yLku fku÷{eMx Au.)
ÞkusLkk
(31)
{u-2010
6Úke 14 ð»koLke ðÞ fkuEÃký çkk¤fu
«kÚkr{f rþûký {u¤ððk {kxu fkuE Ve
¼hðkLke LkÚke yLku íkuLkk ¼ýíkhLkku
ík{k{ ¾[o Mkhfkh WXkðþu. Ëuþ{kt 6Úke
14 ð»koLke ðÞLkkt ík{k{ çkk¤fku ÃkkuíkkLkwt
«kÚkr{f rþûký ÃkqYt fhu íÞkt MkwÄeLkwt ík{k{
rþûký Mkhfkh íkuLku rðLkk {qÕÞu ÃkqYt
Ãkkzþu. fuLÿ Mkhfkhu fhu÷e òuøkðkE
«{kýu VeLkk MkeÄk ¾[o WÃkhktík økýðuþ,
Ãkw M íkfku , {æÞkö ¼ku s Lk, ykððksðkLkku ¾[o ðøkuhu Ãkhkuûk ¾[oLkku çkkus
Ãký rðãkÚkeo Ãkh Lknª Ãkzu. yk WÃkhktík
fkuEÃký çkk¤fu «kÚkr{f rþûký {u¤ððk
{kxu Ëqh Ëqh sðwt Lkk Ãkzu íkuðe Ãký
òuøkðkE yk fkÞËk{kt Au. yk òuøkðkE
«{kýu fkuE Ãký çkk¤fLku íkuLkk ½hÚke yuf
rf÷ku { exhLke rºkßÞkLkk rðMíkkh{kt
«kÚkr{f rþûký {¤ðwt òuEyu yLku íku
òuðkLke sðkçkËkhe Mkhfkhe íktºkLke
hnu þ u . òu fu yk fkÞËkLke Mkki Ú ke
{níðLke òuøkðkE yu Au fu yk fkÞËk
nuX¤ ¾kLkøke þk¤kykuLku Ãký ykðhe
÷uðkE Au yLku ¾kLke þk¤kykuyu Ãký
ÃkkuíkkLke þk¤k{kt 25 xfk çkuXfku ykŠÚkf
yLku Mkk{krsf heíku Lkçk¤k ðøko L kk
rðãkÚkeoyku {kxu yLkk{ík hk¾ðe Ãkzþu.
yLku su ¾kLkøke þk¤k yk òuøkðkELkku
y{÷ Lknª fhu íkuLke Mkk{u Ãkøk÷kt ÷uðkþu
yLku yk Ãkøk÷kt þk¤kLke {kLÞíkk hË
fhðk MkwÄeLkkt Ãký nkuE þfu Au. Ëhuf
¾kLkøke þk¤kyu Ãkkuíku ykŠÚkf yLku
Mkk{krsf heíku Lkçk¤k ðøko L kk fÞk
rðãkÚkeoykuLku «ðuþ ykÃÞku íkuLke ÞkËe
VhrsÞkík Ãkýu ykÃkðkLke hnuþu. yk
fkÞËkLke yLÞ òuøkðkE yLkwMkkh Ëhuf
þk¤k{kt rðãkÚkeoyku yLku rþûkfkuLkwt
«{ký MkwÄkhðwt Ãkzþu. yíÞkhu ½ýe
þk¤kyku{kt 100 sux÷k rðãkÚkeoyku
ËeX yuf rþûkf nkuÞ Au Ãký fkÞËkLku
ÞkusLkk
fkhýu nðu yu ÂMÚkrík Lknª [÷kðe ÷uðkÞ
yLku 40 rðãkÚkeoËeX VhrsÞkíkÃkýu yuf
rþûkfLke rLk{ýq t f fhðe s Ãkzþu .
fkuXkhe Ãkt[u fhu÷e ¼÷k{ý «{kýu íkku
30 rðãkÚkeoËeX yuf rþûkfLkwt «{ký
s¤ðkðwt òuEyu Ãký yíÞkhu Ëuþ{kt su
ÂMÚkrík Au íku{kt yk þõÞ LkÚke íkuÚke
Mkhfkhu íku{kt Úkkuzef ÔÞðnkY Aqx hk¾e
Au. òu fu Ëhuf þk¤kyu ykuAku{kt ykuAk
çku íkk÷e{çkØ yux÷u fu çke.yuz. fu
Mk{fûk ÷kÞfkík Ähkðíkk çku rþûkfku íkku
60 rðãkÚkeoËeX hk¾ðk s Ãkzþu íkuÚke
økwýð¥kk{kt fkuE çkktÄAkuz Lkk ÚkkÞ íkuLkwt
çkhkçkh æÞkLk yk fkÞËk{kt h¾kÞwt Au.
rþûkfku L ke ¼híke {kxu Ãký [ku ¬ Mk
ÄkhkÄku h ý ½zkÞkt Au . yk WÃkhkt í k
yíÞkhu sqLk{kt s rðãkÚkeoLku þk¤k{kt
«ðuþ {¤u Au íkuLku çkË÷u rðãkÚkeo øk{u
íÞkhu «ðuþ {u¤ðe þfþu yLku þk¤k
íkuLkku RLfkh Lknª fhe þfu. Mkºk{kt
ðå[u «ðuþ {kxu ykðLkkhk rðãkÚkeoLku
«ðu þ Lknª ykÃkLkkhe þk¤k Mkk{u
ykfhkt Ãkøk÷kt ÷uðkþu. yk íkku hkEx
ykuV r[ÕzÙLk xw £e yuLx fBÃk÷Mkhe
yußÞwfuþLk yuõx 2009Lke fux÷ef
{wÏÞ òuøkðkEykuLke ðkík ÚkE. nðu
yk fkÞËkLkk fzf y{÷ {kxu fu L ÿ
Mkhfkhu fhu÷e ÔÞðMÚkkLke ðkík. fuLÿ
Mkhfkh {kºk hkEx ykuV r[ÕzÙLk xw £e
yu L z fBÃk÷Mkhe yu ß Þw f u þ Lk yu õ x
2009 ½zeLku çkuMke økE Au íkuðwt LkÚke.
Mkhfkhu yk fkÞËkLkku çkhkçkh y{÷
ÚkkÞ íku {kxu [ku¬Mk {k¤¾wt økkuXÔÞwt Au
yLku hkßÞ Mkhfkhku íku { s fu L ÿ
MkhfkhkuLke sðkçkËkheyku Ãký Lk¬e
fhe Au . rþûký hkßÞ Mkhfkhku L kku
rð»kÞ Au íku Ú ke hkßÞ Mkhfkhku Ãkh
rðþu»k sðkçkËkhe Au. yk fkÞËkLke
òuøkðkE «{kýu çkk¤fkuLku rðLkk {qÕÞu
(32)
rþûký ykÃkðk {kxuLke Mkøkðzku Ãkqhe
ÃkkzðkLke sðkçkËkhe hkßÞ
Mkhfkhku L ke hnu þ u . yÚkko í kT hkßÞ
Mkhfkhu þk¤k {kxu L kw t {fkLk,
Ãkw M íkfk÷Þ, h{íkLkw t {u Ë kLk su ð e
Mkøkðzku Ãkqhe ÃkkzðkLke hnuþu. fuLÿ
Mkhfkh yk fkÞo¢{Lke {kuxk ¼køkLke
ykŠÚkf sðkçkËkhe ðnLk fhðkLke Au
íku Ú ke hkßÞ Mkhfkhu çkeS
sðkçkËkheyku ðnLk fhðe Ãkzu íku
Mðk¼krðf Au . rþûký hkßÞ
MkhfkhkuLkku rð»kÞ Au íkuÚke Ãký hkßÞ
Mkhfkhku Ãkh rðþu»k sðkçkËkhe Au. òu
fu fuLÿ Mkhfkh yk fkÞËku ½zeLku fu
hkßÞ Mkhfkhku Ãkh sðkçkËkhe
Lkkt¾eLku çkuMke økE Au yuðwt Ãký LkÚke.
yk fkÞËkLkku çkhkçkh y{÷ ÚkkÞ yLku
ËuþLkkt 6Úke 14 ð»koLke ðÞLkkt ík{k{
«kÚkr{f rþûký {u¤ððk {kxu sYhe
Mkøkðzku {¤u Au fu Lknª íkuLkk Ãkh Lksh
hk¾ðk {kxu yux÷u fu {kurLkx®høk {kxu
Ãký [ku¬Mk ÄkhÄkuhýku ½zkÞkt s Au.
yk òu ø kðkE «{kýu Ëhu f þk¤k
Mkt [ k÷Lk Mkr{rík çkLkkððkLke hnu þ u
yLku yk Mkr{íke{kt MÚkkrLkf Mkhfkhe
yrÄfkheyku, ðk÷eyku íku{ s rþûkfku
nþu. yk Mkr{rík{kt 50 xfk MkÇÞku
íkhefu {rn÷kyku yLku Mk{ksLkk
f[zkÞu÷k ðøkoLkkt çkk¤fkuLkkt ðk÷eyku
VhrsÞkík Ãkýu nkuðk òuEyu fu suÚke
¾hu ¾ h su { Lku yk fkÞËkLkku ÷k¼
ykÃkðkLkku Au íku{Lkk MkwÄe ÷k¼ ÃknkU[u
Au fu Lknª íku L kku ÏÞk÷ ykðu . yk
Mkr{ríkLke fk{økehe çkk¤fkuLku rþûký
{u¤ððk {kxu sYhe Mkøkðzku {¤u Au
fu Lknª íkuLkk Ãkh Lksh hk¾ðk WÃkhktík
þk¤k{kt ÞkuøÞ ðkíkkðhý Au fu Lknª
yLku Mkhfkh îkhk {¤íke økú k LxLkku
{u-2010
Þku ø Þ WÃkÞku ø k ÚkkÞ Au fu Lknª íku
òu ð kLke Ãký hnu þ u . Ëhu f ¾kLkøke
þk¤kyu Ãkkuíku ykŠÚkf yLku Mkk{krsf
heíku Lkçk¤k ðøkoLkk fÞk rðãkÚkeoykuLku
«ðuþ ykÃÞku íkuLke ÞkËe VhSÞkíkÃkýu
ykÃkðkLke Au yLku íku L ke [fkMkýe
fhðkLke fk{økehe Ãký Mkr{rík s
çkòðþu. yk ÞkusLkk Mk{økú Mk{ksLkk
÷k¼kÚku o Au íÞkhu ÷ku f ku íku L ke MkkÚku
Mktf¤kÞ íku sYhe Au. yk WÆuþ Ãkkh
Ãkkzðk {kxu s yk òuøkðkE fhkE Au.
yíÞkhu Ëu þ {kt «kÚkr{f rþûký
hkßÞ MkhfkhkuLkku rð»kÞ Au y™u Mkðo
rþûkk yr¼ÞkLk nu X ¤ çkk¤fLku
Mkhfkhe «kÚkr{f þk¤kyku{kt rþûký
yLku {æÞkö ¼ku s Lk MkrníkLke
Mkøkðzku {¤u s Au. íÞkhu yk Lkðk
fkÞËkLke sYh þw t Au yLku íku L kkÚke
¾hu ¾ h þw t Vhf Ãkzþu íku ð ku Mkðk÷
½ýktLku ÚkkÞ Au y™u íku Mðk¼krðf Ãký
Au . økw s hkík Ëu þ Lkkt Mkki Ú ke Mk{] Ø
hkßÞku Ãkife yuf Au yLku økwshkík{kt
rþûkýLke su Mkøkðzku Au íku çknw ykuAkt
hkßÞku { kt Au íku Ú ke ík{k{ çkk¤fku L ku
rþûký {¤u s íku ð e ÔÞðMÚkk
økw s hkík{kt Au s. yk Mkt ò u ø kku { kt
ykÃkýLku yk fkÞËku Úkkuzkuf yswøkíkku
÷køku Ãký ËuþLkkt çkeòt hkßÞku{kt yk
ÂMÚkrík LkÚke. ËuþLkkt ½ýkt hkßÞku{kt
hkßÞ Mkhfkhku «kÚkr{f rþûký ytøku
WËkMk s Au y™u «kÚkr{f rþûký
{kxu su Mkøkðzku ykÃkðe òu E yu íku
ykÃkíke LkÚke. Ãkrhýk{u ÷k¾ku çkk¤fku
«kÚkr{f rþûký {u ¤ ðkLke RåAk
nkuðk Aíkkt ðtr[ík hne òÞ Au yLku
Aíkkt hkßÞ MkhfkhLkku sðkçk {ktøke
þfíkkt LkÚke. yu f yt Ë ks «{kýu
yíÞkhu Ëuþ¼h{kt 92 ÷k¾ çkk¤fku
yuðkt Au fu su{Lku «kÚkr{f rþûký s
ÞkusLkk
{¤íkw t LkÚke. yk fkÞËku ík{k{
çkk¤fkuLku VhrsÞkík rþûký ykÃkðkLke
sðkçkËkhe Mkhkfkh Ãkh Lkkt¾u Au, íku
{kxu Mkøkðz fhðkLke sðkçkËkhe
Mkhfkh Ãkh Lkkt¾u Au y™u Mkhfkh íku
Vhs rLk¼kððk{kt rLk»V¤ òÞ íkku íku
Mkk{u fkuxo{kt sELku ÃkkuíkkLkku yrÄfkh
{u¤ððkLkku yrÄfkh yk Ëuþ{kt ík{k{
çkk¤fku L ku ykÃku Au . Mkðo rþûkk
yr¼ÞkLk Ãký Au íkku «kÚkr{f rþûký
ykÃkðkLke s ÞkusLkk Ãký íkuLkku y{÷
fE heíku fhðku íku hkßÞ Mkhfkhku Ãkh
rLk¼o h níkw t . nðu hkßÞ Mkhfkhku y u
[ku¬Mk rLkríkrLkÞ{ku yLku ÄkhÄkuhýkuLku
Ãkk÷Lk fheLku çkk¤fku L ku rðLkk {q Õ Þu
rþûký ykÃkðwt Ãkzþu yLku yu íku{Lke
sðkçkËkhe Au, fk{eøkehe Lknª.
yk ÞkusLkk rðþk¤ Au y™u íkuLkk
y{÷ {kxu ykøkk{e Ãkkt[ ð»ko{kt Y.
1.71 ÷k¾ fhku z Lke st ø ke hf{
¾[ko þ u . yk Þku s LkkLkk y{÷ {kxu
Lkkýkt Ãkt [ u hkßÞ Mkhfkhku L ku Y.
25000 fhkuzLke òuøkðkE Ãký fhe
ykÃke Au . òu fu Lkkýkt L ke òu ø kðkE
fhíkkt çkeò Ãkzfkhku {kuxk Au yLku íku{kt
Mkki Ú ke {ku x ku Ãkzfkh íkk÷e{çkØ
rþûkfku L ke yAík Au . yk fkÞËk
«{kýu Ëhuf þk¤kyu ykuAk{kt ykuAk
çku íkk÷e{çkØ yux÷u fu çke.yuz. fu
Mk{fûk ÷kÞfkík Ähkðíkk çku rþûkfku
íkku 60 rðãkÚkeoËeX hk¾ðk s Ãkzþu
yLku MkkiÚke {kuxe {w~fu÷e yk rþûkfkuLkwt
«{ký ò¤ððkLke Au. nk÷{kt Ëuþ{kt
«kÚkr{f yLku Wå[ «kÚkr{f rþûký
ûkuºku fw÷ 57 ÷k¾ rþûkfkuLke sYh Au
yLku íku{ktÚke 5.23 ÷k¾ rþûkfkuLke
søkkyku ¾k÷e Au . Ëhu f þk¤kyu
ykuAk{kt ykuAk çku íkk÷e{çkØ yux÷u
fu çke.yu z . fu Mk{fûk ÷kÞfkík
(33)
Ähkðíkk çku rþûkfku íkku 60
rðãkÚkeo Ë eX hk¾ðk s Ãkzþu íku
òu ø kðkELkku y{÷ fhðku nku Þ íkku
çkeò 5.1 ÷k¾e rþûkfku òu E yu .
yÚkkoík fw÷ 10.33 ÷k¾ íkk÷e{çkØ
Lkðk rþûkfkuLke ¼híke fhðe Ãkzu. yk
WÃkhktík yíÞkhu su rþûkfku fk{ fhu Au
íku{ktÚke Ãký 7.73 ÷k¾ rþûkfku yuðk
Au fu yk fkÞËkLke òuøkðkE «{kýuLke
÷kÞfkík Ähkðíkk LkÚke y™u íku{ýu Ãký
ykøkk{e Ãkkt[ ð»ko{kt sYhe ÷kÞfkík
{u¤ððe VhrsÞkík Au. økwshkík suðkt
hkßÞku { kt yk Mk{MÞk LkÚke yLku
økwshkík{kt íkk÷e{çkØ Lkk nkuÞ íkuðk
rþûkfkuLkwt «{ký Ãký ykuAwt Au íkÚkk
íkk÷e{ {kxu fku ÷ u ò u Ãký Ãkq h íkk
«{ký{kt Au íku Ú ke yk hkßÞku L ku
íkf÷eV Lkk Ãkzu Ãký rçknkh,
A¥keMkøkZ, Ãkrù{ çkt ø kk¤, W¥kh
«Ëuþ, Íkh¾tz suðk {kuxk hkßÞku{kt
sYhe ÷kÞfkík Ähkðíkk rþûkfku L kw t
«{ký Ÿ[w t Au íku Ú ke yk hkßÞku { kt
íkf÷eV [ku ¬ Mk Ãkzu . çkeòu Ãkzfkh
¾kLkøke þk¤kyku ÃkkMku yLkk{íkLkk
y{÷Lkku Au . fu x ÷ef ¾kLkøke
þk¤kyku y u yk fkÞËkLku fku x o { kt
ÃkzfkÞkuo Ãký Au íku òuíkkt íkuLkku [wfkËku
ykðu íku ÃkAe s íku rËþk{kt rð[khe
þfkÞ.
òu fu yk çkÄk Ãkzfkhku yLku
{w ~ fu ÷ eyku ðå[u Ãký Þw . Ãke.yu .
Mkhfkhu yk ÞkusLkkLkku y{÷ þY fhe
ËeÄku Au y™u yk ÞkusLkk ÃkkA¤Lkku nuíkw
þw¼ yLku ÷kuffÕÞkýLkku Au íku òuíkkt
yk ÞkusLkkLku y¼qíkÃkqðo MkV¤íkk {¤u
y™u yk Ëuþ{kt fkuE çkk¤f0 «kÚkr{f
rþûkýÚke ðtr[ík Lkk hnu íkuðe ykþk
hk¾eyu.
•••
{u-2010
yÚkoíktºk
¼khíkeÞ yÚkoíktºk yLku fk¤wt Lkkýwt
- «ku. ¼khíke þkn
fk¤k LkkýktLku ðnkh ÷kððk Auf 1951Úke þY fheLku yks MkwÄe yLkuf «ÞkMkku nkÚk Ähðk{kt ykÔÞk
Au. 2002{kt [xkuÃkkæÞkÞ [kiÄhe yLku Vuzhef xLkezhLkkt ytËks {wsçk fw÷ Lkkýkt{kt 40% sux÷wt fk¤wtLkkýwt
Ëuþ{kt níkwt. yksu Ãký íkux÷wt «{ký Au. ykùÞo yu ðkíkLkwt Au fu Mkhfkhu ònuh fhu÷e rðrðÄ Mfe{ku suðe fu
(ðku÷uLxhe rzMf÷kuÍux Mfe{, VkELkkLMk yuõx, çkuxh çkkuLz,) Lku ytíku Ãký ÄkÞwO Ãkrhýk{ {éÞwt LkÚke. «òLkku
Mkhfkh «íÞuLkku yrðïkMk, fkÞËkLke Axfçkkheyku, hksfeÞ Ãkrhçk¤ku yk{kt yMkhfkhf çkLÞkt Au.
1947{kt Mðºkt í kk {u ¤ ÔÞk çkkË
¼khík{kt Mk{økú ykÞkusLkøkk¤k ËhBÞkLk
yLkuf ykŠÚkf Mk{MÞkyku MkòoE Au.
yk{kt hkûkMkLke su{ ðfhíke Mk{MÞk yu
‘‘fk¤wt Lkkýwt’’ (rçkLkrnMkkçke LkkýktLke)
Au. yuf Mk{ktíkh yÚkoíktºk ¼khík{kt
fk¤kLkkýktLkwt VqÕÞwt VkÕÞwt Au. suýu ykŠÚkf
rðfkMkLkk {køkkuo{kt {kuxk yðhkuÄku MkßÞko
Au. yuf Þk çkeS heíku fk¤LkkýktLkwt MksoLk
yu {kLkð {ÂMík»f îkhk MkòoÞ÷
u e Mk{MÞk
Au.
yu{ {kLkðk{kt ykðu Au fu yksu
¼khíkLkk yÚkoíktºk{kt fk¤kLkkýktLkwt «{ký
íkuLke S.ze.Ãke (G.D.P)Lkk «{ký
fhíkkt ºký Úke [kh økýwt ðÄkhu Au. yk
fk¤kLkkýktLkk MksoLk {kxu sðkçkËkh
Ãkrhçk¤ku suðkt fu fhðuhkLkwt {k¤¾wt yLku
«{ký, {kU½ðkheLku fkhýu ½Mkkíkku síkku
YrÃkÞku, ònuh¾[o{kt {kuxku ðÄkhku,
hksfeÞ Ãkrhçk¤ku. ¼úük[kh ðøkuhuLku
{kLkðk{kt ykðu Au.
f{LkMkeçke ykÃkýe yu Au fu fkhýku
òýðk Aíkkt «&™Lkku n÷ ÷kðe þfíkk
LkÚke. ðíko{kLk{kt ¼khík ßÞkhu rðïyu
LkkUÄ ÷uðe Ãkzu íkuðk ykŠÚkf rðfkMk íkhV
sE hÌkwt Au íÞkhu yktíkrhf yÚkoíktºkLku
Mkkð ¾ku ¾ ÷w t Lk çkLkðk Ëu ð k {kxu
fk¤kLkkýkt L kk «&™u økt ¼ ehíkkÃkq ð o f
rð[khðkLke yrLkðkÞoíkk Au.
Ëuþ{kt fk¤wtLkkýwt MksoLkkh {þeLkku
(†kuíkku) {w¾íðu Lke[u {wsçk Au.
(1) ykÞkíkku :
yu{ {k÷q{ Ãkzâwt Au fu ykÞkíkfkhku
ykÞkíkkuLkwt RLðkuRMk 10% Úke 20%
ðÄkhe Ëu Au. Ãkrhýk{u ðkŠ»kf 2000
fhkuz Yk. Lke fh[kuhe ÚkkÞ Au.
(2) MkkðosrLkf ÃkrhÞkusLkkyku :
ykðe ÞkusLkkyku{kt hkufkíkkt fw÷
LkkýktLkk 20% Mk{ktíkh yÚkoíktºk{kt òÞ
Au. ðkŠ»kf 60000 fhkuz Yk. fk¤wt
Lkkýwt MkòoÞ Au.
(3) hnuXkýku íkÚkk Mkuðkyku :
ÔÞðMkkrÞfku suðkfu ðfe÷ku, zkuõxhku,
rþûkfku{kt 30%Úke ðÄkhu ÷kufku fh ¼híkk
LkÚke. yLku ðkŠ»kf 35000 fhkuz Yk.
Lkwt fk¤wt Lkkýwt MkòoÞ Au.
(4) MkçkrMkzeyku :
Ëuþ{kt ðkŠ»kf 15000 fhkuz Yk.Lke
MkçkrMkzeykuLkku ¾[o Au. su{kt ÷kufku ÃkkMku
YrÃkÞu 15 ÃkiMkk s ÃknkU[u yLku çkkfeLkk
fk¤kLkkýkt íkhefu òÞ Au. su 60000
fhkuz Yk. sux÷wt ytËkrsík Au.
(5) ykiãkurøkf ûkuºk :
Ëuþ{kt Wãkuøkku Lkku S.ze.Ãke. {kt su
Vk¤ku Au íkuLkk ÷øk¼øk 12% WíÃkkËLkLkku
rnMkkçk s LkÚke nkuíkku. y™u 75000
fhkuz Yk. fk¤wt Lkkýwt MkòoÞ Au.
yk{ ð»kkuoð»ko Ëuþ{kt fk¤kLkkýktLkwt
hkufký {nËTytþu s{eLkkuLke ÷u-ðu[{kt,
nðk÷k îkhk Lkkýkt MÚkk¤kt í kh{kt ,
MktÃkr¥kLkk MðYÃku hkufký{kt, MkkuLkk, [ktËe,
( ÷u¾fk BÞwrLk. ykxoTMk yìLz MkkÞLMk fkì÷us, {nuMkkýk{kt yÚkoþk† rð¼køk{kt yæÞûkk Au.)
ÞkusLkk
(34)
{u-2010
Mkt ç kt Ä , íkíð¿kkLk yLku ykæÞkÂí{f
rð[khÄkhk ynª Mkq [ f çkLku Au .
Lkkýkt {u ¤ ððk {kxu MkkÄLkþw r ØLkku
ykøkú n , Lki r íkf hMíkkyku {n¥ðLkk
Au . økkt Ä eS Ãký Lki r íkf {q Õ Þku L kk
Mk{Úko f hneLku Mkk[k {køku o ÄLk
{u ¤ ððkLkw t fnu Au .
(Pure money rconomics)
Íðuhkík ðøkuhu{kt fhðk{kt ykðu Au.
yksLke íkkhe¾{kt s{eLkku fu heÞ÷
yuMxux{kt {kuxk «{ký{kt fkýwtLkkýwt nkuÞ
Au. y{urhfLk ÷u¾f {kfo xTðuRLku Ãký
s{eLkku{kt hkufkýLke rn{kÞík fhe níke.
MkkuLkwt íkuLke íkh÷íkkLku fkhýu yksu Mkkhku
rðfÕÃk çkLÞku Au. yk WÃkhktík yá~Þ
r{÷õíkku (þuh, BÞwåÞwy÷ Vtz y™u
yLÞ){kt Ãký çkuLkk{e MkkuËkyku ßÞkt
fk¤w t L kkýw t {ku x w t «{ký hku f kÞ Au .
hksfkhýeyku, WãkuøkÃkríkyku, rVÕ{e
nMíkeyku ßÞkt ¼kE-÷kuøk yk çkÄktLke
r{÷e¼økík Ëu þ {kt fk¤kLkkýkt L kk
«{kýLku ðÄkhu Au. [qtxýeyku ÷zðk
{kxu, ðes[kuhe fheLku, fhðuhkLke [kuxe
fheLku, hksfeÞ ðøko îkhk {kuxk fkI¼ktzku
fheLku ÃkrhÂMÚkrík ðÄkhu ¼ÞsLkf çkLkkðe
ËuðkÞ Au.
fk¤k LkkýktLku ðnkh ÷kððk Auf
1951Úke þY fheLku yks MkwÄe yLkuf
«ÞkMkku nkÚk Ähðk{kt ykÔÞk Au .
2002{kt [xku Ã kkæÞkÞ [ki Ä he yLku
Vuzhef xLkezhLkkt ytËks {wsçk fw÷
ÞkusLkk
Lkkýkt{kt 40% sux÷wt fk¤wtLkkýwt Ëuþ{kt
níkw t . yksu Ãký íku x ÷w t «{ký Au .
ykùÞo yu ðkíkLkw t Au fu Mkhfkhu
ònu h fhu ÷ e rðrðÄ Mfe{ku su ð e fu
(ðku÷uLxhe rzMf÷kuÍux Mfe{,
VkELkkLMk yu õ x, çku x h çkku L z,) Lku
yt í ku Ãký ÄkÞw O Ãkrhýk{ {éÞw t LkÚke.
«òLkku Mkhfkh «íÞu L kku yrðïkMk,
fkÞËkLke Axfçkkheyku , hksfeÞ
Ãkrhçk¤ku yk{kt yMkhfkhf çkLÞkt
Au . MkhfkhLkk ònu h ¾[ko Lkkýkt L kku
yÞku ø Þ WÃkÞku ø k ðøku h u yu ÷ku f ku L ku
fh[ku h e {kxu fkhý Ãkq h kt Ãkkzâkt Au .
ykÃkýk ËuþLkk fkÞËkykuLkk
y{÷Lke yu ¾krMkÞík Au fu Mkki Ú ke
ðÄw fh[ku h e fhðkLkk hMíkkyku Ãký
fkÞËkLkk rLk»ýkíkku s þku Ä e ykÃku
Au. Ãkrhýk{u fhkuzku YrÃkÞkLkwt
rçkLkrnMkkçke Lkkýw t ðÄíkw t òÞ Au .
fk¤kLkkýktLke
Mk{MÞkLku
Wfu ÷ ðk{kt yksrËLk Mkw Ä eLkk «ÞkMkku
fkhøkík Lkeðzâk LkÚke íÞkhu nðu þw t
fhðw t ? yÚkko þ k† yLku Lkeríkþk†Lkku
(35)
Ãkrðºk Ä{o L kw t yÚko þ k†, fu íÞkøk,
íkÃkMÞkLkk ÃkkÞk Ãkh h[kÞw t Au yLku
íku L kk ykÄkhu RåAkþÂõík Lki r íkõíkk,
fu ¤ ðýe, rð[khþw r Ø sYhe çkLku Au .
yksLkk Mk{ÞLke {kt ø k yu Au fu ,
ykæÞkÂí{f yLku ði [ krhf ¢kt r ík
fhðe ßÞk ÷ku f ku L ku Ÿ[kt {q Õ Þku L ke
ò¤ðýe {kxu Mkßs çkLkkððk. ÷kuf
{kMkLku yk hMíku ÷E sðk{kt
Mk{ksLkk yøkú ý eyku , Ä{o ø kw h w y ku
ßÞkt çkw r ØSðeyku Ãkku í kkLkku Vk¤ku
ykÃku íku Ä{o yLku Ä{o M ÚkkLkku s
fk¤kLkkýkt Ãkh Lk¼íkkt nku Þ íkku
¾hu ¾ h ÄkŠ{fíkk õÞkt Ú ke ykðu ?
íku L ku çkË÷u Lki r íkf yLku {kLkðeÞ
{q Õ Þku ÄLk fu Ãki M kk fhíkkt ðÄkhu ©u c
Au íku ð w t rð[khíkku Mk{ks yu ÃkkÞkLke
ykð~Þõíkk Au .
yk{ Ëuþ «íÞuLke rLkckÚke
rð[kheLku, {kýMk {LkÚke y™u
rð[khku Ú ke çkË÷kþu íkku s yk y™u
çkeò yLku f «&™ku Wfu ÷ e þfkþu .
Lkrn íkku ¼rð»Þ{kt ðÄkhu
r[t í kksLkf ÃkrhÂMÚkrík Mkòo þ u .
fk¤k™kýkt L ke Mk{MÞk ßÞk yLÞ
ykŠÚkf Mk{MÞkyku L ku n÷ fhðk
{kxu L kku ykðku ¢kt r íkfkhe {køko
yÃkLkkðkLkku Mk{Þ nðu Ãkkfe økÞku
Au yLku íku {kxuLke Mkk{qrnf
sLk¢kt r ík yÃku r ûkík çkLke Au .
{u-2010
rþûký
ykŠÚkf {qÕÞkuLkwt rþûký y™u rþûkf
zkp. ¼kðuþ hkð÷
{kLkðeyu fux÷ku rðfkMk MkkæÞku
íkuLkku ÏÞk÷ íkuLkk ykŠÚkf rðfkMk ÃkhÚke
ykðu Au. ðkMíkð{kt {kLkðe ßÞkhÚke
ÃkhMÃkhkð÷tçke çkLÞku íkuLkk çkÄk s
ÔÞðnkhkuLkwt {kæÞ{ Lkkýwt s hÌkwt Au. nLko
Lkk{Lkk yÚkoþkMºkeyu yÚkoþkMºkLke
yku¤¾ ‘ÄLkLkk rð¿kkLk’ íkhefu ykÃke
Au. fk¤¢{u {Lkw»Þ ÃkiMkkLku s MkðoMð
{kLkíkku ykÔÞku Au. ÄLk {qÕÞðkLk Au.
íkuÚke íkuLku ykÄkhu s {kLkðeLkwt Mkk{krsf
{qÕÞ Lk¬e ÚkkÞ Au. økwshkíke{kt fnuðík
Au fu, ‘Lkkýkt ðøkhLkku LkkrÚkÞku, Lkkýu
LkkÚkk÷k÷’ su Ëþkoðu Au. Lku fu Lkkýkt
ðøkhLkk {kLkðeLkwt {qÕÞ fkuzeLkwt Au.
©r{fkuÚke rLkÞkusfku, ½hÚke þY
fhe ËuþLkk yÚkoíktºk MkwÄe, yÚkoíktºk{kt
f]r»k, Wãkuøk yLku Mkuðkyku yhu ¾wË
MkhfkhLkk [¢kuLku økrík{kLk hk¾u Au,
Lkkýwt. yk heíku ÃkiMkkLke ÃkkA¤ ËkuzLkkhk
ÃkkuíkkLke yk¾e ®sËøke ¾[eo Lkkt¾u Au.
ykðk yÚkoÃkhkÞý ÷kufku {kxu ‘ÃkiMkku
{khku Ãkh{uïh Lku nwt ÃkiMkkLkku ËkMk’Lke
ÂMÚkrík nkuÞ Au. íkuyku™k SðLkLkwt æÞuÞ Au
{kºk ÄLk f{kððwt. ykðe Mkk{krsf
ÂMÚkrík{kt rþûký ÃkkMkuLke yÃkuûkkyku ðÄe
òÞ Au. yhu ! yksu íkku rþûký Ãký
ðuÃkkh çkLke økÞwt Au. su{kt ÷uðz-Ëuðz
{n¥ðLke çkLkíkk rþûkýLku ytíku Mkkhku
ÔÞðMkkÞ yLku Ÿ[e ykðf {u¤ððe yu
s yuf{kºk ÷ûÞ nkuÞ Au.
ðkMíkð{kt ðíko{kLk Mk{Þ{kt
Mkuðkûkuºk ÃkkuíkkLke Ãkkt¾ku «Mkhkðe [ku{uh
AðkE hÌkwt Au. Mkk{kLÞ {kýMk Ãký
rþûkýkr¼{w¾ çkLÞku Au. ykðk
Mktòuøkku{kt
rþûký
{u¤ðLkkh
¼ýíkhLke MkkÚku økýíkh Ãký þe¾u yLku
rðrðÄ {qÕÞku Äkhý fhu yuðe yÃkuûkk
fwxwtçk, Mk{ks yLku hk»xÙ îkhk
hk¾ðk{kt ykðu íku yMÚkkLku LkÚke s. òu
rþûkf{kt {qÕÞku nkuÞ íkku s
rðãkÚkeoyku{kt íkuLkwt ®Mk[Lk, MktðÄoLk
þõÞ çkLku Au. þk¤kÞu rþûký ËhBÞkLk
‘{qÕÞ rþûký’ Ãkh rðþu»k ¼kh
{qfðk{kt ykðu Au. rðãkÚkeoykuLku
þe¾ððk{kt
ykðíkk
rð¿kkLk
ðkrýßÞ, økrýík, ¼k»kk, yÚkoþkMºk
suðk «íÞuf rð»kÞLku Ãkkuíkefk {qÕÞku
nkuÞ Au. Wå[h {kæÞr{f fûkkyu
yÚkoþkMºk suðk «íÞuf rð»kÞLku Ãkkuíkefk
{qÕÞku nkuÞ Au. Wå[íkh {kæÞr{f
yÚkoþkMºk rð»ku rþûký ÃkkA¤Lkku yuf
{n¥ðLkku ykþÞ rðãkÚkeoyku{kt
«ð]r¥kyku MkkÚku MktçktrÄík Au. ykÚke
rþûkfkuyu
rþûkýfkÞo
ð¾íku
yæÞkÃkLkLkk {wÆkykuLke MkkÚku ËirLkf
½xLkkyku, «ð]r¥kyku yLku «Mktøkku îkhk
{qÕÞkuLkwt rLkËþoLk, ykhkuÃký yLku
MktðÄoLk fhðkLkwt nkuÞ Au. yk{, {qÕÞ
½zíkhLke Mk{økú «r¢Þk{kt rþûkf fuLÿ
MÚkkLku nkuÞ Au.
yÚkoþkMºkLkk {qÕÞ rþûkýLke ðkík
ÚkkÞ íÞkhu yuf «&™ Mkns WËT¼ðu fu
‘ykŠÚkf {qÕÞku’ Au þwt ? ykŠÚkf {qÕÞkuLku
Mkh¤ þçËku{kt ÔÞkÏÞkrÞík fhðk nkuÞ
íkku fne þfkÞ fu, ‘yÚkoþkMºk MktçktrÄík
{qÕÞku fu suLke MkkÚku ykŠÚkf çkkçkíkku
Mktf¤kÞu÷e nkuÞ íkuðku ÔÞðnkh, ÂMÚkrík fu
½xLkkMktË¼uo yr¼«kÞLkwt MktøkrXík
MðYÃk.’ rþûkf ÃkkuíkkLkk rþûkýfkÞo
ËhBÞkLk yk çkkçkíkkuLku [fkMke su íku
Mk{Þu rðLkeík {qÕÞ, çkkirØf {qÕÞ,
Mkk{krsf {qÕÞ, MkktMf]ríkf {qÕÞ y™u
( ÷u¾f ©e MkhMðíke rþûký {nkrðãk÷Þ ÃkktzuMkhk-Mkwhík{kt E. yk[kÞo Au.)
ÞkusLkk
(36)
{u-2010
Lkiríkf {qÕÞLku Mk{òðe þfu Au. su
÷ktçkuøkk¤u rðãkÚkeoyku{kt fkÞ{e òuðk
{¤u Au.
rðLkeík {qÕÞ Ëþkoðu Au fu ykŠÚkf
çkkçkíkkuLkwt ÔÞðnkh{kt çkLku÷e ½xLkk,
fkuE çkkçkík fu ÔÞÂõíkLkk ÔÞðnkhLku
Mk{sðk {kxu, Q¼k Úkíkk «&™kuLku
Wfu÷ðk{kt {ËËYÃk çkLke þfu Au. su{
fu ðMíkwLke ¾heËe fux÷e fhðe ? ÷kufku
MkeÍLk{kt yLkks, íku÷ yLku {Mkk÷k
¾heËðkLkku ykøkún þk {kxu hk¾íkk
nþu ? ykðfLke Mkk{u ¾[oLkwt ykÞkusLk
fhðkÚke þku ÷k¼ ÚkkÞ ? hku®sËk
¾[koykuLke LkkUÄ hk¾ðkLke xuðÚke Úkíkkt
÷k¼ ? {rnLkkLkk ytíku ¾[koykuLkwt
rð&÷u»ký yLku rçkLksYhe ¾[koyku{kt
fkÃk {qfíkkt ykŠÚkf xuðÚke Úkíkkt ÷k¼ ?
yLku rçkLksYhe ¾[koyku{kt fkÃk {qfíkk
ykŠÚkf íktËwhMíke Ãkh Úkíke yMkh. fwþ¤
økúknf çkLkðk ®f{íkLkk «{ký{kt
ðMíkwLke økwýð¥kk, çkúkLz yLku íku{ktÚke
{¤íkkt Mktíkku»kLku Ãký {q÷ðu íku sYhe Au.
ðíko{kLk Mk{Þ{kt ¢urzxfkzo, {ku÷
fÕ[h, {kuçkkE÷ y™u {kusþku¾Lkk
«¼kð y™u ònuhkíkkuLkk «fkþÚke
÷÷[kELku VuþLk yLku ÃkþLk{kt
yxðkE Lk òÞ íku {kxu yk ¿kkLk sYhe
Au. Mk{sËkh Lkkøkrhf s fhfMkh,
fwþ¤íkk yLku Mkwxuðku Úkfe WíÃkkËf fkÞkuo
nkÚk Ähe hk»xÙLkkt rðfkMk{kt ÞkuøkËkLk
ykÃke þfu.
çkkirØf {qÕÞ rðãkÚkeoyku{kt
ykŠÚkf ½xLkkyku, ÔÞðnkhku yLku
çkkçkíkku ytøku çkwrØsLÞ ðíkoLk yMkhfkhf
çkLkkðu Au. rþûkf ÃkkuíkkLkk Ãknuhðuþ,
ÃkËþLke MðåAíkk yLku Mkw½zíkkÚke
{kU½kËkx fÃkzkt Ãkøkh¾kt Mkk{u MðåAíkkMkw½zíkkLkku «¼kð Mk{òðe þfu.
ykŠÚkf ½xLkkykuLkwt rð&÷u»ký, ðirïf
ÞkusLkk
çkkçkíkkuLke yÚkoíktºk Ãkh ÃkzLkkhe yMkhku,
rðrðÄ fhkhku, MkhfkhLke Lkerík,
çkòhLkku Y¾ ðøkuhu MktçktÄe yÃkkíke Mkqû{
òýfkhe çkkirØf {qÕÞ ½zu Au. Mku÷Lke
ònuhkíkku, nÃíkuÚke {kusþku¾Lke ðMíkwyku
{kxu Ãkqhwt Ãkzkíkwt «kuíMkknLk rðãkÚkeoLkk
çkkirØf rðfkMkLku ÷eÄu íkuLku Ëqh hk¾þu.
yk{, rðãkÚkeoyku{kt ÷ktçkkøkk¤u ykŠÚkf
znkÃký rðfMku Au.
yÚkoíktºk{kt økríkþe÷íkk ÷kððk
Mkhfkh îkhk y{÷{kt {qfkÞu÷
MkwÄkhk÷ûke Ãkøk÷kt MkktMf]ríkf {qÕÞkuLkk
ÃkrhðíkoLkLkwt fkhý çkLÞk Au. yksu
WËkhefhý, ðirïfefhýLku ÷eÄu
¼khíkeÞ íknuðkhku{kt rðËuþe çkLkkðx
rðþu»kík: [kELkeÍ ðMíkwyku ÔÞkÃkf
«{ký{kt òuðk {¤u Au. {wõík
yÚkoíktºkLku ÷eÄu hkusøkkhe yLku
Mkw¾kfkhe ðÄe Au. íkku MkkÚkkuMkkÚk
çknwhk»xÙeÞ ftÃkLkeykuLke LkVk¾kuhe Ãký
ðÄe Au. yk çkkçkíkku rþûkf WËknhýku
îkhk «Míkwík fhe þfu Au. hkusøkkhe yÚkuo
{kuxe MktÏÞk{kt Úkíkwt rðËuþøk{Lk, fku÷
MkuLxhku{kt LkkufheLke «kÂÃík, Mk{ks{kt
Mºke MðkíktºÞ y™u Mk{kLkíkkLke [¤ð¤
Ãký MkktMf]ríkf {qÕÞkuLke Mkt¢{ýíkk
Mkq[ðu Au. suLkk «¼kð y™u Mkt¼ðík:
¼ÞMÚkkLkkuLkku WÕ÷u¾ rþûkf fhu íku
RåALkeÞ Au. ònuhkík rLkýkoÞf nkuðk
Aíkkt {æÞ{ðøkeoÞ Ãkrhðkhku rðËuþe
çkúkLzLku s {n¥ð Lk ykÃkíkkt MkwrðÄk
yLku WÃkÞkurøkíkkLku ÷ûk{kt ÷u Au. íku
ÔÞÂõík{kt hnu÷ rððufþÂõík Mkq[ðu Au.
yÚkoþkMºk rþûký{kt ÔÞÂõík,
Mk{ks y™u MkhfkhLke LkeríkykuLke [[ko
fhíkkt rþûkf ðMíke, økheçke, çkufkhe,
ykŠÚkf yMk{kLkíkkLkk {q¤{kt hnu÷k
fkhýku Mk{òðu íkuLke MkkÚku ¼krð
Lkkøkrhf íkhefu ¼qr{fk MÃkü fhu íkku
(37)
Mkk{krsf {qÕÞLkwt «MÚkkÃkLk ÚkkÞ Au.
rþûkfu rðrðÄ {wÆkykuLkk yæÞkÃkLkfkÞo
ðu¤ktyu Mkk{krsf ÃkkMkktLku ðÄw MÃkü
heíku {qfðwt òuEyu. rðãkÚkeo ðíko{kLk
ÂMÚkríkÚke sux÷ku {krníkøkkh ÚkkÞ íkux÷ku
s ¼krð ¼qr{fk{kt MÃkü ÚkE
Mkk{krsf sðkçkËkhe yËk fhðk
íkíÃkh çkLke þfu.
yÚkoþkMºk rþûký Úkfe fux÷ef
Lkerík{¥kk rðãkÚkeoykuLku Mkq[ðe íkuLkwt
Ãkk÷Lk fhðk yLkwhkuÄ fhe þfkÞ.
ÔÞðnkh{kt ¾kãkLÞ{kt Ãký ^Þw[h
xÙuzªøkLkwt ðÄíkwt «{ký ÔÞÂõíkykuLku ðuÃkkhe
{Lkkuð]r¥kðk¤k çkLkkÔÞk Au. ¼krð
Lkkøkrhf íkhefu rðãkÚkeoLku yAík{kt
Mktøkún Lk fhðku ÃkkuíkkLkku ¾[o òíku f{kýe
îkhk fkZðku, ònuh r{÷fíkku,
MkuðkykuLkk ðÃkhkþ çkË÷ þwÕf [qfððwt
s òuEyu. f{kýe fhLkkhu fhËkLk
fhðwt, Ënus ykÃkðwt fu ÷uðwt Lkrn,
Ãknuhðuþ, MkhfkhLke ÞkusLkk™u MkV¤
çkLkkððk Mkr¢Þ çkLkðwt suðe çkkçkíkkuLkwt
ÔÞðnkhw {køkoËþoLk rðãkÚkeo{kt Lkiríkf
{qÕÞkuLkwt ½zíkh fhu Au.
yÚkoþkMºk rð»kÞ Sðtík íÞkhu s
çkLke þfu ßÞkhu rþûkf þk¤k{kt
rðãkÚkeoyku {kxu yÚkoþkMºk rð»kÞLkwt
yæÞÞLk Mkns çkLkkðu. {qÕÞ
®Mk[Lk{kt
{kºk
ÃkkXâÃkwMíkf
yMkhfkhf MkkÄLk fËeÞ Lk çkLke þfu.
yk «r¢Þk{kt rþûkfLke ykðzík,
ËeÄoárü yLku ûk{íkkykuÚke s
rðãkÚkeoyku{kt «íÞûk fu Ãkhkuûk heíku
ykŠÚkf {qÕÞkuLkwt ®Mk[Lk þõÞ çkLku.
ykðwt fkÞo ÚkkÞ íkku yÚkoþkMºk rþûký
ðkMíkð{kt yÚkoÃkqýo çkLke þfu. Mkkt«ík
Mk{Þ{kt ykðk Mkr¢Þ rþûkýLke
yrLkðkÞo sYrhÞkík Au.
•••
{u-2010
{uLkus{uLx
Mkkt«ík «ðknku{kt {uLkus{uLxLkk Ãkzfkhku
- «k. yu{.yuMk. Ãkh{kh
ApS>_p S>dp_pdp¨ op_ A° isº[ R>°. `f¨`fpN[ op_ A_° L$p•iÎe Ap `qfh[Æ_ eyNdp¨ Qug iL°$
[°d _\u. L¨$`_uA° `p°[p_° V$L$phu fpMhp dpV°$ k[[ iuM[p fl°hy¨ `Xi°. `l°gp¨ L¨$`_uAp° op_ h©s›^dp¨
TpTp° fk ]$pMh[u _ l[u, `f¨[y lh° op_ k¨`p]$_ L$fhp h^y ‚e–_iug b_u R>°. bys›îpmu Ïesº[Ap°
‹pfp D]π$ch[p _hp rhQpfp° - øepgp°_y¨ TX$`\u Ap]$p_ - ‚]$p_ \pe A_° [°_y¨ Ïep`pfu L$fZ \pe [°
‚dpZ° Ïehı\p[¨”_u Np°W$hZu L$fhu `X$i°.
h•rL$fZ_p `qfZpd° rh_p
dp°V$pcpN_p ]°$ip°dp¨ Apr\ÆL$, kpdpΔL$,
kp¨ıL©$r[L$ A_° fpS>L$ue n°”p°dp¨ Apd|g
`qfh[Æ_p° iÍ$ \ep¨ friep_p `[_ bp]$
h•rL$fZ_u ‚qæ$ep_° _hp° h°N d˛ep° R>°.
rh_p d| X $uhp]$ ]° $ ip° A ° `p° [ p_u
Ïe|lfQ_pdp̈a°fapfp° L$fu _hu_ V°$L$_p°gp°Δ
A_° [°_p rhL$pk `f rhi°j cpf d|ºep°
R>°. A–epf kyû Ad°qfL$p, eyfp°` A_°
≈`p_ S>°hp rhL$pkiug ]°$ip° S> kdN∞
rh `f Apq^`–e ^fph[p l[p, `f¨[y
lh° [°dp¨ b]$gph iÍ$ \ep° R>°. 21 du
k]$udp¨ cpf[, Qu_ A_° L$p°qfep S>°hp
]°$ip°A° rhrh^ n°”p°dp¨ TX$ù ‚Nr[ kpû
R>°. lpgdp¨ k°hp n°”p°- b¢qL≠$N, hudp
L¨$`_uAp°, d_p°f¨S>_, èÆV$_-‚hpk,
[bubu n°” hN°f°_p° apmp° h^hp dp¨X$Èp°
R>°. Apr\ÆL$, fpS>qL$e, V°$L$_p°gp°ΔL$g$,
hN°f° `frbmp°A° Ïehı\p[¨” kam[p
A_° r_Ûam[p `f M|b dp°V$u Akf L$fu
R>°.
21 du k]$udp¨ k¨Qpg_° aº[
QugpQpgy L°$ Í$qY$N[ i•gudp¨ L$peÆ L$fhp_y¨
_\u, `f¨[y k[[ fu[° b]$gp[p S>[p _hp
hp[phfZ kp\° [pgd°g d°mhhp_p° R>°.
"Management is the practice of
conciously
shaping
organization'' kp¨‚[ ‚hplp°dp¨ _uQ°_p¨
L°$V$gp¨L$ n°”p°dp¨ æ$p¨r[L$pfu a°fapf \ep R>°.
1. dprl[u V°$L$_p°gp°Δ
2. op_h^ÆL$ k¨Qpg_
3. kïp°^L$ A_° rhL$pk
4. N∞plL$ k°hp hN°f°
1. dprl[u V°$L$_p°gp°Δ :
L$p°B`Z ‚L$pf_p Ïehı\p[¨”dp¨
]$p.[. k°hp n°”, kfL$pfu L°$ ı\pr_L$n°”,
i•nrZL$-k¨ı\pAp° hN°f°dp¨ A¤[_
V°$L$_p°gp°Δ A_° L$p°Á‡eyV$f_p° h`fpi
q]$_‚r[q]$_ h^[p° f¸p° R>°. iÍ$Ap[dp¨
b¢L$p° A_° hudp L¨$`_uAp°_p L$dÆQpfuAp°dp¨
rhfp°^_p° h¨V$p°m Dcp° \ep° l[p°, `f¨[y
h[Ædp_ kde kp\° [pgd°g d°mhhp dpV°$
[°_u Dèp°rN[p Ar_hpeÆ b_u NB R>°.
B-L$p°dkÆ, B-V≤°$B_vN, B-fuæ©$BV$d°fiV$
hN° f ° Ap° _ -gpB_ \hp\u k° h pAp°
TX$ù, kfm A_° Qp°Ω$k b_u R>°.
dp°V$pcpN_u Ïehı\pAp°dp¨ L$p°Á‡eyV$f
V°$L$_p°gp°Δ_p h`fpi\u _pZp¨L$ue
Ïehlpfp° A_° N∞plL$ kyrh^pAp°, `pf]$iÆL$
b_u R>°. b¢L$p°dp¨ X°$rbV$L$pXÆ$, æ°$qX$V$L$pXÆ$,
L$p°fb°qL≠$N, BfiV$f_°V$ b¢qL≠$N, A°°_uh°f
b¢qL≠$N hN°f° k°hpAp° TX$ù b_u R>°.
d°_°S>d°fiV$_° dprl[u A_° V°$L$_p°gp°Δ
`pR>m dp°Vp ‚dpZdp¨ _pZp¨L$ue bS>°V$_u
Ar_hpeÆ[p Dcu \B R>°. []$πD`fp¨[
L$dÆ Q pfuAp° _ ° ep° ¡ e [pgud A_°
kyrh^pAp° `|fu `pX$hp dpV°$ dp_hk¨`r—
`pR>m AgN fp°L$pZ S>Í$fu bfiey¨ R>°.
h[Ædp_ kdedp¨ _p_u _p_u
L¨$`_uAp°A° dprl[u A_° V°$L$_p°gp°Δ_p
n° ” ° _hu_ ip° ^ Mp° m p° L$fu, dp° V $u
L¨ $ `_uAp° _ u lfua b_u R>° . ]$p.[.
Ad°qfL$p_u du_u L$p°Á‡eyV$f b_ph[u
( ÷u¾f ykxoTMk fkì{Mko fkì÷us- Mkkð÷e - S. ðzkuËhk{kt yæÞkÃkf Au.)
ÞkusLkk
(38)
{u-2010
IBM L¨$`_u_° _p_u _p_u L¨$`_uAp°A°
Ïesº[N[ L$p°Á‡eyV$f b_phu lfuapBdp¨
läphu R>°. 1950 kyû Ap•^p°°rNL$,
S>N[dp¨ f°gh° dp°V$fL$pf, V°$rgap°_,
V°$rgN∞pa, hN°f°_° L$pfZ° dp°V$p¨ Ap•^p°rNL$
N©lp° Ası[–hdp¨ ApÏep¨ l[p¨. `f¨[y 21
du k]$udp¨ D–`p]$_ A_° qh[fZ dpV°$
`kÆ_g L$p°Á‡eyV$f° AgN ı\p_ ‚p· L$eyÆ
R>°, S>°_° L$pfZ° dprl[u_u Ap` g° TX$ù
A_° Ap°R>u MQpÆm b_u R>°. 1977dp¨
Ad°qfL$p_u A°`g L¨$`_uA° `kÆ_g
L$p°Á‡eyV$f rhL$kpÏey¨ l[y¨. –epfbp]$
1981 dp¨ IBM º¨`_uA° b_phhp_y¨
iÍ$ L$ey.Æ 1990 _p ]$peL$pdp¨ BfiV$f_°V$_p°
Dèp°N rhipm `pep `f iÍ$ \ep°.
Ïehı\p[¨” A°L$dp° L°$rfi÷[_° b]$g°
qhL°$qfi÷[ bfiep¨ A_° Ïesº[Ap° ıh[¨” fu[°
L$peÆ L$f[p \ep. dp°V$p D^p°Np°_u kp\° kp\°
_p_p D^p°Np°_p° `Z rhL$pk iºe bfiep°.
cpf[dp¨ `Z rhrh^ n°”p°dp¨
dprl[u A_° V°$L$_p°gp°Δ Ïep` h^hp
dp¨X$Èp° R>°. S>°\u ^¨^p¨Lu$e A°L$dp°dp¨ M|b
dp°V$p ‚dpZdp¨ d|X$ufp°L$pZ S>Í$fu b_i°,
S>° A¨N° k¨QpgL°$ ep°¡e _pZp¨L$ue ‚hpl_p°
rhQpf L$fhp° `X$i°. V°$L$_p°gp°ΔL$g
`qfh[Æ__° L$pfZ° D¤p°Np°A° L$ep ‚L$pf_u
hı[y_ÿ D–`p]$_ L$fu b≈fdp¨ d|ºhy¨ , L°$hp¨
‚L$pf_p¨ kp^_p° hp`fhp¨, L°$hu fu[°
D–`p]$_ L$fhy¨ hN°f° bpb[p° `f d°_S° >d°fiV°$
›ep_ Ap`hy¨ `X$i°. ]$p.[. Ad°qfL$p_p
bpep°-V°$L$_p°gp°ΔL$g D–`p]_$dp¨ ≈`p_°
L$f°gp a°fapfp° `X$L$pfÍ$` bfiep R>°. Apd
dprl[u A_° V°$L$_p°gp°Δdp¨ \[p¨ `qfh[Æ_p°
d°_S° >d°fiV$ dpV°$ dyÌL°$guÍ$` b_i°. ApS>°
R>°L$ ]y$f_p _p_pdp¨ _p_p NpdX$p_p° kpdpfie
Ïesº[ L°$ M°X|$[ [\p dS|>f hNÆ dp°bpBg
[°dS> BfiV$f_°V$ k°hp_p° Dèp°N L$f[p° \B
Nep° R>°. V$pV$p, A°fV°$Bg, qfgpefik,
BSNL hN°f° ° _°V$hLÆ$ L¨$`_uAp°A° kdN∞
ÞkusLkk
]°$idp¨ _°V$hLÆ$dp¨ TX$ù ‚Nr[ kpû R>°.
Ap rhL$pk_° `qfZpd° N∞plL$_p b≈f
rhj°_u ≈ZL$pfudp¨ h^pfp° \ep° R>°.
N∞plL$p° lfua hı[y_p cphp°, NyZh—p,
hı[y_y¨ V$L$pD`œ¨ hN°f°_u QL$pkZu
L$fu `k¨]$Nu_u QuS>hı[yAp° Mfu]$u
iL°$ R>°. BfiV$f_°V$_p rhL$pk_° L$pfZ°
rh b≈f ı\pr_L$ b≈fdp¨
`qfhr[[Æ \ey¨ R>°.
cpf[dp¨ B-L$p°dkÆ A_° BNh_Æfik_° L$pe]°$kf ıhÍ$` Ap`hp dpV°$
7 du S|>_ 2000 _p fp°S> Bfiap°fd°i_
A_° V°$L$_p°gp°Δ A°L$V$, 2000 `kpf
L$fhpdp¨ ApÏep° R>°.
2. op_ h^ÆL$ k¨Qpg_ :
ApS>_p S>dp_pdp¨ op_ A° isº[
R>°. `f¨`fpN[ op_ A_° L$p•iÎe Ap
`qfh[Æ_ eyNdp¨ Qug iL°$ [°d _\u.
L¨$`_uA° `p°[p_° V$L$phu fpMhp dpV°$ k[[
iuM[p fl°hÿ `Xi°. `l°gp¨ L¨$`_uAp° op_
h©s›^dp¨ TpTp° fk ]$pMh[u _ l[u, `f¨[y
lh° op_ k¨`p]$_ L$fhp h^y ‚e–_iug
b_u R>°. bys›îpmu Ïesº[Ap° ‹pfp
D]π$ch[p _hp rhQpfp° - øepgp°_y¨
TX$`\u Ap]$p_ - ‚]$p_ \pe A_° [°_y¨
Ïep`pfu L$fZ \pe [° ‚dpZ°
Ïehı\p[¨”_u Np°W$hZu L$fhu `X$i°.
_p°g°S> d°_°S>d°fiV$_p° kp• ‚\d øepg
d°_S° >d°fiV$_p NyfA
y p°_p Nyfy ùV$f A°a X≤$Ω$f° Ap‡ep° l[p°. 1992 dp¨ B¡g°̈fiX$
d°_°S>d°fiV$ r_ÛZp[ QpÎkÆ l°fiX$uA°
S>ZpÏey¨ L°$ "" ApS>_p° ^¨^p° dyøe–h°
bp•qŸL$ k¨`r— `f Ap^pqf[ R>° A_° Ap
bp•s›^L$ k¨`r[ Ïesº[Ap°_p dNS> A_°
l]$edp¨ fl°gu R>°.
ANpD d° _ ° S >d° fi V$_p° _ap°
dp_hisº[ A_° L¨$`_u_u rdgL$[p° `f
Ap^pqf[ l[p°. `f¨[y lh° L¨$`_u_p _ap_y¨
ı\p_ bys›îsº[A° M|¨Qhu gu^y¨ R>°.
(39)
op_h^ÆL$$ k¨Qpg_dp¨ op_ ‚p· L$fhy¨,
k¨Nl
∞ L$fhp°, _hp rhQpfp° D–`fl L$fhp,
dprl[u_y¨ ep°¡e rh[fZ L$fhy¨ hN°f° bpb[p°
Ar_hpeÆ b_u R>°. Ïehı\p[¨” L°$ ^¨^p_u
kd©qŸ_p° Ap^pf ^¨^p_p V≤$°X$dpLÆ$,
L$p°ùfpBVπ$k, `°V$fiV$πk A_° [°dp¨ L$peÆ L$f[p
L$dÆQpfuAp°_u byq›^ L$p•iÎe `f r_cÆf
R>° aº[ dprl[u c°Nu L$fhu A° op_ _\u
`f¨ [ y Ap op__p° Dèp° N r_ZÆ e
‚qæ$epdp¨ ep°¡e fu[° L$fu iL$pe [p° S> [°
dl–h_y¨ R>°. k°hp Ap`[p¨ A°L$dp°_y¨
k¨Qpg_ Ïehkpeu A°L$dp° L$f° R>°.
Ad°qfL$p_u S>_fg dp°V$kÆ L¨$`_uA° S>¨Nu
fp°L$pZ a°L$V$fu, e¨”p° S>°hu rdgº[p°dp¨ L$eyÆ
R>°. ƒepf° ap°XÆ$ L¨$`_uA° op_ L°$ byq›^
L$p•iÎe `pR>m h^y fp°L$pZ L$f°g R>°.
ApS>_p S>dp_pdp¨ ^¨ ^ p_u qL≠ $ d[u
rdgL$[p° _ u S>° d dp_h k¨ ` r— `Z
^¨^p_u qL≠$d[u rdgL$[p° NZhpdp¨ Aph°
R>°. ≈`p__u L¨$`_uAp° [°_p R>°Îgpdp¨
R>°Îgp L$pfuNf_° D–`p]$_ D`fp¨[
NyZh—p_u ≈mhZu L$fhp_u S>hpb]$pfu
kp¨°`° R>°. Ad°qfL$pA° qhQpf A_° L$peÆ_°
AgN `pX$Èp R>°, ƒepf° ≈`p_° rhQpf
A_° L$peÆ_° L$pd]$pfp°dp¨ L°$rfi÷[ L$epÆ R>°,
S>°_p `qfZpd° QuS>hı[yAp°dp¨ h•rh›e
h›eÿ R>°.
Ad°qfL$p, eyfp°`, A_° ≈`p__u
A_°L$ L¨$`_uAp° `p°[p_p L$dÆQpfuAp°_°
k°du_pfp°, hLÆ$ip°` hN°f°dp¨ cpN g°hp
dp°L$g° R>°. rh_u L°$V$guL$ L¨$`_uAp°A° Sy>]$u
Sy>]$u eyr_hrkÆV$uAp° kp\° `p°[p_p k¨b¨^p°
‚ı\pr`[ L$epÆ R>°. rh°]$° i_u OZu ≈Zu[u
L¨$`_uAp°A° `p°[p_p L$dÆQpfuAp°_° [pgud
Ap`hp dpV°$ `p°[p_u eyr_hrkÆV$uAp° Dcu
L$fu R>°. ]$p.[. d°L$X$p°_pÎX$ L¨$`_uA°
riL$pNp°dp¨ d°L$X$p°_pÎX eyr_hrkÆV$u_u
ı\p`_p L$fu R>°. Ap eyr_hrkÆV$udp¨
`p°[p_p L$dÆQpfuAp°_° r_erd[ [pgud
{u-2010
Ap`hpdp¨ Aph° R>° . cpf[dp¨ `Z
op_h^ÆL$ k¨Qpg__u ûd° ûd° dΩ$d
iÍ$Ap[ \B R>° . ]$p.[ IIM S>° h u
k¨ ı \pAp° d p¨ \ u D—wZ \e° g p
rh¤p\wAp°_° _p°L$fu_u Dƒƒhg [L$p° dpV°$
L°$Á`k BfiV$fÏey fpM° R>°. dp°V$pcpN_u
rbT_° k ıL| $ g rh¤p\wAp° _ ° ≈° b
V≤$° B_vN dpV°$ L¨$`_uAp°dp¨ dp°L$g° R>°. ≈°b
dpV°$ `p°[p_u k¨ı\pAp°dp¨ S> cf[u_u
‚qæ$ep L$f° R>°. ]$p.[. r”h°fi÷d M$p[°
Ap[ffpÙ≤$ue kpdpΔL$ D¤p°N kplrkL$
k¨ı\p_u ı\p`_p L$fhpdp¨ Aphu R>°. Ap
k¨ı\p A¨^ Ïesº[Ap°_° D¤p°N kplrkL$
b_hp dpV°$ [pgud Aph° R>°. ùV$f A°a
X≤°$Ω$f crhÛe cpøey¨ R>° L°$ 21 du k]$u
op_ Ap^pqf[ lfuapBhpmu li° .
dpBæ$pkp°„V$ L¨$`_u_p° dprgL$ rbgN°V$π k
byr›^Qp[yeÆ hX°$ rh_p kp•\u h^y ^r_L$
Ïesº[ bfiep R>°.
op_ k¨Qpg_ ‚qæ$ep_u L¨$`_u `f
L°$hu Akf \B R>°. [°_y¨ d|ÎepL¨$_ A_°
dp`Zu L$fhu A° k¨Qpg_ dpV°$ kp•\u dp°V$p
`X$L$pf R>°.
3. iïp°^_ A_° rhL$pk :
]y$r_ep_p ApNm `X$[p kd©›^
]°$ip°A° _hu_ V°$L$_p°gp°Δ rhL$kphhp dpV°$
iïp°^_ A_° rhL$pk n°”° Myb dp°V$p
‚dpZdp¨ fp°L$pZ L$f°g R>°. ≈`p__u
kp°_u, lp°fiX$p, L$p°_pfiey hN°f° L¨$`_uAp°A°
Ap n°”dp¨ cpf° fp°L$pZ L$eyÆ R>°. ƒepf°
cpf[dp¨ ]$hp_u L¨$`_uAp° qkhpe_u Afie
L¨$`_uAp°A° iïp°^_ n°”° Oœ¨ Ap°Ry>¨
fp°L$pZ L$f°g R>°. Ad°qfL$p_u k°guL$p°_
h°guA° lpXÆ$h°f A_° kp°aV$h°fdp̈kp•\u h^$pf°
d|X$ufp°L$pZ L$f°g R>°. Ap L$peÆ dpV°$ kplrkL$
d|X$u_u S>Í$fuep[ Ecu \pe R>°. D¤p°N
kplrkL$p°, _hu_ ip°^p°, rhQpfp° A_°
V°$L°$_p°gp°Δ `pR>m `p°[p_u d|X$u_p° kp•\u
h^y Dèp°N L$f° R>°. rh_p ApNm `X$[p
ÞkusLkk
]°$ip°dp¨ L$dÆQpfuAp°_° _hu_ ip°^Mp°mp° dpV°$
‚p°–kpl_p° Ap`hpdp¨ Aph° R>°. A°L$
dp°S>Zu ‚dpZ° f006 _p hjÆdp¨ kïp°^_
A_° rhL$pk `pR>m Í$. 478 AbS>
X$p∑gkÆ MQÆhpdp¨ ApÏep l[p. rb∞qV$i
kfL$pf° [p. 15 - 11-2007 _p fp°S>
blpf `pX°$g A°L$ [pfZ ‚dpZ° Ap n°”
`pR>m rh_u ApNm `X$[u 1250
L¨$`_uAp°dp¨ cpf[_u aº[ kp[ S>
L¨ $ `_uAp° _ p° kdph° i \pe R>° . Ap
L¨$`_uAp°_p° rhdp¨ æ$dp¨L$ _uQ° ‚dpZ°
R>°.
æ$d_¨
1
2
3
4
5
6
7
L¨$`_u_ÿ _pd
V$pV$p dp°V$kÆ
f°_b°L$ku
L°$r`V$L$rdfik Bfiap°
X$pÆ. f°Õ$$uT g°bg
dpBfiX$ ‰u L$fiktÎV$N
k_apdpÆ
drlfi÷ A_° drlfi÷
rhæ$dp¨L$
01
683
861
71
079
102
1147
k¨ i p° ^ _ n° ” dp¨ Ad° q fL$p,
≈`p_, S>dÆ_u, ‰pfik A_° rb∞V$__u
L¨$`_uAp°A° Ly$g 81% S>°V$gu fL$d_y¨
fp°L$pZ L$f°g R>°.
4. N∞plL$ k°hp :
ApS>_p rhL$pkiug A_°
lfuapBeyº[ S>dp_pdp¨ N∞plL$ k°hpdp¨
b]$gph ApÏep° R>°. ApS>° kdN∞gnu
b≈f ArcNddp¨ ]$f° L $ N∞ p lL$_°
Ïesº[N[ N∞plL$ [fuL°$_p ÷rÙ$L$pZ\u
≈°hpdp¨ Aph° R>°. hı[y_p Í$`, f¨N,
ApLp$f, `°qL≠$N hN°f°dp¨ a°fapf L$fu
N∞plL$p_° h^ydp¨ h^y ApL$jÆhp dpV°$ ‚e–_p°
L$fhpdp¨ Aph° R>°. ƒepf° N∞plLp° `p°[p_u
S>Í$fuep[p°, ArcÍ$Qu, V°$hp°, _pZp¨L$ue
AphL$p° hN°f°_° ›ep_dp¨ fpMu ep°¡e
`k¨]$Nu_p° dpg Mfu]$hp_p° AqcNd
fpM° R>°. ‚h[Ædp_ kdedp¨ N∞plL$p°_°
(40)
b≈fdp¨ `p° [ p_u `k¨ ] $Nu_u hı[y
Mfu]$hp OZp rhL$Î`p° dm° R>° .
dpL£$V$vN_p _hp ArcNddp¨ N∞plL$_p
k¨[p°j_p ı\p_° N∞plL°$ `p°[° MQ£gp¨
_pZp¨_p ‚dpZdp¨ ep°¡e `k¨]$Nu_u
hı[y dm° R>° L°$ _rl [°_p `f rhi°j cpf
d|L°$ R>°. Ap D`fp¨[ N∞plL$p°_° hı[y_u
Mfu]$u dpV°$ b¢L$p° L°$ _pZp¨L$ue k¨ı\pAp°
[fa\u kfm l·°\u gp°__u `Z khg[
dm° R>°. Apd k¨Qpg_° ^¨^pdp¨ kam[p
d°mhhp [°dS> [°dp¨ V$L$u fl°hp dpV°$
V|¨$L$pNpmp S> _rl `f¨[y gp¨bpNpmp_p
k¨b¨^p° N∞plL$p° kp\° bp¨^hp `X$i°.
h•rL$fZ_° L$pfZ° ApS>° cpf[dp¨
R>°L$ R>°hpX$p_p _p_pdp¨ _p_p NpdX$pAp°dp¨
`Z L$p°L$pL$p°gp, `°‡ku \Ákk` S>°hp¨
ùZpÄp° dm[p¨ \ep¨ R>°. d°L$X$p°_pÎX$,
ùTplV$, L$p°L$pL$p°gp S>°hu L¨$`_uAp°A°
‰°fiQpBT `›^r[ ‹pfp kdN∞ rhdp¨
`p°[p_u QuS>hı[yAp°_u ApNhu dp¨N
Dcu L$fu R>°.
Apd k¨Qpg_° qh_p ı`^pÆ–dL$
b≈fdp¨ V$L$u fl° h p dpV° $ dprl[u
V°$L$_p°gp°Δ, op_h^ÆL$ k¨Qpg_, iïp°^_
A_° rhL$pk [°dS> N∞plL$ k°hp `f“h° `|f[y¨
›ep_ L°$qfi÷[ L$fhy¨`X$i°. ùV$f A°a X≤$Ω$f°
`p°[p_p _hp `yı[L 'Management
challenges for the 21st century'
dp¨ 21du k]$u dpV°$ L°$V$guL$ ^pfZpAp°
Apù R>°. S>° _apL$pfL$ A_° rb_ape]$pL$pfL$
Ïehı\p[¨”p°° [°dS> Ïesº[Ap° dpV°$ OZu
dpNÆ]$iÆL$ R>°. d°_S° >d°fiV$_u _hu Í$`f°Mp,
_hu_ ÏeylfQ_p, dprl[u_p `X$L$pfp°,
Ly$im L$pd]$pfp°_u D–`p]$L$[p `p°[p_u ≈[°
k¨Qpg_ L$fhy¨ hN°f° d°_S° >d°fiV$ `X$L$pfp°dp¨
hl°¨Qpe°g R>°. k¨Qpg_ qh_p k[[
b]$gp[p ‚hplp° kp\° [pg d°mh[p fl°hÿ
`X$i°.
•••
{u-2010
økúk{søkík
yufðeMk{e MkËeLkwt økúk{eý økútÚkk÷Þ
– «fkþ þkn
ykÃkýk ËuþLkku ¾uzqík òøkúík ÚkÞku Au. íkuLke ¾uíkeðkze ûkuºku ykðu÷ Lkðe Lkðe xufrLkfkuLkku WÃkÞkuøk
fhe ftEf «kÃík fhðwt Au. íÞkhu òu økúk{eý økútÚkk÷Þku{kt òýfkhe ykÃkíke ðuçkMkkRxku «kËurþf
¼k»kk{kt Mkw÷¼ fhkþu íkku ykÃkýku ¾uzqík rMkrØyku Ãkk{þu.
økútÚkk÷ÞLke MkeÄeMkkËe ÔÞkÏÞk yu
ÚkkÞ , fu ßÞkt {kLkð rð[khku, yLkw¼ðku
íkÚkk íkuLke su íku sYrhÞkíkku Mktíkku»kíkwt
MkkrníÞ ÃkwMíkfku, Mkk{rÞfku, Mke.ze.,
ze.ðe.ze., ðuçkMkkRx rð. MðYÃku Mkw÷¼
fhíkwt MÚk¤.
(1) su økk{{kt yk økútÚkk÷Þ h[kÞ
íku{kt íku økk{{kt ÃkuËk Úkíke
¾uíkÃkuËkþ{kt
hkusçkhkusLkk
AuÕ÷k{kt AuÕ÷k ¼kðkuLke
òýfkhe ykÃkíke ðuçkMkkRx
nkuÞ.
(2) økk{{kt Úkíke ¾uík ÃkuËkþLkwt W¥k{
rçkÞkhý õÞkt Lku fE ®f{íku {¤u
Au. íkuLke òýfkhe ykÃkíke
ðuçkMkkRx íku økútÚkk÷Þ{kt nkuÞ.
(3) økk{{kt Úkíke ¾uíkÃkuËkþ{kt Úkíkk
hkuøkku rLkðkhðkLke Ëðk fE Lku
õÞkt WÃk÷çÄ Au ? íkuLke ®f{ík
fux÷e ? íku fE heíku ¾uíkÃkuËkþ
Ãkh Aktxðe ? rð. ík{k{ {krníke
(4)
(5)
(6)
(7)
¾heËe/¾kíkh rð. ¾heËe,
ykÃkíke ðuçkMkkRx íku økútÚkk÷Þ{kt
rçkÞkhý ¾heËe{kt yÃkkíke
Mkw÷¼ nkuÞ.
MkçkrMkzeLke {krníke, íku {kxu fhðk{kt
økk{Lke ¾uíke{kt ðÃkhkíkk MkkÄLkku
ykðíke fkÞoðkneykuLke ík{k{
suðk fu n¤, xÙuõxh rð. õÞkt
rðøkíkku Ãkqhe Ãkkzíkwt MkkrníÞLke
Mkkhk Lku MkMíkk íkÚkk W¥k{
ðuçkMkkRx íÞkt Mkw÷¼ nkuÞ.
økwýð¥kkðk¤k {¤u íkuLke {krníke
ykÃkíke ðuçkMkkRx íÞkt Mkw÷¼ (8) ¾uíkeLke s{eLk ¾heËðe fu
ðu[ðe su ytøku þwt Lku fE
nkuÞ.
fkÞoðkne fhðe ? 8-y Lkku
¾uíkeLkkt MkkÄLkku ¾heËðk çkUf÷kuLk
Qíkkhku rð. {u¤ððk þwt Lku õÞkt ?
fE fE çkUfku ykÃku Au ? íkuLkku
fE fkÞoðkne fhðe su ytøkuLke
ÔÞksËh fux÷ku ? ÷kuLk {u¤ððk
MktÃkqýo òýfkhe ykÃkíke
sYhe ËMíkkðuòu õÞkt ? rð. ÷kuLk
ðuçkMkkEx íÞkt Mkw÷¼ nkuÞ.
{u¤ððk sYhe ík{k{ rðøkíkkuLke
òýfkhe ykÃkíke ðuçkMkkRx íÞkt
WÃkhktík 7-y ð¥kk 7-12 Lkk
QíkkhkykuLke {krníke Ãký íku
Mkw÷¼ nkuÞ.
ykÃkíke nkuÞ.
økk{{kt Úkíke ¾uíkÃkuËkþ {kxu
W¥k{ ¾kíkhku fÞk fÞk ? íku õÞkt (9) ykÃkýk ËuþLke {kuxk ¼køkLke
¾uíke ðhMkkË ykÄkrhík Au. íÞkhu
Lku fE ®f{íku {¤u Au ? íkuLke
ðhMkkË íkÚkk yLÞ nðk{kLkLke
Mkw÷¼ nkuÞ.
òýfkhe - ykøkkne fhíke
Mkhfkh©e îkhk xÙuõxh rð. MkkÄLk
ðuçkMkkRx íÞkt Mkw÷¼ nkuÞ.
ÞkusLkk
(41)
{u-2010
(10) ßÞkt Lknuh-®Mk[kE MkwrðÄk nkuÞ
íÞkt íkuLkk [k÷w-çktÄ Úkðk ytøkuLke
{krníke ykÃkíke ðuçkMkkRx íÞkt
Mkw÷¼ nkuÞ.
(11) þkf¼kS
íkÚkk
V¤Lkk
çkòh¼kðku, íkuLkwt Mkkhwt rçkÞkhý,
íku{kt Úkíkk hkuøk rLkðkhýLkkt WÃkkÞ
íkuLke Ëðk íkÚkk íku {kxuLkk ¾kíkh
rð. Lke ík{k{ òýfkhe íÞkt
Mkw÷¼ nkuÞ.
(12) ykÃkýk Ëuþ{kt {kuxk ¼køkLke
¾uíke Ãkþw îkhk Úkíke nkuÞ Au.
íÞkhu ÃkþwLke W¥k{ yki÷kË ftE ?
íku õÞkt ftE ®f{íku {¤u Au ? òu íku
{ktËk Ãkzu íkku rsÕ÷k fu íkk÷wfkLkk
økk{u ykðu÷ Ãkþw Ëðk¾kLkkLkku
VkuLk-VuõMk Lktçkh rð. Lke {krníke
íkÚkk íkuykuLke Ëðk õÞkt {¤u ? rð.
ík{k{ {krníke ykÃkíke ðuçkMkkRx
íÞkt Mkw÷¼ nkuÞ.
(13) s{eLk {nuMkq÷Lkkt ËhkuLke
Mkw÷¼ nkuÞ.
(14) økk{zk{kt [k÷íke {h½k WAuh,
«ð]r¥k {kxu sYhe {h½kLke W¥k{
yki÷kË, íku{Lkku ¾kuhkf, íku{Lku
Úkíkk hkuøkkuLkkt WÃk[kh, $zk
rðøkuhuLkk çkòh, íkuLkk ¼kðku rð.
MktçktÄe AuÕ÷k{kt AuÕ÷e {krníke
ykÃkíke ðuçkMkkRx íÞkt Mkw÷¼
nkuÞ.
(15) ÃkkuíkkLke ¾uík ÃkuËkþLkku ¼kð Mkkhku
ykðu íku {kxu ¾uzqíkku nðu ÃkkuíkkLkku
{k÷ ðuÃkkheykuLke {kVf fkuÕz
Mxkuhus{kt {qfíkk nkuÞ Au. ÃkkuíkkLkk
rsÕ÷k{kt ykðu÷ fkuÕz MxkuhuòuLke
{krníke, ¼kzw, {k÷ {qfðk
÷uðkLkku Mk{Þ ðøkuhu sYhe VkuLkVuõMk Lktçkh MkrníkLke ík{k{
ÞkusLkk
Mkw÷¼ nkuÞ.
yksLkku ¼khíkeÞ økúk{eý ¾uzqík
ðhMkkË Ãkh rLk¼oh Lk hnuíkkt çkkøkçkøke[k, {h½eÃkk÷Lk, {kA÷eÃkk÷Lk
suðe ðifÂÕÃkf ykðfLkkt Lkðk Mºkkuíkku
ÃkuËk fhe hÌkku Au. Lkðe ¾uíke íkÚkk Lkðe
Lkðe xufrLkf îkhk yksLkku ¾uzqík Mkkhe
f{kýe fhe hÌkku Au.
{nkhk»xÙLkk LkkrMkf rsÕ÷kLkk
LkkLkfzk økk{ LkkÞøkktð{kt hnuíkku MkwrLk÷
fhfzu Ãknu÷k ðhMkkË ykÄkrhík ¾uíke
fhíkku íÞkhu ÃkkuíkkLkk ÃkrhðkhLkwt økwshkLk
{nk{wMkeçkíku fhe þfíkku Ãkhtíkw AuÕ÷k
[kh ð»kkuoÚke {kR¢ku ®M«f÷h ®Mk[kE
ÃkØríkyu þkf¼kSLke ¾uíke þY fhíkk
íkuLke ðkŠ»kf ykðf A ÷k¾ YrÃkÞk Ãkh
ÃknkU[e.
yu s heíku íku÷tøkýLkk {whÚkzLkk
32 ð»keoÞ Þ÷k÷k ©erLkðkMk ÃkkMku
Võík [kh yufhLkwt s ¾uíkh Au, Ãkhtíkw
nðu íkuyku rzÙÃk ®Mk[kE yLku {kR¢ku
®Mk[kE xufrLkf ÃkkuíkkLke ykMkÃkkMkLkk
¾uzqíkkuLku ðu[e hÌkk Au. suÚke íkuLke
ykðf ðÄe.
Ãkrù{ çktøkk¤Lkku ðÄo{kLk rsÕ÷ku
ËuþLkku yuf{kºk yuðku rsÕ÷ku Au, su
MktÃkqýoÃkýu RLxhLkuxÚke òuzkÞu÷ku Au.
íÞktLke Ãkt[kÞík yk¾kÞu rsÕ÷k{kt
rðrzÞku fkuLVhLMk Þkusu Au.
{ËwhkE
LkSf
ðÂÕ÷Þ{÷Ãkwh{Lkk Lkðk {whwøkLku
ÃkhtÃkhkøkík ¾uíke AkuzeLkðe ¾uíke fhíkk
ÄkÞko fhíkk ðÄw Mkkhk Ãkrhýk{ku
{u¤ÔÞk. Ãknu÷k íkuyku [k, fkuVe, fk¤k
{he y™u þuhze Wøkkzíkk níkk. nðu
íkuyku çke ðøkhLke Úkkì{MkLk îkhk Wøkkze
hÌkk Au. suLkwt ðkŠ»kf WíÃkkËLk
10,000 xLk sux÷wt ÚkkÞ Au.
(42)
yk yLku ykðk yLkuf áüktíkku
òuíkkt ÏÞk÷ ykðu Au fu, ykÃkýk
ËuþLkku ¾uzqík òøkúík ÚkÞku Au. íkuLke
¾uíkeðkze ûkuºku ykðu÷ Lkðe Lkðe
xufrLkfkuLkku WÃkÞkuøk fhe ftEf «kÃík
fhðwt Au. íÞkhu òu økúk{eý
økútÚkk÷Þku{kt WÃkhkuõík òýfkhe
ykÃkíke ðuçkMkkRxku «kËurþf ¼k»kk{kt
Mkw÷¼ fhkþu íkku ykÃkýku ¾uzqík WÃkh
òuE íkuðe rMkrØyku Ãkk{þu.
MktË¼o LkkUÄ :
1. økk{zkyku nkRxuf çkLke hÌkk Au.
‘økwshkík r{ºk’ ËirLkf hrððkh ÃkqŠík
íkk. 28-02-2010
økúkBÞ økútÚkk÷Þ {kxu WÃkÞkuøke
ðuçkMkkExku
Organizations
Websites
1.Central Plantation Crops Research Institute
http://www.cpcri.nic.in
2. Council for Tribal and Rural Development
http://www.ctrclorissa.org.
3. District Rural Development Agency
http://clrdalatur.india.com
4. Food And Agricultural Organization
http://www.fag.org.
5. Rural Development
http://www.ruraldevelopment.
org
6. Friends of Tribal Society
http://www.fts.india.org
7. Indian Council of Agricultural Resarch
http://www.in/icar
8. Ministry of Agricultural
http://ndmindia.nic.in
9. Ministry of Tribal Affairs
http://www.nic.in
10. National Bank for Agriculture and Rural
Development
http://www.nabard.org
11. National Institute or Rural Development
http://www.nird.org
•••
{u-2010
yr¼øk{
[k÷ku Mkþõík yLku rð[khðtík yr¼øk{ fu¤ðeyu
- zkp. nhÃkk÷ hkýk
hk»xÙLke MkkÚku hk»xÙrník yLku hk»xÙ{kt ðMkLkkh Ëhuf «òykuLkwt «òrník íku{kt Mktf¤kÞu÷wt nkuÞ Au. «òLku
Mkk[ku hkn Ëþkoðe íkuLku ÞkuøÞ rËþk íkhV rðfkMkkuL{w¾ fhkððkLke Vhs ykÃkýe MkkiLke Au. ykÃkýu ¼÷u
fkuEÃký Ä{o fu Mkt«ËkÞ{kt {kLkLkkhk nkuEyu Ãký ßÞkhu-ßÞkhu hk»xÙLke ðkík ykðu íÞkhu-íÞkhu ykÃkýu
ykÃkýk {ík¼uËku, rð¾ðkËku Lku yufçkksw {qfe hk»xÙrník íkhV s ykÃkýwt æÞkLk fu¤ðkðwt òuEyu yLku yu
íkhVLkku yr¼øk{ ykÃkýu Mkkiyu fu¤ððku s òuEyu.
Mkkt «ík
Mk{Þ{kt ykÃkýu Mkki
¼khíkðkMkeykuyu yuf Mkþõík, Mkçk¤,
Mkfkhkí{f yLku rð[khðtík yr¼øk{
fu ¤ ððkLke yrøkú { sYrhÞkík Au .
Mkfkhkí{f yr¼øk{{kt hkøkîu»k, ÃkûkkÃkûke,
Ÿ[-Lke[ suðe çkkçkíkkuLku fkuE MÚkkLk Lk s
nkuE þfu. çk÷fu íkuLkk MÚkkLku Mk{kLk¼kð,
Mk{íkkðkËe rð[khku, ¼kE[khku, fku{e
yu¾÷kMk yLku þktrík íkÚkk Mk{kLk yrÄfkhku
s nkuE þfu. yk {kxu yksu sYh Au MðMÚk
yLku îu»khrník rð[khku yLku ykËþkuLo ke. íku
rð[khku, ykËþkuoLku Mk{S, rð[khe íkuLkwt
Mkk[k yÚko{kt MktðÄoLk fhðwt yrík ykð~Þf
Au. hk»xÙLku Mk{ŠÃkík yLku hk»xÙkuíÚkkLkLku
rðfrMkík fhe Mk{ks yLku hk»xÙ{kt hk»xÙeÞ
yufíkk, Mkk{krsf Mk{¼kð yLku ykŠÚkf
Mk{kLkíkk ÷kðLkkh yr¼øk{ fu¤ððkLke
yksLkk Mk{ÞLke íkkíke {ktøk Au. yksu
«k{krýfÃkýu yLku ðVkËkheÃkqðof ykÃkýu
Mkkiyu yuf MkrnÞkhku, MkðoLkwt fÕÞký
fhLkkhku yu f W{Ëk yr¼øk{
fu ¤ ðeþw t íkku s ykÃkýu Mkki xfe
þfeþwt, Lk®níkh ykðLkkh rËðMkku{kt
ykÃkýk Mkki L kk yÂMíkíð Mkk{u s
yLkuf Ãkzfkhku Q¼k Úkþu.
yksLkk Mk{Þ{kt fnu ð kíkk
çkwrØSðeyku, fnuðkíkk hk»xÙðkËeyku,
fnuðkíkk Mkk{krsf - hksfeÞ fkÞofhku,
Lkuíkkyku, íkÚkk fnuðkíkk MkkÄwyku ßÞkt MkwÄe
Ãkkuíkefk MðkÚkkuo íÞsþu Lk®n yLku ßÞkt
MkwÄe yLÞkÞLku yLÞkÞ íkhefu hsq fhþu
Lk®n íÞkt MkwÄe ðíko{kLk{kt Mkk[e hksfeÞ,
Mkk{krsf, ykŠÚkf fu ÄkŠ{f Mk{kLkíkk
÷kðe þfkþu Lk®n. yufçkksw, ykÃkýu
hk»xÙLkk rðfkMkLke ðkík fhíkk nkuEyu yLku
çkeSçkksw, hk»xÙLku yÄkuøkrík íkhV ÷E
sE hnu÷k íkíðku MkkÚku nkÚk r{÷kðeyu;
yufçkksw, MkøkktðkË, ¼úük[kh suðe
çkËeyku Mkk{u swtçkuþ WÃkkzðkLke ðkík
fheyu íkku çkeSçkksw , Ãkku í kkLkkt s
Mkøkktðnk÷ktykuLku XuhXuh økkuXðe ËEyu;
yufçkksw, Lkiríkf yk[hýLke ðkíkku fheyu
íkku çkeS çkksw, Ãkkuíku s yLkiríkf yLku Lk
Aksu íkuðk fkÞkuo fheyu yu þku¼LkeÞ
LkÚke.
ßÞkt MkwÄe ykÃkýu Mkki ykðk Ët¼e,
ZkUøke-Äwíkkhk yLku Mk{ksLku ytËhÚke fkuhe
¾kLkkhk íkfðkËeyku, YrZðkËeykuLke
Ãkku÷ ¾ku÷þwt Lk®n íÞkt MkwÄe Mk{ks fu hk»xÙ
Mkk[e rËþk{kt fu¤ðkþu Lk®n. Mk{ks-
hk»xÙ{kt hnu÷k ykðk rî{w¾e ÔÞÂõíkíð
ÄhkðLkkhkykuLku yku¤¾e ÷uðkLke ¾qçk s
ykð~Þõíkk Au. fnuðkíkk ykðk Ãkk¾tze
yLku Ët ¼ e ÔÞÂõíkyku ÃkhÚke ÃkzËku
nxkððkLke ykÃkýe MkkiLke «Úk{ Vhs
Au. ¼÷u ykÃkýu fkuEÃký Mk{ks fu Ä{o
fu Mkt«ËkÞLkk nkuEyu Ãký ßÞkhu-ßÞkhu
íku{kt ¼úüíkk, yÄ{íkk yLku øktËfe òuEyu
íÞkhu-íÞkhu íkuLke Mkk{u rðhkuÄ LkkUÄkððkLkwt
MkknMk fheþwt íkku s Mk{ks-hk»xÙ{kt yuf
Mkk[e ÃkkhËŠþíkk, økríkþe÷íkk,
«k{krýfÃkýwt, Mk{kLkíkk yLku Mkk[e
«økrík íkhVLkk {tzký Úkþu.
hk»xÙLke MkkÚku hk»xÙrník yLku hk»xÙ{kt
ðMkLkkh Ëhuf «òykuLkwt «òrník íku{kt
Mktf¤kÞu÷wt nkuÞ Au. «òLku Mkk[ku hkn
Ëþko ð e íku L ku Þku ø Þ rËþk íkhV
rðfkMkkuL{w¾ fhkððkLke Vhs ykÃkýe
MkkiLke Au. ykÃkýu ¼÷u fkuEÃký Ä{o fu
Mkt«ËkÞ{kt {kLkLkkhk nkuEyu Ãký ßÞkhußÞkhu hk»xÙLke ðkík ykðu íÞkhu-íÞkhu
ykÃkýu ykÃkýk {ík¼uËku, rð¾ðkËku Lku
yufçkksw {qfe hk»xÙrník íkhV s ykÃkýwt
æÞkLk fu¤ðkðwt òuEyu yLku yu íkhVLkku
yr¼øk{ ykÃkýu Mkki y u fu ¤ ððku s
( ÷u¾f©e þk{¤ËkMk ykxoTMk fkì÷us, ¼kðLkøkh{kt RríknkMkLkk «kæÞkÃkf Au.)
ÞkusLkk
(43)
{u-2010
òuEyu. hk»xÙ fu Mk{ks Mkk{u fkuEÃký
ykVík fu Mktfx ykðe Ãkzu íÞkhu ykÃkýu
Mkkiyu MkkÚku {¤e íkuLkku Wfu÷ ÷kððku
òuEyu íkÚkk ykÃkýk{ktLke Mkk[e yufíkkLku
«MÚkkrÃkík fhðk ¾w Õ ÷k {Lku çknkh
ykððwt òuEyu. MktÃk yLku MkrnÞkhk
«ÞkMkkuÚke s hk»xÙ «økrík fhe þfu Au.
yt Ë hku y t Ë hLke ÷zkEyku , fku { e
rðMkt ð krËíkkyku , fku { e Íøkzkyku ,
«kËurþf ÷zkEyku, ¼k»kkfeÞ ©ucíkk
{kxu L kk Ãkq ð o ø kú n ku ðøku h u hk»xÙ yLku
Mk{ksLku ¾ík{ fhe Lkkt¾þu yLku hk»xÙ
yÄkuøkríkLke yuðe økíkko{kt [k÷e sþu fu
íkuLku çknkh ÷kððk{kt yLkuf ð»kkuoLke
íkÃkùÞko fhðe Ãkzþu. fku{e yufíkk,
MktðkrËíkk yLku fku{e yu¾÷kMk MÚkkÃkðk
yuf MkrnÞkhku yr¼øk{ fu¤ððku íkÚkk
Mkfkhkí{f
Ãkøk÷kt y ku
îkhk
MknyÂMíkíðLkwt ðkíkkðhý Q¼wt fhðwt yu
ðíko{kLk{kt hk»xÙrník {kxu yuf ykð~Þf
sYrhÞkík Au.
¼khíkeÞ Mk{ks{kt yLku f rðÄ
«òykuLkku Mk{kðuþ ÚkkÞ Au. yk «ò
yLkwðuËfk¤ ÃkAe íku yksu 21{e MkËe
Mkw Ä eLke Þkºkk{kt õÞkhu Þ Ãký yu f
Mkk{krsf, ykŠÚkf yLku ÄkŠ{f Mk{kLkíkk
÷kððk çkwØ, {nkðeh, fçkeh, LkkLkf,
hkurnËkMk, hk{{kunLk hkuÞ, ßÞkuríkçkk
Vq÷u, {nkí{k økktÄeS, zkp. yktçkuzfh
suðk yLkuf {nkLk MkwÄkhfkuyu ½ýk s
«ÞkMkku fÞko níkk. Ãkht í kw yksu Ã ký
ykÃkýk Mk{ks{kt yMÃk] ~ Þku «íÞu
Mk{kLk¼kð íkÚkk ¼kE[khkLke ¼kðLkk
òuEyu íkux÷k «{ký{kt rðfkMk Ãkk{e
þfe LkÚke.
Mkkt « ËkrÞf MkËT ¼ kð yLku fku { e
yu¾÷kMk þktrík{Þ MknyÂMíkíð {kxu
sYhe Au, íkux÷kt s «{ký{kt ÄkŠ{f
Mkrn»ýwíkk, ykiËkÞo, ÃkhMÃkh WÃkÞkuøke
ÞkusLkk
çkLkðkLke ¼kðLkk Ãký sYhe Au. Ãkhtíkw
íkuÚke Ãký ðÄw sYrhÞkík Au ÓËÞ{kt
hnu ÷ e {r÷Lkíkk, þt f k-fw þ t f k yLku
çkeòLku nkrLk ÃknkU[kzðkLke ¼kðLkk
íÞsðkLke. ßÞkt MkwÄe ¼khíkeÞ «ò{kt
yufçkeò «íÞu ¼kE[khkLke ¼kðLkk
Mkk[k {LkÚke - ÓËÞÚke r¾÷þu Lk®n
íÞkt MkwÄe Mkk[e hk»xÙeÞ yufíkk MÚkkÃkðe
÷øk¼øk yþõÞ s Au. yk {kxu sYh
Au yu ð k rLk:MðkÚkeo yLku W{Ëk
{kýMkku L ke fu su y ku çkÄk s Ä{ku o Mkt«ËkÞku íkÚkk rðrðÄ Mk{kòuLku yuf
Mkq í khLkk íkkt í kýu çkkt Ä e þfu . ¼÷u
ykÃkýku Ä{o, fu Mk{ks y÷øk nkuÞ
Ãký yuf RLMkkLk íkhefuLke RLMkkrLkÞík
ykÃkýu «Úk{ rLk¼kððe òuEyu. òu
fku E ©u c Ä{o nku Þ íkku íku
‘‘{kLkðÄ{o ’ ’ s Au yLku ÃkhMÃkh
{ík¼uËkuLku fkuhkýu {qfe þktríkÚke hnuðwt
yu s Ä{o nkuE þfu. Ãký yksu íkku Ä{kuo
s rð¾ðkË yLku Í½zkykuLkk fkhý
çkLÞk Au. yksLkk ykíktfe Þwøk{kt Mkk[ku
Ä{o rðMkhkE økÞku Au yLku íkuLkk MÚkkLku
ÄkŠ{f sLkq L k, Í½zkyku , ½kíkfe
níÞkyku íkÚkk hksfeÞ nwtMkkíkwtMkeyu [khu
íkhV {kLkð Mk{qnLku yuðku íkku ½uhe ÷eÄku
Au fu rðï {]íÞwLkk føkkh Ãkh ykðeLku
çkuXwt Au. yksu rðïLku yuf ÞkuøÞ yLku
Mkw{u¤¼Þko hknu ÷E sE þfu yuðku
MkrnÞkhku yr¼øk{ fu¤ððku ¾qçk s
sYhe çkLÞku Au. yk rËþk{kt MÃküðõíkk
çkwr ØSðeyku , Mk{ksMku ð eyku yLku
rLk:MðkÚkeo hksfkhýeyku ykøk¤
ykðþu íkku fkt E f MkkÚko f yr¼øk{
fu¤ðkþu íkÚkk «òyu Ãký nðu òøk]ík
çkLke øku h {køku o Ëku h kÞk rðLkk Mkk[e
ðMíkw Â MÚkríkLkku yÇÞkMk fhe ¾w Ë
rLkýo Þ ÷u ð kLke ¼kðLkk fu ¤ ððe
Ãkzþu .
(44)
yksu hk»xÙ yu f rðfx
ÃkrhÂMÚkrík{ktÚke ÃkMkkh ÚkE hÌkwt Au íÞkhu
ykÃkýk MkkiLke Vhs yufMk{kLk yLku MkkiLkwt
fÕÞký fhLkkh hk»xÙ e Þ LkeríkLku
yLkwMkhðkLke Ãkh{ ykð~Þõíkk Au.
Ãkhtíkw yk {kxu ykÃkýu Mkkiyu ÃkkuíkkLkk
{ík{íkktíkhku, Ãkqðoøkúnku, sz ð÷ý ðøkuhu
íÞßðk sYhe Au. ÃkûkeÞ hksfkhý,
ÃkûkeÞ Lkerík, ÃkûkeÞ rníkkuLku fkuhkýu {qfe
yksu MkkiLkwt MkrnÞkhwt fÕÞký ÚkkÞ, MkkiLkwt
rník Mk[ðkÞ yLku yufíkk s¤ðkÞ yuðe
yuf hk»xÙeÞ LkeríkLku ykÃkýu fu¤ððe
Ãkzþu íkÚkk fkuEÃký ¼kuøku yuLku ò¤ððe
Ãkzþu, Lk®níkh rËðMku-rËðMku hk»xÙ yLku
Mk{ks Lkçk¤ku Ãkzíkku sþu yLku íkuLke Mkk{u
yLkuf Ãkzfkhku Q¼k Úkþu.
hk»xÙLkwt ®ník yu ykÃkýk MkkiLkwt rLks
rník Au. hk»xÙLkwt fk{ yu ykÃkýwt fk{
Au. hk»xÙLke «økrík yu ykÃkýe «økrík
Au. hk»xÙ{kt ðMkLkkh Mkki ykÃkýk s
¼kEyku Au. ð»kkuoÚke rnLËw, {wÂM÷{,
rþ¾, EMkkE, ÃkkhMke sLk Mk{wËkÞ
yufMkkÚku hnuíkku ykÔÞku Au íkÚkk íku{Lkk
MkrnÞkhk «ÞkMkku yLku fkÞkuo Úkfe s
rnLËwMíkkLk W{Ëk hk»xÙ íkhefu çknkh
ykðe þõÞwt Au. yksu rðrðÄ Ä{kuo,
ÃktÚkku ÃkkuíkkLkk ðkzk ðÄkhðk yLku ½Uxkt
¼u ø kkt fhðk{kt Ãkzâk Au . {kLkðeÞ
{q Õ Þku yLku Lki r íkfíkk fku h kýu {q f kE
økÞk Au. Ãkhtíkw ykÃkýu Mktfwr[íkíkk,
YrZðkrËíkk, Ãkkuf¤ ÏÞk÷kuLku çkkswyu
{qfe Mk{¼kð, MktðkrËíkk, Mkw{u¤ yLku
fku { e yu ¾ ÷kMkLkk yr¼øk{Lku
rðfMkkððk MkrnÞkhwt ÞkuøkËkLk ykÃkðk
íkiÞkh Úkðwt Ãkzþu. yk árü, yr¼øk{
ykÃkýu rðfMkkðeþw t íkku s ykÃkýk
MkkiLkwt ¼÷wt ÚkðkLkwt Au.
•••
{u-2010
ykŠÚkf rðfkMk
¼khíkeÞ yÚkoíktºk
– su. ykh. hiÞkýe
hk»xÙeÞ ykðf{kt ¾uíkeûkuºkLkku xfkðkhe rnMMkku ½xíkku òÞ yLku íkuLke Mkk{u WãkuøkûkuºkLkku rnMMkku
ðÄíkku òÞ íkku íku rðfrMkík yÚkoíktºk íkhVLke økríkLkwt Mkq[Lk fhu Au, Ãkhtíkw ¼khíkeÞ yÚkoíktºkLkk rðrþü
MktË¼o{kt ykLku þw¼ Mktfuík økýðkLke ¼q÷ fhðk suðe LkÚke. hk»xÙeÞ ykðf{kt ¾uíke ûkuºkLkku rnMMkku
½xðkLkwt Mkk[wt fkhý yu Au fu ËuþLkk ¾uík WíÃkkËLkLkk ð]rØËh{kt W¥khku¥kh ½xkzku ÚkE hÌkku Au.
ð»ko 2009Lke rðËkÞ MkkÚku ð»ko
2010Lkwt ykøk{Lk ÚkE [qõÞwt Au.
ðeíku÷ku ð»ko ËhBÞkLk ¼khíkeÞ yÚkoíktºku
yLkuf [Zkð-Wíkkh{ktÚke ÃkMkkh ÚkÞwt Au.
íkku [k÷ku òýeyu ¼khíkeÞ yÚkoíktºkLkwt
ðeíku÷k ð»koLkwt ykŠÚkf MkhðiÞwt.
2006 yLku 2007Lkk ð»kkuo
Ëhr{ÞkLk ¼khíkeÞ yÚkoíktºkLkku
rðfkMkËh 8 Úke 9 xfk sux÷ku «kuíMkknf
hÌkku níkku, Ãkhtíkw 2008Lkk ð»koLke
ðirïf {tËeLke yMkhLku fkhýu íku 6.5
xfkLke MkÃkkxeyu Lke[u økçkze Ãkzâku níkku.
VheÚke 2009 Ëhr{ÞkLk yÚkoíktºk
{tËeLke yMkhku{ktÚke Äe{u Äe{u çknkh
ykðíkwt Ëu¾kÞwt Au y™u òLÞw.-rzMkuBçkh2009Lkk Mk{Þøkk¤k {kxuLkku ykŠÚkf
rðfkMkËh VheÚke 7.5 xfkLke
ykMkÃkkMkLkku òuðk {¤e hÌkku Au.
2009-10Lkk LkkýkfeÞ ð»ko {kxu nðu
9 xfkLkk rðfkMkËhLkku ytËks {qfðk{kt
ykðe hÌkku Au.
ykiãkurøkf rðfkMk WÃkh árüÃkkík
fheyu íkku 2007Lkk ð»koLkk 8 xfkLkk
rðfkMk ËhLke Mkk{u 2008Lkk ð»ko{kt
ykiãkurøkf rðfkMkËh íkuLkkÚke yzÄku
yux÷u fu {kºk 4 xfkLkku òuðk {éÞku
níkku. VheÚke 2009Lkk ð»ko{kt íku 8.5
xfkLke Ÿ[e MkÃkkxeyu ÃknkU[u÷ku òuðk
{éÞku Au. íku{kt Ãký 2009Lkk sw÷kEMkÃxuBçkhLkk ºký {kMk Ëhr{ÞkLk
WÃkhkuõík {k÷ Mk{kLkLkk ûkuºk{kt íkku 9.4
xfk sux÷ku Ÿ[ku ð]rØËh LkkUÄkÞku Au.
ykiãkurøkf ûkuºk{kt hkusøkkhe ð]rØLke
árüyu íku{ s ðÃkhkþe íkÚkk {qzeøkík
ðMíkwyku™k WíÃkkËLkLke árüyu WíÃkkrË
{k÷Mkk{kLkLkwt ûkuºk MkkiÚke ðÄw {n¥ðLkwt
økýkÞ Au. yu MktË¼o{kt òuEyu íkku yk
ûkuºk{kt òuðk {¤u÷k Ÿ[ku ð]rØËh
¼rð»ÞLkk Ÿ[k ykŠÚkf rðfkMkLkku
ykþkMÃkË Mktfuík ykÃku Au. WíÃkkrËík
{k÷ Mkk{kLkLkk Ãký {qzeøkík
{k÷Mkk{kLkLke Mkh¾k{ýe{kt WÃk¼kuøÞ
ðMíkwykuLkk WíÃkkËLkLkku ð]rØËh Ÿ[ku Au
yLku ðMíkwyku{kt Ãký xfkW «fkhLke
{kusþku¾Lke ðÃkhkþe ðMíkwykuLkk
WíÃkkËLkLkku ð]rØËh MkkiÚke Ÿ[ku hÌkku Au.
ðÃkhkþe ðMíkwykuLke yLku íku{kt Ãký
ðMíkeLkk xku[Lkk 20 xfk ©e{tíkLkð©e{tík ðøko{ktÚke ykðíke ðÃkhkþe
ðMíkwykuLke {ktøk{kt Úkíkkt hnu÷k ðÄkhkLkwt
íku Mkq[f Au. ËuþLkk yÚkoíktºkLke çkË÷kíke
síke íkkMkehLkwt íku{kt «rík®çkçk Ëu¾kÞ Au.
ðes¤e y™u økuMkLkk WíÃkkËLk{kt
2008Lkk {kºk 3.5 xfkLkk ð]rØËhLke
Mkk{u 2009{kt íkuLkkÚke çk{ýyku yux÷u
fu 3 xfkLkku ð]rØËh LkkUÄkÞku Au íkku
çkktÄfk{Lkk ûkuºk{kt 2008Lkk 6.75
xfkLkk ð]rØËhLke Mkk{u 2009{kt
7.5xfkLkku ð]rØËh LkkUÄkÞku Au, su
¼khíkeÞ yÚkoíktºkLkku ÃkkÞku {sçkqík çkLke
hÌkku nkuðkLke «íkerík fhkðu Au.
MkuðkûkuºkLkk WíÃkkËLkLkku 2008Lkk
ð»koLkku 9.5 xfkLkku ð]rØËh 2009{kt
( ÷u¾f©e økeíkkts÷e fkì÷us, hksfkux{kt «kæÞkÃkf Au.)
ÞkusLkk
(45)
{u-2010
Ãký s¤ðkE hÌkku Au. ðirïf
{tËeLke ¾kMk yMkh Ãkze LkÚke.
2009Lkk ytíku ËuþLkwt hk»xÙeÞ
ykðfLkwt çkË÷kÞu÷wt çktÄkhý ¾kMk æÞkLk
¾U[u íkuðwt Au. fw÷ hk»xÙeÞ ykðf{kt
rðrðÄ ûkuºkkuLkku xfkðkhe rnMMkku
2009Lkk ð»ko{kt Lke[u «{kýu hÌkku Au.
ûkuºk
hk.yk.{kt
xfkðkhe rnMMkku
f]r»kûkuºk
17.20
Wãkuøkûkuºk 29.10
Mkuðkûkuºk
53.70
fw÷
100.00
fw÷ hk»xÙeÞ ykðf{kt ¾uíkeûkuºkLkwt
Mkíkík ½xíkwt síkwt xfkðkhe «ËkLk
¼khíkeÞ yÚkoíktºkLkk {k¤¾k{kt ÚkE
hnu÷k {q¤¼qík ÃkrhðíkoLkLkku rLkËuoþ ykÃku
Au. 1951-52{kt fw÷ hk»xÙeÞ
ykðf{kt ¾uíkeûkuºkLkku xfkðkhe rnMMkku
56.3 xfkLkku níkku íku ½xíkkt {kºk 17
xfkLkku ÚkE økÞku Au. yu{ {kLkðk{kt
ykðu Au fu, hk»xÙeÞ ykðf{kt
¾uíkeûkuºkLkku xfkðkhe rnMMkku ½xíkku òÞ
yLku íkuLke Mkk{u WãkuøkûkuºkLkku rnMMkku
ðÄíkku òÞ íkku íku rðfrMkík yÚkoíktºk
íkhVLke økríkLkwt Mkq[Lk fhu Au, Ãkhtíkw
¼khíkeÞ yÚkoíktºkLkk rðrþü MktË¼o{kt
ykLku þw¼ Mktfuík økýðkLke ¼q÷ fhðk
suðe LkÚke. hk»xÙeÞ ykðf{kt ¾uíke
ûkuºkLkku rnMMkku ½xðkLkwt Mkk[wt fkhý yu Au
fu ËuþLkk ¾uík WíÃkkËLkLkk ð]rØËh{kt
W¥khku¥kh ½xkzku ÚkE hÌkku Au. íkku çkeS
çkkswyu 2009Lkk ð»koLke yrÄf]ík
{krníke {wsçk SðLk rLkðkonLkk ykÄkh
íkhefu ðMíkeLke xfkðkhe ðnU[ýe Lke[u
«{kýu òuðk {¤e Au.
ûkuºk
ðMíkeLktw
xfkðkhe «{ký
¾uíkeûkuºk
60
Wãkuøkûkuºk 12
Mkuðkûkuºk
28
fw÷
100
yk
nfefíkLkku
Mkqr[íkkÚko
Mk{sðkLke ¾kMk sYh Au. ËuþLke 40
xfk ðMíkeLkk SðLk rLkðkonLkk
ykÄkhYÃk Wãkuøk yLku Mkuðk ûkuºk{kt
WíÃkkËLk ð]rØLkku Mkhuhkþ Ëh 8.5 Úke
9.5 xfk hÌkku Au, yLku 60 xfk
ðMíkeLkk SðLk rLkðkonLkk ykÄkhYÃk
f]r»kûkuºk{kt WíÃkkËLk ð]rØLkku Ëh {kºk 2
Þku s Lkk ðkt [ ku
ÞkusLkk ðt[kðku
ÞkusLkk ðMkkðku
MÃkÄkoí{f Ãkheûkk {kxu
ÞkusLkk
Mk[kux {køkoËþof
ÞkusLkk
Úke 2.5 xfkLke ykMkÃkkMkLkku s hÌkku Au.
yk™ku MkeÄku yÚko yu ÚkÞku fu WÃk÷k þnuhe
ðøkoLke ykðf{kt s íkku®íkøk ðÄkhku ÚkE
hÌkku Au. ßÞkhu ¾uíkeûkuºk MkkÚku Mktf÷kÞu÷k
økúk{eý ðøkoLke ykðf íkku XuhLke Xhu s
hne Au. Ëuþ{kt yçkòuÃkrík çknw ÍzÃkÚke
ðÄíkk òÞ Au, Ãkhtíkw økheçkku ½xíkk LkÚke.
ykÞkusLk Ãkt[u økheçkeLkk ðkMíkrðf
ytËkòu íkiÞkh fhðk {kxu Lke{u÷e
rLk»ýktík Mkr{ríkLkk íkkhý «{kýu ð»ko
2004-05{kt þnuhe økheçkeLkk 25.7
xfkLkk «{kýLke Mkk{u økúk{eý økheçkeLkwt
«{ký 41.8 xfkLkwt níkwt. 2009Lkk
ð»koLkk ðÃkhkþe ¾[oLkwt xfkðkhe «{ký
Ãký yk s nfefíkLkku rLkËuoþ ykÃku Au.
yk {krníke «{kýu 2009Lkk ð»ko{kt
fw÷ ðÃkhkþe ¾[o{kt xku[Lkk 10 xfkLkwt
«{ký 31 xfk níkwt. ßÞkhu íkr¤ÞkLkk
10 xfk ðøkoLkwt «{ký {kºk 3.6 xfk
sux÷wt níkwt.
yk çkÄk Mktfuíkku 2010Lkk ð»koLkk
ykŠÚkf rðfkMk {kxu ¾qçk s
MkkðÄkLke¼Þko Ãkøk÷k {ktzðkLke
ykð~Þfíkk Mkq[ðe hÌkk Au.
•••
(46)
{u-2010
ÃkÞkoðhý
ø÷kuçk÷ ðku‹{øk – Mk¤økíke Mk{MÞk
– YÃkuþ òu»ke
ykÃkýwt ÃkÞkoðhý 0.03 xfk ytøkkhðkÞwLkwt çkLku÷wt Au yLku yk ðkÞwLke {kºkk AuÕ÷e MkËe{kt 25 xfk
ðÄðk Ãkk{e Au. ðkíkkðhýLkku ytøkkhðkÞwyu økúeLknkWMkLkk fk[ Mk{kLk Au. MkqÞoLke «fkþYÃke Qòo
ytøkkhðkÞw{ktÚke ÃkMkkh ÚkE Ãk]Úðe ykðe Ãk]ÚðeLku økh{ hk¾u Au. Ãkhtíkw fux÷ef økh{e Lke÷kíkeík rfhýku yÚkðk
W»ýíkkYÃku yk ytøkkhðkÞwLkk MíkhLke ytËh hkufkE òÞ Au. ðeMk{e MkËe{kt ytøkkhðkÞwLke {kºkk{kt ÚkÞu÷e
ð]rØLkk fkhýu ðÄkhu «{ký{kt Lke÷kríkík rfhýku y™u økh{e yk heíku hkufkE økÞu÷ Au y™u Ãk]ÚðeLkw tík{kÃkLk
0.5 Mku sux÷wt ðÄe sðk {kÃku÷ Au. yk ytøkkhðkÞw ÃkifeLkku {kuxk¼køkLkku fku÷MkkLkwt, íku÷Lkwt yLku ÃkuxÙku÷Lkwt,
fkh¾kLkk y™u ðknLkku îkhk Úkíkk ËnLkLkk fkhýu WíÃkL™ ÚkÞu÷ku Au.
ÃkÞkoðhý
yux÷u Ãk]Úðe ÃkhLkk
SðLk y™u rðfkMkLku yMkh fhíke ík{k{
çkkÌk ÃkrhÂMÚkríkyku yLku yMkhku, {kLkðu
çkwrØ y™u rð¿kkLkLkk çk¤u ÃkÞkoðhýLkku
WÃkÞkuøk fhe ÃkkuíkkLkwt MkktMf]ríkf {k¤¾wt
MkßÞwO Au. su{kt ¾uíkeðkze, Wãkuøk,
ðknLkÔÞðnkh, ÔÞkÃkkh yLku yLÞ
ykŠÚkf «ð]r¥kykuLkku Mk{kðuþ ÚkkÞ Au.
yk çkÄe ykŠÚkf «ð]r¥kyku{kt ÃkÞkoðhý
ÃkkÞk{kt Ãkzu÷wt Au. ÃkÞkoðhýLkku WÃk¼kuøk
fhðk síkkt yLku rðrðÄ WãkuøkkuLkku
rðfkMk fhðk síkkt {kLkðu «Ëq»kýLku
sL{ ykÃÞku Au. r{÷, fkh¾kLkk{kt
Íuhe-Äw{kzkÚke ðkíkkðhý{kt fkçkoLk
zkÞkuõMkkEzLke {kºkk ðÄe Au. Ãkrhýk{u
nðk «Ëq»ký Vu÷kÞwt Au. Wãkuøk yLku
fkh¾kLkk{kt ðÃkhkíkkt Ëqr»kík ÚkÞu÷kt
Ãkkýeyu s¤«Ëq»kýLku sL{ ykÃÞku Au.
fkuÃkLk nuøkLk ¾kíku ÞkuòÞu÷e
ø÷kuçk÷ ðku‹{økLke çkuXf{kt ËwrLkÞkLkk
Ëhuf ËuþLku [uíkðýe ykÃke fu ø÷kuçk÷
ðku‹{økLke Mk{MÞk ykÃkýe f{òuhe çkLku
íku Ãknu÷kt íkuLkk fkhýku Ëqh fhðkLkk
WÃkkÞku fhðk Ãkzþu AuÕ÷k 50 ð»ko{kt
nðk{kLkLkk W»ýíkk{kLk{kt ¾qçk ðÄkhku
ÚkÞku Au. økh{eLku ÷eÄu W¥kh ÄúwðLke
rn{kåAkrËík Ãkðoík{k¤kyku y™u Ërûký
ÄúwðLkk rn{kåAkrËík {uËkLkku ykuøk¤e
hÌkk Au. íkuÚke yk Äúwð «Ëuþku Xtzf
økw{kðe hÌkk Au. çkhV ykuøk¤e
ËrhÞk{kt X÷ðkE hÌkku Au. íkuÚke
ËrhÞkLke MkÃkkxe ðÄðkÚke rfLkkhkLkk
þnuhku zqçkðkLke þõÞíkk Au. økh{eLku
fkhýu {]íÞw yktf Ÿ[ku ykðþu.
rþÞk¤ku-WLkk¤ku yLku [ku{kMkkLke
Éíkwyku yÂMÚkh yLku ½kíkf çkLke sþu.
Äúwð «ËuþkuLke Xtze ½xðkÚke y™u nðkLke
íkÚkk {nkMkkøkhkuLke økh{e ðÄðkÚke
rðLkkþf ðkðkÍkuzk MkUfzkuLke MktÏÞk{kt
LkwfMkkLk fhþu. ¼khíkLkk W¥khLkk
hkßÞkuLku yk çkÄkLke ðÄw yMkh Úkþu.
E.Mk. 2020Lke ykMkÃkkMk rËÕne{kt
òLÞwykhe{kt WLkk¤kLke yMkh òuðk
{¤þu. øktøkk, s{Lkk, çkúñÃkwºkk suðe
rn{k÷ÞLke LkËeyku{kt rn{LkËeyku
Ãkeøk¤íkk Ãkwh ykðíkk LkwfMkkLk Úkþu.
ykuÍkuLk Míkh{kt økkçkzw :
ø÷kuçk÷ ðku‹{økLke WÃkhkuõík
yMkhkuLkwt fkhý ykuÍkuLk Míkh{kt økkçkzwt
Au. ykÃkýe Ãk]ÚðeLke 15 Úke 50 rf.{e.
ðå[u ykðu÷ ykuÍkuLk (03) ðkÞwLkk
òzk Míkh{kt VuhVkh ÚkÞku Au.ßÞkhu
MkqÞoLkkt Lke÷kíkeík rfhýku «kýðkÞw
(02)Lkk yýwyku WÃkh Ãkzu Au. íÞkhu íkuLkwt
YÃkktíkh ÚkE 03 WíÃkL™ ÚkkÞAu.MkqÞoLkkt
Lke÷kríkík rfhýku fu òu MkeÄkt Ãk]Úðe WÃkh
Ãkzu íkku ½ýk sirðf yýwykuLkku Lkkþ fhu
yux÷u fu MkSðkuLku nkrLk ÃknkU[kzu íkuðk
99 xfk Lke÷kríkík rfhýkuLku Ãk]Úðe WÃkh
Ãkzíkkt yxfkððkLkwt yøkíÞLkwt fk{
ykuÍkuLk ðkÞwLkwt Míkh fhu Au.
ykÃkýwt ÃkÞkoðhý 0.03 xfk
ytøkkhðkÞwLkwt çkLku÷wt Au yLku yk ðkÞwLke
{kºkk AuÕ÷e MkËe{kt 25 xfk ðÄðk
Ãkk{e Au. ðkíkkðhýLkku ytøkkhðkÞwyu
økúeLknkWMkLkk fk[ Mk{kLk Au. MkqÞoLke
«fkþYÃke Qòo ytøkkhðkÞw{ktÚke ÃkMkkh
ÚkE Ãk]Úðe ykðe Ãk]ÚðeLku økh{ hk¾u Au.
Ãkhtíkw fux÷ef økh{e Lke÷kíkeík rfhýku
( ÷u¾f ©e fu. ðe. yuMk. nkRMfq÷{kt rþûkf Au.)
ÞkusLkk
(47)
{u-2010
yÚkðk W»ýíkkYÃku yk ytøkkhðkÞwLkk
MíkhLke ytËh hkufkE òÞ Au. ðeMk{e
MkËe{kt ytøkkhðkÞwLke {kºkk{kt ÚkÞu÷e
ð]rØLkk fkhýu ðÄkhu «{ký{kt
Lke÷kríkík rfhýku y™u økh{e yk heíku
hkufkE økÞu÷ Au y™u Ãk]ÚðeLkw tík{kÃkLk
0.5 Mku sux÷wt ðÄe sðk {kÃku÷ Au. yk
ytøkkhðkÞw ÃkifeLkku {kuxk¼køkLkku
fku÷MkkLkwt, íku÷Lkwt yLku ÃkuxÙku÷Lkwt,
fkh¾kLkk y™u ðknLkku îkhk Úkíkk
ËnLkLkk fkhýu WíÃkL™ ÚkÞu÷ku Au. yLÞ
«Ëw»kýfíkko ík¥ðku suðk fu, {eÚkuLk,
LkkExTMkT ykuõMkkEz yLku fux÷ktf MkÕVh
MktÞkusLkku Ãký økúeLknkWMk RVuõx{kt
¼køk ¼sðu Au.
ði¿kkrLkfku yuðwt yLkw{kLk fhu Au
fu ð»ko 2025 Úke 2075 Lke ðå[uLkk
Mk{Þøkk¤k{kt ytøkkhðkÞwLkwt «{ký
ykiãkurøkf ¢ktrík Ãknu÷k sux÷wt níkwt.
íkuLkkÚke çk{ýwt ÚkE sðk Ãkk{þu. yk
heíku ytøkkhðkÞwLke s{kðxÚke ðÄkhu
{kºkk{kt W»ýíkk Ãk]Úðe WÃkh hkufþu
yLku ðirïf íkkÃk{kLk 1.5 Mku Úke 5.5
Mku MkwÄe ðÄe sðk Ãkk{þu. íkuLku ÷eÄu
çktLku Äúwðku WÃkhLkku çkhV Ãkeøk¤ðk
{ktzþu yLku Mk{wÿkuuLke MkÃkkxeyku 1
{e. Úke 3 {e. sux÷e Ÿ[e ykðþu
yLku íkuLkk Ãkrhýk{u rðïLkk
Lke[kýðk¤k ¼køkku suðk fu LÞwÞkufo,
÷tzLk, xkurfÞku, çkktø÷kËuþ, ÷ûkrîÃk
yLku LkuÄh÷uLz y™u yLÞ rðMíkkhku
Ãkkýe{kt zqçke sþu.
ø÷kuçk÷ ðku‹{økLku fkçkw{kt ÷uðkLkk
ðirïf «ÞíLkku :
– RLzkuLkurþÞkLkk Mkkhkøkkuðk þnuhLkk
÷kufku yu yXðkrzÞk{kt yuf rËðMk
ÃkuxÙku÷-rzÍ÷ ÃktÃk çktÄ hk¾ðkLkku
rLkýoÞ fÞkuo Au.
ÞkusLkk
– £kLMkLkk ÃkurhMk þnuhLkk ÷kufkuyu
MkkÞf÷ îkhk {kuxkÃkkÞ Ãkh
yðhsðh þY fhe Au.
– MðezLkLkk
r{rLkMxÙe
ykuV
MkMxuRLkuçk÷ zuð÷Ãk{uLxLkk {tºkeyu
2020
MkwÄe{kt
MðezLk{kt
¾Lkesíku÷Lkku ðÃkhkþ þqLÞ
fhðkLkwt ykÞkusLk fÞwO Au.
– ð»ko 2004Lkwt þktríkLkwt Lkkuçku÷
Ãkkrhíkkur»kf rðsuíkk furLkÞkLkk
ðktøkkhe {ÚkkRyu 1977 Úke
furLkÞk{kt ‘økúeLk çkuÕx {qð{uLx’
yr¼ÞkLk Auzâwt Au. íku{ýu 3 fhkuz
ð]ûkku WAuhðkLkwt fk{ fÞwO Au y™u
ð»ko 2010Lkk ytík MkwÄe{kt íkku 1
yçks ð]ûkku WAuhðkLkku MktfÕÃk fÞkuo
Au.
– ¼khík{kt
ðtËLkk¤þeðk,
{u½kÃkkxfh, yhwtÄíkehkuÞ, MkwLkeíkk
LkkhkÞý,
{ÄwMkrhLk
suðe
{rn÷kyku fkçkoLkfxûkuºku LkkUÄÃkkºk
«ËkLk ykÃke hne Au.
ø÷kuçk÷ ðku‹{økÚke çk[ðk ykÃkýk
«ÞíLkku :
– þõÞ íkux÷k fk{ Ãkøku [k÷eLku
fheyu xqft k ytíkhu sðk MkkÞf÷Lkku
ðÃkhkþ fheyu ÷ktçkk ytíkhLke
{wMkkVhe
{kxu
Mkk{qrnf
ÃkrhðnLkLkku WÃkÞkuøk fheyu.
– fkøk¤Lkku WÃkÞkuøk ½xkzeyu
ðÃkhkÞu÷k
fkøk¤Lkku
rhMkkÞõ÷ªøk fhe Vhe WÃkÞkuøk
fheyu.
– yuf çkksw fkuhku fu yÄko ÷¾u÷k
fkøk¤Lku fk¤SÃkqðof swËk fhe
hVfk{{kt WÃkÞkuøk{kt ÷Eyu
ÃkºkÔÞðnkh{kt ykðu÷k fðhLku
sYhe heÃkuhªøk fhe Lkðwt fðh
(48)
çkLkkðe ÃkwLk:ðÃkhkþ{kt ÷Eyu.
– ½h{kt ðes¤eLkku çk[kð fheyu.
– ¼kusLk økh{ fhðkt, Ãkkýe økh{
fhðk MkqÞoþÂõíkLkku WÃkÞkuøk
fheyu.
– íknuðkhku, ÄkŠ{f rËðMkku fu þw¼
ÃkúMktøkkuyu ðes¤eLkku çkuVk{
WÃkÞkuøk Úkíkku hkufeyu.
– Vxkfzk Vkuzðk WÃkh MktÞ{
hk¾eyu.
– {kuçkkE÷, fBÃÞwxh, R÷uõxÙkurLkf
økuBMkLkku rððufÃkqðof WÃkÞkuøk
fheyu.
– ð]ûkkuLkwt ðkðuíkh fhe íkuLkwt síkLk
fheyu.
– «rík{kykuLkwt
s¤kþÞku{kt
rðMksoLk Lk fheyu.
– Ã÷kÂMxfLkku ðÃkhkþ yxfkðeyu.
– ðhMkkËe ÃkkýeLku ðne síkwt
yxfkððwt,
¾uíkík÷kðze,
økk{ík÷kðze, ¼qøk¼o xktfk îkhk
ðhMkkËe ÃkkýeLkku Mktøkún fhðku
íkÚkk ¼qøk¼o s¤Lkkt ík¤
Ÿ[k÷kððkt.
– ðkuxh þuz fkÞo¢{Lkku y{÷ fhðku.
ø÷kuçk÷ ðku‹{økLke «r¢ÞkLku
yxfkððk {kLkð Mk{ks îkhk ¾Lkes
çk¤ík™e ðirïf {kºkk{kt 50 xfk sux÷ku
½xkzku fhðku Ãkzþu, ðLkkuLkwt WL{w÷Lk
yxkððwt Ãkzþu. yLku Wßsz rðMíkkhku{kt
{kuxk ÃkkÞu ð]ûk ðkðuíkh fhðkLkwt
yr¼ÞkLk þY fhðwt Ãkzþu. fkhý fu
ð]ûkku ytøkkhðkÞwLku þku»ku Au. Ëuþ fu
hkßÞLke MkhfkhLkk fkÞo¢{ku {kºkÚke yk
Mk{MÞk n÷ ÚkðkLke LkÚke ËuþLkk
Lkkøkrhfkuyu ÔÞÂõíkøkík heíku WÃkhkuõík
«ÞkMkku îkhk íku{kt Mkn¼køke çkLkðwt
Ãkzþu.
•••
{u-2010
ÞkusLkk
(49)
{u-2010
÷u¾fkuLku rðLktíke
•
Mkur{Lkkh fu yLÞ þiûkrýf fu MktþkuÄLk nuíkwÚke ÷¾kÞu÷kt ynuðk÷, ÃkuÃkMko fu yLÞ ÷u¾Lk Mkk{økúe MkeÄuMkeÄe
Lk {kuf÷íkkt ÷¾kýLkwt ÞkuøÞ yurzxªøk fhe ÷u¾ {kxuLke sYhe rðøkíkku íkiÞkh fheLku ÷u¾ MðYÃk ykÃke
{kºk ºký fu ðÄw{kt ðÄw [kh Ãkus{kt s {kuf÷ðwt . MkeÄuMkeÄk Ë¤Ëkh ynuðk÷ku fu MktþkuÄLk
ÃkºkkuLku Mðefkh fhðk{kt ykðþu Lknª íkuLke ÷u¾fkuyu ¾kMk LkkUÄ ÷uðe
ÞkusLkk
(50)
{u-2010
ykrËòrík
sLkòríkÞ {rn÷kyku : ðíko{kLk Mk{Þu
— {nuþ Ãkxu÷
ykrËðkMke Mk{kòu{kt Mkk{krsf SðLkLke su{ s ykŠÚkf økríkrðÄeyku{kt Ãký †eykuLkwt
{níðÃkqýo MÚkkLk Au. ÃkkA¤Lkk fux÷kf Ëþfku{kt rçkLk ykrËðkMke Mk{wËkÞkuLkk ðÄíkk «¼kðLku fkhýu
ykðu÷k fux÷ktf ÃkrhðíkoLkku Lkk Aíkk Ãký sLkòríkÞ {rn÷k ÃkkuíkkLkk Mk{wËkÞLkk ykŠÚkf SðLk{kt
rðþu»k ¼qr{fk ¼sðe hne Au. f]r»k{kt Mk{kLk rnMMkuËkheLke MkkÚku MkkÚku íku ÃkrhðkhLku Mkk[ððk{kt
¼hÃkwh ÞkuøkËkLk ykÃke hne Au. Ãkhtíkw yu ½h{kt ËkMkeLke heíku Lknª Ãký øk]nMÚkeLke Mkt[k÷Lk çkLkeLku
yLku íkuykuLke {hS yLku EåAkykuLku Ãkwhíkwt {níð {¤u÷wt Au.
¼khík rðïLkk yu økÛÞk økktXâk
Ëuþku{ktLkku yuf Ëuþ Au. suLke yiríknkrMkf
«kr[Lkíkk, ¼kiøkkur÷f rðþk¤íkk yLku
MkktMf]ríkf rðrðÄíkk Ãkh økðo fhe þfkÞ
Au. fkuE Ãký Mk{ks sux÷ku «kr[Lk nkuÞ
Au yu{kt íkux÷e yrÄf çknw÷íkk yLku
rðrðÄíkk nkuÞ Au. yus fkhý Au fu
ykÃkýk ynªÞkt Mkk{krsf MkktMf]ríkf yLku
¼kiøkkur÷f rðrðÄíkk [h{ hwÃk {kt nÞkík
Au . ßÞkt yu f çkksw {nkLkøkhku { kt
ykÄwrLkfíkkLke [{f yLku økrík ykÃkýLku
hku{ktr[ík yLku MíkçÄ fhe Ëu Au íkku çkeS
çkksw ËuþLkk Ëwh yLku ytËhLkk ûkuºkku, ðLk
«Ëu þ ku yLku Ãknkzeyku { kt ðMku ÷ k
Mk{w Ë kÞku L kw t sLkSðLk ykÃkýLku yu
rð[khðk {sçkwh fhu Au fu y{u fux÷k
{tËøkríkÚke ykøk¤ ðÄe hÌkk Aeyu.
fux÷kf ðøkkuo ¾kMk fheLku sLkòríkyku Lku
òuELku yk¼kMk ÚkkÞ Au fu SðLk ÷øk¼øk
ÂMÚkh Au . yk sLkòríkyku yÚkðk
ykrËðkMke Mk{wËkÞku ykÃkýe rðrðÄíkk
ÞkusLkk
yLku «kr[LkíkkLke Ãk]üe fhíkk «ríkfku Au.
sLkòríkÞ {rn÷kykuLkwt Mkk{krsf SðLk
ðkMíkð{kt sLkòríkÞ Mk{kòuLke
ykŠÚkf íku{s Mkk{krsf Mkth[Lkk{kt
{rn÷kykuLke yíÞtík {níÃkqýo ¼qr{fk
hnuíke nkuÞ Au. ÃkkuíkkLkk SðLk{kt Ëhuf
«fkhLkk rLkýoÞ ÷uðkLke çkkçkík{kt Mkk{kLÞ
{rn÷kykuLke íkw÷Lkkyu íkuyku ðÄw Mðíktºkíkk
yLku ô[wt MÚkkLk Ähkðu Au. ¼khíkeÞ
Mk{ksLke srx÷ yLku fXku h òrík
ÔÞðMÚkk{kt VMkkÞu ÷ e {rn÷kyku L ke
íkw ÷ Lkkyu sLkòríkÞ Mk{w Ë kÞku L ke
{rn÷kykuLkwt MÚkkLk ½ýwt ðÄw MkB{kLksLkf
yLku Mkþõík Au . su sLkòríkyku { kt
{kík] M k¥kkf ÔÞðMÚkk Au íÞkt íkku
{rn÷kykuLke ÂMÚkrík yLÞ Mk{kòu fhíkk
Mkkhe Au. Ãkhtíkw sLkòríkÞ {rn÷kykuLkwt
MÚkkLk ÃkkuíkkLkk Mk{wËkÞLkk ÃkwÁ»kkuÚke rLkBLk
Au s. ðíko{kLk þnuhe Mk{ksLkk MktÃkfoLku
fkhýu Mkk{krsf çkkçkíkku{kt ykrËðkMke
{rn÷kykuÚke ½ýe ðÄw yrÄf Mðíktºkíkk
(51)
yLku Mðkr¼{kLkLke MkkÚku rLkýoÞ ÷E þfu
Au. su{fu yLkuf sLkòríkÞ Mk{wËkÞku{kt
{rn÷kyku ÃkkuíkkLkk SðLkMkkÚke ÃkMktË
fhðk yLku Ãkrík MkkÚku hnuðk{kt {w~fu÷e
ð¾íku AwxkAuzk ÷uðk{kt Mðíktºk Au. yk
Mk{wËkÞku{kt rðÄðk rððkn Ãkh fkuE
rLkÞtºký LkÚke. sLkòríkÞ Mk{wËkÞku{kt
rðÄðkyku yLku íÞfíkk †eykuLku Lke[e
Lkshu òuðk{kt ykðu Au. yLku íkuykuLke MkkÚku
rððkrník {rn÷kykuLke su{ s ÔÞðnkh
fhðk{kt ykðu Au. íku Ënus suðe fw«ÚkkÚke
{w õ ík Au . yu x ÷w t s Lknª fu x ÷eÞ
sLkòríkyku { kt fLÞkrð¢Þ ðÄw { w Õ Þ
«[r÷ík Au. su{kt rËfhk MktíkkLkLkk {kíkkrÃkíkk rËfhe MktíkkLkLkk {kíkk-rÃkíkkLku ÄLk
ykÃku Au. yk {wÕÞ ÄLk WÃkhktík fkuE ðMíkw
yÚkðk MkuðkLkk MðhwÃk{kt Ãký yÃkkÞ Au.
yk «Úkk Mk{ks{kt †eykuLke ykŠÚkf
WÃkÞku ø keíkk yLku Mkkkrsf {níðLku
hu¾ktrfík fhu Au. yk ðkík Ãký WÕ÷u¾LkeÞ
Au fu Ãkht Ã khkøkík sLkòríkyku { kt
{u-2010
{rn÷kykuLku yrÄf Mðíktºkíkk «kó Au. su
sLkòríkyku { kt rþûkýLkku «Mkkh,
ykiãkurøkfhý yLku ykÄwrLkf hnuýefhýe
íkÚkk rnLËwíðLke fw«ÚkkykuÚke «¼krðík ÚkE
hne Au yu{kt {rn÷kykuLke «ríkck yLku
Mkk{krsf Mk¥kk ykuAe ÚkE hne Au.
ykŠÚkf Míkh, ÂMÚkrík{kt {rn÷kyku
ykrËðkMke Mk{kòu{kt Mkk{krsf
SðLkLke su{ s ykŠÚkf økríkrðÄeyku{kt
Ãký †eykuLkwt {níðÃkqýo MÚkkLk Au. ykøk¤
fLÞkrð¢Þ «ÚkkLkku WÕ÷u¾ fhðk{kt
ykÔÞku íku Ãkrhðkh{kt MºkeLke WÃkÞkuøkeíkkLkwt
Ãkrhýk{ Au. ÃkkA¤Lkk fux÷kf Ëþfku{kt
rçkLk ykrËðkMke Mk{wËkÞkuLkk ðÄíkk
«¼kðLku fkhýu ykðu ÷ k fu x ÷kt f
ÃkrhðíkoLkku Lkk Aíkk Ãký sLkòríkÞ
{rn÷k ÃkkuíkkLkk Mk{wËkÞLkk ykŠÚkf
SðLk{kt rðþu»k ¼qr{fk ¼sðe hne Au.
f]r»k{kt Mk{kLk rnMMkuËkheLke MkkÚku MkkÚku íku
ÃkrhðkhLku Mkk[ððk{kt ¼hÃkwh ÞkuøkËkLk
ykÃke hne Au. Ãkhtíkw yu ½h{kt ËkMkeLke
heíku Lknª Ãký øk]nMÚkeLke Mkt[k÷Lk çkLkeLku
yLku íkuykuLke {hS yLku EåAkykuLku Ãkwhíkwt
{níð {¤u÷wt Au. yLÞ {rn÷kykuLke su{
íkuyku s{ðkLkw çkLkkððwt, MkVkEfkÞo,
ðøku h u su ð k Mkk{kLÞ ½hu ÷ w fkÞo
Mkt¼k¤ðkLke MkkÚku MkkÚku Ãkkýe ¼hðw,
ÃkþwÃkk÷Lk, #Äý yLku ðLkWíÃkkË yufºk
fhðkLkwt fkÞo Ãký fhu Au. su sLkòríkyku{kt
Vhíke ¾uíke «[r÷ík Au íÞkt çkesLke
ðkðýe yLku ðýýe fhðkLkwt fkÞo Ãký
{rn÷kyku Mkt¼k¤u Au. ßÞkhu Ãkwhw»k
støk÷ku{kt MÚkkLk þkuÄðk íku{s ¾uíke÷kÞf
s{eLk íkiÞkh fhðk suðk fkÞo fhu Au.
fux÷ef sLkòríkyku{kt fux÷kf ÔÞðMkkÞku
Vfík {rn÷kykuLke sðkçkËkhe økýðk{kt
ykðu Au. sLkòríkÞ SðLkLkwt støk÷kuÚke
ðÄw økkZ MktçktÄ nkuÞ Au fu fu ½hLke øk]nMÚke
ÞkusLkk
Mkt¼k¤ðkLkwt fkÞo {rn÷kykuLkwt Au yu {kxu
Ãkkýe ÷kððwt Ãkþwyku {kxu [khku ÷kððku,
#Äý {kxu ÷kzkt, V¤ Vw÷, ftË{w¤ ðøkuhu
yuõíkh fhðkt {kxu støk÷{kt òÞ Au.
rðþu » k yÚko { kt yu { Lkw t SðLk íku { s
yÂMíkíð støk÷ku Ãkh ykÄkrhík Au. yu
MkíÞ Au fu çknw ykuAe sLkòríkyku{kt
{rn÷k s{eLk {krfeLkk nf «kÃík fhu Au
Ãký yk çkkçkík{kt yu{Lke ÂMÚkrík yLÞ
{rn÷kykuLke yuftËhu Mkkhe Au.
rþûký
þnu h e «¼kðÚke {rn÷kyku L kk
ÃkhtÃkhkøkík yrÄfkh ykuAk Úkíkk òÞ Au.
ykiãkurøkfhýÚke yu{Lke s{eLk yLku
støk÷ûkuºkku{kt f{e ðíkkoE hne Au. suLkkÚke
yu{Lkk ËirLkf SðLkLkk †kuík Ãkh rðÃkheík
yMkhkuLkku «¼kð Ãkze hÌkku Au. støk÷kuLke
{kuxk ÃkkÞu fkÃkýe ÚkðkÚke {rn÷kykuLku
#Äý yLku ðLkWíÃkkË {u¤ððk {kxu ¾wçk
Ëwh MkwÄe sðwt Ãkzu Au. yu s Lknª ðLk †kuík
½xe sðkÚke {rn÷kyku ðÄw rLkÄoLk,
Ãkhkr©ík yLku ÷k[kh çkLkíke òÞ Au.
sLkòríkLkk ÷kufkuLkwt þku»ký Ãký ðÄe hÌkwt
Au. y¿kkLk yLku yrþrûkík nkuðkLkk fkhýu
yu{Lkk ©{ MktçktÄe þku»kýLke MkkÚku MkkÚku
{rn÷kykuLkwt þkrhhef þku»ký Ãký ÚkE
hÌkwt Au. ykrËðkMke Mk{ks{kt †e rþûký
Lkrnðík sýkÞ Au . íku y ku Ãkku í kkLke
fLÞkyku L ku þk¤kyku { kt Lk {ku f ÷íkk
½hfk{ fu ÃkAe yLÞ ¾uíke ÃkþwÃkk÷Lk suðk
Mkk{kLÞ fkÞkuo{kt sfze hk¾u Au. ðÄw{kt
ykrËðkMke Mk{kòu{kt fLÞkykuLke LkkLke
ô{hÚke s ½hfk{{kt yLku ykŠÚkf
«ð]r¥kyku{kt ÷køke òÞ Au. «kÚkr{f yLku
{kæÞr{f rþûkýLku çkkË fhíkkt
Wå[rþûký{kt ykrËðkMke {rn÷kykuLkwt
MÚkkLk ¾wçks ykuAwt Au. su Ëþkoðu Au fu nS
ykrËðkMkeyku{kt ¾kMk fheLku †eyku {kxu
(52)
{kxu Mkkðorºkf rþûkýLkku Mðefkh ÚkÞku LkÚke.
sLkòríkÞ {rn÷kyku L kk þi û krýf
Wíf»ko{kt çkk½khwÃke Ãkrhçk¤ku
- AkufheykuLku Ãkkhfe ÚkkÃký {kLkeLku íkuLkk
{kxu rþûkýLku yLkwÃkÞkuøke økýðwt.
- rþûký {u¤ððk íkhVLke y¿kkLkíkk.
- Ãkht Ã khkøkík økú k {eý ÔÞðMkkÞku { kt
rþûkýLke yLkwÃkÞkuøkeíkkLkku yr¼øk{.
- rþûký MkwrðÄkykuLkku y¼kð, íkÚkk íku
«íÞu fwþtfkykuLkku çknku¤ku ÔÞkÃk.
- yt Ä rðïkMkLke MkkÚku ði ¿ kkrLkf
árüfkuýLkku y¼kð.
- ykŠÚkf ÃkAkíkÃkýk WÃkhktík rðrðÄ
ÔÞðMkkÞku, fkÞkuLkku ¼kh.
- ÃkrhðkhLkw t
Ãkw h w » kçkk¤fLke
Mkh¾k{ýeyu ykuAwt {¤íkwt «kuíMkknLk.
- ¼køÞðkËe árüfkuý
yk{ yu f Lknª Ãký yLku f
sLkòríkÞ {rn÷kykuLkk {kºk þiûkrýf s
Lknª Ãkht í kw Mkk{krsf yLku ykŠÚkf
SðLk{kt Ãký Ãkwhw»k Mk{kuðze çkLkðkÚke Ëqh
hk¾u Au. WÃkÞwoõík {wÏÞ Mk{MÞkykuLkk
fkhýkuLkk rð»÷u»ký fhðkÚke MÃkü ÚkkÞ
Au fu íkuykuLkk {q¤{kt MkkiÚke {kuxwt fkhý
yrþûkk Au. Mk{ks rþûký{kt MkkûkhíkkLke
MkkÚku f]r»k, yLku WãkuøkkuLkwt rþûký,
ykhkuøÞ Mkw¾kfkhe, {LkkuhtsLk, ½hu÷wt
íku{s ykŠÚkf SðLk yLku LkkøkrhfíkkLke
fux÷ef Mk{økú çkkçkíkkuLkku Mkw{u¤ yíÞtík
ykð~Þf Au . rþûkýLke MkkÚku MkkÚku
Mkk{krsf òøk]rík, ykŠÚkf MkwÄkh, hMíkk
çkktÄfk{Lku ÷økíkk rLk{koý fkÞkuo, fwrxh
WãkuøkkuLku «kuíMkknLk ykÄwrLkf ¾uíke {kxu
Lkðk Lkðk ¾uík ykuòhku, ÃkØríkyku,
rçkÞkhýku, ¾kíkh, Ëðkyku, ®Mk[kELke
ÃkÞkoÃík Mkøkðzku rðfMkkððe yLku ykðk
rðfkMk fkÞku o L ku ðu ø kðkLk çkLkkððk
ykð~Þf Au.
•••
{u-2010

final for butter printing for pdf.pmd

Transkript

Benzer belgeler

«fhı-1 rğ»kŞ«ğuş

Hemchandracharya North Gujarat University Patan

fåA hkŞ{kt (hkW{k) Mk{ksLke fkhkuçkkheLke Lkğh[Lkk Ëuğ

¾uzqík ÷kuLk {kVe fki¼ktz {wÆu MktMkË{kt ntøkk{ku

Assignment Std10 Ch6

Assignment_Ch10 01. çŞwxuLkLkk Mk{½xfku fux÷k Au ? (A) çku (B