Yeni Türk Lirası.

Deloitte.
Deloitte.
Tax
Yeni Türk Lirası.
Deloitte.
www.deloitte.com.tr
Uyarı:
Bu Rehberin hazırlanmasında T.C. Merkez Bankası, T.C. Maliye Bakanlığı ve www.ytl.gen.tr
adresindeki veriler kullanılmıştır. Hazırlanan bu çalışma için gerekli özen ve titizlik gösterilmiş
olsa da, DRT Denetim Revizyon Tasdik Yeminli Mali Müşavirlik A.Ş. (Member of Deloitte
Touche Tohmatsu) bu Rehberde çıkabilecek hatalardan dolayı ve yer verilen açıklamalarla ilgili
olarak kullanıcıların uğrayabilecekleri zarar için herhangi bir sorumluluk kabul etmez.
İlgililerin yanlış yapmamak için profesyonel danışmanlık almaları tavsiye olunur.
i
Deloitte.
İçindekiler
Önsöz........................................................................................................................................ iii
I. Genel Değerlendirme .............................................................................................................. 5
^
Türk Lirasından neden sıfır atılıyor?...................................................................... 5
^
Türk lirasından sıfır atılmasının faydaları............................................................... 7
^
Yeni Türk Lirası ile ilgili Kanun ve düzenleme yapma yetkisi olanlar..................... 8
^
Türk Lirasından ne zaman sıfır atılacaktır? ............................................................ 8
^
Neden yürürlük tarihi 1 Ocak 2005? ..................................................................... 8
^
Neden yeni para biriminin ismi “Yeni Türk Lirası”? ............................................. 8
^
YTL tedavüle girdiğinde TL’de kullanılabilecek mi? .............................................. 8
^
2005 yılından sonra para biriminde “Yeni” ibaresi sürekli olacak mı? .................... 9
^
Paradan sıfır atılması enflasyonist baskı oluşturur mu? .......................................... 9
^
Türk Lirası ile Yeni Türk Lirası arasındaki değişim oranı ve Yeni Kuruşa
Tamamlama.................................................................................................................... 10
^
YTL Banknot ve Madeni Paraların Kupür Kompozisyonu ................................. 10
^
YTL’ye geçişle birlikte TL’ye yapılan atıflar......................................................... 10
^
2005 yılı süresince mal ve hizmet bedellerini gösteren fiyat etiketleri................... 11
^
Döviz kurlarının gösteriminde herhangi bir değişiklik olacak mı? ........................ 11
^
Ödeme kaydedici cihazların Yeni Türk Lirasına uyumu....................................... 11
^
Yeni Türk Lirasının görüntüsü............................................................................ 11
II. Para ve Sermaye Piyasalarında Karşılaşılabilecek Durumlar .................................................. 13
^
Menkul kıymetlerin kupür basımında herhangi bir kısıtlama var mı? ................... 13
^
Sabit getirili menkul kıymetler için açılan ISIN kodlarında herhangi bir değişiklik
var mıdır? ....................................................................................................................... 13
^
Yatırım Fonları fiyatlandırması............................................................................ 13
^
Repo ve Borsa Para Piyasası gibi piyasalarda durum ne olacak?........................... 13
^
Hisse senetleri fiyatlandırması ve lot tanımı......................................................... 14
^
YTL’ye geçiş sürecinde hisse senedi takaslarında herhangi bir sorun yaşanabilir mi?14
^
İstanbul Altın Borsası’nda yapılacak işlemler....................................................... 14
III. Ticaret ve Vergi Mevzuatı İle İlgili Uygulamalarda Karşılaşılabilecek Durumlar .................. 15
^
Anonim şirket asgari esas sermayeleri ile limited şirket asgari sermaye paylarının
itibari değerlerinde herhangi bir değişiklik olacak mı?...................................................... 15
^
Beyannamelerle ilgili özel bir düzenleme var mı?................................................. 16
^
2004 yılı harcamalarından kaynaklanan ücretlilerde vergi indirimi uygulamasında
özel bir durum söz konusu mu?...................................................................................... 16
^
Vergi hesaplamaları ve Yeni Kuruş ..................................................................... 17
^
2005 yılında verilecek Gelir ve Kurumlar Vergisi Beyannameleri ekinde yer alan
karşılaştırmalı Bilanço ve Gelir Tablosu hangi para birimi üzerinden sunulacaktır?.......... 17
^
Dönüşüm sırasında oluşan olumlu veya olumsuz farklar vergi matrahının
hesabında nasıl dikkate alınacak?..................................................................................... 17
i
Deloitte.
^
Banka ve sigorta şirketleri dönüşüm sırasında oluşan olumlu farklar için BSMV
ödeyecek mi? .................................................................................................................. 18
^
Çek karnelerinin değiştirilmesi halinde değerli kağıt bedeli ödenecek mi? ............ 18
^
TL banknot ve madeni paraların yeni çıkarılacak YTL banknot ve madeni paralarla
değiştirilmes işlemini sırasında vergi kimlik numarasını tespiti zorunlu mu? .................... 18
IV. Muhasebe Uygulamalarında Karşılaşılabilecek Durumlar .................................................... 19
^
Fatura, sevk irsaliyesi gibi belgeler ne zamandan itibaren YTL ile düzenlenecektir?19
^
Yapılacak muhasebe kayıtları ve düzenlenen belgelerde YTL ve YKr kullanımı .. 19
^
Önceki dönemlere ait olan fatura ve belgelerin durumu ...................................... 19
^
Özel hesap dönemine sahip olan mükellefler kayıtlarını ne zaman atacaklar? ...... 20
^
İşletme hesabı esasına göre defter tutanların durumu ne olacak? ......................... 20
^
Kayıtlardaki dönüştürme işlemi nasıl yapılacaktır?............................................... 20
^
Yuvarlamalar sonucu çıkan farkların kayıtlara yansıtılması................................... 21
^
Amortismana tabi iktisadi kıymetlerin YTL dönüşümünde özellik arz eden bir
durum var mı? ................................................................................................................ 21
^
Çek ve senet portföyünün YTL dönüşümünde özellik arz eden bir durum var mı?22
^
2005 yılı içerisinde hem TL hem de YTL tedavülde olacaktır. Bu durumda kayıtlar
nasıl tutulacaktır? ............................................................................................................ 23
^
2005 yılında 2004 yılına ait bir iade faturası gelmesi halinde nasıl bir yol takip
edilmelidir? ..................................................................................................................... 23
^
Hesaplarda iz bedeli ile takip edilen kayıtların yeni durumu ne olacaktır? ............ 23
^
YTL uygulamasının başlaması ile birlikte faturada KDV nasıl hesaplanacaktır? ... 24
^
YTL uygulaması ile birlikte ÖTV nasıl hesaplanacaktır?...................................... 24
^
1 YKr’nin altındaki mal ve hizmetlerin fiyatları nasıl belirtilecektir? .................... 24
ii
Deloitte.
Önsöz
Ünlü iktisatçı Thomas Gresham’a ait “kötü para iyi parayı kovar” özdeyişinin
anlamını Türk toplumu neredeyse çeyrek asırdır süren enflasyon nedeniyle çok rahat
anlayabilmektedir.
Son bir kaç yılda uygulanan politikalar sonucu yaşanan olumlu gelişmeler nedeniyle
enflasyon kontrol altına alınmış görünmektedir. Kontrol altına alınan enflasyon ve
Avrupa Birliği ile yürütülen olumlu görüşme süreci, yıllardır TL’ndan sıfır atılarak
ekonominin güvenilir bir para birimi ile işlemesinin sağlanmasının önemini ortaya
koymuştur. Bu nedenlerle, Ocak 2004’de kabul edilen 5083 sayılı Kanun ile Türkiye
Cumhuriyeti Devleti’nin para biriminin “Yeni Türk Lirası” olmasına karar verilmiştir.
Söz konusu Kanunun gerekçesinde belirtildiği üzere; Ülkemizde 1980-2002
döneminde yaşanan enflasyonist süreç emisyon hacmine yansımış olup; emisyon
hacmi bu süreçte 27.4 kat artmıştır. Bu gelişmenin bir sonucu olarak 1980 yılına
kadar dolaşımdaki en büyük banknot 1.000 Türk Lirası iken, 2002 yılı sonunda en
büyük banknot 20.000.000 Türk Lirası olmuştur.
Enflasyonist süreç öncesi güvenilir bir para birimi olan TL ile ilgili orta yaş grubu ve
üzerinde olan insanlarımızın kuruşlar ile ifade ettikleri okul harçlıklarına ilişkin
çocukluk anılarını şaşkın ve anlamsız bakışlarla dinleyen gençler bu anıların neyi ifade
ettiğini “YENİ TÜRK LİRASI” tedavüle girdiğinde daha iyi anlayacakları ve kendileri
de gelecek kuşaklara anlatabilecekleri tam tersi hatıralara sahip olacakları şüphesizdir.
Paramızdan altı sıfır atılarak bir milyon Türk Lirasının bir Yeni Türk Lirasına
(1.000.000 TL = 1 YTL) eşitlenerek yeni bir para birimine geçilmesi ile Türk
ekonomisi yeni bir sürece girecektir. Ancak, bu süreçte (TL’den YTL’ye geçiş)
sorunları da beraberinde getirecek olup, bu sorunlara çözümlerimiz bu çalışmanın
konusunu oluşturmaktadır. YTL’nin her zaman iyi para olarak kalıcı olması ve
Ülkemize hayırlı olması dileğiyle.
Saygılarımızla,
Abdulkadir Kahraman
Kıdemli Vergi Müdürü
iii
Deloitte.
YENİ TÜRK LİRASI
TÜRK LİRASINDAN ALTI SIFIR ATILMASI
4
Member of
Deloitte Touche Tohmatsu
Deloitte.
Bölüm
1
I. Genel Değerlendirme
^
Türk Lirasından neden sıfır atılıyor?
Bilindiği üzere, Ülkemizde 1970’lerden beri süre gelen yüksek enflasyon, parasal
değerlerin milyar, trilyon ve hatta katrilyon gibi çok sıfırlı rakamlarla ifade edilmesine
neden olmuş ve olmaktadır. Bu dönemde yaşanan enflasyonist süreç emisyon hacmine
yansımış olup; emisyon hacmi 1980 yılına göre 52,32 kat artarak 31 Ağustos 2004 tarihi
itibariyle 13,9 katrilyon TL olmuştur. Bu çerçevede, banknotların 31 Aalık 2003 itibariyle
dağılımı aşağıda görülmektedir.
Kupür
20.000.000
10.000.000
5.000.000
1.000.000
500.000
250.000
Diğer
Toplam
Kaynak: TCMB
Adet
427.479.572
130.239.508
97.107.002
244.274.021
145.749.658
54.452.878
148.990.628
1.248.293.267
%
34,2
10,4
7,8
19,6
11,7
4,4
11,9
Miktar
(trilyon TL)
8.549,6
1.302,4
485,5
244,3
72,9
13,6
7,2
%
80,1
12,2
4,5
2,3
0,7
0,1
0,1
Diğer taraftan bu süreçte tedavüldeki kağıt paraların değeri sürekli düşmüş ve 1981
yılından bu yana 11 kez olmak üzere, ortalama her iki yılda yeni bir üst para tedavüle
çıkarılmak zorunda kalınmıştır.
5
Member of
Deloitte Touche Tohmatsu
Deloitte.
Ülke
Endonezya
Kamboçya
Lübnan
Mozambik
Paraguay
Romanya
Vietnam
Türkiye
Kaynak: TCMB
$
Kupür
Karşılığı
100.000
12,0
100.000
25,1
100.000
66,0
100.000
4,2
100.000
16,1
1.000.000
31,0
100.000
6,4
20.000.000
15,0
Tutarlar 13.01.2004 tarihi itibariyle Financial Times’da
yayımlanan değişim oranlarıdır.
Bu sürecin sonucunda gelinen noktada tedavüldeki banknot kompozisyonu şu an
itibariyle 250.000, 500.000, 1.000.000, 5.000.000, 10.000.000 ve 20.000.000 Türk
Liralık banknotlardan oluşmakta ve dünyadaki en üst değerli banknot 20.000.000 TL ile
sadece Türkiye Cumhuriyeti tarafından kullanılmaktadır. Elde bulundurduğumuz bu
rekor, paramızın itibarını da olumsuz yönde etkilemekte ve parasal değerlerin ifadesi
bakımından dünyada rastlanmayan büyüklüklere ulaşması nedeniyle hem ifade edilmesi
hem de yazılmasında çeşitli zorluklarla karşılaşılmaktadır.
Enflasyon nedeniyle bol sıfırlı rakamların kullanılması sonucu muhasebe, bankacılık ve
çeşitli diğer kayıt işlemleriyle buna bağlı ödeme sistemleri ve yazılım programlarında da
sorunlar ortaya çıkmaktadır.
Tüm bu olumsuzluklar nedeniyle, ekonomik birimler ellerinde banknot tutmak
istememekte ve bunun sonucu olarak mevcut banknotlar ekonomide daha hızlı
dolaşmaktadır.
6
Member of
Deloitte Touche Tohmatsu
Deloitte.
Yüksek Enflasyon
Banknotların Yüksek
Devir Sayısı
Daha Çok Vezne İşlemi
- Daha yüksek üretim, dağıtım ve stoklama maliyeti
- Daha yüksek operasyon riski
- Sürekli üst değerde yeni banknot gereksinimi
Kaynak: Türkiye Cumhuriyeti Merkez Bankası
^
Türk lirasından sıfır atılmasının faydaları
Türk lirasından sıfır atılması ile genel bir sadeleştirilme yapılması uygulama açısından
pratik bir çözüm olarak görülmektedir. Bunlardan bazıları TCMB tarafından açıklandığı
üzere aşağıdaki gibidir:
•
•
•
•
•
Bol sıfırlı rakamların yarattığı sorunların (parasal değerlerin yazılması ve
ifade edilmesi, vezne işlemleri, muhasebe ve istatistik kayıtları, bilgi işlem
programları, ödeme sistemleri, fiyat etiketlemeleri v.b.) ortadan kalkacak,
Enflasyonun tek haneli rakamlara düşmesi ve tedavüle çıkan YTL ile
enflasyonla mücadelede para ve maliye politikalarının kararlılığı daha net
ortaya konacak,
Uygulamanın ileri aşamada YTL olarak 100 YTL’den büyük iki yeni üst
kupür daha çıkartılacak ve bu sayede enflasyonla mücadelede bir adım
daha atılmış olacak,
Madeni para birimi kullanma alışkanlığı tekrar artacak, Kuruş’la işlem
yapma yaygınlaşacak ve bu sayede dolaşımdaki banknot kalitesi iyileşecek,
Tek haneli enflasyon ve YTL ile birlikte Türk Lirasının itibarı da
yükselecek.
7
Member of
Deloitte Touche Tohmatsu
Deloitte.
^
Yeni Türk Lirası ile ilgili Kanun ve düzenleme yapma yetkisi
olanlar
Türkiye Cumhuriyeti Devletinin para biriminin Yeni Türk Lirası olduğu, 31.01.2004 tarih
ve 25363 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan 5083 sayılı Kanun ile belirlenmiştir.
Yeni Türk Lirası ile ilgili gerekli düzenlemeleri yapmaya;
Hazine Müsteşarlığı’nın bağlı olduğu Devlet Bakanlığı,
Maliye Bakanlığı,
Sanayi ve Ticaret Bakanlığı,
Hazine Müsteşarlığı,
Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası,
Sermaye Piyasası Kurulu,
Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu,
yetkili kılınmıştır.
^
Türk Lirasından ne zaman sıfır atılacaktır?
5083 sayılı Türkiye Cumhuriyeti’nin Para Birimi Hakkında Kanun’un yürürlük tarihi 1
Ocak 2005 olarak belirlenmiş olup; bu tarihten itibaren Türkiye Cumhuriyeti’nin yeni para
birimi “Yeni Türk Lirası” (YTL) ve alt birimi ise “Yeni Kuruş” (YKr) olarak
tanımlanmıştır. Bir Yeni Türk Lirası 100 Yeni Kuruşa eşittir.
^
Neden yürürlük tarihi 1 Ocak 2005?
YTL’nin 1.1.2005 tarihinden itibaren girmesinden amaç; Yeni Türk Lirasına geçiş ile ilgili
düzenleyici kurumlar tarafından yapılacak hazırlık ve düzenleme çalışmalarına imkan
tanınması, defter ve kayıtların tutulmasında kolaylık sağlanmasıdır.
^
Neden yeni para biriminin ismi “Yeni Türk Lirası”?
Yeni para biriminin ismi belirlenirken Cumhuriyet döneminin para birimi olan ve uluslar
arası alanda Türkiye ile özdeşleşen Türk Lirası ibaresi aynen muhafaza edilmiştir. Bunun
nedeni; parasından sıfır atarak yeni para birimine geçen ülkeler genelde yeni para birimi
olarak eski para birimlerinin başına “Yeni” ifadesini eklemesi ve daha sonra yapılan bir
para birimi değişikliği ile de bu ifadeyi kaldırarak eski para birimine dönmeleridir.
(Afganistan, Arnavutluk, Beyaz Rusya, Brezilya, Bulgaristan, Çin, Finlandiya, Fransa,
İsrail, Kuzey Kore, Güney Kore, Laos, Makedonya, Meksika, Nikaragua, Peru, Polonya,
Romanya, Rusya, Tayvan, Uganda, Uruguay, Vietnam, Yunanistan, Zaire gibi).
^
YTL tedavüle girdiğinde TL’de kullanılabilecek mi?
Diğer ülke uygulamalarında olduğu gibi; hem TL’nin YTL ile değiştirilmesinde süre
yönünden yaşanabilecek sıkıntıların aşılması, hem de YTL’nin kredibilitesinin olumsuz
etkilenmemesi ve her iki para biriminin takibinde yaşanabilecek zorlukların önüne
geçilebilmesi için 1.1.2005-31.12.2005 tarihleri arasında TL banknot ve madeni paralar ile
YTL banknot ve madeni paralar bir yıl birlikte tedavülde olacaktır.
8
Member of
Deloitte Touche Tohmatsu
Deloitte.
Ancak, Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası banknotların birlikte tedavülü ve
değiştirilmesine ilişkin esaslar belirlerken, madeni paraların birlikte tedavülü ve
değiştirilmesine ilişkin esaslar ise Hazine Müsteşarlığı tarafından belirlenecektir.
2006 yılının başından itibaren ise sadece YTL tedavülde olacaktır. Ancak TL banknotlar
bu tarihten itibaren 10 yıl boyunca sadece Merkez Bankası (Merkez Bankası Şubesi
olmayan yerlerde T.C. Ziraat Bankası) tarafından değiştirilecek, on yılın sonunda
(31.12.2015) zamanaşımına uğrayacaktır.
^
2005 yılından sonra para biriminde “Yeni” ibaresi sürekli olacak
mı?
2005 yılında YTL’ye geçildikten bir kaç yıl sonra yapılacak değişiklikle para biriminin
önündeki “Yeni” ibaresi kaldırılarak tekrar TL’ye dönüş yapılacaktır. TL’ndan YTL’na ve
nihai aşamada TL süreci aşağıdaki gibi olacaktır.
Piyasada tedavülde olan paralar
2005 Öncesi
TL
2005 Yılı
TL
YTL
YTL
2005
Sonrası
"Yeni" ibaresi kalkar...
2005'den
sonraki bir kaç
yıl içinde
^
TL
Paradan sıfır atılması enflasyonist baskı oluşturur mu?
Ankara Sanayi Odası'nın gerçekleştirdiği anket çalışmasının sonuçlarına göre, halkın yüzde
51'i YTL'na geçişin enflasyonu yükselteceği kanısında bulunmaktadır. Sanayiciler de,
parasal geçişin iyi uygulanmaması halinde bu riskin ortaya çıkabileceğini düşünmektedir.
9
Member of
Deloitte Touche Tohmatsu
Deloitte.
T.C. Merkez Bankası, Avrupa İstatistik Kurumu Eurostat verilerine dayanarak Euro’ya
geçiş süreci ve bu sürecin fiyat artışlarına etkisinin 2002 yılının ilk altı ayında ülkeden
ülkeye %0 ile %0,16 arasında değişmiş olduğunu örnek göstermekte, fakat bu artışın %0,2
geçmemesi nedeniyle enflasyonist etkinin sınırlı olacağını belirtmektedir.
^
Türk Lirası ile Yeni Türk Lirası arasındaki değişim oranı ve Yeni
Kuruşa Tamamlama
Türk Lirası ile Yeni Türk Lirası arasındaki değişim oranı; Türk Lirasından altı sıfır atılarak,
bir milyon Türk Lirası eşittir bir Yeni Türk Lirası (1.000.000 TL = 1 YTL) olarak
belirlenmiştir.
YTL cinsinden yapılacak işlemlerde bir Yeni Kuruşun altındaki tutarları ödemeye olanak
verecek madeni para bulunmaması nedeniyle yarım Yeni Kuruşun üzerindeki değerlerin
bir üst Yeni Kuruşa tamamlanması; yarım Yeni Kuruş ve altındaki değerlerin ise dikkate
alınmaması öngörülmüştür. Böylece, tamamlama işlemlerinin birim fiyatlarda değil, işlem
sonuçlarında ve ödeme aşamasında gerçekleştirilmesi, ödeme kayıtlarının virgülden sonra
en çok iki hane ile yapılması amaçlanmaktadır.
^
YTL Banknot ve Madeni Paraların Kupür Kompozisyonu
YTL banknotlar ve madeni paraların kupür kompozisyonu aşağıdaki gibi olacaktır:
YTL Banknotlar:
Madeni Paralar:
1, 5, 10, 20, 50 ve 100 YTL
1, 5, 10, 25, 50 YKr ve 1 YTL
TCMB, diğer ülke örneklerini de göz önüne alarak 6, 7 kupürden fazla kupür tercih
etmemiştir. Zira kupür çeşitlerinin çok fazla olduğu durumlarda bazı kupürler kullanım
dışı kalmaktadır.
^
YTL’ye geçişle birlikte TL’ye yapılan atıflar
5083 sayılı Kanun’un 3 üncü maddesine göre, Türk Lirasının yerine Yeni Türk Lirasına
geçiş nedeniyle, en geniş anlamıyla herhangi bir hukuki ilişkide (kanunlarda ve diğer
mevzuatta, idari işlemlerde ve yargı kararlarında, hukuki sonuç doğuran herhangi bir
belgede), ödeme ve değişim araçlarında, Türk Lirasına veya liraya yapılan atıfların, bir
milyon Türk Lirası eşittir bir Yeni Türk Lirası (1.000.000 TL = 1 YTL) değişim oranı esas
alınarak “Yeni Türk Lirasına” atıf yapılmış kabul edileceği ve geçerli sayılacağı hükme
bağlanmıştır.
YTL’na geçiş taraflar arasında varolan hukuki ilişkilerin şartlarında değişikliğe yol
açmayacak veya herhangi bir edimi ifa ederken taraflardan birine mazeret öne sürme ya da
bu hukuki ilişkiyi tek taraflı olarak değiştirme veya feshetme hakkı vermeyecektir.
Söz konusu Kanunun geçici 2 nci madde ile; tarafların, TL üzerinden yapılan her türlü
hukuki muamele ile kıymetli evrak ve hukuki sonuç doğuran diğer işlem ve belgeleri bir
milyon Türk Lirası eşittir bir Yeni Türk Lirası (1.000.000 TL = 1 YTL) değişim oranı esas
10
Member of
Deloitte Touche Tohmatsu
Deloitte.
alınarak 31.12.2005 tarihine kadar, bu tarih dahil Yeni Türk Lirasına göre değiştirmeleri
halinde bu muamele ve düzenlenecek belgelerin vergi, resim, harç ve diğer
yükümlülüklerden muaf olacağı hükme bağlanmıştır.
Örneğin, 15.5.2005 tarihinde taraflar arasında varolan bir kira sözleşmesinin değişim oranı
esas alınarak yeniden akdedilmesi halinde imzalanacak olan sözleşme damga vergisine tabi
olmayacaktır.
^
2005 yılı süresince mal ve hizmet bedellerini gösteren fiyat
etiketleri
Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun’un 12 nci maddesi çerçevesinde düzenlenecek
etiket ve tarife listelerinde; Yeni Türk Lirasının tedavüle çıkacağı 1.1.2005 tarihinden
başlayarak, Türk Lirası ve Yeni Türk Lirası banknot ve madeni paraların birlikte tedavülde
olacağı 31.12.2005 tarihine kadar bütün mal ve hizmet bedellerinin 2005 yılı boyunca TL
ve YTL değerlerinin ayrı ayrı gösterilmesi zorunludur.
^
Döviz kurlarının gösteriminde herhangi bir değişiklik olacak mı?
T.C. Merkez Bankası tarafından günlük olarak açıklanan döviz kurları virgülden sonra en
fazla beş hane olacak şekilde aşağıda örneği belirtildiği gibi gösterilecektir.
Alış
Kuru
1,4260
0,23814
1,3245
Döviz
1 ABD Doları
1 Danimarka Kronu
100 Japon Yeni
^
Satış
Kuru
1,4329
0,23931
1,3333
Ödeme kaydedici cihazların Yeni Türk Lirasına uyumu
Maliye Bakanlığı ödeme kaydedici cihazların (yazar kasalar) YTL’na uyumu ile ilgili olarak
60 Seri nolu Katma Değer Vergisi Mükelleflerinin Ödeme Kaydedici Cihazları
Kullanmaları Mecburiyeti Hakkında Kanunla İlgili Genel Tebliğde ayrıntılı açıklamalar
yapılmıştır. Tebliğe göre ödeme kaydedici cihaz üretici veya ithalatçıları, Maliye
Bakanlığına müracaat ederek gerekli izni aldıktan sonra, daha önce onaylananlar da dahil
olmak üzere tüm ödeme kaydedici cihazlarını YTL ve YKr’u esas alacak tarzda
düzenleyecekler ve düzenleme işlemleri, en geç 31.3.2005 tarihine kadar tamamlanacaktır.
1.1.2005 tarihinden (bu tarih dahil) sonra satılacak bütün ödeme kaydedici cihazlar, YTL
ve YKr esasına göre işlem yapacak özellikte olacak ve bu özelliği taşımayan cihazların
satışı yapılamayacaktır.
^
Yeni Türk Lirasının görüntüsü
YTL ile ilgili banknotların resim ve görüntülerinin çoğaltılması ve yayınlanmasına ilişkin
boyut, renk, malzeme, çözünürlük, üzerinde bulunacak ibareler ve benzeri hususlarla ilgili
şartlar Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankasınca belirlenecek ve Resmi Gazetede ilan
edilecektir.
11
Member of
Deloitte Touche Tohmatsu
Deloitte.
İlan olunacak şartlara uymayan kişiler hakkında fiil daha ağır bir suça vücut vermediği
takdirde cezai müeyyide uygulanması (bir milyar beş yüz milyon liradan beş milyar liraya
kadar ağır para cezası) öngörülmüştür.
TCMB tarafından yapılan açıklamalara göre; Yeni Türk Lirasının görüntüsü, 2005 yılına
girişten hemen önce görüntüleri ve güvenlik önlemleri kamuoyuna tanıtılacaktır.
12
Member of
Deloitte Touche Tohmatsu
Deloitte.
Bölüm
2
II. Para ve Sermaye Piyasalarında Karşılaşılabilecek
Durumlar
^
Menkul kıymetlerin kupür basımında herhangi bir kısıtlama var
mı?
Menkul kıymetler 1, 5, 10, 50, 100, 500, 1.000, 10.000, 50.000, 100.000, 500.000 ve
1.000.000 YTL değerindeki birimler halinde basılacaktır. Kuruş, nominal değerlerde
kullanılmayacaktır.
İhalelerdeki minimum alış miktarları “250.000.000 TL”den 100 YTL’ye değiştirilmiştir ve
artış miktarı ise 5.000.000 TL’den 1 YTL’ye dönüştürülmüştür.
^
Sabit getirili menkul kıymetler için açılan ISIN kodlarında
herhangi bir değişiklik var mıdır?
Sabit getirili menkul kıymetler için tanımlanan ISIN kodlarında herhangi bir değişiklik
olmayacaktır. Ancak bu menkul kıymetlerin 1.1.2005’den sonra değerleri YTL olarak
gösterilecektir. Yeni Kuruş hanesi olarak ise virgülden sonra 3 hane kullanılacaktır.
Örnek:
Değer
TL
YTL
80.644
80,644
91.511
91,511
ISIN kodu
TRT250505T19
TRB210704T13
^
Yatırım Fonları fiyatlandırması
Sermaye Piyasası Kurulu'nun 26.08.2004 tarih ve 36/1084 sayılı kararı gereği, yatırım
fonları birim pay değerleri, 1.1.2005 tarihinden itibaren, YTL cinsinden virgülden sonra
altı (6) haneli olarak gösterilecektir.
^
Repo ve Borsa Para Piyasası gibi piyasalarda durum ne olacak?
İMKB Tahvil ve Bono Piyasası’nda 1.1.2005 tarihi itibariyle borç/alacak bakiyeleri
YTL’ye çevrilecektir.
13
Member of
Deloitte Touche Tohmatsu
Deloitte.
Örnek: 31.12.2004 tarihinde 3.1.2005 vadeli (3 günlük), %14 net faizden 150.000.000.000
TL ile repo işlemi yapan bir yatırımcının 03.01.2005 tarihinde repo dönüş tutarı
(150.172.602.739 TL) 150.172,60 YTL olarak dikkate alınacaktır.
^
Hisse senetleri fiyatlandırması ve lot tanımı
Şu andaki uygulamaya göre; 1.000 TL üzerinden gösterilen piyasa fiyatı YTL’ye geçişle
birlikte 1 YTL’ye tekabül eden tutar üzerinden gerçekleşecektir. YTL’ye geçiş ile en küçük
para biriminin 1 YKr olması ve kuruşla ifade edilen değerlerin izlenme zorunluluğundan
dolayı piyasa fiyatı gösterimi de YKr’da olacaktır.
Halen “1.000.000 TL nominal = 1.000 adet = 1 lot” olan düzenleme 1.1.2005 tarihinden
itibaren “1.00 YTL nominal = 1 adet = 1 lot” olarak düzenlenmiştir.
Nominal
31.12.2004’e
kadar (TL)
1.1.2005 ve
sonrası
(YTL)
1.000
1
1
1
4.750
4,75
Adet
Örnek
Birim
Fiyat
1 Lot = 1.000 adet =1.000.000 TL
Nominal
^
1 Lot = 1 Adet = 1 YTL
Nominal
YTL’ye geçiş sürecinde hisse senedi takaslarında herhangi bir
sorun yaşanabilir mi?
Bu tarz bir sorun yaşamamak için, İstanbul Menkul Kıymetler Borsası’nda (İMKB) Yeni
Türk Lirası'nın (YTL) tedavüle gireceği 1 Ocak 2005'ten önceki 30 - 31 Aralık perşembe
ve cuma günleri işlem yapılmayacaktır.
İki günlük sürede, Takasbank Yeni Türk Lirası'na uygun bilanço ve diğer hesapları
düzenleme fırsatı bulacaktır.
^
İstanbul Altın Borsası’nda yapılacak işlemler
İstanbul Altın Borsası'nda da YTL'ye geçiş tarihi olan 1.1.2005 tarihinden itibaren
birimler gram yerine kilogram ile ölçülecektir.
14
Member of
Deloitte Touche Tohmatsu
Deloitte.
Bölüm
3
III. Ticaret ve Vergi Mevzuatı ile İlgili Uygulamalarda
Karşılaşılabilecek Durumlar
^
Anonim şirket asgari esas sermayeleri ile limited şirket asgari
sermaye paylarının itibari değerlerinde herhangi bir değişiklik
olacak mı?
5083 sayılı Kanunun 3 üncü maddesi gereğince; anonim ve limited şirketler ile ilgili asgari
esas sermaye ile asgari sermaye paylarının asgari itibari değerleri de sıfır atılma işlemine
tabi olacaktır. Bu işlem nedeniyle, anonim şirket hisse senetlerinin asgari itibari değerinin
Yeni Türk Lirasına dönüştürülmesinde ve limited şirket ortaklık haklarının
kullanılmasında ortaya çıkabilecek tereddütlerin giderilmesi ve bu değerlerin yeni para
birimine uygun hale getirilmesi amacıyla; 6762 sayılı Türk Ticaret Kanununun A.Ş. ve
Ltd. Şti.’ler ile ilgili 399 ve 524 üncü maddelerinin değiştirecek bir Kanun tasarısı
hazırlanmıştır.
Tasarıya göre; anonim şirket hisse senetlerinin değeri en az bir Yeni Kuruş olup; bu
kıymet ancak en az birer Yeni Kuruş olarak tanımlanmıştır. Diğer taraftan, limited şirket
mukavelesinde aksine hüküm olmadıkça, her bölümü yirmibeş Yeni Türk Lirasından aşağı
olmamak şartiyle bir payın bölünmesi ve bölünmüş payların devrine izin verilmektedir.
Buna değişikliklere ilave olarak 6762 sayılı Türk Ticaret Kanununa geçici 1 inci madde
eklenmesi suretiyle; Yeni Türk Lirası cinsinden itibari değeri Yeni bir Kuruşun (onbin
Türk Lirasının ) altında bulunan hisse senetlerinin itibari değerinin yeni para birimine uygun
hale getirilerek intibak süresi içinde bir Yeni Kuruşa (Onbin Türk Lirasına) yükseltilmesi ve
hisse senedi sahiplerinin temettü ve ortaklık haklarının kullanılmasında ortaya çıkabilecek
tereddütlerin giderilmesi amaçlanmaktadır.
Geçici 1 inci madde hükmü aşağıdaki gibidir:
“Hisse senetlerinin itibari kıymeti bir Yeni Kuruş ve katları şeklinde olmayan anonim
şirketler 31.12.2009 tarihine kadar, 399 uncu maddesine intibak edecektir. Bakanlar
Kurulu Kararı ile 31.12.2009 tarihinde sona erecek intibak süresi beş yıla kadar
uzatılabilir. İntibak süresince anonim şirket hissedarlarının itibari değeri ne olursa olsun
sahip olduğu paylardan doğan hakları saklıdır. Şirket yönetim kurulu payların 399 uncu
maddeye intibak ettirilmesini sağlayacak yöntemleri uygulamakla yükümlüdür.
15
Member of
Deloitte Touche Tohmatsu
Deloitte.
Birinci fıkrada belirtilen sürenin sonunda bir Yeni Kuruşa tamamlanmamış paylar için
kesir makbuzu düzenlenir.
Bu madde kapsamında intibak amaçlı olarak yapılacak sermaye artırımı ve esas mukavele
değişikliklerinde, şirket esas mukavelesinde aksine hüküm bulunsa dahi 372 nci maddede
yer alan nisaplar uygulanır ve imtiyazlı paylar genel kurulu yapılması şartları aranmaz.
Bu madde kapsamında intibak amaçlı olarak 400 üncü maddesi çerçevesinde yapılacak
işlemlerde her pay sahibinin muvafakati aranmaz.
5083 sayılı Türkiye Cumhuriyeti Devletinin Para Birimi Hakkında Kanun gereğince
münhasıran intibak amaçlı yapılacak anasözleşme değişikliklerinin tescili, her türlü vergi,
resim ve harçtan muaftır.”
Tasarıya göre, 500 TL itibari değerli bir hisse senedinden altı sıfır atıldığı takdirde bu hisse
senedinin Yeni Türk Lirası cinsinden asgari itibari değeri 0,05 Yeni Kuruş olacaktır..
^
Beyannamelerle ilgili özel bir düzenleme var mı?
Maliye Bakanlığı tarafından yayımlanan 13 sıra nolu Muhasebe Sistemi Uygulama Genel
Tebliği ile yapılan açıklamalar gereği; 2004 yılı vergilendirme dönemine ilişkin olmakla
birlikte, 1.1.2005 tarihinden sonra verilecek KDV, Muhtasar, Geçici Vergi ve Kurumlar
Vergisi gibi beyannameler ile belgelerin düzenlenmesi sırasında para birimi YTL’nın esas
alınacağı ve söz konusu beyannameler ve belgelerin YTL üzerinden düzenleneceği
açıklanmıştır.
^
2004 yılı harcamalarından kaynaklanan ücretlilerde vergi indirimi
uygulamasında özel bir durum söz konusu mu?
13 sıra nolu Muhasebe Sistemi Uygulama Genel Tebliği ile yapılan açıklamalara göre;
2004 yılı harcamalarından kaynaklanan ücretlilerde vergi indirimi uygulamasında, vergi
indirimine esas alınacak belgeler 2004 yılında yapılan harcamalara ait olacağından
belgelerdeki para birimi TL olacaktır. Bu nedenle, 2004 yılında yapılan harcamalar
karşılığında alınan belgelerdeki tutarlar ile azami indirim tutarının belirleneceği 2004 yılı
vergi matrahı TL üzerinden belirtildiğinden, 20.1.2005 tarihine kadar verilecek Vergi
İndirimine Ait Bildirimler TL üzerinden doldurulacaktır. Ancak, 1.1.2005 tarihinden
itibaren ücretlerin YTL olarak ifade edilmesi ve mahsubunun aynı para birimiyle ifade
edilen değerler oranında yapılabilecek olması nedeniyle, TL olarak hesaplanan vergi
indirimi tutarı bildirimi alan kurum tarafından YTL’na çevrilerek Muhtasar Beyannamede
mahsup konusu yapılacaktır.
16
Member of
Deloitte Touche Tohmatsu
Deloitte.
^
Vergi hesaplamaları ve Yeni Kuruş
13 sıra nolu Muhasebe Sistemi Uygulama Genel Tebliği ile yapılan açıklamalara göre;
01.01.2005 tarihinden itibaren ödeme aşaması ve işlem sonuçlarında kullanılacak en küçük
para birimi 1 Yeni Kuruş olacağı için hesaplanan vergiler de en az 1 YKr olacaktır.
Hesaplanan verginin yarım YKr altında olması halinde bu vergi dikkate ve hesaplara
alınmayacaktır. Ancak, hesaplanan vergi yarım YKr ve üzerinde ise 1 YKr’ye
tamamlanacaktır.
Örneğin, 1.1.2005 tarihinden sonra bir banka şubesi tarafından 2 ABD doları satıldığını
ve doların YTL karşılığının da 1,5 YTL olduğunu varsayalım. Kambiyo muamelelerinde
satış tutarı üzerinden hesaplanacak Banka ve Sigorta Muameleleri Vergisi (BSMV) 0,3
YKr (3 YTL X 0,001 = 0,003 YTL) olacaktır. Bu durumda, hesaplanan vergi yarım
YKr’un altında olduğu için dikkate alınmayacaktır. Satış tutarının 5 YTL olması halinde
ise hesaplanan vergi yarım YKr olacağı (5 YTL X 0,001= 0,005 YTL) ve yarım YKr’lar 1
YKr’a tamamlanacağı için hesaplanan vergi 1 YKr olarak dikkate alınacaktır.
^
2005 yılında verilecek Gelir ve Kurumlar Vergisi Beyannameleri
ekinde yer alan karşılaştırmalı Bilanço ve Gelir Tablosu hangi para
birimi üzerinden sunulacaktır?
13 sıra nolu Muhasebe Sistemi Uygulama Genel Tebliği ile yapılan açıklamalara göre;
Bilanço ve Gelir Tablolarının karşılaştırmalı olarak (önceki dönem-cari dönem)
düzenlenmesindeki amaç söz konusu tabloların kıyaslanarak analizinin yapılması
olduğundan önceki döneme ait olan tablolarda kullanılan para birimi ile cari döneme ait
para biriminin aynı olması gerekmektedir. Bu nedenle, 2004 mali yılı işlemlerine ilişkin
olarak düzenlenen ancak, 1.1.2005 tarihinden sonra verilmesi gereken Gelir ve Kurumlar
Vergisi Beyannameleri ekinde yer alan karşılaştırmalı Bilanço ve Gelir Tablolarında
kullanılacak para birimi YTL olacaktır.
^
Dönüşüm sırasında oluşan olumlu veya olumsuz farklar vergi
matrahının hesabında nasıl dikkate alınacak?
13 sıra nolu Muhasebe Sistemi Uygulama Genel Tebliği ile yapılan açıklamalara göre;
1.1.2005 tarihi itibariyle YTL para birimine dönüştürülen bilançoda ortaya çıkan ve tek
düzen hesap planında yer alan 679 Diğer Olağandışı Gelir ve Karlar hesabında izlenecek
olan olumlu farklar vergi matrahının hesabında gelir olarak dikkate alınacaktır. Bilançoda
ortaya çıkan ve tek düzen hesap planında yer alan 689 Diğer Olağandışı Gider ve Zararlar
hesabında izlenecek olan olumsuz farklar ise vergi matrahının hesabında kanunen kabul
edilen gider olarak dikkate alınacaktır.
17
Member of
Deloitte Touche Tohmatsu
Deloitte.
^
Banka ve sigorta şirketleri dönüşüm sırasında oluşan olumlu
farklar için BSMV ödeyecek mi?
13 sıra nolu Muhasebe Sistemi Uygulama Genel Tebliği ile yapılan açıklamalara göre;
banka ve sigorta şirketleri 1.1.2005 tarihi itibariyle yapılan YTL para birimine dönüşüm
nedeniyle ortaya çıkan olumlu farklar için ayrıca BSMV hesaplamayacaklardır.
^
Çek karnelerinin değiştirilmesi halinde değerli kağıt bedeli
ödenecek mi?
13 sıra nolu Muhasebe Sistemi Uygulama Genel Tebliği ile yapılan açıklamalara göre; çek
karnelerinin değişimi yasal açıdan zorunlu olmamakla birlikte, YTL’na geçişin teşvik
edilmesi ve kullanım sırasında olabilecek muhtemel karışıklıkların önlemesi amacıyla
banka müşterilerinin ellerindeki mevcut TL ibareli çek karnelerini, mevcut çek
karnelerinin tam olarak iade edilmesi şartıyla, 1.1.2005 tarihinden itibaren aynı sayıda YTL
ibareli çek karneleri ile değiştirmek istemeleri halinde değişim işlemi değerli kağıt bedeli
tahsil edilmeden yapılacaktır.
^
TL banknot ve madeni paraların yeni çıkarılacak YTL banknot ve
madeni paralarla değiştirilmesi işlemi sırasında vergi kimlik
numarasını tespiti zorunlu mu?
13 sıra nolu Muhasebe Sistemi Uygulama Genel Tebliği ile yapılan açıklamalara göre;
Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası, bankalar ve özel finans kurumlarının TL banknot
ve madeni paraları yeni çıkarılacak YTL banknot ve madeni paralarla değiştirme işlemini
yaparken bu işlemlere muhatap veya taraf olan gerçek ve/veya tüzel kişilerin vergi kimlik
numarasını tespit etmeleri ve bu işlemlere ilişkin belge, hesap ve kayıtlarında vergi kimlik
numaralarına yer vermeleri zorunlu değildir.
18
Member of
Deloitte Touche Tohmatsu
Deloitte.
Bölüm
4
IV. Muhasebe Uygulamalarında Karşılaşılabilecek Durumlar
^
Fatura, sevk irsaliyesi gibi belgeler ne zamandan itibaren YTL ile
düzenlenecektir?
13 sıra nolu Muhasebe Sistemi Uygulama Genel Tebliği ile yapılan açıklamalara göre;
5083 sayılı Kanunun 1 inci maddesinin yürürlük tarihinin 1.1.2005 olması nedeniyle,
31.12.2004 tarihi sonuna kadar düzenlenecek tüm belgeler (fatura, sevk irsaliyesi, v.b.)
Türk Lirası üzerinden düzenlenecek ve tüm muhasebe kayıtları Türk Lirası üzerinden
yapılacaktır. Dönem sonu işlemleri, bilanço ve gelir tablosu Türk Lirası üzerinden
düzenlenecektir. Bu belgeler ve muhasebe kayıtları 1.1.2005 tarihinden sonra da aynen
oldukları gibi muhafaza edilecektir.
Kanunda belirtilen değişim oranı esas alınarak 1.1.2005 tarihi itibariyle 31.12.2004 tarihli
muhasebe kayıtları Yeni Türk Lirasına dönüştürülecek ve dönüştürülen bu tutarlar ilk
kayıt maddeleri olarak muhasebeleştirilecektir.
^
Yapılacak muhasebe kayıtları ve düzenlenen belgelerde YTL ve
YKr kullanımı
13 sıra nolu Muhasebe Sistemi Uygulama Genel Tebliği ile yapılan açıklamalara göre;
1.1.2005 tarihinden itibaren düzenlenecek tüm belgeler ve yapılacak muhasebe kayıtları
sadece Yeni Türk Lirası ve Yeni Kuruş üzerinden olacaktır. En küçük para birimi 1 YKr
olduğu ve YTL cinsinden yapılan işlemlerin sonuçlarında ve ödeme aşamalarında yarım
YKr ve üzerindeki değerler 1 YKr’ye tamamlanacağı için en küçük muhasebe ve fatura
değeri 1 YKr olacaktır. 2005 yılı boyunca Türk Lirası ve Yeni Türk Lirasının birlikte kabul
edilmesi ve 2005 takvim yılında bütün mal ve hizmet bedellerinin etiket ve tarife
listelerinin Türk Lirası ve Yeni Türk Lirası para birimleri üzerinden ayrı ayrı gösterilmesi
halinde de YTL esas alınacaktır.
^
Önceki dönemlere ait olan fatura ve belgelerin durumu
13 sıra nolu Muhasebe Sistemi Uygulama Genel Tebliği ile yapılan açıklamalara göre;
önceki dönemlere ilişkin olmakla birlikte 1.1.2005 tarihinden sonra düzenlenecek
faturalar, verilecek beyannameler ve bildirimlerin de, ücretlilere yapılacak vergi indirimi
19
Member of
Deloitte Touche Tohmatsu
Deloitte.
kullanılan Vergi İndirimine Ait Bildirim hariç, Yeni Türk Lirasına dönüştürülmesi ve Yeni
Türk Lirası üzerinden düzenlenmesi ve hesaplara kaydedilmesi gerekmektedir.
^
Özel hesap dönemine sahip olan mükellefler kayıtlarını ne zaman
atacaklar?
13 sıra nolu Muhasebe Sistemi Uygulama Genel Tebliği ile yapılan açıklamalara göre;
Maliye Bakanlığınca özel hesap dönemi tayin edilen mükellefler de 1.1.2005 tarihinde
normal vergilendirme dönemine sahip diğer mükellefler gibi işlem yapacaklardır. Ancak,
bu mükellefler 31.12.2004 tarihi itibariyle geçici mizan çıkartacaklar, mizanda yer alan
hesapları diğer mükelleflerin tabi oldukları esas ve usuller çerçevesinde YTL para birimine
dönüştürecekler ve bu tutarları 1.1.2005 tarihli açılış maddesi olarak
muhasebeleştireceklerdir. Diğer mükellefler için tespit edilmiş muhasebe kayıt, saklama,
belge ve bildirim düzeni bu mükellefler için de geçerli olacaktır.
^
İşletme hesabı esasına göre defter tutanların durumu ne olacak?
13 sıra nolu Muhasebe Sistemi Uygulama Genel Tebliği ile yapılan açıklamalara göre;
bilanço esası dışında işletme hesabı esasına göre defter tutan diğer mükellefler de 1.1.2005
tarihinden itibaren YTL para birimine göre defter tutacaklardır. Bu mükellefler 2005 yılına
devreden dönem sonu mal tutarları toplamı ve amortismana tabi iktisadi kıymetler gibi
kayıtlarını YTL’na dönüştürerek kaydedeceklerdir. Bu mükellefler de durumlarına uyan
hususlarda ilgili düzenlemelerde bilanço esasında belirtilen düzenlemelere uyacaklardır.
^
Kayıtlardaki dönüştürme işlemi nasıl yapılacaktır?
13 sıra nolu Muhasebe Sistemi Uygulama Genel Tebliği ile yapılan açıklamalara göre;
hesaplardaki toplam TL tutarların YTL’ye dönüşümünde bulunacak tutar ile alt hesapların
daha sonra ayrı ayrı dönüşümü halinde bulunacak tutarlar toplamı tamamlamalar
(yuvarlamalar) nedeniyle eşit olmayabilecektir. Bu nedenle başlangıçta alt hesapların tek
tek Yeni Türk Lirasına çevrilmesi suretiyle bulunan toplam tutarın muhasebe kaydı
yapılacaktır.
İşletmeler 31.12.2004 tarihli bilanço hesaplarında yeralan TL değerleri 1.1.2005 tarihinde
ilk işlem olarak YTL para birimine dönüştüreceklerdir. Tek Düzen Hesap Planına uygun
bir şekilde defter-i kebir hesaplarında yer alan TL tutarların YTL’na dönüşümü
işlemlerine ana hesabın varsa alt hesaplarını oluşturan muavin hesaplardan başlanacak ve
bu şekilde ana hesap toplamına ulaşılacaktır.
20
Member of
Deloitte Touche Tohmatsu
Deloitte.
Örnek:
(X) İşletmesinin 31.12.2004 tarihli 120 Alıcılar Hesabının kapanış ve 1.1.2005 tarihli açılış
maddesi aşağıda belirtildiği şekilde olacaktır:
31.12.2004 ve 1.1.2005 tarihleri itibariyle 120 Alıcılar hesabı
120
120 01
120 01 01
120 01 02
120 06
120 06 01
120 06 02
^
TL Bakiye
5.738.275.200,00
5.367.510.400,00
5.142.503.200,00
225.007.200,00
370.764.800,00
120.452.400,00
250.312.400,00
Alıcılar
Adana Müşterileri
A A.Ş.
B A.Ş.
Ankara Müşterileri
E A.Ş.
F A.Ş.
YTL Bakiye
5.738,27
5.367,51
5.142,50
225,01
370,76
120,45
250,31
Yuvarlamalar sonucu çıkan farkların kayıtlara yansıtılması
13 sıra nolu Muhasebe Sistemi Uygulama Genel Tebliği ile yapılan açıklamalara göre;
1.1.2005 tarihinde YTL para birimine göre dönüştürülen bilanço, açılış maddesi olarak
kaydedilecektir. Bilançoda ortaya çıkabilecek olumlu veya olumsuz farklar, tek düzen
hesap planında yer alan 679 Diğer Olağandışı Gelir ve Karlar veya 689 Diğer Olağandışı
Gider ve Zararlar hesabında izlenerek hesaplarda denklik sağlanacaktır.
^
Amortismana tabi iktisadi kıymetlerin YTL dönüşümünde özellik
arz eden bir durum var mı?
13 sıra nolu Muhasebe Sistemi Uygulama Genel Tebliği ile yapılan açıklamalara göre;
amortismana tabi iktisadi kıymetlerin (ATİK) TL birimindeki değerleri YTL’na
dönüştürülürken her bir iktisadi kıymet için ayrı ayrı dönüşüm işlemi yapılacaktır. Aynı
şekilde bu iktisadi kıymetlerin birikmiş amortismanları da ayrı ayrı YTL’na
dönüştürülecektir.
21
Member of
Deloitte Touche Tohmatsu
Deloitte.
Örnek:
(Y) İşletmesinin 31.12.2004 ve 1.1.2005 tarihleri itibariyle 255 Demirbaşlar ve 257
Birikmiş Amortismanlar hesabı aşağıdaki gibi olacaktır.
^
255 Demirbaşlar
255 01 Mobilya Takımı
255 02 Bilgisayar
Borç (TL)
3.522.476.100,00
2.267.712.300,00
1.254.763.800,00
Borç (YTL)
3.522,47
2.267,71
1.254,76
257 Birikmiş Amortismanlar
257 01 Mobilya Takımı
257 02 Bilgisayar
Alacak (TL)
1.611.580.140,00
1.360.627.380,00
250.952.760,00
Alacak (YTL)
1.611,58
1.360,63
250,95
Çek ve senet portföyünün YTL dönüşümünde özellik arz eden bir
durum var mı?
13 sıra nolu Muhasebe Sistemi Uygulama Genel Tebliği ile yapılan açıklamalara göre; çek
ve senet portföylerinde bulunan değerlerin YTL’ye dönüştürülmesi işlemlerinde de
yukarıdaki örnekte belirtildiği şekilde işlem yapılacaktır. Her bir çek veya senet tutarının
ayrı ayrı YTL para birimine dönüştürülerek ana hesap tutarına ulaşılması ile muavin
hesaplara inilmeden sadece ana hesap tutarı toplamının YTL’na çevrilmesi durumunda
fark ortaya çıkabilecektir. Ayrıca, daha sonraki tarihlerde işlem yapılması sırasında her bir
çek veya senet tutarının YTL’ye dönüştürülmesi gerektiğinden her bir çek veya senet
tutarı YTL’ye dönüştürülerek çek ve senet portföyü toplam tutarları bulunacaktır.
Örnek:
(Y) İşletmesinin 31.12.2004 tarihi itibariyle 101 Alınan Çekler ve 121 Alacak Senetleri
hesapları aşağıdaki şekildedir ve 1.1.2005 tarihinde ise tablonun sağında belirtildiği gibi
olacaktır.
22
Member of
Deloitte Touche Tohmatsu
Deloitte.
Borç (TL)
827.728.200,00
500.443.200,00
327.285.000,00
Borç (YTL)
827,73
500,44
327,29
Borç (TL)
14.905.842.500,00
13.390.417.500,00
1.515.425.000,00
Borç (YTL)
14.905,85
13.390,42
1.515,43
101 Alınan Çekler
101 01 Portföydeki Çekler
101 02 Tahsildeki Çekler
121 Alacak Senetleri
121 01 Portföydeki Senetler
121 02 Tahsildeki Senetler
^
2005 yılı içerisinde hem TL hem de YTL tedavülde olacaktır. Bu
durumda kayıtlar nasıl tutulacaktır?
5083 sayılı Kanunda belirtildiği üzere, tedavülde bulunan Türk Lirası banknotlar ile
madeni paraların 1.1.2005-31.12.2005 tarihleri arasında yeni çıkarılacak Yeni Türk Lirası
banknotlar ve madeni paralarla birlikte tedavül edeceği belirtilmiştir. Buna göre, isteyen
mükellefler her iki para birimini Kasa hesabında açılacak YTL ve TL alt hesaplarında
izleyebileceklerdir.
Belirtilen dönemde TL ile YTL para birimlerinin birlikte tedavülü fatura ve diğer
belgelerde yeralacak miktarların YTL olarak düzenlenmesini etkilemeyecektir. Bu nedenle
tüm mal ve hizmetler için düzenlenen fatura ve diğer belgeler YTL üzerinden
düzenlenecek ve aynı şekilde muhasebe kayıtları da YTL para birimi üzerinden
yapılacaktır. Ancak, işletmelerin 2004 ve öncesi yıllara ilişkin olarak müşterilerine
verdikleri dekont, hesap özeti gibi belgeler TL üzerinden düzenlenebilir.
^
2005 yılında 2004 yılına ait bir iade faturası gelmesi halinde nasıl
bir yol takip edilmelidir?
13 sıra nolu Muhasebe Sistemi Uygulama Genel Tebliği ile yapılan açıklamalara göre;
1.1.2005 tarihinden önce satılan ve faturası TL üzerinden düzenlenmiş malların bu
tarihten sonra iade edilmesi halinde, faturadaki tutarlar YTL’na dönüştürülerek hesaplara
alınacak ve düzenlenecek iade faturaları YTL para birimi üzerinden düzenlenerek
muhasebe kaydı yapılacaktır.
^
Hesaplarda iz bedeli ile takip edilen kayıtların yeni durumu ne
olacaktır?
13 sıra nolu Muhasebe Sistemi Uygulama Genel Tebliği ile yapılan açıklamalara göre;
hesaplarda iz bedeli ile takip edilen kayıtlarda en küçük para birimi olan 1 YKr
kullanılacaktır. 1.1.2005 tarihinden önceki kayıtlarda ekonomik ömrü dolan amortisma
23
Member of
Deloitte Touche Tohmatsu
Deloitte.
tabi iktisadi kıymetlerin 1 TL olan iz bedelleri de 1 YKr’a dönüştürülecek ve hesaplara
0,01 YTL olarak kaydedilecektir.
^
YTL uygulamasının başlaması ile birlikte faturada KDV nasıl
hesaplanacaktır?
13 sıra nolu Muhasebe Sistemi Uygulama Genel Tebliği ile yapılan açıklamalara göre; mal
ve hizmet teslimlerine ilişkin olarak düzenlenecek fatura veya fatura yerine geçen
belgelerde farklı ve aynı orana tabi birden fazla mal ve hizmet bedeli gösterildiğinde
Katma Değer Vergisi; her bir farklı oran için ayrı ayrı olmak ve aynı orana tabi mal ve
hizmetlerin matrah toplamları dikkate alınarak hesaplanacaktır.
Örnek :
Mal Cinsi
A Malı
B Malı
C Malı
D Malı
Toplam Mal Bedeli
% 8 KDV
% 18 KDV
Toplam KDV
^
Matrahı
223,90
348,24
Tutar
KDV %
123,45
8%
100,45
8%
231,14
18%
117,10
18%
572,14
KDV Tutarı
17,91
62,68
80,59
KDV Tutarı
9,88
8,04
41,61
21,08
YTL uygulaması ile birlikte ÖTV nasıl hesaplanacaktır?
Ayrıca; Özel Tüketim Vergisi kapsamına giren mallar için düzenlenen fatura veya fatura
yerine geçen belgelerde KDV uygulamasından farklı olarak her bir mal için ayrı ayrı ÖTV
hesaplanması gerekmektedir.
^
1 YKr’un altındaki mal ve hizmetlerin fiyatları nasıl belirtilecektir?
1.1.2005 tarihinden sonra bazı mal ve hizmetlerin birim fiyatları 1 YKr’nin altında
olabilecektir. 1 YKr’nin altındaki mal ve hizmetlerin birim tutarları maliyet muhasebesi
hesaplarında noktadan sonra ihtiyaç duyulan basamak kadar olabilecek şekilde
kaydedilecektir.
Örneğin, 1.1.2005 tarihinden önceki birim fiyatı veya tarifesi 121 TL olan bir mal 1.1.2005
tarihinden itibaren 0,0121 Ykr veya 0,000121 YTL olarak maliyet hesaplarına
kaydedilecektir. Ancak, bu tür mal ve hizmetlerin en küçük fatura değeri 1 Yeni Kuruş
olacak ve 1 Yeni Kuruş olarak gelir ve gider hesaplarına alınabilecektir. Alt toplam, vergi
matrahı ve fatura toplamında Kanunda belirtilen tamamlama ve 1 YKr esaslarına
24
Member of
Deloitte Touche Tohmatsu
Deloitte.
uyulması şartıyla mal veya hizmetlerin 1 YKr altındaki birim fiyatlarının fatura
detaylarında veya diğer belgelerde gösterilmesi mümkündür.
Mükellefler 1 YKr’un altındaki birim fiyatlarını veya tarifelerini internet, basın ve diğer
kanallarla tüketicilere duyurulabilecektir. İşletmelerin ticari mallar veya mamuller
hesaplarında bulunan ve toplam tutarı 1 YKr’un altında olan mallar da 1 YKr olarak
hesaplara alınacaktır. Değeri 1 YKr’un altında birden fazla mala sahip olunması halinde
bu malların tümünün tek bir hesapta toplanarak kayıt yapılması mümkün olup buna ilişkin
olarak bilanço dipnotlarında gerekli açıklama yapılacaktır.
25
Member of
Deloitte Touche Tohmatsu
Deloitte.
Deloitte Türkiye Ofisleri
DRT Denetim Revizyon Tasdik Yeminli
Mali Müşavirlik A.Ş.
İstanbul: Büyükdere Cd. Yapı Kredi
Plaza B Blok Kat:6 34330
Levent – İstanbul
Tel: 90 212 339 84 00
Fax: 90 212 339 84 84
Ankara: İran Cad. 33/4 06700
Gaziosmanpaşa Ankara
Tel: 90 312 455 47 00
Fax: 90 312 455 47 48
Daha fazla bilgi için lütfen web sitemizi ziyaret edin.
www.deloitte.com.tr
Deloitte Türkiye, 2 şehirde merkezi olan, Türkiye genelinde 350’nin
üzerinde çalışanıyla hizmet veren Türkiye’nin en hızlı büyüyen profesyonel
hizmet şirketlerinden biridir. Deloitte Türkiye, profesyonel hizmet sektörünün
liderlerinden, 150’den fazla ülkede yaklaşık 120.000 çalışanıyla uluslararası
düzeyde denetim, vergi ve danışmanlık hizmeti veren Deloitte Touche
Tohmatsu’nun üye şirketidir.
Deloitte Touche Tohmatsu, İsviçre mevzuatına göre kurulmuş bir firma olup,
Deloitte Touche Tohmatsu ve hiçbir üye firması diğer üye firmaların eylem
ve yükümlülüklerinden sorumlu tutulamaz. Her bir üye firma, “Deloitte,”
"Deloitte & Touche," "Deloitte Touche Tohmatsu," ve benzeri isimler altında
faaliyet gösteren ayrı ve bağımsız birer yasal varlıklardır. Bu noktada
tanımlanan hizmetler, Deloitte Touche Tohmatsu’nun bağlı olduğu
mevzuata göre değil üye firmaların faaliyet gösterdikleri ülke mevzuatlarına
uygun olarak sunulmaktadırlar. Üye firmaların hepsi aynı hizmetleri
sunmamaktadır.
Bu yayın sadece genel bilgi içermektedir ve özel muhasebe, finans, yatırım,
iş dünyası, vergi ve diğer alanlarda danışmanlık hizmeti verme amacıyla
hazırlanmamıştır. Bu yayın profosyonel bir danışmanlık ve hizmet yerine
geçmemektedir ve sizi ya da şirketinizi karar verme ve harekete geçme
konusunda kaynak teşkil etmemelidir. Karar vermeden ya da harekete
geçmeden önce gerekli niteliklere haiz bir profesyonel danışmana
danışmanız gerekir.
Bu yayındaki bilgilerin kesinliği konusunda en iyi gayreti göstermiş
olmamıza rağmen oluşabilecek yanlışlıklardan Deloitte ya da herhangi bir
ilgili kurum, bu yayındaki bilgilerden dolayı hiç bir kişi ya da kuruma karşı
sorumlu değildir. Tüm sorumluluk sadece bu bilginin kullanıcısına aittir.
Member of
Deloitte Touche Tohmatsu
© Deloitte 2004. Her hakkı saklıdır.
1
Member of
Deloitte Touche Tohmatsu