MİKRO EKSTRAKSİYONDAKİ YENİ GELİŞMELER

Transkript

MİKRO EKSTRAKSİYONDAKİ YENİ
GELİŞMELER
Mikro kestraksiyonda yeni gelişmeler
Öğrenilecek konular
Sulu örnekte organik bileşiklerin geri kazanılması için diğer alternatif ekstraksiyon
yaklaşımlarının safhalarını anlamak.
•
Karıştırma çubuğu sorpsiyon ekstraksiyonu ve bunun uygulamalarının pratik bakış
açılarının anlaşılması.
•
Tek damla mikro ekstraksiyonu ve onun uygulamalarının pratik bakış açılarının
anlaşılması.
•
Sulu örnekteki organik bileşiklerin pasif örneklenmesi için mümkün olan bakış
açılarının çeşitli safhalarını değerlendirmek.
•
Ekstraksiyon ve onun uygulamaları için yarı geçirgen membran aletlerinin pratik bakış
açılarını anlamak.
•
Polar organik kimyasal örnek toplayıcı “Chemcatcher” seramik dozi metre ve membran
uçlu sorptif kaplama aletleri ismiyle, sulu örneklerden organik bileşiklerin pasif örneklenmesi
için diğer aletleri öğrenmek.
•
Ekstraksiyon ve onun uygulamaları için paketlenmiş şırınga aletinde mikro
ekstraksiyonun pratik bakış açılarını anlamak.
5.1. GİRİŞ
Farklı örnekleme aletlerinin dizileri sulu örnekten organik bileşiklerin mikro ekstraksiyonu
için geliştirilmiştir. Buradaki metotlar çalışma ve uygulama kavramları içinde görülebilir.
Extraction Techniques in Analytical Sciences John R. Dean  2009 John Wiley & Sons, Ltd
5.2. KARIŞTIRICI-ÇUBUK SORPTİF EKSTRAKSİYONU
Karıştırıcı-çubuk sorptif ekstraksiyonu durumunda (SBSE), organik bileşikler polidietilsilaksan
(PDMS)
gibi
bir
zenginleştirilmiştir.
sorbant
ile
kaplanmış
manyetik
karıştırıcı
çubuk
kullanılarak
1
Karıştırıcı sulu örnek içine yerleştirilir (şekil 5.1). karıştırıcı çubuk 30-240 dakika arasındaki
zaman peryodu için örnek çözelti (içinde karıştırılarak) içinde muhafaza edilir. Ekstraksiyon
gerçekleştikten sonra karıştırıcı çubuk çözeltiden alınır ve herhangi artık su damlalarını
gidermek için ketenden serbest bir doku ile hafifçe silinir. Karıştırıcı çubukta birikmiş organik
bileşikler (10mm x 0,5mm PDMS kaplama kalınlığında) sonra desorbe ettirmeye ihtiyaç duyar.
Bunu gerçekleştirmek için yüklü karıştırma çubuğu küçük hacimde organik çözücüye konur ve
sonra organik bileşik içeren çözücü bilindik bir gaz kromotogtafisi veya yüksek performanslı
sıvı kromotografisi veya termal desorpsiyon birimi ile bağlantılı gaz kromotografisine enjekte
edilir (SBSE’nin şu anki ufku çevresel ve biyomedikal uygulamalara odaklanmıştır).
5.3. SIVI-FAZ MİKRO EKSTRAKSİYONU
5.3.1. TEK DAMLA MİKRO EKSTRAKSİYONU (SDME)
Tek damla mikro ekstraksiyon (buna ek olarak sıvı faz mikro ekstraksiyon, çözücü mikro
ekstraksiyonu veya sıvı-sıvı mikro ekstraksiyonu olarak bilinir) bir şırınga (GC’de örneğin
enjeksiyonu için kullanılan) organik çözücünün (tipik olarak tolen gibi sudaki düşük
çözünürleri.) 1µL sini elde etmekte kullanılır. Bu organik çözücü şırınganın uçunda tutulmasına
izin verecek şekilde tutulur ama çözücü iğnenin ucunda damla olarak durur. Sonra iğne sulu
örneğe daldırırlır. Sulu örnek durumunda karıştırma manyetik karıştırıcı çubuk ile sağlanır.
Tanımlanan zaman periyodundan sonra (mesela 30dak) damla şırınganın içine geri çekilir ve
gaz kromotografisi enjeksiyon portuna enjekte edilir.
•
Organik çözücünün büyük bir damlası ile bu yaklaşım nasıl kullanılmalıdır?
2
•
Üst çözelti örneklemesi için SDME kullanılması nasıl olmalıdır?
Bu yaklaşımın ana avantajı, sulu örneklerinden organik bileşiklerin hızlı enjeksiyonunun
avantajları ve zenginleştirilmesinin başarılmasında ek aparatların olmamasıdır (mesela gaz
kromotografisi). Ana sakıncaları uygun organik çözücünün seçimi ki bu analitik kimyacının
amacında kişisel el çabukluğunun önemli olması kadar ekstraksiyon için farklı damla formları
ve yapısının korunması şeklindedir.
Pestisit atıklarının analizinde – sıvı faz mikro ekstraksiyonun tekniklerinin uygulanmasında
son yayınlarda bulunmaktadır.
5.4. MEMBRAN MİKRO EKSTRAKSİYONU
Sulu örnekten organik bileşiklerin pasif örneklenmesi için membran aletlerinin kullanımı son
yıllarda gözle görülebilir gelişmeye sahiptir. Aletin kısımları genişlemektedir ve bu sonraki
bölümde incelenmektedir.
5.4.1. YARI GEÇİRGEN MEMBRAN ALETLER(SPMD)
Tipik SPMD düşük yoğunluklu polietilen (LDPE) tüp veya membrandan oluşur. Tüpün iç tarafı
(veya membranlar arasındaki sandviç) yüksek moleküler ağırlıklı yağ (mesela triolein) vardır.
Bu yağ organik bileşikleri tutacaktır ve LDPE membrandan karşıdan karşıya aktarılır. Bu
prosesin oluşması için organik bileşikler suda yüksek çözülebilirlik ve iyonlaşma özelliğine
sahip olmalıdır. Trioleinin kullanımı Kow>3 ile bileşikler için SPMD’yi yüksek etkin yapar.
logKow nedir?
Cevap; bu aktarılan –su dağılım kat sayısı için nümerik değerdir.
5.4.2. POLAR ORGANİK KİMYASAL TOPLAYICI ÖRNEKLEYİCİLER
3
POCIS iki mikro delikli polieter suşfan-difüzyon sınırlı membran arasına yerleştirilmiş bir
sorbentten(organik bileşikler için alıcı faz) oluşur(şekil 5.3). Sorbantın seçimi organik
bileşikler için aletin seçiciliğini etkilemektedir. Pestisitleri izleye bilecek tipik bir sorbent
Isolute ENV+, a polystyrene–divinylbenzene copolymer ve Ambersorb 1500 carbon dispersed
on S-X3 Biobeads dir.
5.4.3. “CHEMCATCHER” (YAKALAYICI)
‘Tutucu’ a 47mm C18 ‘Empore’ disk (organik bileşikleri tutmada mesela organik ters faz) ve
PTFE içinde PTFE içinde korunan (tutulan) LDPE difüzyon sınır membranı (şekil 5.3) nından
oluşur.
5.4.4. SERAMİK DOZİMETRE
Burada katı sorbent yatakları kapatan difüzyon-sınır bariyeri olarak seramik tüp
kullanılır(şekil 5.3)
5.4.5. MEMBRANLA KAPATILMIŞ SORBANT ALETİ (MESCO)
Bu alet difüzyon sınırlandırıcı bariyer olarak rejenere edilmiş selilozdan oluşan membranda
kabul edici kapalı faz olarak karıştırılan çubuk sorpsiyon ekstraksiyonundan (SBSE) olşur.
(şekil5.3) Memebran ekstraksiyonunda gelişmeler ve uygulamaların birkaç incelemesi son
zamanlarda sunulmuştur[3,5,6].
4
5.5. KAPALI ŞIRINGA İÇİNDE MİKRO EKSTRAKSİYON(MEPS)
Paketli şırınga mikro ekstraksiyonu (MEPS) katıfaz ekstraksiyonun minyatirüzasyonunun için
yeni bir tekniktir. MEPS aleti gaz kromotografisi veya yüksek performanslı sıvı kromotografisi
içine örneğin girişi için kullanılan bilindik şırınganın yerine direkt olarak kullanılabilir.
5
MEPS’de sorbant şırınga iğnesinin ucunda bir odada (veya kartuşta) bulunmaktadır(şekil 5.4).
Soru; sorbant olarak hangi tip maddeler kullanılabilir?
Cevap; SPE için kullanılan herhengi bir sorbant kullanıla bilir ve bu yüzden bunlar içinde C18,
C8, C2, polystyrene–divinil benzen kopolimeri (PS–DVB) veya moleküler baskılı polimerler
(MIPs) kullanılabilir.
MEPS tekniği sulu örneklerin bir dizisi içinde kullanılabilir. Bu teknikle çalışmaya uygun
örnekler sorban odasını (veya kartuşunu) doldurmak için (yada boşaltmak için) şırınga
iğnesine emdirilebilir (ve geri itilebilir). Bu proses sulu örnek organik bileşiklerinin
zenginleştirilmesini artırmak için çok sayıda tekrarlana bilir. Organik bileşikler (ve yabancı
materyal) sorbantta toplanacaktır ve zenginleşmiş olacaktır. “yıkama safhası” 50µL su
herhangi bir yabancı materyali gidermede ortama dahil edilebilir. Final olarak organik
bileşikler gaz kromotografisinin veya yüksek performanslı sıvı kromotografisinin “Rheodyne
vanası”’nın enjeksiyon portu içine direkt olarak (mesela 50µL metanol gibi) organik bir çözücü
ile elüe edilir.
Bu proses GC/HPLC aletinin oto önleyicisi kullanılarak tam otomatikleştirilebilir. GC’sinin
durumunda büyük hacimli enjeksiyon (50µL’nin üstünde ekstrakt) PTV enjektörü kullanılarak
verilebilir. Bu yaklaşım suda PAH’ların [7] ve kanda ilaçların[8] analizi için uygulanmıştır.
References
1. Kawaguchi, M., Ito, R., Saito, K. and Nakazawa, H., J. Pharm. Biomed. Anal., 40, 500–508 (2006).
2. Lambropoulou, D. A. and Albanis, T. A., J. Biochem. Biophys. Meth., 70, 195–228 (2007).
3. Vrana, B., Mills, G. A., Allan, I. J., Dominiak, E., Svensson, K., Knutsson, J., Morrison, G. And Greenwood, R., Trends Anal. Chem., 24, 845–868 (2005).
4. Kot-Wasik, A., Zabiegala, B., Urbanowicz, M., Dominiak, E., Wasik, A. and Namiesnik, J., Anal. Chim. Acta, 602, 141–163 (2007).
5. Barri, T. and Jonsson, J.-A., J. Chromatogr., A, 1186, 16–38 (2008).
6. Esteve-Turrillas, F. A., Pastor, A., Yusa, V. and de la Guardia, M., Trends Anal. Chem., 26, 703–712 (2007).
7. El-Beqqali, A., Kussak, A. and Abdel-Rehim, M., J. Chromatogr., A, 1114, 234–238 (2006).
8. Abdel-Rehim, M., LC–GC Eur., 22, 8–19 (2009).
6
TEK DAMLA MİKROEKSTREKSİYONGELİŞMELER, UYGULAMLAR VE
İLERİKİ TRENDLER
REVİEW: SİNGLE DROP MİCROEXTRACTİON—DEVELOPMENT, APPLİCATİONS AND FUTURE
TRENDS
Michael A. Jeannota,∗, Andrzej Przyjaznyb, John M. Kokosac
Department of Chemistry, St. Cloud State University, 366 Wick Science Building, 720 4th Ave. S., St. Cloud, MN
56301-4498, USA b Department of Chemistry & Biochemistry, Kettering University, Flint, MI 48504 USA
c MDRC Consulting/Mott Community College, Flint, MI 48503 USA
a
Anahtar kelimeler:
mikroekstraksiyon
tek
damla
mikroekstraksiyon,
Solvent
ekstraksiyon,
Sıvı-faz
Özet
Tek damla mikroekstraksiyon (TDME) son 10-15 yıldan beri mikro sıkaladaki örnekleri
temizleme ve zenginleştirmede en basit ve çok kolay uygulamalarla ortaya çıkmıştır. En genel
uygulamada basit kromotografi şırıngası ya direk örneğe daldırılmış veya örneğin üzerinde
tutularak mikro litre miktarında ekstraksiyon çözeltisi enjekte edilerek süspansiyon
oluşturmuştur. Aynı şırınga sonra çözücünün giderilmesinde kullanılır ve ekstrakte edilen
analit kimliğini ve/ya miktarını belirleme için kromotografi sistemine iletilir. Bu sunulan başlık
altında tekniğin, bazı teorik konuların, pratik uygulama ve bakış açılarının, şuandaki trentleri
ve seçilen uygulamaları özetlenmiştir.
1.GELİŞİMİN KISA TARİHİ
Analitik kimyada analitlerin toplayıcısı olarak tek bir damla kullanımı 1990’ların ortasında
Dasgupta’nın çalışmasında tasarlanmıştır. Dasgupta’nın gurubu havadan amonyak ve kükürt
dioksit gibi gazların ekstraksiyonuna gaz örnekleme çalışması olarak bir sıvı damlasına
bulaştırmak şeklinde metodu geliştirmiştir[1]. Sıralı spektrofotometrik analizde gaz analitleri
bir araya getirmede silikat kapiler tüp içinde su damlası desteği kullanımıştır. Dasgupta’nın
gurubu sodyum dodesülfatı kloroformun mikrodamlası içinde metilen mavisi ile bir iyon çifti
olarak ekstrakte etmiştir ve neredeyse damla içinde damla minyatürize edilmiş çözücü
ekstraksiyon sistemini geliştirmişlerdir[2]. Onlar pir peristaltik pompa akış manifoldu ve bir
optik fiber temelli absorbans detektörü ile çalışmışlardır.
Cantwell’s gurubu kromotografik analizle direct olarak uyumlu tek damla mikroekstraksiyon
tekniğini ilk olarak geliştirmişlerdir[3]. Jeannot and Cantwell sulu çözelti ile karıştırma için 8µL
oktan damlası eklenmiş halde tutmak için küresel yatak ile Teflon çubuklar kullanmıştır. Onlar
bu yaklaşıma “çözücü mikroekstraksiyonu” yaklaşımı demişlerdir(SME). Ekstraksiyon sonrası
çubuklar alınmış ve gaz kromotografisi (GC) şırıngası örneği enjekte etmede kullanılmıştır ve
sonra GC’ye oktan çözeltisinin kısımları enjekte edilmiştir[4]. Onlar iki amaç için ekstraksiyon
7
çözeltisi ve GC’ye enjeksiyon için GC şırıngasının iğnesini direkt olarak kullanmayı ilk kez
göstermişlerdir. Karıştırma oranı ve karıştırma zamanı proses için dengenin gelişmesinde ve
kinetik modelde öncelikli olarak araştırılmıştır.
He ve Lee teknikte mikroayırıcı tünel olarak GC şırınga iğnesini kullanım fikrini ilk ortaya
atanlardır ve buna dinamik sıvı faz mikroekstraksiyon demişlerdir[5]. Şırıngadan çözeltiye
organic çözücünün bir damlasını süspansiye etmektense çözücüyü şırınganın iğnesinin içinde
bekletmişlerdir ve sulu fazı tekrar tekrar şırınganın içine emip dışına vermişlerdir. Bu teknik
şırınga pistonunun yüksek doğrulukta tekrarlanan şekilde hareket ettirilmesini gerektirir, ama
organik çözücü “damla” uygunluğunun geliştirilmesini önermişlerdir çünkü damla iğne içinde
asılı kalmıştır.
Ma ve Cantwell alıcı çözeltinin bir “desteksiz” sıvı membran ve sulu mikro damla kullanımı ile
üç fazlı tek damla mikro ekstraksiyonunu başarılı şekilde ortaya koymuşlardır[6]. Örnek
şişesinin tepesinin yanında bir teflon halka oradaki organik membran fazı tutmaktadır ve sulu
kabul edici faz organik tabakada yüksek performanslı sıvı kromotografisi (HPLC) şırıngası
kullanarak süspanse edilmiştir. Bu yaklaşım ile yüksek geri kazanım faktörü iyonize edilebilir
analitler için bağıl olarak kısa ekstraksiyon zamanı ile gerçekleştirilebilmiştir.
Liu and Lee GC analizi ile sürekli akış mikro ekstraksiyon tekniğini birleştirilmeyi
geliştirmişlerdir[7]. Polyetheretherketone (PEEK) tüpleri bir ekstraksiyon odası içinden sulu
örnek çözeltisinin sürekli geçirilmesi ile kullanılmıştır ve bir HPLC valfinde akıştaki buharda 15µL organic çözücüyü enjekte ederek kullanmışlardır. Tüpün ağzına ulaştıktan sonra organic
çözücü damlası sulu fazın akışı sürerken PEEK tüpünde asılı kalmıştır. Ayrı bir GC şırıngası
örnekte ve ekstraksiyon sonrası çözücü fazın bir kısmını enjekte etmede kullanılmıştır.
Headspace (HS) analizine SDME’nin uyarlanması 2000’li yıllarda bağımsız olarak Przyjazny et
al. [8,9] Jeannot ve iş arkadaşları [10], Vickackaite ve iş arkadaşları [11] ile geliştirilmiştir. 1-
octanol veya n-hexadecane gibi yüksek kaynama noktalı genel organik çözücüler uçucu veya
yarı uçucu analitlerin tayini için uygun bulunmuştur. HS-SDME çok iyi damla kararlılığına,
damla kirlenmesi problemlerinden veya “kirli” örnek matriksinin kayıplarını önlemeye izin
vermiştir ve bazı durumlarda direk daldırma metotları ile karşılaştırıldığında hızlı
ekstraksiyon değerini sağlamıştır.
Önceden geliştirilmiş olan SDME 2002’de[12] yeniden incelenmiştir ve 2007’den bu yana
gelişmesi ilk on yıl sırasında ana uygulamalara odaklanılmıştır[13]. SDEM’nin teorisi ve
uygulamaları ve diğer mikroekstraksiyon metotları(içinde içi boş fiber ve dispersif sıvı sıvı
metotlarının da bulunduğu) kapsamlı bir kitap bulmak şu anda mümkündür[14]. Bu
incelemenin amacı ve alanı SDME’nin farklı modlarının gelişmesi, avantajlarının ve
dezavantajlarının kullanışlı tanımını sağlayacak ve yeni gelişmeleri özetleyecek ve seçilen
tirentleri ve şuanki seçilen uygulamaları sunacaktır. Konu üzerindeki daha ayrıntılı literatür
incelemesi başka yerde de buluna bilir[12-14]. Dispersif sıvı-sıvı mikroekstraksiyonu (DLLME),
oyuk fiber tekniği ve direkt süspanse edilmiş damla/katılaştırma tekniği gibi diğer “sıvı faz”
miktoekstraksiyon teknikleri bu yayında diğer başlıklarda özetlenecektir ve onlara burada
adres göstermeyeceğiz.
8
2. SDME’NİN ÖNEMLİ TEORİK BAKIŞ AÇILARI
2.1. GENEL BAKIŞ
Mikro damlaya sulu örnek çözeltisinden analit moleküllerinin aktarımı genel olarak yoğun
fazdaki (sulu ve/ya organik) analit moleküllerinin yavaş olan difüzyon hızıyla sınırlanır.
Difüzyon hızında sıcaklık ve çözücü viskozitesi önemli bir rol oynayan faktör iken oluşan
difüzyon hızının artışı üzerinde uzaklığın etkisi birinci derecedendir. Bu yüzden örnekler
bilindik karıştırma miktarını veya yüzeyler arası temas alanını artırmada manyetik karıştırıcı,
mekanik karıştırıcı veya şırınga pistonu ile normal şekilde karıştırılmıştır ve bu yolla difüzyon
uzaklığı azaltılmıştır. SDME’deki dengeye ulaşmak için gereken zaman saniyelerden saatlere
çalkalama derecesi, faz hacimleri, ara temas alanı ve denge dağılım katsayısına bağlı olarak
değişebilir. Bu yüzden aşırı analiz zamanında kaçınmak için SDME çoğunlukla dengeye
gelmeyen (kinetik kontrollü) şartlar altında düzenlenmiştir.
SDME’de dağılım dengesinin elde edildiği durumda dikkat edilmelidir ki ekstraksiyon nadiren
ayırıcıdır (dengede normal olarak toplam analitin önemli derecedeki oranı sulu fazda (örnek)
kalmayı sürdürmektedir). Bunu sonucu olarak SDME’de çalışılan sulu hacim(örnek) oranına
küçük
organik
faz
(veya
alıcı)
bulunur,
buna
benzer
durum
katıfaz
mikro
ekstraksiyonunda(SPME) karşılaşılmaktadır. Bazı durumlarda ihmal edilebilir miktarda analit
örnek çözeltisinden alınır, bu belkide türleme çalışmalarında avantaj olabilir ve örnek-faz
dengesinin rahatsızlığından kaçınılır. Bu durumda dengeye ulaşılsın yada ulaşılmasın
kalibrasyon normal şekilde bilinmeyen örneğe özdeş şartlar altında ekstrakte edilen sulu faz
standartlarını temel alır, iç standartlar amaç alınsın yada alınmasın.
2.2. İKİ FAZLI SDME
Su damlası ile gaz amonyağın yakalanması çalışmasında[1], Liu and Dasgupta damlayı küresel
ve durgu olarak kabul ederek doğrusal difüzyon modelini hedef almışlardır. Deneysel veri ve
görsel gözlem göstermiştir ki damla içinde ısınmalar oluşmaktadır, ekstraksiyon oranı artar.
Gaz NH3’ün difüzyonu, ara yüzeyde dengeye ulaşılması ve NH3’ün protonayonu su damları
içindeki NH4+’nın aktarımına bağlı olarak hepsinden hızlı olduğu kabul edilmiştir. Jeannot and
Cantwell iki fazlı sıvı-sıvı mikroekstraksiyon sisteminde denge ve kütle transferi için genel bir
model
önermişlerdir[3,4].
görülmektedir;
İnorganik
fazda
analitin
denge
konsantrasyonu
(Co,eq)
9
10
2.5. ÇÖZELTİ ÜZERİ SDME (SULU ÇÖZELTİ –ÇÖZELTİ ÜZERİ BOŞLUK-ORGANİK)
SDME çözelti üzeri (direkt daldırılmış SDME ile örnek çözelti üzerindeki kısım), çözelti üzeri
çoğunlukla analit molekülleri için bir “kompartıman”dır. Maksimum seçicilik için burada
bulunan analitin miktarını azaltmada çoğunlukla üst çözelti hacmi azaltılmalıdır. Dengede
buradaki üç faz öle “düzene” girmiştir ki burda onlar arasında farklılık olmaz (burada çözücü
damlası sulu çözeltiye veya üst çözeltiye dalmış haldedir), ama ekstraksiyon prosesinin ve
diğer proseslerin kinetiği önemli derecede etkilenir (çözücü buharlaşmasının hızı gibi).
SDME çözelti üzeri için organik damladaki denge konsantrasyonu eşitlik2’nin modifiye edilmiş
versiyonu ile verilir hava fazı içindeki oranları içerir;
11
3. FARKLI SDME ÇEŞİTLERİNE YAKINDAN BAKIŞ
Şu anda tek damla mikroekstraksiyonun kategorileri altında yedi farklı çözücü ekstraksiyon
çeşidi vardır. Bunal dengede birlikte bulunan faz sayısına bağlı olarak ikili veya üçlü faz içinde
sınıflandırıla bilirler. Bu sınıflandırma şekil 1 de betimlenmiştir. İki fazlı mod içinde direkt
daldırma (DI), sürekli akış(CF), damla-damla (DD) ve direkt süspansiye olmuş damla (DSD)
bulunurken üç fazlı mod üst çözelti(HS), sıvı-sıvı-sıvı (LLL), ve LLL ve DSD’nin birleşiminin
içinde bulunduğu yapıyı içerir. Farklı SDME çeşitlerinin kullanımının sıklığı şekil 2’de
görülmektedir, çoğunlukla ikili faz (DI, CF, DD ve DSD 52%) ve üçlü faz (HS ve LLL
48%)arasında bölünmüştür. Şimdiye kadar en sık kullanılan çeşit tek damla mikro
ekstraksiyon çeşitlerinde çözelti üzeri (tüm tanımlanan SDME prosedürlerinin %41) ve direkt
daldırma (%38) başı çekmektedir, büyük olasılıkla bunun nedeni basitliği ve uygulama için
ucuz donanım gerektirmesidir, üstelik bunlar literatürde tanımlanan ilk çözücü ekstraksiyon
prosedürleridir. Diğer beş çeşit sınırlı sayıda kullanılır, çünkü ya pompalar (CF) gibi ek alet
gerektirirler, ya da küçük bir gurup analite uygulanabilirlik ile sınırlıdırlar (mesela LLLME
çoğunlukla iyonlaşa bilen bileşiler için kullanılır), ya da onların gelen olan çeşitlerle
karşılaştırıldığında herhangi bir önemli avantajı yoktur.
Tek damla mikro
ekstraksiyon
(SDME)
İki faz
Direkt
daldırma(DI)
Direkt süspansiye
olmuş
damla(DSD)
Üçlü faz
Damladamal(DD)
Sürekli akış (CF)
Üst çözelti (HS)
Sıvı-sıvı-sıvı (LLL)
Şekil. 1. Tek damla mikroekstraksiyon (SDME) sınıflandırması.
Kütle transferinin hızını artırmada çözelti üzeri ve daldırmalı SDME bir dinamik moda sokula
bilir, burda sadece verici faz (örnek) değil alıcı faz da (ekstraksiyon çözücüsü)
hareketlidir(bölüm 2.3 e ve 4.6 daha detaylı). Dinamik SDMEnin iki çeşidi kullanılır etkilenmiş
damla ve etkilenmemiş damla. Etkilenmiş damla metodunda (veya şırınga içinde) çözücü
emilir ve 1-3µL sıvı örnek veya üst çözelti şırınga içinde belli zaman için tutulur (yaşam süresi),
12
ve örnek dışarı atılır. Bu proses 30-90 çevrim için tekrarlanır. Ekstrakt sonra analiz edilir.
Etkilenmiş damla metodunda ekstraksiyon çözücüsü damla belli zaman için iğne ucundaki
örneğe maruz bırakılır ve sonra iğne içine emilir, belli zaman için tutulur ve iğne ucunun dışına
tekrar itilir. Fakat örnek şırınga içine çekilmez. Etkilenmemiş damla metodu ilk olarak He ve
Lee tarafından geliştirlmiştir ve şırıngayı hareket ettirmede manuel hareket
kullanmışlardır[5,21]. Bundan sonra şırınga hareketinin tekrarlana bilirliğini sağlamada
şırınga pompası kullanımı gelmiştir.
2%
5%
41%
7%
7%
1. DD
2. DSD
3. CF
4. LLL
38%
5. Dl
6. HS
ŞEKİL 2 FARKLI SDME ÇEŞİTLERİNİN
Metot sonra otomatikleştirilmiş, değişken hızlı motor ile hareket ettirilen pompa Saraji [23] ve
Mohammadi ve Alizadeh [17], ile beraber çalışmalarında bilgisayar yazılımı ile hareket
ettirilen motor ile bu işi yapmışlardır. Etkilenmiş damla ve etkilenmemiş damla metotlarını her
ikisinin tam otomasyonu sonunda Ouyang et al’da [24] çözücü alma, piston hızı, yaşam süresi
ve şırınga enjeksiyonun kontrolünde ticari bilgisayar ara yüzlü oto örnekleyici kullanarak
başarmışlardır.
Fig. 3. Direct immersion (DI) SDME. Reprinted from: [13],
Copyright (2007), with permission from Elsevier.
İki çok genel SDME çeşidi direkt
daldırma ve üst çözelti mikro
ekstraksiyonu genel uygulanabilirlik
alanları bakımından bazı farklılklara
sahiplerdir, ama yine de bunlar bu
tekniklerin her ikisininde tayinde
kullanılabildiği analit gurupları için
basit örnek hazırlama adımlarına
sahiptir. Direkt daldırma SDME’de bir
ekstraksiyon
çözeltisinin
mikro
damlası sulu örnekle direkt temasta
olduğu için (şekil 3) çözücü su içinde
miskleşemeyen olmalıdır, bu polar
olmayan yada çok az polar çözücüler
kullanılması manasına gelir. Bu
kuralın
istisnası
ekstraksiyon
13
çözücüleri olarak iyonik sıvıların kullanımıdır(bölüm 5’e bakın). Bu nedenle bu teknik modu
musluk suyu veya yeraltı suyu gibi bağıl olarak matrikslerden temizlenmiş polarolmayan veya
az polar uçucu ve yarı uçucu analitlerin ayrılması ve zenginleştirilmesi için en iyi çalışmadır.
Uçucu bileşikler çözelti üzeri SDME ile en iyi şekilde zenginleştirilirken yarı uçucu bileşikler
için direkt daldırma modunun kullanılması tercih edilmiştir. Örnekler organik klorin
pestisitleri [25-31], ftalatlar[32-35], veya ilaçları[36-45] içerebilir. Genelde direkt daldırma
SDME’de kullanılan ekstraksiyon çözücüleri hegzan veya tolüen gibi uçucudur, bu metodu gaz
kromotografisi ile direlt çalışabilir yapmıştır. Sonuçta GC direkt daldırma SDME ile beraber
kullanılan son üstün tayin tekniğidir, literatürdeki anlatılan analitik prosedürlerin %62’sisnin
üzerinde bu teknik vardır.
Diğer son tayin metotları da çalışılmıştır. Mesela, HPLC (DI-SDME analitik prosedürlerin %21
üzerindedir) fenoller gibi polar yarı uçucuların analizi için kullanılabilir. Bu durumda çözücü
değiştirmesi ekstraksiyon çözücüsü olarak kullanılan bir iyonik sıvı olmadığı zaman zorunlu
olabilir. Çözücü değiştirilmesi orijinal ekstraksiyon çözücüsünün hafif evaprasyonunu
gerektirir, sonra HPLC hareketli fazı ile uyumlu çözücüde veya hareketli fazın kendinde artıklar
yeniden çözülür.
Fig. 4. Headspace (HS) SDME including solvent cooling. Reprinted from: [166], Copyright (2004), with permission from Elsevier.
Bir diğer final tayin tekniği direkt daldırma SDME ile birleştirilerek kullanımı gittikçe artan
atmosfer basıncında matriks düzeltmeli lazer desorpsiyon/iyonizasyon kütle spektrometrisidir
(AS-MALDMS). Eğer direkt daldırma SDME metal iyonları gibi inorganik türlerin
ayrılması/zenginleştirilmesi için çalışırsa, bunların türevlendirilmesi sonra da atomik
absorpsiyon spektrometrisi veya indüktüf eşleşmeli plazma kütle spektrometrisi final tayin
için sıklıkla kullanılır. Direkt daldırmalı SDME’nin ana avantajları kullanılan ekipmanın
basitliği, en az derecede statik versiyonun olması ve düşük maliyetidir. Basit uygulamada
ekipman örnek kabı, karıştırıcı çubuk, manyetik karıştırıcı, bir mikro şırınga ve küçük hacimde
ekstraksiyon çözücüsü.
14
DI-SDME’nin dezavantajları çoğunlukla ekstraksiyon prosesi sırasında mikro şırınganın
iğnesinin ucundan mikro damlayı almanın kolaylığı ile ilgilidir, bu örnek çözeltinin çalkalanma
oranını ve bağıl olarak berrak çözeltide(katı parçacık bulunmayan) örnek matriksinin tipini
sınırlar. Direkt daldırma SDME’de tipik karıştırma hızı özel modifiye edilmiş iğne ucu ile
çalışılmadıkça 1000rpm’yi geçmez[46], ki bu iğneler 1700rp’nin üzerinde yüksek karıştırma
hızlarına izin verirler. Ekstraksiyonun dinamik modu ve/ya güçlü çalkalanma ihtiyacı sıvılarda
küçük difüzyon katsayıları ile sıvı-sıvı sisteminde yavaş kütle transferini doğurur. DI-SDME’de
uzun ekstraksiyon zamanında bu yavaş kütle transfer sonuçları diğer tek damla mikro
ekstraksiyon modu ile karşılaştırılmıştır.
Çözelti üstü SDME (şekil4) uçucu ve yarı uçucu polar ve polar olmayanların her ikisi için örnek
hazırlama metodu olarak seçilir. Kompleks ve/ya kir veya katı içerik olarak örnek matriksi
analit ayrılması ve zenginleştirilmesi ile etkileme yapamaz. Ek olarak sıvı örneklerde (tipik
sulu matriksler), gazlar[47,48] ve katı matriksler [49] bu metotta ikna edici olabilir.
HS-SDME’nin alanları arasına geniş çeşitlilikteki analitler girebilir çünkü bunlar diğer düşük
uçuculukta olanlardan ekstraksiyon çözücülerindeki sınırlama ile gerçekten ayrılamaz. Bu
yüzden içinde trihalomethanes [50-53], BTEX hydrocarbons [9, 10, 16, 17, 33, 54-56], uçucu
organic bileşikler [57-77], inorganik ve organometallik türler [33,78-87] bulunan örneklerin
analitleri üst çözelti SDME ile sıklıkla ekstrakte edilirler, son gurup sıklıkla ekstraksiyonda elde
edilir. Üst çözelti modu aldehitler [18,88-93], ve onların türevleri gibi polar uçucu ekstrakta
sıklıkla uygulanır. Aynı zamanda HS-SDME polycyclic aromatic hydrocarbons [33, 76, 94-96],
polychlorinated biphenyls [76], phenols [33, 97-101], ve chlorophenols [97,98] gibi yarı uçucu
bileşiklerde ekstraksiyon da kullanılır. Polar olmayan ve polar ekstraksiyon çözücülerinin her
ikisi geneldir, sonraki iyonik sıvılar [33, 50, 51, 54, 94, 99, 101-105] ve sulu çözeltiler [47, 48,
69, 81-85, 96, 98, 100, 106-109] veya saf suyu içerir [110]. Üst çözelti SDME’de su bazlı
ekstraksiyon çözücülerinin kullanımı ilginçtir çünkü orgaik çözücülerin tamamının kullanımını
elemine eder. Ek olarak örneği temizleme ve analiti zenginleştirme pH kontrolü ile mümkün
olmuştur, LLLME’de geri ekstraksiyon yaklaşımı ile ekstraksiyonu aynıdır.
Çözelti üstü SDME’de en popüler ekstraksiyon çözücüleri 1-oktanol, hegzadekan, dodekan ve
dekandır. Çözelti üstü SDME üç fazlı sistem olduğu için denge zamanı iki dengenin; örnek
çözelti üstü ve çözelti üstü ekstraksiyon çözücüsü, sonucu olarak denge zamanı bazı
durumlarda direkt SDME’den daha uzun olabilir.
Yine de üst çözelti SDME’de eksraksiyon zamanı üst çözelti kapasitesinin artırılmasıyla mesela
üst çözeltideki analitin artırılmasıyla, büyük ölçüde azaltılır. Çözelti üstü kapasitesi, çözelti
üstü kısım hacmi (hava) Va ve hava-su dağılım sabiti Kaw’nın sonucuna eşittir. Üstelik ya Kaw
veya Va veya her ikisinin artırılmasıyla maksimize edilebilir. Eğer organik faza ekstrakte edilen
analitin miktarı üst çözelti kapasitesi ile karşılaştırıldığında küçükse (%5’den küçük), analit
ekstraksiyonu yalnızca çözelti üstü kısımda gerçekleştirilir. Hızlı ekstraksiyondaki bu sonuçlar,
sadece birkaç dakika alır, çünkü gaz fazındaki difüzyon katsayısı sıvı fazındakinden daha
büyüktür(yaklaşık dört kat).
Çözelti üstü SDME ile birleştirilmiş çok genel final tayin tekniği gaz kromotografisidir, HSSDME ile birleştirilen tüm analitik prosedürlerin %75’nin üzerindekini oluşturur. Yüksek
performanslı sıvı kromotografisi(%10’a yakın) ile beraber atomik absorpsiyon spektrometrisi
ve kapiler elektroforez için sırasıyla %5 ve %3.5 değeri ile ikinci uzaklıktadır.
Onun en basit uygulamasında çözelti üstü SDME direkt daldırma modundaki gibi ayarlanarak
kullanılır; beklendiği gibi bir mikro şırınganın ucunda asılı olan organik çözücünün mikro
damlası sulu çözelti içine daldırılmaz ama örnek üzerindeki üst çözeltide bekletilir. Bu
ayarlama örnek ve ekstraksiyon çözücüsünün sıcaklık kontrolü kullanılarak bazı
prosedürlerde modifiye edilmiştir.
15
Örnek çözeltiden çözelti üstü kısma analitin kütle transfer hızını artırma ve üst çözeltiye
aktarılan analit miktarını artırmada örnek sıcaklığını artırmak cazip bir durumdur. Bununla
beraber maalesef yüksek sıcaklık organik çözücü- çözelti üstü kısım dağılım sabitini düşürme
eğilimindedir, sonuçta bu da tayinin seçiciliğini düşürür. Seçicilik kaybı örnek ısıtılırken
ekstraksiyon çözücüsü soğutularak giderilebilir. (şekil 4) yine de bu yaklaşım deneysel
ayarlamalarda önemli derecede karmaşıktır, bu yüzden ultra eser analizlerde veya düşük
çözücü-üst çözelti dağılım sabiti ile yüksek uçuculuktaki analitler için kullanılmalıdır.
ŞEKİL 1 FİG. 5. DROP-TO-DROP
(DD) SDME. REPRİNTED WİTH
PERMİSSİON FROM: [115],
COPYRİGHT 2006 AMERİCAN
CHEMİCAL SOCİETY.
Damla-damla çözücü mikroekstraksiyonu [111-115] direkt daldırma SDME’nin minyatüre
edilmiş versiyonudur. İlk olarak Wu 2006’da [115] öneride bulunmuştur. Bu modda her iki
örnek ve organik çözücü hacimleri mikro litreler düzeyindedir(şekil 5). Bu yaklaşım eğer örnek
hacmi mümkün olduğu kadar küçükse önerilir (kan gibi). Damla-damla mikro ekstraksiyon iki
önemli özelliğe sahiptir.
Şekil 2 Fig. 6. Continuous flow (CF)
SDME. Reprinted from: [123],
Copyright (2007), with permission
from Elsevier.
İlk olarak küçük örnek ve çözücü hacminin sonucu olarak örnek ve çözücü arasındaki dengeye,
hız sabiti k (bölüm 2.2’ye bakın) nın büyük değerleri ile çabucak ulaşılır. Sonuç olarak örnek
karıştırlır halde değildir ve ilerde deneysel olarak ayarlanması basittir. İkinci olarak faz oranı
Vo/Vaq bağıl olarak büyük olduğu (eşitlik 1) için zenginleştirme faktörü küçüktür, öyle ki bu
modun ana avantajı diğerlerinden küçük örnek hacmi ve kapsamlı örnek temizliği ile sağlanan
seçiciliğidir. Damla damla çözücü mikroekstraksiyonunun tipik uygulamaları içinde 0.6 µL of
tolüene kullanarak sıçan kanından ve ürininin 8µL’sinden trimeprazinenin ekstraksiyonu[111]
16
ve m-xylene’nin 2 µL ile ürin ve plazmanın 30µL örneğinden quinine ekstraksiyonu da
bulunur[114].
ŞEKİL 3 FİG. 7. LİQUİD-LİQUİDLİQUİD (LLL)
MİCROEXTRACTİON.
REPRİNTED FROM: [167],
COPYRİGHT(2008), WİTH
PERMİSSİON FROM ELSEVİER.
Bir başka konuşmaya layık olan iki fazlı SDME modu sürekli akış mikro enjeksiyondur [7,116123], burda tam olarak çözücünün bir damlası sürekli taze ve akan örnek çözelti ile temas
halindedir(şekil 6). Damla PEEK tüpünün ucunda tutula bilir, burda ekstraksiyon odasında
sürekli akan örnek içine daldırılmış haldedir. Alternatif olarak bir mikroşırınga ekstraksiyon
çözeltisinin mikro damlasını tutmada kullanıla bilir. difüzyon ve konveksiyonu ker ikisinin
varlığında örnek ve ekstraksiyon çözücüsü arasında dengenin hızlıca kurula bilmesini ve
yüksek ekstraksiyon verimliliğini doğurur. Sürekli akış mikro ekstraksiyonu kullanan çoğu
prosedür pesticides [117,118], polycyclic aromatic hydrocarbons [123], veya aromatic
bileşikler [7,120-122] gibi polar olmayan yada hafif polar olan yarı uçucuların ekstraksiyonunu
sınırlar çünkü; sadece polar olmayan ekstraksiyon çözücüleri akış sisteminde kararlıdırlar ve
akan örnekte bunların bozunma eğilimi küçüktür. Bu modun ikinci yetersiz tarfı
mikroenjeksiyon pompası gibi ek ekipmanlara ihtiyaç duymasıdır. Final olarak sürekli akış ve
statik direkt daldırma SDME’nin direkt karşılaştırılmasında üstün algılama sınırı ve hassaslık
verimliliğinde ikinciliğini kanıtlamıştır[120,124].
Sıvı-sıvı-sıvı mikro ekstraksiyonu üç fazlı moddur; hidrofilik organik bileşikler, çok popüler
fenoller, yağ asitleri veya aminler gibi yarı uçucuların ekstraksiyonu için iyi çalışılır. O geri
ekstraksiyon ile ekstraksiyon formunun minyatürize edilmiş formudur. Bu modda analit sulu
örnekten bir organik çözücüye ekstrakte edilir arkasından hemen organik çözücüden kabul
edici çözeltiye geri ekstrakte edilir, bu çoğunlukla uygun pH’da sulu bir çözeltinin birkaç
mikrolitresi ile olur(şekil 7). Organik çözücü bu yüzden iki sulu çözelti arasında ara yüzey
halindedir. Analitin izolasyonunu ve zenginleştirilmesini başarmada analitin asit baz özellikleri
kullanılır. Asidik analitler için verici çözelti (örnek)nin pH’sı bastırılan analitin iyonizasyonu
için düşük değerlere ayarlanır ve bunlar organik çözücü içinde doğal türler olarak ekstrakte
edilebilir. Aynı zamanda kabul edici çözelti analitin iyonizasyonunu desekleyecek yüksek
değerde korunur. Bu yolla analitler iyonik türlere çevrilir, bunlar sıvı organik membrandan
uzak tutulurlar ve bu yüzden kabul edici çözeltide birikirler. Pratik uygulamada bit Teflon
zinciri [125] veya küçük volümetrik balon jöje LLLME için kullanılır, deneysel kurulumu çok
basittir. Örneğin üzerindeki tabaka formunda organik çözücü ve alıcı çözeltinin mikro damlası
organik çözücü tabakası içine daldırılır. Sıvı-sıvı-sıvı mikroekstraksiyonunda kullanılan bir
17
organik çözücü su ile miskleşme yapamayan olmalıdır ve sudan yoğunluğu daha düşük
olmalıdır. LLLME’de ekstrakt bir sulu çözelti olduğu için bu mod direkt olarak ters faz HPLC ve
kapiler elektroforoz ile uyumludur ve bu final tayin tekniği analitik prosedürlerde özellikle
kullanılmaktadır. LLLME’nin çok genel uygulamaları içinde psikolojik sıvılardan veya sudan
ilaçların ekstraksiyonu [6,126-130] ve sudan aromatik aminler veya fenollerin [125,131-132]
ekstraksiyonu bulunur.
Sıvı-sıvı-sıvı mikroekstraksiyonnun şu sıralardaki modifikasyonu destek aleti olarak mikro
şırınganın kullanımından kaçınılmaktadır[20]. Onun yerine geniş sulu damlacık misk
oluşturamayan organik çözücünün tabakası üzerinde merkez pozisyonda sebestce asılı tutulur,
burada karıştırılan sulu örnek bunu üzerinde bunur. Direktifler doğrultusunda bu düzenleme
kütle transfer hızını artıtı ve sonuçta dengeye gelme zamanını artırır.
4. DI-SDME VE HS-SDME’Yİ ETKİLEYEN DENEYSEL PARAMETRELER
Burada bu güne kadar yaklaşık 600 araştırmacı ve uygulama yayınları çözücü
mikroekstraksiyonu ile ilgilidir ve bu yayınlardan yarısından fazlası tek damla modu ile
ilgilidir[14]. Bu büyük elde edilebilir veri ile SDME ekstraksiyonlarının hızını ve verimliliğini
etkileyen önemli parametrelerin tespiti mümkündür.
1. Analit özellikleri
2. Ekstraksiyon çözücü özellikleri
3. Ekstraksiyon çözücüsünü saflığı
4. Şırınga
5. Damla hacmi
6. Sallama
7. İyon gücü (tuzlanma dış etkisi)
8. Sıcaklık
9. Örnek hacmi ve üst çözeltinin hacmi
10. Otomasyon
4.1. ANALİT ÖZELLİKLERİ
Önceki bölümlerde bahsedildiği gibi analit ve matriksin özellikleri direk daldırma(DI-SDME)
mi yoksa üst çözelti (HS-SDME) ekstraksiyonun uygun olup olmayacağını belirleyecek olan
şeydir. Bu yüzden birincisi analit ve matriksin uçuculukları (kaynama noktası), iyonizasyonu
(asitler ve bazlar için) ve polaritesi göz önüne alınmalıdır. Bu özellikler iki önemli para metreyi
etkilemektedir; organik ekstraksiyon çözücüsü/su dağılım sabiri (Kow) ve hava/su dağılım
sabiti (Kaw). Bu önemli parametrelerin detaylı tartışılması literatürde bulunabilir[133]. HSSDME çok polar ve polar olmayan, düşük moleküler ağırlıklı, uçucu ve yarı uçucu bileşikler için
uygundur. Direkt daldırma (DI-SDME) ekstraksiyon polar olmayan veya yüksek moleküler
ağırlıklı ılımlı polar, yarı uçucu kimyasallar için uygundur. Yüksek polar kimyasallar geri
kazanmayı sağlamada özellikle matriks su olduğunda elde etmek gerekliliktir. HS ve DI için
tipik uygulamaların örnekleri bölüm 3’te tanımlanmıştır.
18
4.2.ÇÖZÜCÜNÜN ÖZELLİKLERİ
Genel bir yanlış kanı çözücü mikro ekstraksiyonunda kullanılabilecek sınırlı sayıda kullanışlı
çözücünün olduğudur. Gerçekte iki düzineden fazla çözücü farklı SME modları için başarılı
şekilde kullanılmıştır ve bunların içinde su gibi ekstraksiyon zenginleştiriciler ile birleştirilmiş
çözücüleri yoktur(kompleks yapıcı ajanlar, türleme ajanları ve pH kontrolü)[14]. Ama yinede
özelleşmiş ekstraksiyon çözücülerinin seçiminde bazı kısıtlamalar vardır. Sulu çözeltiden
ekstraksiyon söz konusu olduğunda çözücünün suda miskleşememesi gereklidir. Çözücünün
kaynama noktasının yeterince yüksek olması istenir çünkü buharlaşacaktır, ama
kromotografik sistemler için uygun da olmalıdır. Onun şırınga iğnesinin uçuna yapışa bilecek
kadar yeterli yüksek viskoziteye sahip olmasıda gerekebilir ama ekstraksiyon zamanını önemli
derecede etkileyecek damlaya analitin difüzyon hızına uygun viskozlukta olaması gerekir.
Çözücünün moleküller arası çekim karakteristikleri analitin ekstrakte etmeye uyumlu
olmalıdır. Çok önemli etkileşim tipleri London kuvvetleri, (van der Waals kuvvetleri), kalıcı
dipol-dipol etkileşimleri ve hidrojen bağıdır. Bu yüzden 1-oktanol SDME için popüler bir
çözücü olmuştur çünkü bu üç etkileşime de sahiptir. Ayrıca bağıl olarak yüksek kaynama
noktasına, bağıl olarak düşük su çözünürlüğüne ve yüksek viskoziteye sahiptir. Dietil eter,
metilen klorür, kloroform ve etil asetat gibi bilindik ayırma hunisi ekstraksiyon çözücüleri
SDME için ekstraksiyon çözücüsü olarak uygun değillerdir çünkü çok uçucudurlar ve suda
çözünürlükleri çoktur. Bu tip çözücüler sınırlı sayıdaki durumlarda başarılı şekilde
kullanılabilirler, yinede çözücü düzenleyici olarak polar olmayanlara eklenen, tolen gibi suda
miskleşemeyenler eklenebilir[32]. Bu ilerki araştırmalar için çok verimli bir alandır.
Analitik metotlar ile bir ekstraksiyon çözücüsünün bileşimi çok önemlidir. Bölüm 3’te
gösterildiği gibi SDME ekstraksiyon analizi için çok geniş olarak kullanılan enstürimantasyon
GC’dir. Genelde uçucu analitler tetradecaneor1-octanol gibi yüksek kaynama noktalı çözücüler
ile ekstrakte edilirler. Ekstrakt tepelerin elde edilmesinde, piklerin çözülmesinde 50/1 e 10/1
bir giriş yarığı kullanılarak enjekte edilmelidir. Yarı uçucu analitler yarıksız enjeksiyon
kullanarak o-ksilen gibi düşük kaynama noktalı çözücüler ile ekstrakte edilir. Eğer ters faz
HPLC kullanılırsa örnekler tolüen gibi suda miskleşemeyen çözücüler ile ekstrakte edilirler,
HPLC’ile uyumlu aseto nitril gibi çözücüler ile değişim yapılmalı ya da seyreltilme
yapılmalıdır[118,134]. Bir alternatif olarak bir iyonik sıvı [94, 103, 104, 135] veya düzenleyici
çözücü içeren su ters faz HPLC[96] veya kapiler elektroforez ile [100] direkt olarak
kullanılabilir. Polar olmayan çözücü normal faz HPLC için direkt kullanılabilir.
4.3. EKSTRAKSİYON ÇÖZELTİSİNİN SAFLIĞI
Çözücü saflığı SDME’de çok önemli bir diğer faktördür, özellikle çok seyreltik çözeltilerin
analizinde. Ticari yüksek saflıktaki çözücüler safsızlıklar içerebilir, bunlar analitle girişimler
sağlayacaktır. Bu safsızlıklar tolüende bulunan ksilen, veya dekanda bulunan aldehitler ve
alkoller gibi oksidasyon ürünleri çözücü analoglarını içerebilir. Eser analizleri için çift vakum
distile çözücüler ve sora onu dondurucuda bekletmek zorunlu olabilir. Standart üstün kaliteli
çözücüler yüksek konsantrasyonlu çözücüler eğer safsızlıklar analiz ile girişim yapmıyorsa
uygun olabilir. Eser safsızlıklar kullanışlı olabilir çünkü onlar çözeltideki iç standartlar olarak
kullanıla bilirler. İç standartların konsantrasyonu analiz adımları için sabit seviyelerde
verilmediği sürece tam olarak doğru şekilde bilinemez. Standart çözücüye eklene bilir ve
damlanın doğruluğunu izlemede kullanılabilir. Bunlar özellikle oto örnekleyici kullanıldığında,
örnekleme sırasında damlada kayıplar olmamasını sağlamak için önemlidirler. Standart damla
büyüklüğündeki ve iğne ucunda asılı çözücüdeki örnekten örneğe küçük değişimleri
hesaplamada kullanıla bilir.
19
4.4. ŞIRINGA
SDME için en etkin şırınga standart GC mikro şırıngasıdır. Damla şırınga iğnesinin dış kısımlara
değmesi olmaksızın iğne ucunda olmalıdır. Bu maksimum iğne ucu yüzey alanını gerektirir.
Standart Hamilton #2 eğimli şırınga ucu en büyük yüzey alanını sağlar ve damlanın yaklaşık
%90-95’ini ekstraksiyon sırasında şırınga içine emebilir. Düz kenarlı GC şırıngası sadece %8085 emmeye sahiptir ve HPLC şırıngası 0,5µL den daha küçük damlalar kullanılmadıkça içine
çekişi çok küçük kalır. Eğer HPLC analizinde kullanılıyor sa damla HPLC ile uygun çözücü ile
değiştirme yapılacaktır yada örnek şişesine eklenen çözücü ile seyreltilmesi gerekecektir ve
sonra HPLC şırıngası enjeksiyon için kullanılacaktır.
4.5. DAMLA HACMİ
Teori bölümünde gösterildiği gibi ekstrakte edilen analitin miktarı damla hacmi ile artar.
Maalesef standart şırınga iğneleri için maksimum damla hacmi 2-3µL dir. 3µL den daha büyük
damla kararsızdır ve damla iğnenin ucundan düşer, özellikle direkt daldırma SDME
kullanımdığında bu söz konusudur(oyuk fiber yaklaşımı bu bakış açısının dışındadır, bu
maalede hiç biyerde tartışılmamıştır ve çözülmesi gereken bir problemdir). Unutulmamalıdır
ki yüksek kaynama noktalı organik sıvılar bazen uçucudurlar ve çoğu su-miskleşemeyen
çözücü gerçekte suda çözülebilir haldedir. Sonuç olarak damlanın bir kısmı evaure olur ve/ya
örnek matriksinde çözünür, özellikle yüksek ekstraksiyon sıcaklıkları uzun ekstraksiyon
zamanı ve örneğin güçlü çalkalanması kullanıldığı zaman bu olur. Direk daldırma
ekstraksiyonu kullanılırken örneğin içerebileceği tuzlar veya çözülebilir makro moleküller
analitik enstürimentasyona zararlı olabilir. Eğer 1µL damla kullanılırsa sıvının 1µL şırınga içine
emilir, değişiklikler önemlidir, çözücü örnek matriksi ile kirlenebilir. Üst çözelti SDME
kullanıldığı zaman şırınga içine emilen çözücünün hacmi evapürasyon/çözünme ile değişebilir
ve iğnenin yüzeyine yapışır. Damla hacmi değişmesi ve çözücü yapışması ile gelen zorluklar
eğer şırınga ile yapılan ekstraksiyonda emilen çözücünün miktarından daha büyük 2,0-0,5µL
büyüklülünde olursa minimize edilebilir. Yüksek ekstraksiyon sıcaklıklarında (50-80oC), bu
hacmi artırmak zorunlu olacaktır.
4.6. KARIŞTIRMA
Önceden işaret edildiği gibi örneğin karıştırılması ekstraksiyon zamanını azaltmak için
önemlidir. Üç örnekli karıştırma metotları; karıştırma, titreşim ve vorteks bulunmaktadır.
Karıştırma işleminde manyetik karıştırıcı çubuk kullanılır, DI-SDME için 300-600rpm ve HSSDME için 500-1000rpm karıştırma hızları etkilidir. Yükek karıştırma hızlarının sınırlamaları
örnek çözeltisi ile damlayı yerinden çıkartır veya üst çözeltide kullanıldığında sıçramalar
yapar. Titreşim ve vorteks karıştırma bazı oto örnekleyicilerde kullanılır ve etkindir, sınırlama
olarak damla iğne ucunda iken karıştırma oluşmayabilir. ekstraksiyondan önce örneğin
karıştırılması özellikle HS-SDME için tekrarlana bilir sonuçların elde edilmesini sağlayabilir,
ama bu teknikler bilgisayar destekli oto örnekleyici kullanıldığında dinamik örnekleme ile çok
etkindir, çünkü çözücü çalkalama sırasında şırınga iğnesi içine muhafaza edilir.
Ekstraksiyon çözücüsünün çalkalanması ekstraksiyon zamanın düşmesine neden olabilir
(ekstraksiyon verimliliğini değil) çünkü ekstraksiyon prosesinde hız sınırlayıcı adım
çoğunlukla analitin yüzeyden damlanın içine transferidir. Bu damla yüzeyinin sürekli
yenilenmesi ile tesisedilir. Bölüm 2.2’de tartışıldığı gibi direkt daldırma SDME sırasında örnek
damla içinde hareket etmesi gerekir ama dinamik ekstraksiyonun ekstraksiyon zamnını önemli
derecede düşürdüğü gözlenmiştir [22]. Dinamik ekstraksiyonda tekrarlana bilirlik ve
ekstraksiyon verimliliği tam olarak birkaç faktörün tekrarına bağlıdır; çevrim sayısı, şırınga
içine emilen örnek hacmi, ekstraksiyon çözücüsünün hacmi, piston hızı, pistonun maksimum
geri çekilmesinde bekleme zamanı ve örnek ile temasta bulunan etkilenmiş damla için maruz
20
bırakılma süresi (bekleme süresi). Piston hareketi kesin olmalı ve optimum 30-90 tekrarlama
için optimum hızda olmalıdır. Bu elle yapılabilir veya mekanik aletle yapılırsa doğru tekrarlana
bilir örnekleme bilgisayar destekli otoörnekleyicinin kullanımını gerektirir[136].
4.7. İYONİK ŞİDDET (TUZ DIŞLAMA ETKİSİ)
Tuz dışlaması özellikle ılımlı polar ve düşük moleküler ağırlıklı uçucu kimyasallar için
ekstraksiyon verimliliğini artırmada teknik zaman testidir. Yüksek iyonik şiddet ekstraksiyon
çözücüsü için çözünürlüğü düşürebilir. Analitin sudaki çözünürlüğüne iyonik şiddet etki eder
ve bu yüzden Kow ve Henry sabiti (Kaw) üstel dir. Bu yüzden en iyisi yüksek doğrulukla
tartılmış tuzlar eklenir ve kullanılır, ama bu tuzun doymuş çözeltisi değildir. Doymuş tuz
çözeltileri çözünmemiş parçalar içere bilir ki bu DI-SDME’de damlaya bağlanabilir. Eğer
halojenlerle ilgilenirsek susuz sodyum sülfat, sodyum klorür gibi ve benzer ağırlık/hacim
konrantrasyonlarında kullanıla bilir. Sodyum sülfat tedbirli kullanılmalıdır, yüksek
konsantrasyonlarında hidrat olarak kıristalize olabilir.
Tuz eklenmesi PAH’ler gibi polar olmayan yarı uçucu analitlerin ekstraksiyonunu artırmak için
faydalı olmaz çünkü Kow değerleri 1000’den büyüktür. Tuz eklenmesi DI-SDME kullanıldığında
damla kayıplarını minimize etmede faydalıdır.
Burda DI-SDME’de tuz eklenerek yapılan tayinlerin bir kaçı rapor edilmiştir [28,137,138]. Bu
su örneğinin viskozitesi veya yüzey gerilimindeki değişme ile olmuş olmalıdır.
4.8. SICAKLIK
Önceden işaret edildiği gibi sıcaklık kontrolü SDME ekstraksiyonunda özellikle çözelti üstü
ekstraksiyonu için önemlidir. Organik çözücü/su dağılma katsayısı (Kow) sıcaklıkla zayıf
oranda etkilenir, ama hava/su sabiti (Kaw) ve organik çözücü/hava sabiti (Koa) sıcaklığa
kuvvetli derecede bağlıdır. Tipik olarak polar olmayan analitler için su çözeltisinin sıcaklığının
artışı (veya katı matriksin) çözelti üstü konsantrasyonunu artırır. Yinede bazı ılımlı polar
analitler yüksek sıcaklıklarda sudaki çözünürlüğü yüksek olabilir ve çözelti üstü
konsantrasyonu bu yüzden artan sıcaklıkla düşer. Ek olarak ekstraksiyon çözücüsünün
çözünürlüğü sıcaklık artarken düşer ve ekstraksiyon verimliliğini azaltır. Bu yüzden uygun
sıcaklık bulunmalıdır özellikle ekstrakte edilen örnekler çoklu analit içeriyorsa ve ekstraksiyon
zamanı damlaya etkiyen sıcaklık düşürülerek azaltılabilir. Yüksek sıcaklıkta damladaki analitin
çözülürlüğünü düşürmede dondurulmuş şırınga iğnesi kullanılabilir, bu laboratuarda veya
ticari aletle yapılabilir.
4.9. ÖRNEK HACMİ VE ÇÖZELTİ ÜSTÜ KISIM HACMİ
Çoğu araştırmacı bağıl olarak geniş (5-30mL) sulu örnek hacimlerinde ve büyük çözelti üstü
hacimlerinde (tüm hacmin %80’nin üzerinde) çalışmaktadırlar. SDME açıkça göstermektedir ki
bu zarar verici olabilir, çünkü ekstrakte edilen analitin maksimum miktarı uzun akstraksiyon
zamanı gerektiren geniş örneklere ve Kow ve Kaw değerlerine bağlıdır. Gelende sulu örnek için
1-4mL hacmi 1000’den düşük Kow değerlerli analitler için uygundur. Halojen pestisitler ve
PAH gibi büyük Kow değerli analitler örnek hacimlerini 30-40mL üzerine artırarak daha büyük
miktarda ekstraksiyon kazancı olacaktır. Büyük hacimler tabiki daha uzun ekstraksiyon
zamanı gerektirecektir.
İlerki teorik hesaplamalar göstermiştir ki DI-SDME ve HS-SDME’nin her ikisi için ekstraksiyon
verimini maksimize etmede pratik olarak minimum tutulmalıdır. 2mL’lik şişe için 1-1,5mL
örnek hacmi ve 0,5-1mL çözelti üstü kısım yaklaşık değerdir. 4mL’lik şişe için 3mL’lik örnek
büyüklüğü ve 1mL üst çözelti uygundur. Çözelti üstü kısmın HS-SDME için karıştırılan
çözeltinin üzerinde süspansiye olmuş damlaya izin vermesinde zorunlu olandan daha büyük
21
olmaması gerekir ve DI-SDME için örnek kabı ile öerneğin temasından kaçınacak kadarı
yeterlidir.
4.10. OTOMASYON
Çok iyi doğruluk ve tekrarlana bilirlik DI-SDME ve HS-SDME ekstraksiyonunda analizcinin
kullanıdığı ellerinin becerisiyle başarıla bilir. Oysa büyük sayıda örnekler analiz edildiğinde ve
dinamik ekstraksiyon kullanıldığında bilgisayar destekli oto örnekleyici zorunludur. Oto
örnekleyici usta bir analizcinin bakış acısından doğruluk ve tekrarlanabilirlik ile içinde
çalkalama, sıcaklık kontrolü, şırınga pompasının hareketi, temizleme ve enjeksiyon gibi DISDME ve HS-SDME’nin tüm adımlarını yürütebilir. Birkaç otomasyonlu prosedür direkt
daldırma [24,41,136] ve üst çözelti SDME [16,17,24,136] sağlanmasında geliştirilmiştir.
5. YENİ GELİŞMELER VE TRENDLER
İyonik sıvıların olaya girmesiyle 2003 ten beri çözücü mikroekstraksiyon için yeni alan
ekstraksiyon çözücüleridir[94]. Ondan sonra gözle görülür sayıda analitik prosedürler içinde
direkt daldırma [33,135,139-146] ve çözelti üstü SDME [33,50,51,54,99,101-105] nin
bulunduğu iyonik sıvıların kullanımı yapılmıştır. İyonik sıvılar ihmal edilebilir buhar basınçları,
mükemmel termal kararlılık ve yüksek viskozite gibi eşsiz özelliklere sahiplerdir ki bunlar
kararlı büyük damlaların kullanılmasına izin verir ve böylece ekstraksiyon verimi artar.
Onların polaritesi uygun katyon ve anyonun seçim sayesinde ayarlanabilir.
Sonuç olarak onların su ile ve organik çözücüler ile miskleşebilirliği, viskozitesi ve organik
analitlerin ekstrakte edilebilirliği ayarlanabilir, bunlar onların kullanışlılığı için hesaba katılır
ve ileride çok geniş kullanımlarına sonuç açacaktır. Şimdiye kadar solvent
mikroekstraksiyonunu kapsayan analitik prosedürlerde iyonik sıvıların kullanımı HPLC,
kapiler elektroforez ve onların uçucu olmamalarını sonucu olarak son tayin metotları olarak
spektroskopik tekniklerle sınırlı kalmıştı. Halbuki son zamanlardaki bazı yayınlar gaz
kromotografisi ile iyonik sıvıları birleştiren birkaç yaklaşım açıklanmıştır. Onlardan biri kolon
girişinden iyonik sıvıları engellerken GC-MS sistemine iyonik sıvı ekstraktların direkt girişine
izin veren taşınabilir arayüzün direk girişine izin verecek şekilde kullanımını
sağlamıştır[50,51,54,139] (Fig. 8). İkinci yaklaşım iyonik sıvılardan termal desorpsiyon
analitlerine ticari olarak bulunabilen termal desorpsiyon sisteminin olabilirliği ve onların GC
sistemine girdirilmesi çalışmasıdır[102]. Üçüncü yaklaşım analitlerin gaz kromotoğrafisinin
enjeksiyon portuna iyonik sıvılardan desorbe edilmiş ve iyonik sıvıya sonra mikro şırıngaya
geri emdirilmesidir[101]. Bu yaklaşımlar tek damla mikroekstraksiyonda iyonik sıvıların
uygulanabilirliğini önemli şekilde genişletebilecektir.
Şidiye kadar mikro ekstraksiyon çözücülerinin uygulandığı iki ana alan çevresel (%61) ve
klinik & adli analizler(%21) olmuştur. Uygulamaların faaliyet alanı şimdilerde
mikroekstraksiyon öncesinde öncelikli hazırlama adımlarını da ekleyerek içinde daha çok katı
örneklerin, özellikle bitkilerin ve onların parçalarının bulunduğu tarafa genişlemektedir. Yeni
çıkmış olan bir teknik hidro distilasyon- çözelti üstü çözücü mikroekstraksiyon olarak
isimlendirilir, bitkilerden ve onların parçalarından zorunlu olan yağların izolasyonunda birincil
olarak kullanılır, çözücü mikro ekstraksiyonu ile su ekstraksiyonunun birleştirilmesidir
[62,63,67,68,147-149]. Bu teknikte küçük miktarda bitki materyali (0.7-4g) su ile karıştırılır ve
hidro distilasyona maruz bırakılırlar. Yüksek kaynama noktalı çözücünün damlası hidro distile
edilen örneğin çözelti üstü süspansiye olur. Bu düzenleme kısa ekstraksiyon zamanında
sonuçlanır (10-20 dak. yıkamayıda içerir), ve bitki materyalinin küçük miktarını tüketir.
Mikrodalga destilasyonu bir başka yeni bitki materyali örneklerinin uygun hale getirilmesi için
hazırlama adımıdır, atmosfer basıncında mikrodalga ısıtması ve kuru destilasyon
birleştirilmiştir[60]. Bitki materyali her hangi bir su veya organik çözücü eklenmeksizin
mikrodalga reaktörüne yerleştirilir. Bitki hücrelerinde bulunan suyun ısıtılması onların
bozunmasını sağlar ve zorunlu yağların çözülmesini sağlar, bunlar bitki materyalinden suyla
22
evapüre edilir ve çözelti üstü SDME ile ekstrakte edilir. Mikrodalga fırının dışında bulunan
soğutma sistemi destilatı yoğunlaştırır. Bilindik alternatiflerle karşılaştırldığında mikro dalga
destilasyonu ekstraksiyon zamnını azaltmayı ve enerji tasarrufunu sunmaktadır.
SDME’nin uygulamaları direkt SDME ile ekstrakte edilemeyen analitlerin bu şekilde
dönüştürme ekstraksiyonları ile ekstrakte edilebilir türlere dönüştürülerek ilerlemesi
eğilmindedir. Bunlar içinde; inorgaik türler(metal iyonları, anyonlar) ve yüksek polariteli
uçucu organik bileşikleride bulundurur.
Çözücü mikro ekstraksiyonunda kullanılan dönüştürme rekasiyonları şimdilerde
incelenmektedir [150,151] ve Ekim 2009’da yayınlanan çözücü mikro ekstraksiyonunda
yazılar yayınında tartışılmıştır[14]. İnorganik türlere SDME’nin kapsadığı analitik
prosedürlerin genişlemesi özellikle çekici gözükmektedir. Dönüştürmenin içinde bulunduğu
örnekler ağır metal iyonlarının mikro ekstraksiyonunda periyodat, iyodat, bromat, iyodür,
bromür, siyanür ve sülfür [107,109,158-159], gibi doğal türler veya içinde iyodid, nitrik oksiti
klorür ve amonyağın[78,160-162] bulunduğu inorganik anyonların dönüştürülmesinin direkt
daldırma, sürekli akış veya üst çözelti SDME ye uygulanması ile ilerlemiştir.
ŞEKİL 4 FİG. 8. INTERFACE USED FOR
İONİC LİQUİD BASED SDME COMBİNED
WİTH GAS CHROMATOGRAPHY.
REPRİNTED FROM: [54], COPYRİGHT
(2008), WİTH PERMİSSİON FROM
ELSEVİER.
Çözücü mikro ekstraksiyonunda sağlanan her yeni analitik prosedür içinde örnek hacmi,
çözelti üstü hacmi(üçlü faz modunda), organik çözücü tipi ve hacmi, karıştırma şartları,
sıcaklık, pH, ekstraksiyon zamanı ve örneğin iyonik şiddetinin bulunduğu ekstraksiyon
parametrelerinin ayarlanmasıyla optimize edilebilir, bu yolla ekstraksiyon verimi maksimum
sağlanır. Literatürde tanımlanan çoğu metot geliştirme prosedürü zamansal yaklaşımda bir
değişkeni kullanmaktadır, burda sadece bir parametre değiştirilir ve tüm diğer parametreler
sabit tutulur. Bu yaklaşım verimsizdir ve büyük sayıda deneyi gerektirir. Son zamanlarda, buna
karşın bir dizi çözücü mikroekstraksiyon yöntemleri deneysel dizyn kullanarak optimize
edilmiştir. Üstün dizaynlar yüzey metodoloji yanıtının (RSM) kullanımını yapan eş zamanlı
dizayn içermektedir. RSM planlaması öncesi incelenen deneyler hangi deneysel değişkenin
yanıtı önemli derecede etkilediğini bulmak üzere ortaya konulur, çarpım dizaynları çok genel
23
olmaktadır. Deneysel tasarım direkt daldırma [25, 32, 135,163] ve çözelti üstü SDME’de [47,
83, 104, 126, 149, 163-165] uygulanmaktadır.
Çözücü mikro ekstraksiyonu sadece çok yönlü bir örnek hazırlama metodu değil aynı zamanda
analitlerin tüm sınıflarına uygulana bilmektedir ve üstelik final tayin tekniğinin geniş aralığı ile
direkt veya çözücü değişiminden sonra kullanıma çok müsaittir. Gaz kromotografisi tek damla
mikroekstraksiyon ile birleştirmede kullanılan çok genel bir final tayin tekniğidir, onun
ardından yüksek performanslı sıvı kromotografisi gelir. GC uçucu veya yarı uçucu analitlerin
ayrılması ve tayini için tercih edilen bir teknik iken HPLC iyonlaşabilen analitler gibi uçucu
olmayan analitlerin ayrılmasında seçilen bir metottur. Gaz kromotografisi direkt daldırma
SDME ile birleştirilebilir çünkü onda tipik olarak polar olmayan uçucu organik çözücülerle
çalışılır. HPLC ve kapiler elektroforez yüksek polarlıkta çözücüler, iyonik sıvılar veya sulu
çözeltiler kullanan sıvı-sıvı-sıvı mikroekstraksiyonla ve çözelti üstü SDME’yle direkt olarak
birleştirilir. HPLC ve CE çözücü değiştirme işleminden sonra direkt daldırma SDME ile
birleştirilebilir. Organik analitler için atmosferik basınç matriks-destekli lazer
desopsiyon/iyonizasyon kütle spektrometrisi SDME ile de kullanılabilir çünkü küçük
ekstraksiyon çözücü hacimleri MALDI-MS ile birleştirilebilir.
Çözücü mikro ekstraksiyonundan sonra metaller ve metaloid iyonları gibi inorganik analitler
UV/görünür bölge spektrofotometri, spektrofourometri, elektrotermal veya alevli atomik
absorpsiyon spektrometri ve indüktif eşleşmeli plazma (ICP)- optik emisyon spektroskopisi
veya ICP-kütle spektrometrisinden biriyle tayin edilebilir. SDME’ile birleştirilmiş iki genel
spekroskopik tekniğin minyatürize edilmiş modeli rapor edilmiştir. Bunlardan biri mikro
hacim türbidimetri sonrasında hidrojen sülfürün üst çözelti SDME ile suda asit ile değişken
sülfür türlerinin tayinini sağlamıştır[109]. İkinci prosedür direkt daldırma veya üst çözelti
SDME sonrasında tiyoller, klorin, amonyum ve iyodin tayinide optik temelli küvetsiz CCD
sıralamalı mikrospektrofotometri kullanılmıştır[78].
6. SONUÇLAR
Örnek hazırlama metotlarının minyatürizasyonu modası doğrultusunda birkaç tekniğin
geliştirilmesi sağlanmıştır, ki bu çözücü mikroekstraksiyonu (SME) olarak tanımlanabilir. Tek
damla mikro ekstraksiyon teknikleri SME’nin önemli bir kısmını oluşturmaktadır. Bunlar klasik
sıvı-sıvı ekstraksiyonuna göre daha küçük hacimde organik çözücü kullanırlar, otomasyona
izin verirler ve yüksek sayıda örnekle çalışmaya izin verirler ve yüksek ekstraksiyon verimliliği
sağlarlar. SDME uygulamalarının sayısındaki büyümenin birkaç alanı iminde çevresel, klinik ve
adli uygulamaların bulunduğu şekilde özetlenebilir. SDME ekipmalarının ve prosedürünün
sonraki ticarileştirilmesi ve otomasyonu olasıdır. Otomatikleştirilmiş SDME işlemlerinin
avantajları; kesinliğin geliştirilmesi, dinamik SDME kullanıldığı zaman ekstraksiyon zamanının
azaltılması ile ortaya konan örnek sayısında artış ve gözetimsiz çalışmayı kapsayabilir.
İyonik sıvıların daha geniş kullanımı final tayin tekniklerinin değişikliklere uğraması ile onların
sahip olduğu eşsiz özellikler ve uygunlukları ile bu tekniklerde kullanılmaları umulmaktadır.
İyonik sıvılar kuvvetli polar analitlerin ekstraksiyonu için özellikle değerlidirler.
Uçucu organik bileşiklerden, polar ve polar olmayan yarı uçucu billeşiklerden analitin
değiştirilmesi ile, iyonik bileşikler ve metal iyonlarına, dönüştürerek mümkün olduğu kadar
uygun çözücü ve ekipman bulunabilirliği ile tek damla mikro ekstraksiyon çoğu örnek ayırma
prosedüründe kullanım yeri bulabilir. Onun bu basit uygulana bilirliğinde elle direkt daldırma
herhangi bir analitik laboratuarında buluna bilecek bir iğne ile yapılabilir veya üst çözelti
modunda alet bile yoktur.
24
References
[1] S. Liu, P.K. Dasgupta, Anal. Chem. 67 (1995) 2042.
[43] R. Sekar, H.F. Wu, Anal. Chem. 78 (2006) 6306.
[3] M.A. Jeannot, F.F. Cantwell, Anal. Chem. 68 (1996) 2236.
[45] H.F. Wu, C.H. Lin, Rapid Commun. Mass Spectrom. 20 (2006) 2511.
[2] H. Liu, P.K. Dasgupta, Anal. Chem. 68 (1996) 1817.
[5] Y. He, H.K. Lee, Anal. Chem. 69 (1997) 4634.
[6] M. Ma, F.F. Cantwell, Anal. Chem. 71 (1999) 388.
[7] W. Liu, H.K. Lee, Anal. Chem. 72 (2000) 4462.
[8] A. Przyjazny, J.F. Austin, A.T. Essenmacher, Proceedings of the 6th
Polish Conference on Analytical Chemistry, vol. 2, Gliwice, Poland, July 9–
14, 2000, p.135.
[9] A. Przyjazny, J.M. Kokosa, J. Chromatogr. A 977 (2002) 143.
[10] A.L. Theis, A.J. Waldack, S.M. Hansen, M.A. Jeannot, Anal. Chem. 73
(2001) 5651.
[44] K. Shrivas, H.F. Wu, Rapid Commun. Mass Spectrom. 21 (2007) 3103.
[46] F. Ahmadi, Y. Assadi, S.M.R. Millani Hosseini, M. Rezaee, J.
Chromatogr. A 1101 (2006) 307.
[47] R. Batlle, P. López, C. Nerín, C. Crescenzi, J. Chromatogr. A 1185
(2008) 155.
[48] J.P. Xie, S.H. Sun, H.-Y. Wang, Y.L. Zong, C. Nie, Y.L. Guo, Rapid
Commun. Mass Spectrom. 20 (2006) 2573.
[49] E. Hansson, M. Hakkarainen, J. Chromatogr. A 1102 (2006) 91.
[50] E. Aguilera-Herrador, R. Lucena, S. Cárdenas, M. Valcárcel, J.
Chromatogr. A 1209 (2008) 76.
Chromatogr. A 1216 (2009) 5580.
[11] A. Tankeviciute, R. Kazlauskas, V. Vickackaite, Analyst 126 (2001)
1674.
[52] Y. Yamini, M.H. Hosseini, M. Hojaty, J. Arab, J. Chromatogr. Sci. 42
(2004) 32.
[13] L. Xu, C. Basheer, H.K. Lee, J. Chromatogr. A 1152 (2007) 184.
Chromatogr. A 1201 (2008) 106.
[12] E. Psillakis, N. Kalogerakis, Trends Anal. Chem. 21 (2002) 53.
[14] J.M. Kokosa, A. Przyjazny, M.A. Jeannot, Solvent Microextraction—
Theory and Practice, John Wiley & Sons, Inc., Hoboken, NJ, 2009.
[16] G. Ouyang, W. Zhao, J. Pawliszyn, Anal. Chem. 77 (2005) 8122.
[17] A. Mohammadi, N. Alizadeh, J. Chromatogr. A 1107 (2006) 19.
[18] Y.C. Fiamegos, C.D. Stalikas, Anal. Chim. Acta 599 (2007) 76.
[19] C.R. Schnobrich, M.A. Jeannot, J. Chromatogr. A 1215 (2008) 30.
[20] A. Sarafraz-Yazdi, F. Mofazzeli, Z. Es’haghi, J. Chromatogr. A 1216
(2009) 5086.
[21] Y. Wang, Y.C. Kwok, Y. He, H.K. Lee, Anal. Chem. 70 (1998) 4610.
[22] L. Hou, H.K. Lee, J. Chromatogr. A 976 (2002) 377.
[23] M. Saraji, J. Chromatogr. A 1062 (2005) 15.
[24] G. Ouyang, W. Zhao, J. Pawliszyn, J. Chromatogr. A 1138 (2007) 47.
[25] C. Cortada, L. Vidal, S. Tejada, A. Romo, A. Canals, Anal. Chim. Acta
638 (2009) 29.
[26] L. de Jager, A.R.J. Andrews, Analyst 125 (2000) 1943.
[27] L.S. de Jager, A.R.J. Andrews, Chromatographia 50 (1999) 733.
[28] M.C. López-Blanco, S. Blanco-Cid, B. Cancho-Grande, J. Simal-Gándara,
J. Chromatogr. A 984 (2003) 245.
[29] L.-L. Qian, Y.Z. He, J. Chromatogr. A 1134 (2006) 32.
[30] M. Zhang, J. Huang, C. Wei, B. Yu, X. Yang, X. Chen, Talanta 74 (2008)
599.
[31] L. Zhao, H.K. Lee, J. Chromatogr. A 919 (2001) 381.
[32] R. Batlle, C. Nerin, J. Chromatogr. A 1045 (2004) 29.
[33] J.F. Liu, Y.G. Chi, G.B. Jiang, J. Sep. Sci. 28 (2005) 87.
[34] J. Xu, P. Liang, T. Zhang, Anal. Chim. Acta 597 (2007) 1.
[35] R. Zalieckaite˙ , E. Adomavicˇiu¯ te˙ , V. Vicˇkacˇkaite˙ , Chemija
(Vilnius) 18 (2007) 25.
[36] C. Casari, A.R.J. Andrews, Forensic Sci. Int. 120 (2001) 165.
[37] M. Cruz-Vera, R. Lucena, S. Cárdenas, M. Valcárcel, J. Chromatogr. A
1202 (2008) 1.
[38] H. Fang, Z. Zeng, L. Liu, D. Pang, Anal. Chem. 78 (2006) 1257.
[39] P.K. Gupta, L. Manral, K. Ganesan, D.K. Dubey, Anal. Bioanal. Chem.
388 (2007) 579.
[40] M. Ma, S. Kang, Q. Zhao, B. Chen, S. Yao, J. Pharm. Biomed. Anal. 40
(2006) 128.
[41] S.W. Myung, S.H. Yoon, M. Kim, Analyst 128 (2003) 1443.
[42] A. Sarafraz-Yazdi, S. Raouf-Yazdinejad, Z. Es’haghi, Chromatographia
66 (2007) 613.
[53] R.S. Zhao, W.J. Lao, X.B. Xu, Talanta 62 (2004) 751.
[55] M. Kaykhaii, M. Moradi, J. Chromatogr. Sci. 46 (2008) 413.
[56] J.M. Kokosa, A. Przyjazny, J. Chromatogr. A 983 (2003) 205.
[57] A. Besharati-Seidani, A. Jabbari, Y. Yamini, Anal. Chim. Acta 530
(2005) 155.
[58] A. Besharati-Seidani, A. Jabbari, Y. Yamini, M.J. Saharkhiz, Flavour
Fragr. J. 21 (2006) 502.
[59] J. Cao, M. Qi, Y. Zhang, S. Zhou, Q. Shao, R. Fu, Anal. Chim. Acta 561
(2006) 88.
[60] C. Deng, Y. Mao, F. Hu, X. Zhang, J. Chromatogr. A 1152 (2007) 193.
[61] L. Fang, M. Qi, T. Li, Q. Shao, R. Fu, J. Pharm. Biomed. Anal. 41 (2006)
791.
[62] P. Hashemi, M.M. Abolghasemi, A.R. Fakhari, S.N. Ebrahimi, S.
Ahmadi, Chromatographia 66 (2007) 283.
[63] M. Jalali-Heravi, H. Sereshti, J. Chromatogr. A 1160 (2007) 81.
[64] M.J. Jung, Y.J. Shin, S.Y. Oh, N.S. Kim, K. Kim, D.S. Lee, Bull. Korean
Chem. Soc. 27 (2006) 231.
[65] X. Li, X. Xu, X. Wang, L. Ma, Int. J. Environ. Anal. Chem. 84 (2004) 633.
[66] P. López, C. Sánchez, R. Batlle, C. Nerín, J. Agric. Food. Chem. 55
(2007) 4348.
[67] P. Salehi, B. Asghari, F. Mohammadi, Chromatographia 65 (2007)
119.
[68] P. Salehi, A.R. Fakhari, S.N. Ebrahimi, R. Heydari, Flavour Fragr. J. 22
(2007) 280.
[69] S. Sun, Z. Cheng, J. Xie, J. Zhang, Y. Liao, H. Wang, Y. Guo, Rapid
Commun. Mass Spectrom. 19 (2005) 1025.
[70] S.H. Sun, J.P. Xie, F.W. Xie, Y.L. Zong, J. Chromatogr. A 1179 (2008) 89.
[71] G. Wang, C. Dong, Y.A. Sun, K. Xie, H. Zheng, J. Chromatogr. Sci. 46
(2008) 127.
[72] G.-Q. Wang, R.-J. Zhang, Y.-A. Sun, K. Xie, C.-Y. Ma, Chromatographia
65 (2007) 363.
[73] X. Wang, T. Jiang, J. Yuan, C. Cheng, J. Liu, J. Shi, R. Zhao, Anal. Bioanal.
Chem. 385 (2006) 1082.
[74] D.C. Wood, J.M. Miller, I. Christ, R.E. Majors, LC–GC Eur. 17 (2004)
573.
[75] Q. Xiao, C. Yu, J. Xing, B. Hu, J. Chromatogr. A 1125 (2006) 133.
[76] X. Yan, C. Yang, C. Ren, D. Li, J. Chromatogr. A 1205 (2008) 182.
[77] T. Zhang, X. Chen, Y. Li, P. Liang, Chromatographia 63 (2006) 633.
[78] N. Sharma, A.K.K.V. Pillai, N. Pathak, A. Jain, K.K. Verma, Anal. Chim.
Acta 648 (2009) 183.
[79] M. Chamsaz, M.H. Arbab-Zawar, S. Nazari, J. Anal. Atom. Spectrom. 18
(2003) 1279.
25
[80] V. Colombini, C. Bancon-Montigny, L. Yang, P. Maxwell, R.E. Sturgeon,
Z. Mester, Talanta 63 (2004) 555.
[118] Y. He, H.K. Lee, J. Chromatogr. A 1122 (2006) 7.
[82] S. Fragueiro, I. Lavilla, C. Bendicho, Spectrochim. Acta B 59 (2004)
851.
[121] X. Liu, X. Wang, X. Chen, S. Yang, Chromatographia 65 (2007) 447.
[81] R. Figueroa, M. García, I. Lavilla, C. Bendicho, Spectrochim. Acta B 60
(2005) 1556.
[83] S. Fragueiro, I. Lavilla, C. Bendicho, Talanta 68 (2006) 1096.
[84] S. Gil, S. Fragueiro, I. Lavilla, C. Bendicho, Spectrochim. Acta B 60
(2005) 145.
[85] P. Hashemi, A. Rahimi, A.R. Ghiasvand, M.M. Abolghasemi, J. Braz.
Chem. Soc. 18 (2007) 1145.
[86] F. Pena-Pereira, I. Lavilla, C. Bendicho, Anal. Chim. Acta 631 (2009)
223.
[87] F.J.P. Pereira, C. Bendicho, N. Kalogerakis, E. Psillakis, Talanta 74
(2007) 47.
[88] C. Deng, N. Yao, N. Li, X. Zhang, J. Sep. Sci. 28 (2005) 2301.
[89] Y.C. Fiamegos, C.D. Stalikas, Anal. Chim. Acta 609 (2008) 175.
[90] N. Li, C. Deng, N. Yao, X. Shen, X. Zhang, Anal. Chim. Acta 540 (2005)
317.
[91] N. Li, C. Deng, X. Yin, N. Yao, X. Shen, X. Zhang, Anal. Biochem. 342
(2005) 318.
[92] A.K.K.V. Pillai, K. Gautam, A. Jain, K.K. Verma, Anal. Chim. Acta 632
(2009) 208.
[93] J. Xie, J. Yin, S. Sun, F. Xie, X. Zhang, Y. Guo, Anal. Chim. Acta 638
(2009) 198.
[94] J.F. Liu, G.B. Jiang, Y.G. Chi, Y.-Q. Cai, Q.X. Zhou, J.T. Hu, Anal. Chem. 75
(2003) 5870.
[95] S. Shariati-Feizabadi, Y. Yamini, N. Bahramifar, Anal. Chim. Acta 489
(2003) 21.
[96] Y. Wu, L. Xia, R. Chen, B. Hu, Talanta 74 (2008) 470.
[97] Y.A. Shi, M.Z. Chen, S. Muniraj, J.F. Jen, J. Chromatogr. A 1207 (2008)
130.
[98] H. Xu, Y. Liao, J. Yao, J. Chromatogr. A 1167 (2007) 1.
[99] C. Ye, Q. Zhou, X. Wang, J. Xiao, J. Sep. Sci. 30 (2007) 42.
[100] J. Zhang, T. Su, H.K. Lee, Anal. Chem. 77 (2005) 1988.
[101] F.Q. Zhao, J. Li, B.Z. Zeng, J. Sep. Sci. 31 (2008) 3045.
[102] A. Chisvert, I.P. Román, L. Vidal, A. Canals, J. Chromatogr. A 1216
(2009) 1290.
[119] Y. Li, T. Zhang, P. Liang, Anal. Chim. Acta 536 (2005) 245.
[120] X. Liu, X. Chen, S. Yang, X. Wang, J. Sep. Sci. 30 (2007) 2506.
[122] X.J. Liu, X.W. Chen, S. Yang, X.D. Wang, Bull. Environ. Contam.
Toxicol. 78 (2007) 368.
[123] Y. Liu, Y. Hashi, J.-M. Lin, Anal. Chim. Acta 585 (2007) 294.
[124] Q. Xiao, B. Hu, C. Yu, L. Xia, Z. Jiang, Talanta 69 (2006) 848.
[125] L. Zhu, C.B. Tay, H.K. Lee, J. Chromatogr. A 963 (2002) 231.
[126] H. Bagheri, F. Khalilian, E. Babanezhad, A. Es-haghi, M.R. Rouini,
Anal. Chim. Acta 610 (2008) 211.
[127] H. Ebrahimzadeh, Y. Yamini, A. Gholizade, A. Sedighi, S. Kasraee,
Anal. Chim. Acta 626 (2008) 193.
[128] H. Ebrahimzadeh, Y. Yamini, A. Sedighi, M.R. Rouini, J. Chromatogr. B
863 (2008) 229.
[129] Y. He, Y.J. Kang, J. Chromatogr. A 1133 (2006) 35.
[130] M. Ma, F.F. Cantwell, Anal. Chem. 70 (1998) 3912.
[131] A.S. Yazdi, Z. Es’haghi, Talanta 66 (2005) 664.
[132] L. Zhao, H.K. Lee, J. Chromatogr. A 931 (2001) 95.
[133] R.P. Schwarzenbach, P.K. Gschwend, D.M. Imboden, Environmental
Organic Chemistry, John Wiley & Sons, 2002.
[134] A. Sarafraz-Yazdi, Z. Es’haghi, Chromatographia 63 (2006) 563.
[135] L. Vidal, A. Canals, A. Salvador, J. Chromatogr. A 1174 (2007) 95.
[136] J.M. Kokosa, US Patent 7,178,414 B1 (February 20, 2007).
[137] E. Psillakis, N. Kalogerakis, J. Chromatogr. A 907 (2001) 211.
[138] T. Zhang, X. Chen, P. Liang, C. Liu, J. Chromatogr. Sci. 44 (2006) 619.
[139] E. Aguilera-Herrador, R. Lucena, S. Cárdenas, M. Valcárcel, Anal.
Chem. 80 (2008) 793.
[140] X. Fu, S. Dai, Y. Zhang, Int. J. Environ. Anal. Chem. 86 (2006) 985.
[141] J. Liu, J.F. Peng, Y.G. Chi, G.B. Jiang, Talanta 65 (2005) 705.
[142] J.F. Liu, Y.G. Chi, G.B. Jiang, C. Tai, J.F. Peng, J.T. Hu, J. Chromatogr. A
1026 (2004) 143.
[143] J.L. Manzoori, M. Amjadi, J. Abulhassani, Talanta 77 (2009) 1539.
[144] J.L. Manzoori, M. Amjadi, J. Abulhassani, Anal. Chim. Acta 644 (2009)
48.
[103] J.-F. Peng, J.-F. Liu, G.-B. Jiang, C. Tai, M.-J. Huang, J. Chromatogr. A
1072 (2005) 3.
[145] F. Pena-Pereira, I. Lavilla, C. Bendicho, L. Vidal, A. Canals, Talanta 78
(2009) 537.
[105] C.-L. Ye, Q.-X. Zhou, X.-M.Wang, Anal. Chim. Acta 572 (2006) 165.
[147] A.R. Fakhari, P. Salehi, R. Heydari, S.N. Ebrahimi, P.R. Haddad, J.
Chromatogr. A 1098 (2005) 14.
[104] L. Vidal, E. Psillakis, C.E. Domini, N. Grané, F. Marken, A. Canals,
Anal. Chim. Acta 584 (2007) 189.
[106] Y. He, A. Vargas, Y.-J. Kang, Anal. Chim. Acta 589 (2007) 225.
[107] S. Jermak, B. Pranaityte˙ , A. Padarauskas, Electrophoresis 27 (2006)
4538.
[108] S. Jermak, B. Pranaityte˙ , A. Padarauskas, J. Chromatogr. A 1148
(2007) 123.
[109] I. Lavilla, F. Pena-Pereira, S. Gil, M. Costas, C. Bendicho, Anal. Chim.
Acta 647 (2009) 112.
[110] A.Y. Nazarenko, Am. Lab. 36 (2004) 30.
[111] K. Agrawal, H.F. Wu, Rapid Commun. Mass Spectrom. 21 (2007)
3352.
[112] N.J. Petersen, H. Jensen, S.H. Hansen, K.E. Rasmussen, S. PedersenBjergaard, J. Chromatogr. A 1216 (2009) 1496.
[113] K. Shrivas, H.F. Wu, J. Chromatogr. A 1170 (2007) 9.
[114] K. Shrivas, H.F. Wu, Anal. Chim. Acta 605 (2007) 153.
[115] H.F. Wu, J.H. Yen, C.C. Chin, Anal. Chem. 78 (2006) 1707.
[116] X. Chen, T. Zhang, P. Liang, Y. Li, Microchim. Acta 155 (2006) 415.
[117] L. Guo, P. Liang, T. Zhang, Y. Liu, S. Liu, Chromatographia 61 (2005)
523.
[146] C. Yao, W.R. Pitner, J.L. Anderson, Anal. Chem. 81 (2009) 5054.
[148] M.B. Gholivand, M. Rahimi-Nasrabadi, H. Chalabi, Anal. Lett. 42
(2009) 1382.
[149] V. Kiyanpour, A.R. Fakhari, R. Alizadeh, B. Asghari, M. Jalali-Heravi,
Talanta 79 (2009) 695.
[150] C.D. Stalikas, Y.C. Fiamegos, Trends Anal. Chem. 27 (2008) 533.
[152] N. Goudarzi, J. Agric. Food Chem. 57 (2009) 1099.
[153] L. Li, B. Hu, L. Xia, Z. Jiang, Talanta 70 (2006) 468.
[154] M.Y. Lin, C.W.Whang, J. Chromatogr. A 1160 (2007) 336.
[155] H.F. Maltez, D.L.G. Borges, E. Carasek, B. Welz, A.J. Curtius, Talanta
74 (2008) 800.
[156] D. Verma, S.K. Verma, M.K. Deb, Talanta 78 (2009) 270.
[157] A.N. Anthemidis, I.S.I. Adam, Anal. Chim. Acta 632 (2009) 216.
[158] M. Gupta, A. Jain, K.K. Verma, Talanta 71 (2007) 1039.
[159] K. Reddy-Noone, A. Jain, K.K. Verma, J. Chromatogr. A 1148 (2007)
145.
[160] B. Pranaityte˙ , S. Jermak, E. Naujalis, A. Padarauskas, Microchem. J.
86 (2007) 48.
26
[161] P. Das, M. Gupta, A. Jain, K.K. Verma, J. Chromatogr. A 1023 (2004)
33.
[162] K.J. Huang, H. Wang, M. Ma,M.L. Sha, H.S. Zhang, J. Chromatogr. A
1103 (2006) 193.
[163] J. Romero, P. López, C. Rubio, R. Batlle, C. Nerín, J. Chromatogr. A
1166 (2007) 24.
[164] L. Tan, X.P. Zhao, X.Q. Liu, H.X. Ju, J.S. Li, Chromatographia 62 (2005)
305.
[165] L. Vidal, C.E. Domini, N. Grané, E. Psillakis, A. Canals, Anal. Chim.
Acta 592 (2007) 9.
[166] Y. Yamini, M. Hojjati, M. Haji-Hosseini, M. Shamsipur, Talanta 62
(2004) 265.
[167] Z. Fan, X. Liu, J. Chromatogr. A 1180 (2008) 187.
REVİEW
SIVI-SIVI MİKROEKSTRAKSİYON
METODUNUN GELİŞİMİ
EVOLUTİON OF DİSPERSİVE
LİQUİD-LİQUİD
MİCROEXTRACTİON METHOD
MOHAMMAD REZAEE, YADOLLAH YAMİNİ
FARAJİ
∗,
MOHAMMAD
ÖZET
Dispersif sıvı-sıvı mikro ekstraksiyon (DLLME) çevresel örnek hazırlama tekniği olarak çok popülerdir
çünkü hızlı, ucuz, yüksek zenginleştirme faktörüyle çalışması kolay ve organik çözücüleri düşük hacimde
tüketir. DLLME modifiye edilmiş çözücü ekstraksiyon metodudur, burda alıcı ve verici faz oranları diğer
metotlarla karşılaştırıldığında büyük oranda azaltılmıştır. Bu yayında DLLME’nin sonraki araştırmalarını
destekleme düzeninde onun gaz kromotografisi (GC), yüksek performanslı sıvı kromotografisi(HPLC),
indüktif eşleşmeli plazma optik emisyon spektrometrisi (ICP-OES) ve elektrotermal atomik absorpsiyon
spektrometrisi (ET AAS) gibi farklı analitik tekniklerle birleştirilmesi tartışılacaktır. Üstelik katı faz
ekstraksiyonu (SPE), yüzen organik damla katılaştırılması (SFO) ve süperkıritik akışkan ekstraksiyonu
(SFE) gibi farklı ekstraksiyon teknikleri ile onun uygulamalarının birleştirilmesi özetlenmiştir. Bu
inceleme besinler, biyolojik sıvılar ve katı örnekler gibi farklı matrikslerde DLLME’nin uygulamaları için
örnek hazırlamadaki ekstra adımlara odaklanmıştır. Sonra DLLME’de son gelişmeler sunulmuştur.
DLLME bazı sınırlamalara sahiptir ve onlar da burda detaylı olarak tartışılmıştır. Finalde tekniğin ileri
doğru bakışı verilecektir.
27
© 2009 Elsevier B.V. All rights reserved.
Kısaltmalar: DLLME, dispersif sıvı sıvı mikro ekstraksiyonu; SFO, yüzen organik damlanın katılaşması;
GC, gaz kromotografisi; HPLC, yüksek performanslı sıvı kromotografisi; ET-AAS elektrotermal atomik
absorpsiyon spektrometrisi; SPE, katı faz ekstraksiyonu; SFE, süper kritik akışkan ekstraksiyonu; LLE,
sıvı-sıvı ekstraksiyonu; SPME, katı faz mikro ekstraksiyonu; LPME, sıvı faz mikroekstraksiyonu; SDME,
tek damla mikro ekstraksiyonu; HF-LPME oyuk fiber sıvı faz mikro ekstraksiyonu; CPE, bulut noktası
ekstraksiyonu; HLLE, homojen sıvı-sıvı ekstraksiyonu; USAEME, ultrasond-destekli emilsifikasyonmikroekstraksiyonu; US, ultrasond; PF, zenginleştirme faktörü; ER ekstraksiyon gerikazanımı; PAHs,
polisiklik aromatik hidro karbonlar; OPPs, organofosfor pestisitler; ECD, elektron yakalama tayini; FPD,
alev fotometrik tayin; CBs, klorobenzen; THMs, trihalometanlar; MS, kütle spektrometrik tayin; LODs,
tayin sınırları; PFBAY, pentafluorobenzaldehyde; CPs, khlorofenoler; OSPs, organosulfür pestisitler;
NPD, azot-fosfor tayini; FID, alev iyonizasyon tayini; NaBEt4, sodium tetraethylborate; TCS, triclosan;
MTCS, methyltriclosan; MTBSTFA, N-methyl-N(tert-butyldimethylsilyl) trifluoroacetamide; DAD, diyot
dizili tayin; VWD, değişken dalgaboylu tayin; UHPLC, ultra yüksek basınç sıvı kromotografisi; TUV, akkor
ultraviyole tayini; TCC, triclocarban; M-TCS, methyl-triclosan; OAD, ortogonal düzenlenme dizilimi; CCD,
merkezi bileşik dizayn; EDTA, ethylendiaminetetraacetic acid; DMF, N, N-dimethyl formamide; FAAS,
alevli
atomik
absorpsiyon
spectrometrisi;
FO-LADS,
fiber
optic–linear
düzenlenme
tayin
spectrofotometere; PAN, 1-(2-pyridylazol)-2-naphthol; ICP-OES, indüktif eşleşmeli plazma- optik
emisyon spektrometrisi; Sm, samaryum; Eu, europium; Gd, gadolinium; Dy, dysprosium; LC-ES-MS/MS,
sıvı kromotografi elektrosprey ard arda sıralı kitle spektrometrisi; 7-amino FM2, 7-aminoflunitrazepam;
LOQs, ölçüm sınırları; LCAPCI-MS-MS, sıvı kromotografisi – atmosferik basınç kimyasal iyonizasyon
sıralanma kütle sepekrometrisi; CAP, chloramphenicol; THA, thiamphenicol; FLD, floresans tayini; PCBs,
polychlorinated biphenyls; MUSE, minyatürize ultrasonik çözücü ekstraksiyonu; RTILS, oda sıcaklığı
iyonik sıvılar; IL-DLLME, iyonik sıvı temelli dispersif sıvı-sıvı mikroekstraksiyonu; PDLLME, parçalara
ayrılmış dispersif sıvı-sıvı mikro ekstraksiyonu; TCE, tetrachloroethylene; THF, tetrahydrofuran; PUHs,
phenylurea herbicides; IBMK, isobutyl methyl ketone; IL-based USA-DLLME, iyonik sıvı temelli
ultrasound destekli dispersif sıvı-sıvı mikroekstraksiyonu; DLLME-LSC, DLLME az çözücü tüketme
tekniği; TBME, tert-butyl methyl ether; OCPs, organchlorine pesticides; PBDEs, polybrominated diphenyl
ethers; DSPE, dispersif katı faz ekstraksiyonu; HOCs, halojenlenmiş organik bileşikler; CE, kapiler
elektroforez.
1.GİRİŞ
Analitik alandaki doyurucu teknolojik avantajlara karşın çoğu alet henüz direkt olarak kompleks örnek
matriksini kullanamaz. Bir sonuç olarak enstrimental analizden önce örnek hazırlama adımları
genellikle gereklidir. Örnek hazırlamanın ana amacı ilgilenilen analit temizlenirken ve derişimi
artırılırken, onu analitik sistemlerle uygun olan bir forma sokmaktır. Sıvı sıvı ekstraksiyonu (LLE),
analiti sulu örnekten suda miskleşemeyen çözücüye transfer etmeyi temel alır ve örnek hazırlama için
28
geniş olarak kullanılır. Yine de emülsyon oluşumu, büyük örnek hacmi tüketimi ve zehirli organik
çözücüler ve bundan dolayı büyük miktarda kirleticiler sağlayan LLE çalışma yoğunluğu, pahalılık,
zaman tüketimi ve çevresel olarak düşmanca olması gibi bazı zorlukları vardır. Bir başka popüler örnek
hazırlama yaklaşımı katı faz ekstraksiyonudur(SPE). LLE’den çok daha az çözücü kullanmasına rağmen
kullanımı hala önemli görülebilir ve ekstra adım olarak küçük bir hacim halinde ekstraktın
deriştirilmesine ihtiyaç duyar. SPE otomatikleştirilebilir ama bu kompleksliği ve ek maliyetleri gerektirir
[1,2]. Son yirmi yılda önemli çalışmalar yapmış, zaman, iş gücü ve materyaller açısından var olan örnek
hazırlama teknikleri ve yeni bakış açılarının geliştirilmesi yönünde çabalar vardır. Minyatürizasyon bu
kapsamda peşine düşülmüş ana faktör olmayı sürdürmektedir.
Pawliszyn ve çalışma arkadaşları katı faz mikro ekstraksiyonu (SPME) başlatması ile analitik kimyada
mikro ekstraksiyon tekniklerine ilgi de başlamıştır[3]. SPME tekniği ile düşük veya ılımlı polariteli hedef
analitler sulu veya gaz örneklerden katı polimerik fiber içine ekstrakte edilir. Ekstraksiyon pasif
difüzyonla oluşur ve ekstraksiyon tabakaları zorunlu olarak örnek kısımları katsayısında fiber
tarafından belirlenir. Portatiftir, kullanımı basittir, bağıl olarak hızlı bir metottur ve otomatikleştirile
bilir ve on-line analitik enstrümanlarla birleştirilebilir. Ama kaplamalı fiberler genelde pahalıdır ve bazı
uygulamalar için ömrü kısadır.
Sıvı faz mikro ekstraksiyonu (LPME) alternatif minyatürize örnek hazırlama yaklaşımı olarak en geç
1990’ların ortalarında ortaya çıkmıştır[4,5]. İsminden de anlaşılacağı gibi LPME’de sadece mikro litre
hacminde çözücü sulu örnekten analiti ekstrakte etmekte kullanılır. SPME’nin olduğu ( bağımsız ticari
tedarikçiler, örnek yekûnu veya çapraz kontaminasyon)[6,7] gibi LLE’nin de bir dizi dezavantajları
vardır. Tek damla mikro ekstraksiyon (SDME) çözücüyü minimize etmiş örnek hazırlama prosedürü
olarak geliştirilmiştir. Ucuzdur ve çok az çözücü harcadığı için zehirli organik çözücülere maruz
kalınması minimum derecededir[8,9]. Yinede bu metodun da bazı dezavantajları vardır; hızlı karıştırma
organik damlanın geri kırılmasına neden olma eğilimindedir, hava kabarcıklarının oluşumu[10].,
ekstraksiyon zaman tüketicidir ve dengeye çoğu durumda uzun zaman sonrasında bile ulaşılamaz[9].
LPME’nin kararlılığını ve güvenliğini artırmak üzere bir çözüm olarak Pedersen Bjergaard ve Rasmussen
1999’da LPME temelli oyuk fiber konusuna öncülük yaptı. Oyu fiber sıvı faz mikro ekstraksiyon (HF-
LPME) basit ve ucuz bir yolla kompleks örneklerden analitin ekstraksiyonuna ve zenginleştirilmesine
izin verir. Genelde HF-LPME ile elde edilen ekstraksiyon verimliliği direkt SDME ile elde edilenden daha
yüksektir çünkü hidro fobik oyuk fiberler ekstraksiyon kinetikleri, hız bakımından güçlü karıştırma
hızına izin verir. Dahası oyuk fiberin kullanılması çıkartıcı fazın korunmasını sağlar ve bu yüzden kirli
örnekler için uygulana bilirdir. İlerisi için küçük delikli oyuk fiberler örneğin mikro filtrasyonuna izin
verir böylece çok temiz ekstrakt elde edilir[11].
Şuanki araştırmalar verimliliğin, ekonomikliğin ve minyatürize olmuş örnek hazırlama metotlarının
üzerine yoğunlaşmıştır. Bulutlanma noktası ekstraksiyon (CPE) faz ayrımını temel alır, bu non iyonik
yüzey aktiflerin sulu çözeltilerinde oluşur, burada yukarı doğru ısıtma yapıldığında buna bulutlanma
noktası sıcaklığı denir[12]. CPE’nin birçok faydasının yanında yüzey aktif maddelerin seçimi GC ve HPLC
gibi analitik aletlerle analitin analizinde baş belaları haline getirir[13,14]. Ek olarak CPE’de etkin
ekstraktan olarak anyonik yüzey aktiflerin kullanımı çoğunlukla tuzları ve pH ayarlamasını
29
gerektirir[15,16]. Homojen sıvı-sıvı ekstraksiyonu (HLLE) homojen çözeltilerden faz ayrım kavramını
kullanır ve hedef çözünen çöken faz içinde ekstrakte edilir. Üçlü bileşen çözücü sistemi ve perflorinat
yüzey aktif sistemi HLLE’nin bilindik iki modudur[17-19].
Son zamanlarda LPME’nin yüzen organik damlanın katılaştırılmasını temel alan yeni bir modu(LPME-
SFO) geliştirilmiştir[20,21]. Bu metotta mesela mikro şırınganın iğnesinin ucu oyuk fiber gibi özel bir
tutucu ve polipropilen plastik (PCR) tüp düşük yoğunluğu ve uygun erime noktası ile organik
çözücülerin kullanımı yüzünden organik mikro damlaya destek için gerekli değildir. Mikro ekstraksiyon
sistemi ve ultra sound (US) rasyasyonun birleştirilmesi eser seviyedeki analitlerin tayini için ultrasound
destekli emülsiyon –mikro ekstraksiyon (USAEME) gibi etkin zenginleştirme tekniklerini sağlar. Bu
zenginleştirme tekniğiilk olarak Regueiro et al. [22] tarafından geliştirilmiştir. US radyasyonu emilsiyon
kavramının kurulmasında ve iki miskleşemeyen faz arasında kütletransfer prosesini artırmada,
minimum miktrada zamanda tekniğin ekstraksiyon verimliliğndeki artış nedeniyle etkin bir araçtır
[22,24].
Dispersif sıvı-sıvı mikro ekstraksiyonu (DLLME) 2006’da Assadi ve çalışma arkadaşları tarafından
başlatılmıştır[25]. Burada HLLE ve CPE gibi üçlü bileşen sistemi temel alınır. Bu sistem birkaç mikro litre
klorobenzen, kloroform veya aseton gibi yüksek yoğunluklu ve dispersifçözücü ile ekstraktan ve sulu
fazın her ikisinde yüksek miskleşe bilme ile birkaç mikro litre hacimde kullanım ve uygun ekstrakların
kullanımını temel alan basit ve hızlı mikroekstraksiyon tekniğidir. Ekstraktan ve dispersif fazın karışımı
hızlıca örneğe enjekte edildiği zaman yüksek türbülans oluşur. Bu türbilans durumu sulu örnekte başlı
başına diispersif olmuş küçük damlalar bir ara yüzey alanına sahiptir. Bulutlu çözeltinin oluşmasından
sonra ekstraksiyon çözücüsü ve sulu örnek arasında ki yüzey alanı çok büyük hale gelir, öyleki denge
durumu çabucak sağlanır ve bu yüzden ekstraksiyon zamanı çok kısadır. Aslında bu DLLME’nin temel
avantajıdır. Bulutlu çözeltinin santrifüjünden sonra çöken faz konik tüpün dibine birikir ve uygun
analitik tekniklerde kullanılır. DLLME’nin diğer avantajları arasında çalışma basitliği, hızlılığı, düşük
maliyeti, yüksek geri kazanımı, yüksek zenginleştirme faktörü ve çevre açısından kabul edilebilirliği
bulunur. [25,26]. Şu anki inceleme DLLME’nin gelişmesi ve uygulamalarının ilerletilmesine
odaklanmıştır. Oluşumundan işlenmesine tüm yayınlarla ilgili birlikte çalışılmıştır. Ek olarak bazı
sınırlamalar ve ileriki gelişmeler için bakış açıları tartışılmıştır.
2.DLLME’NİN PRENSİPLERİ
DLLME iki adımdan oluşur; (1) analiti içeren sulu örneğin içine ekstraksiyon ve dispersif çözücülerin
uygun birkarışımının enjeksiyonu. Bu adımda ekstraksiyon çözücüsü çok iyi damlacıklar halinde sulu
örnekte dağılır ve analit onun içinde zenginleşir. Ekstraksiyon çözücüsü ve sulu örnek arasındaki büyük
yüzey alanı elde edilir, denge durumuna çabucak ulaşılır ve ekstraksiyon zamandan bağımsızdır. Bu,
metodun en önemli avantajıdır. (2) bulutlu çözeltinin santrifüjü ve santrifüj sonrasında çöken fazdaki
analit analitik bir aletle tayin edilmesidir. DLLME’nin ekstraksiyon adımları şekil 1’de resimlenmiştir.
DLLME’de ekstraksiyon verimliliğini etkileyen faktörler şu şekildedir; (1) uygun ekstraksiyon çözücüsü,
(2) uygun dispersif çözücü, (3) ekstraksiyon çözücüsünün hacmi ve (4) dispersif çözücünün hacmi.
30
Uygun ekstraksiyon çözücüsünün seçimi DLLME prosesinde ana parametredir. Organik çözücüler sudan
daha yüksek yoğunluklu olmaları ilgilenilen bileşiklerin ekstraksiyon kapasiteleri ve iyi kromotografik
davranış sergilemeleri temelinde seçilmiştir. Kloro benzen, kloroform, karbon tetraklorür ve
tetrakloroetilen gibi halojenli hidrokarbonlar çoğunlukla ekstraksiyon çözücüsü olarak seçilir çünkü
onların yoğunlukları sudan yüksektir.
Ekstraksiyon çözücüsü ve sulu fazın her ikisinde dispersif çözücünün miskleşebilirliği onun seçiminde
bir zorunluluktur. Aseton, metanol ve aseto nitril genellikle dispersif çözücü olarak seçilir. Ekstraksiyon
çözücüsünün hacmi zenginleştirme faktöründe önemli bir etkiye sahiptir(PF). Ekstraksiyon
çözücüsünün hacminin artırılması ile santrifüj sonrasında ele geçen çökmüş fazın hacmi artırır. Sonuç
olarak PF düşer. Bu yüzden optimum ekstraksiyon çözücüsünün hacmi yüksek PF ve santrifüj
sonrasında analize yeterli olacak şekilde çöken fazın yeterli hacminin her ikisinide karşılamalıdır.
Dispersif çözücünün hacmi bulutlu çözeltinin oluşması (su/dispersif çözücü/ekstraksiyon çözücüsü)
sulu fazda ekstraksiyon çözücüsünün dispersiyon çözücüsünden direkt olarak etkilenir ve bu daha sonra
ekstraksiyon verimliliği etkiler. Dispersif çözücünün hacminin değişimi çöken fazın hacmini değiştirir
bundan dolayı çöken fazın sabit hacimlerini elde etmede dispersif çözücnün hacmi ve ekstraksiyon
çözücüsünün hacmini aynı anda değiştirmek zordur. İyi bir bulutlu çözelti elde etmede dispersif
çözücünün uygun olan hacmi sulu faz ve ekstraksiyon çözücüsünün her ikisinin hacmine bağlıdır.
DLLME’de çöken fazın hacmini etkileyen önemli faktörler; (1) suda ekstraksiyon çözücüsünün
çözünürlüğü, (2) örnek çözeltinin hacmi, (3) dispersif çözücünün hacmi ve (4) ekstraksiyon
çözücüsünün hacmi. Deneysel bakış açısından elde edilmek istenen çöken fazın hacmi bazı deneysel
testlerde, ana deneyin oluşturulmasından önce yapılmalıdır. İlk olarak sulu fazda ekstraksiyon
çözücüsünün çözünürlüğü hesaplanır. Sonra dispersif çözücünün varlığında ekstraksiyon çözücüsünün
çözünürlüğünü artırmada bazı denklemler ve çabalar çöken fazın tam hacmini hesaplama doğrultusunda
yapılmıştır, bu ekstraksiyon ve dispersif çözücülerinin istenen hacimlerini elde etmede kullanılacaktır.
DLLME’de ekstraksiyon zamanı santrifüjden önce
dispersif çözücü ve ekstraksiyon çözücüsünün
karışımının enjeksiyonu arasındaki süre olarak terif edilir. Sulu faz ve ekstraksiyon çözücüsü arasındaki
yüzey alanı son derece geniştir. Bu yüzden sulu fazdan ekstraksiyon fazına analitin transferi hızlıdır.
Sonrasında denge hali çabucak sağlanır.
DLLME’de PF (zenginleştirme faktörü) çöken fazdaki analit konsantrasyonunun (Csed) ve örnekteki
analitin (Co) nihai konsantrasyonu arasındaki oran olarak tanımlanır.
31
Burada Vsed ve Vaq sırasıyla çöken fazın ve örnek çözeltinin hacmidir.
3.DLLME’NİN UYGULAMALARI
3.1. DLLME İLE GC’NİN BİRLEŞTİRİLMESİ
Su-miskleşemeyen çözücüler DLLME’de genel olarak kullanıldığı için ekstraktın analizinde tercih edilen
teknik GC’dir. DLLME-GC’nin çok yönlülüğü tablo 1’de resmedildiği gibi çoğu alanda değişik
uygulamalara ilişkin olarak görülmektedir.
DLLME’nin uygulamaları Rezaee et al. [25]’de sulu çözeltilerde polisiklik aromatik hidrokarbonların
(PAH) ekstraksiyonu ve tayini için geliştirilmiştir. 1mL aseton (dispersif çözücü olarak , 80 µL C2Cl4
(ekstraksiyon çözücüsü olarak) içerecek şekilde 1mL şırınga ile örnek çözeltisinin 5mL’sine hızlıca
enjekte edilmiş ve 2mL çöken faz analiz için GC içine enjekte edilmiştir. Optimum şartlar altında 6031113 aralığında PF değerleri elde edilmiş. Doğrusal aralık 0.02–200µgL−1olmuş ve tayin sınırı çoğu
analit için it (DL) 0.007–0.030µgL−1 olmuş. Berijani et al. [26] DLLME-GC-FPD ile sulu örnekten organo
fosfor pestisitlerin (OPP) ekstraksiyonu için yeni birmetoto geeliştirmiştir. Bu metotta 12,0µL
klorobenzen ve 1,00 mL aseton karışımı şırıngayla 5,0mL su örneğine hızlıcı enjekte edilmiştir. Santrifüj
sonrasında çöken faz 0,5µL GC’ye enjekte edilmiştir. Optimum şartlarda PF’ler ve ekstraksiyon geri
kazanımları sırayla %789-1070 ve %78,9-107 olmuş. Su örneklerinden OPP lerin ekstraksiyonu için
SPME ve SDME ile DLLMe’nin karşılaştırması göstermiştir ki DLLME çok basit ve hızlı bir metottur(3dak
kadar az ekstraksiyon zamanı) ve yüksek PF ve ekstraksiyon geri kazanımlarına sahiptir.
2007’de Kozani et al. [27] su örneklerinde (CB) klorobenzenlerin tayini için GC-ECD ile DLLME’nin
birleştirilmesini tanımlamıştır. Sonuçlar göstermiştir ki sulu örnekten CB’ninzenginleştirilmesi için
kullanılabilecek seçici, hızlı ve tekrarlanabilir bir tekniktir. DLLME-GC-ECD içme suyunda trihalo
metanların (THM) tayini için kullanılmıştır [28]. 2,00 ve 5,00µgL-1 seviyesindeeklemeli içme suyu
örneklerinin bağıl geri kazanımları sırasıyla % 95,0-107,8 ve %92,2-100,9 olmuştur. Huang ve çalışma
arkadaşları [29] suda triozon herbisitleri zenginleştirmesinde gaz kromotografisi –iyon yakalama kütle
spektroskopik tayini (GC-MS) ile DLLME2nin birleşimini kullanmışlardır ve 0,021-0,12 µgL-1 aralığında
DL’leri elde etmişler.
Kuvvetli polar ve uçucu olmayan örnekler, GC ile analiz için uygun değildir ve analitin uçuculuğunu
artırmada
türevlendirme
zorunludur.
Türevlendirme
reksiyonu
ile
DLLME’nin
birleştirildiği
uygulamaları, bir adımda türevlenedirme ve ekstraksiyon tekniği çalışma adımlarının büyük oranda
basitleştirilmesi ve kısa analiz zamanını sağlar. Huang et al. Atık su örneklerinde analitin tayininde GCMS ile DLLME’yi birleştirmiştir. [30]. Bu metota anilinler sulu çözeltide pentafloro benzaldehit (PFBAY)
kullanılarak türevlendirilmiş ve ardından DLLME ile ekstrakte edilmiştir. GC-ECD’ile birleştirilmiş,
arkası arkasına türevlendirme ve DLLME ile ekstraksiyon su örneklerinde kloro fenollerin (CP)
tayininde geliştirmiştir. [31]. Bu türevlendirme/ekstraksiyon metodu 10,0µL kloro benzen(analit) içeren
500µL aseton ve asetik an hidritin 50µL (türevleme ajanı) CP içeren ve (%0,5 w/v) K2CO3 içeren sulu
örneğin
5,00mL
sine
şırıngayla
hızlıca
enjekte
edilmiştir.
32
Birkaç saniye içinde analit türevlendirilmiş ve ekstraksiyon çözeltisine ekstrakte edilmiştir. HF-LPME ve
DLLME’de temel olmuş iki metot GC-FPD ile [32] çevresel ve içecek örneklerinde organo sülfür pestisitlerinin
(OSP) analizi için ciddi şekilde kullanılmıştır.HF-LPME ile karşılaştırırldığında DLLME’nin avantajları kısa
ekstraksiyon zamanı ve içecek örneklerinin ardı ardına işlenmesi için uygun olmasıdır. Ek olarak HF-LPME
[32] ile karşılaştırıldığında DLLME’de yüksek ekstraksiyon geri kazanımları elde edilmiştir. Bununla birlikte
katı ve içecek örnekleri gibi daha kompleks matriksler ile ilgilenildiğinde HF-LPME örneğin fitrasyonu ve
seyreltilmesi olmadan DLLME’den daha güçlü ve seçici olacak şekilde gösterilmiştir. Üstelik HF-LPME’nin
tekrarlana bilirliği DLLME’den daha iyidir. Bunun dışında farklı detektörler ile birleştirilmiş DLLME-GC su
örneklerinde ftalat esterlerinin (MS) [33], yanmayı geciktirici organo fhosforların ve su örneklerindeki
yumuşatıcılar (NPD) [34], kırmızı şaraptaki uçucu fenoller (MS) [35], sodyum tetra etilborat (NaBEt4) ile
türevlendirme sonrasında su örneklerinde amin herbisitleri (FPD) [36],çevresel su örneklerinde amid
herbisitlerinin (MS) [37], çevresel örnek çözeltilerinde amitriptyline ve nortriptyline (FID) [38], su
örneklerinde polychlorinated biphenyls (ECD) [39], su örneklerinde etil kloroform ile türevlendirme sonrası
yağ asitleri (FID) [40], gül ekstrakt bileşenleri (MS) [41],su örnkelerinde borat (FID) [42],su örneklerinde
pyrethroid pestisitlerini artıkları (ECD) [43],su örneklerinde nitroaromatic bileşikler (FID) [44], su
örneklerinde methyl tert-butyl ether (FID) [45], doğal su örneklerinde kişisel bakım ürünleri (MS) [46], su
örneklerinde organochlorine pestisitleri(MS)[47] ve polimerik matrikslerde onları sterik asite çevirdikten
sonrakalsiyum sitrat [48] tayinine uygulanmıştır. 2-propanolde hidroklorik asit çözeltisi onun matriksinden
kalsiyum stereatın eksraksiyonunun steorikasitin zenginleştirilmesinde uygulanmıştır. DLLME-GC-MS/MS ile
türevlendirme sonrası triklosan (TCS) ve metil triklosan (MTCS) tayininde kullanılmıştır [49].
3.2. HPLC İLE DLLME BİRLEŞTİRİLMESİ
Genelde HPLC kullanılan bir ölçüm aletidir ve çok yönlü ayırma işlemlerinde geniş olarak kullanılır. DLLME
metodu için önemli olan şekli ekstraksiyon organik çözücü seçimi HPLC hareketli faz ile uyumlu olmalıdır.
Ama DLLME’de ekstraksiyon çözücüsü olarak seçilen klorobenzen, karbon tetra klorür, kloroform ve
tetrakloro etilen bigi halojenlenmiş hidrokarbonları ters faz-HPLC-mobik fazı ile uyumlu değildir, çünkü
yüksek yoğunluklara sahiplerdir ve son analizden önce ekstrakt bir adımda onların uçurulmasına ihtiyaç
duyulur. 2007’de Farajzadeh et al. [50] su örneklerinde antioksidanların analizi için yüksek performanslı sıvı
kromotografisi-diot düzenlemeli tayin (HPLC-DAD) ile DLLME’nin birleştirlmesinde ilk çalışmayı rapor
etmiştir. Rapor edilen metot çok verimli, hızlı ve tekrarlana bilirdir. Sonrasında neredeyse %100 geri
kazanma ve 200 kat-PF’ye ulaşılmıştır. Metodum DL’si 3 ve 7ngmL-1 arasındadır. DLLME-HPLC’nin çok
yönlülüğü tablo 2’de anlatıldığı gibi çoğu alanda değişik uygulamaları hakkındaki veriler gözükmektedir.Wei
et al. [51] su örneklerinde metilamonym tayini için HPLC değişken dalga boylu tayini için (VWD) ile DLLME
birleşimini uygulamıştır. SPE ile bu metodun karşılaştırılmasında SPME ve SDME göstermiştirl ki DLLME ile
birleştirilmiş HPLC-VWD, basit, hızlı ve düşük maliyetlidir. Bu yüzden metot doğal sulada metilomil eser
analizinde çok büyük potansiyel vardır.
33
Guo et al. [52] triklosanın (TCS) zenginleştrilmesi ve tayini için ultra yüksek basıçlı sıvı kromotografisi
(UHPLC)- tünellene bilir ultra viyole tayini ile DLLME birleştirilmesini çalışmıştır. Optimumşartlar altnda
metodun doğrusallaığı TCS için 0,05-100gL-1 aralığındadır. TCC için 0,025-50,0gL-1 aralığındadır ve M-TCS
için 0,500-100gL-1 aralığındadır. DL’ler 45,1-236ngL-1 aralığndadır. Son zamanlarda DLLME-HPLC-UV ile su
örneklerinde bis fenol A’nın tayini için yeni bir metot geliştirilmiştir[53]. Metot DL(0,07gL-1) ve
türevlendirme ajanı olmadan iyibir doğrusallık ile uygulana bilirliği görülmüştür. 2008’de Xia et al. [54] su
örneklerinde metakrilatın tayini için DLLME-HPLC-UV tayinini tanımlamıştır. İlk olarak ortagonal
düzenlenme dizaynı (OAD) önemli faktöörlerin seçimindekullanılmıştır. İkinci olarak önemli faktörler
merkezi kompozit dizaynı (CCI) ile optimize edilmiştir. Sonra uyumlu ve uyumsuz değişkenler arasında
kuadrik model düzenlenmiştir. Metot deneysel veriler ve öngörülen değerler arasında iyi biruyum
göstermiştir. Farajzadeh et al. [55] poliolefinlerden Irganox 1010 ve Irgafos 168 tayini için HPLV-UV ile
DLLME’nin birleştirilmesini önermiştir. Sonra asetonitril (2mL) ve karbon tetraklorür (200µL) eklenmiş. Tüp
kapatılmış ve 3 saat için su banyusunda 100oC’ta karıştırılarak ısıtılmış. Soğutulduktan ve filtre edildikten
sonra , su (5,0mL) 5ml’lik şırınga ile çözeltiye hızlıca enjekte edilmiştir. Oluşan bulutlu çözelti 1000rpm’de
5dak santrifüj edilmiş. Çöken faz kantitatif olarak bir başka test tüpüne aktarılmıştır ve oda sıcaklığında
uçurulmuştur. Final olarak artık LC derecesinde metanolün 5mL’sinde çözlmüş ve elde edilen çözeltinin
20µL’si analiz için HPLC’ye enjekte edilmiştir.
DLLME-HPLC-DAD
tayini
su
örneklerinde
fonoksiasetik
asit
herbisitlerinin
ekstraksiyonu
ve
zenginleştirimesi için kullanılmıştır[56]. %10 sodyum klorür içeren (w/v) 5mL su örneği (pH=1,5) konik uçlu
tüp ile 10 mL cam tüpte bulunmaktaymış. Aseton (1mL) dispersif çözücü olarak ekstraksiyon çözücüsü olarak
25µL kloro benzen içeren karışım örneğe hızlıca enjekte edilmiştir. Karışım 5000rpm’de 5dak için santrifüj
edilmiştir. Metot iyi bir doğrusallığa sahip olmuştur ve geniş bir dinamik aralığa sahiptir (0,5-750µgL-1).
Dahası her iki analiz için onun DL’si 0,16µgL-1 olmuştur. 2009’da Maleki et al. [57] çökelekler ve sulu
örnekten etilen diamin tetra asetik asit (EDTA) ‘nın ekstraksiyonu ve tayini için DLLME-HPLC-DAD’yi
uygulamıştır. 30ngmL-1 EDTA içeren 7,00 mL çalışılan standart çözelti (pH 2,0) konik uçlu 12mL cam tüpte
bulunaktaymış. 50µL karbon tetra klorür içeren aseton (500µL) örnek çözelti içine hızlıca enjekte edilmiştir.
Santrifüjden sonra çöken faz 100µL HPLC şırıngası kullanılarak konik uçlu bir başka test tüpüne tamen
transfer edilmiş. Su banyosunda çözeltinin uçurulmasından sonra artık 50µL asetat tamponunda çözülmüş ve
ayırma sistemine enjekte edilmiştir. Optimum şartlar içinde analitik aralık 3,0-50,0µgL-1 olmuştur ve DL
1,7µgL-1’in EDTA için elde edilmiştir. 2009’da Farhadi et al. [58] su örneklerinde benomil tayini için HPLC ile
DLLME birleşimini rapor etmişlerdir. Metot örnek çözeltinin asitlendirilmesinden benomil ekstraksiyonunu
temel alır ve organik çözücü olarak N,N-Dimetil form amit (DMF) ile solvoliz reaksiyonu ile karbudazime
çevrilmiştir. Metot iyi birdoğrusallık ile (0,998) geniş doğrusal dinamik aralık (0,01-25mgL-1) ve düşük DL
(0,0033mgL-1)
göstermiştir.
Farklı
detektörlerle
birleştirilen
DLLME-HPLC
su
örneklerinde
pentachlorophenol (DAD) [59], toprak doldurma bölgelerinde eser seviyelerde polybrominated biphenyl
(VWD) [60], dört aromatic amin (VWD) [61], decabrominatlanmış diphenyl ether (VWD) [62], atrazine (UV)
34
[63], three phthalate esters (VWD) [64], carbamate pestisitleri (DAD) [65], atrazine ve simazine [66],
dichlorodiphenyltrichloroethane’ın eser seviyeleri ve onun ana metabolitleri (UV) [67] ve su örneklerinde esr
seviyede bisphenol A [68] tayinine uygulanmıştır.
Şekil 5. Photography of different steps of DLLME: (a) before injection of mixture of disperser solvent (acetone) and extraction solvent (C2Cl4) into sample solution, (b) starting
of injection, (c) end of injection, (d) optical microscopic photography, magnitude 1000 (that shows fine particles of C2Cl4 in cloudy state), (e) after centrifuging and (f) enlarged
view of sedimented phase (5.0 0.2_L). Reprinted with permission from [25].
3.3. METAL İYONLARI
3.3.1. AAS İLE DLLME’NİN BİRLEŞTİRİLMESİ
Burda bahsettiğimiz DLLME’nin ana çalışması şimdiye kadar organik bileşikler üzerinde yoğunlaşmıştı, ama
aynı zamanda inorganik analitlere de prosedürlerin genişletilmesi denemeleri vardır. Elektro termal atomik
absorpsiyon spektrometrisi (ET-AAS) analiz için mikrogramlar seviyesinde örneğe ihtiyaç duyar. Bu yüzden
DLLME ve ET-AAS’nin bileşimiyle eşsiz bir analiz sistemi elde edilebilir. Bu metotta şelat ajanı örnek çözeltiye
eklenir. Sonra DLLME uygun ekstraksiyon ve dispersif çözücülerin kullanılmasıyla uygulanır. Çeşitli
karışımlardan metal iyonlarının ekstraksiyonu için DLLME’ningüçlüğü tablo3’te tablolanmıştır.
35
Zeini Jahromi et al. Bu alanda bazı ilk çalışmalarırapor etmiştir. Bu yaklaşımın uygulamaları su örneklerinde
kadmiyumun tayini için gösterilmiştir [69]. 34µL karbon tetra klorür ve 0,00010g amonyum prolidin
ditiyokarbamat içeren 500µL metanol, kadminyum iyonları içeren su örneğine şırıngayla hızlıca enjekte
edilmiştir. Santrifüjden (2dak 5000rpm) sonra damlalar konik test tüpünün (25±1µL) dibine çökmüş. Sonra
zenginleştirilmiş analiti içeren çökmüş fazın 20µL’si ET-AAS ile tayin edilmiştir. Optimum şartlar altında, PF,
su örneklerinin sadece 5,00mL’si kullanılarak 25 değeri Cd için elde edilmiştir. Kalibrasyon grafiği 0,6ngL-1
DL ile 2-10ngL-1 aralığında doğrusal olmuştur.
Aynı otoriteler su örneklerinde selenyum(Se) tayini için ET-AAS iridyum modifiye edilmiş tüple
birleştirirlmiş DLLME’yi önermiştir [70]. Kalibrasyon grafiği 0,1-3µgL-1 aralığında 0,05µgL-1 DL ile doğrusal
olmuştur.
36
Table 1
Application of DLLME combined with GCa.
Analyte
Matrix
Extraction solvent volume
Disperser solvent volume
Detector
PAHs
Water
8 µL tetrachloroethylene
1 mL acetone
FID
OPPs
Water
12 µL chlorobenzene
1 mL acetone
FPD
Chlorobenzenes
Water
9.5 µL chlorobenzene
0.50 mL acetone
ECD
OPPs
Watermelon and
cucumber
1 mL acetonitrile
FPD
Trihalomethanes
Drinking water
20.0 µL carbon disulfide
0.50 mL acetone
ECD
Triazine herbicides
Water
1.0 mL acetone
MS
Chlorophenols
Water
0.50 mL acetone
ECD
Phthalate esters
Water
0.50 mL acetone
MS
Organophosphorus flame retardants
and plastizicers
Water
20 µL 1,1,1-trichloroethane
1 mL acetone
NPD
Volatile phenols
Red wines
50 µL carbon tetrachloride
1 mL acetone
MS
Chlorophenols (SPE-DLLME)
Water
1.0 mL acetone
ECD
PCBs
Water
0.50 mL acetone
ECD
Amide herbicides
Water
0.50 mL acetone
MS
Butyl and phenyltin compounds
Water
11.5 µL carbon tetrachloride
0.50 mL ethanol
FPD
Anilines
Water
0.50 mL acetone
MS
Organosulfur pesticides
Environmental and
0.80 mL methanol
FPD
EF
LOD
Referen
603–1113
789–1070
711–813
41–50
0.007–0.030 µg L−1
0.003–0.020 µg L−1
0.0005–0.050 µg L−1
0.010–0.190 µg kg−1
[25]
[26]
[27]
[95]
116–355
151–722
287–906
681–889
190–830
0.005–0.040 µg L−1
0.021–0.12 µg L−1
0.010–2.0 µg L−1
0.002–0.008 µg L−1
LOQ: 0.01–0.08 ng mL−1
[28]
[29]
[31]
[33]
[34]
28–95 µg L−1
0.0005–0.1 µg L−1
0.0010–0.0020 µg L−1
0.003–0.04 µg L−1
0.0002–0.001 µg L−1
0.04–0.09 µg L−1
0.21–3.05 µg L−1
[35]
[121]
[39]
[37]
[36]
[30]
[32]
122
740.04–1000.25
824–912
228–322
0.005 µg L−1
5–10 µg L−1
3.0–8.0 µg kg−1
0.005–0.047 µg L−1
[71]
[38]
[99]
[126]
300
708–1087
–
0.001 µg L−1
0.04–0.10 µg L−1
15 mg L−1
[42]
[43]
[48]
87–123
1885–2648
0.12–0.35 µg kg−1
0.0008–0.0025 µg L−1
[100]
[120]
6593–7873
6838–9405
–
–
–
–
231–378
0.002–0.006 µg L−1
0.00003–0.00015 µg L−1
0.20–0.50 µg kg−1
0.030–1 µg kg−1
0.67–14.5 µg L−1
LOQ: 2–5 ng L−1
0.001–1.121 mg L−1
[123]
[122]
[101]
[104]
[40]
[49]
[41]
788–876
202–314
46–316
–
–
200
–
–
–
–
231–378
6.0–8.0 µg kg−1
0.09–0.5 µg L−1
1–25 ng L−1
8–63 ng L−1
0.1 µg L−1
–
0.20–0.50 µg kg−1
0.030–1 µg kg−1
0.67–14.5 µg L−1
LOQ: 2–5 ng L−1
0.001–1.121 mg L−1
[107]
[44]
[47]
[46]
[45]
[124]
[101]
[104]
[40]
[49]
[41]
788–876
202–314
46–316
–
–
6.0–8.0 µg kg−1
0.09–0.5 µg L−1
1–25 ng L−1
8–63 ng L−1
0.1 µg L−1
[107]
[44]
[47]
[46]
[45]
–
4390–17,870
378–540
437.1–460.7
825–1036
212–645
176–946
beverage samples
Selenium
Water
0.50 mL ethanol
ECD
Amitriptyline and nortriptyline
Water
1.0 mL methanol
FID
Captan, folpet and captafol
Apples
9 µL chlorobenzene
1 mL acetone
ECD
Halogenated organic compounds
Water
10 µL 2-dodecanol
0.50 mL acetone
MS
Phorate
Water
–
–
FID
Pyrethroid pesticides
Water
1 mL acetone
ECD
Calcium stearate
Polyolefin samples
2 mL HCl 2 M in 2-propanol
FID
PCBs
Fish
1 mL acetone
ECD
Organochlorine pesticides (DLLMELSC)
Water
Tetrachloroethylene (TCE) 5.2 µL
Tert-butyl methyl ethers
MS
Amide herbicides (SPE-DLLME)
Water
1 mL acetone
MS
PBDEs (SPE-DLLME)
22.0 µL 1,1,2,2-tetrachloroethane
1 mL acetonitrile
ECD
PCBs
Water and plant
l
Soil
1 mL acetone
ECD
OPPs
Tea
n-Hexane
acetonitrile
FPD
Fatty acid
Water
0.96 mL acetone
FID
Triclosan and methyltriclosan
Water
40 µL CH3 CCl3
1.0 mL methanol
MS/MS
Water-soluble constituents
Rosa damascena Mill.
37 µL chloroform
0.50 mL ethanol
MS
(SFO-DLLME)
(TBME) 7.8 µL
essential oil
Chlorothalonil, captan and folpet
Grape samples
9 µL chlorobenzene
1 mL acetone
ECD
Nitroaromatic
Water
0.75 mL methanol
FID
Organochlorine pesticides
Water
1 mL acetone
MS
Personal care products
Natural waters
0.62 mL methanol
MS
Methyl tert-butyl ether
Water
–
–
FID
Seven fungicides (SPE-DLLME)
Wine
0.1 mL CH3 CCl3
1 mL acetone
PCBs
Soil
1 mL acetone
ECD and
MS
ECD
OPPs
Tea
n-Hexane
Acetonitrile
FPD
Fatty acid
Water
0.96 mL acetone
FID
Triclosan and methyltriclosan
Water
40 µL CH3 CCl3
1.0 mL methanol
MS/MS
Water-soluble constituents
Rosa damascena Mill.
37 µL chloroform
0.50 mL ethanol
MS
essential oil
Chlorothalonil, captan and folpet
Grape samples
9 µL chlorobenzene
1 mL acetone
ECD
Nitroaromatic
Water
0.75 mL methanol
FID
Organochlorine pesticides
Water
1 mL acetone
MS
Personal care products
Natural waters
0.62 mL methanol
MS
Methyl tert-butyl ether
Water
–
–
FID
a
It is updated to 1 September 2009.
37
Table 2
Application of DLLME combined with HPLCa.
Analytes
Matrix
Disperser solvent
volume
Detector
EF
LOD
Ref
−1
Antioxidants
Water
2 mL acetonitrile
Photo diode array
detector
168–220
3–7 ng mL
[50]
Methomyl
Chloramphenicol
Clenbuterol
Chlorophen oxyacetic acids
Aromatic amines
Pentachlorophenol
PBDEs
Aromatic amines
Phthalate esters
Atrazine
Decabrominated diphenyl
ether
Carbamate pesticides
Benomyl
Water
Honey
Water
Water
Water
Water
Water
Water
Water
Water
Water
20 µL tetrachloroethane
0.50 mL methanol
30 µL 1,1,2,2-tetrachloroethane
1.0 mL acetonitrile
0.50 mL acetone
Tetrachloroethylene
THF
50 µL [Bmim][PF6 ]
–
1 mL acetone
20 µL tetrachloroethane
1.0 mL acetonitrile
25.0 µL tetrachloroethane
0.50 mL methanol
0.75 mL acetonitrile
550 µL methanol
1.0 mL THF
VWD
VWD
UV
UV
VWD
DAD
VWD
VWD
VWD
UV
VWD
70.7
68.2
175
131–156
31–269
–
268–305
41.3–94.5
45–196
–
153
1.0 ng mL−1
0.6 µg kg−1
4.9 ng mL−1
2.3–3.3 ng mL−1
0.45–2.6 µg L−1
0.03 µg L−1
12.4–55.6 pg mL−1
0.8–1.8 ng mL−1
0.64–1.8 ng mL−1
0.601 ng mL−1
0.2 ng mL−1
[51]
[105]
[114]
[112]
[108]
[59]
[60]
[61]
[64]
[63]
[62]
Water
Water
70 µL chloroform
1 mL acetone
0.5 mL N,N-dimethyl
DAD
Fluorescence
101–145
–
0.4–1.0 ng mL−1
0.0033 mg L−1
[65]
[58]
Carbendazim and
thiabendazole
PAHs (DLLME-SFO)
Heterocyclic insecticides
Water and soil
80.0 µL chloroform
0.75 mL THF
Fluorescence
149–210
Water
Water
100 µL 1-dodecanol
200 µL methanol
0.052 g [C6 MIM][PF6 ] as ionic
liquid
0.50 mL methanol
VWD
DAD
88–118
209–276
Chloramphenicol and
thiamphenicol
Cholesterol
Triazophos and carbaryl
Honey
30 µL 1,1,2,2-tetrachloroethane
1.0 mL acetonitrile
VWD
formamide (DMF)
Food
Water and fruit
juice
0.8 mL ethanol
1.0 mL acetonitrile
Urine
250 µL dichloromethane
Psychotropic drugs
PAHs
Urine
Water and fruit
juice
Carbamate pesticides
Triclosan, triclocarban,
methyltriclosan
Irganox 1010 and Irgafos 168
Bisphenol A
Phenoxyacetic acid
herbicides
EDTA
Hexanal and heptanal
68.2–87.9
0.5–1.0 ng mL−1 (water),
1.0–1.6 ng g−1 (soil)
0.045–1.1 ng mL−1
0.53–1.28 µg L−1
0.1–0.6 µg kg−1
[106]
[127]
[109]
[97]
−1
UV
Fluorescence
–
87.3–275.6
0.01 µg L
12.3–16.0 pg mL−1
[96]
[98]
500 µL isopropyl alcohol
Electrospray-tandem
spectrometry (ESMS/MS)
20
0.025 ng mL−1
[91]
0.5 mL acetonitrile
16.0 µL C2 H2 Cl4
1.0 mL acetonitrile
UV
Fluorescence
3–8 ng mL−1
0.001–0.01 µg L−1
[92]
[103]
Water
Water
40.0 µL trichloromethane
1.0 mL acetonitrile
15.0 µL C6 H4 Cl2
1.0 mL THF
0.1–0.5 ng mL−1
45.1–236 ng L−1
[65]
[52]
Polyolefins
Water
Water
2 mL acetonitrile
142.0 µL chloroform
2.0 mL acetone
1 mL acetone
–
0.07 µg L−1
0.16 µg L−1
[55]
[53]
[56]
Water
Human blood
0.5 mL acetone
50 µL tetrachloromethane
85 µL acetonitrile
1.7 µg L−1
0.17–0.076 nmol L−1
[57]
[93]
Atrazine and simazine
Bisphenol A
Sulfonylurea herbicides
(DSPE-DLLME)
Biogenic amines
(USA-DLLME)
Water
Water
Soil
Carbon tetrachloride
Methanol
0.5 mL acetone
Acetone
–
–
DAD
0.04–0.1 µg L−1
0.1 µg L−1
0.5–1.2 ng g−1
[66]
[68]
[125]
Rice wine
l
50 µL 1-octanol
–
Fluorescence
0.02–5 ng mL−1
[117]
Non-steroidal
anti-inflammatory drugs
PAHs
Phenylurea herbicides
Eight pesticides
Dichlorodiphenyl
trichloroethane
Metacrate
Urine
280 µL [Bmim][PF6 ]
720 µL methanol
73.7–84.6
8.3–32 ng mL−1
[118]
Water
Aqueous
Bananas
Water
50 µL [C8 MiM][PF6 ]
1 mL acetone
Dichloromethane
THF
88 mg [C6 MIM][PF6 ]
714 µL methanol
600 µL acetonitrile
Single wavelength
photometer
Fluorescence
DAD
DAD
UV
–
68–126
–
–
LOQ: 0.1–7.0 ng L−1
0.10–0.28 ng mL−1
0.320–4.66 µg kg−1
0.32–0.51 µg L−1
[111]
[113]
[102]
[67]
Water
116 µL CH2 Cl2
565 µL methanol
UV
1 ng mL−1
[54]
pesticides
7-Aminoflunitrazepam
a
DAD
Tunable ultraviolet
detection (TUV)
UV
UV
DAD
DAD
Atmospheric-pressure
chemical ionization
tandem mass
(APCI-MS–MS)
23.5–24.1
296–462
80–177
–
–
150
–
–
63–73
–
1905–2527
102–216
–
118
38
Table 3
Application of DLLME combined with other instrumentsa.
Analytes
Matrix
Disperser
solvent volume
Instrument
Chelating agent
Cadmium
Water
0.50 mL methanol
GF AAS
Ammonium
lidi
dithiocarbamate
Selenium
Water
0.50 mL ethanol
GF AAS
(APDC)
APDC
Palladium and
b lt
Water
70 µL 1,2-dichlorobenzene
0.40 mL ethanol
Fiber optic-linear
1-(2-Pyridylazo)-2-
detection
naphthol
spectrophotometry
(PAN)
(FO-LADS)
Lead
Water
Lead
Biological and
t
0.50 mL acetone
0.50 mL ethanol
ET AAS
GF AAS
Diethyl
dithi(DDTP)
h
h
acid
LOD
Reference
0.6 ng L−1
[69]
0.05 µg L−1
[70]
0.2–0.25 µg L−1
[87]
0.02 µg L−1-
[80]
39 ng L−1
[72]
i
1-Phenyl-3th l 4
benzoyl-5(PMBP)l
Gold
Water and silica
1 mL acetone
GF AAS
Water
2.5 mL methanol
F AAS
Victoria blue R
(VBR)
DDTP
0.005 ng mL−1
0.5 µg L−1
[74]
Lead
Samarium,
i
gadolinium
and
Water
400 µL chloroform
10 mL methanol
ICP-OES
PAN
–
[89]
Copper(II)
Water
250 µL chloroform
1.5 mL methanol
F AAS
[73]
Water
0.4 mL methanol
ET AAS
8-Hydroxy
i li
APDC
3 µg L−1
Arsenic and
i
As(III)
and As(V)
Water
0.5 mL methanol
GF AAS
APDC
Palladium
Water
0.50 mL ethanol
GF AAS
Diethyl
dithi
(DDTC) b
dysprosium
0.01–0.05 µg L−1
36 ng L−1
2.4 ng L−1
Water
2.0 mL ethanol
F AAS
APDC
Copper and lead
Water
Xylene
Methanol
F AAS
Ammonium
Palladium
Water
150 µL chloroform
1.5 mL ethanol
F AAS
diethyldithiophosp
h
Thioridazine HCl
Samarium,
i
gadolinium
and
Uranium dioxide
600 µL ionic liquid
8.0 mL methanol
ICP-OES
(TRH)
1-Hydroxy-2,5(HYD)
Environmental and
Carbon tetrachloride
Ethanol
Digital colorimetry
biological
Cd(II)
Water
[77]
[78]
0.07 µg L−1
0.04 (cu(II))–
0.54 (pb(II)) µg
L−1
90 µg L−1
0.34–1.29 µg L−1
[81]
[115]
[79]
[110]
pyrrolidinedione
dysprosium
Nitrite
[76]
t
Chromium
powder
[75]
P-Nitro-aniline and
diphenyl amine
0.5 mL methanol
GF AAS
Salen(N,N-bis
salicylidene)th l
diamine
0.22 µg L−1
[90]
0.5 ng L−1
[86]
0.5 µg L−1
[88]
Cobalt
Water
Chloroform
Ethanol
Spectrophotometer
PAN
Co and Ni
Environmental
water
and rice samples
1 mL acetone
GF AAS
PAN
Cadmium (IL-based
Water
1-Hexyl-3-
–
ET AAS
DDTC
7.4 ng L−1
[116]
0.9 µg L−1
[83]
USA-DLLME)
21 (Co)–33(Ni) pg
mL−1
[82]
methylimidazolium
hexafluorophosphate
(HMIMPF6 )
Cobalt
Water
2.0 mL methanol
F AAS
Br-TAO
Lead and cadmium
Water
0.4 mL methanol
ET AAS
APDC
Silver
Water
15.0 µL carbon
0.5 mL ethanol
FAAS
–
Lead (10) and
1.2 ng mL−1
[85]
[84]
tetrachloride
a
Sonrasında aynı otoriteler GC-ECD ile oluşturulmuş piozeseleol komplekslerinin mikroekstraksiyonu ve
analizi için DLLME’nin kullanıldığı Se(IV) için optimal türevlendirme reaksiyonunu ön görmüşlerdir [71].
Sonuçlar göstermektedir ki düşük DL değerleri elde edilmiş (kütle spektrometresiyle benzer olarak 0,005µgL1),
DLLME düşük örnek hazırlama zamanı ve örnek tüketimi (5,00mL) gerektirmektedir. Liang and Sang ET-
AAS kullanılarak biyolojik ve su örneklerinde eser kurşun miktarlarını belirlemede DLLME ile çalışılmıştır.
Kurşun için önerilen metodun DL’si 39ngL-1 olarak elde edilmiştir. Metot insan ürini ve musluk suyu
39
örneklerinde Pb iyonlarını tayini için de uygulanmıştır [72]. DLLME ile Cu+2 iyonlarının ekstraksiyonu ve
zenginleştirilmesinin zamanı değiştirilebilir olduğu kadar ardı ardına optimizasyon metodu kullanılarak
optimize edilmiştir[73]. Optimizasyon prosedürü optimum şartların elde edilmesi için merkezi kompasit
dizayn kullanılarak kemometrik metotla oluşturulmuştur. DLLME’nin uygulaması farklı örneklerde altının
ultra eser miktarlarının seçici tayinine genişletilmiştir[74]. Zenginleştirme prosedürü 25µL hacminde çökelti
ile klorobenzenin iyi damlaları içine 10mL örnekten Victoria Blue R ile altının kantitatif ekstraksiyonu ile
sonuçlanmıştır. DL ve bağıl standart sapma sırasıyla 0,005ngmL-1 ve %4,2olmuş.
ŞEKİL 6 PHOTOGRAPHY OF THE MİCROSAMPLE İNTRODUCTİON SYSTEM İN THE FAAS. REPRİNTEDWİTH
PERMİSSİON FROM [75].
İlk zamanlar için DLLME mikro örnek giriş sistemi kullanılarak alevli atomik absorpsiyon spektrometrisi ile
(FAAS) birleştirilmiştir [75]. Yeni FAAS örnek giriş sistemi yanmayan klorlu organik ekstraktların mikro
hacimde nebülizasyonu için çalışılmıştır. Hava asetilen alevi içine organik ekstraktların 20µL hacminde
enjeksiyonu çok seçilir keskin pikler ve tekrarlanabilir sinyaller sağlamıştır(şekil 2). Sonuçlar göstermektedir
ki mikro örnek girişi ile DLLME-FAAS su örneklerinde kuşun zenginleştirilmesi ve tayini için seçici, hızlı ve
tekrarlana bilir bir tekniktir. 2009’da Rivas et al. [76] ET-AAS ile DLLME’yi birleştirerek su örneklerinde
arsenik ve antimonun çok düşük miktarlarının türlemesi için yeni bir metot geliştirmiştir. As(III) ve Sb(III)’ün
sırasıyla 0,01 ve 0,05µgL-1DL’ları elde edilmiştir. Bunların PF’leri 115 tir. Ayrıca ET-AAS ve FAAS ile
birleştirimiş DLLME su örneklerinde As(III) ve As(V)’in türlemesinde (ET-AAS) [77], su örneklerinde
paladyum zenginleştirilmesi (ET-AAS) [78], paladyumun eser miktarının seçici tayini (FAAS) [79], su
örneklerinde kurşunun hızlı tayininde(ET-AAS) [80], su örneklerinde kromun türlemesi (FAAS) [81], çevresel
40
su örneklerinde ve pirinç örneklerinde Co ve Ni’in esermiktarlarının tayini (ET-AAS) [82], su örneklerinde
kobaltın tayini (FAAS) [83], su örneklerinde gümüş iyonlarının eser miktarlarının ayrılması (FAAS) [84],
kadmiyum ve kurşunun eser miktarlarının tayini (ET-AAS) [85] ve Cd(II)’nin ultra eser miktarlarının
zenginleştirilmesi [86]için uygulanmıştır.
3.3.2. DİĞER ALETLERLE DLLME’NİN BİRLEŞTİRİLMESİ
DLLME metal iyonlarının kantitatif tayini için spektral fotometrik aletler ile birleştirilebilir. Shemirani ve
çalışma arkadaşları [87] sentetik ve gerçek örneklerde paladyumun ve kobaltın aynı anda zenginleştirilmesi
ve tayini için silindirik mikro hücre kullanarak fiber optik doğrusal düzenlemeli tayin spektrofotometresini
(FO-LADS), DLLME ile birleştirdiklerini öne sürmüşlerdir. Optimum şartlar altında kalibrasyon grafiği
paladyum ve kobalt için sırayla 2-100 ve 1-70µgL-1 aralığında DL’leri 0,25µgL-1 ve 0,2µgL-1 ile doğrusal
olmuştur. Ghrehbaghi et al. [88] musluk ve nehir suyu örneklerinde spektrofotometrik metot ile kobaltın
eser seviyelerinin ekstraksiyonu ve tayini için DLLME’yi uygulamıştır. Onlar kobalt iyonları için uygun şelat
ajanı olarak 1-(2-pyridylazol)-2-naphthol (PAN) kullanmışlar. PF veDL değerleri sırasıyla 150 ve
0.5µgL−1olmuş. İndüktif eşleşmeli plazma optik emizyon spektrometrisi ile DLLME’nin organik ekstraksiyon
çözeltilerinin uygunluğu göz önüne alındığında ekstrakt bu teknikle direkt olarak analiz edilemez. Mallah et
al. [89]samaryum(Sm), euripyum (Eu), gadolinyum(Gd) ve disprosyum(Dy) gibi lantanitlerin aynı anda
zenginleştirlmesi için DLLME’yi rapor etmişlerdir. Çökmüş vaz 80oC’ta fırında kurutulmuş. Sonra 0,5mL,
1molL-1 HNO3 çözeltisi eklenmiştir. Elde edilen çözelti ICP-OES’e peristaltik pompa ile verilmiştir. En iyi
çalışma şartları altında Sm,Eu, G veDy için sırasıyla 80, 100, 103 ve 78 PF’ler elde edilmitir. 2009’da Ding ve
Liu [90] su örneklerinde eser nitritin tayini için dijital kolori metre ile DLLEM’nin birleştirilmesini rapor
etmişlerdir. Çöken organik faz silikajel TLC levhaların içine sabitlenmiştir sonra direkt olarak dijital
kamerayla resimlenmiştir. Spotların gıri skala integral değeri nitrit konsantrasyonu ile doğru orantılı
olmuştur. Kalibrasyon eğrisi 2,0-80µgL-1 aralığında doğrusaldır ve DL’si 0,22µgL-1 bulunmuştur.
3.4. BESİN VE BİYOLOJİK ÖRNEKLER GİBİ DİĞER MATRİKSLER İÇİN DLLME’NİN
UYGULAMALARI
DLLME çevresel su örnekleri için geniş şekilde uygulanmıştır ama biyolojik sıvılar gibi kompleks matriks
ortamlarında ilaçların analizleri için seyrek olarak uygulanmıştır. DLLME’nin birkaç avantajına karşın
biyolojik örneklerden analitin ekstraksiyonu için iyi bir uyuma sahip değildir. Organik çözücüler ile bu çeşit
örneklerdeki matriks bileşenlerinin etkileşimleri yüzünden GC gibi analitik aletlerde enjeksiyon için çöken
fazın kararlı şekilde oluşturulması mümkün olmamaktadır. Kararlı bir çöken fazın oluşturulmasında örneğin
seyreltilmesine ihtiyaç duyulur. Üstelik gerçek örneklerin seyreltilmesi matriks temel özelliklerinde
41
değişmeleri doğurabilir ama bu şartlar altında metot analitin yüksek konsantrasyonlarını içeren örnekler için
uygulanabilir.
Birkaç yayın ürin örneklerinde DLLME’nin uygulamalarını rapor etmiştir. İlk zamanlar için Fuh ve çalışma
arkadaşları [91] ürin örneklerinde hypnotic flunitrazepam (FM2)’ın biyo yapıcıları 7-amino flunitrazepam (7-
amino FM2)’nin ekstraksiyonu ve tayini için sıvı kromotografisi–elektrosprey-tandem kütle spektrometrisi
(LC-ESMS/MS) ile DLLME’nin birleştirmişlerdir. Farklı ürin örneklerinde tekniğin potansiyelini göstermede
her bir örnek amonyak kullanılarak basitleştirilmiştir, öyle ki amonyağın tüm konsantrasyonu 0,2M olmuştur.
Sonra örneğe %5 NaCl eklenmiştir. Oluşan çökelek kapalı filtrelenmiştir ve temiz süzüntü ürin örnek
çözeltisinin tam 5mL’si test tüpüne yerleştirilmiş ve DLLME kullanılarak ekstrakte edilmiştir. 7-Amino FM2
dispersif olmuş dikloro metan (DMC) damlaları içine bazlaştırılmıştır ürine örneklerinden ekstrakte
edilmiştir. Eksraksiyon prosesi için PF 20 olmuştur. DL’nin 0,025 ngmL−1 değeri ile iyi bir doğrusallık (0,05–
2,5 ngmL−1) elde edilmiştir. Sonraki bir çalışmada Xiong et al. [92]ürine örneklerinde psikotropik üç ilacın
tayini için HPLC-UV ile DLLME’yi birleştirdiklerini önermiştir. Sulu standartlar için karbon tetraklorürün
küçük damlaları konik test tüpünün dibine çökmüştür. Fakat ürin örnekleri için beyaz lipide benzer katı konik
test tüpünün dibine çökmüştür. Herhâlde yüksek pH değerlerinde ürinde matrikslerin (karbamit ve ürik asit
gibi) birlikte çökmesi yüzündendir. Sulu çözeltilerin yavaşça ayrılmasından sonra oluşan damlalar ve lipitsi
katı 200µL aseto nitrilde çözünmüş ve çözelti ekstrakt çözeltisinden beyaz folükülleri ayırmada 0,45-µm
membrandan filtre edilmiştir. Sonunda uygun hacimde ekstrakt mikro şırınga içine çekilmiştir ve sonra analiz
için HPLC’ye enjekte edilmiştir.
Metodun DL’sini ve limit geçerliliğini (LOQ) sırasıyla amitryptiline için 3 ve 10 ngmL−1 , clomipramine için 7
ve 21 ngmL−1 ve thioridazine için 8 ve 25 ngmL−1 olmuş. Optimum DLLME şartlarında mutlak geri kazanımlar
amitryptiline, clomipramine ve thioridazine için sırasyla %96, %97 ve %101 olmuş.
2009’da Xu et al. [93] insan kan örneklerinde hegzanol ve heptanolün amalizi için sıvı kromotografisi
atmosferik basınç kaimyasal iyonizasyon saçılmakütle spektrometrisi (LC-APCI-MS-MS) ile DLLME’yi
birletirmiş ve sürekli türevlendirme için bir metotgeliştirmiştir. Hegzanal ve heptanala için metodun DL’si
sırasıyla 0,17 ve 0,076nmolL-1 olmuş. 1mL örnek için PF’ler hegzanol ve heptanol için sırasıyla 63 ve 73
olmuştur. Rezaee et al. [94] biyolojik sıvılarda letrozolün ekstraksiyonu ve tayini için HPLC-UV ile DLLME’nin
birleştirilmesini önermiştir. Plazma örneği için ve bağıl olarak temiz çökmüş fazın ve uygun örneklerin elde
edilmesi için DLLME’nin geliştirilmesinde bazı ekstra proseslere ihtiyaç duyulmuştur. İlkin plazma örneğinin
matriks etkisiniazaltmak için mesela 1:1 aseto nitril (v/v) gibi sıvıyla çözülmüş ve sonra karışım santrifüj
edilmiştir. Sonra bunlar temiz çözelti elde etmek için filtrelenmiş. Sonuç çözelti DLLME işlemleri için 1:10
seyreltilmiş.
DLLME’nin bazı uygulamaları besin ve katı analizleri için de rapor edilmiştir. İlk olarak DLLME ile GC-alev
fotometrik tayini ile birleştirilmesi(FPD) yeşil sebze ve su kavunu örneklerinde organo fosfor pestisitlerinin
(OPPS) tayini için geliştirilmiştir [95]. Örneğin 250 gramı besin işlemleri ile homojenize edilmiştir. Önceden
42
homojenize edilmiş örneğin 10 gramı 50mL’lik santrifüj tüplerinde tartılmıştır 10mL aseto nitril 4g an hidrit
MgSO4 ve 1g NaCl eklenmiş ve karışım 1dak için vorteks karıştırıcıda kuvvetlice çalkalanmıştır. Karıştırılmış
örnek 4000rpm’de 3 dak için sanrifüj edilmiştir. DLLME için tam 5mL saflaştırılmış su konik uçlu
camsantrifüj tüpüne konulmuş. 28µL kloro benzen ekstraksiyon çözücüsü olarak kullanılan aseto nitril
ekstraktının 1mL’sine eklenmiş.
Karışım birkaç saniye elle hızlıca çalkalanmış . santrifüj snrası 1µL çökmüş faz GC’içine enjekte edilmiş.
Daneshfar et al. [96] süt, yumurt sarısı ve zeytn yağında kloro esterlerin analizi için HPLC-UV ile DLLME
birleşimini önermiştir. Yumurta sarısı örnekleri albimenden elle ayrılmış ve sonra albümeni gidermek için
absorpsiyon kağıdına konulmuştur. Sonra bunlar yiyecek karıştırıcı ile homojenize edilmiştir. 0,1g yumurta
sarısı ikikere distile edilmiş suyun 10mL’si ne eklenmiş ve 1dak karıştırılmış. Eldeedilen sarınsı süspansiyon
2 dak 2000rpm’de santrifüj edilmiş. Üst sulu fazın tam 100µL’si aseto nitrille hazırlanmış (0,4mL) klor
esterolün standart çözeltisi ile ekleme yapılmış ve 1dak 1000rpm’de santrifüj edilmiş. Üstteki sulu tabaka
sonra DLLME’de kullanılan klor esterollerin ekstraksiyonu için bir başka test tüpüne konulmuştur. Süt için
örnek hazırlama şu şekilde olmuş. Tam 100µL süt örneği 10dak 2000rpm’de santrifüj edilmiştir, kloro
esterolün standart çözeltisine ekleme yapılmış sonra çözelti aseto nitrille işlem görmüştür(0,4mL) ve 1dak
1000rpm’de santrifüj edilmiş. Üstteki sulu tabaka DLLME’de kullanılacak klor esterolün ekstraksiyonu için
bir başka test tüpüne transfer edilmiş. Optimize edilmiş şartlar altında doğrusal aralık DL veLOQ sırasıyla
0,03-10µgL-1 ve 0,01 ve 0,03µgL-1 olmuş.
2009’da Chen et al. [97] bal örneklerinde chloramphenicol (CAP) ve thiamphenicol (THA) tayini için HPLC-
VWD ile DLLMEýi birleştirmiştir. Balın bir gramını konik uçlu 10mL santrifüj tüpünde tartmış ve 5,0mL su
eklemiştir. Sonra karışım homojen örnek elde edilene kadar vortekslenmiştir. Elde edilen homojen örnek
DLLME-HPLC analizi için kullanılmıştır. Optimum ekstraksiyon şrtları altında 3-2000µgkg-1 doğrusal
aralığında hedef analitler için eldeedilmiştir. CAP ve TAP için Pfler 68,2 ve 87,2 olmuş ve DL’ler sırasıyla
(S/N=3) 0,6 v 0,1µgkg-1 olmuş.
Fu et al. [98] su ve meyve suyu örneklerinde karbamat(karbonil) ve organo fosfor pestisitlerinin (triazoshos)
tayini için DLLMEile HPLC-Floresans yöntemini birleştirmiş. Matriksetkisini düzeltme doğrultusunda meyve
suyu 1:1 oranında deiyonize suyla seyreltilmiş. Su örnekleri için seyreltmeye ihtiyaç duyulmamıştır. HF-LPME
ile karşılaştırmada DLLME düşük RSD(%1,36–2,74%) ve DLs (12,3–16,0 pgmL−1) değerleri göstermiş ve
carbaryl ve triazophos tayini için geniş bir doğrusal aralık gözlenmiştir. (0,1-1000ngmL-1). Yeni bir metot
DLLME ile GC-ECD’nin birleştirilmesi ile elma örneklerine uygulanan yöntem captan, folpet ve captafolün
tayini için geliştirlmiş[99]. 20,0g elma örneği 50mL santrifüj tüpünde doğru şekilde tartılmış, 5,0mL çinko
asetat dehidrat çözeltisi 0,1molL-1 eklenmiş (captan ve folpetin bozunmasını önlemek için) ve 20,0 µ Liç
standart α-hexachlorobenzene (20.0mgL−1) eklenmiş. Karışım yiyecek karıştırıcı kullanarak homojenize
edilmiş ve sonra hemen 10dak için 5000rpm’de santrifüj edilmiş. Çökelti azaltılmış basınç altında filtrasyon
için Bucher hunisine transfer edilmiştir. Filtrat ikikere destile 25,0mL su ile seyreltilmiş, tam 5,0mL filtrak
43
çözeltisi 10mL konik uçlu dönerkapaklı cam tüpe yerleştirilmiş ve 10 dak 5000rpm’de santrifüj edilmiştir.
Çözelti benzer üçüncü bir tüpe aktarılmış ve içine 9µL klorobenzen enjekte edilmiş sonra oluşan bulutlu
çözelti 5dak 5000rpm’de santrifüj edilmiş. Kloro benzen fazı santrifüj tüpünün dibine çökmüş. Elma
örneğindeki fungusitlerin geri kazanımı 20,0 ve 70,0µgkg-1 eklemeli değerler için sırasıyal %93,0-109 ve
%95,4-107,7 olmuş.
2009’da Hu et al. [100] balık örneklerinde dört poli klorürlü bifenillerin (PCB) ekstraksiyon ve tayini için
DLLME ile GC-ECD’nin birleştirilmesini önermiştir. Balık örnekleri içn PCB’nin ekstraksiyon prosedürü şu
şekilde olmuştur. Herbir homojenbalık kasının 1,0g’ı sonradan kurutulup toz haline getirilmek üzere 3,0g
sodyum sülfat anhidrat ile karıştırılmıştır. Sonra karışım mekanik karıştırıcıda 30dak 250rpm’de kuvvetlice
karıştırılmaküzere 10mL aseton kullanılarak ekstrakte edilmiştir. Üst çözelti 10mLcam test tüpüne
aktarılmış. Sonra çözelti yağların biriktirilmesi için bir gece buzdolabında -80oC muhafaza edilmiş. DLLME
için 5,00mL tam saflaştırılmış su konik uçlu döner cam kapaklı test tüpünün 10 mL’sinde muhafaza edilmiştir.
Su örneği içine 30,0µL klorobenzen içeren 10mL aseton ekstraktı hızlıca enjekte edilmiştir, test tüpünde
bulutlu çözelti oluşmuştur. Santrifüj sonrası çöken faz sonraki analizler için GC-ECD’ye enjekteedilmiştir.
2009’da Dai ve çalışma arkadaşları [101] toprakta poliklorürlü bifenillerin (PCB) tayini için GC-eCD ile
DLLME’nin birleştirilmesini önermişlerdir. Tam bölen toprak örnekleri (1,0g) 50 mL onik balona
doldurulmuştur. Örnekler 10 ml asetonla ekstrakte etmek için 30 dak 250 rpm’de mkanik karıştırıcıyla işlem
görmüş. Üst çözelti 10mL cam tüpe transfer edilmiş. DLLME için 5mL ultra saf su konik uçlu döner kapaklı
cam test tüplerine yerleştirilmiştir. Sonra 30µL kloro benzen içeren aseton ekstraktının 1,0mL’sinde
çözülmüş ve bu sonra hızlıca 1,0mL’lik şırıngayla sulu çözeltiye eklenmiştir. PCB’ler kloro benzenin iyi
damlaları içine ekstrakteedilmiştir.
Karışım santrifüj edilmiş ve çöken faz konik uçlu birbaşka test tüpüne transfer edilmiştir. İnce azot akışıyla
ekstraksiyon çözeltisinin uçurulmasından sonra artıklar 20,0µL hegzanda çözülmüştür. DLLME ile sıvı-sıvı
ekstraksiyonun karşılaştırılması gösterilmektedir ki DLLME DL’ler açısından LLE ve MUSE ile rekabet
ededilir(0,2-0,5µgkg-1). Bundan başka DLLME diğer metotlarla karşılaştırıldığında organik çözücünün düşük
tüketimi açısından (10mL) avantajlıdır. 2009’da Ravelo-Perez et al. Muzörneklerinde pestisitlerin
ekstraksiyonu için iyonik sıvı temelli DLLME’yi önermiştir [102]. Meyve örnekleri ilk olarak homojenize
edilmiş ve aseto nitril ile ekstrakte edilmiştir(1g). Uygun uçurma ve 10mL suyla ekstraktın yeniden
oluşturulmasından sonra ekstraksiyon çözücüsü olarak 1-hexyl-3-methylimidazolium hexafluorophosphate
([C6MIM][PF6]) kullanılarak DLLME oluşturlmuş. Muz örneklerinden pestisitlerin ekstraksiyonunun ana
gerikazanma değerleri %69-97arasında olmuş. (thiophanate-methyl ve carbofuran için beklene değer, 53–
63% elde edilmiş). Sonra DLLME ile elde edilen DL’ler(0,320-4,66µgkg-1) Avrupa Birliği’nin (EU) ön gördüğü
harmonize edilmiş maksimum kalıntı sınırlarının altında olmuştur.
Ek olarak su ve meyve suyu örneklerinde PAH’ın tayini için DLLME-HPLC floresans tayini uygulamalrı [103],
çayda organofosfor pestisitlerinin (OPP) tayini için DLLME-GC-FPD[104],balda chloramphenicol yatini için
44
DLLME-HPLC-VWD [105], su ve toprak örneklerinde carbendazim ve thiabendazole tayini için DLLME-HPLC-
fluorescence [106] ve üzüm örneklerinde chlorothalonil, captan ve folpet artıkları tayini için DLLME-GCECD[107] rapor sunmuşlardır.
ŞEKİL 3. BASİC PRİNCİPLE OF EXTRACTİON OF CB İNTO FA İN THE İN-SYRİNGE BACK EXTRACTİON STEP.
REPRİNTED WİTH PERMİSSİON FROM [114].
4. DLLME’DE SON GELİŞMELER
Oda sıcaklığındaki iyonik sıvılar (RTILS) organik çözücülere ilginç bir alternatiftir, çünkü onların eşsiz
fizikokimyasal özellikleri, onların katyonik ve anyonik bileşenlerini doğasına ve büyüklüğüne bağlıdır.
RTIL’lerin ana avantajları ihmal edilebilir buhar basınçları, iyi termal kararlılıkları, akkor edilebilir
viskoziteleri, su ve organik çözücülerle miskleşebilmelerini içerir ve bu yüzden çevreye dost ekstraksiyon
fazları oluşturular. Bu yüzden DLLME tekniği için ekstraksiyon çözücüsü olarak kullanışlıdırlar. İlk Zhu ve
çalışma arkadaşları [108] su örneklerinde 2-metil anilin 4-klor anilin, 1naftil anilin ve 4-amino bifenilinin
ekstraksiyonu için HPLC-VWD
ile iyonik sıvı temelli dispersif sıvı-sıvı mikro ekstraksiyonunun
birleştirilmesini metot olarak geliştirmişlerdir(IL-DLLME). DLLM’den farklı, IL-DLLME metodu ikili bileşen
çözücü sistemi dir. (yani dispersif çözücü gerekmemektedir). Örnek çözeltinin 1,8mL’lik kısmı ve
ekstraksiyon çözücüsü olarak 50µL 1-butyl-3-methylimidazolium hexafluorophosphate ([Bmim][PF6]), konik
uçlu cam test tüpüne 2,2mL olarak yerleştirilmiştir. Yukarıdaki karışımın 1mL’si 1mLlik şırınga ile çekilip
hızlıca enjekte etmek için şırınga pistonuna basılmıştır. Bulutlu karışım santrifüj edilmiş. İyonik sıvı faz (LL)
HPLC’ye direkt olarak enjekte edilmiştir. DL’ler (S/N=3) 0,45-2,6µgL-1 aralığında olmuş. Eklemeli geri
kazanımlar aromatik aminlerin 40µgL-1 ile örneğin eklenmesiyle tayin edilmiştir. Bunlar %106,4-43,4
aralığında olmuştur. 2009’da Liu et al. [109] su örneklerinde dört heterosiklik insektisitin tayini için HPLC-
DAD ile IL-DLLME’nin birleştirilmesini önermiştir. 1-hexyl-3 methylimidazolium hexafluorophosphate
[C6MIM][PF6] (ekstraksiyon çözücüsü) ve 0,5mL metanol (dispersif çözeltinin karışımı şırıngayla 1mL örnek
çözeltisine hızlıca enjekte edilmiş.([C6MIM][PF6] şırıngayla transfer etmek için çok viskozdur). Santrifüjden
sonra IL fazı (19µL) 50µL metanolde çözülmüş, onun 10µL’si analiz için HPLC’ye enjekte edilmiş.
45
Optimum şartlar altında iyi PF değerleri elde edilmiştir(209-276), kalibrasyon eğrileri 2-100µgL-1 aralığında
olmuş ve DL’ler dört insektisit için 3 sinyal/gürültü oranında 0,53-1,28µgL-1 aralığında olmuştur. Shemirani
ve çalışma arkadaşları[110] uranyum dioksit tozunda samaryum, ueripyum, gadolonyum ve disprosyum gibi
lantanitlerin tayini için IL-DLLME-ICP-OES’i geliştirlmiştir. Bu yüzden
1-butyl-3-methylimidazolium
hexafluorophosphate ve 1-hexyl-3-methylimidazolium hexafluorophosphate gibi sıvılar organik çözücüler
yerine kullanılmış. Sm, Gd ve Dy iyonlarının PF lerindeki önemli artış (ama Eu değil) organik çözücülerle
karşılaştırıldığında görülmektedir. Sonrasında Cela ve çalışma arkadaşları [111] su örneklerinden PAH’ların
ekstraksiyonu için IL-DLLME metodunu geliştirmişler. Farklı bileşikler için ekstraksiyon kazanımları %90,3
ten %103,8 aralığında olmuş. Dahası yüksek Pfdeğerleri elde edilmiştir(301-346).
Polar organik bileşiklerin ekstraksiyon verimliliğini geliştirme düzeninde Fuh ve çalışma arkadaşları [112]
nehir suyu örneklerinden klrofenol asetik asitlerin ekstraksiyonu için HPLC-UV ile kısımlara ayrılmış
dispersif sıvı-sıvı mikro ekstraksiyon (PDLLME)’u birleştirmeyi geliştirmişlerdir. Bunların repor edilmiş
kısım katsayıları temelinden polar bileşikler tetrahidro furan içeren (THF) dispers olmuş tetra kloro
etilen(TCE) damlaları içine ekstrakte olmuş. Optimize edilmiş şartlar altında lineer aralık 5’ten 1000ngmL-1
olmuş. Aynı araştırma gurubu [113] sulu örneklerde fenil üre herbisitlerinin (PHU) tayini için PDLLME
metodu önermişler. PUH’lerin PF’leri optimum şartlar altında 68 ile 126 aralığında olmuş. Herbir analit için
doğrusal aralık 0,5-100ngmL-1 olmuş. DLLME’nin bir sınırlaması iyonlaşa bilen organik bileşiklerin
ekstraksiyonu için uygunsuzlukları vardır. Bu problemi
çözmede Melwanki ve Fuh [114] iyonlaşa bilen organik
bileşiklerin
tayini
ekstraksiyonu
çalışmışlardır.
ile
için
yarı
otomatik
DLLME-HPLC-UV’yi
şırınga
geri
birleştirerek
Fig. 4. Schematic manifold for SI-DLLME metal
determination by FAAS. S, sample; MeOH, solution
containing 2.0% (v/v) xylene and 0.3% (m/v) DDPA; W,
waste; P, peristalic pump; SP, syringe pump; MV,
multiposition valve; IV, injection valve in “load” position;
V, valve in “out” position; HC, holding coil; C,
microcolumn; CC, confluence connector. Reprinted with
permission from [115].
Clenbuterol (CB), temel bir bileşik olarak 500µL asetonda
çözünmüş TCE’nin 25µL’sikullanılarak çözünmüş sulu örnekten ekstrakte edilmiş. Santrifüjden sonra, CB,
TCE fazında zenginleşme olmuş, şırınga içinde formik asitin %1(w/v) sulu çözeltisini 10µL’si içine geri
ekstraksiyon edilmiş. Geri ekstraksiyon şırınganın fırçası içinde pistonun ileri geri hareketi ile tekrarlanarak
yapılmıştır, buna şırınga pompası yardımcı olmuştur. (şekil3). Pompanın hareketli olması ile ince organik bir
film şırınganın iç tabakasında oluşmuş. Bu asidik sulu faz ile temas halindedir. Burada CB protonlanmış ve FA
içine geri ekstrakte olmuştur. Optimum şartlar altında doğrusal aralık 10-100ngmL-1 olmuş DL 4,9 ngmL-1
olmuş ve PF 175 olarak elde edilmiş.
46
Otomatik on-line hidro dinamik analitik sistem eski ölçüm prosedürlerinin ayrılma özelliklerini
zenginleştirmede yeni bir bakış açısından kullanılmış olabilir. SPME’ye benzemeyen analitik enstrümanda
otomasyon ve on-line’nin DLLME ile birleştirilmesi zor gibi görülmüştür. İlk zamanlar Anthemidis gurubu su
örneklerinde bakır ve kurşun tayini için FAA’ya DLLME’nin on-line sıralı enjeksiyonun göstermişlerdir. [115].
FAAS ile sıralı enjeksiyonlu dispersif sıvı-sıvı mikro ekstraksiyonu (SI-DLLME) metal tayini için manifold ve
onun çalışma şeklini şekil 4’te şematik olarak göstermiştir. Ksilen damlaları metal komplekslerini
içermektedir. Mikro kolon içine PTFE çevrilmeinde tutturulmuştur. Sonra 300µL izobütilmetil keton’nun bir
segmenti (IBMK) analiti elüe eden C yoluyla pompalanmıştır. Bilinen DLLME’ye benzemeyen şekilde bu
metotta sudan yoğunluğu daha yüksek olması gereken çözücü yoktur. Bu yüzden hareketli sistemlerde olması
beklenen bulutlu çözeltinin oluşması ve ekstraksiyonun mükemmel damlalarının tutunması olgusu sorbant
materyalinin hidro filikliğini temel alır. Ticari ekonomik ve çevresel bakış açılarından SI-DLLME birkaç
önemli avantaj sunar; mikro skala analizinde hızlı çalışma, ekstrem olarak düşük analiz zamanı, düşük
maliyet, düşük organik çözücü tüketimi, basit manifoldu (ayırma birimlerine ihtiyaç duymaz), yüksek geri
kazanım ve yüksek zenginleştirme faktörü.
Li et al. [116] su örneklerinde kadmiyum tayinleri için iyonik sıvı temelli ultrasoun destekli dispersif sıvı-sıvı
mikro ekstraksiyonu(IL-temelli USA-DLLME) sonrasında ET-AAS ile tayin metodunu geliştirmiştir. IL temelli
USA-DLLME uçucu organik çözücülerden bağımsız ve bilindik DLLME’nin aksine burda dispersif çözücüye
ihtiyaç yoktur. İyonik sıvı 1 dak’da ultrasonik propla çabucak dağıtılmış ve sulu örnek bulutluya benzer
dispers edilmiştir. Metodun PF’si 67 olmuş ve DL 7,4ngL-1 olmuş. Huang et al. [117], bir başka araştırmada
USA-DLLME pirinç şarabı örneklerinde biyojenik aminlerin tayini için kullanmıştır. 2,6-dimethyl-4-quinoline
carboxylic acid N-hydroxysuccinimide ester floresans probu biyojenik aminlrin türevlendirilmesi için
uygulanmıştır. Önerilen metodun kalbrasyon grafiği 5-500µgmL-1 (oktopamin ve triamin için) ve 0,0252,5µgmL-1 (pentilaminler için) aralığında doğrusal olmuş.
Son zamanlarda ise Valcarcel ve çalışma arkadaşları [118] tek biradımda şırınga iyonik sıvı temelli DLLME’yi
galiştirmiştir. Bu yeni yaklaşım santrifüj adımını iptal etmiştir. Sonrasında onun tipik olarak off-line ve zaman
tüketimi, DLLME otomasyonunda yeni bir ufuk açmıştır. Zorunlu olarak faz ayrımı tipik şırınga pompası
kullanılarak otomatikleştirilebilir. Ek olarak santrifüj adım DLLME’de çözücülerin kullanımını kısıtlamaktadır
çünkü sadece sudan yoğun çözücüler sadece çalışılabilir. Bu yeni yaklaşım faz ayrımında şırınganın yönünün
değiştirilmesiyle bu ayrımı ortaya koyabilir. Ekstraksiyon prosesinin genel şeması şekil 5’te tanımlanmıştır.
Prosedür iyi tanımlanmış üç adımdan oluşur; örnek yüklemesi, ekstraksiyon ve fazların ayrımı, oluş sırasında
standart çözeltinin veya ürin örneğinin (tipik olarak 10mL) spesifik hacmi şırınganın ucuna PTFE sekmesinin
tutturulmasıyla 10 mL şırınga içine aspire edilmiştir. Sonra 1000µL ekstraksiyon karışımı 720µL metanol ve
280µL ekstraktan ([Bmim][PF6]), içermekte ve aniden bulutlu çözeltinin oluşturulmasını sağlamak için
1000µL’lik cam şırıngayla enjekte edilmiş. Finalde IL fazı şırınganın ucundan kolayca alınmış.
47
Fig. 5. Experimental set-up proposed for in-syringe ionic liquid-based dispersive liquid–liquid microextraction. Reprinted
with permission from [118].
Yamini’nin araştırma gurubu [119] düşük yoğunluklu organik çözücülerin uygulamada temel alındığı
ultrasound destekli emülsifikasyon mikro ekstraksiyon metodunu önermiştir. Sulu örneği içeren ev dizaynı
cam santrifüj şişesi ultrasonik su yatağına daldırılmış. Organik çözücünün mikro hacimleri mikroşırıngan
içine emilmiş ve santrifüj şişesinin ucundaki kapiler tüp içindeki örneğin içine yavaşca enjekte edilmiş.
Kapiler tüp tutturulmuş santrifüj şişesinin konik ucu sulu örneğin yüzeyinde mikro hacimde yüzen organik
çözücüleri toplamak için kolaylık sağlar (şekil 6). Önerilen metot verimli, hızlı, basit ve ucuz bir
mikroekstraksiyon tekniği olarak sudan daha yoğun organik çözücüleri kullanan DLLME ve USAEME ile
karşılaştırılabilir.
48
Fig. 6. Schematic representation of USAEME applying low density organic solvent. (a) Aqueous sample solution in the home-designed
emulsification glass vial, (b) simultaneous injection and emulsification of 14 µL toluene into aqueous sample, (c) addition of a few µL of
doubly distilled water into the vial and (d) collection of toluene transferred into the capillary tube at the top of the vial (4 µL) (a hydrophobered reagent was added to aqueous sample to distinguish colored toluene after centrifugation in the pictures). Reprinted with permission
from [119].
DLLME’de dispersif çözücülerin kullanımı ekstraksiyon verimliliğini düşürmektedir. 2009’da Tsai ve Huang
[120] çok az çözücü tüketimi olan yeni bir DLLME tekniği önerilmişlerdir(DLLME-LSC). Dispersif çözücü
(tersiyer bütil metil eter(TBME)) ve ekstraksiyon çözücüsü (TCE) karışımı 13µL’si 6:4 oranında
kullanılmıştır. DLLME-LSC-GC-MS su örneklerinde organoklorin pestisitleri için geliştirilmiştir (OCPS). Bu
yani teknik çevresel açıdan daha az tehlikelidir ve PF kazanımı daha yüksektir(1889-2648). Hedeflenen OCP
için doğrusal kalibrasyon 2-2000ngL-1 aralığında olmuş. Endosulfan-II (EDS-II) için beklenen 5-2000ngL-1
olmuş. Üstelik metot hızlı, kolay ve OCP’nin kantitatif ve kalitatif analizleri için müsait prosedürdür.
49
5. DİĞER EKSTRAKSİYON TEKNİKLERİ İLE DLLME’NİN BİRLEŞTİRİLMESİ
5.1.SPE İLE DLLME’NİN BİRLEŞTİRLMESİ
Katı faz ekstraksiyonu (SPE) gaz akışkan veya sıvı fazdan seçilen analitin izolasyonu için geniş şekilde
kullanılan örnek hazırlama tekniğidir. SPE’nin temel amacı eser zenginleştirmesi (deriştirme), matriksin
basitleştirilmesi (basit temizlik) ve ortam değiştirilmesidir. Öyleyse DLLME kompleks matriksler için uygun
değildir(mesela yüksek tuz çözeltileri). Assadi ve çalışma arkadaşları [121] GC-ECD kullanarak ompleks
matrikslerde (yüksek tuzlu çözeltiler gibi) kloro fenollerin ekstraksiyonu ve tayini için SPE ve DLLME’nin
birleştirilmesini ilk önermiştir. Bu kombinasyon çokyüksek PF değerlerine yol açmıştır(18000 gibi ultra
zenginleştirme). SPE-DLLME’de CP ler şartlandırılmış sitiren divinil benzen polimer sorbanının 100mg’ında
sulu örneğin büyük hacimlerinden (100mL) absorplanmıştır. Asetonla sorbanttan istenen bileşiklerin
elüasyonundan sonra DLLME tekniği çözeltinin elde edilmesine uygulanmıştır. Kalibrasyon grafiği 0,001-
20µgL-1 aralığında doğrusal ve DL’ler 0,0005’ten 0,1µgL-1 aralığında olmuş. 2009’da Liu et al. [122] su ve bitki
örneklerinden polibromlanmış difenil eterlerin (PBDE) tayini için SPE-DLLME-GC-ECD’yi geliştirmiştir. C18
kartuşunda örneğin zenginleştirilmesi ve saflaştırılması sonrasında 1,0mL elüasyon örneği 22µL 1,1,2,2tetrachloroethane içeren şekliyle 5,0mL safsuyun içine hızlıca enjekte edilmiştir. Santrifüjden sonra çöken
fazGC-ECD içine enjekte ediliştir. Optimum şartlar altında elde edilen PF’ler su örnekleri için 6838-9405
aralığında olmuştur. Kalibrasyon eğrileri 0.1–100 ng L−1 (BDES 28 ve 47) ve 0.5–500 ng L−1 (BDES 100, 99, 85,
154 ve 153) aralığında doğrusal olmuş ve DL’ler 0,03-0,15ngL-1 aralığında olmuş. Bitki örnekleri için DL’ler
0,04-0,14µgkg-1 aralığında olmuş.
Ek
olarak
SPE-DLLME_GC-MS çevresel
su
örneklerinde amin herbisitlerinin seçici tayini için
geliştirilmiştir[123]. Bu metottaamin herbisitleri çok kanallı karbon nanotüpleri adsorpsiyonu üzerinde
(100mg) sulu örneğin büyük hacimlerinden (100mL) kantitatif olarak adsorplanmıştır. Adsorbandan
hedefbileşiğin asetonla elüasyonundan sonra DLLME tekniği sonuç çözeltiye uygulanmış. Burada 0,002 den
0,006µgL-1 aralığında DL’ler ile 0,01-10µgL-1 aralığında doğrusalolmuş. Rodriguez ve çalışma arkadaşları
[124] şarap örneklerinde yedi fungisitin tayini için SPE-DLLME geliştirmişlerdir. Optimize edilmiş şartlar
altında 20mL şarap ilk olarak ters faz adsorbazı kullanılarak deriştirilmiş sonra hedef bileşikler 1mL aseton
ile elüe edilmiştir.
Bu ekstrakt CH3CCl3’ün 0,1mL’si ile karıştırılmış ve elde edilen karışım ultra saf suyun
10mL’sine eklenmiştir. Metodun sonunda PF’ler 200 civarında olmuştur ve tek SPE ile karşılaştırıldığında
seçiciliğin geliştiği gözlenmiştir.
2009’da Wuet al. [125] toprakta dört sülfonül üre herbisitinin ekstraksiyonu için DLLME ile dispersif katı faz
ekstraksiyonunun (DSPE) birleştirmeyi önermiştir. DSPE, SPE metodolojisini temel alır ama sorbant
şartlandırma olmadan direkt ekstraktın içine eklenir. Temizlenmesi birazcık çalkalayarak ve santrifüj ile
kolayca yapılır. Toprak örnekleri oda sıcaklığında havada kurutulur toz haline getirilir ve 250µm elekten
geçirilir. 10g toprak örneği doğru şekilde tartılır ve 50mL santrifüj tüpüne konur ve 20mL aseton ; 0,15molL-1
50
NaHCO3(2:8 v/v)eklenmiştir. Sonuçtaki örnek karışımı ilk olarak kuvvetlice vibratörde 30dak çalkalanmış ve
sonra azaltılmış basınç altında filtre edilmiş. DSPE için filtratın her 10mL’si için 0,15g C18 eklenir ve 5dak
karıştırılır. 0,45µm filtre içinden filtre edildikten sonra filtrat pH’sı 1M HCl damla büyüklüğünde eklenerek
2,0’a ayarlanmış. Sonra filtrat 25mL’lik volümetrik balona aktarılır. Çözelti pH’sı 2’de aseton-su (2:8) çözeltisi
ile seyreltilmiş. DLLME için yukarıdaki örnek çözeltinin tam 5mL’si konik uçlu 10mL deney tüpüne
yerleştirilmiş. Sonra klorobenzenin 60µL’si eklenmiştir. Santrifüjden sonra çöken faz HPLC’ye enjekte
edilmiştir.
5.2. SFO İLE DLLME’NİN BİRLEŞİMİ
DLLME yoğunluğu sudan daha yüksek olan, zehirli ve çevreye dost olmayan klorobenzen, kloroform,
tetrakloro metan ve karbon disülfit gibi ekstraksiyon çözücülerini tüketir. 2007’de bizim araştırma
gurubumuz yüzen organik damlaların katılaştırılmasını temel alan sıvı faz mikro ekstraksiyonunun yeni bir
modunu ortaya atmışlardır (LPME-SFO) [20,21]. Bu metotta mikro şırınga iğne ucu oyuk fiber veya
polychloroprene plastik tüp (PCR) gibi spesifik tutucularla düşük yoğunluk ve uygun erime noktası ile
organik çözücüler kullanarak organik mikro damlanın tutulması gerekliliği yoktur. Daha ekstraktant olmaları
düşük sıcaklıkta onların katılıştarılmasıyla kolayca toplana bilir. Oysa ekstraksiyon zamanı oldukça uzundur
bu yüzden hızlı analizlerin ihtiyacını karşılayamaz. Huang’ın araştırma grubu [126] adı geçen problemle başa
çıkacak DLLME ve LPME-SFO’yu temel alan yeni bir metot geliştirmişler. Örnek ve ekstrakt damlaları
arasındaki büyük temas yüzeyi kütle transfer hızını DLLME’deki kadar hızlı yapmıştır ve ekstraksiyon zamanı
LPME-SFO ‘dan daha kısadır. DLLME SFO’da düşük zehirlilite ekstraksiyon çözücüleri kullanılabilir.
Yüzdürülen ekstrakt katılaştırılmış ve analiz için çözeltinin üstünden kolayca toplanmıştır. İlk zaman şçşn
DLLME-SFO-GC-MS su örneklerinde (HOC) hidrojenlenmiş organik bileşiklerin tayini için geliştirilmiş [126].
DLLME-SFO’nun şematik taslağı şekil 7’de görülmektedir. 10µL 2-dodecanol (2-DD-OH)içeren 0,5 mL
asetonun karışımı 5mL su örneği içine hızlıca şırınga ile enjekte edilmiş. Santrifüj sonrasında iyi 2-DD-OH
damlaları (8±0,5µL) test tüpünün üzerinde yüzdürülmüştür. Test tüpü sonra buz banyosunda soğutulmuş.
5dak sonra 2-DD-OH çözücüsü katılaşmış, sonra konik şişe içine aktarılmış ve oda sıcaklığında çabucak
eritilmiş. Final olarak 2µLçözücü GC-MS ‘ye enjekte edilmiştir. DL’ler 0,005-0,047µgL-1 aralığında olmuş lineer
aralık 0,02den 500µgL-1 olmuş. Sonraki çalışmada DLLME-SFO-HPLC-VWD sulu örneklerde PAH’ların analizi
için geliştirilmiştir.[127]. Optimize edilmiş şartlar altında PAH’lar için PF’ler 88-118 aralığında gözlenmiş.
Naphthalene, diphenyl, acenaphthene, anthracene ve fluoranthene için DL’ler sırasıyla 0,045, 0,86, 0,071, 1,1
ve 0,66 ngmL−1 olmuş.
51
Fig. 7. Schematic diagram of the proposed
DLLME-SFO apparatus. Reprinted with
permission from [126].
Dllme’den elde edilen çözünmüş fazın analizinde ICP-OES’in kullanımı literatür raporlarında sadece birkaç
yayındır. DLLME’de sudan daha yüksek yoğunluklu çözücüler gereklidir. Bunların çoğunluğu sıklıkla ICP-OES
ile uyumsuzdur. İlk zamanlar için araştırma uygulama gurubumuz[128]. Su örneklerinde alüminyum tayini
için DLLME-SFO’yı geliştirmiş. DLLME-SFO’da DLLME için uygun olan çözücülerden daha düşük zehirli
ekstraksiyon çözücüleri kullanılabilir. 1-undecanol ve dispersif çözücünün uygun bir karışımı şırıngayla su
örnekleri içine hızlıca enjekte edilmiş. Bu şekilde bulutlu çözelti oluşturulmuş ve santrifüj edilmiş.
DLLME’den sonra ekstraksiyon çözeltisi 5dak için buz banyosuna daldırılmış ve katılaştırılmış. Katılaştırılmış
1-undecanol çözeltisinin üzerinde uygun bir şişeye transfer edilmiş ve hemen eritilmiştir. Sonra onun
viskozitesini düşürmek için 1-propanolde çözülmüş ve ICP-OES’te nebülizesyon verimliliğini artırmıştır.
1propanoldeki ekstraksiyon fazının çözeltisi sonrakianalizler için enjeksiyonla ICP-OES’e enjekte edilmiş.
Optimize edilmiş şartlaraltında doğrusal dinamik araık 1,0-250,0µL-1 olmuş ve DL’ler Al3+ için 0,8µgL-1 elde
edilmiştir. SPE ile CPE ile karşılaştırıldığında DLLME-SFO düşük Dl çok kısa ekstraksiyon zamanı vekolay
çalışılma imkanı sunmaktadır. Üstelik DLLME ile karşılaştırıldığında DLLME-SFO düşük zehirlilikteki
çözücüler kullanır ve su örneklerinde Al3+’nın tayini içinyüksek ekstraksiyon geri kazanımlarına sahiptir.
Sonrasında ucuzdur ve su örneklerinde Al3+ eser analizi için yüksek PF değerlerine (128) sahiptir.
5.3. SFE İLE DLLME’NİN BİRLEŞTİRİLMESİ
DLLME’nin bir çok avantajı olmasına karşın katı örneklerinden bileşiklerin ekstraksiyonu için uygun değildir
ve DLLME’den önce ekstra öernek ayırmaya ihtiyaç duyar. Bu yüzden DLLME’den önce yüksek hacimde
zehirli organik çözücülerin tüketilmesine neden olur. Bazen kurutma ve filtreleme proseslerine ihtiyaç
duyulur ki bunlar zaman alır. Üstelik bazen kompleks matrikslerden analitlerin ekstraksiyonu için DLLME
yapılması mümkün değildir. Süper kıritik akışkan ekstraksiyonu (SFE) 30 yıl öncesi için katı matriksten farklı
maddelerin ekstraksiyon ortamına ekstraksiyonu şeklinde adepte edilmiş.ilk zamanlar için bizim
araştırmagurubumuz [129] marine sediment örneklerinde PAH’ların tayini için örnek hazırlama metodu
52
olarak SFE ve DLLME’nin birleşimini geliştirmişlerdir. SFE-DLLME’de SFE metanol ve aseto nitril gibi toplam
çözücüleri DLLME’deki dispersif çözücüler gibi kullanılabilir.
SFE işletilmesinden sonra ve dispersif çözücüdeki ekstrakte olmuş analitin toplanmasından sonra
ekstraksiyon çözücüsünün uygun hacmi toplama çözücüsüne eklenmiştir. Final olarak karışım sulu örneğe
enjekte edilmiştir. Diğeradımlar DLLME metoduna benzedir. SFE_DLLME katı örneklerinde organik
bileşiklerin tayini için yüksek PF’lere yol açar ve SFE’nin sonunda toplama çözücüsünün uçurulmasına ihtiyaç
duyulması elimine edilebilir. Organik çözücülerin buharlaştırılması zaman alıcı bir prosestir ve atmosfere
çözücülerin emisyonu çevresel olarak dost bir işlem değildir. Farklı sahil çökelek örneklerinden PAH’ların
ekstraksiyonu ile farklı matrikslerinde SFE-DLLME’nin performansı mükemmeldir. Bu metot gerçek toprak
örneklerinde eser organik bileşiklerin analizinde büyük potansiyele sahiptir. Optimum şartlar altonda
kalibrasyon eğrileri 0,41-41,6µgkg-1 aralığında doğrusal olmuştır ve DL’ler 0,15µgkg-1 olmuştur. SFE
DLLME’nin marine çökeleklerinden OPP pestisitlerinin ekstraksiyonunda bizim araştırma gurubumuzca
önerilmiştir.
6. SINIRLAMALAR VE İLERKİ EĞİLİMLER
Bu inceleme DLLME’deki son gelişmeler ve farklı analitik tekniklerle onun birleştirme ve farklı ekstraksiyon
teknikleri ile birleştirilmesinde kullanılan uygulamalarına odaklanmıştır. DLLME çalışma basitliği, hızlılığı
düşük maliyet, yüksek geri kazanım, yüksek zenginleştirme faktörü ve çevresel uygunluk faydaları vardır.
DLLME genel olarak kabuledilebilir analitik verilerin elde edilebileceği uygulanabilir örnek hazırlama
yaklaşımı olarak ortaya çıkmıştır. Uygulanmasının basitliği ve önemsiz başlangıç maliyeti ile DLLME çoğu
labratuarda uygulanabilirdir. DLLME’nin temel teorisi sonraki gelişmelere ihtiyaç duymaktadır. Burada
sonraki deneysel testler olmadan çöken fazın hacminin hesaplanması için DLLME’de eşitlikler
yoktur.
Eşitliklerin geliştirilmesi bazı ilerlemeler için ihtiyaç duyulan DLLME’deki dört önemli faktör arasındaki
eksrakt ve dispersif çözücünün tipleri ve hacimler arasındaki bağlantıları gösterecektir.
Su örneklerinde DLLME’nin performansı kusursuzdur, buna rağmen biyolojik örnekler gibi kompleks
matrikslerde uygunluk yeterli değildir. Bu yüzden burada geliştirilmeye ihtiyaç duyulmaktadır. DLLME’nin
ana sakıncası dispersif çözücünün yüksek hacimleri tüketmesidir. Bazı gelişmeler dispersif çözücü olmadan
ekstraksiyon çözücüsünün dispers edilmesinde ultrasonik enerjinin kullanımını uygulamıştır. DLLME’de
dispersif çözücünün kullanımı DLLME ile SFE birleştirilmesine yardımcı olsada SFE-DLLME prosesindeki
araştırmalar hala ilerlemektedir ve yakın gelecek için umut vericidir, bu metodun uygulanması farklı katı
örnekler için geliştirmektedir.
DLLME on-line zenginleştirme prosedürlerinin rutin uygulamaları şeklinde kullanıma henüz uygun değildir.
DLLME otomasyonunun gerçekleştirilmesinde bazı gelişmeler olsada ilerki araştırmalar bu alandaki
deneyimlerin tamamlanmasna hala ihtiyaç duyulmaktadır.
53
DLLME’de ekstraksiyon çözücüleri sudan daha yüksek yoğunlukta olmalıdırlar. Bu ICP-OES ve ters faz HPLC
gibi bazı aletlerle ekstraksiyon çözücülerinin uygun olmayacak şekilde bazı problemleri doğurmaktadır.
Bazen çok düşük ekstraksiyon geri kazanımları DLLME’deki genel organik çözücülerle elde edilmektedir. SFO
ile DLLME’nin birleştirlmesi bu problemin bir kısmını çözer. Buna rağmen hafif organik çözücülerin
toplanmasında özel işlemlere ihtiyaç duyulmaktadır. DLLME gelecek kapiler elektro forez ile birleştirilerek
kullanıla bilir. Üstelik genel ekstraksiyon çözücüleri normal faz HPLC sistemi ile uymludur ve yakın
gelecekteki umutlar ekstraksiyon çözücülerinin herhangi birinin olmadığı bu sistemle birleştirilmiş
DLLME’nin uygulamalarını göstercektir. Final olarak diğer çabalar farklı matrikslerden polar ve iyonlaşabilen
bileşiklerin ekstraksiyonu için DLLME’nin uygulamalarını ileriki gelişmelerine harcana bilir.
References
[2] F. Pena-Pereira, I. Lavilla, C. Bendicho, Spectrochim. Acta, Part B 64 (2009)
1.
[3] C.L. Arthur, J. Pawliszyn, Anal. Chem. 62 (1990) 2145.
[4] H. Liu, P.K. Dasgupta, Anal. Chem. 68 (1996) 1817.
[6] K.E. Rasmussen, S. Pederson-Bjergaard, Trends Anal. Chem. 23 (2004) 1.
[7] E. Psillakis, N. Kalogerakis, Trends Anal. Chem. 21 (2002) 53.
[9] F. Ahmadi, Y. Assadi, S.M.R. Milani Hosseini, M. Rezaee, J. Chromatogr. A
1101
(2006) 307.
[10] G. Shen, H.K. Lee, Anal. Chem. 74 (2002) 648.
[11] S. Pedersen-Bjergaard, K.E. Rasmussen, Anal. Chem. 71 (1999) 2650.
[12] M.F. Silva, E.S. Cerutti, L.D. Martinez, Microchim. Acta 155 (2006) 349.
[13] R. Carabias-Martinez, E. Rodriguez-Gonzalo, B. Moreno-Cordero, J.L.
PerezPavon, C.C. Garcia-pinto, E. Fernandez-Laespada, J. Chromatogr. A 902 (2000)
251.
[14] R. Ferrer, J.L. Beltran, J. Guiteras, Anal. Chim. Acta 330 (1996) 199.
[15] I. Casero, D. Sicilia, S. Rubio, D. Perez-Bendito, Anal. Chem. 17 (1999)
4519.
[16] D. Sicilia, S. Rubio, D. Perez-Bendito, N. Maniasso, E.A.G. Zagatto, Anal.
Chim.
Acta 392 (1999) 29.
[17] Y. Takagai, S. Igarashi, Am. Lab. 34 (2002) 30.
[18] S. Oshite, M. Furukawa, S. Igarashi, Analyst 126 (2001) 703.
[19] S. Igarashi, A. Takahashi, Y. Ueki, H. Yamaguchi, Analyst 125 (2000) 797.
[20] M.R. Khalili-Zanjani, Y. Yamini, S. Shariati, J.A. Jonsson, Anal. Chim. Acta
585
(2007) 286.
[21] M.R. Khalili-Zanjani, Y. Yamini, N. Yazdanfar, S. Shariati, Anal. Chim. Acta
606
(2008) 202.
[22] J. Regueiro, M. LIompart, C. Garcia-Jares, J.C. Garcia-Monteagudo, R. Cela,
J.
Chromatogr. A 1190 (2008) 27.
[23] M.D. Luque de Castro, F. Priego-Capote, Analytical Applications of
Ultrasound,
Elsevier, Amsterdam, 2006.
[24] M.D. Luque de Castro, F. Priego-Capote, Talanta 72 (2007) 321.
[25] M. Rezaee, Y. Assadi, M.R. Milani Hosseini, E. Aghaee, F. Ahmadi, S.
Berijani, J.
Chromatogr. A 1116 (2006) 1.
[26] S. Berijani, Y. Assadi, M. Anbia, M.R. Milani Hosseini, E. Aghaee, J.
Chromatogr.
A 1123 (2006) 1.
[27] R.R. Kozani, Y. Assadi, F. Shemirani, M.R. Milani Hosseini, M.R. Jamali,
Talanta
72 (2007) 387.
[28] R.R. Kozani, Y. Assadi, F. Shemirani, M.R. Milani Hosseini, M.R. Jamali,
Chromatographia
66 (2007) 81.
[29] D. Nagaraju, S.D. Huang, J. Chromatogr. A 1161 (2007) 89.
[30] J.S. Chiang, S.D. Huang, Talanta 75 (2008) 70.
[31] N. Fattahi, Y. Assadi, M.R. Milani Hosseini, E.Z. Jahromi, J. Chromatogr. A
1157
(2007) 23.
[32] J. Xiong, B. Hu, J. Chromatogr. A 1193 (2008) 7.
[33] H. Farahani, P. Noruzi, R. Dinarvand, M.R. Ganjali, J. Chromatogr.A1172
(2007)
105.
[34] M. Garcia-Lopez, I. Rodriguez, R. Cela, J. Chromatogr. A 1166 (2007) 9.
[35] L. Farina, E. Boido, F. Carrau, E. Dellacassa, J. Chromatogr. A 1157 (2007)
46.
[36] A. Pajand Birjandi, A. Bidari, F. Rezaei, M.R. Milani Hosseini, Y. Assadi, J.
Chromatogr.
A 1193 (2008) 19.
[37] R.S. Zhao, C.P. Diao, X. Wang, T. Jiang, J.P. Yuan, Anal. Bioanal. Chem.
391 (2008)
2915.
[38] A. Sarafraz-Yazdi, N. Razavi, S. Raouf Yazdinejad, Talanta 75 (2008) 1293.
[39] F. Rezaei, A. Bidari, A. Pajand Birjandi, M.R. Milani Hosseini, Y. Assadi, J.
Hazard.
Mater. 158 (2008) 621.
[40] E. Pusvaskiene, B. Januskevic, A. Prichodko, V. Vickackaite,
Chromatographia
69 (2009) 271.
[41] H. Sereshti, M. Karimi, S. Samadi, J. Chromatogr. A 1216 (2009) 198.
[42] X. Hong-Xue, H. Li-Jun, W. Xiu-Ling, F. Lu, L. Kui, W. Mei-Mei, M. DaWei, Chin.
J. Anal. Chem. 36 (2008) 1543.
[43] Z. Xiao-Huan, W. Chun, G. Shu-Tao, Z. Xin, W. Zhi, Chin. J. Anal. Chem.
36
(2008) 765.
[44] H. Ebrahimzadeh, Y. Yamini, F. Kamarei, Talanta 79 (2009) 1472.
[45] K. Farhadi, R. Maleki, N. Mohammad Nezhad, J. Chin. Chem. Soc. 56 (2009)
575.
[46] A.N. Panagiotou, V.A. Sakkas, T.A. Albanis, Anal. Chim. Acta 649 (2009)
135.
[47] C. Cortada, L. Vidal, R. Pastor, N. Santiago, A. Canals, Anal. Chim. Acta 649
(2009) 218.
[48] A. Ranji, M.G. Ravandi, M.A. Farajzaded, Anal. Sci. 24 (2008) 623.
[49] R. Montes, I. Rodriguez, E. Rubi, R. Cela, J. Chromatogr. A 1216 (2009)
205.
[50] M.A. Farajzadeh, M. Bahram, J.A. Jonsson, Anal. Chim. Acta 591 (2007) 69.
[51] G. Wei, Y. Li, X. Wang, J. Sep. Sci. 30 (2007) 3262.
[52] J.H. Guo, X.H. Li, X.L. Cao, Y. Li, X.Z. Wang, X.B. Xu, J. Chromatogr. A
1216 (2009)
3038.
[53] M. Rezaee, Y. Yamini, S. Shariati, A. Esrafili, M. Shamsipur, J. Chromatogr.
A
1216 (2009) 1511.
[54] J. Xia, B. Xiang, W. Zhang, Anal. Chim. Acta 625 (2008) 28.
[55] M.A. Farajzadeh, M.R. Vardast, M. Bahram, Chromatographia 69 (2009)
409.
[56] K. Farhadi, A.A. Matin, P. Hashemi, Chromatographia 69 (2009) 45.
[57] R. Maleki, N. Mohammad Nezhad, N. Samadi, K. Farhadi, Microchim. Acta
165
(2009) 97.
[58] K. Farhadi, M.A. Farajzadeh, A.A. Matin, J. Sep. Sci. 32 (2009) 2442.
[59] K. Farhadi, M.A. Farajzadeh, A.A. Matin, P. Hashemi, Cent. Eur. J. Chem. 7
(2009)
369.
[60] Y. Li, G. Wei, J. Hu, X. Liu, X. Zhao, X. Wang, Anal. Chim. Acta 615
(2008) 96.
[61] X. Wang, L. Fu, G. Wei, J. Hu, X. Zhao, X. Liu, Y. Li, J. Sep. Sci. 31 (2008)
2932.
[62] Y. Li, J. Hu, X. Liu, L. Fu, X. Zhang, X. Wang, J. Sep. Sci. 31 (2008) 2371.
[63] Q.X. Zhou, G.H. Xie, L. Pang, Chin. Chem. Lett. 19 (2008) 89.
[64] P. Ling, J. Xu, Q. Li, Anal. Chim. Acta 609 (2008) 53.
[65] Q. Wu, X. Zhou, Y. Li, X. Zang, C. Wang, Z. Wang, Anal. Bioanal. Chem.
393
(2009) 1755.
54
[66] Q. Zhou, L. Pang, G. Xie, J. Xiao, H. Bai, Anal. Sci. 25 (2009) 73.
[67] Q. Zhou, L. Pang, J. Xiao, J. Chromatogr. A 1216 (2009) 6680.
[68] Y. Li, J.L. Liu, X.L. Wang, Y.H. Jian, D.M. Dong, N. Li, Chem. J. Chin.
Univ. Chin.
29 (2008) 2142.
[69] E. Zeini Jahromi, A. Bidari, Y. Assadi, M.R. Milani Hosseini, M.R. Jamali,
Anal.
Chim. Acta 585 (2007) 305.
[70] A. Bidari, E. Zeini Jahromi, Y. Assadi, M.R. Milani Hosseini, Microchem. J.
87
(2007) 6.
[71] A. Bidari, P. Hemmatkhah, S. Jafarvand, M.R. Milani Hosseini, Y. Assadi,
Microchim. Acta 163 (2008) 243.
[72] P. Liang, H. Sang, Anal. Biochem. 380 (2008) 21.
[73] M.A. Farajzadeh, M. Bahram, B. Ghorbani Mehr, J.A. Jonsson, Talanta 75
(2008)
832.
[74] M. Shamsipur, M. Ramezani, Talanta 75 (2008) 294.
[75] M.T. Naseri, P. Hemmatkhah, M.R. Milani Hosseini, Y. Assadi, Anal. Chim.
Acta
610 (2008) 135.
[76] R.E. Rivas, I. Lopez-Garcia, M. Hernandez-Cordoba, Spectrochim. Acta, Part
B
64 (2009) 329.
[77] P. Liang, L. Peng, P. Yan, Microchim. Acta 166 (2009) 47.
[78] P. Liang, E. Zhao, F. Li, Talanta 77 (2009) 1854.
[79] T. Ahmadzadeh Koky, K. Farhadi, J. Hazard. Mater. 169 (2009) 726.
[80] M.T. Naseri, M.R. Milani Hosseini, Y. Assadi, A. Kiani, Talanta 75 (2008)
56.
[81] P. Hemmatkhah, A. Bidari, S. Jafarvand, M.R. Milani Hosseini, Y. Assadi,
Microchim. Acta 166 (2009) 69.
[82] H. Jiang, Y. Qin, B. Hu, Talanta 74 (2008) 1160.
[83] P.X. Baliza, L.S.G. Teixeira, V.A. Lemos, Microchem. J. 93 (2009) 220.
[84] S.Z. Mohammadi, D. Afzali, M.A. Taher, Y.M. Baghelani, Talanta 80 (2009)
875.
[85] R.E. Rivas, I. Lopez-Garcia, M. Hernandez-Cordoba, Microchim. Acta 166
(2009) 355.
[86] A. Moghimi, J. Chin. Chem. Soc. 55 (2008) 369.
[87] N. Shokoufi, F. Shemirani, Y. Assadi, Anal. Chim. Acta 597 (2007) 349.
[88] M. Ghrehbaghi, F. Shemirani, M. Baghdadi, Int. J. Environ. Anal. Chem. 88
(2008) 513.
[89] M.H. Mallah, F. Shemirani, M. Ghannadi Maragheh, J. Radioanal. Nucl.
Chem.
278 (2008) 97.
[90] Z.Q. Ding, G.D. Liu, Chin. J. Anal. Chem. 37 (2009) 119.
[91] M.B. Melwanki, W.S. Chen, H.Y. Bai, T.Y. Lin, M.R. Fuh, Talanta 78 (2009)
618.
[92] C. Xiong, J. Ruan, Y. Cai, Y. Tang, J. Pharm. Biomed. Anal. 49 (2009) 572.
[93] H. Xu, D. Song, Y. Cui, S. Hu, Q.W. Yu, Y.Q. Feng, Chromatographia 70
(2009)
775.
[94] M. Rezaee, Y. Yamini, M. Hojjati, M. Faraji, J. Pharm. Biomed. Anal.,
submitted
for publication.
[95] E. Zhao, W. Zhao, L. Han, S. Jiang, Z. Zhou, J. Chromatogr. A 1175 (2007)
137.
[96] A. Daneshfar, T. Khezeli, H.J. Lotfi, J. Chromatogr. B 877 (2009) 456.
[97] H. Chen, H. Chen, J. Ying, J. Huang, L. Liao, Anal. Chim. Acta 632 (2009)
80.
[98] L. Fu, X. Liu, J. Hu, X. Zhao, H. Wang, X. Wang, Anal. Chim. Acta 632
(2009)
289.
[99] X. Zang, J. Wang, O. Wang, M. Wang, J. Ma, G. Xi, Z. Wang, Anal. Bioanal.
Chem.
392 (2008) 749.
[100] J. Hu, Y. Li, W. Zhang, H. Wang, C. Huang, M. Zhang, X. Wang, J. Sep.
Sci. 32
(2009) 2103.
[101] J. Hu, L. Fu, X. Zhao, X. Liu, H. Wang, X. Wang, L. Dai, Anal. Chim. Acta
640
(2009) 100.
[102] L.M. Ravelo-Perez, J. Hernandez-Borges, M. Asensio-Ramos, M.A.
RodriguezDelgado, J. Chromatogr. A 1216 (2009) 7336.
[103] X. Zhao, L. Fu, J. Hu, J. Li, H. Wang, C. Huang, X. Wang,
Chromatographia 69
(2009) 1.
[104] S. Moinfar, M.R. Milani Hosseini, J. Hazard. Mater. 169 (2009) 907.
[105] H. Chen, J. Ying, H. Chen, J. Huang, L. Liao, Chromatographia 68 (2008)
629.
[106] Q. Wu, Y. Li, C. Wang, Z. Liu, X. Zang, X. Zhou, Z. Wang, Anal. Chim.
Acta 638
(2009) 139.
[107] X. Zhou, X.H. Zang, D.Y. Wang, P.L. Cui, Z. Wang, Chin. J. Anal. Chem.
37 (2009)
41.
[108] Y.C. Fan, Z.L. Hu, M.L. Chen, C.S. Tu, Y. Zhu, Chin. Chem. Lett. 19
(2008) 985.
[109] Y. Liu, E. Zhao, W. Zhu, H. Gao, Z. Zhou, J. Chromatogr. A 1216 (2009)
885.
[110] M.H. Mallah, F. Shemirani, M.G. Maragheh, Environ. Sci. Technol. 43
(2009)
1947.
[111] M.T. Pena, M.C. Casais, M.C. Mejuto, R. Cela, J. Chromatogr. A 1216
(2009)
6356.
[112] M.B. Melwanki, M.R. Fuh, J. Chromatogr. A 1207 (2008) 24.
[113] T.Y. Chou, S.L. Lin, M.R. Fuh, Talanta 80 (2009) 493.
[114] M.B. Melwanki, M.R. Fuh, J. Chromatogr. A 1198 (2008) 1.
[115] A.N. Anthemidis, K.I.G. Ioannou, Talanta 79 (2009) 86.
[116] S. Li, S. Cai, W. Hu, H. Chen, H. Liu, Spectrochim. Acta, Part B 64 (2009)
666.
[117] K.J. Huang, C.Y. Wei, W.L. Liu, W.Z. Xie, J.F. Zhang, W. Wang, J.
Chromatogr. A
1216 (2009) 6636.
[118] M. Craz-Vera, R. Lucena, S. Cardenas, M. Valcarcel, J. Chromatogr. A
1216
(2009) 6459.
[119] A. Saleh, Y. Yamini, M. Faraji, M. Rezaee, M. Ghambarian, J. Chromatogr.
A
1216 (2009) 6673.
[120] W.C. Tsai, S.D. Huang, J. Chromatogr. A 1216 (2009) 5171.
[121] N. Fattahi, S. Samadi, Y. Assadi, M.R. Milani Hosseini, J. Chromatogr. A
1169
(2007) 63.
[122] X. Liu, J. Li, Z. Zhao, W. Zhang, K. Lin, C. Huang, X. Wang, J.
Chromatogr. A 1216
(2009) 2220.
[123] R.S. Zhao, C.P. Diao, Q.F. Chen, X. Wang, J. Sep. Sci. 32 (2009) 1069.
[124] R. Montes, I. Rodriguez, M. Ramil, E. Rubi, R. Cela, J. Chromatogr. A 1216
(2009)
5459.
[125] Q. Wu, C.Wang, Z. Liu, C. Wu, X. Zeng, J. Wen, Z. Wang, J. Chromatogr.
A 1216
(2009) 5504.
[126] M.I. Leong, S.D. Huang, J. Chromatogr. A 1211 (2008) 8.
[127] H. Xu, Z. Ding, L. Lv, D. Song, Y.Q. Feng, Anal. Chim. Acta 636 (2009)
28.
[128] M. Rezaee, Y. Yamini, A. Khanchi, M. Faraji, A. Saleh, J. Hazard. Mater.,
submitted
for publication.
[129] M. Rezaee, Y. Yamini, M. Moradi, A. Saleh, M. Faraji, unsubmitted results.
55

MİKRO EKSTRAKSİYONDAKİ YENİ GELİŞMELER

Transkript

Benzer belgeler

YEŞİL ÇAY EFERVESAN (SUDA ERİYEN)

VesStabil ABN Cons

Gelişmiş Ekstraksiyon Teknikleri I