Bildiri özetlerini görmek için tıklayınız.

Transkript

T.C.
ESKĠġEHĠR OSMANGAZĠ ÜNĠVERSĠTESĠ
MÜHENDĠSLĠK MĠMARLIK FAKÜLTESĠ
ENDÜSTRĠ MÜHENDĠSLĠĞĠ BÖLÜMÜ
17.ULUSAL ERGONOMĠ KONGRESĠ
“DeğiĢen Türkiye ve Ergonomi”
14-16 EKĠM 2011
BĠLDĠRĠ ÖZETLERĠ
EDĠTÖRLER
Prof.Dr. Emin KAHYA
ArĢ.Gr. Yeliz BURUK
17.Ulusal Ergonomi Kongresi 14-16 Ekim 2011 ESKĠġEHĠR
i
ONUR KURULU
Prof.Dr. Hasan GÖNEN
Prof.Dr. A. Fahri ÖZOK
Prof.Dr. Canan ÇĠLĠNGĠR
Prof.Dr. Sevgi ġENSÖZ
EskiĢehir Osmangazi Üniv. Rektörü
Türk Ergonomi Derneği BĢk.
Öğretim Üyesi (ODTÜ)
EskiĢehir Osmangazi Üniv. MMF
Dekanı
DÜZENLEME KURULU
Prof.Dr. Doğan EROL
Prof.Dr. Serpil AYTAÇ
Prof.Dr. Mustafa KURT
Prof.Dr. Emin KAHYA
Prof.Dr. A.Sermet ANAGÜN
Doç.Dr. Nil ARAS
Yrd.Doç.Dr. Ġnci SARIÇĠÇEK
Yrd.Doç.Dr. Berna ULUTAġ
EskiĢehir Osmangazi Üniversitesi
Uludağ Üniversitesi
Gazi Üniversitesi
Anadolu Üniversitesi
YÜRÜTME KURULU
Prof.Dr. Emin KAHYA
Yrd.Doç.Dr. Ġnci SARIÇĠÇEK
Yrd.Doç.Dr. Berna ULUTAġ
ArĢ.Gr. N. Fırat ÖZKAN
ArĢ.Gr. F.Burçin ÖZSOYDAN
ArĢ.Gr. Yeliz BURUK
Kongre BaĢkanı
Üye
Üye
Kongre Sekreteri
Üye
Üye
Üye
ii
BĠLĠM KURULU
Prof. Dr. A.Ġhsan ACAR
Ankara Üniversitesi
Prof. Dr. Alaettin SABANCI
Çukurova Üniversitesi
Prof. Dr. Behice DURGUN
Çukurova Üniversitesi
Prof. Dr. Gülseren KURUMER
Dokuz Eylül Üniversitesi
Prof. Dr. Tunç DEMĠRBĠLEK
Dokuz Eylül Üniversitesi
Prof. Dr. Fazilet N. ALAYUNT
Ege Üniversitesi
Prof.Dr. Emin KAHYA
Prof. Dr. Mustafa KURT
Gazi Üniversitesi
Prof. Fatma ÖZTÜRK
Gazi Üniversitesi
Prof. Dr. Hasan EFE
Gazi Üniversitesi
Prof. Dr. Ahmet Fahri ÖZOK
Ġstanbul Kültür Üniversitesi
Prof. Dr. Emel ÖZCAN
Ġstanbul Üniversitesi
Prof. Dr. Fethi ÇALIġIR
Ġstanbul Teknik Üniversitesi
Prof. Dr. Hulusi ACAR
Karadeniz Teknik Üniversitesi
Prof. Dr. CoĢkun ÖZKAN
Kocaeli Üniversitesi
Prof. Dr. Yasemin C. ERENSAL
Marmara Üniversitesi
Prof. Dr. Canan ÇĠLĠNGĠR
O. D. T. Ü.
Prof. Dr. Velittin KALINKARA
Pamukkale Üniversitesi
Prof. Dr. Ahmet PEKER
Selçuk Üniversitesi
Prof. Dr. Serpil AYTAÇ
Prof. Dr. Fatih C. BABALIK
Doç.Dr. Nil ARAS
Anadolu Üniversitesi
Doç. Dr. Ergün ERASLAN
BaĢkent Üniversitesi
Doç. Dr. Mahmut EKġĠOĞLU
Boğaziçi Üniversitesi
Doç.Dr. Mithat ZEYDAN
Erciyes Üniversitesi
Doç.Dr. Metin DAĞDEVĠREN
Gazi Üniversitesi
Doç. Dr. ġule ÇĠVĠTÇĠ
Gazi Üniversitesi
Doç.Dr. Mehmet UÇAR
Kocaeli Üniversitesi
Yrd.Doç. Dr. Serap SEÇKĠNER
Gaziantep Üniversitesi
Yrd.Doç.Dr. Suat KASAP
Hacettepe Üniversitesi
Yrd. Doç. Dr. Osman ENGÜR
Ġstanbul Üniversitesi
Yrd.Doç. Dr. Nurgül KILINÇ
Selçuk Üniversitesi
Öğr.Gr. Özlem KAYA
Hitit Üniversitesi
iii
ÖNSÖZ
Kuramsal düzeydeki bilimsel çalıĢmalar ile insan meraklarının artması
sonucu geliĢen ve kısaca teknoloji diye adlandırabileceğimiz süreçler, insan
yaĢantısını umulmadık boyutlarda etkilemeğe baĢlamıĢtır. Örneğin, iletiĢim
ve biliĢim teknolojileri yardımı ile dünyanın bir yöresindekiler; diğer
yöresindekilerin yaptıklarından veya yapamadıklarından haberli olabildikleri
için sonuçlardan etkilenmektedir. Dünyamızda yaĢam kalitesindeki artıĢlar
sonucu uzama eğilimine giren insan ömrü, artan genç nüfus vb nedenlerle,
insanların mevcut dünya kaynaklarını verimli kullanmaları gerektiğini
tartıĢılamaz konulardan birisi durumuna getirmiĢtir. Verimlilik ilkeleri içinde
sağlık ve huzur ile çalıĢabilen insan sayısını artırabilmek için de insana
doğal hakkı olan değeri vermek gerekmektedir. ĠĢte tam bu noktada
disiplinler arası bilim olan ERGONOMĠ‟nin önemi, iĢçi, iĢveren
kesimlerince kavranmıĢtır. Ġnsan doğasına uyan iĢ sistemi tasarlamak için
ergonomi biliminin sunduğu olanakların herkes tarafından uygulanması
beklenmektedir.
Ergonomi Kongrelerinin bir yandan gelenekselliğinin sürdürülmesi, öte
yandan amaçladığı farkına varmalar ve yararlar sürekli tarzda devam
edebilsin diye; 17.Ulusal Ergonomi Kongresi de düzenlenmiĢtir. Kongre
ana temasını’’DeğiĢen Türkiye ve Ergonomi’’ baĢlığında belirlemekle; özel
yaĢantımızın ve iĢ yaĢantımızın dinamizmine vurgu yapılmak istenmiĢtir.
Kongreler, araĢtırma, bilgi ve ilgi paylaĢımı ile nerede olunduğunu görmeğe
fırsat sunan birliktelikler olduğu için önemsenmelidir.
17.Ulusal Ergonomi Kongresi, 14-16 Ekim 2011 tarihlerinde, Türk
Ergonomi Derneği ile EskiĢehir Osmangazi Üniversitesi Müh. Mim.
Fak. Endüstri Mühendisliği Bölümü’nün ortaklaĢa organizasyonu
gerçekleĢtirilmiĢtir. Son 5 yıl içinde Ergonomi Kongrelerinde bildirisi olan
meslekdaĢlarımıza, Türkiye‟de Ergonomi ile yakın ilgisi olduğu düĢünülen
tüm bölümlere ve ürün tasarımı ile ilgili iĢletmelere kongre hakkında
bilgilendirme mesajı, broĢür ve afiĢ gönderilerek; kongremiz etkin bir
Ģekilde tanıtılmak istenmiĢtir.
Kongreye 117 bildiri özeti gönderilmiĢ olup; her bildiri özeti, farklı
üniversitelerden iki akademisyen Bilim Kurulu üyeleri tarafından
incelendiğinde; bildirilerin 108‟i sözlü sunuma, 9‟u ise poster sunuma değer
görülmüĢtür. Kongreye kayıt yaptırarak bildiri sunacak yazarlar esas
alındığında, 7‟si poster olmak üzere 105 bildiri, 5 muhtelif iĢletmelerden
uygulama çalıĢmaları ve bir resim sergisi, her oturumda 4 salonda olmak
üzere 8 oturumda planlanmıĢtır. Kongreye katılım isteğinin, geçmiĢ
dönemlerde gerçekleĢen kongrelerden fark edilir miktarda fazla olması,
iv
ergonomi disiplinden beklenen yararların ve farkındalığın artacağı umudunu
güçlendirmektedir.
Bu kongrede, geleneksel sunum ve panelin yanı sıra; çalıĢtaylar ile maddi
ödüllü öğrenci proje yarıĢması da planlanmıĢ; ancak yeterli katılım
olamadığı için her iki etkinlik de gerçekleĢtirilememiĢtir.
Kongre düzenleme kurulu üyelerinin, EskiĢehir Osmangazi Üniversitesi yanı
sıra Anadolu Üniversitesi (EskiĢehir), Gazi Üniversitesi (Ankara) ve Uludağ
Üniversitesi (Bursa)‟nden ilgili bölümlerinin öğretim üyelerinden
belirlenmiĢ olmasıyla; farklı görüĢ, disiplin, alıĢkanlık ve dinamizmlerden
yararlanılmak istenmiĢtir. Ayrıca, bu kongrede mümkün olabildiğince
uygulamadaki insanlarla, akademisyenlerin, araĢtırmacıların bilgi ve
deneyim paylaĢımına uygun ortam hazırlanmak istenmiĢtir.
17. Ulusal Ergonomi Kongresi‟ne destek veren üniversitemiz üst
yönetimine, idari-teknik ve akademik birimlerine, bildiri özeti gönderenlere,
bildiri özetlerini değerlendiren Bilim Kurulu üyelerine, kongrede hizmet
eden bölümümüz Endüstri Mühendisliği Öğrenci Topluluğu öğrencilerine,
kongre salonu görevlilerine, kongremizi maddi ve manevi destek veren,
baĢta ana sponsorlar Tupperware A.ġ. ve Ford-Otosan A.ġ. Ġnönü Tesisleri
ile kongremizi destekleyen; T.C. EskiĢehir Valiliği, EskiĢehir BüyükĢehir
Belediye BaĢkanlığı, MMO EskiĢehir ġb., EskiĢehir Sanayi Odası, Eti
Holding A.ġ., Hisarlar Holding A.ġ., Güral Porselen A.ġ., Hatemoğlu A.ġ.,
Sarev A.ġ., Peyman A.ġ., Kurukahveci Mehmet Efendi, Eker Süt Ürünleri
A.ġ. yetkililerine en içten teĢekkürlerimizi sunarız.
Kongrenin beklenen yararı sağlaması dilekleriyle, sağlıklı ve baĢarılı kalınız.
Prof. Dr. Doğan EROL
Düzenleme Kurulu BaĢkanı
v
ĠÇĠNDEKĠLER
Sayfa
ANTROPOMETRĠK TASARIM
1
Yüksek Öğretim Öğrencileri Ġçin Ergonomik Sıra Ve Masa Tasarımı
2
Emin KAHYA, Emre GÜLSEREN, Eda GELEN, Sabiha AYDIN
Muğla Üniversitesi
Belirlenmesi
Öğrencilerinin
Antropometrik
Ölçülerinin
3
Kullanılarak
4
Mobilya Üretim ĠĢçilerinin Antropometrik Verilerine Göre Tezgah
Yüksekliklerinin Belirlenmesi (Alan ÇalıĢması)
5
Ertan ÖZEN, Hasan EFE, Ali KASAL, Nadir YILDIRIM
El Antropometrisinin Görüntü
Belirlenmesinde Paralaks Hataları
Analiz
Yöntemi
Abdullah BEYAZ, Ramazan ÖZTÜRK, Ali Ġhsan ACAR
Taner TAġDEMĠR, Kemal ÜÇÜNCÜ, Yasin BALABAN, Aytaç AYDIN
BĠLĠġSEL ERGONOMĠ
6
Web Sitesi Tasarımında BiliĢsel Ergonominin Önemi
7
Banu AKGÜN, Emre Özgür BULDUK
Bir Fakülte Personelinin Zihinsel ĠĢyükünün Bulanık Ve HiyerarĢik
Değerlendirilmesi
8
Ergün ERASLAN, Elif ĠSMAĠLOĞLU
Bankamatik Sistemlerinde
Kullanılabilirlilik
Ergonomik
Arayüz
Tasarımı
Ve
9
Yolcu Uçaklarının Kokpitlerinde Ergonomik Faktörlerin Uçak Kazaları
Açısından Ġncelenmesi
10
Gizem AKALP, Ebru YENĠMAN, Utku AYTAÇ
Erdener ÖZÇETĠN, Mümtaz S. ERDEM
Uzaktan Öğrenimde Ergonomi
11
Ebru YENĠMAN, Gizem AKALP
vi
Sayfa
Cep Telefonlarından Ġnternete EriĢimin Ergonomik Açıdan Ġncelenmesi
12
Berna ULUTAġ, Fırat ÖZKAN
ESOGU EM Bölüm
Değerlendirilmesi
Web
Sitesinin
Ergonomik
Açıdan
13
Fırat ÖZKAN, Berna ULUTAġ
Pilot ĠĢyükü Ġle Pilot Hatalarının ĠliĢkisinin Ġncelenmesi
14
Ebru YAZGAN, M.Önder ÖZLER, Asuman ÖZGER
Havacılıkta Ġnsan Hatası Ve Kazalar Ġle Ġlgili AraĢtırma ÇalıĢmaları
15
Ebru YAZGAN, Doğan EROL
Havacılıkta Ġnsan Kaynaklı Bakım-Onarım Arızaları
16
Asuman ÖZGER, Ebru YAZGAN
Gri ĠliĢkisel Analiz Ve Gri Çoklu Karar Verme Yöntemleri Ġle E-Haber
Web Sitelerinin Değerlendirilmesi
17
Elif Kılıç DELĠCE, Salih ZEGEREK
ÇALIġMA HAYATININ KALĠTESĠ VE ERGONOMĠ
18
AraĢtırma Görevlileri Üzerinde Stres OluĢturan Örgütsel Faktörler
(KTÜ Örneği)
19
Kemal ÜÇÜNCÜ, Taner TAġDEMĠR, Aytaç AYDIN, IĢıl AKYÜZ
Mobilya Ġmalatı Yapan Küçük Ve Orta Ölçekli ĠĢletmelerde ÇalıĢma
Ergonomisinin AraĢtırılması
20
Onur ÜLKER
BaĢarılı Sürdürülebilir Ġnovasyon Ve ÇalıĢan Memnuniyetine Etkisi
21
Hüsamettin BAYRAM, Ramazan ġAHĠN, Mustafa KURT
Madencilik Sektörü Yöneticilerinin ĠĢ Stresine ĠliĢkin Bir ÇalıĢma
- Bir Maden ĠĢletmesi Uygulaması-
22
Cemile GÜRÇAY ÇETĠN, Mehmet ÖZGAN
Esenboğa Meydan Kontrol Kulesi‟nde Stres Faktörlerinin Topsis
Yöntemi Ġle Değerlendirilmesi
23
Nevra YAMAN, Ediz ATMACA
vii
Sayfa
Otomotiv Sektöründe ÇalıĢan ĠĢgörenlerin ĠĢ Kıyafetlerine ĠliĢkin
Memnuniyet Durumlarının Belirlenmesi
24
Saliha AĞAÇ, Saliha ÖZELMAS KAHYA, Nalan GÜRġAHBAZ,
Meyrem ARGA ġAHĠNOĞLU
ÇalıĢanların Performansını Olumsuz Etkileyen Faktörler
25
E. Sertaç ARI, Hediye KIRLI, Mümine KAYA
Üretim Teknolojilerinin ĠĢgören Açısından Değerlendirilmesi (Hazır
Giyim Sektörü-Çorum Ġli Örneği)
26
Özlem KAYA, Fatih ÖZÇALIK
Sporda Ergonomi
27
Mahmut EKġĠOĞLU
ÇalıĢma YaĢamının Kalitesi Üzerinde Etkili Bir Araç: Kalite
Çemberleri
28
Özay Umut TÜRKAN
Vardiyalı ÇalıĢma Çizelgelerinin HemĢireler Ġçin Değerlendirilmesi
29
Berna ULUTAġ, Havva ÇANKAYA
EĞĠTĠM ERGONOMĠSĠ
30
Ergonomi Dersi Alan Ve Almayan Öğrencilerin Ergonomi Algı
Durumları
31
Emre Özgür BULDUK, Tufan SÜREN, Sıdıka BULDUK
Üniversite Öğrencilerinin Dizüstü Bilgisayar Kullanım Durumlarının
Ergonomik Açıdan Ġncelenmesi
32
Fatma ARPACI, ġadan TOKYÜREK
Kullanıcı Merkezli Tasarım Eğitimi: Ergonomi Dersi Örneği
33
Burçak ALTAY
Ġlköğretim Dersliklerinde Renk Ergonomisi: Trabzon Örneği
34
Muteber ERBAY, Tülay ZORLU
Ġlköğretim Dersliklerinde Ergonomik Açıdan Bir Değerlendirme:
Trabzon Örneği
35
Tülay ZORLU, Muteber ERBAY
viii
Sayfa
ENGELLĠLER VE YAġLILAR AÇISINDAN ERGONOMĠ
36
Huzurevlerinde Fiziksel Çevrenin YaĢlı Ve Engellilere Uygunluğu
37
Hamza ÇINAR, Abdurrauf TUNCER, Ali Rıza ARSLAN
YaĢlılık Ve YaĢlıların Hayatını KolaylaĢtırabilecek DıĢ Mekan
Tasarımları
38
Suat KASAP
Görme Engellilerin Giysi Satın Alırken KarĢılaĢtıkları Sorunlar
39
Sevim AYDĠNÇ BÖLAT, Hatice YÜKSEL
Sağlık Hizmetlerinde Engellilere Yönelik Ergonomi YaklaĢımı
40
Z.Figen ANTMEN, S.Noyan OĞULATA, Emre DAĞAġAN
Bir Üniversite YerleĢkesinin Engelli Dostluğu Düzeyinin Tespiti
41
AĢkıner GÜNGÖR, Ozan ÇAPRAZ, M. UlaĢ KOYUNCUOĞLU
YaĢlanma, Ev Güvenliği Ve Ergonomi
42
Velittin KALINKARA
Ampute Futbol Oyuncularının Vücut Özelliklerine Uygun Spor Giysisi
Tasarım Uygulamaları
43
Emine UTKUN, Ziynet ÖNDOĞAN, Serkan ÇINARLI
Engelli ÇalıĢanlara Yönelik Algılanan Tutumların ĠĢ Tatmini Üzerine
Etkisi
44
Nuran BAYRAM, Metin TEKCAN, Serpil AYTAÇ
FĠZĠKSEL ERGONOMĠ
45
Bir Gürültü Kaynağının Çevreye Etkisinin Monte Carlo Yöntemi Ġle
Ġncelenmesi
46
R. Aykut ARAPOĞLU, Semih ERGĠN
Ġntegral Hesap Kullanılarak Sürekli Bir Gürültü Kaynağının Çevreye
Etkisinin Ġncelenmesi
47
Semih ERGĠN, R. Aykut ARAPOĞLU
ix
Sayfa
Sinir Sisteminin Fonksiyonel Anatomisi Ve Ergonomi
48
Behice DURGUN
Farklı Fakültelerdeki Öğrencilerin Görme Yeteneklerinin Ölçülmesi Ve
Sonuçların Veri Madenciliği Ġle Değerlendirilmesi
49
Serap ULUSAM SEÇKĠNER, Yunus EROĞLU, Nevcihan TORAMAN
Ses Dağıtıcı Elemanların Sesin Nesnel Parametreleri Üzerindeki
Etkisinin Sultanbeyli Kültür Merkezi Çok Amaçlı Salon Örneğinde
AraĢtırılması
50
Mustafa KAVRAZ
Radon Gazının Kömür Ocağında ÇalıĢan ĠĢçiler Üzerindeki Etkisi
51
Sefa UZBEY, Eyüp TEL, Nesli ALBAYRAK
Ergonomik Açıdan Gürültü Problemi Ve Tekstil Sektöründe Analizi
52
Emre ÖZEL, Mustafa TÜRENGÜL
Ġġ GÜVENLĠĞĠ
53
ĠĢçi Sağlığı Ve ĠĢ Güvenliği Kavramının ĠĢçi, ĠĢletme Ve Ülke
Ekonomisi Üzerindeki Etkilerinin Değerlendirilmesi
54
Özay Umut TÜRKAN
Motorlu Testere Operatörlerinin
Düzeylerinin Belirlenmesi
ĠĢ
Güvenliğine
ĠliĢkin
Bilgi
55
Muvaffak Osman ENGÜR
Tarımda Kullanılan Ġlaçlama Makinalarında ĠĢ Güvenliği
56
Hakan VELĠOĞLU, Okray OREL, Ali Ġhsan ACAR, Ramazan ÖZTÜRK
Boru Endüstrisinde Bir ĠĢ Sağlığı Ve Güvenliği Analizi: Doğrama ĠĢi
57
Mahmut EKġĠOĞLU, E. ÖZCAN, M. BAHÇECĠOĞLU, F. KÜÇÜKER,
A. ÜNLÜ, Ali ĠġERĠ
Bir Mobilya Fabrikasında ÇalıĢanların Makinalara Yatay Ve Dikey
ġekilde Parça TaĢımasından Dolayı Kaynaklanan Zorlanmaların
Engellenmesi Ve ÇalıĢma Verimliliğini Arttırıcı Yöntem Seçimi
58
Onur ÜLKER, Haldun Ender ERDEM
x
Sayfa
ĠĢ Sağlığı Ve Güvenliğinde Risk Değerlendirme Ġçin Alternatif Bir
Yöntem Önerisi
59
Gökhan ÖZÇELĠK, Metin DAĞDEVĠREN, Mustafa KURT
Ormancılık Faaliyetlerinde Risk Değerlendirmesi
60
Saliha ÜNVER, H.Hulusi ACAR
Hayvancılık Sektöründe ĠĢ Güvenliği Ve Muhtemel Risklerin
Değerlendirilmesi
61
Erdal ÖZ, Fazilet N. ALAYUNT
Elektrik Üretim Tesislerinde Meydana Gelen ĠĢ Kazalarının Analizi
62
Mustafa KURT, Hüseyin CEYLAN
Havacılık Kazalarında UçuĢ Ekibi Faktörünün Analizi Ve Yeni Bir
Model Önerisi
63
Emel KIZILKAYA AYDOĞAN, Cevriye GENCER, Ertuğrul ALTUN
Hazır Giyim Üretiminde ĠĢ Kazaları Risk Faktörlerinin ÇalıĢan
GörüĢlerine Göre Değerlendirilmesi: Örnek Bir Uygulama
64
Nurgül KILINÇ, Ayçin TAġOLUK
Tarım Arabaları Ġle ÇalıĢmada Kaza Analizleri
65
Mesut GÖLBAġI, Okray OREL, Ali Ġhsan ACAR, Ramazan ÖZTÜRK
The Impact Of Laptop And Desktop Computer Workstatıons On
Human Productıvıty
66
Orhan KORHAN, Amir Hossein Habibi ONSORODI
Çay TaĢıyan Kadınlarda
Değerlendirilmesi
Kas
Ġskelet
Sistemi
Maruziyetinin
67
Kas-Ġskelet
68
Birsen ÇELĠK
Bağcılıkta Terbiye Sistemlerinden Kaynaklanan
Rahatsızlıkları Ve Ergonomik Düzenlemeler
Elif Ceren KALINKARA, Velittin KALINKARA
xi
Sayfa
Montaj ĠĢçilerinde Görülen Fiziksel Rahatsızlıklar Ve Risk Faktörleri
Üzerine Bir Literatür AraĢtırması
69
Banu GÜNER, Servet HASGÜL
HemĢirelerde Diz Ağrısı, ÇalıĢma Postürü ve Fiziksel ĠĢ Yükü
Arasındaki ĠliĢkiler
70
R.Nesrin DEMĠRTAġ, Özge BOLLUK
Ġmalat Sektöründe KarĢılaĢılan Kas Ve Ġskelet Sistemi Hastalıkları:
Literatür AraĢtırması, Gelinen Nokta
71
Yeliz BURUK, Gülcan GOCUKLU
Tarım Makinaları Ġmalatı Yapan Bir ĠĢletmede ÇalıĢma DuruĢlarının
Analizi
72
Ali Yavuz ġEFLEK, Kazım ÇARMAN
Owas Metodu Ġle ÇalıĢma DuruĢlarının Ġncelenmesi Etiket Ve
Matbaacılık Sektöründe Bir Uygulama
73
Umut H. ĠNAN, Alper A. YILDIRIM, Cenk KARACĠN, Cansu YILMAZ
Bilgisayar Kullanıcılarında ĠĢe Bağlı Üst Ekstremite Kas Ġskelet
Hastalıklarının Prevalansı Ve Risk Etkenleri
74
Emel ÖZCAN, Sina ESMAEILZADEH, IĢık ÖZCAN, Tuğba BAYSAK
Bilgisayar Kullananlarda ÇalıĢma Ortamının Ergonomisi Ve Kas
Ġskelet Sistemi Ağrısı
75
R.Nesrin DEMĠRTAġ, Özge BOLLUK
Ġġ ÖLÇÜMÜ VE PERFORMANS DEĞERLENDĠRMESĠ
76
Çok Nitelikli Personeller Ġçin Performansa Dayalı Bir Atama Modeli
Ve Uygulaması
77
Sema ÖZÇELĠK, Metin DAĞDEVĠREN
Bir ĠnĢaat Firmasında Saha ÇalıĢanlarının Performans Değerlendirmesi
78
Hediye KIRLI, E. Sertaç ARI, Mümine KAYA
ĠĢ Ölçümünde Standart Veri Sistemlerinin Kullanılmasına Yönelik Bir
Endüstri Uygulaması
79
Burcu YILMAZ, Metin DAĞDEVĠREN, Mustafa KURT
xii
Sayfa
Farklı Niteliklere Sahip ĠĢçiler Ġçin Montaj Hattı Dengelemesinde
Ergonomik YaklaĢım
80
Banu GÜNER, Servet HASGÜL
MEKANIN ERGONOMĠK TASARIMI
81
Ergonomik Islak Mekanlar: Herkes Ġçin TasarlanmıĢ Banyolarda Dikkat
Edilmesi Gereken Tasarım Faktörleri
82
Yasemin AFACAN
Muğla‟daki Ġnternet EriĢim Salonlarının Ergonomik Kriterler Açısından
Ġncelenmesi
83
Ali KASAL, Mehmet ACAR, Hasan EFE, Selçuk DEMĠRCĠ
Bodrum, Fethiye Ve Marmaris‟te Bulunan Eğlence Mekanlarının
Tasarım Kriterleri Açısından Ġncelenmesi
84
Mehmet YÜKSEL, Ali KASAL, Mehmet YENĠOCAK
Tasarım Stüdyolarının Ergonomik Olarak Ġncelenmesi Ve Öğrenci
BaĢarısına Etkisi
85
Hamza ÇINAR, Ali Rıza ARSLAN
Kent Ergonomisinde Peyzaj Elemanlarının Rolü; Ġzmir Örneği
86
Aslı GÜNEġ, Handan ÇAKAR, Özlem AKAT
Farklı Renklerle Tasarlanan Bir YaĢama Mekanının Ġnsanlar Üzerindeki
Psikolojik Etkileri
87
Selçuk DEMĠRCĠ, Ali KASAL, Sezil ALĠYAZICIOĞLU, Mehmet ACAR
Mimarlık Ve Ergonomi: Osmanlı Konut Örneklemi
88
Ramiz ABDÜLRAHĠMOV, Serpil BAġLILAR ALTUN
Ergonomik Açıdan ÇalıĢma Yeri Düzenlemesi: Ġmalat Sektöründe Bir
Uygulama
89
Gülcan GOCUKLU, Yeliz BURUK
PSĠKOLOJĠ VE ERGONOMĠ
90
Duygusal Ergonomi Ve Yönetsel Boyutuyla Ġnsan Performansına Etkisi
Serpil AYTAÇ
91
xiii
Sayfa
Duygusal Emeğin ĠĢ Tatmini Ve Tükenme Düzeyi Üzerine Etkisi
92
Salih DURSUN, Nuran BAYRAM, Serpil AYTAÇ
Afyon Tekstil ĠĢletmelerinde ÇalıĢan ĠĢçilerin Ergonomik Ve Psikolojik
Açıdan Verimlilik Ve Motivasyonunu Etkileyen Etmenler
93
Emine ESĠRGENLER, Burcu BAġARAN
Hizmet Kalitesi Algısının OluĢmasında Sağlık ÇalıĢanlarının ĠĢ
DavranıĢlarının Etkisi
94
Cemile GÜRÇAY ÇETĠN, Sultan KIRDAĞLI
Algılanan Eksik Yüklenmenin ĠĢ Kaynaklı Sıkıntı Ve Stres Ġle ĠliĢkisi
95
Mustafa YaĢar TINAR, BarıĢ SEÇER
Üretimde ĠĢ Monotonluğu Sorunu Ve Çözüm Yolları
96
Özay Umut TÜRKAN
ĠĢ Kaynaklı Sıkıntının ĠĢ Ve YaĢam Doyumuna Etkisi
97
H. ġebnem SEÇER
ÇalıĢanın ĠĢte Var Olamaması Üzerinde Öznel Ġyilik Halinin Etkisi
98
Mehmet Töre YILDIRIM, Deniz TAġKAN ve Tunç DEMĠRBĠLEK
TARIM VE ORMANCILIK SEKTÖRÜNDE ERGONOMĠ
99
Ormancılıkta KiĢisel Koruyucu Elbiselerin Ve Ekipman Kullanım
Durumları Ġle Meslek Kazası Geçirme Durumlarının Değerlendirilmesi
100
Korhan ENEZ, Hulusi ACAR, Murat TOPBAġ, Burak ARICAK
Bartın - Kumluca Yöresi Ormancılık Üretim ĠĢlerinde Fizyolojik
ĠĢyükünün Ġncelenmesi
101
Kenan MELEMEZ, Metin TUNAY, Tuna EMĠR
Bir Tarım Traktörünün Makina Emniyet Yönetmeliği Açısından
Değerlendirmesi
102
Hakan VELĠOĞLU, Okray OREL, Hasan SĠLLELĠ, Ali Ġhsan ACAR,
Ramazan ÖZTÜRK
xiv
Sayfa
Antalya Yöresinde Tarımsal Ürün ĠĢleyen KuruluĢlarda Ergonomik
Sorunlar
103
Nahide Anıl KARAKĠTAPOĞLU, Fazilet N. ALAYUNT
TEKSTĠL SEKTÖRÜNDE ERGONOMĠ
104
60 YaĢ Ve Üzerinde Olan Kadınların Sütyen Alırken Ve Kullanırken
YaĢadıkları Sorunlar
105
Halime ARSLAN, Neslihan ÇAMURDAN
Obez Bayanların Göğüs Çevresi Ölçüsüne Göre Diğer Antropometrik
Ölçülerin Dağılımlarının Ġncelenmesi
106
Nurgül KILINÇ, Fatma GÜRSOY, Tuğba AYSEL
Genç Büyük Beden Tüketicisi Bayanların Pantolonda KarĢılaĢtıkları
Model Kaynaklı Sorunların Ġncelenmesi
107
Songül KURU, Gamze BERKER ÖZDEMĠR
Büyük Beden Kadın Tüketicilerin Sütyen Kullanımında KarĢılaĢtıkları
Sorunlar
108
Tuba VURAL, Duygu ÇOLAK
Sanal Mağazalardan (Web Sitelerinden) Satın Alınan Hazır Giyim
Ürünlerinde Giysi-Vücut Uyumuna Yönelik Problemlerin Ġncelenmesi
109
Birsen ÇĠLEROĞLU, Figen ÖZEREN, Hülya YILDIZ
Hazır Giyim Ürünlerinde Kadınların Alt- Üst
Farklılıklarından Doğan Uyumsuzlukların Belirlenmesi
Beden
Ölçü
110
Fatma ÖZTÜRK, Esra OK
Giysi Konforu Konusunda Türkiye‟deki GeliĢmeler
111
Tuba VURAL, Ömür UÇAR, Esen ÇORUH
ÜRÜN TASARIMI VE ERGONOMĠ
112
Farklı Kalıp Sistemleri Ġle Hazırlanan Etek Kalıplarının Ġncelenmesi
113
ġule ÇĠVĠTCĠ, Huriye YILDIRIM, Hülya YILDIZ, Hacer ÖLÇER
xv
Sayfa
EskiĢehir Kent Merkezindeki DıĢ Mekan Fıtness Spor Aletlerinin,
Kullanıcılarının Antropometrik Ölçüleriyle Uyumunun KarĢılaĢtırılması
Ve Bir Tasarım Önerisi GeliĢtirilmesi
114
N. Aslı KAYA, Önder ERKARSLAN
Arkadan Devirmeli Damperli Araçların Ġki Eksen Eğim Açılarının
Ölçülerek Sürücüye Kullanım Kolaylığının Sağlanması
115
Serkan DĠġLĠTAġ, Hilmi YANMAZ, Mehmet Akif BÜLBÜL
Tenis Kıyafetlerinin Ergonomik Açıdan Ġncelenmesi
116
Miyase ÇAĞDAġ, Zeynep KAYA
ÇEġĠTLĠ SEKTÖRLERDEN UYGULAMALAR
117
Robert Bosch Bursa'da Ergonomi YaklaĢımı Ve Stratejisi
118
Hikmet GÖRGÜLÜ
Ergonomi Uygulamaları Ve ĠyileĢtirmeler
119
Yıldıray KAYA
Ofis Ergonomisi
120
Metin TEKCAN
Ford Otosan Otomotiv A.ġ Ergonomi YaklaĢımları
121
Mesut BĠRĠCĠK, Aslı GÜVEN
Ġnsan - Makina Sistemlerinin Değerlendirilmesinde Bulanık Modelleme
Ve Otomotiv Sektöründe Bir Uygulama
122
Ahmet Fahri ÖZOK, Emre MERCAN
Marshall Katılımcı Ergonomi Uygulama ÇalıĢmaları
123
Erdoğan ġENOL, Ahmet Fahri ÖZOK
ERGO-SANAT
124
ERGO-SANAT III
Öğr.Gr. Mürvet KEYĠK
125
xvi
ANTROPOMETRĠK
TASARIM
1
YÜKSEK ÖĞRETĠM ÖĞRENCĠLERĠ ĠÇĠN ERGONOMĠK
SIRA VE MASA TASARIMI
Emin KAHYA1 , Emre GÜLSEREN2 , Eda GELEN2 , Sabiha AYDIN2
Prof. Dr., EskiĢehir Osmangazi Üniversitesi Müh. Mim. Fak. MeĢelik
YerleĢkesi Endüstri Mühendisliği Bölümü 26480 EskiĢehir
2
Endüstri Müh., EskiĢehir Osmangazi Üniversitesi Müh. Mim. Fak. MeĢelik
YerleĢkesi Endüstri Mühendisliği Bölümü 26480 EskiĢehir
1
KiĢilerin sosyal, kültürel, ekonomik ve psikolojik isteklerini karĢılarken
kullandıkları araç, gereç ve donanımların, insan vücudunun statik beden
ölçülerine uygun olarak tasarlanması en uygun ve maksimum düzeyde fayda
sağlamaktadır. Bu durum zamanının birçoğunu masa ve sıralarda geçiren
okul öğrencileri için büyük önem arz etmektedir.
Bu çalıĢmada EskiĢehir Osmangazi Üniversitesi Mühendislik-Mimarlık
Fakültesi öğrencilerinin, tasarlanan ölçüm aletiyle, kıç-baldır mesafesi, kıç
diz mesafesi, baldır (diz altı) yüksekliği, diz yüksekliği, omuz kasları arası
mesafe, kalça geniĢliği, omuz yüksekliği, eriĢim mesafesi ve dirsek
yüksekliği ölçümleri alınarak, 68‟i kız, 139‟u erkek öğrenci olmak üzere
toplamda 207 öğrenciden elde edilen verilere göre, Mühendislik-Mimarlık
Fakültesi öğrencilerinin kullandığı masa ve sıraların uygunluğu
araĢtırılmıĢtır.
Alınan 207 ölçümün analizi sonucunda mevcut ikili masa ve sıraların,
kolçaklı sandalyelerin ve amfilerde kullanılan masa ve sıraların öğrencilere
uygunluğu araĢtırılıp, ergonomik ölçülere uygun olduğu tespit edilen masa
ve sıra ebatları çalıĢmada sunulmuĢtur.
Anahtar Kelimeler : Antropometrik ölçümler, Eğitim Ergonomisi, Masa ve
Sıra Tasarımı
2
MUĞLA ÜNĠVERSĠTESĠ ÖĞRENCĠLERĠNĠN
ANTROPOMETRĠK ÖLÇÜLERĠNĠN BELĠRLENMESĠ
Ertan ÖZEN1, Hasan EFE2, Ali KASAL3, Nadir YILDIRIM4
Yrd. Doç.Dr., Muğla Üniversitesi Teknoloji Fakültesi AğaçiĢleri Endüstri
Mühendisliği Bölümü, Kötekli/MUĞLA
2
Prof.Dr., Gazi Üniversitesi Teknik Eğitim Fakültesi Mobilya ve
Dekorasyon Eğitimi Bölümü, BeĢevler/ANKARA
3
Doç.Dr., Muğla Üniversitesi, Teknoloji Fakültesi AğaçiĢleri Endüstri
4
Öğr. Gör., Muğla Üniversitesi Teknoloji Fakültesi AğaçiĢleri Endüstri
1
Bu araĢtırma Türkiye‟de daha önceden geniĢ çaplı bir antropometrik
çalıĢmanın eksikliği hissedilerek yapılmıĢtır. Yapılan araĢtırmalarda
antropometri ile ilgili yapılan ölçümlerin yetersiz olduğu ve Türkiye‟de
kullanılan antropometrik ölçülerin Almanya‟da yapılan antropometrik
çalıĢmalardan alınarak üretim ve çalıĢmaların yapıldığı görülmüĢtür.
Bu çalıĢmada; Türkiye‟deki insanların ortalama ölçüleri bulunarak
çalıĢmalarda ve üretimlerde Türkiye‟ye uygun olan ortalama ölçüleri
belirlenmiĢtir. Bu amaçla, Muğla Üniversitesi‟nde öğrenim görmekte olan
100 bay ve 100 bayan öğrenci üzerinde ölçümler yapılmıĢtır. Öğrencilerin
ayakta, oturarak, dairesel, el, ayak ve derinlik ölçüleri alınarak, ayrı ayrı
tablolar oluĢturulmuĢtur. Böylece Türkiye‟deki insanların kapsamlı
antropometrik ölçülerinin araĢtırmasının yapılıp Türk insanlarının ortalama
ölçülerinin bulunup yapılan çalıĢmalarda kullanılmak üzere 60 ayrı insan
ölçüsünü belirlenerek bay ve bayan ortalama ölçüleri elde edilmiĢtir.
ÇalıĢma sonucunda, öğrencilerin ortalama, % 5 lik değer, ortanca, % 95 lik
değer, standart sapma ölçüleri bulunmuĢtur. Bu çalıĢma sayesinde
Türkiye‟deki insanların antropometrik ölçüleri, Türkiye‟deki çalıĢmalarda ve
endüstri kuruluĢlarında kullanılabileceği sonucuna varılmıĢtır.
Anahtar Kelimeler: Antropometri, Endüstriyel Ergonomi, Ġnsan ölçüleri
3
EL ANTROPOMETRĠSĠNĠN GÖRÜNTÜ ANALĠZ YÖNTEMĠ
KULLANILARAK BELĠRLENMESĠNDE PARALAKS
HATALARI
Abdullah BEYAZ 1, Ramazan ÖZTÜRK 2, Ali Ġhsan ACAR 2
1
AraĢ. Gör., Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi Tarım Makinaları Bölümü,
06130 Aydınlıkevler, Ankara/TÜRKĠYE
2
Prof. Dr., Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi Tarım Makinaları Bölümü,
06130 Aydınlıkevler, Ankara/TÜRKĠYE
En uygun tasarımlar antropometrik verilere bağlı olarak üretilebilmektedir.
Antropometrik verilerin ölçülebilmesi için uygulamada farklı yöntemlerden
yararlanılabilmektedir. Bu yöntemler arasında yer alan görüntü analiz
tekniği, hızlı ve kolay ölçüm yapabilmesinin yanı sıra elde edilen verilerin
saklanabilmesi ve karĢılaĢtırılabilir değerler üretmesi açısından da önem
taĢımaktadır.
Bu çalıĢmada el antropometrisi değerlerinin ölçülmesi amacıyla
geliĢtirilmiĢtir bir düzenek kullanılmıĢtır. Bu düzeneği kullanarak daha
güvenilir sonuçlara ulaĢabilmek için paralaks hatalarının elde edilmesi
teknik açıdan önem taĢımaktadır. Paralaks duruĢ analizlerinin
değerlendirilmesinde oluĢan önemli bir hata kaynağıdır. Paralaks hataları
objelerin görünümlerini etkiler. ÇalıĢan bir operatörün gözlemi sırasında,
operatörün sürekli bir hareket ve açı değiĢimi içinde olmasından dolayı
değiĢken olarak paralaks hatası durumu ortaya çıkmaktadır. Bazı
araĢtırmacılar paralaks hatasını gidermek için video kayıtları ve farklı açısal
değerlendirmeler denemiĢlerdir. AraĢtırma kapsamı içerisinde tarım alet ve
makinelerinin çalıĢtırılmasında operatörlerin ellerinin alabildiği bazı
pozisyonlar seçilerek antropometrik ölçümler yapılırken farklı açılardan
alınan görüntüler yaygın olarak kullanılan bir görüntü analiz programı
vasıtasıyla analiz edilmelerine bağlı olarak ölçüm sonuçlarının
değerlendirilmesi ile paralaks hataları ortaya konmuĢtur.
Anahtar Kelimeler: Görüntü Analizi, El antropometrisi, Paralaks hataları,
Tarımsal iĢler
4
MOBĠLYA ÜRETĠM ĠġÇĠLERĠNĠN ANTROPOMETRĠK
VERĠLERĠNE GÖRE TEZGAH YÜKSEKLĠKLERĠNĠN
BELĠRLENMESĠ
(ALAN ÇALIġMASI)
Taner TAġDEMĠR1, Kemal ÜÇÜNCÜ2, Yasin BALABAN3, Aytaç AYDIN4
ArĢ. Gör., Karadeniz Teknik Üniversitesi Orman Endüstri Mühendisliği
Bölümü, 61080 Trabzon
2
Yrd. Doç. Dr., Karadeniz Teknik Üniversitesi Orman Endüstri Mühendisliği
3
4
ArĢ. Gör. Dr., Karadeniz Teknik Üniversitesi Orman Endüstri Mühendisliği
1
Temel üretim faktörlerinden insanın yeniden tasarlanması mümkün
olmadığına ya da her istenen boyutta ve özellikte insan bulunamayacağına
göre; üretim disiplininin sağlanması için insan ölçülerinin dağılımının
bilinmesi ve insan-makine sistemlerinin tasarımının bu ölçülere göre
yapılması gerekir. ÇalıĢmanın
amacı fabrikalardaki insan- makine
arayüzlerinde oluĢan ve çalıĢanı etkileyen boyut sorunlarını tanımlamak,
optimum insan-makine uyumunu sağlamak için olması gereken makinetezgah boyutlarını belirlemektir. Bu amaçla bir mobilya fabrikasından
seçilen ayakta ve makine-tezgah sisteminde çalıĢan 40 iĢçi üzerinde anket
çalıĢması ve antropometrik ölçümler yapılmıĢ, ayrıca makine-tezgah sistemi
de ölçülmüĢtür. çalıĢma sonucunda; iĢçilerin en çok sırt-bel çevresi ve
dizlerinin ağrıdığı, genelde çalıĢırken boyunlarını eğmek zorunda kaldıkları
belirlenmiĢtir. boy ortalaması 1718mm, dirsek yüksekliği 1065mm'dir. bu
verilere göre optimum tezgah yüksekliği 96,5mm olarak belirlenmiĢtir.
Anahtar kelimeler: Antropometri, Ġnsan-makine, Mobilya sanayi, Boyut
sorunları
5
BĠLĠġSEL ERGONOMĠ
6
WEB SĠTESĠ TASARIMINDA BĠLĠġSEL ERGONOMĠNĠN
ÖNEMĠ
Banu AKGÜN1, Emre Özgür BULDUK2
Öğr. Gör., Gazi Üniversitesi Ankara Meslek Yüksekokulu Teknik
Programlar
2
Yrd. Doç. Dr., Karabük Üniversitesi Safranbolu Meslek Yüksekokulu
1
BiliĢsel ergonomi, zihinsel kavrama ve algılama doğrultusunda insanın bilgi,
araç ve ortam ile olan etkileĢimini en iyi Ģekilde sağlamak için karmaĢık
sistemlerin tasarımında kullanılmaktadır. Ġnternet kullanımındaki artıĢ, web
sitelerinin sayısının her geçen gün biraz daha artmasına neden olmuĢtur.
Web sitelerinin tasarımlarından kaynaklanan sıkıntılar iĢ veriminde
azalmaya yol açmaktadır. Ergonomik açıdan iyi tasarlanmıĢ bir web
sitesinin, kullanıcı açısından iĢ verimliliğini arttıracağına hiç kuĢku yoktur.
Bu çalıĢmada web sitesi tasarımında biliĢsel ergonominin önemi ve iĢ
verimliliği açısından sağladığı faydalar üzerinde durulacaktır.
Anahtar Kelimeler: BiliĢsel Ergonomi, Web sitesi, Ġnternet, ĠĢ verimi,
Tasarım
7
BĠR FAKÜLTE PERSONELĠNĠN ZĠHĠNSEL ĠġYÜKÜNÜN
BULANIK VE HĠYERARġĠK DEĞERLENDĠRĠLMESĠ
Ergün ERASLAN1 , Elif ĠSMAĠLOĞLU2
Doç. Dr., BaĢkent Üniversitesi Müh. Fak. Bağlıca Kampüsü Endüstri
Mühendisliği Bölümü, 06810 Ankara
2
End. Müh., BaĢkent Üniversitesi Müh. Fak. Bağlıca Kampüsü Endüstri
Mühendisliği Bölümü, 06810 Ankara
1
ÇalıĢanların iĢ yüklerini ölçen faktörler genellikle emek yoğun iĢleri dikkate
almaktadır. Ancak bilgisayarların devreye girmesiyle görevler çoğunlukla
zihinsel planlama ve koordinasyon iĢlerine yani zihinsel iĢ yüküne
dönüĢmüĢtür. Zihinsel iĢ yükünün oldukça fazla görüldüğü yerlerden biri de
akademik çalıĢmaların yapıldığı ortamlardır. Bir fakültedeki akademik
çalıĢanlar ve destek veren idari ve teknik personelin bu açıdan incelenmesi
çalıĢmaların verimliliği için önemlidir. Bu çalıĢmada, Türkiye‟de faaliyet
gösteren bir vakıf üniversitesinin mühendislik fakültesinde görev yapan
akademik, idari ve teknik personel çalıĢma grubu olarak seçilmiĢ ve maruz
kaldıkları zihinsel iĢ yüküleri NASA-TLX , SWAT ve MCH tekniklerini
dikkate alan bütünleĢik (hiyerarĢik ve bulanık) bir ölçek yardımıyla ölçülmüĢ
ve değerlendirilmiĢtir. ÇalıĢma sonunda, riskli bölümdeki zihinsel
iĢyüklerini uygun seviyelere çekmek için yapılabilecek ergonomik
düzenlemeler önerilmektedir.
Anahtar Kelimeler : Zihinsel iĢyükü, NASA-TLX, SWAT, MCH, Bulanık
değerlendirme
8
BANKAMATĠK SĠSTEMLERĠNDE ERGONOMĠK ARAYÜZ
TASARIMI VE KULLANILABĠLĠRLĠLĠK
Gizem AKALP1, Ebru YENĠMAN2, Utku AYTAÇ3
1
Öğr. Gör., Uludağ Üniversitesi TBMYO Elektronik ve Otomasyon Bölümü
Mekatronik Programı, Görükle,Bursa
2
Öğr. Gör., Uludağ Üniversitesi TBMYO Bilgisayar Bölümü Bilgisayar
Programlama Programı, Görükle,Bursa
3
Yüksek Lisans Öğr., Ġstanbul Teknik Üniversitesi Mühendislik Fakültesi,
Ġstanbul
Dünya ekonomisinde son yıllarda yaĢanan ekonomik, politik ve teknolojik
eğilimler sonucunda uluslararası iĢbölümü kalıplarının değiĢmesi, ürün ve
sermaye piyasalarında rekabetin Ģiddetlenmesi, kamu ve özel sektörün
kurumsal açıdan yeniden yapılanması kaçınılmaz bir hale gelmiĢtir.
Teknolojik geliĢmeler gün geçtikçe insanlığın bilgi birikimindeki artıĢa
paralel olarak toplum ve birey yaĢamına yenilikler kazandırmaktadır.
Fiziksel çevreyi iĢe olabildiğince uyumlu hale getirme amacıyla, iĢ ya da
görevlerin bilimsel olarak incelenmesi Ģeklinde tanımlanabilen ergonomi,
insan faktörünü hesaba katmayan bir iĢ organizasyonu içinde doğmuĢtur.
Ondan önce uzun bir dönem boyunca makineler, kullanıcıların özelliklerine
bakmaksızın salt teknolojik gerekleri dikkate alarak tasarlanmıĢtır.
Aygıtların üzerindeki pedallar, kollar, düğmeler, kullanıcı ve kullanım süreci
göz önüne alınmadan yerleĢtirilmiĢ ve bu yüzden gerek makineyi kullanan
insan, gerekse makinenin bulunduğu iĢletme ve çevre için olumsuz
sonuçlarla karĢılaĢılmıĢtır. Günümüzde teknolojinin her alanda çok yoğun
olarak kullanıldığı düĢünüldüğünde ergonomik tasarımların ve
kullanılabilirliğin öneminin gittikçe arttığını söyleyebilmekteyiz. Bu
çalıĢma, bankamatiklerin (ATM) tarihçesini, özelliklerini, kullanım
alanlarını, ana sorunlarını, tasarımlarının müĢteri memnuniyetine etkilerini,
engelliler için gerekli tasarım özelliklerini açıklamaya çalıĢmaktadır.
Anahtar Kelimeler: Otomatik para çekme makineleri, Ġnsan-makine
etkileĢimi, Kullanılabilirlilik, Ergonomik arayüz tasarımı
9
YOLCU UÇAKLARININ KOKPĠTLERĠNDE ERGONOMĠK
FAKTÖRLERĠN
UÇAK KAZALARI AÇISINDAN ĠNCELENMESĠ
Erdener ÖZÇETĠN1, Mümtaz S. ERDEM2
ArĢ.Gör., Anadolu Üniversitesi Müh. Mim. Fak. Endüstri Mühendisliği
Bölümü, 26555 EskiĢehir
2
Dr., Anadolu Üniversitesi Müh. Mim. Fak. Endüstri Mühendisliği Bölümü,
26555 EskiĢehir
1
GeliĢen teknoloji, yolcu uçaklarının konfor ve güvenliğini her geçen gün
artırmasına rağmen, yine de birçok uçak kazası meydana gelmektedir.
OluĢan bu kazaların büyük çoğunluğunun sebebi, pilotaj hatalarından
kaynaklanmaktadır. Bu durum, uçakta insan faktörünün önemini ortaya
koymaktadır. Uçak kokpitlerindeki ergonomik koĢullar, pilotların yolculuk
esnasında aldığı kararlar açısından büyük önem taĢımaktadır. ÇalıĢmada,
pilotların algılama, karar verme ve uygulama sürecini etkileyen kokpitteki
ergonomik faktörlerden, göstergelerin, kumandaların ve uyarı sistemlerinin
tasarımı incelenmekte bununla birlikte uçak kazaları üzerindeki etkileri
vurgulanmaktadır.
Anahtar kelime: Ergonomi, Uçak, Kokpit, Ġnsan mühendisliği
10
UZAKTAN ÖĞRENĠMDE ERGONOMĠ
Ebru YENĠMAN1, Gizem AKALP2
Öğretim Görevlisi, Uludağ Üniversitesi TBMYO Bilgisayar Teknolojileri
Bölümü Bilgisayar Programcılığı Programı, Görükle/ Bursa 16059
1
Öğretim Görevlisi, Uludağ Üniversitesi TBMYO Elektronik ve Otomasyon
Bölümü Mekatronik Programı, Görükle/ Bursa 16059
2
Bilgi teknolojilerinin yaygın bir Ģekilde kullanılması ile her alanda olduğu
gibi, eğitim süreçlerinde de geliĢmeler yaĢanmaktadır. Çağın gereksinimi
haline gelen internet, eğitim teknolojilerinde son yıllarda vazgeçilmez bir
unsur olarak yer almaktadır. Bilginin hızlı bir Ģekilde, istendiği zaman ve
düĢük maliyetle kiĢilere ulaĢmasında ise, uzaktan öğrenimin büyük bir rolü
vardır.
Uzaktan öğrenimde ergonominin iki temel boyutu vardır. Bunlardan biri
kullanıcının bulunduğu fiziksel ortam, diğeri de bilgisayar programının
kullanıcı arayüzüdür. Fiziksel ortam, internet yoluyla öğretimde insanlara
ergonomik bir ortam sağlamak gerekir. Kullanıcı arayüzü ise, yazılım
sistemlerinde, kullanıcı ile bilgi alıĢveriĢini sağlayan kısımdır. Kullanıcı
arayüzü internet ortamlarında; elveriĢlilik, iletiĢim kolaylığı özellikleri ile
önem taĢır. Bu yüzden hem fiziksel ortamın hem de kullanıcı arayüzünün
kullanıcıya uygun olması gerekir.
Uzaktan öğrenim sağlamıĢ olduğu kolaylıklar yoluyla öğretimin
ulaĢabilmesi için, internet yoluyla öğretim uygulamalarında
ergonomiyi de dikkate almak gerekir. Bu çalıĢma kapsamda
öğrenimde ergonomik yaklaĢımlar literatür taraması yapılarak ele
ve önerilere yer verilecektir.
amacına
mutlaka
uzaktan
alınacak
Anahtar Kelimeler: Uzaktan öğrenim, Uzaktan öğrenimde ergonomi,
Ergonomi
11
CEP TELEFONLARINDAN ĠNTERNETE ERĠġĠMĠN
ERGONOMĠK AÇIDAN ĠNCELENMESĠ
Berna ULUTAġ1, Fırat ÖZKAN2
Yrd.Doç.Dr., EskiĢehir Osmangazi Üniversitesi Endüstri Mühendisliği
2
AraĢ.Gör., EskiĢehir Osmangazi Üniversitesi Endüstri Mühendisliği
1
Mobil araçlar her geçen gün hayatımızın biraz daha içine girmekte ve
hayatımızı kolaylaĢtırmaktadır. Daha önce sadece sözlü iletiĢim ve kısa
mesaj gönderme amacıyla kullanılan cep telefonları, teknoloji ilerledikçe,
çok fonksiyonlu özellik kazanmıĢtır. Çoğu cep telefonu ile artık, e-mail
kontrolü, haber, eğlence ve sosyal paylaĢım web sitelerine eriĢim mümkün
hale gelmiĢtir. Yaygın kullanımına rağmen, cep telefonlarından internete
bağlanılması öncesinde ve sırasında okunabilirlik, anlaĢılabilirlik gibi
ergonomi konuları üzerinde az sayıda akademik çalıĢma bulunmaktadır. Bu
çalıĢmada, konunun önemine dikkat çekilmek amaçlanarak, bir anket
yardımı ile öncelikle temel problemler belirlenmiĢ ve çözüm önerileri
geliĢtirilmiĢtir.
Anahtar kelime: Cep telefonlarında ergonomi, Ġnternet eriĢimi, Ürün
tasarımı
12
ESOGU EM BÖLÜM WEB SĠTESĠNĠN ERGONOMĠK AÇIDAN
DEĞERLENDĠRĠLMESĠ
Fırat ÖZKAN1, Berna ULUTAġ2
AraĢ.Gör., EskiĢehir Osmangazi Üniversitesi Endüstri Mühendisliği
2
1
Yüksek öğrenim, üniversitelerin farklı birimlerinde genellikle iki ya da dört
yıl boyunca verilen eğitim olarak bilinir. Lise öğrenci ve velileri üniversite
ve bölüm tercihleri öncesinde, üniversitelerin akademik ve idari çalıĢanları
ilgili duyuruları takip ederken, üniversite öğrencileri duyurular, not
değerlendirmeleri ve etkinlikleri izlerken bölüm web sitelerinden
yararlanırlar. Doğru bilgiye en hızlı Ģekilde ulaĢılabilmesi için bölüm web
sitelerinin özenle hazırlanması ve eriĢim, yükleme hızı gibi teknik
özelliklerin yanı sıra, okunabilirlik, anlaĢılabilirlik gibi ergonomi ilkelerine
uygun olması gerekmektedir. Konunun önemi göz önünde bulundurularak,
bu çalıĢmada ESOGU EM bölümünün web sitesi, anketler yardımı ile
ergonomik açıdan değerlendirilmiĢ ve öneriler doğrultusunda yapılabilir
olası iyileĢtirmeler belirlenmiĢtir.
Anahtar kelimeler: BiliĢsel ergonomi, Web sitesi tasarımı, Eğitimde
ergonomi
13
PĠLOT ĠġYÜKÜ ĠLE PĠLOT HATALARININ ĠLĠġKĠSĠNĠN
ĠNCELENMESĠ
Ebru YAZGAN1 , M.Önder ÖZLER2 , Asuman ÖZGER3
Dr., Anadolu Üniversitesi Sivil Havacılık Yüksekokulu Kalite Yönetim
Bölümü Ġki Eylül Kampüsü, 26470 EskiĢehir
2
Öğrt. Pilot, M.Önder ÖZLER Anadolu Üniversitesi Sivil Havacılık
Yüksekokulu Pilotaj Bölümü Ġki Eylül Kampüsü
3
Yrd. Doç. Dr., Anadolu Üniversitesi Sivil Havacılık Yüksekokulu
Havacılık Elektrik Elektroniği Bölümü Ġki Eylül Kampüsü, 26470 EskiĢehir
1
Hata, insanların anatomik, fizyolojik ve psikolojik yetilerinin sınırlı
oluĢundan kaynaklanmaktadır. Hatanın nedenleri; yorgunluk, aĢırı iĢyükü
olabileceği gibi; kiĢilerarası yetersiz iletiĢim, yetersiz bilgi iĢleme ve
yanılgılı karar da olabilir. Pilot hatası ile ilgili kaynaklar incelendiğinde,
pilot iĢyükü ile pilot hataları arasındaki iliĢkiyi gösteren araĢtırma
çalıĢmalarının olduğu görülmüĢtür. Bu çalıĢmada pilot iĢyüküne etki eden
bazı faktörlerin, iĢyüküne etki etmelerinin durumunu açıklayan önemli bir
literatür çalıĢmasına yer verilmiĢtir. ÇalıĢmadaki pilot iĢyüküne etki eden
faktörler; pilotun becerisi, geri bildirim, sistemin güvenirliliği, görev
gereksinimleri, çevresel gereksinimler ve pilotun yorgunluğu olarak ele
alınmıĢtır. Pilot iĢyüküne etki eden bu faktörlerin pilotun iĢyükü üzerindeki
etkisi uygulamadaki örneklerle açıklanmaya çalıĢılmıĢtır. Sonuç olarak;
pilotun iĢyükü çok fazla veya çok az olduğunda hatalar yaptığı görülmüĢtür.
Anahtar Kelimeler : Pilot iĢyükü, Pilot hatası, Havacılık
14
HAVACILIKTA ĠNSAN HATASI VE KAZALAR ĠLE ĠLGĠLĠ
ARAġTIRMA ÇALIġMALARI
Ebru YAZGAN1 , Doğan EROL2
Dr., Anadolu Üniversitesi Sivil Havacalık Yüksekoukulu, Ġki Eylül
Kampüsü 26470 EskiĢehir
2
Prof. Dr.,EskiĢehir Osmangazi Üniversitesi Müh. Mim. Fak. MeĢelik
YerleĢkesi Endüstri Mühendisliği Bölümü, 26480 EskiĢehir
1
Ġnsan hatası, tüm sistemlerin iĢletilmesinde birçok sebeple ortaya çıkabilir.
Hatalar doğrudan teknik sistem tasarımına, çevresel ve kiĢisel faktörlere
dayandırılabilir. Ġnsan hatasının sonuçlarını denetlemek ve olası hatayı en
aza indirmek için tasarımda, iĢletimde, personel seçiminde ve eğitimde
belirli prosedürler uygulanmalıdır. Ġnsan hatası, havacılık kazalarının büyük
kısmında; neden oluĢturan veya katkıda bulunan bir faktör olarak ele alınır.
Bu çalıĢmada havacılıkta insan hatasının tipleri ve insan hatasına katkıda
bulunan faktörler ilgili literatür çalıĢmalarına yer verilmiĢtir. Ayrıca
havacılık kazalarının nedenlerinin belirlendiği kaza istatistiklerini içeren
araĢtırma çalıĢmalarından bahsedilmiĢtir. Havacılıkta insan hatası ve kazalar
konusunda yer alan önemli çalıĢmalarının sunulması ile bu konuda çalıĢacak
araĢtırmacıların faydalanabileceği bir kaynak oluĢturmayı hedeflemekteyiz.
Anahtar Kelimeler : Ġnsan hatası, Hata tipleri, Havacılık kazaları
15
HAVACILIKTA ĠNSAN KAYNAKLI BAKIM-ONARIM
ARIZALARI
Asuman ÖZGER1 , Ebru YAZGAN2
Yrd. Doç. Dr., Anadolu Üniversitesi Sivil Havacılık Yüksekokulu Havacılık
Elektrik Elektroniği Bölümü, Ġki Eylül Kampüsü, 26470 EskiĢehir
2
Dr., Anadolu Üniversitesi Sivil Havacılık Yüksekokulu Kalite Yönetim
Bölümü, Ġki Eylül Kampüsü, 26470 EskiĢehir
1
Havacılık sektöründe yapılacak en ufak hatanın bile sonuçlarının ölümcül
olmasından dolayı hata kaynağının doğru belirlenmesi çok önemlidir.
Hatalara sebep olan çok sayıda nedenin olduğu kabul gören bir gerçektir.
AraĢtırmalar havacılıktaki teknolojik ilerlemelere rağmen insan kaynaklı
hataların hala çok yüksek oranda kaldığını göstermektedir. Bu çalıĢmada
insan kaynaklı bakım-onarım arızaları/hasarları ele alınmıĢtır. Uçak bakım
teknisyenin bakım-onarım sırasında yapabileceği olası hatalar örneklerle
açıklanmaya çalıĢılmıĢtır. Sonuç olarak konu ile ilgili elde edilen bilgilerin
yaygınlaĢtırılması ile havacılıkta olası bakım-onarım kaynaklı kazaların en
aza indirgenmesi havacılık emniyeti açısından önem taĢımaktadır.
Anahtar Kelimeler : Uçak bakım-onarım, Ġnsan hatası, Bakım teknisyeni,
Havacılık örnekleri
16
GRĠ ĠLĠġKĠSEL ANALĠZ VE GRĠ ÇOKLU KARAR VERME
YÖNTEMLERĠ ĠLE E-HABER WEB SĠTELERĠNĠN
Elif Kılıç DELĠCE1, Salih ZEGEREK2
Yrd. Doç. Dr. Atatürk Üniversitesi Müh. Fak. Endüstri Mühendisliği
Bölümü 25240 Erzurum
2
Atatürk Üniversitesi Müh. Fak. Endüstri Mühendisliği Bölümü 25240
Erzurum
1
Ġnternetin günlük yaĢantımızın ayrılmaz bir parçası haline gelmesi, haber
alma ihtiyacının da ağırlıklı olarak internet üzerinden sağlanmasına yol
açmıĢ ve bu nedenle e-haber web sitelerinin önemi gün geçtikçe artmıĢtır.
Diğer web siteleri gibi e-haber web sitelerinin de etkin kullanımı
öğrenebilirlik, eriĢim kolaylığı veya memnuniyet gibi birden fazla kritere
bağlı olduğundan bu web sitelerinin ergonomik açıdan değerlendirilmesi, bir
Çok Kriterli Karar Verme (ÇKKV) problemidir. Bu çalıĢmada, ÇKKV
yöntemlerinden Gri ĠliĢkisel Analiz (GĠA) ve Gri Çoklu Karar Verme
(GÇKV) yöntemleri ile Türkçe içerikli e-haber web siteleri
değerlendirilmiĢtir.
Sonuç
olarak,
e-haber
web
sitelerinin
değerlendirilmesinde GĠA ve GÇKV yöntemlerinin etkin bir Ģekilde
kullanılabileceği görülmüĢtür.
Anahtar Kelimeler: E-haber web siteleri, Çok kriterli karar verme, Gri
iliĢkisel analiz, Gri çoklu karar verme
17
ÇALIġMA HAYATININ
KALĠTESĠ VE
ERGONOMĠ
18
ARAġTIRMA GÖREVLĠLERĠ ÜZERĠNDE STRES
OLUġTURAN ÖRGÜTSEL FAKTÖRLER (KTÜ ÖRNEĞĠ)
Kemal ÜÇÜNCÜ1, Taner TAġDEMĠR2, Aytaç AYDIN3, IĢıl AKYÜZ4
Yrd. Doç. Dr., Karadeniz Teknik Üniversitesi Orman Endüstri Mühendisliği
2
3
ArĢ. Gör. Dr., Karadeniz Teknik Üniversitesi Orman Endüstri Mühendisliği
4
Lisansüstü Öğr., Karadeniz Teknik Üniversitesi Orman Endüstri
Mühendisliği Bölümü, 61080 Trabzon
1
Bu çalıĢmanın amacı üniversitelerdeki en alt akademik basamak olan
araĢtırma görevlilerinin çalıĢtıkları örgüt içindeki çeĢitli faktörlerin kendileri
üzerinde oluĢan strese ne kadar etki ettiğini araĢtırmaktır. Bu amaçla
hazırlanan anket formu Karadeniz Teknik Üniversitesi bünyesindeki
araĢtırma görevlilerine sunulmuĢ ve 203 anket değerlendirmeye alınmıĢtır.
Yapılan faktör analizi ve geçerlilik analizleri sonucu anket, demografik
bilgiler ve 4 bölüm(takım ruhu ve güven, altyapı ve ekipman, iĢ yükü
yoğunluğu ve bölüm sınavları) ve 20 yargıdan oluĢan örgütsel faktörler
olarak 5 bölüme ayrılmıĢtır. Ankete katılan araĢtırma görevlilerinin 121‟i
erkek 82‟si bayandır. SPSS paket programında yapılan ki-kare sonucunda,
otoriter baskının stres oluĢturduğu görüĢünü erkekler red ederken bayanlar
tam katılmaktadır. ĠĢ yükü yoğunluğunun stres oluĢturduğu görüĢüne
bayanlar erkeklerden daha çok katılım göstermiĢler. Örgütsel dostluk
anlayıĢının eksikliğinin stres oluĢturduğu görüĢüne fen bilimleri enstitüsü
araĢtırma görevlileri katılırken sosyal bilimler bünyesindekiler red
etmektedirler.
Anahtar kelimeler: Stres, Stresi etkileyen faktörler, Akademisyen,
Üniversiteler
19
MOBĠLYA ĠMALATI YAPAN KÜÇÜK VE ORTA ÖLÇEKLĠ
ĠġLETMELERDE ÇALIġMA ERGONOMĠSĠNĠN
ARAġTIRILMASI
Onur ÜLKER¹
¹Öğr.Gör., Kırıkkale Üniversitesi Kırıkkale Meslek Yüksekokulu Malzeme
ve Malzeme ĠĢleme Teknolojileri Bölümü, 71450 YahĢihan/Kırıkkale
Bu çalıĢmada küçük ve orta ölçekli mobilya üreten iĢletmelerin, çalıĢma
ortamları incelenmiĢ, iĢ güvenliğini ve iĢçi sağlığını etkileyebilecek fiziksel
ve çevresel faktörlerin iyileĢtirme için yöntemler geliĢtirilmiĢtir. Ülkemizde
mobilya sektöründe çalıĢan iĢ gücünün eğitim seviyesi diğer branĢlara
nazaran daha düĢük seviyede olmasından dolayı pek çok meslek hastalığına
ve iĢ kazasına sebebiyet vermektedir.
Bu çalıĢmanın amacı mobilya üreten iĢletmelerde karĢılaĢılan ergonomi
problemlerini tespit etmek ve onlara çözüm önerisi getirmektir. Mobilya
üreten iĢletmelerde çalıĢma ergonomisini etkileyen dört önemli faktör
incelenmiĢ, bu faktörlere ait mobilya atölyelerinde yapılan ölçümler
değerlendirilmiĢ ve çözüm önerileri getirilmiĢtir.
AraĢtırma sonuçları mobilya üretimi, yapan atölyelerin ve küçük ölçekli
iĢletmelerin çalıĢma ergonomisine önem vermediğini göstermektedir. Söz
konusu iĢletmelerde çalıĢma alanında yapılacak düzenlemelerle, iĢ
güvenliğinin ve verimliliğin artacağı düĢünülmektedir.
Anahtar Sözcükler: Ergonomi, ĠĢ güvenliği ve iĢçi sağlığı, Mesleki eğitim,
Üretim verimliliği, Mobilya üretim ergonomisi
20
BAġARILI SÜRDÜRÜLEBĠLĠR ĠNOVASYON VE ÇALIġAN
MEMNUNĠYETĠNE ETKĠSĠ
Hüsamettin BAYRAM1 , Ramazan ġAHĠN2, Mustafa KURT3
ArĢ. Gör., Hitit Üniversitesi Müh. Fak. Endüstri Mühendisliği Bölümü,
19030 Çorum
2
Yrd. Doç. Dr., Gazi Üniversitesi Müh. Fak. Endüstri Mühendisliği Bölümü,
06570 Ankara
3.
Prof. Dr., Gazi Üniversitesi, Müh. Fak. Endüstri Mühendisliği Bölümü,
06570 Ankara
1
Günümüzde gerek müĢteri beklentileri gerekse arzda yaĢanan kıyasıya
rekabet kurumları kendilerini geliĢtirmeye, müĢterilerine yenilikler sunmaya
ve inovasyonlar yaparak bunu devamlı hale getirmeye zorlamaktadır. Fakat
inovasyon yapmak üzere odaklanmıĢ bir iĢletmede çalıĢanların buna yönelik
politikalardan nasıl etkilendikleri bilinmemektedir. Oysa ki, genelde
kurumun çalıĢanlarına yönelik tutumlarını da kapsayan bu tip politikalar
çalıĢan memnuniyeti açısından çok önemlidir. Bu çalıĢmada sürdürülebilir
inovasyon için öngörülen baĢarı kriterlerin çalıĢan memnuniyetine etkisini
analiz etmek üzere Türkiye‟deki bir üniversitede anketler yapılmıĢ ve bu
elde edilen verilen Analitik HiyerarĢi Prosesi (AHP) adlı çok ölçütlü karar
verme metodu ile değerlendirilmiĢtir. ÇalıĢmanın bir ek sonucu olarak
akademik personelin iĢ memnuniyetine etki eden faktörlerin de önem sırası
elde edilmiĢtir.
Anahtar Kelimeler : Sürdürülebilir inovasyon, ÇalıĢan memnuniyeti,
Analitik hiyerarĢi prosesi
21
MADENCĠLĠK SEKTÖRÜ YÖNETĠCĠLERĠNĠN Ġġ STRESĠNE
ĠLĠġKĠN BĠR ÇALIġMA
- BĠR MADEN ĠġLETMESĠ UYGULAMASICemile GÜRÇAY ÇETĠN1 , Mehmet ÖZGAN2
Yrd.Doç. Dr., Dokuz Eylül Üniversitesi Ġkt. ve Ġd. Bil. Fak. ÇalıĢma
Ekonomisi ve Endüstri ĠliĢkileri Bölümü, DokuzçeĢmeler 35160 Buca Ġzmir
2
Uzman
1
Stres, modern toplum yaĢamında kiĢinin verimliliği ve etkinliği üzerinde
olumsuz etkiler yaratan ve çağın hastalığı olarak da ifade edilen bir olgudur.
Bu nedenle yaĢamın her diliminde özellikle de çalıĢma hayatında, stresi
kabul edilebilir ve baĢ edilebilir düzeye çekmekten öte orada tutabilmek için
çeĢitli önlemler alınmaya çalıĢılmaktadır.
Bu noktada, madencilik gibi çalıĢma koĢulları pek çok iĢ kolundan farklı
olan bir sektörde özellikle çalıĢanlarının stres düzeyini yönetme
sorumluluğunda olan farklı kademelerdeki yöneticilerin stres düzeylerinin
yanı stres kaynaklarını belirlemek üzerine bir araĢtırma yapmak gerekliliği
oluĢmuĢtur. ÇalıĢma Ege Bölgesinde faaliyet gösteren çalıĢanlarla
gerçekleĢtirilen anketin sonuçlarına dayanmaktadır. Mühendis, teknisyen ve
idari personelden oluĢan ve 129 kiĢi olan örneklemden 72 anket sonuçları
değerlendirilebilir özellikte ve %56‟lık bir oranla dönmüĢtür. Değerlendirme
sürecinde ortalama, standart sapma, one-way ANOVA, student t testi ve
scheffe test kullanılmıĢtır. ÇalıĢmanın genel sonucuna göre örneklemin stres
düzeyi düĢüktür. Bununla beraber, iki alt iĢ stresi değiĢkeni olan örgütsel
politika ve örgütsel yapının stres düzeyi genel ortalamanın üzerinde
oluĢmuĢtur. Stresin nereden kaynaklandığı sorgulandığında, çalıĢanların
deneyimlerine dayalı olarak ifade edilen stres alanları ücret eĢitsizliği ve
gelir adaletsizliğine iliĢkin örgütsel politikalardan kaynaklanmaktadır.
ÇalıĢmada elde edilen diğer araĢtırma sonuçları da analiz edilerek
yorumlanmıĢ ve öneriler geliĢtirilmiĢtir.
Anahtar Kelimeler : Stres, ĠĢ stresi, Madencilik sektörü
22
ESENBOĞA MEYDAN KONTROL KULESĠ’NDE STRES
FAKTÖRLERĠNĠN TOPSĠS YÖNTEMĠ ĠLE
Nevra YAMAN 1, Ediz ATMACA 2
1
Devlet Hava Meydanları ĠĢletmesi, Samsun ÇarĢamba Havaalanı, Samsun
2
Gazi Üniversitesi Mühendislik Fakültesi Endüstri Mühendisliği Bölümü,
06570 Maltepe Ankara
Hava trafik kontrol, hava trafik akıĢı ile can ve mal güvenliğinin
sağlanmasında giderek daha fazla önem kazanmaktadır. ĠĢin niteliği
açısından düĢünüldüğünde de, zorluk derecesi oldukça yüksektir. Hava trafik
kontrolörleri, yoğun bir strese maruz kalmakta ve yapılan iĢ dünyada en
stresli iĢlerden biri olarak görülmektedir. Belli standartlara göre
yürütülmekte olan bu iĢ, en ufak bir hatada bile bir felaketle
sonuçlanabilmektedir. Yapılan çalıĢmada, Esenboğa Havalimanı Meydan
Kontrol Kulesi‟nde strese neden olan faktörler önem derecelerine göre
sıralanarak değerlendirme yapılmıĢtır. Bu amaçla, hava trafik kontrolörleri
üzerinde stres yaratan faktörler sıralanmıĢtır. Faktörlerin sıralanmasında, çok
ölçütlü karar verme yöntemlerinden TOPSIS yöntemi kullanılmıĢtır.
TOPSIS yöntemi ile alternatif seçeneklerin belirli kriterler doğrultusunda ve
kriterlerin alabileceği maksimum ve minimum değerler arasındaki ideal
duruma göre karĢılaĢtırılması gerçekleĢtirilerek, stres nedenlerinin önem
dereceleri belirlenmiĢtir.
Anahtar Kelimeler: Hava trafik kontrol, Stres faktörleri, TOPSIS
23
OTOMOTĠV SEKTÖRÜNDE ÇALIġAN ĠġGÖRENLERĠN Ġġ
KIYAFETLERĠNE ĠLĠġKĠN MEMNUNĠYET
DURUMLARININ BELĠRLENMESĠ
Saliha AĞAÇ¹, Saliha ÖZELMAS KAHYA², Nalan GÜRġAHBAZ²,
Meyrem ARGA ġAHĠNOĞLU2
¹ Doç. Dr., Gazi Üniversitesi Mesleki Eğitim Fakültesi Giyim Endüstrisi ve
Moda Tasarımı Eğitimi Bölümü, 06500 BeĢevler/Ankara
² Öğr. Gör. Dr., Gazi Üniversitesi Mesleki Eğitim Fakültesi Giyim Endüstrisi
ve Moda Tasarımı Eğitimi Bölümü, 06500 BeĢevler/Ankara
AraĢtırmada; otomotiv sektöründe çalıĢan iĢgörenlerin iĢ kıyafetleriyle ilgili
yaĢadığı problemler saptanarak, çalıĢtığı ortama uygun olması gereken giysi
ve kumaĢ özelliklerinin belirlenmesi amaçlanmıĢtır. AraĢtırmanın
materyalini; Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği‟ne kayıtlı Kocaeli
bölgesinde faaliyet gösteren binek araç üretimi yapan otomotiv
fabrikalarında çalıĢmakta olan iĢgörenlerden, anket yardımıyla elde edilen
veriler ve ilgili kaynaklar oluĢturmaktadır. AraĢtırmanın örneklemini, ankete
gönüllü olarak cevap vermeyi kabul eden binek araç üretimi yapan iki
otomotiv fabrikasının kaynak, boyahane, montaj ve pres bölümlerinde
çalıĢan 400 iĢgören oluĢturmaktadır.
AraĢtırmada Tarama Yöntemi kullanılmıĢtır. AraĢtırma verilerini toplamak
için iĢgörenlerin çalıĢma ortamında kullandıkları iĢ kıyafetleriyle ilgili
yaĢadığı problemleri ve memnuniyet durumlarını belirlemek için anket
formu geliĢtirilmiĢtir. AraĢtırmaya katılan iĢgörenlerin büyük çoğunluğunun;
25-30 yaĢ arasında ve ortaöğretim mezunu olduğu, iĢ kıyafeti olarak ikili
takım kullandıkları, iĢ giysilerinin kol evi, kol boyu, cep yerleri, kapama
yerleri, sırt, yaka ve manĢetler, pantolon ağı, pantolon beli ve pantolon
paçasında sorun yaĢadıkları belirlenmiĢtir.
Anahtar Kelimeler: Ergonomi, ĠĢ kıyafetleri, Otomotiv sektörü, Giysi
ergonomisi
24
ÇALIġANLARIN PERFORMANSINI OLUMSUZ ETKĠLEYEN
FAKTÖRLER
E. Sertaç ARI1, Hediye KIRLI2, Mümine KAYA2
ArĢ. Gör., Osmaniye Korkut Ata Üniversitesi Ġktisadi ve Ġdari Bilimler
Fakültesi, Karacaoğlan YerleĢkesi, 80000, Osmaniye
2
ArĢ. Gör., Osmaniye Korkut Ata Üniversitesi Mühendislik Fakültesi,
Karacaoğlan YerleĢkesi, 80000, Osmaniye
1
Bu çalıĢmanın amacı, inĢaat firmasında çalıĢan beyaz yakalı ve mavi yakalı
personelin performanslarını olumsuz yönde etkileyen faktörlerin
belirlenmesi üzerinedir. Özellikle inĢaat sektöründe çalıĢan mavi yakalı
personelin çalıĢma Ģartları oldukça ağırdır. Ayrıca inĢaat sektöründe iĢlerin
büyük ölçüde insan gücüne dayalı olarak yapılması, yani emek yoğun bir
sektör olması da çalıĢan performanslarının artırılmasını, özellikle bu
sektörde diğer sektörlere kıyasla daha fazla ön plana çıkarmaktadır.
ÇalıĢmada performansları olumsuz etkileyen etmenlerin tespit edilmesi
amacı ile öncelikle literatür taraması yapılması ile firma yönetiminin de
fikirleri alınarak beyaz yakalı ve mavi yakalı personeller için ayrı ayrı anket
formları düzenlenmiĢtir. Daha sonra düzenlenen anket formlarının çalıĢanlar
tarafından düzenli bir Ģekilde doldurulmaları sağlanmıĢtır. Doldurulan
formlar güvenilirlik analizleri yapılarak değerlendirilmeye alınmıĢ ve
çalıĢanların performanslarını olumsuz yönde etkileyen etmenlerin
belirlenmesi sağlanmıĢtır.
Belirlenen bu olumsuzluklar, giderilmesi amacı ile yapılacak olan
iyileĢtirmelerin gerçekleĢtirilmesi için çalıĢma sonuçları firma yönetimi ile
paylaĢılmıĢ ve önerilerde bulunulmuĢtur.
Anahtar Kelimeler: Performans, Performans artıĢı, Beyaz yakalı, Mavi
yakalı
25
ÜRETĠM TEKNOLOJĠLERĠNĠN ĠġGÖREN AÇISINDAN
DEĞERLENDĠRĠLMESĠ (HAZIR GĠYĠM SEKTÖRÜ-ÇORUM
ĠLĠ ÖRNEĞĠ)
Özlem KAYA1, Fatih ÖZÇALIK2
Öğr. Gör., Hitit Üniversitesi Meslek Yüksek Okulu Tekstil Teknolojisi
Bölümü, Samsun Cad. No: 99, 19169, Çorum
2
Öğr. Gör., Hitit Üniversitesi Meslek Yüksek Okulu ĠĢletme Yönetimi
Bölümü, Samsun Cad. No: 99, 19169, Çorum
1
Ulusal ve uluslar arası rekabetin gittikçe artması iĢletmeleri, üretim
sistemlerini ve teknolojilerini değiĢtirme konusunda zorlamaktadır.
Rekabetin artması, ürün yaĢam sürelerinin kısalması, tüketici gereksinim ve
isteklerinin hızla değiĢmesi sonucu iĢletmeler, uygun bir maliyet düzeyinde
esnek üretim yapılmasına olanak sağlayacak teknolojilere yatırım
yapmaktadırlar. Teknolojilerin bu hızlı geliĢimi ile beraber hazır giyim
üretimi alanında da yeni yaklaĢımlar ve felsefeler ortaya çıkmaktadır. Üretim
süreçleri ve kullanılan teknolojiler hazır giyim iĢletmelerinin, maliyet,
esneklik, hız ve kalite boyutlarını etkilemektedir. Ayrıca kullanılan üretim
teknolojilerinin ergonomik açıdan uygunluğu ise özellikle iĢgöreni etkileyen
bir diğer önemli boyuttur.
Bu çalıĢma kapsamında yapılan araĢtırmanın amacı, hazır giyim
iĢletmelerinin kullandıkları üretim teknolojilerinin donanım, yönetim ve
üretim sistemleri açısından ele alınarak, bu faktörlerin iĢgören üzerindeki
psikolojik ve fizyolojik etkisini belirlemektir. Örneklemini Çorum ilindeki
hazır giyim iĢletmelerinde çalıĢan 420 iĢgörenin oluĢturduğu araĢtırmanın
verileri araĢtırmacılar tarafından geliĢtirilen anket formu ile elde edilmiĢtir.
Elde edilen verilerin istatistiksel analizi sonucunda, üretim teknolojilerinin
iĢgören üzerindeki etkileri değerlendirilmiĢ, tablolar halinde sunularak
yorumlanmıĢ ve öneriler getirilmiĢtir.
Anahtar Kelimeler : Üretim teknolojileri, Ergonomi, Hazır giyim
iĢletmeleri
26
SPORDA ERGONOMĠ
Mahmut EkĢioğlu1
Doç.Dr., Boğaziçi Üniversitesi Endüstri Mühendisliği Bölümü, 34342
Bebek-Ġstanbul
1
Ergonomi insanla iĢ ve insanla teknoloji arasındaki etkileĢimi optimize
etmeye yönelik araĢtırma yapan ve elde edilen bilgileri insan-iĢ ve insanteknoloji sistemleri tasarımında ve yönetiminde kullanan çok disiplinli
uygulamalı bir bilim ve mühendislik dalıdır. Endüstride ve hizmet
sektöründe, ergonomi güvenli sağlıklı ve aynı zamanda verimli çalıĢma
limitlerini belirlemeye çalıĢır. Bu limitler iĢgücünün maksimum
kapasitesinin altındadır ve öyle de olmak zorundadır. Geleneksel olarak
tanımlanan çalıĢma ortamının sınırlarını profesyonel spor ve diğer boĢ
vakitleri değerlendirme, eğlence ve sağlık için yapılan spor aktivitelerini de
içine alarak geniĢletmek mümkün. Bazı farkları gözönünde bulundurmak
koĢuluyla, ergonomi prensiplerini bu alanlarda da uygulayarak sağlık ve
güvenliğin korunması ve sportif performansın artmasında katkıda
bulunulabilir. Ergonomi, endüstride örneğin, enerji harcanımını en azda
tutarak verimliliği artırmayı hedefler. Sporda ise, her ne kadar minimum
enerji ile maksimum performans elde etme hedeflense de, genel olarak,
enerji bedeli ne olursa olsun performansın maksimum olmasına çalıĢılır.
Diğer bir fark, çalıĢma ortamında stresi azaltmaya çalıĢırız, halbuki sporda
amaç stresi azaltmak değil fakat kontrol etmektir. Bu farklı yaklaĢım iĢ
ortamının aksine yarıĢma sporlarının aĢırı rekabete dayanmasıdır. Ergonomi
ve spor bilimleri kapsam olarak bazı açılardan örtüĢme gösterirler. Örneğin,
metodolojik olarak örtüĢürler: Her iki alan da araĢtırma ve uygulamalarında
biyomekanik, fizyolojik ve psikolojik metodlar kullanır. Ortak ilgiler
arasında performansı artırmak için donanım, ayakkabı ve elbise tasarımını
sayabiliriz. Ergonominin spora katkıda bulunabileceği alanlar arasında
örnekler olarak Ģunları verebiliriz: egzersizlerin neden olduğu kas-iskelet
rahatsızlıklarının araĢtırılması ve önlenmelerine yönelik çalıĢmalar; sportif
donanım ve giysi tasarımında konfor, verimlilik ve güvenlik; seyirci ve
sporcuların güvenliği için tasarım; ve engelli sporcular için tasarım. Bu
çalıĢmada, ergonominin spora katkıda bulunabileceği alanlar örnekler
verilerek incelendi.
Anahtar Kelimeler: Ergonomi, spor, tasarım, performans, sağlık, güvenlik
27
ÇALIġMA YAġAMININ KALĠTESĠ ÜZERĠNDE ETKĠLĠ BĠR
ARAÇ: KALĠTE ÇEMBERLERĠ
Özay Umut TÜRKAN1
Yrd. Doç. Dr., Balıkesir Üniversitesi Mühendislik-Mimarlık Fakültesi
Endüstri Mühendisliği Bölümü, ÇağıĢ YerleĢkesi, 10145 Balıkesir
1
Fordizmin temel kurallarından köklü kopmaların ifadesi olarak görülen
esneklik kavramı, üretim organizasyonlarının talep ettiği iĢgücünün
niteliksel yapısını değiĢmiĢtir. Yeni üretim biçiminin ihtiyaç duyduğu
nitelikli iĢgücünü eskinin katı kurallarıyla idare etmenin imkânsızlığı,
üretimle beraber yönetim süreçlerinin de yalınlaĢtırılmasını sağlamıĢtır.
Ġnsan odaklı bir örgütlenmeyi ifade eden yalın yönetim; iĢyerindeki
koĢulların, çalıĢanların beklentileri doğrultusunda sürekli iyileĢtirilmesiyle
çalıĢma yaĢamının kalitesinin sağlanmasını ve artırılmasını amaçlamaktadır.
ÇalıĢma yaĢamının kalitesi; iĢgücünün fiziki ve psikolojik ihtiyaçlarının
karĢılanması üzerinde direkt ya da dolaylı etkisi olan faktörleri bütünsel
biçimde ele alarak geliĢtirmeyi amaçlayan ve böylelikle çalıĢma ortamıyla
iĢgücünün uyumunu sağlayan bir olgudur. ÇalıĢma ortamları olumsuz
koĢullar içeren iĢletmelerde israf, üretim kayıpları, kalitesizlik, iĢ kazaları,
iĢgücü devri gibi sorunlarla karĢılaĢılmaktadır. Bu sorunların çözümü; aynı
bölümde çalıĢan 5-12 arasındaki gönüllü iĢçinin toplanarak iĢleriyle ilgili bir
sorunu belirlemeleri ve bu soruna çözüm önerileri geliĢtirmeleri yöntemi
doğrultusunda
faaliyette
bulunan
“kalite
çemberleri”
yoluyla
gerçekleĢtirilebilir.
Bu bildirinin amacı; çalıĢanların sorun çözme ve süreç geliĢtirme
kapasitelerini kullanabildikleri katılımcı bir ekip çalıĢması olan kalite
çemberlerinin çalıĢma yaĢamının kalitesinin geliĢtirilmesi üzerindeki
etkinliğini değerlendirmektir.
Anahtar Kelimeler: Kalite çemberleri, Esneklik, Yalın yönetim
28
VARDĠYALI ÇALIġMA ÇĠZELGELERĠNĠN HEMġĠRELER
ĠÇĠN DEĞERLENDĠRĠLMESĠ
Berna ULUTAġ1, Havva ÇANKAYA2
2
EskiĢehir Osmangazi Üniversitesi Endüstri Mühendisliği
1
Vardiyalı çalıĢma sistemleri, çalıĢanları fiziksel ve sosyal açıdan olumsuz
yönde etkileyebilmektedir. Konunun öneminden dolayı bu çalıĢmada
hemĢirelerin vardiyalı çalıĢma çizelgeleri üzerinde durulmuĢtur. Özellikle
bayanlar için çalıĢma saatlerine esneklik kazandıran, ev ve iĢ yaĢamının
kalitesini arttırabilmesi için, gün içinde çalıĢılacak saat dilimlerini seçme
olanağı tanıyan, gece vardiyalarını ve tatil günlerini sınırlayan bir karar
modeli geliĢtirilmiĢ ve farklı senaryolar değerlendirilmiĢtir. Tasarlanan anket
yardımıyla, ele alınan serviste görev yapan hemĢirelerin vardiyalı çalıĢma
uygulamalarındaki fiziksel ve zihinsel zorlanma düzeyleri tespit edilmiĢ,
mevcut vardiyalı çalıĢma çizelgesi irdelenmiĢtir. Daha sonra hemĢirelerin
belli çalıĢma dilimleri için atadıkları tercih puanları göz önünde
bulundurularak, çalıĢmayı en çok tercih edecekleri zaman dilimleri için
vardiya çizelgesi oluĢturulmuĢtur. Ġdeal durumda ise, kiĢinin çalıĢma ve
günlük hayatında sosyal ve psikolojik açıdan zorlanmayacağı bir vardiya
çizelgesi önerilmiĢtir. Karar modeli, ilgili verilerden hareketle çözülerek
çalıĢma çizelgeleri oluĢturulmuĢ, farklı senaryolardan elde edilen sonuçların
birbirleri ile göreli üstün ve zayıf yönleri tartıĢılmıĢtır.
Anahtar kelimeler: Fiziksel ve zihinsel zorlanma, Vardiyalı çalıĢma
sistemleri, HemĢire, ÇalıĢma çizelgesi, Karar modeli
29
EĞĠTĠM ERGONOMĠSĠ
30
ERGONOMĠ DERSĠ ALAN VE ALMAYAN ÖĞRENCĠLERĠN
ERGONOMĠ ALGI DURUMLARI
Emre Özgür BULDUK1, Tufan SÜREN2, Sıdıka BULDUK3
Yrd. Doç. Dr. Karabük Üniversitesi Safranbolu Meslek Yüksekokulu
AraĢ. Gör., Gazi Üniversitesi Aile Ekonomisi ve Beslenme Eğitimi - Gıda
ve Beslenme Eğitimi
3
Prof. Dr. , Gazi Üniversitesi Aile Ekonomisi ve Beslenme Eğitimi - Gıda ve
Beslenme Eğitimi
1
2
Ergonomi, insan-makina ve çevre uyumunun en iyi Ģekilde sağlaması için
çalıĢmalar yapan bir bilim dalıdır. Ergonominin amacı, kullanılan aletleri ve
bulunulan fiziki çevreyi göz önüne alarak insanın fiziksel ve mental
yeteneklerini desteklemek suretiyle iĢ verimini arttırmaktır. Ergonomi
insanın olduğu her yerde uygulama alanına sahiptir. Ergonomi eğitiminin
verilmesi öğrencilerde öğrenmede ve okul baĢarısında güçlü bir etkisi vardır.
Bu çalıĢmamızda ergonomi dersi alan ve almayan öğrencilerin ergonomi algı
durumları değerlendirilmiĢtir.
Anahtar Kelimeler: Ergonomi, Eğitim, Öğrenci, ĠĢ verimi
31
ÜNĠVERSĠTE ÖĞRENCĠLERĠNĠN DĠZÜSTÜ BĠLGĠSAYAR
KULLANIM DURUMLARININ ERGONOMĠK AÇIDAN
ĠNCELENMESĠ
Fatma ARPACI1, ġadan TOKYÜREK2
Doç. Dr., Gazi Üniversitesi Mesleki Eğitim Fakültesi Aile Ekonomisi ve
Beslenme Eğitimi Bölümü, 06500 Ankara
2
Yrd. Doç. Dr., Gazi Üniversitesi Mesleki Eğitim Fakültesi Aile Ekonomisi
ve Beslenme Eğitimi Bölümü, 06500 Ankara
1
Dizüstü bilgisayarlar taĢınabilir olması, hemen her yerde internete bağlanma
kolaylığının bulunması nedeniyle evde olduğu kadar okulda da
kullanılmaktadır. Üniversite öğrencilerinin dizüstü bilgisayarlarını okulda
kullanmaları ileri teknolojilerin sınıf içerisinde kullanımını sağlamaktadır.
Ancak dizüstü bilgisayarların kullanıldığı yerlerde rahat bir ortam
bulunmazsa öğrencilerin kas iskelet rahatsızlıkları gibi bazı sağlık
sorunlarına yaĢamasına neden olabilmekte, öğrenci çeĢitli zorluklarla
karĢılaĢmakta,
dizüstü
bilgisayarların
öğrencilerin
kullanımına
uygunluğunun
araĢtırılması
gerekmektedir.
AraĢtırma
üniversite
öğrencilerinin dizüstü bilgisayar kullanım durumlarının ergonomik açıdan
incelenmesi amacıyla planlanmıĢ ve yürütülmüĢtür. Gazi Üniversitesi
Mesleki Eğitim Fakültesi öğrencilerinden dizüstü bilgisayar kullanan ve
araĢtırmaya katılmaya gönüllü olan 178 öğrenci araĢtırmaya alınmıĢtır.
Örnekleme alınan öğrencilerin % 83.7‟si kız, % 16.3‟ü erkektir. Öğrencilerin
günlük ortalama dizüstü bilgisayar kullanım süresi 1.16 0.37 saattir. Dizüstü
bilgisayarı çoğunlukla evde kullanırım diyenler % 48.3, bazen okulda
kullanırım diyenler % 39.9 oranındadır. Öğrencilerin dizüstü bilgisayar
kullanım davranıĢlarından “kanepe, koltukta çalıĢırken kolumun altına
destek koyarım” ve “harici bir mause kullanırım” ifadelerinde cinsiyete göre
anlamlı farklılık saptanmıĢtır ve erkek öğrenciler kızlara göre daha yüksek
ortalama puana sahiptir (p<0.000). Dizüstü bilgisayar kullanımı nedeniyle
karĢılaĢılan sorunlardan “ağırlığının fazla olması nedeniyle taĢınmasının
bireyi yorması” ve “bilgisayarın aĢırı ısınması” cinsiyete göre anlamlıdır
(p<0.005).
Anahtar Kelimeler: Üniversite öğrencisi, Dizüstü bilgisayar, Ergonomi
32
KULLANICI MERKEZLĠ TASARIM EĞĠTĠMĠ: ERGONOMĠ
DERSĠ ÖRNEĞĠ
Burçak ALTAY1
Dr., Bilkent Üniversitesi Güzel Sanatlar Tasarım ve Mimarlık Fak. Ġç
Mimarlık ve Çevre Tasarımı Böl., 06800 Bilkent Ankara
1
Mekan tasarım sürecinde tasarımcı çoğunlukla ya kendi deneyimlerine, ya
da oluĢturduğu „normal, standart‟ bir kullanıcı varsayımına dayanmaktadır.
Bu, genellikle yapılı
çevreyle kullanıcı arasında uyumsuzluğa yol
açmaktadır. Bu çerçevede Bilkent Üniversitesi Ġç Mimarlık ve Çevre
Tasarımı Bölümü ikinci sınıfta verilen Ergonomi dersinin, temel amacı
kullanıcı-merkezli bir tasarım anlayıĢını öğrencilere aĢılamaktır. Bunun için
öğrencilerin derse birebir katıldığı üç çalıĢma üzerinde durulacaktır. Ġlkinde
empatik modelleme ile öğrenciler koltuk değneği/tekerlekli sandalye veya
göz bağıyla üniversite kampüsünü deneyimleyerek, değiĢik kullanıcıların
çevreyi algılayıp yaĢamalarını farkedebilmektedirler. Ġkinci çalıĢmada
ergonomik sandalye tasarlayıp üreten öğrenciler, ardından tüm üretilen
sandalyeleri deneyerek karĢılaĢtırmalı olarak değerlendirmektedirler. Son
etkinlikte ise öğrenciler Ģehirde kapalı bir kamu mekanını evrensel tasarım
ve ergonomik kriterler açısından incelemekte, ve sunmaktadırlar. Böylece
öğrenciler, „farklı kullanıcı‟, „tasarımcı‟, „değerlendirici‟ gibi rollerle
kendilerinin ve arkadaĢlarının tasarımlarını
ve yapılı çevreyi
deneyimlemekte, mesleki sorumlulukları ile kullanıcılarla ilgili algılarını
tekrar yapılandırma olanağı bulmaktadırlar.
Anahtar kelimeler: Kullanıcı merkezli tasarım, Evrensel tasarım, Ergonomi
eğitimi
33
ĠLKÖĞRETĠM DERSLĠKLERĠNDE RENK ERGONOMĠSĠ:
TRABZON ÖRNEĞĠ
Muteber ERBAY1, Tülay ZORLU1
Yrd. Doç. Dr., Karadeniz Teknik Üniversitesi Mimarlık Fakültesi Ġç
Mimarlık Bölümü, Kanuni Kampüsü, 61080 Trabzon
1
Eğitim, kurumsal olarak ilköğretimle baĢlar. Aile ortamından ayrılan birey,
6-14 yaĢ grubu içerisinde zamanının büyük bir çoğunluğunu geçireceği,
kurumsal eğitimin ilk durağı olan ilköğretimle tanıĢır. Bireyin öğrenme
düzeyinin artmasında okul yapılarının konfor koĢulları büyük bir önem
kazanmaktadır. Özellikle görsel konfor öğelerinden renk, insanın zihinsel ve
fiziksel aktivitesi üzerinde etkili olmakta, psikolojik olarak da
etkilemektedir. Bu yönüyle mekan içerisinde donatı, malzeme, ısı ve ıĢık
ergonomisi kadar değer kazanmaktadır. Bu çalıĢma eğitim ile mekan
iliĢkisini renk bağlamında incelemeyi amaçlamaktadır. Trabzon ili içerisinde
merkezde bulunan ilköğretim kurumlarının dersliklerinde renk ile ilgili bir
tespit çalıĢması yapılacak, bu konu ile ilgili duyarlılık ortaya konmaya
çalıĢılacaktır.
Anahtar Kelimeler: Görsel konfor, Renk Ergonomisi, Eğitim yapılarında
renk, Algı ve renk.
34
ĠLKÖĞRETĠM DERSLĠKLERĠNDE ERGONOMĠK AÇIDAN
BĠR DEĞERLENDĠRME: TRABZON ÖRNEĞĠ
Tülay ZORLU1, Muteber ERBAY1
1
Yrd. Doç. Dr., Karadeniz Teknik Üniversitesi Mimarlık Fakültesi Ġç
Mimarlık Bölümü Kanuni Kampüsü, 61080 Trabzon
Öğrenme-öğretme sürecinde, amaçlanan davranıĢların kazandırılmasında
öğrenme ortamlarındaki fiziksel koĢulların rolü büyüktür. Bu sebeple eğitim
programının amaçlarının çok iyi etüt edilerek eğitim mekânlarının bu
doğrultuda planlanması gerekir.
Eğitim yapılarında derslikler öğretim metotlarına uygun olarak, grup
çalıĢması, sunu, sergi, üretileni paylaĢma, iletiĢim kurma gibi etkinliklere
cevap verebilecek niteliklerde olmalıdır. Sınıflarda özellikle masa ve
sandalyeden oluĢan çalıĢma birimlerinde form ve malzemenin yanı sıra
boyutların çocuğun yaĢ grubunun antropometrik boyutlarına uygunluğuna
dikkat edilmelidir. Aksi takdirde fiziksel rahatsızlıklar, uzun vadede sağlık
problemleri, konsantrasyon sıkıntıları oluĢturmakta ve eğitimde verimlilik
azalmaktadır. Bu nedenle eğitim yapılarının ve özellikle dersliklerin
öğrencinin öğrenme becerilerini arttıracak, fiziksel ve psiko-sosyal tüm
gereksinmelerini karĢılayacak, yeterli konfor, sağlık ve güvenlik koĢullarını
sağlayacak Ģekilde ergonomik tasarlanması gerekmektedir.
Ġlköğretim okullarındaki dersliklerde ergonomik tasarımın önemini ortaya
koymayı amaçlayan bu çalıĢma kapsamında Trabzon ili merkezinde
belirlenen ilköğretim okullarındaki dersliklerde mevcut duruma iliĢkin bir
tespit çalıĢması yapılacaktır. ÇalıĢmada konuya iliĢkin literatür
araĢtırmasının ardından Trabzon ili merkezinde belirlenen ilköğretim
okullarındaki derslikler; boyut, örgütlenme karakteri ve bu dersliklerdeki sıra
boyutlarının çocukların antropometrik boyutlarına uygunluğu ergonomik
açıdan değerlendirilecektir.
Anahtar Kelimeler: Ergonomi, Eğitim Ergonomisi, Ergonomik derslik
tasarımı
35
ENGELLĠLER VE
YAġLILAR AÇISINDAN
ERGONOMĠ
36
HUZUREVLERĠNDE FĠZĠKSEL ÇEVRENĠN YAġLI VE
ENGELLĠLERE UYGUNLUĞU
Hamza ÇINAR1, Abdurrauf TUNCER2, Ali Rıza ARSLAN3
Doç. Dr., Gazi Üniversitesi Teknik Eğitim Fak. Mobilya ve Dekorasyon
Bölümü Teknikokullar, 06500 Ankara
2
Öğret., AlaĢehir Sümer Oral Mesleki Eğt. Mrk. Ağaç ĠĢleri Bölümü, 45600
AlaĢehir/Manisa
3
ArĢ. Gör., Afyon Kocatepe Üniversitesi Afyon M.Y.O. Malzeme ve Malz.
ĠĢleme Tekn. Bölümü, Ġzmir yolu 7. km 02300 Afyonkarahisar
1
21. yüzyıl Türkiye‟sinde 8 milyondan fazla engelli, 65 yaĢ ve üzeri 5 milyon
insan yaĢamaktadır. Herhangi bir fiziksel engelleri olmasa da “yaĢlı” olarak
nitelendirilen bireyler ileri yaĢlarının getirdiği sağlık sorunları nedeniyle
günlük yaĢamlarında engellerle karĢılaĢmaktadırlar. Hem Ġnsan Hakları
Evrensel Beyannamesi hem de T.C Anayasası‟nın ilgili maddelerinde
engellilerin korunmaları ve toplum hayatına intibaklarının sağlanmasına
yönelik tedbirlerin alınması ile ilgili maddeler vardır.
Bu çalıĢmada rehabilitasyon merkezlerinde yaĢayan fiziksel engelli ve yaĢlı
bireylerin yaĢam kalitesine yönelik karĢılaĢtıkları sorunların saptanması ve
bu sorunların çözümüne yönelik önerilerin getirilmesi amaçlanmıĢtır. Bu
amaç doğrultusunda ilk olarak anket ve gözlemler yapılarak sorunlar tespit
edilmiĢ ve analizleri değerlendirme kapsamına alınmıĢtır. Sosyal Hizmetler
ve Çocuk Esirgeme Kurumu (SHÇEK) bünyesinde hizmet veren YaĢlı
Bakım Huzurevi ve Rehabilitasyon Merkezlerinde yaĢayan yaĢlı ve engelli
bireyler ve burada çalıĢan personelin, a) mobilya ve donatı elemanları b)
yaĢam alanı özellikleri, c) sosyal etkinlik alanları, d) personelin çalıĢma
ortamları, e) merkezin mimarisi ve konumunda sorunlar yaĢadıkları tespit
edilmiĢtir.
Anahtar Kelimeler : Tekerlekli sandalye kullanıcıları, YaĢlı, YaĢam
kalitesi, Huzurevi, Engelli bireyler
37
YAġLILIK VE YAġLILARIN HAYATINI
KOLAYLAġTIRABĠLECEK DIġ MEKAN TASARIMLARI
Suat KASAP1
Yrd. Doç. Dr., Hacettepe Üniversitesi Mühendislik Fakültesi Endüstri
Mühendisliği Bölümü, 06800 ANKARA
1
Teknoloji, sağlık ve beslenme alanındaki geliĢmeler her ne kadar insan
ömrünü uzatsa da bizi baĢka sorunlarla baĢbaĢa bırakmaktadır: “Artan YaĢlı
Nüfusu ve YaĢlılık Sorunları”. YaĢlılık, beraberinde getirdiği çeĢitli fiziksel
yetersizlikler dolayısıyla, insan etkinliklerini kısıtlayan bir süreçtir.
Ülkemizde ve dünyada yaĢlı nüfusun hızla artması ve yaĢam süresinin
uzaması, yaĢlı insanların iç ve dıĢ mekânlarındaki Ģartlarının incelenerek
iyileĢtirilmesi beklentisini de arttırmaktadır. YaĢlı insanların fizyolojisine
uygun olmayan tasarımlar onları sınırlandırıyorsa yapılması gereken yaĢlı
insanların gereksinimlerine göre tasarımdır. YaĢlılığa bir ergonomi
uygulaması olarak yaklaĢtığımızda, çevreye uyum sağlamakta zorlanan
yaĢlılar yönelik, fiziksel kayıpları en aza indirmeyi amaçlayan tasarımlar
yaĢlılar için önemli bir çalıĢma olacaktır. ÇalıĢmamızda tasarımlarımıza dıĢ
mekân tasarımları olarak odaklandık ve. dıĢ mekan tasarımları dahilinde ise
bankacılık uygulamalarında, ulaĢımda, teknoloji kullanımındaki (cep
telefonu kullanımı) tasarımlarını örnekledik. Görüldüğü üzere ergonomik
tasarımların uygulandığı fiziki çevrelerle ve doğru uygulamalarla
yaĢlılarımızın hayatın her alanında zorluk çekmesine sebep olan sorunlar en
aza indirgenerek onlara ve aslında bizim geleceğimize daha sağlıklı, rahat,
güvenli alanlar yaratmıĢ olacağız.
Anahtar Kelimeler : YaĢlılık, YaĢlılar için tasarım, Ergonomi ve yaĢlılık,
Ürün ve hizmet tasarımı ve Ergonomi, Günlük yaĢamda ergonomi
38
GÖRME ENGELLĠLERĠN GĠYSĠ SATIN ALIRKEN
KARġILAġTIKLARI SORUNLAR
Sevim AYDĠNÇ BÖLAT1,Hatice YÜKSEL2
1
Yrd.Doç.Dr.,Ġstanbul Aydın Üniversitesi Güzel Sanatlar Fakültesi Moda ve
Tekstil Tasarımı Bölümü, Ġstanbul
2
Öğr.Gör.,Ġstanbul Aydın Üniversitesi Güzel Sanatlar Fakültesi Moda ve
Tekstil Tasarımı Bölümü, Ġstanbul
Görme engelli, gözde veya beyinde oluĢan bir bozukluğa veya hastalığa
bağlı olarak görme yetisi azalmıĢ veya görme yetisini tamamen kaybetmiĢ
kiĢidir. Ancakbu bireyler, çoğu zaman kentsel mekan düzenlemelerinin
uygun olmaması nedeniyle eğitim, çalıĢma, sağlık vb.
haklarından
neredeyse mahrum kalarak sosyal çevreden kopmakta ve çoğu zaman özel
ihtiyaçlarını karĢılayamamaktadır. Bu durum dikkate alındığında önem
kazanan ve incelenmesi gereken konulardan biri de, giysi alıĢveriĢi sırasında
karĢılaĢtıkları sorunlardır. Bu araĢtırmada görme engelli tüketicilerin giysi
satın alırken, mağaza içi donanımından ve hazır giyim ürünlerinin görme
engelli tüketicilere uygun üretilmemesinden dolayı karĢılaĢtıkları sorunlar
belirlenmeye çalıĢılmıĢtır. AraĢtırmada betimsel yöntem kullanılmıĢtır.
Hazırlanan anketler Ankara ili sınırları içerisindeki 172 görme engelliye
uygulanmıĢtır. AraĢtırma bulgularına göre; giysi seçiminde zorluk
yaĢadıkları, giyimmağazalarının görme engelli tüketicilerin kolay ve güvenli
bir Ģekilde alıĢveriĢ yapmalarına uygun olmadığı görülmüĢtür.Toplumsal
yaĢama katılımlarını sağlamak için yapılmasıgerekenlerin yasa ve
yönetmeliklerle belirlenmesine rağmen, tanımlanangerekliliklerin üretime,
kent yaĢamına ve mimariye yeterince yansımadığı sonucuna varılmıĢtır.
Anahtar Kelimeler: Görme, Engelli, Giysi, Tasarım ve satın alma
39
SAĞLIK HĠZMETLERĠNDE ENGELLĠLERE YÖNELĠK
ERGONOMĠ YAKLAġIMI
Z.Figen ANTMEN1 , S.Noyan OĞULATA2 , Emre DAĞAġAN3
Öğr. Gör., Çukurova Üniversitesi Müh. Mim. Fak. Endüstri Mühendisliği
Bölümü, Adana
2
Yrd. Doç. Dr., Çukurova Üniversitesi Müh. Mim. Fak. Endüstri
Mühendisliği Bölümü, Adana
3
Çukurova Üniversitesi Müh. Mim. Fak. Endüstri Mühendisliği Bölümü,
Adana
1
Bu çalıĢma, hastanelere baĢvuran engellilerin muayene öncesi ve sonrası
resmi iĢlemlerle ilgilenmek için, inceleme birimleri ve poliklinikler arasında
defalarca geliĢ gidiĢlerinden yola çıkılarak onların daha rahat ve kısa sürede
iĢlemlerini tamamlamaları gözetilerek hazırlanmıĢtır. Bu iĢlemler sırasında
insanların kısa ve uzun mesafeleri yürüdükleri, merdiven inip çıktıkları,
ayakta ve oturarak beklemek zorunda kaldıkları ve tuvalet ziyareti yapma
gereği oluĢtuğu gözlenmiĢtir. Muayene sırasında soyunup giyinmek,
muayene masasına uzanmak durumunda kalabilmektedirler. Tüm bunlar
sağlam insanı yoran, hasta insanı zorlayan, engelli hastayı büsbütün yıpratan
iĢlerdir.
ÇalıĢma süreci boyunca sağlık hizmetlerinde engelli hastaların karĢılaĢtığı
güçlükler ergonomik açıdan ele alınmıĢtır. Yapılan anket çalıĢmasıyla
engelli kiĢilerin hastanenin fiziksel koĢulları hakkındaki görüĢleri alınmıĢ, bu
görüĢleri doğrultusunda iyileĢtirme önerileri sunulmuĢtur. Anket sonuçları
bilgisayar ortamına aktarılarak SPSS 15 programıyla sonuçlar analiz
edilmiĢtir. Ayrıca uygulama olarak, Adana Özel Ortadoğu Hastanesinin
fiziksel açıdan ortaya konan standartlarla birlikte değerlendirilmesi
yapılmıĢtır.
Anahtar Kelimeler : Ergonomi, Sağlık hizmetleri, Engelli hastalar
40
BĠR ÜNĠVERSĠTE YERLEġKESĠNĠN ENGELLĠ DOSTLUĞU
DÜZEYĠNĠN TESPĠTĠ
AĢkıner GÜNGÖR 1, Ozan ÇAPRAZ 2, M. UlaĢ KOYUNCUOĞLU 2
1
Doç. Dr., Pamukkale Üniversitesi Mühendislik Fak. Endüstri Mühendisliği
Bölümü, Kınıklı YerleĢkesi, Denizli
2
YL öğrencisi, Pamukkale Üniversitesi, Mühendislik Fak. Endüstri
Mühendisliği Bölümü, Kınıklı YerleĢkesi, Denizli
Bu çalıĢma, ülkemizin en önemli sorunlarından birisi olan, yaĢam alanlarının
ergonomik ilkeler altında engelli bireyleri de kapsayacak Ģekilde
geliĢtirilmesine katkı sağlamayı amaçlamaktadır. ÇalıĢmada, bir üniversite
yerleĢkesinde yer alan açık ve kapalı alanların, engelli bireyler tarafından
“eriĢilebilirliği ve kullanılabilirliği” analitik tekniklerle irdelenmiĢtir.
Değerlendirme görme ve bedensel engellilik durumlarını kapsamaktadır.
Engelli bireylere yönelik eriĢilebilirlik ve kullanılabilirlik kriterleri
literatürden elde edilmiĢtir. ÇalıĢma kapsamında çok kriterli karar verme
yöntemlerinden Analitik HiyerarĢi Prosesi (AHP), engelli bireylerin bakıĢ
açısı ile bu kriterlerin önem derecelerinin belirlenmesinde, Bulanık TOPSIS
ve AğırlıklandırılmıĢ 0-1 Puanlandırma yöntemi ise üniversite
yerleĢkesindeki alanların engelli dostluğu yönünden toplam puanlarının elde
edilmesi için kullanılmıĢtır.
ÇalıĢmada elde edilen bulgular, üniversitenin yerleĢkesinin engelliler
açısından geliĢtirilmesine yardımcı olacaktır. ÇalıĢmanın diğer eğitim
kurumlarında da benzer çalıĢmaları tetiklemesi beklenebilir.
Anahtar Kelimeler: Engelli ergonomisi, Engelli dostluk düzeyi, AHP,
Bulanık TOPSIS
41
YAġLANMA, EV GÜVENLĠĞĠ VE ERGONOMĠ
Velittin KALINKARA1
Prof.Dr., Pamukkale Üniversitesi Denizli Meslek Yüksekokulu,
20070 Çamlık -DENĠZLĠ
1
Dünya nüfusu hızla yaĢlanmasına karĢın tüketici olarak yaĢlı nüfusun
özellikleri ve gereksinimleri konusunda çok az Ģey bilinmektedir. Fizyolojik,
psikolojik ve algısal fonksiyonlarında azalmaya karĢın pek çok yaĢlı insan
sağlıklı, genç insanlara göre tasarlanmıĢ ürünleri kullanmaya zorlanmakta,
mevcut ürünleri yeteneklerine / limitlerine uydurmaya çalıĢmaktadır. Hızlı
teknolojik geliĢme piyasadaki ürün çeĢidini artırırken, yaĢlının yaĢamını
sürdürdüğü çevre ile olan iliĢkilerini çok az olumlulaĢtırdığı anlaĢılmaktadır.
Günlük yaĢamı her yönü ile farklılaĢtıran bu geliĢmelerin yaĢlıların yaĢamına
ve yaĢama alanlarına uygulanması karĢılaĢılan sorunların çözümünde önemli
bir faktördür. YaĢlanan insanların bu hızlı teknolojik değiĢime nasıl ayak
uyduracağı ve bu konuda toplumun hazır oluĢ düzeyi yaĢlının-yakın çevre ile
iliĢkilerini etkileyecektir. Bu konuda yalnızca yaĢlıların değil, bilim
insanları, politikacılar, üretici ve tasarımcıların da yaĢanır çevrelerin,
araçların ve koĢulların sağlanması konusunda çaba göstermeleri gerekir.
Yeni teknolojilerin iĢle ilgili fiziksel güce ihtiyacı azaltma, iletiĢimi
kolaylaĢtırma, dıĢ dünya ile sağlıklı iliĢkiler kurma ve güvenliği artırma gibi
yaĢlılara pek çok olumlu katkısı vardır. Teknolojinin yaĢlının refahını ve
yaĢam kalitesini artırma yönünde kullanılması, yakın çevrenin güvenli olarak
tasarımında, kazaların minimuma indirilmesinde ve uygun olmayan çevrenin
yarattığı olumsuzluklardan kaynaklanan sağlık giderlerinin en aza
indirilmesinde yararlı olacaktır.
Bu nedenle yakın çevre, teknolojik sistemler ve araç-gereçler
tasarımlanırken potansiyel kullanıcılarla, onların gereksinim ve limitlerinin
bilinmesi, değiĢen demografik yapı ve bunun doğurduğu sonuçların evrensel
ergonomik tasarımlarla çözümlenmesi gerekmektedir. Bu derleme tebliğde
yaĢlanan nüfus, özellikleri, yakın çevre, ev ve ev araçlarından kaynaklanan
olumsuzluklar ve güvenliği artıracak ergonomik çözüm yolları üzerinde
durulacaktır.
Anahtar Kelimeler: YaĢlanma, Ev güvenliği, Ergonomi
42
AMPUTE FUTBOL OYUNCULARININ VÜCUT
ÖZELLĠKLERĠNE UYGUN
SPOR GĠYSĠSĠ TASARIM UYGULAMALARI
Emine UTKUN1 , Ziynet ÖNDOĞAN2 , Serkan ÇINARLI3
Öğr. Gör., Denizli Pamukkale Üniversitesi Buldan Meslek Yüksekokulu,
20400 Buldan Denizli
2
Prof. Dr., Ege Üniversitesi Tekstil Mühendisliği Bölümü, 35100 Ġzmir
3
Yrd. Doç. Dr., Ġzmir Üniversitesi Hukuk Fakültesi, 35350 Ġzmir
1
Bu çalıĢmanın konusunu bedensel engelli grubu içinde yer alan ampute
futbol oyuncuları oluĢturmaktadır. KiĢinin kol, bacak, ayak veya elinin
tümünün veya bir kısmının olmaması durumuna “amputasyon” denir.
Ampute futbol bir bacağı olmayan sporcuların kanedyen kullanarak
oynadıkları bir futbol türüdür. Kanedyen koltuk altından değil dirsekten güç
alarak yürümeye yardım eden yardımcı bir aparattır.
Bu çalıĢmanın amacı bedensel engelli bireyler içinde yer alan ampute futbol
oyuncularının vücut özellikleri dikkate alınarak spor giysisi tasarım
uygulamaları sunmaktır. Giysi tasarımları bu konuda daha önce yapılmıĢ
olan “Ampute Futbol Oyuncularının Spor Giysisi Sorunlarına Yönelik Pazar
AraĢtırması” çalıĢmasının sonuçları dikkate alınarak gerçekleĢtirilmiĢtir. Bir
sonraki hedef ise tasarlanan bu giysilerin prototiplerinin üretilerek oyuncular
tarafından giyim konforu açısından değerlendirilmesinin sağlanmasıdır.
Anahtar Kelimler: Spor giysisi, Engelli, Ampute, Ergonomi.
43
ENGELLĠ ÇALIġANLARA YÖNELĠK ALGILANAN
TUTUMLARIN Ġġ TATMĠNĠ ÜZERĠNE ETKĠSĠ
Nuran BAYRAM1, Metin TEKCAN2, Serpil AYTAÇ3
Doç. Dr., Uludağ Üniversitesi, ĠĠBF, Ekonometri Bölümü,
16059 Görükle Bursa
2
Dr., BOSCH, Bursa
3
Prof. Dr., Uludağ Üniversitesi, ĠĠBF, ÇalıĢma Ekonomisi ve Endüstri
ĠliĢkileri Bölümü, 16059 Görükle Bursa
1
Engelli sorunu, yalnızca engelli bireylerin ya da ailelerinin karĢı karĢıya
bulunduğu bir sağlık sorunu değil, sosyal boyutlarıyla toplumu yakından
ilgilendiren ve tüm bireylerin ortak çabasını gerektiren bir konudur. ĠĢ
bulmaktan, fiziksel, duygusal ve sosyal yaĢama uyum sağlamaya kadar
uzanan bir dizi sorunlarla topluma entegre olmaya çalıĢan engellilerin
çalıĢma hayatında karĢılaĢtıkları sorunlar sadece fiziksel çevreye uyum
sağlamanın dıĢında, psikolojik duyarlılıkları ve çevrenin kendilerine karĢı
tutumlarıyla da Ģekillenmektedir.
Engelli bireyin iĢinde daha verimli olması ve kendisine uygun bir iĢ
bulunmasında önemli bir etken olan mesleki rehabilitasyon hizmetleriyle;
bireyin çalıĢma kapasitesini ortaya çıkarmak ve arttırmak, engelli bireylerin
sakatlıkları değil, çalıĢma kapasitesi ve özellikleri üzerinde durmak, onlara
çeĢitli alanlarda çalıĢma fırsatları yaratmak, çalıĢma yaĢamının içine
katılanları iĢe alıĢtırmak ve onları iĢ yaĢamının zorluklarına karĢı korumak
toplum olarak hedefimizdir.
Bu çalıĢmada engellilere yönelik toplumsal sorumluluğunu yerine getiren bir
firmada istihdam edilen engelli çalıĢanların, diğer çalıĢanlar ve yöneticiler
tarafından kendilerine yönelik tutumları nasıl algıladıkları sorgulanmaktadır.
Ayrıca firma olarak yapılan fiziksel ergonomik iyileĢtirmelerin engelli
çalıĢanlar üzerindeki etkisi, iĢ sağlığı ve güvenliği açısından engellilerin
özsaygı ve iĢ tatmin düzeyleri ölçülerek, ileride yapılacak yönetsel
çalıĢmalar ve ergonomik iyileĢtirmelerde bir ön bilgi sağlanması
amaçlanmaktadır.
Anahtar kelimeler: Engelli çalıĢan, tutumları algılama, iĢ tatmini, özsaygı
44
FĠZĠKSEL ERGONOMĠ
45
BĠR GÜRÜLTÜ KAYNAĞININ ÇEVREYE ETKĠSĠNĠN
MONTE CARLO YÖNTEMĠ ĠLE ĠNCELENMESĠ
R. Aykut ARAPOĞLU1, Semih ERGĠN2
Yrd. Doç. Dr., EskiĢehir Osmangazi Üniversitesi Müh. Mim. Fak. MeĢelik
2
YerleĢkesi Elektrik-Elektronik Mühendisliği Bölümü, 26480 EskiĢehir
1
Gürültünün, maruz kalan insanlara ve çevreye olan - iĢitme kaybı, verim
düĢüklüğü, iĢ güvenliği riski gibi olumsuz etkileri uzun yıllardır
bilinmektedir. Literatürde yapılan çalıĢmalarda çoğunlukla bir veya birden
çok sayıda noktasal gürültü kaynağının çevreye yaydığı gürültü
belirlenmiĢtir. Bu çalıĢmanın amacı, bir gürültü kaynağının çevreye yaydığı
gürültüyü Monte Carlo yöntemi ile tahmin etmektir. Üzerinde çalıĢılan güç
seviyesi bilinen gürültü kaynağının, tek boyutlu, doğrusal ve sürekli olduğu
varsayılmıĢtır. Monte Carlo yöntemi ayrıca, doğrusal olmayan gürültü
kaynağı ile ölçüm noktası arasında engel bulunması durumunda da sonuç
vermektedir.
Anahtar Kelimeler: Gürültü belirleme, Sürekli gürültü kaynağı, Monte
Carlo Yöntemi
46
ĠNTEGRAL HESAP KULLANILARAK SÜREKLĠ BĠR
GÜRÜLTÜ KAYNAĞININ ÇEVREYE ETKĠSĠNĠN
ĠNCELENMESĠ
Semih ERGĠN1 , R. Aykut ARAPOĞLU2
YerleĢkesi Elektrik-Elektronik Mühendisliği Bölümü, 26480 EskiĢehir
2
1
Gürültü, günümüzün en önemli endüstriyel ve çevre sorunlarından biridir.
Endüstriyel iĢ makine ve teçhizatlarından kaynaklanan sesler, bir iĢ
ortamındaki (kapalı/açık) gürültünün en büyük sebebidir. ĠĢ ortamlarında
gerektiği ölçüde yeterli ve etkili tedbirler alınmadığı takdirde, gürültünün
çalıĢanlara ve çevreye dönük önemli ölçüde zararı olmaktadır. Örneğin
makine endüstrisinde sıklıkla kullanılan yüksek devirli kalıp büküm
makineleri, saç kesme tezgâhları, motorlar ve havalandırma sistemine ait
klimalar birer gürültü kaynağıdır. Benzer Ģekilde, bir inĢaat veya
demiryolu/karayolu yapım Ģantiyesindeki iĢ makineleri, açık iĢ ortamında
üretilen gürültüye verilebilecek en yaygın örneklerdir. Bu çalıĢmada, uzun
bir doğru boyunca sürekli dağılmıĢ bir gürültü kaynağını modellemek
amacıyla analitik bir yöntem önerilmektedir. Önerilen bu yöntem, integral
hesabını temel almaktadır. Yöntem sayesinde, gürültü kaynağının çevresinde
hangi seviyede gürültü olduğu tespit edilecektir.
Anahtar Kelimeler: Gürültü belirleme, Sürekli gürültü kaynağı, Ġntegral
hesap
47
SĠNĠR SĠSTEMĠNĠN FONKSĠYONEL ANATOMĠSĠ VE
ERGONOMĠ
Behice DURGUN1
Prof. Dr., Çukurova Üniversitesi Tıp Fakültesi Anatomi Anabilim Dalı,
01330 Adana
1
Günümüzde bilim ve teknolojideki geliĢmeler büyük bir hızla artmakta,
sürekli yeni alanlar ortaya çıkmakta ve ergonomi de bu geliĢmelerden
etkilenmektedir. Disiplinlerarası karakterinden dolayı, ergonomi sinir
bilimleri ile bir kesiĢim alanı oluĢturur. Sinir sistemi vücudun içinden ve
çevreden gelen gelen uyarıları alıcılar aracılığıyla alır, bunları iĢler ve
uyarana yanıt verir. Böylece, tutma, kavrama, cisimleri hareket ettirme, yük
taĢıma gibi fiziksel ögelerin yanısıra duyular, hafıza, dikkat, vizyon, karar
verme, planlama, strateji geliĢtirme, moral değerler ve stresle baĢa çıkma
gibi zihinsel ögeleri de denetleyen temel mekanizma olarak rol oynar. Ġnsan
sinir sisteminin fonksiyonel anatomisinin bilinmesi; günlük yaĢam ve insan–
teknoloji etkileĢiminde duyu-motor entegrasyonu, fiziksel ve zihinsel
performans, tasarım ve otomasyon sistemlerinin anlaĢılması ve geliĢtirilmesi
için yeni ufuklar açar. Sinir sistemi-ergonomi kesiĢim alanı; havacılık,
otomotiv sanayi, robotik ve psikososyal konularda teorik ve pratik yaklaĢım
sağlayarak, insanın gereksinimi, yeteneği ve sınırlılıklarıyla uyumlu, etkin ve
güvenli iĢ ortamı oluĢmasına katkıda bulunur.
Anahtar Kelimeler : Nöroanatomi, Ergonomi, Otomasyon, DavranıĢ,
Performans
48
FARKLI FAKÜLTELERDEKĠ ÖĞRENCĠLERĠN GÖRME
YETENEKLERĠNĠN ÖLÇÜLMESĠ VE SONUÇLARIN VERĠ
MADENCĠLĠĞĠ ĠLE DEĞERLENDĠRĠLMESĠ
Serap Ulusam SEÇKĠNER1, Yunus EROĞLU2, Nevcihan TORAMAN3
Y.Doç.Dr., Gaziantep Üniversitesi Mühendislik Fakültesi Endüstri
Mühendisliği Bölümü, 27310, Gaziantep
2
ArĢ.Gör., Gaziantep Üniversitesi Mühendislik Fakültesi Endüstri
Mühendisliği Bölümü, 27310, Gaziantep
3
Gaziantep Üniversitesi Mühendislik Fakültesi Endüstri Mühendisliği
Bölümü, 27310, Gaziantep
1
Günlük yaĢamımızda ve iĢ yaĢamımızda baĢarılı olabilmemiz için görme
yeteneklerimizin yani optik duyu kanalımızın sınırlarını bilmemiz önemlidir.
Bu çalıĢmada, farklı fakültelerde öğrenim gören öğrencilerin görme
yeteneklerini ve görüĢ keskinliklerini ölçmek için Stereo Optical Vision
Tester cihazı kullanılmıĢtır. Bu test, kiĢilerin görme yeteneklerine göre iĢ
yapabilme sınırlarının belirlenmesine yardımcı olabileceği gibi görme
yeteneklerine uygun iĢleri seçmelerine ve yatkın oldukları alanlarda
kendilerini geliĢtirmelerine de katkı sağlamaktadır. Yapılan testin sonucunda
öğrenciler uygun oldukları iĢ gruplarına göre sınıflandırılmıĢlardır. Elde
edilen test verileri, Tanagra 1.4 veri madenciliği programı ile detaylı analiz
edilmiĢ ve görüĢ parametreleri arasında anlamlı kurallar ve iliĢkiler
keĢfedilmiĢtir. Ayrıca öğrencinin mezun olacağı bölüm ile kendisine uygun
olan meslek arasında bir karĢılaĢtırma yapılmıĢtır. Farklı bölümlerde okuyan
öğrencilerin farklı görme yeteneklerine ve görüĢ keskinliklerine sahip
oldukları da saptanmıĢtır.
Anahtar Kelimeler: Görme yeteneği, GörüĢ keskinliği, Stereo Optical
Vision Tester, Veri madenciliği
49
SES DAĞITICI ELEMANLARIN SESĠN NESNEL
PARAMETRELERĠ ÜZERĠNDEKĠ ETKĠSĠNĠN
SULTANBEYLĠ KÜLTÜR MERKEZĠ ÇOK AMAÇLI SALON
ÖRNEĞĠNDE ARAġTIRILMASI
Mustafa KAVRAZ1
1
Yrd. Doç. Dr., Karadeniz Teknik Üniversitesi Mimarlık Fakültesi Mimarlık
Mimari yapıların iç mekan tasarımları fiziksel konforun sağlanması
açısından önem taĢımaktadır. Bu bakımdan konferans, konser, sinema, vb.
salonlar akustik açıdan mekan içerisindeki ergonomik koĢulları sağlamak
durumundadır.
Bu çalıĢma; tasarımı çalıĢmanın yazarı tarafından yapılmıĢ olan Sultanbeyli
Kültür Merkezi Çok Amaçlı Salonunda (Ġstanbul) yan duvar yüzeyleri
üzerinde bulunan ses dağıtıcı elemanların sesin nesnel parametreleri
üzerindeki etkisini araĢtırmaktadır. Bunun için öncelikle salon, içerisindeki
tüm fiziki koĢullar sabit tutularak yan yüzeylerdeki ses dağıtıcı elemanların
değiĢik yerleĢim durumları için modellenmiĢtir. Daha sonra tüm modeller
için ODEON Version 10 programı ile sesin nesnel parametrelerine iliĢkin
değerler elde edilmiĢ ve değerlendirmeler yapılmıĢtır. Değerlendirmeler,
salonlar için en önemli göstergeler arasında yer alan Reverberasyon Süresi
(T30), Erken Düşme Süresi (EDT) ve Netlik (C80) için yapılmıĢtır. Salonda
ses dağıtıcı elemanların yer almadığı durum temel değer (base case) olarak
ele alınarak, ses dağıtıcı elemanların değiĢik yerleĢim durumlarının nesnel
parametreler üzerindeki değiĢim etkisi ISO 3382'de belirtilen jnd (just
noticeable difference) değerleri çerçevesinde ortaya konulmuĢtur.
Anahtar Kelimeler: Jnd, Ses dağıtıcı, Sesin nesnel parametreleri
50
RADON GAZININ KÖMÜR OCAĞINDA ÇALIġAN ĠġÇĠLER
ÜZERĠNDEKĠ ETKĠSĠ
Sefa UZBEY1 ,Eyüp TEL2 ,Nesli ALBAYRAK3
1
2
Öğr.Gör., Hitit Üniversitesi Müh. Fak. Makina Müh. Böl. Fizik
Anabilim Dalı Çorum
Doç.Dr., Osmaniye Korkut Ata Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi
Fizik Bölümü, Osmaniye
3
Çekmece Nükleer AraĢtırma ve Eğitim Merkezi (ÇNAEM),
Ġstanbul
Yerkabuğunda bulunan çok uzun yarı ömürlü doğal radyoaktif kaynakların
ve bunların bozunma ürünlerinin toprak, kayalar, yapı malzemeleri,
insanların
maruz
kaldığı
radyasyon
ıĢınlanmalarının
temelini
oluĢturmaktadır. Bu radyoaktif kaynakların çevresel ortamlardaki varlığı
düzgün bir dağılım göstermediği görülmüĢtür.
Radon, uranyumun bozunumu sonucu oluĢan radyumdan gelen ve doğada
bulunan tek radyoaktif gazdır. Radon gazının kaynağının uranyum olması ve
uranyumun her yerde farklı miktarlarda bulunması nedeni ile topraklardaki
ortalama değerinin belinlenmesi gerekmektedir. Türkiye‟de Türkiye Atom
Enerjisi Kurumu (TAEK)‟nun Radyasyon Güvenliği Yönetmeliği‟nde radon
için izin verilen konsantrasyon seviyeleri yıllık ortalama olarak, yer altı
madenleri için 1000 Bq/m3 olarak belirlenmiĢtir.
Bu çalıĢmada Çorum‟da bulunan kömür ocağında radon gazı ölçümü
yapılmıĢtır. Kömür ocağının farklı derinliklerindeki farklı noktalarına 28
adet pasif radon iz detektörü (Cr-39) yerleĢtirilmiĢtir. Detektörler yaklaĢık
54 gün ortamda bırakılmıĢ ve süre sonunda dıĢ ortamla olan bağlantısı
kesilerek analizlenmiĢtir. Ölçülen ortalama radon aktivite konsantrasyonu
215,9 Bq/m3 olarak bulunmuĢtur.
Bu sonuçların TAEK‟in maden ocakları için belirlediği değerin altında
olduğu görülmüĢtür.
Anahtar Kelimeler: Radon aktivite konsantrasyonu, Radon gazı, Maden
ocaklar
51
ERGONOMĠK AÇIDAN GÜRÜLTÜ PROBLEMĠ VE
TEKSTĠL SEKTÖRÜNDE ANALĠZĠ
Emre ÖZEL1, Mustafa TÜRENGÜL2
ArĢ.Gör., Dumlupınar Üniversitesi Müh. Fak. Merkez YerleĢke
Endüstri Mühendisliği Bölümü, 43100 Kütahya
2
Yrd.Doç.Dr., Dumlupınar Üniversitesi Müh. Fak. Merkez YerleĢke
Endüstri Mühendisliği Bölümü, 43100 Kütahya
1
Teknolojinin hızla ilerlemesi ile, geliĢen makinalar ve bunların kullanımı
esnasında ürettikleri sesler yani endüstriyel geliĢmenin bir yan ürünü olan
endüstriyel gürültü, önemli bir sorun haline gelmiĢtir. Endüstriyel geliĢim
sürecinde bulunan ülkemizde de ortaya çıkan birçok sosyal problem
arasında, iĢçi sağılığını ve iĢ güvenliğini tehdit eden gürültü kirliliği
problemi ilk sıralara çıkmıĢtır. Bu gerçek, iĢgörenlerin rahatsız olmasından
baĢlayıp, iĢin zorlaĢmasına, verimlilikte düĢmelere, hatta sağlık yönünden
kalıcı kayıplara kadar artan olumsuz etkiler oluĢturmaktadır. Bununla da
kalmayıp, iĢverenlere ve ülke ekonomilerine de önemli yük getirmektedir.
Maruz kalınan gürültü düzeyleri bakımından Tekstil sanayii, özellikle iplik
ve dokuma fabrikaları, en riskli çalıĢma alanlarından birisi olarak karĢımıza
çıkmaktadır. Bu çalıĢmada; Kütahya‟da faaliyet gösteren üç adet dokuma
fabrikasında ses düzeylerinin belirlenmesi, standartlarla karĢılaĢtırılması ve
çalıĢanlar açısından riskli bölgelerin belirlenebilmesi için gürültü
haritalarının oluĢturulması amaçlanmıĢ ve gerekli ölçümler yapılmıĢtır.
Ayrıca, çalıĢanların gürültü hakkındaki yakınmalarını ölçmek için bir anket
formu hazırlanmıĢ ve çalıĢan iĢçilere yüz yüze görüĢme yöntemiyle
sorulmuĢtur.
Anahtar Kelimeler: Ergonomi, Gürültü ölçümü, Gürültü haritası, Tekstil
fabrikaları
52
Ġġ GÜVENLĠĞĠ
53
ĠġÇĠ SAĞLIĞI VE Ġġ GÜVENLĠĞĠ KAVRAMININ ĠġÇĠ,
ĠġLETME VE ÜLKE EKONOMĠSĠ ÜZERĠNDEKĠ
ETKĠLERĠNĠN DEĞERLENDĠRĠLMESĠ
Özay Umut TÜRKAN1
1
Ġsrafı her aĢamada yok ederek maliyetleri en aza indirmenin rekabette baĢarı
için temel Ģart haline geldiği ve bu doğrultuda her Ģeyin yalınlaĢtırıldığı
günümüz iĢ organizasyonlarında ana hedef, kırılganlaĢan üretimin sürekli
akıĢının sağlanması ve böylelikle iĢletme yatırımlarının verimli bir Ģekilde
açığa çıkarılmasıdır. ĠĢletmeler, bu hedeflerini gerçekleĢtirmek için ihtiyaç
duyacakları her türlü donanımı bedeli mukabilinde satın alma yeterliliğinde
olabilirler. Ancak rekabette farkı yaratan, insan faktörünün üretime yansıyan
katkısıdır. Uygun çalıĢma koĢullarına sahip iĢçilerin birikimlerini ve
yeteneklerini daha baĢarılı Ģekilde sürece aktardıkları bilinmektedir. Bu
noktada iĢçilerin öncelikli beklentisi, ruhsal ve fiziksel sağlıklarının
korunduğu güvenli bir iĢ ortamının sağlanmasıdır. ĠĢ kazaları ve meslek
hastalıklarını azaltan iĢletmeler, iĢgücü ve iĢgünü kayıplarını en aza
indirerek kaynaklarını daha verimli kullanabileceklerdir. Bu durum, ülke
ekonomisi açısından insana yapılan yatırımların korunması, sağlık
harcamalarının düĢmesi, vergi gelirinin artması gibi kazanımları da
beraberinde getirecektir.
Bu bildirinin amacı; çalıĢanların ruhsal ve fiziksel bütünlük içinde
korunmalarının ifadesi olan iĢçi sağlığı ve iĢ güvenliği kavramının
psikolojik, sosyal ve ekonomik sonuçlarını iĢ iliĢkisinin tarafları açısından
değerlendirmektir.
Anahtar Kelimeler: ĠĢçi sağlığı, ĠĢ güvenliği, YalınlaĢma, ĠĢ kazası, Meslek
hastalığı
54
MOTORLU TESTERE OPERATÖRLERĠNĠN Ġġ
GÜVENLĠĞĠNE ĠLĠġKĠN BĠLGĠ DÜZEYLERĠNĠN
BELĠRLENMESĠ
Muvaffak Osman ENGÜR1
Y. Doç. Dr., Ġstanbul Üniversitesi Orman Fakültesi Orman Endüstri
Mühendisliği Bölümü, 34473 Bahçeköy- Ġstanbul
1
Motorlu testere ile ağacı kesip devirme iĢleri tüm dünyada en tehlikeli
iĢlerden birisi olarak bilinmekte ve bu süreçte diğer orman iĢleriyle
karĢılaĢtırıldığında daha çok iĢçi yaralanmakta ya da ölmektedir. Bu
çalıĢmada, Türkiye‟nin en çok odun üretimi yapılan bölgelerinde motorlu
testere kullanan orman iĢçilerinin bir kontrol listesi ile iĢ güvenliği bilgi
düzeyleri ortaya konulmuĢtur. Bunun için 20 sorudan oluĢan bir kontrol
listesi hazırlanmıĢtır. Operatörler haberli ve habersiz olarak gözlenmiĢ ve
çalıĢmaları görsel olarak kayıt altına alınmıĢtır. Soruların bazıları
operatörlerle yapılan görüĢmeler ile bazıları ise gözlemler ve kayıtların ofis
ortamında incelenmesi ile yanıtlanmıĢtır. Operatörlerin bilgi düzeyi, iĢi
güvenli olarak gerçekleĢtirmek için gerekli olan kiĢisel koruyucular ve
çalıĢma alanında güvenli davranıĢlar konusunda düĢük iken, testere güvenlik
parçaları konusunda orta seviyededir. Ayrıca operatörlerin %96‟sının
yaptıkları iĢ ile ilgili teknikler, güvenlik ve sağlık tehlikeleri, testere
kullanımı ve bakımı konularında mesleki eğitim almadıkları, % 4‟ünün ise
temel ya da ileri seviyede bir eğitim aldıkları belirlenmiĢtir.
Anahtar Kelimeler: Motorlu testere, Operatör, ĠĢ güvenliği, Bilgi düzeyi
55
TARIMDA KULLANILAN ĠLAÇLAMA MAKĠNALARINDA Ġġ
GÜVENLĠĞĠ
Hakan VELĠOĞLU1, Okray OREL2, Ali Ġhsan ACAR3, Ramazan ÖZTÜRK3
Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı Tarım Alet ve Makina Test
Merkezi Müdürlüğü, Yenimahalle Ankara
2
AraĢ. Gör., Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi Tarım Makinaları
Bölümü, Ankara
3
Prof.Dr., Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi Tarım Makinaları
Bölümü, Ankara
1
Bu çalıĢmada; güvenlik ile ilgili genel bir çerçeve çizen CE iĢareti, dolayısı
ile 2006/42/AT Makina Emniyeti Yönetmeliği doğrultusunda TS EN 907 ve
ilgili standartlara göre ülkemizde ilaçlama amacıyla kullanılan makinalarda
en çok karĢılaĢılan riskler incelenmiĢ ve uygun olmayan koĢullar
belirlenmiĢtir.
ĠĢlevi ilaçlı sıvıyı bitkilere dağıtmak olan ilaçlama makinaları, bünyesinde
birçok risk bulundurmaktadır. Tüm makinalarda karĢılaĢılabilecek temel
risklere ek olarak, bu tip makinalar, içerdiği zehirli sıvılar itibari ile ilave
riskler taĢımaktadır. Bu makinaların CE iĢaretine esas 2006/42/AT
kapsamında uygunluk değerlendirmeleri yapılırken bu ilave riskler de
değerlendirilmelidir.
ÇalıĢmada, 8 baĢlıkta 21 adet sık karĢılaĢılan uygunsuzluk koĢulu
incelenmiĢtir. Bu baĢlıklar; ezilme/sıkıĢma riski, dolanma/dolaĢma tehlikesi,
kesme/makaslama/koparma tehlikesi, bakım hazırlık ve kullanma esnasında
iĢlenmekte olan veya makinadan fırlayan materyal ve maddelerin sebep
olduğu kazalar ile zararlı sıvı gaz duman ve tozlarla temas ile bunların
teneffüs edilmesi sonucu oluĢan riskler, makina tasarımında ergonomik
prensiplerin ihmal edilmesinden kaynaklanan riskler, insan kabiliyetinin
makina ile olan uyumsuzluğundan kaynaklanan riskler, insanın el-kol ayakbacak anatomisinin yetersiz bir Ģekilde göz önünde tutulmasından
kaynaklanan riskler, personeli koruyucu ekipmanın kullanılmasındaki ihmal
sonucu oluĢan riskler, kendiyürür makina ile hidrolik, havalı ve elektrikli
bağlantılar ile ilgili riskler, bakiye risklere karĢı ikaz ve iĢaretlemeler olarak
saptanmıĢtır.
Anahtar Kelimeler: ĠĢ güvenliği, Makina emniyet yönetmeliği, Ġlaçlama,
Pülverizatör
56
BORU ENDÜSTRĠSĠNDE BĠR Ġġ SAĞLIĞI VE GÜVENLĠĞĠ
ANALĠZĠ: DOĞRAMA ĠġĠ
Mahmut EKġĠOĞLU1, E. ÖZCAN2, M. BAHÇECĠOĞLU2,
F. KÜÇÜKER2, A. ÜNLÜ2, Ali ĠġERĠ3
Doç. Dr., Boğaziçi Üniversitesi Mühendislik Fakültesi Endüstri
Mühendisliği Bölümü, Ġstanbul
2
Boğaziçi Üniversitesi Mühendislik Fakültesi Endüstri Mühendisliği
Bölümü, Ġstanbul
3
Öğr.Gr., Fatih Üniversitesi Mühendislik Fakültesi Endüstri Mühendisliği
Bölümü, Ġstanbul
1
Bu çalıĢmada, Ġstanbul civarındaki bir boru fabrikasının iĢ sağlığı ve
güvenliği sorunları incelendi ve çözümler önerildi. Fabrika iĢ sağlığı ve
güvenliği kayıtları, kazaların yaralanma, iĢgünü kaybı ve sağlık giderleri
yanında çalıĢanların yaĢam kalitelerini de etkilemekte olduğunu gösterdi.
250 mavi yakalı iĢçinin çalıĢtığı fabrikada kaza istatistiklerine göre, 2009
yılında 28 kaza ve 215 iĢgünü kaybı olmuĢtu. Bu değerler bir önceki yıla
göre kaza ve iĢgünü kaybı sayılarında azalma olduğunu göstermekteydi:
2008 yılında kaza sayısı 60 ve iĢgünü kaybı 808 gün idi. Ayrıca, bir önceki
yıl (2008) yaptığımız çalıĢmada kazaların çoğunun kaynak holü, çekme ve
boru düzeltme bölümlerinde meydana geldiğini tespit etmiĢtik (EkĢioğlu ve
diğerleri, 2010). 2009 yılında bahsedilen iĢlerde kaza ve iĢgünü sayılarında
önemli derecelerde azalmalar olduğunu gördük. ġirket iĢ sağlığı ve güvenliği
sorumluları gereken tedbirleri uygulamay koymuĢ ve sonuç da almıĢ
görünüyordu. 2009 yılında doğrama bölümü en fazla kaza ve iĢkaybının
olduğu bölüm olarak tespit edildi: 28 kazanın 8´i doğrama iĢinde olmuĢ ve
124 iĢgünü kaybına neden olmuĢtu. Bu bölümde görülen kaza ve yaralanma
türleri ve sıklık dereceleri ile bu kazalara hangi iĢlerin ve durumların neden
olduğu belirlendi. En sık görülen kazalar Ģunlardı: bir nesnenin kesmesi, bir
nesnenin çarpması, kayma ve düĢme, iki nesne arasına sıkıĢma. Belirlenen
problemleri ortadan kaldırmaya veya azaltmaya yönelik mühendislik ve idari
çözümler önerildi.
Anahtar Kelimeler: ĠĢ sağlığı ve güvenliği, Kaza, Boru endüstrisi, Hata
ağacı analizi
57
BĠR MOBĠLYA FABRĠKASINDA ÇALIġANLARIN
MAKĠNALARA YATAY VE DĠKEY ġEKĠLDE PARÇA
TAġIMASINDAN DOLAYI KAYNAKLANAN
ZORLANMALARIN ENGELLENMESĠ VE ÇALIġMA
VERĠMLĠLĠĞĠNĠ ARTTIRICI YÖNTEM SEÇĠMĠ
Onur ÜLKER¹ , Haldun Ender ERDEM²
¹Öğr.Gör., Kırıkkale Üniversitesi Kırıkkale Meslek Yüksekokulu Malzeme
²Öğr.Gör., Kırıkkale Üniversitesi Kırıkkale Meslek Yüksekokulu Malzeme
Mobilya sektöründe üretim, makine parkı ve insan gücüne dayanmaktadır.
Mobilya sektöründe insan gücü kullanımı parça taĢımanın yanı sıra
makineye parça verme, makineden parça alma, kaldırma indirme iĢlemlerini
kapsamaktadır. Bu süreçteki taĢıma ve kaldırma iĢlerinin ergonomik
koĢullara uygunsuzluğu iĢ kazalarına ve meslek hastalıklarına yol
açmaktadır. Buna bağlı olarak iĢletmede iĢ gücü kaybı yaĢanmakta, üretim
aksamakta ve iĢletme açısından maliyetler artmaktadır.
Bu çalıĢmanın amacı, ergonomik faktörlere uygun çalıĢma ortamını
hazırlayacak makine ve teçhizatın nasıl olacağını ve nerede kullanılacağını
görsel ve mantıksal olarak açıklamaktır. ÇalıĢmada zorlanma sınır
değerlerinin ölçümü için mevcut yöntemler araĢtırılmıĢ. Federal Almanya ĠĢ
Güvenliği ve ĠĢ Hekimliği Kurumu (BAUA)‟nun geliĢtirmiĢ olduğu yönteme
dayalı hesaplamalar yapılmıĢtır. Bu hesaplamalar sonucunda, geliĢen
teknolojinin küreselleĢme ile sağlamıĢ olduğu otomasyon sistemlerine
geçilmesinin, ergonominin yanında verimlik ve maliyet açısından Türk
Mobilya Sanayisi için fayda değerinin yüksek olduğu tespit edilmiĢtir.
AraĢtırma sonuçları ile, mobilya üreten iĢletmelerde, iĢ kazalarının ve
meslek hastalıklarının engellenebileceği düĢünülmektedir. Bu Ģekilde
mobilya üretim tesislerinin çalıĢma standardının yükselmesi ve verimliliğin
artırılması sağlanabilir.
Anahtar Kelimeler: Ergonomi, TaĢıma ve kaldırma iĢlemi, Makineye
parça verme ve parça alma, Üretim verimliliği, Mobilya üretimi
58
Ġġ SAĞLIĞI VE GÜVENLĠĞĠNDE RĠSK DEĞERLENDĠRME
ĠÇĠN ALTERNATĠF BĠR YÖNTEM ÖNERĠSĠ
Gökhan ÖZÇELĠK1, Metin DAĞDEVĠREN2, Mustafa KURT3
ArĢ. Gör., Karadeniz Teknik Üniversitesi Mühendislik Fakültesi Endüstri
Mühendisliği Bölümü, Kanuni YerleĢkesi, Trabzon
2
Doç. Dr., Gazi Üniversitesi Mühendislik Fakültesi Endüstri Mühendisliği
Bölümü, 06570 Maltepe Ankara
3
Prof. Dr., Gazi Üniversitesi Mühendislik Fakültesi Endüstri Mühendisliği
1
ĠĢ sağlığı ve güvenliğinde (ĠSG) risk değerlendirme sürecinin amacı, iĢ
sisteminin tüm elemanlarından (görev, girdi, çıktı, iĢ akıĢı, çalıĢan, üretim
aracı, çalıĢma koĢulları) kaynaklanabilecek riskleri, sistematik bir yolla
ortaya çıkarmak, mümkünse ortadan kaldırmak ya da kabul edilebilir
seviyeye düĢürmektir. Uygulamada risk değerlendirme süreci için birçok
yöntem kullanılmakta olup, bu yöntemler kalitatif ve kantitatif risk
değerlendirme yöntemleri olmak üzere iki ana baĢlık altında
değerlendirilmektedir. Sahada yapılan çalıĢmalar alternatif yöntemlerin
hiçbirisinin tüm iĢletmelerde uygulanabilecek bir yapıda olmadığını
göstermektedir. Bununla birlikte risk değerlendirme için tek bir yöntemin
kullanılmasının çoğu durumda yeterli olmadığı da bilinmektedir.
Bu çalıĢmada, ĠSG‟de risk değerlendirme süreci için Yapısal EĢitlik
Modelleme (YEM) ve Analitik Ağ Süreci (AAS) yöntemlerini kullanan
alternatif bir yöntem önerilmiĢtir. Önerilen yöntemde ilk olarak risk
faktörleri belirlenmiĢ ve YEM ile bir araĢtırma modeli oluĢturularak
faktörler arası iliĢkiler analiz edimiĢtir. Böylece AAS‟de bağımlılıkların
belirlenmesi için daha hassas bir analiz yapılmıĢ ve analiz sonucu elde edilen
iliĢkilere göre AAS ağ yapısı oluĢturulmuĢtur. OluĢturulan ağ yapısına bağlı
olarak risk faktörlerine iliĢkin ağırlıklar belirlenmiĢ ve risk faktörleri
belirlenen bu ağırlıklar ile beĢli skala kullanılarak değerlendirilmiĢtir.
Önerilen yöntemin kullanılması gerçek bir iĢ sistemi üzerinde yapılan
uygulama ile gösterilmiĢ ve bu iĢ sisteminde farklı alanlarda oluĢabilecek
tehlikelere bağlı riskler önerilen yöntem ile değerlendirilmiĢtir.
Anahtar Kelimeler: ĠĢ sağlığı ve güvenliği, Risk değerlendirme, Yapısal
eĢitlik modelleme, Analitik ağ süreci
59
ORMANCILIK FAALĠYETLERĠNDE RĠSK
DEĞERLENDĠRMESĠ
Saliha ÜNVER1, H.Hulusi ACAR2
Yrd. Doç. Dr., KTÜ Orman Fakültesi Orman Mühendisliği Böl.,
61080 Trabzon
2
Prof.Dr., KTÜ Orman Fakültesi Orman Mühendisliği Böl.,
61080 Trabzon
1
Ormancılık faaliyetleri büyük bölümü 13.04.2004 tarihli ve 25432 sayılı
resmi gazetede yayımlanan ĠĢ Sağlığı ve Güvenliğine ĠliĢkin Risk Grupları
Listesi Tebliğ‟inde 4. ve 5. risk gruplarında yer almaktadırlar. Ayrıca aynı
resmi gazetede iĢ sağlığı ve güvenliğine iliĢkin Avrupa Birliği (AB)
mevzuatı uyumlaĢtırma çalıĢmalarının yapılması da gündeme getirilmiĢtir.
Bu kapsamda AB‟nin 89/391 sayılı çerçeve direktifi ve ülkemizce kabul
edilen 155 ve 161 sayılı Uluslararası ÇalıĢma Örgütü (ILO) sözleĢmeleri
dikkate alınarak 4857 sayılı iĢ kanunu hazırlanmıĢtır. Kanunun 78.
maddesine göre çıkarılan yönetmeliklerde iĢverenler iĢ yerinde risk
değerlendirmesi yapmakla sorumlu tutulmuĢtur. Risk değerlendirmesi,
yapılan iĢ sırasında çalıĢma ortamı, iĢin doğası ya da dıĢ kaynaklı olası
tehlikelerin ortaya konulması, tehlike durumlarının oluĢma sıklığı ve
Ģiddetinin belirlenmesi, risklerinin hesaplanması ve alınabilecek önlemlerin
ortaya konulması olmak üzere dört ana aĢamadan oluĢmaktadır. Ormancılık
iĢlerinin büyük bölümü ihale ile ormancılık sektöründe yaptıkları iĢlerle ilgili
herhangi bir sosyal güvenceye sahip olmayan geçici/mevsimlik iĢçilere
yaptırılmaktadır. Bu durum iĢçilerin orman iĢleri sırasında ne sıklıkta ve ne
Ģiddette kazalar geçirdiği hakkında sağlıklı bilgilere ulaĢılmasını ve risk
değerlendirmesi yapılmasını zorlaĢtırmaktadır. Bu çalıĢmada, risk
değerlendirmesinin aĢamaları anlatılmıĢ, ormancılık faaliyetleri için risk
değerlendirmesinin birinci aĢaması olan olası tehlikeler belirlenmiĢ ve diğer
aĢamaların gerçekleĢtirilebilmesinde izlenecek yollar açıklanmıĢtır.
Ormancılık faaliyetlerinin taĢıdığı olası tehlikeler; fiziksel, kimyasal,
biyolojik, psiko-sosyal, iĢ kaynaklı ve iĢçi kaynaklı olarak sınıflandırılarak
ortaya konulmuĢ ve uygulamadaki orman mühendisleri, konu üzerine çalıĢan
akademisyenler ve orman iĢçilerinin fikirleri alınarak son haline getirilmiĢtir.
Anahtar Kelime: Ormancılık faaliyetleri, Risk analizi, Olası tehlikeler, ĠĢ
sağlığı, ĠĢ güvenliği
60
HAYVANCILIK SEKTÖRÜNDE Ġġ GÜVENLĠĞĠ VE
MUHTEMEL RĠSKLERĠN DEĞERLENDĠRĠLMESĠ
1
Erdal ÖZ 1, Fazilet N. ALAYUNT2
Yrd. Doç. Dr., Ege Üniversitesi Ege Meslek Yüksekokulu Tarım
Makineleri Bölümü, 35100 Ġzmir
2
Prof. Dr., Ege Üniversitesi Ziraat Fakültesi Tarım Makineleri
Programı,35100 Ġzmir
Hayvancılık iĢletmelerinin, çalıĢma yoğunluğu, uzun çalıĢma saatleri ve
yüksek düzeyde risk içeren uygulamalara sahip olması, bu sektörün
ergonomi ve iĢ güvenliği yönü ile incelenip, değerlendirilmesini zorunlu hale
getirmektedir. Tarımın modernleĢmesine paralel olarak hayvancılık
endüstrisindeki birçok uygulama mekanize olsa da gerek ergonomik açıdan
ve gerekse iĢ güvenliği açısından çalıĢanların sağlığını etkileyebilecek çok
sayıda unsuru içinde bulundurmaktadır.
Hayvancılık iĢletmeleri temelde bir endüstri dalı olmakla birlikte diğer
endüstrilerden tipik farklılıklar gösterir. Bunların baĢında çalıĢılan
materyalin canlı bir varlık olması gelmektedir. Hayvanlar ses, ıĢık, gürültü
vb. çevresel etmenlere duyarlı ve bunlara farklı tepkiler verebilen canlılardır.
Hayvanların doğasında var olan bu tepkilerin bazıları insan sağlığı açısından
son derece tehlikeli, hatta ölümcül olabilir. Bu açıdan bu iĢletmelerde çalıĢan
kiĢilerin potansiyel tehlike ve risklere karĢı bilinçli olması son derece büyük
önem taĢımaktadır.
Bu çalıĢmada hayvancılık iĢletmelerinde çalıĢan kiĢilerin güvenliğini ve
sağlığını tehlikeye atabilecek unsurlar ve bu unsurlara karĢı alınabilecek
önlemler irdelenmiĢtir. Bunun yanı sıra gerek güvenlik açısından ve gerekse
ergonomik açıdan risk analizi yapılarak önerilerde bulunulmuĢtur.
Anahtar Kelimeler : ĠĢ güvenliği, Hayvan, Hayvancılık iĢletmeleri
61
ELEKTRĠK ÜRETĠM TESĠSLERĠNDE MEYDANA GELEN Ġġ
KAZALARININ ANALĠZĠ
Mustafa KURT1, Hüseyin CEYLAN2
Prof. Dr., Gazi Üniversitesi Müh. Mim. Fak. Endüstri Mühendisliği
Bölümü, 06570, Ankara
2
Yrd. Doç. Dr., Kırıkkale Üniversitesi Kırıkkale Meslek Yüksekokulu,
71450, Kırıkkale
1
Günümüzde, elektrik üretim tesisleri büyük öneme sahiptir. Mevcut
teknoloji, büyük bir oranda elektrik enerjisi kullanımına bağımlıdır. Bu
nedenle; bu tesislerde meydana gelebilecek bir kaza, tesisin tekrar devreye
girmesine kadar, bu ünitelerden beslenen endüstriyel kuruluĢların
üretimlerinin durmasına, Ģehirlerin aydınlatılamamasına ve diğer birçok
maddi zararlara sebep olmaktadır. Yani, bu kazaların çoğu zaman dolaylı
maliyetleri doğrudan maliyetlerine göre çok daha fazladır.
2003-2010 yıllarına ait kaza verileri incelendiğinde, bu dönemde EÜAġ
(Türkiye Elektrik Üretim A.ġ.)‟a ait Termik ve Hidrolik Santrallerde 813 iĢ
kazasının meydana geldiği ve bu kazaların önemli bir kısmının sonuçları
itibariyle büyük kazalar olduğu görülür. Son sekiz yılda vuku bulan 813
kazanın %71,7‟si ya ölümle ya da ağır yaralanmalarla sonuçlanmıĢtır. Bu
değer Türkiye geneli için % 3,9 civarındadır. Bu durum, elektrik üretim
sektöründe ĠĢ Güvenliği çalıĢmalarının ne denli önemli olduğunu ortaya
koymaktadır. Gerek etkilerinin büyük olması, gerekse bu kazaların dolaylı
maliyetlerinin çok yüksek olması, elektrik kazalarının özellikle incelenmesi
gereğini ortaya koymaktadır.
Bu çalıĢmada 2003-2010 yılları arasında EÜAġ‟da meydana gelen kazalara
ait kaza raporlarından hareketle, elektrik kazaları analiz edilmiĢtir. Özel
sektöre ait diğer elektrik üretim tesislerinde meydana gelen kazalar bu
çalıĢmanın kapsamı dâhilinde değildir. Ayrıca, SGK (Sosyal Güvenlik
Kurumu) ve EÜAġ verilerinden hareketle, Türkiye genelinde meydana gelen
kazalar ile EÜAġ kazaları, uluslararası kaza istatistikçilerin de kullandığı,
çeĢitli parametreler açısından kıyaslanmıĢtır.
Anahtar Kelimeler: ĠĢ kazaları, ĠĢ güvenliği, Elektrik Üretim Tesisleri,
EÜAġ
62
HAVACILIK KAZALARINDA UÇUġ EKĠBĠ FAKTÖRÜNÜN
ANALĠZĠ VE YENĠ BĠR MODEL ÖNERĠSĠ
Emel KIZILKAYA AYDOĞAN1 , Cevriye GENCER2 , Ertuğrul ALTUN3
1
Yrd. Doç. Dr,, Erciyes Üniversitesi Müh. Fak. Endüstri Mühendisliği
Bölümü, 38039 Kayseri
2
Prof. Dr., Gazi Üniversitesi Müh. Mim. Fak. Endüstri Mühendisliği
Bölümü, Ankara
3
Kara Harp Okulu Savunma Bilimleri Enstitüsü
Halen dünyada en güvenilir ve en hızlı ulaĢım sisteminin havayolu
taĢımacılığı olduğu bilinen gerçektir. Ancak ne kadar güvenli olursa olsun
risk faktörünün yüksek olduğu bu ortamda, birçok kazalar meydana
gelmektedir. Kazaların sebepleri incelendiğinde, kaza zincirindeki ortak
halkanın insan faktörleri olduğu, insan faktörleri içerisinden de ana sebebin
uçuĢ ekibi olduğu görülmektedir. Yapılan çalıĢmada havacılık kazaları
incelenerek bu kazalara etki eden uçuĢ ekibi faktörü üzerine odaklanılmıĢ;
insan faktörleri inceleme modellerinden, insan faktörleri analizi ve
sınıflandırılması sistemine uçuĢ ekibi faktörü uyarlanarak yeni bir model
önerilmiĢtir. Elde edilen yeni model ile kazalara etki eden uçuĢ ekibi
faktörlerinin daha etkin ve doğru bir Ģekilde tespit edilerek, bu sayede kaza
oranlarının azaltılabileceği değerlendirilmektedir.
Anahtar Kelimeler : Ġnsan faktörü, Kaynak yönetimi, Havacılık kazaları,
Ergonomi
63
HAZIR GĠYĠM ÜRETĠMĠNDE
Ġġ KAZALARI RĠSK FAKTÖRLERĠNĠN ÇALIġAN
GÖRÜġLERĠNE GÖRE DEĞERLENDĠRĠLMESĠ: ÖRNEK BĠR
UYGULAMA
Nurgül KILINÇ 1, Ayçin TAġOLUK 2
1
Yrd.Doç.Dr., Selçuk Üniversitesi Mesleki Eğitim Fakültesi Alaaddin
Keykubat Kampusü, Giyim End. ve Giyim San. Eğitimi Bölümü,
42075, Konya
2
Uzman, 14081, Mudurnu
Bilim ve teknolojinin hızla geliĢmesi üretim süreçlerinin daha karmaĢık bir
hal almasına ve çalıĢma hayatında yeni risklerin ortaya çıkmasına ve var
olan bazı risklerin ortadan kaldırılmasına neden olmuĢtur. ÇalıĢma
hayatındaki iĢ kazası risk faktörlerinin neler olduğunun ortaya konulması iĢ
kazalarının azaltılmasına önemli bir katkı sağlayacaktır.
Bu araĢtırmanın amacı, hazır giyim üretiminde depo&kesimhane,
üretim(dikim), ütü, paket&sevkiyat bölümlerinde iĢ kazalarına neden
olabilecek risk faktörlerini belirlemek ve bu faktörlerin risk skorlarını
çalıĢanların görüĢlerine dayalı olarak ortaya koymaktır.
AraĢtırmanın örneklemini Sakarya Organize Sanayi Bölgesinde faaliyet
gösteren bir hazır giyim iĢletmesindeki depo ve kesimhane bölümünde 30,
üretim bölümünde 50, ütü bölümünde 30, paket ve sevkiyat bölümünde 30
çalıĢan oluĢturmaktadır. AraĢtırmanın verilerinin toplanmasında anket
formundan yararlanılmıĢtır.
Risk faktörleri iĢ kazasının meydana
gelebileceği üretim bölümlerine göre sınıflandırılmıĢtır. Her bir risk faktörü
için risk değerlendirme metotlarından 5x5 L tipi matris yöntemi uygulanarak
risk skorları belirlenmiĢtir.
Anahtar Kelimeler: Hazır giyim, ĠĢ sağlığı ve iĢ güvenliği, ĠĢ kazaları, Risk
analizi ve değerlendirmesi
64
TARIM ARABALARI ĠLE ÇALIġMADA KAZA ANALĠZLERĠ
Mesut GÖLBAġI1, Okray OREL2, Ali Ġhsan ACAR3, Ramazan ÖZTÜRK3
Dr., Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı Uluslararası Tarımsal Eğitim
2
AraĢ.Gör. Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi Tarım Makinaları
Bölümü, Ankara
3
Bölümü, Ankara
1
Tarımda neredeyse tüm taĢımacılık iĢlemlerinde tarım arabalarından
yararlanılmaktadır. Ekim öncesinde tohumdan gübreye, hasat sonrası
buğdaydan domatese, tarım iĢçisi taĢımadan düğünlere kadar kırsal kesimde
her alanda tarım arabaları çok yaygın olarak kullanılmaktadır. Ülkemizde
her traktöre bir tarım arabası düĢmektedir. Tarımda bu kadar çeĢitli iĢlerde
ve yoğun olarak kullanılan tarım arabalarıyla kaza yapılması kaçınılmazdır.
Bu kazaların azaltılması ve gerçekleĢen kazaların da en az zarar ile
atlatılabilmesi amacıyla alınabilecek önlemlerin belirlenebilmesi için
kazaların nedenlerinin çok iyi analiz edilmesi gerekmektedir.
Bu çalıĢmada; tarım iĢlerinde çok yaygın olarak kullanılan tarım arabalarına
iliĢkin kazaların analizleri yapılmıĢtır. Bu amaçla ülkemizin değiĢik
yörelerinde 264 adet tarım arabası kazası bizzat kazayı yapan ya da kazaya
maruz kalanlarla yüzyüze yapılan anketler yardımıyla incelenmiĢtir.
ÇalıĢmada kazaların tarım arabalarından mı, traktör sürücülerinden mi yoksa
çevre Ģartlarından mı kaynaklandığı ortaya konulmuĢtur.
ÇalıĢmada, tarım arabasının yaĢı, pozisyonu, bakım kitabı olup olmaması,
maddi hasar düzeyi; kazaya karıĢanların cinsiyet ve yaĢları ile eğitim
durumları; kazaların oluĢ yeri, zamanı ve biçimi ile yüzey Ģekli ve yüzey
koĢulu yanında kazanın oluĢ nedenleri incelenmiĢtir.
Sonuçta tarım arabaları ile yapılan kazaların çoğunun arazi ve yol
koĢullarının uygun olmamasından, sürücünün teknik bilgi eksikliğinden,
sürücü dıĢındaki diğer kiĢilerin emniyet kurallarına uymamasından, uygun
olmayan Ģekilde yük ve yolcu taĢınmasından ve operatörün dikkatsizliğinden
ileri geldiği belirlenmiĢtir.
Anahtar Kelimeler: ĠĢ güvenliği, Tarım arabası, Kaza, Kaza nedenleri
65
THE IMPACT OF LAPTOP AND DESKTOP COMPUTER
WORKSTATIONS ON HUMAN PRODUCTIVITY
Orhan KORHAN1, Amir Hossein Habibi ONSORODI2
Yrd. Doç. Dr., Doğu Akdeniz Üniversitesi Endüstri Mühendisliği Bölümü,
Gazimağusa KKTC
2
Doğu Akdeniz Üniversitesi, Endüstri Mühendisliği Bölümü, Gazimağusa
KKTC
1
Occupational injuries pose a major problem in workplaces where computers
are widely used. Although increasing popularity of the laptop computers,
desktop computers still dominate in the office workstations. The aim of this
study is to investigate the development of the work-related musculoskeletal
disorders (WRMSDs) and their effect on productivity of office workers in
laptop computer workstations and desktop computer workstations. A
questionnaire was developed to analyze and understand the ergonomic risk
factors which affect the human productivity. Surface electromyogram
(sEMG) was also used to measure the muscle activities of office workers at
their critical body regions; neck, shoulders, upper back, lower back, forearm,
and wrist. The significance of this study to the industry is to provide
guidance by designing an optimal computer workstation setup for solving
costly health problems and lost productivity in offices where computers are
frequently used.
Keywords: Work-related musculoskeletal disorders, Productivity, Laptop
and desktop computers
66
ÇAY TAġIYAN KADINLARDA KAS ĠSKELET SĠSTEMĠ
MARUZĠYETĠNĠN DEĞERLENDĠRĠLMESĠ
Birsen ÇELĠK1 , M.Tamer SUSMUġ2
1
ĠĢ HemĢiresi, Rize
2
ĠĢyeri Hekimi,Erzincan
Rize‟nin Çayeli ilçesi Madenli beldesinde çay taĢıyan 30 kadın üzerinde
yapılan araĢtırmada, Kas Ġskelet Sistemi Maruziyeti LMM 1 (
Leitmerkmalmethode zur Beurteilung von Heben, Halten, Tragen ) ve
LMM2 yöntemleri ( Leitmerkmalmethode zur Beurteilung von Ziehen,
Schieben ) ile değerlendirilmiĢtir.
Leitmerkmalmethode 1 yöntemi,
değerlendirildiği metottur.
kaldırma, tutma, taĢıma iĢlerinin
Birim ağırlığı 5kg ve daha yüksek olan malzemelerin kaldırılması, tutulması
ve taĢınması iĢlerinde uygulanmaktadır. Uluslararası literatürde KIM ( Key
Indicator Method ) adıyla tanımlanmaktadır. Leitmerkmalmethode 2
yöntemi, itme - çekme iĢlerinin değerlendirildiği metottur. Her iki yöntemin
de, akseptans, reliabilite ve validitesi yüksek tespit edilmiĢtir.
LMM1 yöntemi ile yapılan değerlendirilmede 20 puanlık risk skoru ile
artmıĢ yüklenme, LMM2 yöntemi ile yapılan değerlendirmede bayan çarpanı
da dikkate alınarak 54,6 puanlık risk skoru ile aĢırı yüklenme tespit
edilmiĢtir.
LMM1 ve LMM 2 sonuçları eĢleĢtirilerek, elde edilen veriler ıĢığında çözüm
önerileri geliĢtirilmiĢtir. Çözüm önerileri içinde, LMM1 ile yapılan
çalıĢmada, yük ağırlık puanına ve LMM2 ile yapılan çalıĢmada zaman
ağırlık puanına müdahalenin risk skorunu düĢüreceği tespit edilmiĢtir.
Sonuç olarak, çalıĢan sağlığına uygun malzemelerin kullanılması ve
çalıĢanların bilinçlendirilmesi dahilinde çay taĢıma iĢleri kabul edilebilir
ergonomik risk skoruna ulaĢacaktır.
Anahtar Kelimeler : Leitmerkmalmethode 1, Leitmerkmalmethode 2, Çay
taĢıyan kadınlar
67
BAĞCILIKTA TERBĠYE SĠSTEMLERĠNDEN
KAYNAKLANAN KAS-ĠSKELET RAHATSIZLIKLARI VE
ERGONOMĠK DÜZENLEMELER
Elif Ceren KALINKARA1 , Velittin KALINKARA2
1
Ziraat Müh., Yüksek Lisans Öğrencisi, Akdeniz Üniversitesi Fen Bilimleri
Enstitüsü Bahçe Bitkileri AD, Antalya
2
Prof.Dr., Pamukkale Üniversitesi Denizli Meslek Yüksekokulu, 20070Çamlık / Denizli
Bağcılık ülkemizde tarımsal sektörde önemli ağırlığa sahiptir. Özellikle aile
iĢletmesi özellikli bu sektörde çalıĢanlar uygun olmayan terbiye
sistemlerinden kaynaklanan kas-iskelet rahatsızlıkları ile karĢı karĢıya
kalmaktadır. Bu iĢletmelerin önemli bölümü hala teknolojik sistemlerden
yararlanmamaktadır. Teknolojik bağcılık sisteminin uygulandığı çoğu
iĢletmede de terbiyede kullanılan el araçları ve düzeneklerden kaynaklanan
(eğilme, uzanma, eriĢme, çömelme) sorunlar söz konusudur.
Son yıllarda tarımda çalıĢanların performanslarını artırma, iĢ yerinde
zorlanmaları azaltma ve çalıĢma ortamındaki sorunları çözmeye yönelik
sağlık ve güvenlikle ilgili pek çok çalıĢma yapılmaktadır. Bu çalıĢmalar
özellikle uygun teknolojinin uygulanmadığı alanlarda kas-iskelet
bozuklukları ve zorlanmalarla karĢılaĢıldığını ortaya koymaktadır. Kasiskelet bozuklukları uygun olmayan duruĢ ve çalıĢma koĢulları ile tarımsal
sistemlerin ve ekipmanların insan boyutlarına uygun tasarımlanmaması ile
yakından ilgilidir. Kas-iskelet sistemi hastalıkları ve yaralanmaları olasılıkla
diğer güvenlik ve sağlık sorunlarına göre tarımsal iĢ gücünü daha fazla
etkilemektedir. YaĢam dengesini ve kalitesini sağlamada da kas-iskelet
sistemi hastalıkları ve yaralanmalar diğer sağlık ve güvenlikle ilgili
rahatsızlıklardan daha etkilidir, çünkü bu sektörde çoğu insan uygun
olmayan veya ağır çalıĢmalarla daha sık karĢılaĢmaktadır. Bu çalıĢmada
bağcılıkta terbiye sistemlerinden kaynaklanan kas-iskelet rahatsızlıkları ele
alınacak, uygun ergonomik düzenlemelerle tarımsal kesimde çalıĢanların
yaĢam kalitesini iyileĢtirilmeye dönük önerilerde bulunulacaktır.
Anahtar kelimeler: Kas-iskelet bozulmaları, Bağcılık, Terbiye sistemleri,
Ergonomi
68
MONTAJ ĠġÇĠLERĠNDE GÖRÜLEN FĠZĠKSEL
RAHATSIZLIKLAR VE RĠSK FAKTÖRLERĠ ÜZERĠNE BĠR
LĠTERATÜR ARAġTIRMASI
Banu GÜNER1 , Servet HASGÜL2
ArĢ.Gör., Anadolu Üniversitesi Müh. Mim. Fak. Ġkieylül YerleĢkesi
Endüstri Mühendisliği Bölümü, 26555 EskiĢehir
2
1
Emek yoğun üretimin olduğu montaj hatlarında iĢçiler yoğun fiziksel
sıkıntılarla karĢı karĢıya kalmaktadırlar. ĠĢçiler sırt, boyun ağrıları çekmekte,
bilek, kol, bacak ve göz rahatsızlıkları görülmektedir. ĠĢ yükünün dengeli
olarak atanmaması sonucunda ortaya çıkan fiziksel rahatsızlıklar ve uzun
vadede oluĢan meslek hastalıkları yalnızca iĢçiyi etkilememekte montaj
hatlarının üretim hızı ve ürün kalitesi gibi göstergelerini de olumsuz
etkilemektedir.
Bu çalıĢmada, montaj iĢçilerinin maruz kaldıkları iĢ yükünün iĢçiler ve
üretim üzerindeki olumsuz etkileri hakkında bir görüĢ kazandırabilmek için
literatür taraması sunulmaktadır. ÇalıĢma, montaj hattı iĢçilerinde görülen
fiziksel rahatsızlıkları ve bunlara sebep olan risk faktörlerini ortaya
koymaktadır.
Anahtar Kelimeler : Montaj hatları, Ergonomi
69
HEMġĠRELERDE DĠZ AĞRISI, ÇALIġMA POSTÜRÜ
VE FĠZĠKSEL Ġġ YÜKÜ ARASINDAKĠ ĠLĠġKĠLER
R.Nesrin DEMĠRTAġ¹, Özge BOLLUK²
¹ Prof. Dr., EskiĢehir Osmangazi Üniversitesi Tıp Fakültesi Fiziksel Tıp Ve
Rehabilitasyon Anabilim Dalı, 26480 EskiĢehir
² AraĢ. Gör., EskiĢehir Osmangazi Üniversitesi Tıp Fakültesi Biyoistatistik
Anabilim Dalı, 26480 EskiĢehir
HemĢirelerde iĢle ilgili diz ağrısı (DA) konusundaki araĢtırmalar kısıtlı
sayıdadır. Bu nedenle, 151 hemĢireye diz ağrısının prevelansını belirlemek,
çalıĢma postürü ve fiziksel iĢ yüküyle iliĢkilerini araĢtırmak için, demografik
ve iĢ özellikleriyle ilgili soruları içeren bir anket uygulandı. Ağrı, Görsel
Analog Skala‟yla değerlendirildi. HemĢirelerde DA‟nın prevelansı %37.08,
Ģiddeti 6,96±2,11 idi ve yaĢ ve vücut kitle indeksi ile iliĢkili değildi
(p>0.05). DA ile fiziksel iĢ yükü ve çalıĢma postürleri için odds oranları:
odada hasta transferi (OHT) OR=0.76, diğer odaya hasta transferi (DOHT)
OR=1.15, pozisyonlama OR=0.90, giydirme OR=0.96, yatak yapma
OR=1.09 ve aletleri kaldırma OR=1.08, bir diz üzerinde çömelme OR=0.97,
iki diz üzerinde çömelme OR=1.29, gövde rotasyonda ayakta durma
OR=1.43, en sık kullanılan pozisyon olan gövde fleksionda ayakta durma
OR=4.75, gövde fleksionda, rotasyonda ayakta durma OR=0.882 idi. DA
olan hemĢirelerde olmayanlara göre, bakım verilen, OHT, pozisyonlanan,
giydirilen (p<0,01) ve DOHT (p<0,05) hasta sayısı daha fazlaydı. Bu
çalıĢmada, hemĢirelerde DA‟nın yaygın ve daha ziyade, fiziksel iĢ yüküyle
iliĢkili olduğu gözlendi.
Anahtar Kelimeler: Diz ağrısı, HemĢire, Mesleki risk faktörleri
70
ĠMALAT SEKTÖRÜNDE KARġILAġILAN KAS VE ĠSKELET
SĠSTEMĠ HASTALIKLARI: LĠTERATÜR ARAġTIRMASI,
GELĠNEN NOKTA
Yeliz BURUK1, Gülcan GOCUKLU1
1
AraĢ. Gör., EskiĢehir Osmangazi Üniversitesi Müh. Mim. Fak. MeĢelik
Üretim yapan iĢletmeler, mevcut kaynaklarını verimli bir Ģekilde kullanarak
iĢletme amaçlarını gerçekleĢtirmeye çalıĢmaktadırlar. Teknolojik geliĢmeler
ve otomasyon, iĢletmelere bu doğrultuda katkı sağlarken, insan-makine
iliĢkisinin düzenlenmesini ve insan kullanımına yönelik tasarım, çalıĢma ve
yaĢama koĢullarının eniyi hale getirilmesini amaçlayan uygulamalar bütünü
olan ergonomik çalıĢmaların yapılmasını kaçınılmaz kılmaktadır.
Ġmalat yapan iĢletmelerde çalıĢma ortamı, kimi zaman çalıĢanlar için
zorlayıcı kısıtlar içeriyor olabilmektedir. Bu kısıtlarla birlikte iĢin yapılıĢı
sırasında maruz kalınan diğer etmenler, çalıĢanlar için yorgunluk ve
zorlanmaların yanı sıra uzun vadede meslek hastalığı riskini de ortaya
çıkarmaktadır. Kas ve iskelet sistemi rahatsızlıkları, imalat sektöründe
karĢılaĢılan meslek hastalıkları içerisinde önemli bir yer tutmaktadır.
ÇalıĢma ortamının kalitesini etkileyen bu rahatsızlıklar ve giderilmesine
yönelik alınabilir tedbirler, araĢtırmacıların dikkatini çekmekte ve bu
konuya iliĢkin literatürde pek çok yayın bulunmaktadır.
ÇalıĢma kapsamında, konu ile ilgili literatür araĢtırması yapılmıĢ olup,
eriĢilebilen yayınlar birden fazla kritere göre sınıflandırılarak, gelinen nokta
vurgulanmıĢtır.
Anahtar kelimeler: DuruĢ bozukluğu, Kas ve iskelet sistemi rahatsızları,
ÇalıĢma hayatı kalitesi
71
TARIM MAKĠNALARI ĠMALATI YAPAN BĠR ĠġLETMEDE
ÇALIġMA DURUġLARININ ANALĠZĠ
Ali Yavuz ġEFLEK1 , Kazım ÇARMAN2
Dr., Selçuk Üniversitesi Ziraat Fak. Tarım Makinaları Bölümü 42075
Konya
2
Prof Dr., Selçuk Üniversitesi Ziraat Fak. Tarım Makinaları Bölümü 42075
Konya
1
Üretim sistemlerinde verimliliğin arttırılması teknolojik geliĢimlerden
faydalanılmasının
yanı
sıra
çalıĢanların
çalıĢma
duruĢlarının
iyileĢtirilmesiyle gerçekleĢtirilebilir. Bu iyileĢtirmelerin gerçekleĢtirilmesi
ise ancak ergonomik ilkelerden faydalanılarak sağlanabilir. ÇalıĢma
operasyonlarında yapılan ergonomik düzenlemeler iĢçilerdeki fiziki
yorulmaların sebep olduğu verim kayıplarını azaltmaktadır.
Bu çalıĢmada; tarım makinaları imalatı yapan bir iĢletmede iĢçilerin çalıĢma
duruĢları OWAS (Ovako Working Postures Analysing System) yöntemi ile
WinOwas paket programı kullanılarak analiz edilmiĢ ve hatalı çalıĢma
duruĢları tespit edilerek bu duruĢların nasıl iyileĢtirilebileceğine yönelik
alternatif metotlar sunulmuĢtur. Sonuçta mevcut ve önerilen metotlar
karĢılaĢtırılmıĢ ve ergonomik iyileĢtirmenin verimliliğe olan katkısı
operasyonlardaki standart zaman sürelerinin azalması olarak ortaya
çıkmıĢtır.
Anahtar Kelimeler : Ergonomi, ÇalıĢma duruĢları analizi, OWAS yöntemi
72
OWAS METODU ĠLE ÇALIġMA DURUġLARININ
ĠNCELENMESĠ ETĠKET VE MATBAACILIK SEKTÖRÜNDE
BĠR UYGULAMA
Umut H. ĠNAN1, Alper A. YILDIRIM2, Cenk KARACĠN2, Cansu
YILMAZ2
1
Yrd. Doç. Dr., Haliç Üniversitesi Müh. Fak. Bomonti YerleĢkesi Endüstri
Mühendisliği Bölümü, 34363 Ġstanbul
2
End. Müh.Öğrencisi, Haliç Üniversitesi Müh. Fak. Bomonti YerleĢkesi
Endüstri Mühendisliği Bölümü, 34363 Ġstanbul
“Önce insan!” sloganı ile çalıĢmalarını geniĢ bir yelpazede sürdüren
Ergonomi bilminin amaçlarından biri de çalıĢma duruĢlarının
iyileĢtirilmesiyle, çalıĢanın yetenekleri ve iĢ gerekleri arasında bir denge
sağlanması; böylelikle iĢçi sağlığı ve iĢ güvenliğinin en yüksek düzeyde
temini ile sistemin toplam verimliliğinin iyileĢtirilmesinin sağlanmasıdır.
Bu çalıĢmada, çalıĢma duruĢunun tanımı, çalıĢma duruĢlarının sağlık
güvenlik ve verimlilik üzerindeki önemi, yanlıĢ çalıĢma duruĢlarının sebep
olduğu meslek hastalıkları, çalıĢma duruĢu tekniklerinden OWAS (Ovako
Working Postures Analysing System) yöntemi ve bu yöntemin etiket ve
matbaacılık sektöründe üretim yapan bir firmada serigraf iĢ istasyonuna
uygulanmasına yönelik bir uygulamaya yer verilmiĢ ve çalıĢma duruĢlarının
bu iĢ istasyonunda nasıl iyileĢtirebileceğine yönelik alternatif metotlar
sunulmuĢtur.
Anahtar Kelimler: Ergonomi, ÇalıĢma duruĢu, OWAS, Antropometrik
tasarım
73
BĠLGĠSAYAR KULLANICILARINDA ĠġE BAĞLI ÜST
EKSTREMĠTE KAS ĠSKELET HASTALIKLARININ
PREVALANSI ve RĠSK ETKENLERĠ
Emel ÖZCAN1, Sina ESMAEILZADEH2, IĢık ÖZCAN3, Tuğba BAYSAK4
Prof. Dr., Ġstanbul Üniversitesi Ġstanbul Tıp Fakültesi Fiziksel Tıp ve
Rehabilitasyon Anabilim Dalı Kas Ġskelet Hastalıkları
ve Ergonomi Birimi, 34093
2
Uzm. Dr., Ġstanbul Üniversitesi Ġstanbul Tıp Fakültesi Fiziksel Tıp ve
3
Dr., Akdeniz Üniversitesi Tıp Fakültesi Hastane Yöneticiliği, 07059
4
Asist. Dr., Ġstanbul Üniversitesi Ġstanbul Tıp Fakültesi Fiziksel Tıp ve
1
ÇalıĢmanın amacı bilgisayar kullanıcılarında iĢe bağlı üst ekstremite kas
iskelet hastalıklarının (ĠÜEKĠH) prevalansını ve postür bozukluğu ile
iliĢkisini değerlendirmektir. Akdeniz Üniversitesi Tıp Fakültesi
Hastanesi‟nde bilgisayar kullanarak çalıĢan 297 kiĢi modifiye “Nordic
Musculoskeletal Questionnaire” ile sorgulandı. “Ergonomic Questionnaire”
ile bilgisayar kullanımı sırasında oluĢan postur bozuklukları değerlendirildi.
Semptomların Ģiddeti ile postur bozukluğunun iliĢkisi Spearman yöntemiyle
değerlendirildi.
ÇalıĢanların yaĢ ortalaması 33,12 ± 5,99 (20-55) yıl idi. ÇalıĢanların
%50,1‟inde (n=149) modifiye NIOSH kriterlerine göre ĠÜEKĠH mevcuttu.
ĠÜEKĠH‟si olan olgularda son 12 ay içerisinde bölgesel yakınımın prevalansı
boyunda %83,9, sırtta %81,9 ve omuzda %80,5 olarak belirlendi. ĠÜEKĠH‟si
postur bozukluğu ile semptomların Ģiddeti arasında istatistiksel olarak pozitif
anlamlı iliĢki (r=0,251, p<0,001) tespit edildi.
ÇalıĢmamızın sonuçları değerlendirildiğinde bilgisayar kullanıcılarında
ĠÜEKĠH‟nin yaygın olduğu belirlendi. Bilgisayar kullanıcılarında
ĠÜEKĠH‟nin ve etkilerinin azaltılmasında ergonomi eğitimi ve giriĢimleri
kapsayan ergonomi programlarının uygulanması yararlı olacaktır.
Anahtar Kelimeler: ĠĢe bağlı kas iskelet hastalıkları, Bilgisayar kullanıcısı,
Risk etkenleri
74
BĠLGĠSAYAR KULLANANLARDA ÇALIġMA ORTAMININ
ERGONOMĠSĠ VE KAS ĠSKELET SĠSTEMĠ AĞRISI
R.Nesrin DEMĠRTAġ¹, Özge BOLLUK²
¹ Prof. Dr., EskiĢehir Osmangazi Üniversitesi Tıp Fakültesi Fiziksel Tıp Ve
Rehabilitasyon Anabilim Dalı, 26480 EskiĢehir
² AraĢ. Gör., EskiĢehir Osmangazi Üniversitesi Tıp Fakültesi Biyoistatistik
Anabilim Dalı, 26480 EskiĢehir
Teknolojinin ve bilgi iletiĢim ağlarının geliĢmesine bağlı olarak, bilgisayar
kullanan kiĢilerin ve bilgisayar ile çalıĢma süresinin giderek arttığı
görülmektedir. Bilgisayar kullanımının giderek yaygınlaĢmasına paralel
olarak, özellikle kas iskelet sistemi (KĠS), göz ve psikososyal durum ile ilgili
bazı sorunların da arttığı gözlenmektedir. Bu çalıĢmada, bilgisayar
kullananlarda çalıĢma ortamındaki ergonomik düzenlemeyi ve KĠS ağrısını
değerlendirmek amacıyla, bilgisayar kullanan 52 kiĢiye demografik
özellikler ve çalıĢma ortamındaki ergonomik düzenlemelerle ilgili bir anket
uygulandı. Olguların [ort. yaĢ: 35,42±8.08 yıl; 32 bayan (%61.5), 20 erkek
(%38.5) ] günlük bilgisayar kullanma süresi 5,86± 2,18 saatti. KĠS ile ilgili
ağrı Ģiddeti, 22‟sinde (%42,3) hafif, 23‟ünde (%44,2) orta, 7‟sinde (%13,5)
Ģiddetli olarak belirlendi. Bilgisayar ekranının üst seviyesi 12‟sinde (%23,1)
göz hizasının altında, 40‟ında (%76,9) göz hizasında veya üstündeydi.
Klavye seviyesi olguların 34‟ünde (%65,4) bel seviyesinin üstünde, 18‟inde
(%34,6) bel seviyesinin altındaydı. Yirmisi (%38,5) ergonomik, 32‟si
(%61,5) ergonomik olmayan sandalye kullanıyordu. Bel ve ayak desteği
30‟unda (%57,7) mevcuttu, 22‟sinde (%42,3) ise yoktu. Olguların 27‟si
(%51,9) kol ve elindeki ağrının verimliliğini etkilediğini, 25‟i (%48,1) ise
verimliliğini etkilemediğini bildirdi. Bilgisayar kullananlara yönelik
ergonomik eğitimin ve çalıĢma ortamının düzenlenmesinin KĠS ile ilgili
ağrıları azaltacağı düĢünülmektedir.
Anahtar Kelimeler: Bilgisayar kullananlar, Ergonomi, Kas iskelet sistemi
ağrısı
75
Ġġ ÖLÇÜMÜ VE
PERFORMANS
DEĞERLENDĠRMESĠ
76
ÇOK NĠTELĠKLĠ PERSONELLER ĠÇĠN PERFORMANSA
DAYALI BĠR ATAMA MODELĠ VE UYGULAMASI
Sema ÖZÇELĠK1, Metin DAĞDEVĠREN2
Üretim Kontrol Mühendisi, ASELSAN A.ġ. Çankırı Yolu Üzeri 7. km
06750 Akyurt Ankara
2
1
Yönetsel ergonominin önemli konularından birisi de personel atamasıdır.
ĠĢin gerektirdiği özellikler ile personelin taĢıdığı özellikler arasındaki
uyumun araĢtırılması ve atamanın bu uyumu enbüyükleyecek Ģekilde
yapılması iĢ sisteminde oluĢabilecek birçok olumsuzluğun en baĢtan
önlenmesini sağlayacaktır. Bu durum birçok yönetim sisteminin ana
özelliklerinden birisi olan proaktif yaklaĢımla da uyumludur. Personel atama
kararlarının niteliği ve doğruluğu büyük ölçüde atanan personelin
deneyimine, yetkinliğine, iĢe uyumuna, performansına ve kiĢisel özelliğine
bağlıdır. Üretim faaliyetlerini gerçekleĢtirmek üzere personelin performansı,
kabiliyeti önemli bir kısıt iken; yapılan çalıĢmalarında bu kısıt göz ardı
edilmektedir. Özellikle çok özellikli personellerin atamasında bu durum daha
fazla dikkat çekmektedir. Bu çalıĢmada çok özellikli personellerin
atamasında performans ve beceri faktörünü dikkate alan bir model üzerinde
çalıĢılmıĢtır. ÇalıĢmanın birinci aĢamasında, personel performanslarının
değerlendirilmesinde kullanılacak kriter/alt kriterler ve öncelikleri
belirlenmiĢtir. Ġkinci aĢamada; nitel ve nicel alt kriterler temelinde
personellerin performansı değerlendirilerek her bir personelin alt ve üst
performans değerleri elde edilmiĢ ve performansa dayalı personel
kategorileri oluĢturulmuĢtur. Üçüncü aĢamada; aylık ürün talebini
karĢılamak üzere üretim hatlarına en uygun personel ve ürün atamasının
gerçekleĢtirilmesi için matematiksel bir model geliĢtirilmiĢtir. GeliĢtirilen
modelin uygulaması elektronik sektöründe faaliyet gösteren bir iĢ sistemi
üzerinde yapılmıĢ ve elde edilen sonuçlar tartıĢılmıĢtır.
Anahtar Kelimeler: Yönetsel ergonomi, Performans değerlendirme,
Personel atama
77
BĠR ĠNġAAT FĠRMASINDA SAHA ÇALIġANLARININ
PERFORMANS DEĞERLENDĠRMESĠ
Hediye KIRLI1, E. Sertaç ARI2, Mümine KAYA3
2
ArĢ. Gör., Osmaniye Korkut Ata Üniversitesi Ġktisadi ve Ġdari Bilimler
Fakültesi, Karacaoğlan YerleĢkesi, 80000, Osmaniye
3
1
ÇalıĢma, bir inĢaat firmasında saha çalıĢanlarının performanslarını
değerlendirmek amacıyla yapılmıĢtır. Uygulamanın yapıldığı firmada
hâlihazırda herhangi bir performans değerlendirme çalıĢması yapılmadığı
tespit edilmiĢtir. Firma, özellikle ekonomik kriz zamanlarında alınacak
tedbirlerin sağlıklı ve adil biçimde uygulanabilmesi amacıyla çalıĢanlarının
performanslarını ölçme ihtiyacı duymaktadır.
Bu anlamda öncelikle performans değerlendirme kriterleri belirlenerek
performans değerlendirme formları oluĢturulmuĢtur. OluĢturulan performans
değerlendirme formları, çalıĢanların tabi oldukları iki amir tarafından
çalıĢanların bilgi/yetenek düzeyleri, iĢ arkadaĢlarıyla iliĢkileri, ast/üst
iliĢkileri, göstermiĢ oldukları gayret, sahadaki tutum ve davranıĢları gibi
kriterler çerçevesinde değerlendirilmiĢtir. YapmıĢ olduğumuz bu çalıĢmanın
her 6 ayda bir tekrarlanarak çalıĢanların almıĢ oldukları performans puanları
doğrultusunda ödüllendirilmeleri ya da cezalandırılmaları, maaĢlarının
performanslarına göre düzenlenmesi, iĢten çıkarılanların performansları
dikkate alınarak uygulanması hususunda iĢletme yönetimiyle ortaklasa karar
alınmıĢtır.
Anahtar Kelimeler: Performans, Ġnsan kaynakları yönetimi, Değerlendirme
kriterleri, Performans puanları, Değerlendirme yöntemleri
78
Ġġ ÖLÇÜMÜNDE STANDART VERĠ SĠSTEMLERĠNĠN
KULLANILMASINA YÖNELĠK BĠR ENDÜSTRĠ
UYGULAMASI
Burcu YILMAZ1, Metin DAĞDEVĠREN2, Mustafa KURT3
ArĢ. Gör., Gazi Üniversitesi Mühendislik Fakültesi Endüstri Mühendisliği
Bölümü, Eti Mah., YükseliĢ Sok. 06570, Maltepe, ANKARA
2
Bölümü, Eti Mah., YükseliĢ Sok. 06570, Maltepe, ANKARA
3
Prof. Dr., Gazi Üniversitesi Mühendislik Fakültesi Endüstri Mühendisliği
Bölümü, 06570 Maltepe, ANKARA
1
ĠĢ ölçümünde dolaylı iĢ ölçüm yöntemlerinden birisi de standart veri ve
formül yöntemidir. Standart veri sistemleri (SVS), benzer iĢ elemanlarından
oluĢan iĢler için zaman standartları belirlemekte kullanılan, genellikle iĢ
elemanları tarafından düzenlenen, bir normal zaman değerleri veritabanıdır.
SVS‟de, iĢ Ģartlarının özgün detay ve parametrelerini dikkate alınarak,
veritabanından her bir elemanın normal zamanına eriĢilir, bunlar iĢin normal
zamanını belirlemek için toplanır ve zaman standardını hesaplamak için
uygun dağılım ve dinlenme faktörleri eklenir. SVS‟nin kullanılması özellikle
yığın üretimde, parça sayısının ve parça benzerliğinin yüksek olduğu
durumlarda büyük avantaj sağlamaktadır. SVS‟nin kullanımıyla
standartlaĢma kolaylaĢır, maliyetlerde bir tutarlılık sağlanır ve diğer bilgi
sistemlerine veri sağlanabilir. SVS‟lerin önemli avantajlarından birisi zaman
standardı belirlemek için direk gözlem yapmaya gerek duyulmaması olup,
bu sayede standart zamanlar üretimden önce belirlenebilmektedir. Ayrıca
SVS ile iĢlerin hem iĢ elemanlarına bölünerek hem de tek bir bütün olarak
ele alınması mümkün olmakta ve standart sürelerin daha duyarlı
belirlenebilmesi sağlanmaktadır. Bu çalıĢmada, metal sektöründe faaliyet
gösteren bir iĢletme için standart zamanların belirlenmesinde kullanılacak bir
SVS kurulmuĢ ve kurulan sistemin standart zamanların belirlenmesinde nasıl
kullanılacağı örnek uygulamalar üzerinde gösterilmiĢtir.
Anahtar Kelimeler: ĠĢ etüdü, ĠĢ ölçümü, Dolaylı ĠĢ ölçüm yöntemleri,
Standart veri ve formül
79
FARKLI NĠTELĠKLERE SAHĠP ĠġÇĠLER ĠÇĠN MONTAJ
HATTI DENGELEMESĠNDE ERGONOMĠK YAKLAġIM
Banu GÜNER1 , Servet HASGÜL2
ArĢ.Gör., Anadolu Üniversitesi Müh. Mim. Fak. Ġkieylül YerleĢkesi
Endüstri Mühendisliği Bölümü, 26555 EskiĢehir
2
1
Montaj hatlarını dengelerken tüm iĢçilerin tüm iĢleri aynı Ģekilde yaptığı
varsayılır. Ancak gerçek hayat problemlerinde bu mümkün olmayabilir.
ĠĢçilerin fiziksel kapasiteleri iĢin gereğine uymayabilir. Her iĢçinin her iĢi
yapması mümkün olmayabilir. ĠĢçilerin tümü iĢleri standart sürede
gerçekleĢtiremeyebilir. Her iĢçinin farklı iĢi yapıĢ süresi var olabilir ya da
her iĢçinin iĢler için farklı performans değeri var olabilir. ĠĢçilerin farklı
nitelikleri montaj hattı dengeleme probleminde dikkate alınmazsa, iĢçiler
ergonomik açıdan farklı iĢ yüküne maruz kalabilir. Farklı yükler iĢçiler
arasında farklı düzeyde yorgunluklara sebep olacağından hat dengesinin
korunması pek mümkün olmayacaktır. Hattın üretim hızında değiĢme gibi
dengeden sapmalar olabilecektir.
Bu çalıĢmada iĢçilerin farklı özelliklerden biri olan, iĢi yerine getirme
süreleri dikkate alınmaktadır. Her iĢçinin farklı performans değerine sahip
olacağı dikkate alınarak bir model sunulmaktadır. GeliĢtirilen modelin
sayısal test sonuçları ve değerlendirmeleri iĢçi performanslarının dikkate
alınmadığı hat dengeleme model sonuçları ile karĢılaĢtırmalı olarak
verilmektedir.
Anahtar Kelimeler : Montaj hatları, Hat dengeleme, Ergonomi
80
MEKÂNIN
ERGONOMĠK
TASARIMI
81
ERGONOMĠK ISLAK MEKANLAR: HERKES ĠÇĠN
TASARLANMIġ BANYOLARDA DĠKKAT EDĠLMESĠ
GEREKEN TASARIM FAKTÖRLERĠ
Yasemin AFACAN1
1
Dr., Bilkent Üniversitesi Güzel Sanatlar Tasarım ve Mimarlık Fakültesi Ġç
Mimarlık ve Çevre Tasarımı Bölümü, 06800 Bilken, Ankara
Konutlarda kullanımların verimli iĢleyebilmesi ve mekanların her türlü
kullanıcı isteklerine eĢit olarak cevap verebilmesi tasarım sürecinde alınan
kararlarla doğrudan iliĢkilidir. Mimar ve tasarımcıları en zorlayan kararlar
ise ıslak mekan çözümlerinin ayrımcılığa yol açmadan gerçekleĢtirilmesidir.
Bu anlamda, yaĢlı ve engelli nüfusun hızla artığı günümüz Türk toplumunda
özel ve ayrımcı çözümler yerine, herkes tarafından kullanılabilir, eriĢilebilir
ve anlaĢılabilir çözümler içeren banyo ve mutfak mekanlarına ihtiyaç vardır.
Bu amaçla, dünyadaki banyo literatürü herkes için tasarım, evrensel tasarım
ve kapsayıcı tasarım prensipleri doğrultusunda analiz edilmiĢtir. Yapılan
analiz sonuçlarına göre herkese uygun ergonomik banyolar için gerekli
değiĢkenler setinin faktörleri 8 ana baĢlık altında belirlenmiĢtir: (1)dolaĢım,
(2)saklama üniteleri, (3)tuvaletler, (4)lavabolar, (5)duĢ/küvet, (6)beyaz
eĢyalar , (7)aydınlatma, (8)malzeme. Ayrıca bunlar arasındaki iliĢkiler farklı
kullanıcı gruplarına göre yorumlanmıĢtır. Sonuç olarak, fiziksel yetersizliğin
çeĢitlenmesine bağlı olarak kullanıcı ihtiyaçları parametrik artmakta ve ek
çözümler yerine bütüncül bir tasarım anlayıĢını gerekli kılmaktadır.
Anahtar Kelimeler: Herkes için tasarım, Ergonomik banyolar, Tasarım
faktörleri
82
MUĞLA’ DAKĠ ĠNTERNET ERĠġĠM SALONLARININ
ERGONOMĠK KRĠTERLER AÇISINDAN ĠNCELENMESĠ
Ali KASAL¹, Mehmet ACAR², Hasan EFE³, Selçuk DEMĠRCĠ⁴
¹Doç. Dr., Muğla Üniversitesi Teknoloji Fakültesi Ağaç ĠĢleri Endüstri
Mühendisliği Bölümü, 48000 Kötekli / MUĞLA
²AraĢ. Gör., Muğla Üniversitesi Teknoloji Fakültesi Ağaç ĠĢleri Endüstri
³Prof. Dr., Gazi Üniversitesi Teknik Eğitim Fakültesi Mobilya ve
Dekorasyon Eğitimi Bölümü, 06500 BeĢevler / ANKARA
⁴Yrd. Doç. Dr., Ege Üniversitesi Ege Meslek Yüksek Okulu Mobilya
ve Dekorasyon Programı, Bornova / ĠZMĠR
ĠĢi gereği sürekli oturmak zorunda olan veya vaktini fazla hareket etmeksizin
oturarak geçiren bireyler, oturarak çalıĢmanın neden olduğu bazı sağlık
riskleriyle karĢı karĢıyadırlar. Günlük yaĢamın bir parçası haline gelen
bilgisayarlarla ilgili en çok dikkat çeken konulardan birisi sağlığı etkileyip
etkilemediğidir. Bu çalıĢmanın amacı, Muğla‟ da faaliyet gösteren tüm
internet eriĢim salonlarının ergonomik kriterlere uygunluk açısından
incelenmesi ve optimum çalıĢma ortamı için öneriler getirilmesidir.
ÇalıĢmada 40 internet eriĢim salonunun ergonomik koĢulları 25 soruluk bir
anket uygulanarak sorgulanmıĢ, çalıĢma ortamına iliĢkin özellikler tespit
edilerek anket formuna kaydedilmiĢtir. Uygulanan anket sonuçlarına göre
Muğla‟ daki internet eriĢim salonlarının %97.5‟ i ergonomik kriterlere uygun
olmadığı tespit edilmiĢ, bilgisayar kullanıcılarının sağlık sorunlarını
azaltabilmek için Muğla‟ daki internet eriĢim salonlarının ergonomik
eksikliklerinin giderilmesi gerektiği, aksi halde kullanıcıların çeĢitli sağlık
sorunları ile karĢı karĢıya kalacağı anlaĢılmıĢtır.
Anahtar Kelimeler : Ergonomi, Ġnternet kafe, Bilgisayar, Ġnternet
83
BODRUM, FETHĠYE VE MARMARĠS’TE BULUNAN
EĞLENCE MEKANLARININ TASARIM KRĠTERLERĠ
AÇISINDAN ĠNCELENMESĠ
Mehmet YÜKSEL¹, Ali KASAL², Mehmet YENĠOCAK³
¹Öğr. Gör., Muğla Üniversitesi Teknik Eğitim Fakültesi Mobilya ve
Dekorasyon Eğitimi Bölümü, 48000 Kötekli / MUĞLA
²Doç. Dr., Muğla Üniversitesi Teknoloji Fakültesi Ağaç ĠĢleri Endüstri
³Sütçü Ġmam Üniversitesi Orman Fakültesi Orman Endüstri Mühendisliği
Bölümü, AvĢar Kampüsü YerleĢkesi, K.MaraĢ
Bu araĢtırmada; Muğla‟nın Bodrum, Marmaris ve Fethiye ilçelerinde
bulunan bar ve kafeler tasarım kriterleri açısından incelenmiĢtir. Bu amaçla,
Bodrum, Marmaris ve Fethiye‟de bulunan (6x3=18) toplam 18 adet eğlence
mekanı (kafe ve bar) değerlendirmek üzere incelemeye alınmıĢtır. ÇalıĢma
kapsamında, incelenen eğlence mekânlarına ait ölçekli yerleĢim planları
çizilmiĢ, fotoğraflar çekilmiĢ ve her bir eğlence mekanına ait bilgiler ve
tasarım kriterleri 27 sorudan oluĢan bir anket yardımı ile belirlenmiĢtir.
AraĢtırmanın sonucunda, incelenen eğlence mekânlarında ergonomik
olmayan mobilyalar ve genel anlamda mekânsal organizasyonda insan
sağlığı ve psikolojisi için tehdit oluĢturabilecek eksiklikler ve yanlıĢlıklar
tespit edilmiĢtir. Sonuç olarak; belirtilen eğlence mekânları tasarım kriterleri
bakımından incelenerek, bu tür eğlence mekanlarından yararlanmak isteyen
insanların daha ferah bir ortamda, ergonomik koltuk ve sandalyeden
yararlanabilecekleri, daha sağlıklı, güvenli ve çevreci bir ortamda
eğlenebilmeleri için öneriler sunulmuĢtur.
Anahtar Kelimeler : Eğlence Mekanı, Tasarım kriterleri, Ergonomik bar
mobilyaları
84
TASARIM STÜDYOLARININ ERGONOMĠK OLARAK
ĠNCELENMESĠ VE ÖĞRENCĠ BAġARISINA ETKĠSĠ
Hamza ÇINAR1, Ali Rıza ARSLAN2
Doç. Dr., Gazi Üniversitesi Teknik Eğitim Fak. Mobilya ve Dekorasyon
Bölümü Teknikokullar, 06500 Ankara
2
ArĢ. Gör., Afyon Kocatepe Üniversitesi Afyon M.Y.O. Malzeme ve Malz.
ĠĢleme Tekn. Bölümü, Ġzmir yolu 7. km 02300 Afyonkarahisar
1
Tasarım Stüdyolarının ergonomik olarak incelenmesi ve öğrenci baĢarısına
etkisini ölçmeye yönelik bu araĢtırma için Gazi Üniversitesi Mobilya ve
Dekorasyon Öğretmenliği Eğitimi Bölümü‟nde tasarım stüdyosu deney alanı
olarak tespit edilmiĢtir. Bu amaçla oluĢturulan anket çalıĢması 1.2.3. ve 4.
sınıflardan oluĢan 100 öğrenciye uygulanmıĢtır. AraĢtırma sonuçlarına göre
tasarım stüdyosunun fiziki yapısının yetersiz olduğu, ayrıca kullanıcıların
mevcut iç-dıĢ mekan düzenlemelerinde dolayı kullanım zorlukları ile
karĢılaĢtıkları tespit edilmiĢ; bunların ise öğrenci baĢarısına olumsuz yönde
etki yaptığı tespit edilmiĢtir. Tasarım uygulamalarına yönelik sınıfların
mevcut durumunun rahat ve ferah ortamlar olarak tasarlanıp öğretime
sunulmasının gerekliliği ön plana çıkmaktadır. Bunun yanı sıra tasarım
stüdyolarının fiziksel görüntü ve donanımlarının iyileĢtirilmesi tavsiye
edilmektedir.
Anahtar Kelimeler : Tasarım Stüdyosu, Fiziksel Ortam, Sınıf, YerleĢim
Düzeni, Ġç Mekân Tasarımı
85
KENT ERGONOMĠSĠNDE PEYZAJ ELEMANLARININ
ROLÜ; ĠZMĠR ÖRNEĞĠ
Aslı GÜNEġ1, Handan ÇAKAR1, Özlem AKAT1
1
Öğr. Gör. Dr., Ege Üniversitesi Bayındır Meslek Yüksekokulu, 35840 Tire
yolu Bayındır/Ġzmir
Peyzaj mimarlığı, çalıĢmalarında, estetik, fonksiyonel, sürdürülebilir ve
insan kullanımına uygun açık mekânların yaratılmasını hedefleyen bir
meslek disiplinidir. Kent yaĢamı içerisinde, binalar dıĢında kalan açık
alanların planlanması, tasarımı ve sürdürülebilirliğinin sağlanmasında
önemli bir rol üstlenen peyzaj mimarlığı disiplini, çalıĢmalarında, estetik
özelliklerin yanında iĢlevselliği, ergonomik ve antropometrik verilere
dayandırılarak yapılan planlama ve tasarımlarla sağlamaktadır. Mesleğin,
kent içindeki hizmet alanı olarak tanımlanan açık alanlar; yapısal ve bitkisel
elemanlardan oluĢan, peyzaj donatı elemanlarıyla bezenmiĢ, kullanıcıyla
birebir iliĢkide olan peyzaj elemanları kompleksinden meydana gelmen
mekânlar olarak karĢımıza çıkmaktadır. Açık bir mekânın verimliliği,
tasarım profilinde arzu edilen kullanıcı potansiyeline ulaĢılmasıyla
değerlendirilebilir. Bu mekânların verimliliği ve sürdürülebilirliği, bütünü
oluĢturan öğelerin tekelinde ve genelinde oluĢturduğu ergonomiyle doğru
orantılı olarak iliĢkilendirilmelidir.
ÇalıĢmada, Ġzmir il merkezinde bulunan KarĢıyaka, Konak, Buca, Bornova
ve Çiğli ilçeleri ile periferde yer alan Bayındır, Tire ve Torbalı ilçelerindeki
örnek alanlar, barındırdıkları peyzaj elemanlarıyla ergonomik açılardan
değerlendirilerek, donatılarına ve konumlarına göre mukayese edilerek
incelenmiĢ, karĢılaĢılan sorunlar ortaya konularak, çözüm önerilerinde
bulunulmuĢtur.
Anahtar Kelimeler: Peyzaj Mimarlığı, Peyzaj elemanları, Donatı
elemanları, Ergonomi
86
FARKLI RENKLERLE TASARLANAN BĠR YAġAMA
MEKANININ ĠNSANLAR ÜZERĠNDEKĠ PSĠKOLOJĠK
ETKĠLERĠ
Selçuk DEMĠRCĠ¹, Ali KASAL², Sezil ALĠYAZICIOĞLU³,
Mehmet ACAR²
¹Yrd. Doç. Dr., Ege Üniversitesi Ege Meslek Yüksek Okulu Mobilya ve
Dekorasyon Programı, Bornova / ĠZMĠR
²Doç. Dr., Muğla Üniversitesi Teknoloji Fakültesi Ağaç ĠĢleri Endüstri
³AraĢ. Gör., Muğla Üniversitesi Teknoloji Fakültesi Ağaç ĠĢleri Endüstri
Renk, nesneleri algılamamızda ve onlarla iletiĢim kurmamızda rol oynayan
en önemli öğelerden biridir. Renk konusunda oldukça fazla kaynak olmasına
rağmen, renklerin mekânlarda kullanımı ve psikolojik etkileri konusunda
kaynaklar sınırlıdır. ÇeĢitli renk kombinasyonları ile tasarlanmıĢ mekânların
insanlar üzerindeki psikolojik etkileri ve uyandırdığı duygular belirlenebilir.
Bu çalıĢmanın amacı çeĢitli renk kombinasyonları ile tasarlanmıĢ
mekânların, insanlar üzerindeki psikolojik etkilerini belirlemek ve
tasarımcıların iĢini kolaylaĢtıracak, daha bilinçli ve fonksiyonuna uygun
ortamlar(mekânlar) yaratılmasına katkıda bulunabilecek bir kaynak
oluĢturmaktır. ÇalıĢmada insanların çevrelerinde zamanlarının büyük bir
bölümünü geçirdikleri “YaĢama Mekânı”(salon), değiĢik renk ve
tonlamalar(Tonlama, Sıcak Renkler, Soğuk Renkler, Zıt Renkler) ile
tasarlanarak sanal ortamda üç boyutlu olarak modellenip görselleĢtirilmiĢtir.
ÇalıĢmada 200 kiĢiye, tasarlanan mekânlar ile ilgili 54 ayrı duyguyu ve bu
duyguların yoğunluğunu ölçen bir anket uygulanmıĢtır. UygulanmıĢ olan
anket istatistiksel anlamda değerlendirilmiĢtir. Bu çalıĢmanın sonucunda
çeĢitli renk kombinasyonları ile tasarlanan mekanların insanlar üzerinde
belirgin psikolojik etkilerinin olduğu görülmüĢtür.
Anahtar Kelimeler : Renk,
psikolojik etkileri, Görsel algı
Ġç mekanda renk kullanımı, Renklerin
87
MĠMARLIK VE ERGONOMĠ: OSMANLI KONUT
ÖRNEKLEMĠ
Ramiz ABDÜLRAHĠMOV1, Serpil BAġLILAR ALTUN2
1
Prof. Dr., Azerbaycan Mimarlık ĠnĢaat Üniversitesi Mim. Fak., Mimarlık
Konstrüksiyonlar ve Abideleri Restorasyonu, Bakü, Azerbaycan
2
Öğr. Gör., Dumlupınar Üniversitesi Kütahya MYO. Mimarlık ve ġehir
Planlama Bölümü, Germiyan Kampüsü, Kütahya
Mimarlıkta mekan, fiziksel, sonrasında sosyal ve psikolojik gereksinimleri
karĢılamak zorundadır.
Mekanın; iĢlevine ve kullanıcı sayısına uygun boyutta tasarlanmıĢ olması,
insanın statik ve dinamik antropometrik boyutlarına bağlı kalması, fiziksel
büyüklüklerin yanı sıra psikolojik büyüklükleri dikkate almıĢ olması, özetle
bir mekanın taĢıyacağı en az gereksinimleri karĢılayarak kullanıcıda
zorlanma, rahatsızlık ve yorgunluk yaratmaması gerekir. Deneysel
çalıĢmalar, mekan kullanımının ve büyüklüğünün zaman içerisinde
değiĢebildiğini ve kültürel farkların olduğunu göstermiĢtir. Günümüz
konutuyla Osmanlı konutu arasında bu durum gözlemlenebilmektedir.
Osmanlı konutu; baĢta yörenin malzeme kaynakları ve coğrafi durum
(özellikle iklim) olmak üzere, iktisadi durum, yapı kültürü-ustaları, diğer
uygarlıklar ve dinin etkisi altında ĢekillenmiĢtir. Osmanlı konutu iç
mekanında, günümüzde uygulanan antropometrik boyutlara uygun tasarımlar
görüldüğü gibi yer tasarrufu ve çeĢitli nedenlerle günümüz standartlarıyla
bağdaĢmayan özgün çözümler de zevkle izlenebilmektedir.
ÇalıĢmanın amacı; mimarlık sektörü dıĢındaki farklı disiplinler için konut
mekanında ergonomi konusunu ele alırken Osmanlı evlerinde uygulanan
kültürüne özgü çözümleri paylaĢmaktır.
Anahtar Kelimeler : Osmanlı, Mimarlık, Konut, Ergonomi
88
ERGONOMĠK AÇIDAN ÇALIġMA YERĠ DÜZENLEMESĠ:
ĠMALAT SEKTÖRÜNDE BĠR UYGULAMA
Gülcan GOCUKLU1, Yeliz BURUK1
AraĢ. Gör., EskiĢehir Osmangazi Üniversitesi Müh. Mim. Fak. MeĢelik
1
ÇalıĢma ortamı, kimi zaman çalıĢanın performansından en yüksek düzeyde
yararlanılmasını engelleyecek teknolojik kısıtlar içeriyor olabilir. Bu
kısıtların yol açtığı problemler, ergonomik tasarımlar ve antropometrik
karakteristiklerin dikkate alınması ile giderilebilir ya da azaltılabilir.
Ergonomik açıdan çalıĢan performansının eniyilenmesi için iĢletmelerin
ergonomik faaliyetlerde bulunarak uygun çalıĢma koĢulları oluĢturması
kaçınılmazdır. Söz konusu faaliyetler temelde, ergonomik iĢ yeri tasarımı ve
mevcut iĢ yerlerinin ergonomik açıdan yeniden düzenlenmesi çalıĢmalarını
kapsamaktadır. Düzenleme yapılmayan çalıĢma ortamlarında ise yaĢanabilir
duruĢ bozukları ile fiziksel zorlanmalar, uzun vadede meslek hastalığı riskini
ortaya çıkarabilmektedir. Bu sebeple, çalıĢma ortamlarının ergonomik açıdan
değerlendirilmesi iĢletmeler ve çalıĢanlar için büyük önem taĢımaktadır.
ÇalıĢma kapsamında, bir iĢletmedeki süreç için antropometrik ölçüler
dikkate alınarak çalıĢma yeri düzenlemesi yapılmıĢ, sunulan çözüm yöntemi
antropometrik ve fiziksel açıdan değerlendirilmiĢtir.
Anahtar kelimeler: Antropometri, DuruĢ bozukluğu, ÇalıĢma ortamı
89
PSĠKOLOJĠ VE
ERGONOMĠ
90
DUYGUSAL ERGONOMĠ VE YÖNETSEL BOYUTUYLA
ĠNSAN PERFORMANSINA ETKĠSĠ
Serpil AYTAÇ1,
Prof. Dr., Uludağ Üniversitesi ĠĠBF ÇalıĢma Ekonomisi ve Endüstri
ĠliĢkileri Bölümü Yönetim ve ÇalıĢma Psikolojisi Anabilim Dalı, 16059
Bursa
1
Nörobiyoloji alanındaki önemli geliĢmeler, biliĢsel süreçler ile beyin
etkinliklerinin duygusal davranıĢları arasında karĢılıklı önemli bir etkileĢim
ve iletiĢim olduğunu göstermektedir. Ġnsan performansının ortaya çıkması,
fizyolojik, biliĢsel, yönetimsel ve örgütsel etkenlerin yanında
Makroergonomik açıdan, çalıĢan kiĢinin duygusal davranıĢlarına da bağlıdır.
Bu bildirinin amacı; nörobiyoloji ve psikoloji ile bilgi ve deneyim
altyapısına dayanan bilgiler ıĢığında insan performans düzeyinin
uygulamadaki etkinliğini irdelemektedir. Beynin bilinen fonksiyonlarını
inceleyerek Duygusal Ergonominin performans artıĢına ve verimliliğe
katkısını ortaya koyan bu bildiri; biliĢsel süreçlerin daha iyi iĢlemesi,
bireysel amaçların gerçekleĢtirilmesine yardımcı olunması, çalıĢana kendi
değerliliğinin arttığı bilincinin verilmesi, örgütsel sadakatin oluĢturulması ve
fizyolojik değiĢimlere etkin uyum sağlanması gibi konuları kapsamanın
yanında duyguların nasıl kontrol altına alınabildiği ve duyguları yönetmenin
çalıĢanlara ve yöneticilere ne tür imkanlar vereceği doğrultusunda duygusal
zekayı da tartıĢmaktadır.
Anahtar Kelimeler: Performans, Ergonomi, Duygusal Ergonomi, Stres, ĠĢ
tatmini, Duyguların yönetimi, Duygusal zeka
91
DUYGUSAL EMEĞĠN Ġġ TATMĠNĠ VE TÜKENME DÜZEYĠ
ÜZERĠNE ETKĠSĠ
Salih DURSUN1, Nuran BAYRAM2, Serpil AYTAÇ3
AraĢ. Gör., Uludağ Üniversitesi ĠĠBF ÇalıĢma Eko. ve End. ĠliĢkileri
Bölümü, 16059 Görükle Bursa
2
Doç. Dr., Uludağ Üniversitesi ĠĠBF Ekonometri Bölümü,
3
Prof. Dr., Uludağ Üniversitesi ĠĠBF ÇalıĢma Eko. ve End. ĠliĢkileri Bölümü,
1
ÇalıĢma yaĢamında duygusal emek; çalıĢanların hizmet verdikleri esnada,
kendilerinden beklenen duyguları sergilemeleridir. Çoğu mesleğin özellikleri
nedeniyle insan odaklı olduğu dikkate alındığında, hizmet götürdükleri
kiĢilere karĢı bir takım duyguları sergilemeleri beklenmektedir. HemĢireler,
acil servis çalıĢanları, hostesler, sosyal hizmet uzmanları, çağrı merkezi
çalıĢanları, satıĢ elemanları gibi meslek grupları bunlar arasında yer
almaktadır. Bir duygu yönetimi süreci olan duygusal emek, sergilenen
duygularla, gerçekte hissedilen duygular arasındaki iliĢkiye bağlı olarak
çalıĢanlar üzerinde bazı olumlu veya olumsuz etkiler yaratabilmektedir.
Bu çalıĢmanın amacı, sosyal hizmet uzmanları tarafından sergilenen
duygusal emeğin, iĢ tatmini ve tükenme düzeyleri üzerindeki etkisini
incelemektir. ÇalıĢanların duygusal emek düzeyini ölçmek için, Brotheridge
ve Lee (2003) tarafından geliĢtirilen ve 2008 yılında revize edilen, Türkçeye
çevirisi ve uyarlaması tarafımızca yapılan “Duygusal Emek Ölçeği”
kullanılmıĢtır. Ayrıca, çalıĢanların iĢ tatminini açıklamak için Blayfield ve
Rothe (1951) tarafından geliĢtirilen ve Bilgin (1995) tarafından dilimize
uyarlanarak güvenirliği saptanmıĢ olan “ĠĢ Tatmini Ölçeği” ile çalıĢanların
tükenme düzeylerini açıklamak için, Maslach ve Jackson (1986) tarafından
geliĢtirilen ve Ergin (1992) tarafından Türkiye‟de geçerlik ve güvenirlik
çalıĢması yapılmıĢ olan Maslach TükenmiĢlik Ölçeği kullanılmıĢtır.
Verilerin analizinde ise, frekans dağılımları, korelasyon ve regresyon
analizleri kullanılmıĢtır.
ÇalıĢmaya katılan 103 kiĢiden elde edilen bulgulara göre, sosyal hizmet
uzmanlarının iĢlerini yaparken sergilemeleri gereken duygular ile gerçekte
hissettikleri duygular arasında uyumsuzluk olduğunda iĢ memnuniyetlerinin
azaldığı, tükenme düzeylerinin yükseldiği tespit edilmiĢtir.
Anahtar Kelimeler: Duygusal emek, Sosyal hizmet uzmanı, Stres tepkileri,
ĠĢ memnuniyeti
92
AFYON TEKSTĠL ĠġLETMELERĠNDE ÇALIġAN ĠġÇĠLERĠN
ERGONOMĠK VE PSĠKOLOJĠK AÇIDAN VERĠMLĠLĠK VE
MOTĠVASYONUNU ETKĠLEYEN ETMENLER
Emine ESĠRGENLER1 , Burcu BAġARAN2
Öğr. Gör., Selçuk Üniversitesi Mesleki Eğitim Fakültesi Giyim Endüstrisi
ve Giyim Sanatları Eğitimi Bölümü, Alaeddin Keykubat YerleĢkesi,
Selçuklu, Konya
2
AraĢ. Gör., Selçuk Üniversitesi Mesleki Eğitim Fakültesi Uygulamalı
Sanatlar Eğitimi Bölümü, Alaeddin Keykubat YerleĢkesi, Selçuklu, Konya
1
ĠĢletmelerin en temel problemlerinden birisi verimliliktir. ĠĢ gücünde
verimliliği ve motivasyonu sağlamak için çalıĢanların psikolojik ve
fizyolojik ihtiyaçları iyi tespit edilmeli, çalıĢılan ortamın ergonomik
koĢulları uygun Ģekilde düzenlenmelidir. ÇalıĢma ortamında rahat ve mutlu
olmayan hiç kimseden verimlilik beklenemez.
Ele alınan bu çalıĢmada tekstil iĢletmelerinde çalıĢan iĢçilerin verimlilik ve
motivasyonunu etkileyen ergonomik ve psikolojik etmenler tespit edilmeye
çalıĢılmıĢtır. AraĢtırmanın evrenini Afyonkarahisar tekstil iĢletmelerinde
çalıĢan iĢçiler oluĢtururken, örneklem olarak 100 iĢçi araĢtırmaya katılmıĢ,
13 soruluk anket uygulanarak sonuçları istatistiki açıdan değerlendirilmiĢtir.
AraĢtırmanın temel bulgularına bakıldığında, çalıĢanların çoğunluğu 20-30
yaĢ grubunda, evli, çalıĢma süreleri 0-2 yıl arasında değiĢmektedir.
Verimliliği düĢüren etmenlerin baĢında kimyasal madde kullanımı, iĢten
çıkarılma riski, stres, iĢ kazaları, gürültü gibi fizyolojik, psikolojik ve
ortamın ergonomisine dayalı faktörler gelmektedir.
Anahtar Kelimeler: Verimlilik, Motivasyon, ĠĢ Ergonomisi, Psikoloji ve
Ergonomi
93
HĠZMET KALĠTESĠ ALGISININ OLUġMASINDA SAĞLIK
ÇALIġANLARININ Ġġ DAVRANIġLARININ ETKĠSĠ
Cemile GÜRÇAY ÇETĠN1 , Sultan KIRDAĞLI2
Yrd.Doç. Dr., Dokuz Eylül Üniversitesi Ġkt. ve Ġd. Bil. Fak. ÇalıĢma
Ekonomisi ve Endüstri ĠliĢkileri Bölümü, DokuzçeĢmeler 35160
Buca - Ġzmir
2
Uzman, Dokuz Eylül Üniversitesi Hastanesi Hasta Hizmetleri Ekip ġefi,
MithatpaĢa Cad. 35340 Ġnciraltı - Ġzmir
1
Hizmet, niteliği gereği sunulduğu yerde tüketilen bir iĢ, eylem, çaba,
kurumsal olay ya da baĢarım olarak tanımlanmaktadır.
Bu noktada çalıĢmanın amacı, teknoloji ve emek yoğun hizmet sunan,
sonuçları hizmeti alanların yaĢamsal devamlılıklarındaki hayat kalitelerini
direkt belirleyen sağlık sektöründe, hizmet kalitesi algısının oluĢmasında ve
devamlılığında sağlık çalıĢanlarının davranıĢlarına dönük algının yarattığı
etkinin sonuçlarını ortaya koymaktır.
ÇalıĢmada, hizmet kalitesi algısının oluĢmasında sağlık çalıĢanlarının iĢ
davranıĢlarının etkisini ölçmek amacı ile hastane hizmetlerine uyarlanmıĢ
olan SERVQUAL ölçeği kullanılmıĢtır. Uygulama, Ġzmir ilinde Sağlık
Bakanlığına bağlı iki hastanede 460 hasta ile gerçekleĢtirilmiĢtir. Kullanılan
anket üç bölümden oluĢmaktadır. Ġlk bölümde demoğrafik bilgilere, ikinci
bölümde beklenilen hizmet kalitesini tespit etmeye, üçüncü bölümde ise
algılanan hizmet kalitesine iliĢkin ifadeler yer almaktadır. Likert 5‟li ölçeği
kullanılmıĢtır. Hizmet kalitesine iliĢkin boyutlar fiziksel özellikler,
güvenilirlik, heveslilik, güven ve empati olarak alınmıĢtır. SPSS 16.0
programındaki analizlerde hastanelerden birinde en fazla memnuniyet
“empati” diğerinde “fiziksel özellikler” boyutunda oluĢmuĢtur. OluĢturulan
ana hipotez ve alt hipotezler sınanmıĢ, sonuçlar nedenlendirilerek
değerlendirilmiĢ, öneriler geliĢtirilmiĢtir.
Anahtar Kelimeler : Sağlık hizmeti, Algılanan hizmet kalitesi, ĠĢ
davranıĢları, Hasta tatmini
94
ALGILANAN EKSĠK YÜKLENMENĠN
Ġġ KAYNAKLI SIKINTI VE STRES ĠLE ĠLĠġKĠSĠ
Mustafa YaĢar TINAR1, BarıĢ SEÇER2
Prof. Dr., Dokuz Eylül Üniversitesi Ġkt. ve Ġdari Bilimler Fak.
DokuzçeĢmeler YerleĢkesi ÇalıĢma Ekonomisi ve Endüstri ĠliĢkileri
Bölümü, 35160 Ġzmir
2
Yrd. Doç. Dr., Dokuz Eylül Üniversitesi Ġkt. ve Ġdari Bilimler Fak.
DokuzçeĢmeler YerleĢkesi ÇalıĢma Ekonomisi ve Endüstri ĠliĢkileri
Bölümü, 35160 Ġzmir
1
Eksik istihdam, çalıĢma iktisatçıları açısından ücret ve verimlilik düĢüklüğü
boyutu ile değerlendirilen bir kavramdır. Eksik istihdamın, iktisadi
boyutunun dıĢında endüstri psikologları tarafından da incelenen ve
çalıĢanların sahip oldukları nitelikler ve becerilerin iĢlerinin gerektirdiği
düzeyin üstünde olduğunu düĢünmelerine iĢaret eden öznel bir boyutu da
bulunmaktadır. “Algılanan eksik istihdam” da diyebileceğimiz bu olgu,
ergonomide “eksik yüklenme” kavramıyla örtüĢmekte, çalıĢanın iĢini rutin,
basit, mücadele gerektirmeyen ve sıkıcı olarak nitelendirmesine neden
olmakta, aĢırı yüklenmede olduğu gibi bir stres kaynağı olarak
değerlendirilmektedir.
Buradan hareketle, araĢtırmada bireyin eksik yüklenme durumuna
odaklanılarak bunun iĢ kaynaklı sıkıntı ve stres ile iliĢkisi incelenecektir.
Eksik istihdamın ülkemizde daha çok kamu personelinin karĢılaĢtığı bir
durum olmasından yola çıkarak, araĢtırma örneklemi kamu personeli
arasından seçilecektir. Buna göre, kamu personelinin eksik yüklenme
algılaması ile iĢ kaynaklı sıkıntı ve stres düzeyi arasındaki iliĢki
değerlendirilerek, “kamu sektöründe iĢ-birey uyumu” açısından daha önce
dikkate alınmamıĢ bir boyut gündeme getirilmeye çalıĢılacaktır.
Anahtar Kelimeler : Eksik yüklenme, Algılanan eksik istihdam, ĠĢ kaynaklı
sıkıntı, ĠĢ stresi
95
ÜRETĠMDE Ġġ MONOTONLUĞU SORUNU VE ÇÖZÜM
YOLLARI
Özay Umut TÜRKAN1
1
Endüstri devrimi sonrasında yaĢanan makineleĢmenin bir sonucu olan iĢ
monotonluğu kavramı; A.Smith‟in iĢ bölümü yaklaĢımı doğrultusunda
basitleĢtirilerek rutin hale getirilen bir iĢin, çalıĢanlar tarafından standart
tempoda ve sürekli tekrarlanan Ģekilde yapılmasının neden olduğu bıkkınlık
ve yorgunluk hali olarak tanımlanabilir. F.W.Taylor‟un yazdığı Bilimsel
Yönetim Teorisi‟nin de esaslarından olan iĢ bölümü yaklaĢımı, H. Ford‟un
kayan bant sisteminde insanı adeta makineleĢtirmiĢ ve iĢ monotonluğu
oluĢturarak çalıĢanlar için bir mutsuzluk unsuru haline gelmiĢtir. Kayan bant
sistemi, günümüzün esneklik gerektiren yalın üretim organizasyonunda da
kullanılmaktadır. Ġnsan odaklı bir yaklaĢım olan yalın üretimin talep ettiği
yüksek nitelikli iĢgücünü, geçmiĢin niteliksiz iĢgücü gibi görmek ve
yönetmek mümkün değildir. Dolayısıyla iĢ monotonluğu, yalın süreçte
ortaya çıkmadan önlenmesi gereken bir sorun olarak nitelenmektedir.
Bu bildirinin amacı; iĢgücünün yaptığı iĢten tatmin hissi duymasına engel
olan iĢ monotonluğu sorununun çözüm yollarını ortaya koymaktır.
ÇalıĢmada; iĢgücünün yetki ve sorumluluklarının artırılması, onlara farklı
iĢler yaptırılarak yeni beceriler kazandırılması, takım çalıĢmalarına
katılımlarının sağlanması, çalıĢma ve dinlenme sürelerinin esnetilmesi ve
diğer öneriler, iĢ monotonluğunun çözüm yolları olarak değerlendirilecektir.
Anahtar Kelimeler: Monotonluk, Kayan bant, Esneklik, Yalın üretim
96
Ġġ KAYNAKLI SIKINTININ Ġġ VE YAġAM DOYUMUNA
ETKĠSĠ
H. ġebnem SEÇER1
Yrd.Doç.Dr., Dokuz Eylül Üniversitesi Ġktisadi ve Ġdari Bilimler Fakültesi
ÇalıĢma Ekonomisi ve Endüstri ĠliĢkileri Bölümü, DokuzçeĢmeler
YerleĢkesi 35160 Buca / Ġzmir
1
Sıkıntı, farklı disiplinlerin kapsamında yer almakla birlikte, örgüt
literatüründe çalıĢanların duygusal durumlarının incelenmesiyle güncellik
kazanmıĢ ve genellikle birey üzerinde olumsuz etkileri vurgulanan bir
durumu göstermektedir. Bir tanıma göre sıkıntı, bireyin mevcut faaliyetinde
yaygın ilgi eksikliği hissettiği geçici duygusal durumdur. Bunun yanında,
sıkıntı bireyin hoĢnutsuzluk ve memnuniyetsizlik ile karakterize ettiği
olumsuz bir tecrübesi olarak da ifade edilmektedir. Dolayısıyla iĢ kaynaklı
sıkıntı, iĢ doyumsuzluğunun bir sebebi olabilecek bir niteliğe sahiptir.
Diğer yandan, yaĢamın çeĢitli alanlarından kaynaklanan doyumun, yaĢam
doyumunu etkilediği belirtilmektedir. Gerçekten yaĢama birçok özel alandan
oluĢan genel bir yapı olarak yaklaĢılabilir ve yaĢam doyumunun bu
alanlardaki doyumun sonucu olduğu düĢünülebilir. Bu nedenle, iĢ kaynaklı
sıkıntının neden olduğu iĢ doyumsuzluğunun yaĢam doyumunu da olumsuz
yönde etkileyeceği düĢünülebilir.
AraĢtırmada bu iliĢkiden hareketle, bireyin iĢ kaynaklı bir sıkıntı yaĢaması
durumunda, iĢ ve yaĢam doyumunun bundan nasıl etkilendiğine
odaklanılacaktır. Bu çerçevede birey-iĢ uyumu açısından önem taĢıyan bu
iliĢki, beyaz yakalı çalıĢan örnekleminde araĢtırılarak, beyaz yakalı
çalıĢanların iĢ ve yaĢam doyumlarının sağlanması yönünde yeni ipuçları elde
edilebilecektir.
Anahtar Kelimeler: ĠĢ kaynaklı sıkıntı, ĠĢ doyumu, YaĢam doyumu
97
ÇALIġANIN ĠġTE VAR OLAMAMASI ÜZERĠNDE ÖZNEL
ĠYĠLĠK HALĠNĠN ETKĠSĠ
Mehmet Töre YILDIRIM1, Deniz TAġKAN1 ve Tunç DEMĠRBĠLEK2
Öğrenci., Dokuz Eylül Üniversitesi Ġkt. ve Ġd. Bil. Fak. DokuzçeĢmeler
YerleĢkesi ÇalıĢma Ekonomisi ve Endüstri ĠliĢkileri Bölümü, 35160 Ġzmir
2
Prof.Dr., Dokuz Eylül Üniversitesi Ġkt. ve Ġd. Bil. Fak. DokuzçeĢmeler
YerleĢkesi ÇalıĢma Ekonomisi ve Endüstri ĠliĢkileri Bölümü, 35160 Ġzmir
1
ĠĢgücü verimliliğinin hesabında; sadece iĢyerine gelmeyen çalıĢanların
maliyeti değil, iĢyerinde olmasına rağmen çeĢitli nedenlerle performansını
tam olarak sergileyemeyenlerin maliyeti de yer almaktadır. Göz ardı edilen
bu maliyet kümesi, “iĢte var olamama” (presenteizm) maliyetidir. ĠĢte var
olamama; iĢin gereğinden, iĢ ortamından, kiĢisel ve çevresel kaynaklı etkiler
sebebiyle, çalıĢan üzerinde oluĢan baskı ve dolayısıyla ortaya çıkan
verimlilik kaybı olarak ifade edilebilmektedir. ĠĢte var olamama, iĢyeri
presenteizmi ve hastalık presenteizmi olmak üzere ikiye ayrılmaktadır.
Bildiri, iĢte var olamama üzerinde öznel subjektif iyilik halinin etkisini
incelemeyi amaçlamaktadır. Amprik araĢtırma, ihracata yönelik üretim
yapan ve TKY sistemi olan bir tekstil iĢletmesinde gerçekleĢtirilecektir.
AraĢtırmanın analizinde; iĢte var olamama bağımlı değiĢken iken, öznel
iyilik hali (ruhi/duygusal iyilik hali, fiziki iyilik hakli ve yaĢam doyumu) ve
demografik özellikler (yaĢ, cinsiyet, medeni durum, eğitim düzeyi, iĢyeri
kıdemi, vd.) bağımsız değiĢken olarak alınacaktır. Bulgulardan hareketle,
iĢte var olmanın nasıl sağlanabileceği ile bireysel ve örgütsel verimlilik
düzeyinin nasıl artırılabileceği tartıĢılacaktır.
Anahtar Kelimeler: ĠĢte var olamama, Öznel iyilik hali, Verimlilik
98
TARIM VE
ORMANCILIK
SEKTÖRÜNDE
ERGONOMĠ
99
ORMANCILIKTA KĠġĠSEL KORUYUCU ELBĠSELERĠN VE
EKĠPMAN KULLANIM DURUMLARI ĠLE MESLEK KAZASI
GEÇĠRME DURUMLARININ DEĞERLENDĠRĠLMESĠ
Korhan ENEZ1, Hulusi ACAR2, Murat TOPBAġ3, Burak ARICAK1
Yrd.Doç.Dr., Kastamonu Üniversitesi Orman Fakültesi Orman
Mühendisliği Böl. Orman ĠnĢaatı Geodezi ve Fotoğrametri ABD
2
Prof. Dr., KTÜ Orman Fakültesi Orman Mühendisliği Böl. Orman ĠnĢaatı
Geodezi ve Fotoğrametri ABD
3
Doç. Dr., KTÜ Tıp Fakültesi Halk Sağlığı ABD
1
ĠĢ sağlığı ve güvenliğinin ayrılmaz bir parçası olan kiĢisel koruyucu elbise ve
ekipmanların kullanılması her iĢ kolunda olduğu gibi ormancılıkta da
önemlidir. Ormancılıkta üretim iĢlerinde çalıĢanların aktüel durumu
hakkında bilgi edinmek için bu çalıĢma yürütülmüĢtür. Trabzon Orman
Bölge Müdürlüğü sınırları içerisinde bulunan tarımsal kalkınma
kooperatiflerinde ormancılık faaliyeti gösteren toplam 2994 kiĢi
bulunmaktadır. Hedef kitleyi oluĢturan bu topluluk içerisinden sistematik
örnekleme ile tespit edilen 378 kiĢiye yüz yüze anket yöntemi uygulanmıĢtır.
Böylece ormancılıkta üretim iĢçilerinin kaza durumları ve kiĢisel koruyucu
elbise ve ekipman kulanım durumlarına ait bilgiler elde edilmiĢtir.
Ormancılıkta üretim iĢçilerinin %86,3 „ü günlük kıyafetle çalıĢtığını ifade
etmiĢtir. Kullanılan ekipmanlar içerisinde de eldiven %54 oranıyla ilk sırada
yer almaktadır. ÇalıĢanların %56.6‟sı meslek yaĢantısı süresince iĢ kazası
geçirdiğini ifade etmiĢtir. Bununla birlikte eldiven kullananların %59.3‟ünün
kaza geçirdiği tespit edilmiĢtir.
Anahtar Kelimeler: Ormancılıkta üretim iĢçiliği, KiĢisel koyucu elbise ve
ekipman, ĠĢ kazası, Trabzon
100
BARTIN - KUMLUCA YÖRESĠ ORMANCILIK ÜRETĠM
ĠġLERĠNDE FĠZYOLOJĠK ĠġYÜKÜNÜN ĠNCELENMESĠ
Kenan MELEMEZ1, Metin TUNAY2, Tuna EMĠR3
Yrd.Doç.Dr. Bartın Üniversitesi Orman Fakültesi Orman Mühendisliği
Bölümü, 74100 Bartın
2
Prof.Dr. Bartın Üniversitesi, Orman Fakültesi Orman Mühendisliği
Bölümü, 74100 Bartın
3
ArĢ.Gör. Bartın Üniversitesi Orman Fakültesi Orman Mühendisliği Bölümü,
74100 Bartın
1
Ormancılıkta odun hammaddesi üretim iĢleri, ağır çalıĢma koĢullarında
değiĢik el aletleri ve makineleri kullanan orman iĢçileri tarafından
gerçekleĢtirilmektedir. Bu çalıĢmada, Bartın- Kumluca yöresi, motorlu
testere operatörü, traktör sürücüsü ve diğer yardımcı üretim iĢçileri üzerinde
polar nabız ölçer cihazı yardımıyla fizyolojik iĢyükü ölçümlerine ait veriler
kaydedilmiĢ ve bilgisayar ortamına aktarılmıĢtır. Her üç iĢ grubunda çalıĢan
orman iĢçilerine ait fizyolojik iĢyükü değerleri (%HRR) hesap edilmiĢ, iĢ
grupları arasında istatistiki anlamda bir fark olup olmadığının belirlenmesi
amacıyla varyans analizi ve tukey testi yapılmıĢtır. Arazi çalıĢmaları sonucu
elde edilen kalp atımı ve fizyolojik iĢyükü değerleri sırasıyla, motorlu testere
operatörlerinde 108 at/dak, %36.59, traktör operatörlerinde 94 at/dak,
%20.19 ve yardımcı iĢçilerde 107 at/dak, %32.07 olarak bulunmuĢtur.
Motorlu testere ile yapılan iĢlerin orta ağırlıklı iĢlerden diğerlerinin hafif iĢ
grubunda olduğu belirlenmiĢtir.
Anahtar Kelimeler: Ormancılık, Üretim iĢleri, Orman iĢçisi, Fizyolojik
iĢyükü, Nabız
101
BĠR TARIM TRAKTÖRÜNÜN MAKĠNA EMNĠYET
YÖNETMELĠĞĠ AÇISINDAN DEĞERLENDĠRMESĠ
Hakan VELĠOĞLU1, Okray OREL2, Hasan SĠLLELĠ3, Ali Ġhsan ACAR4,
Ramazan ÖZTÜRK4
Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı Tarım Alet ve Makina Test
2
AraĢ.Gör., Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi Tarım Makinaları
Bölümü, Ankara
3
Doç.Dr., Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi Tarım Makinaları
Bölümü, Ankara
4
Bölümü, Ankara
1
Bu çalıĢmada; makina direktifinin birçok özelliğini barındıran TS 5066 EN
1553 isimli C tipi standart temel alınarak, klasik yaklaĢım çerçevesinde
standardın bir tarım traktörüne yeni yaklaĢım standardı ile uygunluğunun
ortaya konulması amacıyla genellikle antropometrik yönden bir
değerlendirme yapılmıĢtır.
Değerlendirmede 15 madde dikkate alınmıĢtır. Bunlar; kumandaları harekete
geçirme mesafesi, binme basamağı, korkuluklar ve el tutakları, platformlar,
hareketli güç aktarma parçaları, servis hizmeti ve bakım için destekler,
hidrolik hatlar ve aksesuarlar, pedalların ölçüsü, direksiyon boyutları, kabin
acil çıkıĢ boyutları, görüĢ alanı, motorun çalıĢtırılması ve durdurulması,
kriko kullanımı, batarya konumu ve yakıt deposu konumu olarak
belirlenmiĢtir.
Değerlendirme sonucunda tarım traktöründe 5 maddede uygunsuzluk
belirlenmiĢtir.
Anahtar Kelimeler: Tarım traktörü, Antropometri, Makina emniyet
yönetmeliği
102
ANTALYA YÖRESĠNDE TARIMSAL ÜRÜN ĠġLEYEN
KURULUġLARDA ERGONOMĠK SORUNLAR
Nahide Anıl KARAKĠTAPOĞLU1, Fazilet N. ALAYUNT2
Ege Üniversitesi Ziraat Fakültesi Tarım Makinaları Bölümü, 35100
Bornova, Ġzmir
2
Prof. Dr., Ege Üniversitesi Ziraat Fakültesi Tarım Makinaları Bölümü,
35100 Bornova, Ġzmir
1
Son yıllarda hızla artan ürün iĢlemeye paralel olarak makineleĢme, iĢçi
sağlığı ve iĢ güvenliği çalıĢmaları gündeme getirilmiĢtir. Günümüzde
çalıĢanların, çalıĢma ortamının sağlığı, güvenli hale getirilmesi sadece
endüstride değil, tarımda da önemli bir problem oluĢturmaktadır.
ÇalıĢma ortamlarının, geliĢmiĢ ülkelerde yapılan incelemelerle, her geçen
gün biraz daha geliĢtiği dikkate alındığında ülkemizde bu tür çalıĢmaların
sınırlılığı dikkati çekmektedir.
Bu nedenle bu araĢtırmada, Antalya yöresinde tarımsal ürün iĢleyen
kuruluĢlarda çalıĢanların ergonomik özellikleri ile iĢçi sağlığı ve iĢletmenin
iĢ güvenliği açısından mevcut durumun ne ölçüde düzenlendiği
belirlenmiĢtir.
AraĢtırmanın evrenini, Antalya yöresinde bulunan 60 iĢletmede çalıĢan
toplam 361 kiĢi oluĢturmaktadır. Hazırlanan anketlerde 252 kiĢi ile yüz yüze
görüĢülmüĢtür.
Yapılan değerlendirmeler sonucunda, elde edilen sonuçların bazılarını Ģu
Ģekilde verebiliriz; yetkililerin %20‟si erkeklerden oluĢmaktadır.
ÇalıĢanların %45‟i ilköğretim mezunudur. %42‟si 18-30 yaĢları arasındadır.
%45‟i kas ağrısı rahatsızlığıyla karĢılaĢmıĢtır. ÇalıĢanların %37‟si ani
hareketten Ģikayetçidir. ÇalıĢanların %33‟ü en fazla acıyı eğilme
hareketlerinde duymaktadır. %45‟i çuval taĢıma hareketinde çok
yorulmaktadır.
Anahtar Kelimeler: Antalya yöresi, Ergonomik sorunlar, Tarımsal ürün
iĢleyen kuruluĢlar
103
TEKSTĠL
SEKTÖRÜNDE
ERGONOMĠ
104
60 YAġ VE ÜZERĠNDE OLAN KADINLARIN SÜTYEN
ALIRKEN VE KULLANIRKEN YAġADIKLARI SORUNLAR
Halime ARSLAN¹, Neslihan ÇAMURDAN²
¹Yrd.Doç.Dr., Gazi Üniversitesi Mesleki Eğitim Fakültesi Giyim Endüstrisi
ve Moda Tasarımı Bölümü, ANKARA
²Yükseklisans Öğrencisi, Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü Giyim
Endüstrisi ve Giyim Sanatları Eğitimi Anabilim Dalı
Vücudun fiziksel sağlığını koruyan, ruhsal kaygı ve endiĢeleri gideren, dıĢ
giyime iyi bir görünüĢ kazandırmayı amaçlayan, vücuda istenilen görünümü
sağlayarak form kazandıran ve doğrudan tene giyilen giysiler iç giyimi
oluĢturmaktadır. Ġç giyimlerde bütün giyim ürünleri gibi modanın etkisiyle
Ģekillenmektedir.
YaĢlılık, insan yaĢamında yer alan doğal ve kaçınılmaz bir dönem olarak
kabul edilir. YaĢlanma, insanları toplum olarak ilgilendirdiği kadar bireyi de
yakından ilgilendiren bir durumdur. 60 yaĢ ve üzerinde olan kadınların
sütyen alırken ve kullanırken yaĢadıkları sorunlar sağlık yönünden
incelendiğinde; kullanılan tekstil yüzeyi ve diğer malzemelerin cilde zarar
vermemesi, vücudun fonksiyonlarını yerine getirmesine engel olmaması,
tercih edilen beden ölçülerinin rahat hareket etmeyi sağlaması olarak
değerlendirilebilir.
Bu araĢtırma, 60 yaĢ ve sonrası kadınların standart ölçülerini yansıtan,
kullanıcı açısından rahatlığı ve kullanım özelliği ile kullanıcı memnuniyetini
arttıracak olması iç giyim üreticileri açısından önemlidir.
Bu çalıĢma sadece kadın iç giyimi olan sütyenle ve 60 yaĢ ve sonrası
yetiĢkin kadınlarla sınırlıdır. Yapılan bu araĢtırma sonucunda elde edilen iç
giyimin mamül ölçülerinin üretici firmalar tarafından kullanılmasıyla mamül
vücut uyumu arttırılarak kullanıcı memnuniyetinin sağlanması
amaçlanmıĢtır.
Anahtar Kelimeler: Giyim, Ġç giyim, Sütyen
105
OBEZ BAYANLARIN GÖĞÜS ÇEVRESĠ ÖLÇÜSÜNE GÖRE
DĠĞER ANTROPOMETRĠK ÖLÇÜLERĠN DAĞILIMLARININ
ĠNCELENMESĠ
Nurgül KILINÇ 1, Fatma GÜRSOY 2, Tuğba AYSEL3
Yrd.Doç.Dr., Selçuk Üniversitesi Mesleki Eğitim Fakültesi Alaaddin
Keykubat Kampusü,
Giyim End. ve Giyim San. Eğitimi Bölümü, 42075, Konya
2
ArĢ.Gör., Selçuk Üniversitesi Mesleki Eğitim Fakültesi, Alaaddin Keykubat
Kampusü, Giyim End. ve Giyim San. Eğitimi Bölümü, 42075, Konya
3
Uzman, 16000, Bursa
1
Tüm dünyada obezitenin her geçen gün artması, obez insanlara ait giyim
ihtiyacında da aynı oranda artıĢa neden olmaktadır. Bu kapsamdaki
tüketicilerin önemli problemlerinden birisi olan vücut ölçülerine
uyumsuzluk, klasik giysi üretim yöntemlerindeki serileme mantığıyla
çözümlenememektedir. Giysilerin vücuda iyi uyum sağlamasında, iĢlevsel
olmasında ve rahat hareket olanağı sağlamasında da önemli etkisi olan
antropometrik ölçümlerin, hedeflenen tüketici gruptan alınmasıyla
oluĢturulmuĢ beden ölçü tablolarının hazırlanması bu sorunun
giderilmesinde önemli bir rol oynayacaktır.
Bu araĢtırmanın amacı, üst beden giysilerin üretiminde ve beden
numaralarının belirlenmesinde önemli bir rol oynayan göğüs çevresi
ölçüsüne göre, diğer antropometrik ölçülerin dağılımlarını ortaya koymaktır.
Bu araĢtırmada, örneklem grubu, Marmara Bölgesindeki Endokrinoloji
Polikliniklerine müracaat eden 312 obez bayandan oluĢmaktadır.
AraĢtırmacılar tarafından örneklem grubundan alınan antropometrik ölçüler
göğüs çevresi ölçülerine göre 6 alt grupta sınıflandırılarak, her bir grup için
diğer ölçülerin ortalamaları belirlenmiĢtir. Belirlenen bu ortalamalar giyim
üretiminde yararlanılan serileme tablolarının oluĢmasına ve obez kadın
tüketicilerin giysilerinin vücuda uyumunun iyileĢmesine katkı sağlayacaktır.
Anahtar Kelimeler: Hazır giyim, Antropometri, Beden ölçüleri, Obez
bayanlarda antropometri, Vücuda uyum
106
GENÇ BÜYÜK BEDEN TÜKETĠCĠSĠ BAYANLARIN
PANTOLONDA KARġILAġTIKLARI MODEL KAYNAKLI
SORUNLARIN ĠNCELENMESĠ
Songül KURU1, Gamze (BERKER) ÖZDEMĠR2
1
rd. Doç.Dr., Gazi Üniversitesi Mesleki Eğitim Fakültesi Giyim Endüstrisi
ve Moda Tasarımı Eğitimi Bölümü, Ankara
2
Giyim Endüstrisi ve Moda Tasarımı Eğitimi Alan Uzmanı, Ankara
ġiĢmanlık 21. yüzyılın en büyük sorunlarından biridir. ġiĢmanlık sağlık
problemleri ile birlikte pek çok sorunu da beraberinde getirmekte ve yaĢam
kalitesini olumsuz yönde etkilemektedir. Ġdeal vücut ölçülerinden uzaklaĢan
kiĢilerin kendilerine olan güvenleri azalarak toplumdan soyutlanma gibi
problemlerle karĢı karĢıya kalmaktadırlar.
Bu araĢtırmada genç büyük beden tüketicisi bayanların büyük beden
pantolonda karĢılaĢtıkları model kaynaklı sorunları belirlemek amacıyla
hazırlanan anket formu, Ankara ilinde yaĢamakta olan 18–35 yaĢ arası genç
yaĢ grubuna giren bayanlara uygulanmıĢtır.
Bu araĢtırma verilerine göre, genç büyük beden bayan giysilerinden
pantolonda model kaynaklı sorunlar yaĢandığı anlaĢılmıĢtır. Bu sorunların
yaĢanmaması veya en aza indirilebilmesi için önerilerde bulunulmuĢtur.
Anahtar Kelimeler: Genç büyük beden, Pantolon, Konfor
107
BÜYÜK BEDEN KADIN TÜKETĠCĠLERĠN SÜTYEN
KULLANIMINDA KARġILAġTIKLARI SORUNLAR
Tuba VURAL1, Duygu ÇOLAK2
Prof. Dr., Gazi Üniversitesi Mesleki Eğitim Fakültesi Giyim Endüstrisi ve
Moda Tasarımı Eğitimi Bölümü Moda Tasarımı Eğitimi ABD, 06500
BeĢevler / ANKARA
2
Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü Giyim End. ve Giyim Sanatları
Eğitimi ABD., Merkez Kampüs GiriĢi Milas Sok. No:15 06500
Teknikokullar / ANKARA
1
Sütyen, tasarımından dikimine kadar tüm aĢamalarında üzerinde titizlikle
durulması gereken oldukça komplike bir üründür. YanlıĢ sütyen kullanımı
sağlık sorunlarına yol açabildiği gibi, uzun vadede meme formunda da
olumsuz etkiler yaratabilmektedir. Özellikle bu sıkıntılar, büyük beden
sutyen kullanıcılarında daha yoğundur. AraĢtırmanın temel amacı, büyük
beden sutyen kullanıcılarının sütyen kullanımından kaynaklanan sorunlarını
belirlemektir. AraĢtırmanın evrenini, 18-64 yaĢları arasındaki yetiĢkin ve
sütyen kullanımını etkileyecek fiziksel rahatsızlığı bulunmayan, 95cm ve
üzeri göğüs çevresi ölçüsüne sahip Türk kadınları oluĢturmaktadır.
Örneklem grubunu ise, Ġzmir ilinde, tesadüfî yöntemle seçilmiĢ 95 ve üstü
göğüs çevresi ölçüsüne sahip 176 kadın oluĢturmaktadır. Verilerin frekans
ve yüzde dağılımları ile bağımsız örneklem için tek yönlü varyans analizi
(ANOVA), varyans analizinde grupların ikili olarak karĢılaĢtırılmasında
çoklu karĢılaĢtırma testlerinden Tamhane‟s T2 istatistiksel yöntemleri
kullanılmıĢtır.
AraĢtırmada, büyük beden sutyen kullanıcılarının, sütyenlerinde
deformasyon olan yerler ve sütyen kullanımındaki sorunları ile ilgili
bulgulara yer verilmiĢtir.
Anahtar kelimeler: Hazır giyim, Ġç giyim, Sütyen, Büyük beden, Sütyen
deformasyonu
108
SANAL MAĞAZALARDAN (WEB SĠTELERĠNDEN) SATIN
ALINAN HAZIR GĠYĠM ÜRÜNLERĠNDE GĠYSĠ-VÜCUT
UYUMUNA YÖNELĠK PROBLEMLERĠN ĠNCELENMESĠ
Birsen ÇĠLEROĞLU1, Figen ÖZEREN2, Hülya YILDIZ 3
Yrd.Doç.Dr.,Gazi Üniversitesi, Sanat ve Tasarım Fakültesi Moda Tasarımı
Bölümü, 06500 BeĢevler Ankara
2
Öğr.Gör.Dr.,Çukurova Üniversitesi, Adana Meslek Yüksekokulu, Tekstil
Bölümü, Adana
3
Yüksek Lisans Öğrencisi, Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü,
06500 BeĢevler Ankara
1
Hazır giyim sektörünün geliĢmeye devam ettiği günümüzde giysi-vücut
uyumuna yönelik beklentiler de artıĢ göstermektedir. Ortalama ölçülere göre
üretilen ürünlerin farklı vücut yapılarına sahip tüketiciler tarafından
kullanılması nedeniyle, giysi-vücut uyumundan kaynaklanan müĢteri
memnuniyetsizlikleri önemli bir sorunu oluĢturmaktadır.
Elektronik ortamda yapılan alıĢveriĢlerin giderek cazibesini arttırması, hazır
giyim iĢletmelerinin sanal ortamda web siteleri, sanal mağazalar veya çoklu
alıĢveriĢ sitelerinde artarak yer almalarını sağlamıĢtır. Bugün birçok hazır
giyim iĢletmesi hem kendi web siteleri hem de alıĢveriĢ siteleri ile tüketiciye
ulaĢmaya çalıĢmaktadır. Gerçek mağaza ortamında ürüne dokunarak ya da
hissederek elde edilen duygular, giysilerin provası sanal mağaza ortamında
gerçekleĢememektedir. Bu nedenle elektronik ortamlarda yapılan hazır
giyim alıĢveriĢlerinde giysi vücut uyumuna yönelik sorunların yaĢanması
muhtemeldir.
AraĢtırmada; sanal alıĢveriĢ yapan kadın ve erkek tüketicilerin aldıkları
giysilerde vücut uyumuna yönelik yaĢadıkları problemlerin belirlenmesi
amaçlanmaktadır. AraĢtırma, konuya iliĢkin problemlerin belirlenmesi
sonucunda, sanal mağazaların tasarım ve uygulamalarına öneriler
geliĢtirmesi ve sanal mağaza müĢteri memnuniyetlerinin arttırılması
bakımından önemlidir.
Anahtar Kelimeler: Hazır iyim, Giysi vücut uyumu, Sanal mağaza,
Tüketici
109
HAZIR GĠYĠM ÜRÜNLERĠNDE KADINLARIN ALT- ÜST
BEDEN ÖLÇÜ FARKLILIKLARINDAN DOĞAN
UYUMSUZLUKLARIN BELĠRLENMESĠ
Fatma ÖZTÜRK1 , Esra OK2
Prof., Gazi Üniversitesi Mesleki Eğitim Fakültesi Giyim Endüstrisi ve
Moda Tasarımı Eğitimi Bölümü Teknikokullar, Ankara
2
Öğr. Gör., Gazi Üniversitesi Mesleki Eğitim Fakültesi Giyim Endüstrisi ve
Moda Tasarımı Eğitimi Bölümü Teknikokullar, Ankara
1
AraĢtırmanın amacı, alt-üst beden ölçü farklılığına sahip kadınların takım
halindeki hazır giyim ürününü satın alırken yaĢadıkları sorunları ortaya
koymaktır.
AraĢtırmada betimsel yöntem kullanılmıĢtır. Evrenini, Ankara ilinin
oluĢturduğu araĢtırmanın; örneklemini random yöntemiyle belirlenmiĢ, 385
kadın oluĢturmaktadır. AraĢtırma verileri anket yoluyla elde edilmiĢtir.
Anketin geliĢtirilmesinde uzman görüĢünden ve deneme uygulamalarından
yararlanılmıĢtır.
AraĢtırma sonucunda elde edilen verilere ait sayısal değerler ve yüzdelikler,
SPSS 15.0 programında istatistiksel analiz yapılarak hesaplanmıĢtır. Ayrıca
araĢtırmaya katılan kadınların yaĢ, eğitim durumu, doğum sayısı, alt- üst
beden ölçüleriyle hazır giyim ürünlerinden tayyör/ döpiyes satın alırken
geniĢlik ve uzunluk ölçülerinden, form ve model özelliğinden kaynaklanan
uyum sorunları arasında istatistiksel iliĢkinin ölçülmesi için x² (Ki-kare)
iliĢki analizi kullanılmıĢtır. Analiz sonuçları P< 0.05 anlamlılık düzeyinde
değerlendirilmiĢtir.
AraĢtırmanın sonucunda; oransız vücut ölçülerine sahip kadın tüketicilerin
takım halinde satılan hazır giyim ürünlerinden, tayyör/ döpiyes satın alırken;
ceket, etek ve pantolon kalça çevresi ölçülerinin dar gelmesinin
karsılaĢtıkları en önemli sorunlardan biri olduğu belirlenmiĢtir.
Anahtar Kelimeler : Oran, Oransız beden, Hazır giyim, Tayyör, Döpiyes
110
GĠYSĠ KONFORU KONUSUNDA TÜRKĠYE’DEKĠ
GELĠġMELER
Tuba VURAL1, Ömür UÇAR2, Esen ÇORUH3
¹Prof.Dr., Gazi Üniversitesi, Sanat ve Tasarım Fakültesi Moda Tasarımı
Bölümü, BeĢevler/ANKARA
²Doç.Dr., Gazi Üniversitesi, Sanat ve Tasarım Fakültesi Moda Tasarımı
³Yrd.Doç.Dr., Gazi Üniversitesi, Sanat ve Tasarım Fakültesi Moda Tasarımı
Tekstil ve hazır giyim endüstrisindeki geliĢmelere bağlı olarak bireylerin
giysilerden beklentileri artmıĢ ve giysi konforu kavramı önem kazanmıĢtır.
Bu kavram ile birlikte; modaya uygun giysi tasarımı ve iyi kalitede giysi
üretimi yerini konforlu giysi tasarlanması ve üretilmesine bırakmıĢtır.
Giysi konforu, bireyin giysi içerisinde kendini rahat hissetmesi anlamına
gelmektedir. Ġnsan vücudunun yirmi dört saat boyunca bir tekstil ve hazır
giyim ürünü ile temas halinde olduğu düĢünülürse giysi konforunun
gerekliliği daha kolay anlaĢılmaktadır. Dolayısıyla bireyin sürekli temas
halinde olduğu bir ürünün konforlu olması beklentisi büyük önem
kazanmaktadır.
Günümüz tüketici eğilimleri, hızlı rekabet koĢulları, giyside farklılık yaratma
gibi nedenler tekstil ve hazır giyim üreticilerini konforlu giysi üretme
arayıĢına götürmüĢtür. Dolayısıyla dünyada hem tekstil materyali hem de
hazır giyim ürünleri konusunda konforu artıracak çalıĢmaların yapıldığı
görülmektedir. Temel araĢtırma niteliğinde olan bu çalıĢmada ise,
Türkiye‟de giysi konforu konusunda yapılan araĢtırmalar incelenerek gelinen
nokta belirlenmeye çalıĢılacak ve gelecekte giysi konforunu artıracak
çalıĢmaların neler olabileceği konusunda bir öngörü oluĢturulacaktır.
Anahtar Kelimeler: Giysi, Konfor, Giysi konforu
111
ÜRÜN TASARIMI VE
ERGONOMĠ
112
FARKLI KALIP SĠSTEMLERĠ ĠLE HAZIRLANAN
ETEK KALIPLARININ ĠNCELENMESĠ
ġule ÇĠVĠTCĠ1, Huriye YILDIRIM2, Hülya YILDIZ2,
Hacer ÖLÇER2
Doç.Dr., Gazi Üniversitesi Mesleki Eğitim Fakültesi Giyim Endüstrisi ve
Moda Tasarımı Bölümü, 06500 BeĢevler, Ankara
2
Yüksek Lisans Öğrencisi, Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, ,
06500 BeĢevler, Ankara
1
Hazır giyim ürünlerinin tüketici ihtiyaçlarını karĢılayabilmesi için ürünün
bedene, vücut tipine ve günün modasına uyum sağlaması gerekmektedir.
Giyim endüstirisnde üretilen bir ürünün baĢarısı ise büyük ölçüde iyi
hazırlanmıĢ kalıba bağlıdır.
Bu araĢtırma, farklı kalıp sistemleri ile hazırlanan 38 beden temel etek
kalıplarının incelenmesi amacıyla planlanmıĢtır. AraĢtırmada; Müller,
Metrik, Fransız ve Ġtkib Kalıp Sistemleri olmak üzere dört farklı kalıp
sistemi ele alınmıĢtır. Bu sistemlerde 38 baz beden ölçüleri kullanılarak
temel etek kalıpları hazırlanmıĢ ve üretilmiĢtir. 38 beden ölçülerinde normal
vücut yapısına sahip 35 kadın denek üzerinde hazırlanan etek kalıpları
vücuda uygunluğu açısından denenmiĢtir. Hazırlanan eteklerin vücut
ugyunluğunu belirlemek için bir ölçme araçı geliĢtirilerek uygulanmıĢtır.
AraĢtırmada hazırlanan bu ölçme aracı ile elde edilen verilere çeĢitli
istatiksel iĢlemler uygulanarak eteklerin vücuda uygunluk durumu tespit
edilmiĢtir. AraĢtırma sonucunda, 38 beden ölçülerine sahip 35 kadın
üzerindeki deneme verileri doğrultusunda, araĢtırma kapsamında incelenen
dört farklı sistemden en uygunun Fransız kalıp sistemi olduğu sonucuna
ulaĢılmıĢtır.
Anahtar Kelimeler : Giyim, Kalıp, Etek, Vücuda Uygunluk, Ergonomi
113
ESKĠġEHĠR KENT MERKEZĠNDEKĠ DIġ MEKAN FITNESS
SPOR ALETLERĠNĠN, KULLANICILARININ
ANTROPOMETRĠK ÖLÇÜLERĠYLE UYUMUNUN
KARġILAġTIRILMASI VE BĠR TASARIM ÖNERĠSĠ
GELĠġTĠRĠLMESĠ
N. Aslı KAYA1, Önder ERKARSLAN2
ArĢ. Gör., Ġzmir Yüksek Teknoloji Enstitüsü Gülbahçe YerleĢkesi Mimarlık
Fakültesi Endüstri Ürünleri Tasarımı Bölümü, Urla Ġzmir 35430
2
Doç. Dr., Ġzmir Yüksek Teknoloji Enstitüsü Gülbahçe YerleĢkesi Mimarlık
Fakültesi Endüstri Ürünleri Tasarımı Bölümü, Urla Ġzmir 35430
1
Bu çalıĢmanın amacı, EskiĢehir kent merkezindeki dıĢ mekan fitness spor
aletlerinin ölçülerinin, kullanıcılarının antropometrik verileriyle uyumlu olup
olmadığını saptamak ve seçilen bir dıĢ mekan fitness aletini, elde edilen
bilimsel verilerin ıĢığında yeniden tasarlamaktır.
Bu çalıĢmaya, EskiĢehir kent merkezinde yaĢayan 50 kadın ve 50 erkek dıĢ
mekan fitness aleti kullanıcısı katılmıĢtır. Katılımcıların yaĢ aralığı 18 ila 79,
yaĢ ortalaması 31,2‟dir. ÇalıĢma dahilinde kullanıcıların boy, omuz
yüksekliği, yana uzanım mesafesi, kavrama (parmak eklemi) yüksekliği, ön
kol uzunluğu, üst kol uzunluğu, omuz-parmak ucu mesafesi, diz yüksekliği,
ayak bileği yüksekliği ve el uzunluğu ölçüleri toplanmıĢ, SPSS v13 programı
ile analiz edilmiĢ, elde edilen veriler mevcut dıĢ mekan fitness aletlerinin
ölçüleri ile karĢılaĢtırılmıĢtır. KarĢılaĢtırma sonucunda uyumsuzluklar
saptanarak seçilen ürün, elde edilen verilere göre yeniden tasarlanmıĢtır.
Ayrıca, yapılan hareketin insan biyomekaniği ile uyumu karĢılaĢtırılmıĢ,
tespit edilen uyumsuzluğun dıĢ mekan fitness aletinin mekanizmasından
kaynaklandığı belirlenmiĢ ve doğru hareketi elde etmek adına yeni bir
mekanizma tasarlanmıĢtır.
Anahtar Kelimeler: Ergonomi, Antropometri, Endüstriyel tasarım, DıĢ
mekan spor aleti, Biyomekanik
114
ARKADAN DEVĠRMELĠ DAMPERLĠ ARAÇLARIN
ĠKĠ EKSEN EĞĠM AÇILARININ ÖLÇÜLEREK
SÜRÜCÜYE KULLANIM KOLAYLIĞININ SAĞLANMASI
Serkan DĠġLĠTAġ1, Hilmi YANMAZ2, Mehmet Akif BÜLBÜL3
Yrd. Doç. Dr., Hitit Üniversitesi Mühendislik Fakültesi Endüstri
Mühendisliği, Çevre Yolu Bulvarı No: 8 19030 ÇORUM
2
Öğr.Gör., Hitit Üniversitesi Meslek Yüksekokulu Elektrik Programı,
Gazi Cad. No: 99 19169 ÇORUM
3
Öğr.Gör., Hitit Üniversitesi Meslek Yüksekokulu Bilgisayar Programcılığı
Programı, Gazi Cad. No: 99 19169 ÇORUM
1
Bu çalıĢmada, damperli araç sürücülerine yönelik kullanım kolaylığı
sağlaması amacıyla mikrodenetleyici tabanlı damper uyarı ve bilgilendirme
sistemi (DUBĠS) tasarlanmıĢ ve gerçekleĢtirilmiĢtir. DUBĠS, aracın Ģasi ve
damperine yönelik X-boyuna ve Y-enine eksen eğim açılarının, MikroElektro-Mekanik Sistem (iMEMS) eğimölçerler yardımıyla gerçek zamanlı
ölçülmesi prensibine dayalı mikrodenetleyici tabanlı donanım ve mikroC dili
ile geliĢtirilmiĢ yazılımdan oluĢmaktadır. DUBĠS‟in Stabila eğimölçer ile
yapılan kalibrasyonu sonucunda, eğim ölçümlerinin ±75º aralığında ±1º
doğrulukta yapılabileceği anlaĢılmıĢtır. Prototip damperli araç üzerinde
DUBĠS‟e yönelik elde edilen deneysel sonuçlar, damperli araçlar için
sürücüye pratik, hızlı ve güvenilir bir Ģekilde yazılı, sesli ve animasyon
içerikli karar desteğinin verilebileceğini göstermiĢtir. Bu sayede sürücünün
araç ve dampere olan hakimiyeti artacak; böylelikle de hem devrilme,
köprüye çarpma vb. can ve mal kaybına yol açabilecek istenilmeyen
kazaların önüne geçilebilecek hem de araç kullanımı iyileĢtirilerek
ekonomiye önemli ölçüde katkı sağlanmıĢ olacaktır.
Anahtar Kelimeler : Damperli araç, Eğimölçer, iMEMS, Mikrodenetleyici,
DUBĠS
115
TENĠS KIYAFETLERĠNĠN ERGONOMĠK AÇIDAN
ĠNCELENMESĠ
Miyase ÇAĞDAġ1 ,Zeynep kaya2
Yrd. Doç., Selçuk Üniversitesi Sanat ve Tasarım Fakültesi Moda Tasarımı
Bölümü, Alaeddin keykubat Kampüsü Selçuklu-Konya
2
Yüksek Lisans Öğrencisi, Selçuk Üniversitesi Sanat ve Tasarım Fakültesi
Moda Tasarımı Bölümü,Alaeddin keykubat Kampüsü Selçuklu- Konya
1
Tenis; günümüzdeki en popüler sporlardan birisidir. Her yaĢta insanın
oynadığı milyonlarca insanın seyrettiği bir olimpiyat sporudur. Tenis
sporunun temelinin çok eskilere dayanması köklü bir spor olması bu sporun
ekonomik, sosyo-kültürel alanda da öne çıkmasını sağlamaktadır.
Günümüzde bu spora yapılan yatırımlar devam etmektedir. Tenis sporunda
en önemli konulardan bir tanesi de sporcuların kıyafetleridir.
Bu konuda büyük firmalar sürekli olarak Ar-Ge çalıĢmaları yapmaktadır.
Her geçen gün tekstil alanındaki yapılan araĢtırma ve yeniliklerle kat edilen
geliĢmeler sonucunda sporcuların göstermiĢ oldukları performanslarda
artıĢlar gözlenmektedir.
Üretilen kıyafetlerin ergonomik yapısı, sürtünme katsayılarının düĢürülmesi
hatta sporcuların beden ölçüleri göz önüne alınarak yapılmasına karĢın
üretilen kıyafetlerde hiçbir zaman moda göz ardı edilmemektedir.
Tenis sporunun tarihsel süreci, bu süreçte kıyafetlerin geçirmiĢ olduğu
değiĢimler, kıyafetlerin ergonomik yapısı kıyafetlerin üretiminde kullanılan
teknolojiler ve kumaĢlar ile bu sporun moda ile olan etkileĢimlerinin
değerlendirilmesini amaçlayan bu araĢtırmanın ilk bölümünde tenis sporu
hakkında bilgi verilmiĢ, ikinci kısımda spor tekstil ürünlerin teknik
özellikleri incelenmiĢ, üçüncü bölümde ise bu alanda kullanılan kumaĢlar bu
kumaĢların özellikleri, kumaĢların ergonomi ve performans üzerindeki
etkileri tüm detayları ile ele alınmıĢ ve yapıları ayrıntılı Ģekilde analiz
edilmiĢtir. AraĢtırmada ayrıca kullanılan kumaĢlar resimler ile
desteklenmiĢtir.
Anahtar Kelimeler : Tenis , Ergonomi, Moda
116
ÇEġĠTLĠ
SEKTÖRDEN
UYGULAMALAR
117
ROBERT BOSCH BURSA'DA ERGONOMĠ YAKLAġIMI VE
STRATEJĠSĠ
Hikmet GÖRGÜLÜ1
1
ĠĢ Planlama Müh., Robert Bosch A.ġ., Organize Sanayi Bölgesi YeĢil
Cadde No:27, 16159
Yüksek çalıĢan memnuniyetinin ve verimliliğinin sağlanması ergonomik
olarak tasarlanmıĢ iĢ yerleri ile mümkündür. Bu anlayıĢ kapsamında fabrika
üst yönetiminin de desteği ile RBTR yaptığı tüm çalıĢmalarda ergonomiyi ön
koĢul olarak değerlendirmekte, gerek tasarım aĢamasında gerekse mevcut
durumda %100 ergonomi hedefiyle yola çıkmaktadır. Yöntem ve uygulama
olarak Endüstri Mühendisliği bölümünün görevi olmakla birlikte, %100
ergonomi yaklaĢımı, herkesin sorumluluğu haline gelmiĢtir.
Anahtar Kelimeler : Ergonomi
118
ERGONOMĠ UYGULAMALARI VE ĠYĠLEġTĠRMELER
Yıldıray KAYA1
1
ĠĢ Planlama Müh., Robert Bosch A.ġ., Organize Sanayi Bölgesi YeĢil
Cadde No:27, 16159 BURSA
BPS (BOSCH Production System) prensibiyle yapılan tasarımlarda ve
tasarlanan imalat sistemlerinde manual iĢ yüklerinin artması, ayakta ve
yürüyerek çalıĢılan yerlerin ve stok alanlarının ergonomik tasarımını zorunlu
kılmaktadır. Birtakım değerlendirme kriterleri ve özel yazılımlarla analiz
edilen yerlerde uygunsuzlukların giderilmesi için fabrika üst yönetiminin de
takibinde teknik veya metodik önlemler tanımlanmaktadır. ÇalıĢanları ve iĢ
yerinin sorumlularını da iĢin içine çekerek oluĢturulan ekiplerin ortaya
koyduğu yaratıcı fikirler ile birlikte ortaya çıkan ergonomi uygulamaları
veya iyileĢtirmeleri ivedilikle devreye alınmaktadır.
Anahtar Kelimeler : BOSCH Üretim Sistemi, Ergonomi, ĠyileĢtirme
119
OFĠS ERGONOMĠSĠ
Metin TEKCAN1
1
ĠĢyeri Hekimi, Robert Bosch A.ġ., Organize Sanayi Bölgesi YeĢil Cadde
No:27, 16159 BURSA
Robert BOSCH Bursa‟da yeni bir uygulama olan Ofis Ergonomisi,
imalattaki çalıĢan memnuniyeti yaklaĢımımızı ofis alanlarında da
hissettirmek, imalatta belli bir noktaya getirdiğimiz ergonomiyi ofis
çalıĢanları için de gözetip, onlara kendilerini daha rahat hissedebilecekleri,
daha verimli ve innovatif olabilecekleri çalıĢma ortamları yaratmak hedefi
ile baĢlatılmıĢtır.
Anahtar Kelimeler : Ofis Ergonomisi, Memnuniyet
120
FORD OTOSAN OTOMOTĠV A.ġ ERGONOMĠ
YAKLAġIMLARI
Mesut BĠRĠCĠK1, Aslı GÜVEN2
ĠSG&Planlama Müdürü, Ford-Otosan A.ġ. Ġnönü Fab. Bozüyük Kütahya
Karayolu 8.km ĠNÖNÜ-ESKĠġEHĠR
2
Endüstri Müh.& Fabrika Ergonomi Uzmanı, Ford-Otosan A.ġ. Ġnönü Fab.
Bozüyük Kütahya Karayolu 8.km ĠNÖNÜ-ESKĠġEHĠR
1
GeliĢen teknoloji,rekabet koĢulları ve imalat hızı ile, insan-makine-çevre
uyumunun önemi gün geçtikçe artmaktadır. Biz de Ford Otosan ailesi olarak;
bu gerekliliklerin farkında olup, tasarladığımız sistem ve proseslerde
ergonomik uyumluluk gerekliliklerinin sağlanması için çalıĢmaktayız.
Ergonomi çalıĢmaları, Ģirketimizde uygulanan S.O.S (Safety Operating
System) ana baĢlıklarından biri olmaka birlikte,özel bir kurul ve ekip
tarafından takip edilir.
SunuĢumuzda Ford Otosan A.ġ bünyesinde yapılan ĠSG ve Ergonomi
ÇalıĢmalarından bazıları olan; alanda antropometri çalıĢması, ErgoLab
uygulamaları, psiko-test yöntemi ve düzenli olarak uygulanan GDS (Güvenli
DavranıĢ Skalası) yönteminden bahsedilecektir.
Anahtar kelimeler; Ergonomi, Antropometri, Psiko-test
121
ĠNSAN - MAKĠNA SĠSTEMLERĠNĠN
DEĞERLENDĠRĠLMESĠNDE BULANIK MODELLEME VE
OTOMOTĠV SEKTÖRÜNDE BĠR UYGULAMA
Ahmet Fahri ÖZOK1, Emre MERCAN2
Prof.Dr., Ġstanbul Kültür Üniversitesi Endüstri Mühendisliği Bölümü,
Ataköy YerleĢkesi E5 Karayolu Londra asfaltı üzeri, Bakırköy, 34156 /
Ġstanbul
2
End.Yük.Müh., Mercedes-Benz Türk A.ġ. , HoĢdere Fabrikası, Sıvat
Deresi HoĢdere Köyü Mevkii, BahçeĢehir, 34500 / Ġstanbul
1
Ergonomi biliminin temel felsefesi olan iĢin insan için oluĢturduğu
problemlerin nedenlerini ortaya koyma ve bunları çözme yaklaĢımı
doğrultusunda ĠĢ Sistemlerinin verimliliğini, sistemin merkezinde yer alan
insan öğesinin çalıĢma koĢullarının rahatlığını, güvenliğini de sağlayarak
artırabilmek için, sistemin insan odaklı olarak, insanın sistemle yaptığı
fiziksel ve fiziksel olmayan etkileĢimleri de göz önünde bulundurarak analiz
edilmesi ve çeĢitli performans faktörlerine göre Ergonomik açıdan
değerlendirilmesi gerekmektedir. Bu bağlamda Ġnsan-Makina Sistemlerinin
Ergonomik
Değerlendirilmesi
kapsamında
geliĢtirilmiĢ
mevcut
yöntemlerden hareket edilerek özellikle Otomotiv Sektörü‟ndeki üretim
süreçlerine odaklanılmasına, buradaki insan-makina ara kesitlerinin
Ergonomik değerlendirilmesinde sözel ifadeler içeren subjektif
tanımlamaların da kullanılabilmesine ve bu sözel ifadelerin matematiksel
ifadelere çevrilebilmesine olanak tanıyan, Bulanık Kümeler Teorisi ve
Bulanık Mantık temelli, Mamdani Bulanık Çıkarım yöntemi bazlı bir uzman
sistem olarak tanımlanabilecek Ġnsan-Makina Sistemi Ergonomik
Değerlendirme Modeli geliĢtirilmiĢtir. Bu model ile analiz edilen ve çeĢitli
Ergonomik kriter gruplarına göre değerlendirilen iĢ istasyonlarının
Ergonomik kriterler açısından taĢıdıkları risk derecelerinin ve “Ergonomik
Performans” değerlerinin ortaya konulması mümkün olmaktadır. GeliĢtirilen
model, otomotiv sektöründe faaliyet gösteren,
yolcu ve belediye
otobüslerinin üretildiği Mercedes-Benz Türk A.ġ. HoĢdere fabrikasındaki
karoseri, montaj ve boyahane kısımlarındaki iĢ istasyonlarının Ergonomik
değerlendirilmesinde uygulanmıĢ, söz konusu iĢ istasyonları için Ergonomik
değerlendirme kriteri bazlı Ergonomik Performans değerleri belirlenmiĢtir.
Anahtar Kelimeler: Ergonomik Değerlendirme, Ġnsan-Makina Sistemi,
Bulanık Mantık, Mamdani Bulanık Çıkarım Yöntemi.
122
MARSHALL KATILIMCI ERGONOMĠ UYGULAMA
ÇALIġMALARI
Erdoğan ġENOL 1, Ahmet Fahri ÖZOK 2
Marshall Boya Ve Vernik Sanayii A.ġ. DOSB Tuna Cad. No:1 Dilovası /
Kocaeli
2
Prof. Dr., Ġstanbul Kültür Üniversitesi Ataköy kampüsü, Bakırköy-Ġstanbul
1
Marshall Ġnsan Kaynakları Bölümünün önemle ele aldığı konulardan birisi
de çalıĢanlarının, ĠĢ Sağlığı ve Güvenliği açısından son bilimsel verilere
uygun olarak görevlerini yerine getirmesidir. Doğaldır ki bu bağlamda içinde
çalıĢtığı sistemin diğer elemanlarıyla insan arasındaki etkileĢimi bütün
kuramsal ve uygulamadaki faktörleri ile gözönüne alan Ergonomi en çok
katkıyı sağlayacak bilim dalı olarak görülmüĢtür. Marshall iĢte bu nedenle
“Ergonomi Eğitim ve Uygulama Projesi”ni iĢletme içinde gerçekleĢtirme
kararı almıĢtır.
Bu bağlamda daha önce denenmiĢ ve çok olumlu sonuçlar elde edilmiĢ bir
model ıĢığında üst yönetimden baĢlayarak tüm yöneticilere ve daha sonra
tüm mavi ve beyaz yakalılara temel eğitimler verilmiĢ ve daha sonra seçilen
pilot iĢ istasyonlarında yapılan çalıĢmalarla Ergonomik açıdan düzeltmeler
elde edilmiĢtir. ÇalıĢanların hareketleri, tüm çevre koĢullarının incelenmesi,
bilgi akıĢı, iĢlemler ve çalıĢanların konfor sınırları göz önüne alınarak pilot iĢ
istasyonlarında kimyasal gaz ve tozlar, antropometrik değerler, biomekanik
zorlanmalar, fizyolojik ve psikolojik etkenler vb gibi tüm faktörler pilot
çalıĢmalar sırasında incelenmiĢtir.
ÇalıĢmaların sonunda Ergonomi kavramının tüm iĢletmede kalıcı hale
gelmesi için bir üst “Ergonomi Kurulu” kurulması da kararlaĢtırılmıĢtır.
Anahtar Kelimeler :ĠĢ sağlığı ve güvenliği, Katılımcı ergonomi, Pilot iĢ
istasyonu, Kurumsal kültür, Ergonomi üst kurulu
123
ERGO - SANAT
124
E R G O - SANAT 3
( ĠĢ - Bilim Sanatı 3 )
Ġġ YAġAMI
Mürvet KEYĠK1
Öğr.Gör. Selçuk Üniversitesi Mesleki Eğitim Fakültesi Uygulamalı Sanatlar
Eğitimi Ana Sanat Dalı 42003 Kampüsü Selçuklu Konya
1
Ġnsanlar günlük hayatlarının ve iĢ yaĢamlarının kalitesi yönünden
ergonominin önemini bilmelerine rağmen yanlıĢ fiziksel duruĢ-oturuĢ
alıĢkanlıklarını sürdürmeye devam etmektedirler. ĠĢ yaĢamında oluĢa gelen
fiziksel hareketlerin, insan bedeninde yanlıĢ-doğru duruĢlarının sanatsal bir
yaklaĢımla anlatılması amaçlanmıĢtır.
Bu çalıĢmada, kadın - erkek vücudunun çalıĢma anındaki rastgele oluĢan
pozisyonlarının gözlemlenmesiyle, insan vücudunun iskelet, kas yapısından
esinlenerek özgün estetik bir anlatım biçimine dönüĢtürülen siluetler fon
kartonları üzerine guaĢ boya tekniği ile görsel sanatsal bir anlatım boyutu
oluĢturularak ergonominin sanatsal olarak da anlatılabileceği düĢünülmüĢtür.
Duyguların belli kalıplara konulmadan, insan yaĢamının her döneminde
bulunan sanat; esnek, estetik ve iĢlevsel bir yapıya sahip olan insan
vücudunun olumlu-olumsuz yönlerinin ergonomik açıdan vurgulanması ile
sanatın etkileme gücünün, insanlar üzerinde olumlu ve kalıcı yönü
olabileceği düĢüncesi ele alınarak, akademik bir çalıĢmaya sanatsal boyut
katılmaya çalıĢılmıĢtır.
Anahtar Kelimeler: 1. Ergonomi, 2.Sanat, 3. ĠĢ YaĢamı
125

Bildiri özetlerini görmek için tıklayınız.

Transkript

Benzer belgeler

ergonomik yaşam - Halk Sağlığı A.D.

indir

bartın ünġversġtesġ bartın orman fakültesġ/yüksekokulu/enstġtüsü

Hastane Ergonomisi - Personel Web Sistemi

İKİNCİ ÖĞRETİM BÖLÜMLERİMİZDEN %10`a GİREN