Biyolojik Mücadele - Mehmet Karacaoğlu Sunumu

BİYOLOJİK MÜCADELE
NEDİR
Yük. Zir. Müh. Mehmet KARACAOĞLU
Yük. Zir. Müh. Ferda YARPUZLU
Yük. Zir. Müh. Mustafa PORTAKALDALI
Adana Biyolojik Mücadele Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü
Bilinen hayvansal kaynaklı organizmaların
çoğunluğu insanlara zararsızdır. Bu organizmaların
bir kısmı nötr, bir kısmı zararlı, büyük bir kısmı
da yararlıdır. Herhangi bir organizmanın zararlı
sıfatını alması, insanların besinine ortak olmasıyla
ortaya çıkar. Çünkü insan da beslenme zincirinin
bir halkasıdır.
22.12.2015
2
II. Dünya Savaşı sırasında geliştirilen kimyasal sentetik
bileşikler, tarımsal zararlılara karşı kullanılmaya başlanmış ve
sağladıkları olağanüstü başarılar sonucunda kimyasal savaşın en
geçerli yol olduğu fikri yerleşmiştir.
Daha sonra kimyasalların çevre ve insan sağlığına
olumsuz etkileri görülmeye başlanmıştır. Buda doğal dengenin
doğal düşmanlar adına bozulmasına sebep olmuştur.
22.12.2015
3
Buna karşılık ilk defa hedef alınmayan organizmalara karşı
sentetik pestisidlerin yarattığı etkiyi anlatmaya çalışan Rachel
Carson’nun 1962 yılında yayınladığı “Sessiz İlkbahar” kitabı ile
ses getirmiştir.
22.12.2015
4
Bu yazarın yayımladığı Sessiz Bahar isimli kitabı ile dünyada çevresel
hareketi başlatan ABD'li kişi olarak literatüre geçmiş
DDT adlı bir böcek ilacının zararlı olduğunu kanıtlayan çevre dostu
bir bilim insanı,
Rachel, DDT adı verilen maddeyi ölen kuşların yumurtasına bakarak
keşfetmiştir.
Birçok deney sonucu yumurtanın kabuğunda DDT olduğunu
anlamıştır.
Böylece insanlara çevre bilincini oluşturmuş ve dünyamızı zehirleyen
bu tür kimyasal maddelerin kullanımına yasal olarak sınırlama
22.12.2015
getirilmeye
başlanmıştır.
5
Kimyasal bileşiklerin doğal dengeye olumsuz etkisi,
diğer etmenlerden çok fazladır.
Çünkü kimyasallar hem yararlıları hem de onların konukçularını
öldürmekte,
Bunun sonucunda yararlıların besin kaynaklarının ortadan
kalkması sonucu faydalı böceklerde ölümler yaşanmaktadır.
Zararlı A
Zararlı B
Doğal düşman
22.12.2015
6
Zararlı :
Bitkilerde ürün kaybına
neden olan insan dışındaki
her türlü canlı organizmaya
verilen isimdir.
Doğal Düşman:
Zararlıları baskı altına
alan organizmalara
denir.
22.12.2015
7
• Ekonomik zarar eşiği (EZE):
Tarımda, bir zararlı ve hastalık etmenine karşı yapılan savaş
için yapılan masraflar (girdiler) ile bu savaş sonunda elde
edilen ürünün değerce eşit olduğu nokta olarak söyleyebiliriz.
• İkinci temel düşünce, Doğal Denge’dir. Doğal denge, dışarıdan
herhangi olumsuz bir müdahale olmadığı sürece sürekli
dengede durur.
• Biyolojik savaşta iki temel düşünce sürekli göz önünde
bulundurulmalıdır.
22.12.2015
8
EZE
Yoğunluk
Zaman
22.12.2015
9
• Doğada, doğal düşmanı olmayan çok az sayıda organizma vardır ve
bu doğal düşmanlar konukçularıyla etkileşim içerisindedir.
• Bu etkileşim, avlarının veya konukçu popülasyonlarının daima
dengede kalmasını sağlamaktadır.
• Bazıları çok düşük av yoğunluklarında etkili olurken bir kısmı da
yalnızca yüksek av yoğunluklarında etkili olabilmektedirler.
22.12.2015
10
• Biyolojik savaşım; sıcaklık, nem ve ışık gibi çevre faktörlerinden
oldukça fazla etkilenmektedir.
• Biyolojik çalışmaları anlamak ve biyolojik savaşımın ekolojik
temelini daha iyi kavrayabilmek için farklı zararlı grupları ve
bunların başlıca doğal düşmanları hakkında fikir edinmek faydalı
olacaktır.
22.12.2015
11
•
Böceklerin Doğal Düşmanları
•
Dünyada 1 000 000’dan fazla böcek türü olduğu tahmin
edilmektedir ve bu rakam faydalı böcekleri de içermektedir. Ayrıca
bu faydalı böceklerin ancak %15’i tanımlanabilmiştir.
• Bazı zararlı böcek türlerinin 100’ün üzerinde doğal düşmanı olduğu
bilinmektedir.
22.12.2015
12
• Birçok doğal düşman polifagtır yani birden fazla konukçuya
saldırırlar.
• Bazıları
da
monofagdır,
özelleşmişlerdir.
sadece
bir
konukçuya
• Böceklerin doğal düşmanlarının toplam sayısını tahmin etmek
mümkün değildir.
• Fakat bu sayı tahminden çok yüksektir ve bunların çoğu av ya
da konukçusu olan entomofag böceklerdir.
22.12.2015
13
Biyolojik mücadele çalışmalarına ağırlık verilmesinin nedeni,
sadece kimyasal mücadelenin olumsuz etkisinden kurtulmak
değil,
aynı zamanda doğada zaten var olan, zararlıları %99
oranında baskı altında tutabilen yararlı mikro ve makro
organizmalardan yararlanma isteğidir.
22.12.2015
14
Biyolojik mücadele nedir?
Biyolojik mücadele : Zararlı böcekleri, doğadaki mevcut doğal
düşmanları yardımıyla, ekonomik zarar düzeyinin altında tutması
işlemidir.
Biyolojik mücadelede hedef, ilaçlı mücadelede olduğu gibi
zararlıları tümüyle yok etmek değil, onların doğal düşmanlarının
da doğada varlığının sağlanmasıdır.
22.12.2015
15
Biyolojik
savaşımda
kullanılan
doğal
düşmanlar:
Parazitoit, predatör ve patojenlerdir.
Asalak ve avcılar entomofag olarak isimlendirilirken,
patojenler entomopatojen (böcek üzerinde hastalık yapanlar)
olarak adlandırılmaktadırlar.
22.12.2015
16
Biyolojik Mücadele
YÖNTEMLERİ
Doğal
Doğal
Düşmanların
Klasik Biyolojik
Düşmanların
Popülasyonlarının Popülasyonlarının
Mücadele
Korunması
Artırılması
22.12.2015
17
Doğal düşmanların korunması ve desteklenmesi
1. Zararlıların ve faydalıların ekolojisi
* Hangi zararlı (lar) en önemli ekonomik zararlıdır ?
* Zararlı(ların) en önemli doğal düşmanı hangisidir ?
*Zararlılar ve faydalılar için primer (ilk) besin kaynakları ve
yaşama yerleri hangileridir ?
* Zararlılar ve faydalılar kültür bitkilerine nereden geçiş
yapıyorlar ve bu üründe nasıl gelişiyorlar ?
22.12.2015
18
2. Zamanlama
* İlk olarak zararlı popülasyonu ne zaman ortaya çıkmakta ve ne
zaman ekonomik zarara neden olmaktadırlar ?
* Zararlı(ların) en önemli doğal düşmanları ne zaman
ortaya çıkmaktadır ?
* Doğal düşmanlar için hangi tek yıllık ve çok yıllık bitkiler
kışlak ve yaşama yeri oluşturmaktadır ?
* Doğal düşmanlar için besin kaynağı olan bitkiler ne zaman ilk
olarak görülmektedir ve ne kadar sürede bulunmaktadırlar ?
22.12.2015
19
3. Uygulamalar
* Uygun pestisit seçimi
* Doğal düşmanlar için tarla ve bahçe kenarında uygun barınak
bitkiler korunmalı veya sağlanmalı
* Besin kaynağı olarak (av, polen, nektar) çiçek açan
yetiştirilmeli
bitkilerin
* Gerektiğinde yapay besin ilave edilmeli
* Doğal düşmanların faaliyetini kısıtlayan karınca ve toz
sorunu çözülmelidir.
22.12.2015
20
22.12.2015
21
Rezene
Nane
Yabani Güller
22.12.2015
Yabani havuç
Böğürtlen
22
Doğal Düşman Popülasyonlarının Korunması
• Pestisitlerin yan etkilerini en aza indirmek ;
- Seçici pestisit
- Az sayıda uygulama
- Etkili en düşük doz
•Pestisitlere dayanıklı doğal düşman ırklarının kullanımı
•Doğal ya da yapay, alternatif besinlerin ortamda bulundurulması
•Yapay barınakların oluşturulması
•Toz ve karıncalardan korunma
22.12.2015
23
Doğal düşmanların populasyonlarının arttırılması
(faydalıların üretimi ve salımı)
Salımlar :
* Aşılama (Inoculative) – doğal dengeyi sağlamak amacıyla çok yıllık
bitkilere (meyve bahçeleri) bir kez ve çok sayıda doğal düşman salınır.
* Periyodik (Inundative) – doğal düşmanların iklime uyum
sağlayamadığı ve kışı geçiremediği tek yıllık bitkilere belirli zamanda,
belirli aralık ve miktarlarda yapılır.
* Seralar - bitki üretiminin sürekli yapılamaması nedeniyle yararlıların
periyodik olarak salınması gereklidir. Bu alanlarda yetiştirilen bitkilerde
zarar yapan böceklerin hepsinin etkili doğal düşmanlarının olması
nedeniyle biyolojik mücadele başarıyla uygulanmaktadır.
22.12.2015
24
Aphidius ervi
Isırgan (Urtica dioica)
Anthocoris nemorum
Isırgan - bir çok araştırma bu bitkinin 6 takıma ait 100’den
fazla böcek türüne konukçuluk yaptığını bildirmektedir. Yeni
ekilmiş ısırgan bitkilerinde bir yıl içerisinde 28 tür yerleşebilmekte
ve bunlardan önemli bir kısmı faydalı türdür.
22.12.2015
25
Zararlılar
22.12.2015
Önemli faydalılar
Diğer faydalılar
26
22.12.2015
27
22.12.2015
28
Klasik biyolojik mücadele” veya yerli
olmayan faydalı türlerin getirilmesi
* Bir bölgeye giren yeni bir zararlının doğal düşmanları olmaması
çoğalarak ekonomik zarar vermesine neden olur.
* Zararı önlemek için, zararlının geldiği ülkeden veya bölgeden
doğal düşmanları ithal edilir ve bu bölgeye yerleştirilme
çalışmaları yapılır.
Encarsia berlesei
P. pentagona (Dut koşnili)
Rodalia cardinalis
Icerya purchasi (Torbalı koşnil)
Erotmocerus debachi
Bracon
hebetor
22.12.2015
Parabemisia myricae (Defne b.sineği)
Ephestia cautella
(İncir kurdu) 29
Biyolojik Mücadele
Avantajları
Dezavantajları
Seçicidir.
Yavaştır, zararlının populasyonunu takip
eder.
Uygulamada kullanılacak etmenler
doğada vardır.
Etmenlerin olmadığı bazı durumlar
olabilir.
Yararlı organizmalar zararlıyı bulur
ve zarar verir.
Bazı dış etkenlerin etkisi ile sonuçları her
zaman istenildiği gibi olmayabilir.
Dayanıklılık problemi yaratmaz
veya çok yavaş geliştirir.
Uygulaması zor veya pahalı olabilir.
Mücadele kendi halinde gelişir.
Sürekli izleme ve kontrol gerektirir.
22.12.2015
30
BİYOLOJİK MÜCADELEDE KULLANILAN ETMENLER
a) Predatörler (Avcılar)
b) Parazitoitler (Asalaklar)
c) Patojenler (Hastalık etmenleri)
22.12.2015
31
Yabancı Otların Doğal Düşmanları
Yabancı otların biyolojik kontrolünde o yabancı ota adapte
olan, diğer bitkilerde gelişemeyen ve fitofag türler seçilir.
.
Örneğin güveler, tripsler, unlubitler,
kabuklu bitler, chrizomelidler, emici
böcekler, galeri sinekleri ve bazı
böcekler yabancı otların biyolojik
kontrolünde
az çok başarıyla
kullanılmışlardır.
22.12.2015
32
Avusturalya’da toprakları tarıma açmak için dikenli kaktüslere
karşı bir güve, Cactoblastis türü kullanılmıştır.
Yabancı otlarla mücadelede hastalık gruplarının kullanılma
ihtimaline karşın, aynı hastalık gruplarının kültür bitkilerine
zarar verebilme tehlikesi kullanımı sınırlamaktadır.
22.12.2015
33
Çamlarda parazitik bitki
22.12.2015
34
Biyolojik Mücadelenin Başarısındaki Temel
Etken
İNSAN
• İyi eğitilmiş biyolojik mücadele yöneticileri
• Doğru karar verebilme düzeyine ulaşmış
elemanlar
• İyi eğitilmiş çiftçiler
22.12.2015
35
GENEL PREDATÖRLER
Mantidae
Araneae
22.12.2015
36
22.12.2015
37