kar taneleri.qxp

kar kristalleri
www.solakkedi.com
buzun soðuk mimarisi
K
ar taneleri buzdan oluþmuþtur, ama
buz tek baþýna kar tanelerini
oluþturan þey deðildir.
Buzdolabýnýzda milyonlarca buz küpü
üretebilirsiniz ama bunlarýn hiçbiri uzaktan
yakýndan o güzel kar kristallerine
benzemeyecektir. Kar tanesi yapmak için suyu
dondurmanýz yetmez, suyu belli bir biçimde
dondurmanýz gerekir.
K
ar tanelerinin gizemi nasýl böylesi
karmaþýk ve simetrik biçimlere sahip
olduklarýndadýr. Onlarý makineler
yapmýyor, canlý da deðiller. Belli bir
yapýya sahip olmalarýný saðlayan kalýplarý veya
genetik kodlarý yok. Kar taneleri sadece
bulutlardan aþaðý süzülen buz parçacýklarý...
Öyleyse nasýl oluyor da böyle karmaþýk, girintili
çýkýntýlý altý köþeli yapýlar haline geliyorlar?
Sonsuz deðiþkenlikteki kar kristalleri örüntülerini
tasarlayan yaratýcý deha nerede?
B
irçok kiþi kar tanelerinin donmuþ
yaðmur damlalarýndan oluþtuðunu
sanýyor, ama bu doðru deðil. Yaðmur
damlalarýnýn bazan düþerken
donduðu olur ama bu yaðýþ türüne “dolu” adý
verilir. Ve dolu parçacýklarýnýn neye benzediðini
biliyoruz. Bunlar, kar tanelerinde gördüðümüz
süslü örüntülerden ve simetriden yoksun donmuþ
su damlalarýdýr yalnýzca.
S
ývý suyu dondurarak kar tanesi elde
edemezsiniz. Kar tanesi havadaki su
buharýnýn doðrudan doðruya katý buza
dönüþmesiyle oluþur. Oluþmaya baþlayan kar
kristali üzerinde daha fazla su buharý
yoðunlaþtýkça kristal büyür ve geliþir ve bu sýrada
incelikli örüntüsü ortaya çýkar. Kar tanelerinin gizemini
açýklamak için bunlarýn nasýl büyüyüp geliþtiðine
bakmamýz gerekir.
H
erhangi bir kar tanesinde örüntü ve
biçimin kendiliðinden yaratýlýþýnýn
büyüleyici öyküsünü bulursunuz. Sadece,
basit bir biçimde su buharýnýn buza dönüþmesiyle bu
þaþýrtýcý kristal yapýlar ortaya çýkar. Ve bunlar karmaþýk
ve simetriktir ve sonsuz bir þekilde deðiþik tasarýmlara
sahiptirler. Kar taneleri fizik, matemetik ve kimyanýn
zengin bir sentezinin ürünüdürler.
Kar tanelerini dilinizin ucuyla yakalamaya çalýþtýðýnýzda,
onlarýn ne kadar eðlenceli olabileceklerini de
görebilirsiniz.
Karýn ilk kez yaðýþý basit bir
olay deðildir, büyüsel bir
olaydýr bu...
Yataðýnýza gidersiniz ve ertesi
gün tümüyle farklý bir
dünyaya gözlerinizi açarsýnýz.
Bu, büyü deðil de nedir?
J. B. Priestley 1894 - 1984
Ýlk Kar