Holland`ın Kariyer Teorisine Göre Müzik Öğretmeni Adaylarının Kişiliği

24
International Conference on New Trends in Education and Their Implications
11-13 November, 2010 Antalya-Turkey
ISBN: 978 605 364 104 9
Holland’ın Kariyer Teorisine Göre Müzik Öğretmeni Adaylarının Kişiliği
Yrd. Doç. Dr. D. Beste CEVIK, Balıkesir Üniversitesi Necatibey Eğitim Fakültesi Güzel Sanatlar Eğitimi
Bölümü Müzik Eğitimi Anabilim Dalı, e-mail: [email protected]
Yrd. Doç. Dr. Serkan PERKMEN, Balıkesir Üniversitesi Necatibey Eğitim Fakültesi Bilgisayar ve Öğretim
Teknolojileri Eğitimi Anabilim Dalı, e-mail: [email protected]
Özet
Bu çalışmanın amacı, müzik öğretmeni adaylarının bölümlerinden duydukları hoşnutluk ile
kişilikleri arasındaki ilişkiyi araştırmaktır. Holland’ın Kariyer Seçimi Kuramı teorik temeli
teşkil etmektedir. Holland’ın teorisine göre (1997) altı kişilik türü (Gerçekçi, Araştırmacı,
Artistik, Sosyal, Girişimci ve Geleneksel) ve aynı isimlerle anılan altı farklı çalışma ortamı
(Gerçekçi, Araştırmacı, Artistik, Sosyal, Girişimci ve Geleneksel) vardır. Çalışmanın
örneklemini, Türkiye’deki Eğitim Fakültelerinin Güzel Sanatlar Eğitimi Bölümü Müzik
Eğitimi Anabilim Dallarından seçilen Balıkesir Üniversitesi’nde öğrenim gören 99 müzik
öğretmeni adayı oluşturmaktadır. Veri toplama aracı olarak, “Mesleki İlgi Ölçeği” (Harmon
& Borgen, 1995) kullanılmıştır. Ölçek 30 maddeden oluşan 5’li Likert tipindedir. Elde
edilen veriler, betimsel istatistik yöntemleri kullanılarak analiz edilmiştir. Bununla birlikte,
Holland teorisine göre, müzik öğretmenliği öğrencilerinin sanatçı ruhlu, sosyal ve
araştırmacı olmaları beklenmektedir. Bu bağlamda, çalışmada, müzik öğretmeni
adaylarının kişiliklerinin ortaya konulup, kişilikleri ile müzik alanında eğitim görmekten
duydukları memnuniyet arasında bir ilişkinin var olup/olmadığının araştırılarak sonuçların
belirlenmesinin yararlı olabileceği düşünülmektedir. Yani, öğretmen adaylarının, müziği
kariyerlerinde tercih etmelerini anlamada kişiliğin önemli bir yeri olup/olmadığı ortaya
çıkarılacaktır.
Anahtar sözcükler: Holland Teorisi, Müzik Öğretmeni Adayları, Kişilik, Kariyer Seçimi.
GİRİŞ
Kişilik, “kişinin iç ve dışa dönük tutarlı ilişkisi ve onu diğer bireylerden ayıran özelliklerdir”
(Cuceloglu, 2008, s.404). Müzik literatüründe kişiliğin tanımlanmasıyla ilgili pek çok çalışma Kemp (1969)
tarafından yapılmıştır. Kemp’in çalışmalarının çoğu onun kitabında görülebilir: “Müzikal Coşku:
Müzisyenlerin Psikolojisi ve Kişiliği”. Müzisyenlerin kişiliğini ölçmek için genellikle Raymond Cattell’in 16
Faktörlü Kişilik Testini kullanmıştır. “Elbette, müzisyenlerinin gelişiminin onun nasıl biri olduğuyla ilgili
olduğuna bağlı olduğu görüşünü kabul etmeyi dilerim” demiştir (s.15).
Holland’ın Kariyer Tercihi Kuramına dayanarak Teachout (2001), 84 müzik öğretmeni adaylarının
kişilik türlerini mesleki şahsiyet yönünden incelemiştir ve katılımcıların en yüksek puanı Sanatsal, Sosyal
ve Araştırmacı özelliklerden aldığını bulmuştur. Sırasıyla teoriye dayanarak bakıldığında hiçbir kişilik
boyutunun öğretmede etkililiği ciddi bir katkısının olmadığı görülmüştür.
Teorik Temel: Holland’ın Kariyer Tercihi Kuramı
Mevcut çalışma, 99 Türk müzik öğretmeni adayının kişilik profillerini incelemek için Holland’ın
Kariyer Tercihi Kuramını temel almıştır. Holland’ın teorisine göre (1997) altı kişilik türü (Gerçekçi,
Araştırmacı, Artistik, Sosyal, Girişimci ve Geleneksel) ve aynı isimlerle anılan altı farklı çalışma ortamı
(Gerçekçi, Araştırmacı, Artistik, Sosyal, Girişimci ve Geleneksel) vardır.
Bu kurama göre her mesleğin üç harfli bir kodu var. Müzik eğitimin kodu ise ASI (Artistic, Social
and Investigative), yani, Artistik, Sosyal ve Araştırmacıdır (Gottfredson & Holland, 1996). Bu nedenle, iyi
25
International Conference on New Trends in Education and Their Implications
11-13 November, 2010 Antalya-Turkey
ISBN: 978 605 364 104 9
bir müzik öğretmeni olmak için kişinin Sanatsal, Sosyal ve Araştırmacı kişilik türlerinin özelliklerini üzerinde
barındırması gerekir.
Teachout (2001), 84 müzik öğretmeni adayının mesleki şahsiyetlerini Holland’ın ABD’deki
kuramına göre inceledi ve en yüksek puanları; Artistik, Sosyal ve Araştırmacı özelliklerden aldıklarını
bulmuştur.
Teachout’tan esinlenilen mevcut çalışma, kuramın farklı bir ülkede, Türkiye’deki kültürel
geçerliliğinin incelenmesi ve denek Türk müzik öğretmen adayları üzerindeki neticelerinin test edilmesi için
farklı bir ülkede yürütülmüştür. Bu bağlamda, müzik öğretmeni adaylarının kişiliğinin uluslararası yönünü
ortaya koyabilme ihtimali açısından mevcut çalışma değerlidir.
Çalışmanın Amacı
Holland’ın Kariyer Tercihi Kuramına dayanarak, mevcut çalışma Batıda Türkiye’deki bir üniversitenin müzik
bölümünde okuyan öğretmen adaylarının kişilik profillerini incelemek ve kişilik türleri ile eğitim görülen
bölümden duyulan hoşnutluk arasındaki ilişkiyi tanımlamak için yapılmıştır. Çalışmada, bu temel amaçla
birlikte şu sorulara yanıt aranmıştır:
1. Müzik bölümünde okuyan öğretmen adaylarının kişilik profilleri nasıldır?
2. Öğretmen adaylarının kişiliği ile müzik alanında eğitim görmekten duydukları memnuniyet
arasında bir ilişki var mıdır? Eğer “evet’ ise, hangi kişilik türleri okuduğu bölümden memnun olma
ile ilgilidir?.
YÖNTEM
Katılımcılar
Bu araştırmanın evrenini, Türkiye’deki Eğitim Fakültelerinin Güzel Sanatlar Eğitimi Bölümü Müzik
Eğitimi Anabilim Dalları’nda öğrenim gören öğrenciler oluşturmaktadır. Araştırmanın örneklemini ise,
Türkiye’deki Eğitim Fakültelerinin Güzel Sanatlar Eğitimi Bölümü Müzik Eğitimi Anabilim Dallarından
seçilen Balıkesir Üniversitesi’nde öğrenim gören 99 öğretmen adayı (59 bayan, 40 erkek) oluşturmaktadır.
Veri Toplama Araçları
“Mesleki İlgi Ölçeği” katılımcıların mesleki kişiliğini Holland’ın çalışmasını temel alarak ölçmek için
kullanılmıştır (Harmon & Borgen, 1995). Ölçek, 30 maddeden oluşan 5’li Likert tipinde derecelendirilmiştir.
Katılımcıların yanıtları, 5’ten 0’a kadar değişen bir puanla vermektedir. 0 rakamı (İlgilenmiyorum); 5 ise
(İlgimi fazlasıyla çekiyor) olacak şekilde puanlandırılmaktadır. Her bir boyuta ilişkin puanlar 0 ile 25
arasında değişmektedir ve daha yüksek puanlar ayrı boyutlarda her bir kişiliğin daha fazla yansıtıldığını
göstermektedir.
Veri Çözümleme Teknikleri
Bu araştırmada, elde edilen veriler değerlendirilirken betimsel istatistik hesaplamaları yapılıp,
araştırmacılar tarafından analiz edilerek, elde edilen sonuçlar doğrultusunda öneriler, araştırmacıların
dikkatine sunulmuştur.
BULGULAR
Yapılan literatür çalışması sonucunda, müzik öğretmen adaylarının, mesleki ilgi düzeylerinin
ortaya çıkarılması ile ilgili çeşitli araştırmalar mevcuttur (Teachout, 2001; Kemp, 1969). Bu çalışmada ise,
batıda Türkiye’deki bir bölümde öğrenim gören müzik öğretmeni adaylarının kişilikleri ile müzik alanında
26
International Conference on New Trends in Education and Their Implications
11-13 November, 2010 Antalya-Turkey
ISBN: 978 605 364 104 9
eğitim görmekten duydukları memnuniyet arasında bir ilişki olup/olmadığı hakkında araştırılarak
araştırmacıların dikkatine sunulacaktır.
Araştırma Aracının Güvenilirliği ve Geçerliliği
Temel bileşen analizi, ölçeğin yapı geçerliliğini incelemek için uygulanmıştır. Tahmin edildiği gibi
analiz sonucunda ölçek bileşenlerinin varyansında % 56’ya denk gelen altı anlamlı boyut ortaya
çıkmaktadır. Ölçeğin ortalama iç tutarlılığı (Crombach alpha ile ölçülen haliyle) 90’dır. Bulgular, mevcut
çalışma için kullanılan ölçeğin güvenilir ve geçerli olduğunu ortaya koymaktadır.
Tanımlı İstatistikler
Verilerin incelenmesi sonucunda, katılımcıların en yüksek skorunun Artistic (Artistik)’te olduğunu
(M = 21.14, SD = 3.88), daha sonra Social (Sosyal) (M = 19.19, SD = 3.98) ve son olarak Conventional
(Geleneksel) (M = 13.33) olduğunu göstermektedir. Teorik tahminlerin aksine, katılımcılar en yüksek
skoru Geleneksel değilde Investigative (Araştırmacı)’dan almıştır (Tablo 1 bkz.).
Table 1. Katılımcıların kişilik boyutlarındaki puanları
Kişilik Tipleri
Min
Max
M
SD
Realistic (Gerçekçi)
0
22
9.82
5.65
Investigative
(Araştırmacı)
0
25
9.49
6.12
Artistic (Artistik)
7
25
21.14
3.88
Social (Sosyal)
8
25
19.19
3.98
Enterprising
(Girişimci)
1
25
12.42
5.47
Conventiona
(Geleneksel)
2
24
13.33
5.01
Meslek seçimimde kişiliğin rolünü incelemek için katılımcıların kariyer tercihlerine gore kişilik
skorları üzerinde durulmuştur. Tablo 2’deki sonuçlar, ileride müzikle ilgili bir kariyeri tercih etmeyenlerin
Artistik (M = 16.80, SD = 5.21) ve Investigative (Araştırmacı) puanı (M = 4.80, SD = 3.27) diğer
kariyerleri tercih edenlerden önemli derecede daha düşük çıkmıştır (p < .01). Katılımcıların diğer skorları
arasında, istatistiki olarak bir farklılık bulunmamaktadır. Örneğin her ne kadar akademik kariyeri tercih
edenlerin Investigavite (Araştırmacı) puanı (M = 10.75, SD= 6.15) diğer kariyerleri tercih edenlerden
fazla olsa da, bu fark istatistiki olarak önemli değildir.
27
International Conference on New Trends in Education and Their Implications
11-13 November, 2010 Antalya-Turkey
ISBN: 978 605 364 104 9
Table 2. Katılımcıların kariyer tercihlerinin kişilik puanları
Kariyer Tercihi
Müzik
Öğretmenliği
Müzisyenlik
Akademik Kariyer
Müzik İle Ilgili Kariyeri
Tercih Etmek
Istemeyenler
Kişilik Tipleri
Realistic
(Gerçekçi)
M (SD)
9.59 (5.96)
M (SD)
10.59 (6.40)
M (SD)
10.02 (5.77)
M (SD)
8.60 (6.18)
Investigative
(Araştırmacı)
8.52 (5.51)
9.00 (6.97)
10.75 (6.15)
4.80 (3.27)
Artistic (Artistik)
Social (Sosyal)
Enterprising
(Girişimci)
21.93 (3.73)
19.93 (3.76)
12.41 (3.90)
20.18 (4.69)
17.82 (3.69)
10.94 (6.01)
21.46 (3.24)
19.46 (3.92)
13.29 (6.05)
16.80 (5.21)
17.00 (6.04)
9.20 (4.38)
Conventional
(Geleneksel)
13.72 (5.65)
11.59 (4.77)
13.96 (4.77)
11.00 (2.34)
Son olarak, bölüm ve bölümden memnuniyet için uygun görülen kişilik boyutları arasındaki ilişkiyi
incelemek için korelasyon analizi yapılmıştır. Bölüm ve bölümden memnuniyetle ilgili öngörülen kişilik
boyutlarının ilişkileri incelendiğinde, Artistic (Artistik) ve Social (Sosyal) boyutların öngörülen uygunluk (r
=. 20, r =. 23, p < .05), ve bölümsel memnuniyetle (ve bölüm memnuniyeti (r =. 21, r =. 27, p < .05)
birlikte küçük fakat önemli korelasyona sahip olduğu bulunmuştur. Bunun yanında, öngörülen kişilik
boyutları ile bölümsel memnuniyet arasında orta düzeyde bir ilişki olduğu ortaya çıkmıştır (r =. 62, p <
.01), Bu da, müzik eğitiminin kişiliklerine uyduğuna inananların müzik eğitimi bölümünden memnun
olduklarını ortaya koymaktadır.
TARTIŞMA VE SONUÇ
Müzik öğretmenliği bir öğretmenlik mesleği olmakla birlikte, sosyal iş çevresine sahip bir
meslektir. Dolayısıyla iyi bir öğretmen olabilmek için, Social (Sosyal) kişiliğe sahip olmak gerekir. Müzik
öğretmenliği, aynı zamanda Art (Sanat)’ın bir dalıdır. Bununla birlikte, müzik öğretmenliği bölümünde
başarılı olmak için Investigative (Araştırmacı) kişiliğe sahip olmak önem taşımaktadır. Bu bağlamda,
müzik öğretmeni adaylarının kişiliklerinin ortaya konulması ile kişilikleri ile müzik alanında eğitim
görmekten duydukları memnuniyet arasındaki ilişkinin ortaya konulmasının yararlı olabileceğini
düşündürmektedir.
Bu çalışmada, Türkiye’deki müzik öğretmeni adaylarının kişilik profillerini bölümlerinden
duydukları memnuniyete gore değerlendirmek amaçlanmıştır. Bulgular, katılımcıların çoğunlukla Artistic
(Artistik) olduğunu ortaya koymaktadır. Bu da, onların sanatla ilgili etkinliklerden hoşlandıklarını ve
muhtemelen kendilerini hayalci, orjinal ve idealist olarak gördüklerini; bununla birlikte, katılımcılar,
sosyaldirler, bu başkalarının memnuniyeti için fedakarlık gerektiren etkinliklere katılmaktan hoşnut
olduklarını göstermektedir. Ayrıca, müzik öğretmenliği bölümünde başarılı olmak için Investigative
(Araştırmacı) kişiliğe sahip olmak gerekirken, katılımcıların Investigative skoru ise düşüktür.
Görülmektedir ki, bu çalışmanın sonuçları, Teachout (2001)’un sonuçları ile genel itibariyle
paraleldir. Teachout (2001)’in çalışması, müzik öğretmeni adaylarının kodlarını sırası ile; Artistik, Sosyal ve
28
International Conference on New Trends in Education and Their Implications
11-13 November, 2010 Antalya-Turkey
ISBN: 978 605 364 104 9
Araştırmacı olduğunu ortaya koymuştur. Bununla birlikte, çalışmamızda, katılımcıların 3. en yüksek skoru,
Teachout (2001)’un çalışmasının aksine Conventional (Geleneksel) olarak bulunmuştur.
KAYNAKÇA
Cuceloglu, D. (2008). İnsan ve Davranışı: Psikolojinin Temel Kavramları [Human and His Behaviors: Basic
Concepts of Psychology]. Istanbul: Remzi Yayıncılık.
Gottfredson, G. D., & Holland, J. L. (1996). Dictionary of Holland occupational codes (2nd ed.). Odessa,
FL: Physchological Assessment Resourses.
Harmon, L. W. & Borgen, F. H. (1995). Advances in career assessment and the 1994 strong interest
inventory .
Journal of Career Assessment, 3(4), 347-372
Holland, J. L. (1997). Making vocational choices: A theory of careers (3rd ed.). Odessa, FL:Psychological
Assessment Resources.
Kemp, A.E. (1996). The Musical Temperament: Psychology and Personality of Musicians. Oxford
University Press.
Teachout, D. J. (2001). The relationship between personality and teaching effectiveness of music student
teachers. Psychology of Music, 29, 179-192.