koruyucu aile adayları için el kitabı

KORUYUCU AİLE ADAYLARI
İÇİN EL KİTABI
KORUYUCU AİLE ADAYLARI
İÇİN EL KİTABI
Bu kitap, Çocuk Hizmetleri Genel Müdürlüğü
Aile Yanında Destek Hizmetleri Daire Başkanlığı tarafından
kurulan Kitap Hazırlama Komisyonunca Koruyucu Aile
Hizmeti kapsamında bulunan ve aday aileler için bilgilendirici
kitap olarak hazırlanmıştır.
Hazırlayanlar
1. Basım
Ahmet OKUR ( Aile Yanında Destek Hizmetleri Daire Başkanı)
Özlem TOK KIZILDAĞ (AYDH Daire Başkanlığı - Koruyucu Aile Birimi Yöneticisi)
Sevil KURT (Çocuk Hakları Daire Başkanlığı – Birim Yöneticisi)
Leyla ORUÇHAN (Sosyal Çalışmacı - AYDH Daire Başkanlığı – Koruyucu Aile Birimi)
Huriye YILDIRIM (Sosyal Çalışmacı - AYDH Daire Başkanlığı – Koruyucu Aile Birimi)
Mevlüde BAŞ (Sosyal Çalışmacı – Ankara İl Müdürlüğü – Koruyucu Aile Şubesi)
Şule AKÇAY ELÇİN (Sosyal Çalışmacı – Ankara İl Müdürlüğü)
tarafından içeriği oluşturulmuş, Eğitim ve Yayın Dairesi Başkanlığı’nca Gönül Elçileri Projesi
kapsamında basımı yapılarak dağıtımı sağlanmıştır.
2. Basım
Nusret SOYLU (Aile Yanında Destek Hizmetleri Daire Başkanı)
Hakkı BİLGİÇ (AYDH Daire Başkanlığı –Araştırmacı)
Özlem TOK KIZILDAĞ (AYDH Daire Başkanlığı - Koruyucu Aile Birimi Yöneticisi)
Ebru Leyla TOPRAK (Sosyal Çalışmacı - AYDH Daire Başkanlığı – Koruyucu Aile Birimi)
tarafından güncellenmiştir.
4
www.koruyucuaile.gov.tr
Önsöz
Mutluluk, başkalarının hayatlarına kattığımız değerle çoğalır ve anlam
kazanır. Emek verdiğimizde belki yoruluruz ancak kendimizi daha rahat
hissederiz ya da verdiğimiz hediyenin oluşturduğu gülümseme bizi
mutlu eder. Öyleyse neden yüreğimizdeki sevgiyi de daha çok çocukla
paylaşmayalım?
Çocuklarımıza sevgiyi öğretmenin en iyi yolu, sevgiyi vermek, yaşatmak…
Üstelik bunu yaparken manevi olarak kazandıklarımızı ölçecek bir karşılık
bulunmamakta… Henüz hayatın başında küçücük ve saf yürekli bir çocuğun
kahramanı olmaktan daha büyük bir ödül olabilir mi?
Zaman zaman hepimizin yüreğini burkan görüntülere şahit oluruz ya
da haberler duyarız… İşte bu durumları bizzat yaşayan, ağır duyguları
küçücük omuzlarıyla yüklenmeye çalışan çocuklarımıza acımak veya onları
görmezden gelmek bir çözüm değil.
Kendi mutlu yuvamızda toplumun geri kalanlarından ayrı yaşayamıyoruz.
Bir şekilde etkileşim içindeyiz. Toplumun geleceğine katkı vermenin en iyi
yolu, geleceğe ışık olmaktır. Bir çocuğun yaşamına dokunarak geleceğin
ışığını sevgi ve şefkatle büyütebilirsiniz.
Kendi mutluluğunu ve refahını çevresiyle paylaşma geleneğinden gelen
toplumumuzda, hepimizin görevi olan sağlıklı ve mutlu nesiller yetiştirme
sorumluluğunun farkında ve yürekli koruyucu ailelerimiz herkes için birer
gurur kaynağıdır.
Aile sıcaklığından mahrum olan çocuklarımıza sıcak aile ortamlarınızı
açarak küçüklerimizin üşüyen yüreklerini ısıtacağınıza inanıyoruz…
Siz de el verin, emeğinize ihtiyaçları var…
www.koruyucuaile.gov.tr
5
ÇOCUKLARIMIZIN
HAYALLERİNİ
GERÇEKLEŞTİREN
KORUYUCU AİLELERİMİZ...
6
www.koruyucuaile.gov.tr
KORUYUCU AİLE HİZMETİ
Çeşitli nedenlerle öz ailesi yanında bakımları bir süre için sağlanamayan
çocukların, kısa veya uzun dönemler içerisinde, ücretli veya gönüllü olarak
eğitim, bakım ve yetiştirilme sorumluluğunu devlet ile paylaşan kişi ya da
ailelerin sunduğu, özel nitelikler gerektiren bir hizmettir.
Koruma altında bulunan ve kendi haklarını savunamayan tüm çocukların
sağlıklı gelişebilmeleri için kendilerini koruyacak, sevecek, destekleyecek,
güven sağlayacak, sosyal ve maddi gereksinimlerini karşılayabilecek sıcak
bir aile ortamına ihtiyaçları vardır. Koruyucu Aile, çocuğa sağladığı aile
ortamı ve çocuğun psiko-sosyal gelişiminin sağlıklı bir şekilde gerçekleşmesi
açısından önem taşımaktadır.
Koruyucu aile yanına yerleştirilen çocuklar; öz ailesi bulunan ancak öz
ailesince bir süre için bakılamayan, çeşitli nedenlerle evlat edindirilme şansını
tümüyle yitirmiş olan, kız ya da erkek, tek ya da kardeş olup durumunun
koruyucu aile yanına yerleştirilmeye uygun olduğu belirlenen çocuklardır.
Kurum bakımı altında bulunan çocuklarımızın, öz ailesinin koşulları
iyileşinceye kadar birebir ilgi ve sevgiyle büyüyebileceği başka bir ailenin
yanında bakımlarının sağlanması amacıyla Koruyucu Aile Hizmetinden
yararlandırılması sağlıklı gelişimleri açısından önemlidir.
Bir çocuğun koruyucu aile yanına yerleştirilmesindeki amaç;
• Çocuğun şefkatli ve destekleyici bir aile ortamında korunarak yeterli
bakımı alması,
• Çocuğun çok erken yaşta karşılaştığı ayrılıkla baş edebilmesi ve olumsuz
yaşam deneyimlerinden kaynaklanan duygusal sorunlarının iyileştirilmesi,
• Çocuk için karmaşık ve sorunlu olan bir dönemde özenli davranılarak
çocuğun bu dönemi örselenmeden geçirmesinin ve normal hayatını devam
ettirmesinin sağlanması,
• Çocuğun geleceği için kalıcı bir planın geliştirilmesi ve hayata
geçirilmesidir.
www.koruyucuaile.gov.tr
7
Koruyucu Aile Hizmetinde
Esas olarak;
Kendi ailesi ile birlikte
yaşamını sürdürmesi mümkün
olmayan çocuklara,
kendileri için uzun süreli bakım
modeline karar verilinceye
kadar geçecek sürede,
sıcak ve güvenli bir
aile ortamı sunulur.
8
www.koruyucuaile.gov.tr
www.koruyucuaile.gov.tr
9
KORUYUCU AİLE HİZMETİNİN
YASAL DAYANAKLARI
Çocuk Hakları Sözleşmesi’nin 20. maddesi ile vurgulanan Koruyucu Aile
Hizmetinin dayanağı Türk Medeni Kanunu'nun 347.maddesi, 24.05.1983
tarih ve 2828 sayılı Sosyal Hizmetler Kanunu'nun 22. ve 23. maddeleri,
633 sayılı Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığının Teşkilat ve Görevleri
Hakkında Kanun Hükmünde Kararname’nin 2. ve 8. maddeleridir.
Koruyucu Aile Hizmeti, işleyişe yönelik hazırlanan Koruyucu Aile
Yönetmeliği’ne uygun olarak yürütülmektedir.
10
www.koruyucuaile.gov.tr
www.koruyucuaile.gov.tr
11
KİMLER KORUYUCU AİLE OLABİLİR?
Kendi ailesinin yanında bakımı sağlanamayan çocuklara, ihtiyaçları
olan güvenli ortamı ve sevgiyi verebilecek olgunluktaki, anlayışlı ve
işbirliğine açık, ebeveynlik becerilerine sahip, evli ya da bekâr yetişkinler,
mevzuatla belirlenen diğer koşullara da sahip iseler Koruyucu Aile
olabilirler.
Çocuğa kanunen bakmakla yükümlü öz anne- baba ya da vasisi dışındaki
ve mevzuat kapsamındaki herkes Koruyucu Aile olmak üzere Aile ve
Sosyal Politikalar İl Müdürlüklerine şahsen başvurabilir. Evli kişiler
eşleriyle birlikte/bekarlar ise tek olarak başvurabilirler.
Özellikle çocuğun yakın çevresinde olan akrabalar, komşular ya da
aile dostlarının Koruyucu Aile olmasına özen gösterilir. Akrabaların
Koruyucu Aile olmak istemesi halinde yapılacak araştırma ve inceleme
sonucuna göre yaş ve eğitim koşulları değerlendirilir.
Koruyucu Aile olmak isteyen kişi tek başına ise yerleştirilecek çocuğa
diğer ebeveynin yoksunluğunu hissettirmeyecek akraba ilişkilerine sahip
olması konusu değerlendirilmektedir.
Başvuru sırasında aile/kişiye Koruyucu Aile Hizmetinin esasları, işleyişi
ve yerleştirilecek çocukların özellikleri hakkında bilgi verilir. Koruyucu
Aile olmaya kesin karar verilirse bir dizi görüşme yapılır.
Bu görüşmelerde amaç ailenin ve çevresinin yerleştirilecek çocuğa her
açıdan uygun olup olmadığının belirlenmesidir.
12
www.koruyucuaile.gov.tr
Ailede çocuğun bakımını paylaşacak tüm yetişkinler incelemeye dahil
edilir. Örneğin; evli bir çift başvuruda bulunduğu takdirde her iki yetişkin
de değerlendirme sürecine dâhil olur, evde yaşamakla birlikte çocuğun
bakımıyla ilgilenmeyecek yetişkinler de çocuğa gösterecekleri yaklaşım,
sağlık ve sabıka kayıtları bakımından inceleme kapsamındadırlar.
Koruyucu Aile başvurusunda bulunulmuş olması, sonuçta her zaman
çocuk yerleştirileceği anlamına gelmemektedir.
www.koruyucuaile.gov.tr
13
DEĞERLENDİRME
Koruyucu Aile adayları aşağıdaki konularda değerlendirilmektedir:
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Aile üyelerinin özellikleri
Sağlık durumları
Adli sicil durumları
Evde birlikte yaşayan diğer aile üyeleri
Okul durumu ve eğitimi destekleme becerileri
İş ve ekonomik durumları
Ev ortamı - yaşanan çevre ve alınması gereken önlemler
Evlilik ilişkileri
Sosyal yaşam ve ilişkileri
Çocuklu yaşama ilişkin beklentileri
Koruyucu Aile Hizmetine bakış açıları
Aileye ilişkin elde edilen tüm bilgilerin değerlendirilmesine dayalı
olarak, incelemeyi gerçekleştiren ilgili meslek elemanı raporunda
görüş ve kanaatini belirtir. Koruyucu Aile olmaları konusunda olumsuz
karar verilmesi durumunda itiraz etme hakkı bulunmaktadır.
14
www.koruyucuaile.gov.tr
www.koruyucuaile.gov.tr
15
İSTENEN BELGELER
Aile/kişiler yazılı başvuru yaptıktan sonra İlk Görüşme Formu doldurulur
ve aşağıdaki belgeler istenir.
•
•
•
•
•
•
Bir adet vesikalık fotoğraf,
T.C. Kimlik Numarası beyanı,
Öğrenim durumunu gösterir belgenin onaylı örneği,
İş, gelir ve sosyal güvenlik durumunu gösteren belgenin onaylı örneği,
Adli sicil kaydının bulunmadığına ilişkin belge,
Koruyucu aile olacak kişilerin, çocuğun bakımını, psiko-sosyal
gelişimini ve eğitimini etkileyecek ya da çocuğa zarar verecek düzeyde
fiziksel engeli, ruhsal rahatsızlığı ve bulaşıcı hastalığının olmadığını
gösteren, Devlet ya da üniversite hastanelerinin ilgili bölümlerinden
alınan doktor raporu istenir. Gerekli görmesi halinde kişinin sağlığına,
devam eden hastalığına veya bağımlılığına ilişkin ayrıntılı rapor da
istenebilir.
Kişilerin evli olması halinde her iki eş için de aynı belgeler istenir.
Aile ile birlikte yaşayan kişilerin bulunması halinde, bu kişilerden de
adli sicil kaydının bulunmadığına ilişkin belge ve ruhsal rahatsızlığı ile
bulaşıcı hastalığı bulunmadığına dair rapor istenir.
16
www.koruyucuaile.gov.tr
www.koruyucuaile.gov.tr
17
KORUYUCU AİLE HİZMETİNİN GENEL ESASLARI
Koruyucu Aile yanına yerleştirme kararının çocuğun yüksek yararı ile
uyumlu olması gerekmektedir. Çocuğun gereksinimleri ile Koruyucu
Aile adayının yetenek, deneyim ve bilgili olduğu konuların göz önünde
bulundurularak yerleştirmenin yapılması çocuğun yüksek yararının
sağlanmasında en uygun yöntemdir. Bu, çocuğun aile ile uyuşmazlık
yaşamasını ve sürekli Koruyucu Aile değişikliğine maruz kalmasını
engelleyecektir.
Çocuklar ve Koruyucu Aile arasında birebir ilişki kurulması ve çocukların
sağlıklı gelişimlerinin sağlanacağı uygun şartların bulunması halinde,
tercihen aynı anda olmamak üzere Koruyucu Aile yanına en fazla üç
çocuk yerleştirilebilir. Çocukların kardeş olması durumunda yapılacak
vaka değerlendirmesi sonucuna göre çocuk sayısı sınırlandırılmayabilir.
Kardeşlerin aynı aile yanına yerleştirilememesi halinde birbirleriyle
görüştürebilecek aileler yanına yerleştirilmeleri esastır.
18
www.koruyucuaile.gov.tr
Koruyucu Aile Sözleşmesi imzalanıncaya kadar çocuk ve ailenin birlikte
zaman geçirmeleri sağlanarak birbirlerini tanımaları ve alışmalarına
uygun ortam sağlanması yönünde yerleştirme öncesi süreç planlanır.
Bu süreçte çocuk önce saatlik, daha sonra günlük olarak ve en çok iki
hafta süreyle Koruyucu Aileye izinli verilebilir. Süreçte olumlu kanaat
oluşması, çocuğun ve ailenin de istekliliklerini belirtmeleri halinde İl
Müdürlükleri ile yanına çocuk yerleştirilen Koruyucu Aile arasında,
Kurumun ve Koruyucu Ailenin yükümlülüklerini içeren bir sözleşme
imzalanır. Sözleşme onaylandıktan sonra çocuk aileye teslim edilir.
Koruyucu Aileler, çocuğun yerleştirildiği ilk haftaların hem çocuk hem de
kendileri için bir uyum süreci olacağını bilmelidir. Bu süreçte en önemli
şey, sürekli ve tutarlı bir aile yapısı sergilemektir. Çünkü çocuklar farklı
yaşantılarla Koruyucu Aile bakımına gelmekte dolayısıyla yaşam tarzına
ve beklentilere uyum sağlamaları, tekrar, açıklama ve sabır istemektedir.
Çocuğun aile bireylerine hitap şekli ile ilgili yaptığı seçimlere saygı
gösterilmeli, bu konuda çocuğa baskı yapılmamalıdır.
www.koruyucuaile.gov.tr
19
Koruyucu Ailenin birlikte yaşamın başladığı ilk günlerde çocukla sorunlar
yaşaması doğaldır.
Bu tür durumlarda;
•
•
•
•
•
•
Sakin ve sabırlı olmak,
Çocuğa zaman tanımak,
Birlikte daha çok nitelikli zaman geçirmek,
Çocukta güven duygusu sağlamak,
Çocuğun iyi davranışları üzerine odaklanmak,
Çocuğun davranışlarının altındaki nedenleri görmeye çalışmak
önemlidir.
Çocuklara gelişim dönemlerine uygun doğru ve olumlu bir bakışla
yaklaşmak, sağlıklı iletişim kurmak, olası çatışmaların sorun haline
gelmeden çözülmesini sağlar.
Çocuğun önceki fotoğrafları ve anılarına ilişkin eşyalarını korumasına
olanak sağlanması, önceki hayatı ve öz ailesi hakkında konuşmasının
kısıtlanmaması, geçmişinin yargılanmadan dinlenmesi önemlidir.
Koruyucu Aile yanına yerleştirilen çocuğa verilecek olumlu mesajlar,
çocuğun kendisini daha değerli hissetmesine ve benlik saygısı gelişmiş
kişi olarak yetişmesine yardımcı olacaktır.
Başlangıçta, genellikle uyumlu görünen çocuklar süreç içinde belirgin
bir neden olmaksızın farklı davranışlar sergilemeye başlayabilirler.
Bu durum çocuğun kendisini evde ve güvende hissetmeye başladığını,
rahatladığını ve sürekli olarak en iyi davranışlarını göstermek zorunda
olmadığını hissettiği anlamına gelebilir.
20
www.koruyucuaile.gov.tr
Aileler, kendi çocuklarını büyütürken nasıl sorunlar yaşıyorsa, Koruyucu
Aile Hizmeti verilirken de herhangi bir aşamada çocuktan, çocuğun kendi
ailesinden ya da kendilerinden kaynaklanabilecek sorunlar yaşayabilirler.
Bu tür sorunlarla karşılaşıldığında Koruyucu Ailelerin sorunu görmezden
gelmek yerine vakit geçirmeksizin Kurumla paylaşması hizmetin başarısını
arttırır, dolayısıyla çocuğun hizmetten en iyi şekilde yararlanmasına
olanak sağlar.
Koruyucu Aileler yanlarına yerleştirilen çocuğu ne kadar iyi tanıyabilirlerse
o kadar kısa sürede iletişim kurabilecek, böylece birlikte yaşamaya geçiş
sürecinde sorun yaşama riskleri oldukça azalabilecek ve daha kolay bir
süreç yaşanabilecektir.
www.koruyucuaile.gov.tr
21
ÇOCUĞUN AİLE ÜYELERİ VE
EVLE TANIŞTIRILMASI
Çocuğun, Koruyucu Ailenin evine geldiğinde şaşkınlık yaşaması ve çelişkili
duygular içinde olması doğaldır. Uyum sağlamak için zamana ihtiyacı olduğu
unutulmamalıdır. Koruyucu Aile ve Kurum, Koruyucu Aile bakımı sürecinin
bu aşamasında dikkatle işbirliği yapmalıdır.
Yerleştirme öncesi uyum sağlama sürecinde, çocuğun kişisel eşyalarını nereye
koyacağı, nerede yatacağı ve masada nerede oturacağı konuları dahil olmak
üzere açıklama yapılması ve çocuğa evin gezdirilmesi gerekmektedir. Eğer
evde uygulanan bir rutin varsa, bunun çocukla paylaşılması gerekmektedir.
Çocuğun, birlikte yaşayamaya başlayacağı ailenin kurallarını öğrenebilmesi
için bilgi verilmesi, çocuğun kendisi ile ilgili beklentileri karşılayabilmesi
için önemlidir.
Yeni insanlarla tanışma konusunda çocukla konuşulması gerekmektedir.
Çocuğun Koruyucu Aile yanına yerleştirilmesinin özel bir durumdan
22
www.koruyucuaile.gov.tr
kaynaklandığı ona anlatılmalıdır. Çocuk başka birisine söylemek istemediği sürece,
kimsenin bilmesine gerek yoktur. Ancak okula giden çocukların öğretmenlerinin
çocuğun Koruyucu Aile yanında korunma ve bakım altında bulunduğunu bilmesi
önem taşımaktadır. Ailenin ve çocuğun sosyal çevresine çocukla birlikte oluşturulan
hikaye kapsamında bilgi verilmesi çocuğun daha kolay uyum sağlamasına yardımcı
olacaktır. Diğer insanlar merak edip sorular sorabilecektir ancak bilmeleri gerektiği
kadarının dışındaki bilgilerin gizli kalması önemlidir.
Bu zaman dilimi, koruyucu aile ve çocuğun birbirlerine alışması ve soru sorma
dönemidir. Çocuğun eve uyum sağlamasına karar vermedeki en uygun yol, normal
günlük yaşantıya devam ederek, sizin ve çocuğun beraber olmaktan memnun olup
olmadığını görmektir.
Çocuğun beraberinde getirdiği elbiselerin ve oyuncakların, maddi olarak çok kötü
durumda olsa dahi atılmaması gerekmektedir. Bu tür eşyalar çocuğun geçmiş
yaşantısından geldiğinden, kendini güvende hissetmesini sağlar ve yeni duruma
daha rahat uyum göstermesine yardımcı olabilir. Çocuk, Kurumdan eve ilk
geldiğinde saç tıraşı, banyo yaptırılması, üzerindeki kıyafetlerin değiştirilmesi gibi
çocuğu örseleyecek şekilde davranılmaması gerekmektedir.
Koruyucu Aileler, korunmaya ihtiyacı olan çocukların bakımını ve sorumluluğunu
Devletle paylaşmaktadır. Çocuklarla ilgili bazı kararlar, anne babanın kendi
çocuğu için aldığı kararlar kadar çabuk veya kolay alınmayabilir. Çocukları kendi
yaşamlarıyla ilgili karar alma süreçlerine dâhil etmek gerekir, ancak çocukların
bu kararlara katılımı yaşlarına ve anlama yeteneklerine bağlı olacaktır. Çocukların
hayatını etkileyebilecek kararlar Kurum ile birlikte alınmalıdır. (Örneğin; çocuğun
sünneti, ameliyat olması vb.)
www.koruyucuaile.gov.tr
23
KORUYUCU AİLENİN YÜKÜMLÜLÜKLERİ
Koruyucu Aileler;
• Çocuğun her açıdan sağlıklı gelişimi için gerekli koşulları sağlamak ve
uygulamakla,
• Çocuğun yeteneklerinin ve becerilerinin el verdiği ölçüde eğitim ve
öğretimi ya da meslek sahibi edindirilmesi için gerekli çabayı göstermekle,
• Görüştürülmesinde bir sakınca bulunmaması durumunda çocuğun; annebabası ve diğer yakınları ile Kurumca uygun görülen şekil ve zamanda
görüşmesini sağlamakla,
• Çocuğun kan bağı bulunan ya da eski çevresinden kişilerle İl
Müdürlüğünün bilgisi dışında iletişim kurulmamasını kabul etmekle,
• Çocuğun karşılanabilir nitelikteki ihtiyaç, istek ve beklentileri ile çocuğu
ilgilendiren kararlarda düşüncesini almakla,
• Çocuğun devam edeceği okul, katılacağı kurs, sünnet gibi hayatını
etkileyen, değiştiren konularda sorumlu meslek elemanı ile birlikte karar
almayı kabul etmekle,
• Hizmet sürecinde çocukla ilgili oluşan her türlü rutin dışı değişiklikleri
ve bunlara ilişkin duyumlarını zaman geçirmeksizin sorumlu meslek
elemanına bildirmekle,
• Koruyucu Aile Hizmet sürecine ve yerleştirilen çocuklara ilişkin olarak
mesleki çalışmaları yürüten meslek elemanlarına gerekli çalışma
şartlarını hazırlamakla, periyodik izlemeleri ve mesleki yönlendirmeleri
kabul etmekle,
• İl müdürlükleri tarafından Koruyucu Aile konusunda yapılacak eğitim ve
çalışmalara katılmayı kabul etmekle,
24
www.koruyucuaile.gov.tr
• Kendilerine teslim edilen çocuğun, İl Müdürlüğünün bilgisi olmaksızın başka
bir kişi/ailenin yanına bırakılarak yerleşim yerinin değiştirilemeyeceğini kabul
etmekle,
• Adres ve yerleşim yeri değişikliklerini, acil durumlar dışında, bu değişiklik
gerçekleşmeden bulunulan il/ilçe’de en az 20 gün başka bir il/ilçe’ye taşınılması
söz konusu olduğunda en az bir ay önce İl Müdürlüğüne bildirmek ve taşınma
sonrasında da sürekli yerleşim yerini 20 gün içinde, telefon değişikliğinin ise
hemen bildirmekle,
• Çocuğun koşullarının değişmesi sonucu İl Müdürlüğü tarafından hizmet
modelinde bir değişikliğe gidilmesinin planlanması halinde, çocuğun yararının
gerektirdiği işlemlerin yapılabilmesi için her türlü destekte bulunmakla ve
çocuğun ayrılık sürecine hazırlanmasında İl Müdürlüğü ile iş birliği yapmayı
kabul etmekle,
yükümlüdür.
Ayrıca, Koruyucu Ailelerin;
• Çeşitli nedenlerle başka bir ilçe, il ya da yurt dışına yanlarına yerleştirilen
çocuktan ayrı olarak ve kısa bir süre için gitmek zorunda kalınması durumunda,
bu süreçte çocuğun yanında kalabileceğini düşündükleri kişi ya da ailenin uygun
olup olmadığının belirlenebilmesine imkan tanıyacak yeterli süre öncesinde,
• Çocuk yerleştirme işleminden sonra birlikte yaşamak üzere aileye yeni bir birey
katılması durumunda en kısa sürede,
Kuruma bilgi verilmesi gerekmektedir.
www.koruyucuaile.gov.tr
25
İZLEME
Koruyucu Aile ve yanına yerleştirilen çocuk ile öz aile, vakanın özelliklerine
göre belirlenen aralıklarla düzenli olarak, mevzuat kapsamında izlenmektedir.
Bu izlemelerde Koruyucu Aile;
• Ekibin bir parçası olarak hareket etmeli,
• Bakım sürecinde Kuruma, çocuk hakkındaki bilgileri aktarmasının
gerekliliğini yerine getirmelidir.
Koruyucu Aileler, hizmetten yararlandırılacak çocukla masallardaki gibi bir
hayat sürecekleri yönünde duygulara sahip olabilmektedirler. Ancak birlikte
yaşamak hayal edilenden farklıdır. Bu nedenle koruyucu ailenin yapılan
izlemelerde bu duruma ilişkin duygularını da paylaşması, olası sorunlar için
önlem alınabilmesi açısından önemlidir.
İzlemelerin, sürecin çocuk yararına olup olmadığının gözlemlenmesinin yanı
sıra danışmanlık verilmesi amaçlı olduğunu bilen koruyucu aileler kendilerini
daha güçlü hissedebilirler.
İzleme süreci, Koruyucu Aile Hizmetinde öncelikle çocuğun korunması
ve hizmetten en yüksek yararı sağlamasının yanı sıra Koruyucu Aileyi de
destekleme anlamında önemlidir.
Her hizmet modelinde olduğu gibi Koruyucu Aile Hizmetinin de kuralları
vardır. Bu kurallar taraflara güçlük çıkarmak için olmayıp hizmetin amacına
ulaşması için yıllar içinde karşılaşılan durumlar esas alınarak, çocuğun
yüksek yararı merkezinde oluşturulmuştur. Koruyucu Ailelerimize hizmetin
başlangıcından itibaren bu kurallar hakkında bilgi verilmesinin yanı sıra
izleme sürecinde tespit edilen hususlar olduğunda da gerekli danışmanlık
hizmeti verilmektedir.
26
www.koruyucuaile.gov.tr
Koruyucu Aileler,
yanlarına yerleştirilen çocuğun
bakımını sürdürürken Kurumla
beklenen işbirliğini yapabilen,
çocukla ilgili her tür bilgiyi
Kurumla paylaşabilen,
izleme sürecinin profesyonel bir
hizmetin gerekliliği olduğunun
bilincinde olan,
özel ailelerdir.
www.koruyucuaile.gov.tr
27
KORUYUCU AİLELERE
VE
ÇOCUKLARA SAĞLANAN OLANAKLAR
Koruyucu Aile Hizmeti kapsamında yapılan ödemeler, Koruyucu Aile Yönetmeliği
ile belirlenir.
Koruyucu Aile yanına yerleştirilen çocukların bakım, eğitim ve yetiştirilmelerine
ilişkin harcamalara karşılık olmak üzere talepte bulunan Koruyucu Ailelere, çocuk
başına aylık net ödeme yapılır.
Bu ödemelerin miktarı her yıl Bütçe Kanunu ile tespit edilecek memur maaş
katsayısına bağlı olarak Ocak ve Temmuz aylarında değişir.
Bütçe imkanları dahilinde Bakanlıkça gönderilen ödenekten, Koruyucu Aile ve
çocuğun takip edildiği İl Müdürlüğünce ödeme yapılır.
Engelli çocuklar için yaş grubuna uygun aylık bakım ödemesi yüzde 50 oranında
artırılarak uygulama yapılır.
Koruyucu Aile yanında bakılan çocuklar için yapılan diğer ödemeler:
• Koruyucu Aile yanında bakılıp okula giden çocuklara, her yıl bir defaya mahsus
olmak üzere okul masraflarının karşılanması amacıyla Eylül ayında üç kat
uygulanan aylık bakım ödemesi,
• Koruyucu Aile yanındaki bütün çocuklara, yıllık giyim masraflarının da
karşılanması için Nisan ve Ekim aylarında iki kat uygulanan aylık bakım ödemesi,
• Koruyucu Aile Hizmeti kapsamındaki, okula devam eden ya da öğrenimini
sürdürememiş çocuklara, kuruluş bakımındaki çocuklara verilen miktarlar
üzerinden harçlık,
• Tam gün öğrenim görüp de yemeklerini evde yeme olanağı bulamayan çocuklara,
öğrenim süresince iki kat artırılmış harçlık,
• Servis ile okullarına gitmek zorunda olan çocukların okul servis ücretleri ile
engelli çocukların servis ücretleri ve 4-5 yaş grubu kreş çağı veya anaokulu
çocuklarının servis ücretleri, servis bulunmaması halinde gidiş – gelişlerdeki
ulaştırma giderleri karşılığı otobüs bilet ücretleri,
28
www.koruyucuaile.gov.tr
• Koruyucu Aileyi ve çocuğu izlemekle görevli meslek elemanının rehberliğinde
yapılacak başvurular üzerine, çocukların gelişim ve eğitim ihtiyaçlarının
karşılanması veya bir meslek edinmek üzere kamu ya da özel kuruluşlar
tarafından açılan kurslara katılacakların kurs süresince kurs bedelleri, eğitim
ve öğretimlerine ilişkin etüt, kurs, yaz okulu, harç, sınav ve kayıt ücretleri ile
bunlara ilişkin her türlü araç gereç ve malzeme giderleri,
• Başka illere öğrenim amacı ile gitmesi gereken çocukların ulaştırma giderleri, bir
günlük konaklama bedeli ile çocuğun okula kaydı ve kalacağı yere yerleştirilmesi
ile ilgili olarak yardımcı olmak üzere giden koruyucu anne ve babanın da ulaşım
ve bir günlük konaklama giderleri Koruyucu Aile Yönetmeliği’nde belirtilen
kapsama uygun olarak ödenir.
• Öğrenim amacıyla bir başka İl’e gitmesi gereken çocuklar açısından hizmetin
sonlandırılmasını gerektirecek bir durum belirlenmemesi halinde, aylık bakım
ödemesi koruyucu ailenin, Koruyucu Aile Hizmetine ilişkin kütük kaydının
bulunduğu il müdürlüğünce ödenmeye devam edilir.
• Koruyucu Aile Sözleşmesi devam eden koruyucu ailelerden, eşine veya bir
yakınına bağlı olmaksızın emekliliğine esas sosyal güvencesi olmayan eşin,
bir asgari ücret tutarı üzerinden Sosyal Güvenlik Kurumu kapsamında isteğe
bağlı sigortasını yaptırması ve ödeme belgesinin ibrazı halinde primleri aylık
ödemelere ilave edilerek Bakanlıkça gönderilen ödenekten karşılanır.
www.koruyucuaile.gov.tr
29
KORUYUCU AİLE BAKIMININ
SONA ERDİRİLME NEDENLERİ
• Koruyucu Ailenin yükümlülüklerini yerine getirmemesi,
• Çocukla Koruyucu Aile arasındaki sağlıklı iletişimin yapılan mesleki
çalışmalara rağmen kurulamaması ya da devam ettirilememesi,
• Koruyucu Ailenin, çocuğu istismar ettiğinin tespit edilmesi,
• Koruyucu Ailenin, çocuğun öz ailesi ile ilişkilerini zedeleyecek tutum
ve davranışlarda bulunduğunun ve bu doğrultuda ifadeler kullandığının
belirlenmesi,
• Çocuk için hizmetten beklenen yararın gerçekleşmediğinin yapılan
izlemelerde tespit edilmesi,
• Çocuğun Koruyucu Aileye yerleştirilme nedeninin ortadan kalkması,
• Çocuğun yararlanacağı hizmet modelinin değişmesi veya koruma kararının
kaldırılması,
• Koruyucu Ailenin herhangi bir nedenle hizmet vermekten vazgeçmesi
durumlarının tespiti halinde Koruyucu Aile Komisyonu çocuğu geri almaya
karar verir. Çocuğun ayrılık sürecine hazırlanmasına yönelik uygulama planı
oluşturulur, görevli meslek elemanı tarafından uygulanır ve çocuk hazır
olduğunda bir tutanakla aileden geri alınır. Çocuğun Koruyucu Aile yanından
geri alındığı tarihten itibaren Koruyucu Aile Sözleşmesi ve kimlik kartının
geçerliliği kendiliğinden sona erer.
Çocuğun ayrılma süreci, korunma altına alınma ve Koruyucu Aile yanına
yerleştirilme sebeplerine bağlı olarak sürdürülür. Çocuk Koruyucu Aile
yanına yerleştirilirken bir bakım planı vardır. Bu nedenle ayrılma sürecinin
30
www.koruyucuaile.gov.tr
planlanması çocuğun neden orada olduğuna bağlı olarak şekillenir. Ayrılma süreci
için plan yapılmasına, çocuk daha Koruyucu Aileye geldiği andan itibaren başlanır.
Ayrılış sürecinin mümkün olduğunca çocuk örselenmeyecek ve ikinci bir travma
geçirmesine neden olmayacak şekilde yapılandırılması odak noktasıdır.
Ayrılık, her zaman iletişimin tamamen kopması anlamına gelmemektedir.
Çocuk, Koruyucu Aileden çocuğun kısa süreliğine ya da kalıcı olarak ayrılabilir. Kısa
süreli ayrılıklarda çocuğun, öz aile ya da yakınlarının yanına ziyarete gitmesi gibi
durumlar söz konusu olabilir. Uzun süreli ayrılıklar ise hizmetin sonlandırılmasına
bağlı olarak çocuğun, öz ailenin yanına döndürülmesi, daha uzun süreli bir bakım
modeli olan evlat edinme hizmetinden yararlandırılması olabileceği gibi başka bir
Koruyucu Aile yanına ya da kuruluşa yerleştirilmesi şeklinde olabilir. Ancak uzun
süreli ayrılışların çocukta kendini suçlayıcı ya da güven sorunu oluşturacak olumsuz
etkilere neden olmaması için, bu süreçte Koruyucu Ailenin daha iyi hazırlanması
ve çocuğu hazırlaması beklenir.
www.koruyucuaile.gov.tr
31
KORUYUCU AİLE STATÜSÜNÜN İPTALİ
Koruyucu Aile Statüsünün devam etmesinin sakıncalı olduğu saptanan;
• Çocuğu ihmal ve istismar ettiğinin, kötü muameleye maruz
bıraktığının belirlenmesi,
• Sosyal ilişkileri açısından toplumun norm ve değerlerine aykırı düşen
davranışlarının gözlenmesi,
• Fizik ve ruh sağlığının, çocuğun bakımını etkileyecek derecede
bozulmuş olduğunun Devlet ya da üniversite hastanelerince doktor
raporu ile belirlenmesi,
• Çocuğun toplum içinde alacağı konumu olumsuz etkileyecek herhangi
bir suçtan ceza alması ve adli sicil kaydının bulunması,
• Mesleki danışmanlık
davranmaması,
hizmeti
ve
yönlendirmelere
uygun
• Geçici koruyucu ailenin çocuk yerleştirme önerilerini mazeretsiz
olarak üç kereden fazla kabul etmemesi durumlarında Koruyucu Aile
Statüsü iptal edilir.
Komisyonca Koruyucu Aile Statüsü iptal edilen aile yanına bir daha
çocuk yerleştirilmez.
Koruyucu Aile Hizmet sürecinde konusu çocuğa yönelik suç teşkil eden
eylemlerin tespiti halinde Cumhuriyet Savcılığına suç duyurusunda
bulunulur ve çocuğun haklarının korunması amacıyla adli süreç takip
edilir.
32
www.koruyucuaile.gov.tr
KORUYUCU AİLE HİZMETİ
SONLANDIRILAN ÇOCUKLAR
• Öncelikle öz ailesi yanına,
• Öz ailesi yanına döndürülemeyen çocuklar öncelikle akraba /yakın
çevre Koruyucu Aile bakımı kapsamında değerlendirilir,
• Bunun mümkün olmaması halinde çocuklar durumuna uygun başka
bir Koruyucu Aile yanına yerleştirilir,
• Uygun Koruyucu Aile bulunamaması halinde çocuk, durumuna
uygun hizmet modelinden yararlandırılır,
• Koruyucu Aile yanındayken hukuki durumu değişen ve evlat
edinme hizmetinden yararlandırılmaya uygun hale gelen çocuklar bu
hizmetten yararlandırılır. Çocuğun evlat edinme sırasındaki uygun
aile yanına yerleştirilmesi ya da Koruyucu Ailesi yanında kalması
durumu, çocuğun yararı odağında değerlendirilir.
Koruyucu Aile yanına yerleştirilebilen,
korunan,
tehlikeli ortamlardan uzak tutulan her çocuk,
sorumluluğu paylaşan herkesin sevinci,
toplumumuzun sağlıklı gelişimi ve
geleceği için bir başarısı olacaktır.
www.koruyucuaile.gov.tr
33
Koruyucu Aile Hizmeti Başvuru ve Bilgi İçin
Aile ve Sosyal Politikalar İl Müdürlükleri
34
www.koruyucuaile.gov.tr
www.koruyucuaile.gov.tr