Ebe Gereksinimi Hesap Yöntemi: Keçiören Örneği

TOPLUM HEKİMLİĞİ BÜLTENİ • Cilt 25, Sayı 3, Eylül 2006
Çamur ve Öztek
TOPLUM HEKİMLİĞİ BÜLTENİ • Cilt 25, Sayı 3, Eylül 2006
BİRLİKTE ÖĞRENELİM
Ebe Gereksinimi Hesap Yöntemi:
Keçiören Örneği
Derya ÇAMUR
Zafer ÖZTEK
Bir ülkenin en önemli kaynağı sahip olduğu insangücüdür. Eğitimli insangücü ise bu kaynağın asıl değerli
kısmını oluşturur. Eğitimli insangücü sağlık alanında diğer alanlardan daha da önemlidir. Bu anlamda insangücü
planlaması sağlık hizmetlerinin planlanmasının önemli
bir bileşenidir. Ancak çoğu zaman insangücü planlamasına gereken önem verilmemektedir (1).
Hizmetin süresi (T) ve yıllık mesai süresi (S) formülde
saat cinsinden kullanılmaktadır(1).
Yıllık mesai süresi (S) 220 gün, günde 6 saat fiilen
çalışıldığı düşünülerek 1320 saat (220x6) olarak kullanılmıştır.
Ebenin hesaplama kapsamına alınan temel görevleri
şunlardır (2):
İnsan gücü planlamasının temel amacı, planlanan
sağlık hizmetini sunabilecek yeterli sayı ve nitelikte insangücünün yetiştirilmesi, dağılımının düzenlenerek
kullanımının sağlanmasıdır (1).
1. Gebe izlemesi
2. Doğum
3. Doğum sonu izleme
4. Bebek izlemesi
Bu çalışmada seçilen bir bölgede, belirli personel
için, belirlenen görevlere göre örnek bir insangücü hesaplaması yapılmıştır.
5. Çocuk izlemesi
6. Kadın sağlığı ve aile planlaması hizmetleri
Yöntem
Ancak Keçiören Sağlık Grup Başkanlığı’na bağlı birinci basamak sağlık kuruluşlarında doğum yaptırılmadığı için bu görev hesaplama dışı bırakılmıştır (3).
Bu çalışma Ankara İli Keçiören İlçesi Sağlık Grup
Başkanlığı’na bağlı 28 sağlık ocağı ve 3 AÇSAP
Merkezi’nde yapılmıştır. Hesaplamalar toplam 31 birinci basamak sağlık kuruluşu için ayrı ayrı yapılmıştır.
Her kuruluşta belirlenen altı görev için ayrı ayrı ebe
gereksinimi hesaplanmıştır. Bunların toplanmasıyla her
bir sağlık kuruluşu için gereken ebe sayısı (M) bulunmuştur.
Hesaplamalarda;
M= P x I x N x T / S
M= M1+ M2 + M3 + M4 + M5 + M6
formülü kullanılmıştır. Bu formül tek amaçlı çalışan
personel için uygun bir yöntemdir (1).
M1 : Gebelik izlemesi için gereken ebe sayısı
M = İnsan gücü (Man power)
M2 : Doğum sonu izleme için gereken ebe sayısı
P = Risk altındaki toplum (Population)
M3 : Bebek izleme için gereken ebe sayısı
I = İnsidans (Incidence)
M4 : 1-3 yaş çocuk izlemesi için gereken ebe sayısı
N = Hizmetin sayısı (Number)
M5 : 4-6 yaş çocuk izlemesi için gereken ebe sayısı
T = Hizmetin süresi (Time) (saat olarak)
M6 : Kadın sağlığı ve aile planlaması hizmetleri için gereken ebe sayısı
S = Yıllık mesai süresi (saat olarak)
Dr. Hacettepe Üniversitesi Tıp Fakültesi Halk Sağlığı Anabilim Dalı Araştırma Görevlisi
Prof. Dr., Hacettepe Üniversitesi Tıp Fakültesi Halk Sağlığı Anabilim Dalı
Yazışma Adresi: Dr. Derya Çamur
Hacettepe Üniversitesi Tıp Fakültesi Halk Sağlığı Anabilim Dalı
e-posta: [email protected]
42
TOPLUM HEKİMLİĞİ BÜLTENİ • Cilt 25, Sayı 3, Eylül 2006
Çamur ve Öztek
Her kuruluş için bulunan M değerlerinin toplanmasıyla Keçiören Sağlık Grup Başkanlığı için gereken ebe
sayısı bulunmuştur. Rakamlar en yakın gerçek sayıya tamamlanmıştır.
kanlığı 2005 Yılı Faaliyet Raporu’ndan alınmıştır (3). Her
bir izlemenin 15 dakika sürdüğü varsayılmıştır.
Örnek hesaplama:
Keçiören Sağlık Grup Başkanlığı’na bağlı sağlık ocaklarından bir tanesinin ebe gereksinimi hesabı örnek olarak aşağıda sunulmuştur.
Hesaplamada Kullanılan Girdiler
Keçiören’de nüfus genel olarak ilçe merkezinde toplanmıştır. Köylerde yaşayanların sayısı oldukça azdır (3).
Bu nedenle bütün hizmetlerin sağlık ocağında verildiği
kabul edilmiştir.
Sağlık ocağı nüfusu = 45513
Kaba doğum hızı = %o15
P1= P2= (Beklenen gebe sayısı)
= 713
P3 (Bebek sayısı) = 713
P4 (1-3 yaş çocuk sayısı) = 2210
Keçiören Sağlık Grup Başkanlığı’na bağlı sağlık ocaklarının nüfusu ve Ankara için kaba doğum hızı Ankara İl
Sağlık Müdürlüğü’nden öğrenilmiştir. İl Sağlık Müdürlüğü tarafından Ankara için kaba doğum hızı %o15 olarak
bildirilmiştir (4).
P5 (4-6 yaş çocuk sayısı) = 2371
Hesaplamada kullanılan T değeri için, Keçiören Sağlık Grup Başkanlığı’na bağlı rasgele seçilen 10 sağlık
ocağında çalışan 10 ebe ile görüşülerek her hizmeti ne
kadar sürede verdikleri soruşturulmuş ve hesaplamalarda yanıtların ortalaması kullanılmıştır.
P6 (15-49 yaş kadın sayısı) = 14108
I=1
Gebelik izleme: Her kuruluş için sağlık ocağı nüfusu
ve kaba doğum hızı kullanılarak tahmini gebe sayısı hesaplanmıştır. Gebelere ilk 12 hafta içinde bir defa, 24,
28, 32, 36 ve 39. haftalarda birer defa olmak üzere toplam altı defa izleme yapılacağı ve her bir gebe izlemenin
15 dakika süreceği varsayılmıştır (2).
N1 (Gebe izleme sayısı) = 6
N2 (Doğum sonu izleme sayısı) = 3
N3 (Bebek izleme sayısı) = 9
N4 (1-3 yaş çocuk izleme sayısı) = 4
N5 (4-6 yaş çocuk izleme sayısı) = 3
N6 (15-49 yaş kadın izleme sayısı)
=2
T1= T2= T3= T6 = 15 dakika =
0,25 saat
T4= T5= 10 dakika = 0,17 saat
S = 1320 saat
M=PxIxNxT/S
M1 (Gebe izlemesi) = 713x1x6x0,25/1320 = 0,8
M2 (Doğum sonu izleme) = 713x1x3x0,25/1320 = 0,4
M3 (Bebek izleme) = 713x1x9x0,25/1320 = 1,2
Doğum sonu izleme: Doğum sonrası ikinci günde
başlayarak, altı hafta içinde toplam üç defa izleme yapılacağı ve her bir loğusa izlemesinin 15 dakika süreceği
varsayılmıştır (2).
M4 (1-3 yaş çocuk izleme) = 2210x1x4x0,17/1320 =
1,1
Bebek izlemi: İlk bir yıl içinde 2, 15, 41. günlerde,
2, 3, 4, 6, 9 ve 12. aylarda olmak üzere toplam dokuz
defa izleme yapılacağı ve her bir bebek izlemesinin 15
dakika süreceği varsayılmıştır (2).
M6 (Kadın sağlığı ve aile planlaması hizmetleri) =
14108x1x2x0,25/1320 = 5,3
M5 (4-6 yaş çocuk izleme) = 2371x1x3x0,17/1320 =
0,9
M = M 1+ M 2 + M 3 + M 4 + M 5 + M 6
M = 0,8+0,4+1,2+1,1+0,9+5,3
= 9,7 (≅10 ) ebe
Çocuk izlemi: İzleme sayıları farklı olduğu için 1-3
ve 4-6 yaş gruplarına yönelik iki ayrı hesaplama yapılmıştır. 1-3 yaş ve 4-6 yaş nüfusları Keçiören Sağlık Grup
Başkanlığı 2005 Yılı Faaliyet Raporu’ndaki verilerden
hesaplanmıştır (3).
Örnek hesaplamaya göre, bu birinci basamak sağlık
kuruluşunda Sağlık Hizmetlerinin Yürütülmesi Hakkında
Yönerge’de belirtilen temel görevlerin, kuruluşta olmak
kaydıyla, yerine getirilebilmesi için 10 ebeye gereksinim
vardır.
•1-3 yaş çocuk izlemesi: Altı aylık aralarla toplam
dört defa yapılacağı ve her bir çocuk izlemenin
10 dakika süreceği varsayılmıştır(2).
Yapılan hesaplama sonucu Keçiören Sağlık Grup
Başkanlığı’nın gereksinimi olan ebe sayısı 160 olarak bulunmuştur. Bunun sağlık kuruluşlarına göre dağılımı Tablo 1’de verilmiştir. Keçiören Sağlık Grup Başkanlığı’na
bağlı sağlık kuruluşlarında halen çalışmakta olan ebe sayısı 114 olup ebe kadrosu 160’dır (3) .
• 4-6 yaş çocuk izlemi: Birer yıllık aralarla toplam
üç izleme yapılacağı ve her bir çocuk izlemenin
10 dakika süreceği varsayılmıştır (2).
Kadın sağlığı ve aile planlaması hizmetleri: Sağlık
ocağı ve AÇSAP bölgesindeki 15-49 yaş grubundaki kadınlara yılda iki defa izleme yapılması öngörülmektedir
(2). 15-49 yaş kadın nüfusu Keçiören Sağlık Grup Baş43
TOPLUM HEKİMLİĞİ BÜLTENİ • Cilt 25, Sayı 3, Eylül 2006
Çamur ve Öztek
Tablo 1: Keçiören Sağlık Grup Başkanlığı’na Bağlı Sağlık Ocağı ve AÇSAP Merkezlerinin Gereksinimi Olan Ebe Sayıları.
KURULUŞ
M1
M2
M3
M4
M5
M6 Toplam
1
19 Mayıs S.O.
0,7
0,4
1,1
0,7
0,6
5,0
2
Atapark S.O.
0,2
0,1
0,3
0,4
0,2
1,4
3
3
Ayvalı Zeki Polat S.O.
0,8
0,4
1,2
1,1
0,9
5,3
10
4
Bademlik S.O.
0,4
0,2
0,7
0,9
0,6
3,0
6
5
Bağlum S.O.
0,1
0,1
0,2
0,3
0,2
0,9
2
6
Barış Sitesi S.O.
0,2
0,2
0,3
0,2
0,2
1,5
3
7
Emrah S.O
0,5
0,2
0,6
0,4
0,4
3,0
5
8
Göçmenkonutları S.O.
0,1
0,1
0,2
0,2
0,1
0,9
2
9
Gümüşdere S.O.
0,02 0,01 0,04 0,03 0,02
0,2
1
17
9
10 İsmet Ayturan S.O.
1,5
0,8
2,4
0,8
0,8 10,5
11 Kafkas S.O.
0,2
0,1
0,2
0,1
0,1
0,9
2
12 Kalaba S.O.
0,4
0,2
0,5
0,4
0,3
2,2
4
13 Kamil Ocak S.O.
0,3
0,2
0,4
0,3
0,3
2,2
4
14 Karargahtepe S.O.
0,3
0,2
0,4
0,3
0,3
1,7
3
0,4
0,2
0,6
0,8
0,6
2,1
5
0,05 0,03 0,09 0,07 0,06
0,4
1
15 Kuşçağız S.O.
16 Ovacık S.O.
17 Pursaklar S.O.
0,9
0,5
1,4
1,3
1,2
6,3
12
18 Sancaktepe S.O.
0,3
0,2
0,5
0,4
0,4
2,4
4
19 Saray S.O.
0,1 0,05
0,2
0,3
0,2
0,8
2
20 Subayevleri S.O.
0,3
0,2
0,5
0,3
0,3
2,1
4
21 ŞAAÇ Esertepe S.O.*
0,1 0,05
0,1
0,3
0,2
1,2
2
22 ŞTO Yasin Süer S.O.**
0,3
0,1
0,3
0,4
0,3
1,5
3
23 Şehitkubilay S.O.
0,7
0,4
1,2
1,3
0,9
4,9
9
24 Şenlik S.O.
0,3
0,2
0,5
0,4
0,3
2,1
4
25 Şevkat S.O.
0,5
0,2
0,7
0,7
0,6
3,1
6
26 Ufuktepe S.O.
0,2
0,1
0,3
1,1
0,6
2,3
5
27 Uyanış S.O.
0,9
0,1
0,3
0,3
0,2
1,4
3
28 Yeşiltepe S.O.
0,2 0,05
0,2
0,2
0,1
0,9
2
29 8 No’lu AÇSAP
0,7
0,4
1,0
0,9
0,7
4,5
8
30 9 No’lu AÇSAP
0,5
0,3
0,8
0,7
0,5
3,9
7
31 15 No’lu AÇSAP
1,2
0,6
1,8
1,2
1,2
7,8
14
Toplam
düşüklüğe ve bunlara bağlı birinci basamağın güç kaybetmesine neden olacaktır. Sağlık hizmetlerinin istenilen
biçimde yürütülebilmesi için gereken sayıda personelin,
gereken yerde görev yapması sağlanmalıdır. Bunu sağlayabilmek için ise, her ilçe ve il düzeyinde insangücü
hesaplaması yapılmalıdır.
® KAYNAKLAR
1. Hornby P, Ray DK, Shipp PJ, Hall TL, Guidelines for Health
Manpower Planning, WHO, Geneva, 1980.
2. Sağlık Hizmetlerinin Yürütülmesi Hakkında Yönerge, Sağlık Bakanlığı, Ankara, 2001.
3. Keçiören Eğitim ve Araştırma Sağlık Grup Başkanlığı 2005
Yılı Faaliyet Raporu, Ankara, Ocak 2006.
4. Ankara İl Sağlık Müdürlüğü Verileri, Ankara, 2006.
160
* Şehit Astsubay Ali Çoban S.O.
** Şehit Topçu Onbaşı Yasin Süer S.O.
Bu örnekte hesaplama sonrası ulaşılan ebe sayısı var
olan ebe kadro sayısına eşit bulunmuştur. Bu durum sevindirici olmakla birlikte öngörülen kadroların yaklaşık
%29’unun boş olması önemli bir sorundur. Ancak bu
yazıda ebeler için öngörülen bazı görevler aynı zamanda hemşirelerin görevleri arasında da yer almaktadır. Bu
nedenle personel açığının bir kısmının var olan hemşireler tarafından kapatıldığı da düşünülebilir. O nedenle insan gücü planlaması yapılırken, sağlık hizmetleri gibi bir
ekip tarafından yürütülen hizmetlerde, ortak yürütülen
işlerin göz önüne alınması gerekmektedir. Böylece daha
gerçekçi bir hesaplama yapılmış olacaktır.
Türkiye’de sağlık hizmetleri halen 224 Sayılı Sağlık
Hizmetlerinin Sosyalleştirilmesi Hakkındaki Kanun’a uygun biçimde yürütülmektedir. Yasada belirlenen temel
ilkeler göz önüne alındığında birinci basamakta koruyucu sağlık hizmetlerine ağırlık verilmesi gerektiği açıktır.
İnsan gücü azlığı hizmette eksikliğe, hizmet kalitesinde
44
TOPLUM HEKİMLİĞİ BÜLTENİ • Cilt 25, Sayı 3, Eylül 2006
Duyurular
® The International Conference on the Environ-
® The 19th IUHPE World Conference on Health
ment: Survival and Sustainability, ESS2007
19 - 24 Şubat 2007, The Near East University.
Nicosia Kıbrıs
http://www.neuconference.org
Promotion and Health Education
Health Promotion Comes of Age: Research, Policy
& Practice For The 21st Century
10-15 Haziran, 2007 Vancouver, BC Kanada
http://www.iuhpeconference.org/en/conference/
about.htm
® Ulusal Mikro Besin Ögesi Yetersizliklerinin
Önemi ve Kontrolü Sempozyumu:
15 Nisan 2007, Sağlık Bakanlığı AÇSAP Gn Md,
İstanbul
® VI European Congress of the IAG: In the Framework of the United Nations Research Agenda
on Ageing for the 21st Century (International Association Of Gerontology And Geriatrics)
5-8 Temmuz 2007, St Petersburg, Rusya
http://www.onlinereg.ru/gerontology
® V. Uluslararası Üreme Sağlığı ve Aile Planlaması Kongresi
19-22 Nisan 2007, Ankara
www.ureme2007.org
® Public Health Congress
16-18 Temmuz 2007, Washington, DC. ABD
http://www.worldcongress.com/events/nw701/
?confcode=nw701
® XVII. Ulusal Kanser Kongresi
19-23 Nisan 2007, Antalya
www.ukk2007.org
® 2. Sağlıkta Yaşam Kalitesi Kongresi
® WPA Dünya Psikiyatri Kongresi
12-16 Temmuz 2006, İstanbul
www.wpa2006istanbul.org
5-7 Mayıs 2007 İzmir
www.saykad.org
® 5. Temel Sağlık Hizmetleri Sempozyumu
10-11 Mayıs 2007, Celal Bayar Üniv. Manisa İl
Sağlık Müdürlüğü
http://www.manisatabip.org.tr
® Setting An Ethical Agenda For Health Promo-
® 15th World Congress on Disaster and Emer-
® 15th European Conference on Public Health:
gency Medicine
13-16 May 2007. Amsterdam, The Netherlands
The Future of Public Health in the Unified Europe
11-13 Ekim, Helsinki, Finland
http://www.eupha.org/html/menu3_2.html
tion
19-20 Eylül 2007, Ghent, Belçika
http://www.healthpromotionethics.eu
® 43. Türk Pediatri Kongresi
16-20 Mayıs 2007, Bodrum
www.pediatri.kongre2007.org
® 4th European Conference Tobacco or Health
2007.
11-13 Ekim 2007, Basel, Switzerland
www.ectoh07.org
® 9. Ulusal Ağrı Kongresi
16-19 Mayıs, İstanbul
http://www.uak2007.org
® XI. Ulusal Halk Sağlığı Kongresi
23-26 Ekim 2007
Pamukkale Üniversitesi Tıp Fakültesi Halk Sağlığı
AD ve HASUDER, Denizli
® 5. İstatistik Kongresi
20-24 Mayıs 2007, Antalya
http://www.istkon.org/
® 43. Ulusal Psikiyatri Kongresi
® 34th International Conference on Global He-
23-27 Ekim 2007, İstanbul
www.psikiyatriistanbul2007.org
alth: Partnerships Working Together for Global
Health
29 Mayıs 2007-1 Haziran 2007, Washington, DC,
ABD
http://www.globalhealth.org/conference/
® Ectoh 02007 APHA Annual Meeting: Politics,
Policy and Public Health
3-7 Kasım, 2007, Washington, DC ABD
http://www.apha.org/meetings
45
TOPLUM HEKİMLİĞİ BÜLTENİ • Cilt 25, Sayı 3, Eylül 2006
Çamur ve Öztek
TOPLUM
HEKİMLİĞİ
BÜLTENİ
Bulletin of Community Medicine
2006’da Yayınlanmış
Makaleler Listesi
1. Ocak-Nisan/2006
• Edirne Genelevi’nde Çalışan Kadınların
Cinsel Yolla Bulaşan Enfeksiyonlar
Konusunda Bilgi, Tutum ve Davranışları
• Kitle İletişim Araçları ve Sağlık
Ç Güler
B Tokuç, H Gül, M Eskiocak, G Ekuklu
• Güvenli Okul Taşımacılığına İlişkin Pilot Bir
Çalışma: Öğrenci, Veli Görüşleri
S Kuğuoğlu, A Ergün, F Eti Aslan
• E rzurum İl Merkezi’ndeki Erişkinlerin İlaç Kullanım
Davranışları ve İlişkili Faktörler
S Vançelik, O Çalıkoğlu, A Güraksın, E Beyhun
• Altındağ Halk Eğitim Merkezi’nde Kadın
Kursiyerlerin “Kadın Sağlığı” Konusunda Bilgi
Düzeyini Belirlemek İçin Ölçme Aracı Geliştirme
Çalışması
S Turan, Ş Bahar Özvarış
3. Eylül-Aralık/2006
• Değişen Sağlık Örüntülerinde Halk Sağlığı
Çalışanlarının Rolü: Kronik Hastalıklar ve Yaşlılık
Sorunları
N Bilir
• Sivas’ın Bir Köyünde Brusella Seroprevalansı
A Alim, L Özdemir, S Arslan, N Nur, H Sümer
• Eğitim Araştırma ve Sağlık Bölgeleri (1964-2005)
B Kılıç, G Aksakoğlu
• Manisa’da Çıraklık Eğitim Merkezinde Eğitim Gören
Gençlerin Yaşam Kalitesini Etkileyen Faktörler
P Erbay Dündar, B Bilge, H Baydur, T Pala, E Eser, A Ergör, A Oral, M Şerifhan
• Kocaeli Üniversitesi Tıp Fakültesi Eğitim Sağlık
Ocakları Bölgelerinde Yaşayanlarda Sağlık
Hizmetlerine Başvurular Etkileyen Etmenler
Ç Çağlayan, O Hamzaoğlu, E Sevin, S Sondaş
• Elazığ Yenimahalle Eğitim Araştırma Sağlık Ocağı
Bölgesinde Bulunan İlköğretim Okullarında
Öğrenim Gören Birinci Sınıf Öğrencilerinde Yapılan
Sağlık Taraması Sonuçlarının Değerlendirilmesi
Y Açık, SE Deveci, G Turacı Çelik, O Karaaslan
• İstanbul Bayrampaşa’da Ücretsiz Ağız-Diş Sağlığı
Taraması Kapsamında Bir Diş Kliniğine Başvuran
Bireylerin Tedaviye Karar Vermelerini Etkileyen
Faktörler
N Namal, S Vehid, G Can, S Köksal
2. Mayıs-Ağustos/2006
• İzmir’de Bir Gecekondu Bölgesinde Evde Yaralanma
İnsidansı
B Kılıç, Y Demiral, Ç Özdemir, S Özdemir, F Djemalaj, O İlim, R İlişer, M Akgün, B Şentürk, F Şahin
• Sağlıkta Dönüşüm ve Aile Hekimliği
Z Öztek
• İnönü Üniversitesi Turgut Özal Tıp Merkezi’nde
Araştırma Görevlisi Olarak Çalışan Hekimlerin
Mesleki Memnuniyet Düzeyi
• Birinci Basamak Sağlık Kuruluşuna Başvuranların
Sağlık Hizmeti Kullanma Özellikleri ve Bazı
Sosyoekonomik Belirteçlerle Değişimi: Sağlık
Reformu Öncesi Son Saptamalar
M N İlhan, H Tüzün, S Aycan, F N Aksakal, S
Özkan
L Karaoğlu, T Şahin, M Eğri, E Pehlivan, M F Genç, G Güneş
• Annedeki Koruyucu Uygulamaların Çocuk
Çürüklerindeki Etkisi:
5 Yıllık Saha Çalışması Sonuçları
Ç T Dülgergil, S Arıkan, B Güçiz Doğan
• Ebe Gereksinimi Hesap Yöntemi: Keçiören Örneği
D Çamur, Z Öztek
• .......................Karadeniz Teknik Üniversitesi Tıp
Fakültesi Sigara Bırakma Polikliniği’nin Üç Yıllık
Başvuru Sonuçlarının Değerlendirilmesi
G Çan, F Öztuna, M Topbaş, T Özlü
46