Slayt 1 - Abdullah Demir

Emme Sistemi
Atmosferik içten yanmalı motorlarda silindirlere hava, alçak ve yüksek basınç
alanlarının farkından yararlanılarak alınır.
Emme zamanında piston, A.Ö.N.’ya doğru hareket ederken silindir içerisinde
hacim büyümesinden dolayı alçak basınç alanı oluşur. Emme portu, emme
supabı, emme manifoldu ve diğer giriş parçaları aracılığıyla atmosfere açıktır.
Otomobilin bulunduğu yerin atmosfer basıncına göre, doldurma verimi değişir.
Hava, atmosfer basıncı tarafından silindir içinde oluşan hava boşluğuna
(Atmosfer altı basınca ) itilir. Bu emme supabı kapanıncaya kadar devam eder.
Emiş sistemlerini bu gün için üç ana grupta inceleyebiliriz:
• Direkt emiş sistemleri
• Değişken yollu emiş sistemleri
• Aşırı doldurmalı emiş sistemleri
Direkt emiş sistemleri: Hava, motorun tüm çalışma şartlarında sabit bir yolu
geçerek silindirlere girer.
Manifold yapısı (Boyu, çapı ve diğer fiziksel yapı), motorun kullanacağı
otomobilin, kullanım hedefi seçilerek tasarlanır. Bu tasarımda, yasal emisyon
standartları da göz önüne alınır.
Emme Sistemi – Hava Filtresi
Hava filtresi
Gaz kelebek gövdesi
Emme manifoldu
Hava filtresi elemanı periyodik olarak temizlenmeli veya
değiştirilmelidir.
Hava filtre elemanı
Hava filtre kabı
Emme Sistemi / Hava Filtresi / Hava Filtresi Türleri
Hava filtre elemanı
Kağıt elemanlı tip
Otomobillerde sıkça
kullanılır.
Kumaş tip
Yıkanabilir tiptir.
Yağ banyolu tip
Hava filtresi tipleri
1. Ön hava filtresi: Ön hava filtresi
merkezkaç kuvvetle tozları havadan
ayırır.
3
Emme Sistemi / Hava Filtresi / Hava Filtresi Türleri
Siklon tip hava filtresi: Kanatçıklar
hava
sirkülasyonuyla
büyük
toz
parçalarını ayırır.
Yağ banyolu hava filtresi
4
Gaz Kelebeği Gövdesi
Gaz Pedalı
Gaz teli
Gaz kelebeği
ISCV (Rölanti Kontrol Valfi)
Elektronik gaz kelebeği kontrol sistemi
Gaz pedalıyla gaz kelebeği arasında gaz teli
yoktur. Gaz kelebeği ECU kumandalıdır.
Gaz Kelebeği kontrol motoru
Gaz kelebeği
Gaz pedalı konum sensörü
Gaz kelebeği konum sensörü
Emme Sistemi / Emiş Kontrolü
Motora giren hava miktarını kontrol ederek rölanti devrini ayarlar.
ISCV
Gaz kelebek gövdesi
Gaz kelebeği
By-pass
Değişken Emme Sistemi
Değişken emme sistemleri orijinal İngilizceleriyle; variable intake
system, multi path intake system ya da multi mode intake system olarak
isimlendirmelere sahiptir. Bu yöntemle düşük devir torkunun arttırılması
ve yüksek devirlerde basınçtan kaynaklanan rezonansların ortadan
kaldırılması sağlanmaktadır. Audi firmasının uyguladığı değişken emme
sistemini örnek bir uygulama olarak incelecek olursak; 2.8 V6 ve 4.2 V8
motorlarda emme yolunun uzunluğu, manyetik bir supap tarafından
kontrol edilen vakum ile harekete geçirilen delikli bir tambur aracılığıyla
değiştirilmektedir. Düşük devirlerde tamburun pozisyonu 804 mm ile
uzun bir emme yolu meydana getirerek, yeterli çekiş gücü için yüksek tork
sağlanmaktadır. 4000 devrin üzerinde yüksek güç çıkışı için hava 476
mm’lik daha kısa bir yoldan içeriye alınmaktadır. Bu şekilde esneklik
kazanan motorla düşük devirlerde aracı daha verimli kullanmak mümkün
olmaktadır.
Düşük devir torkunun arttırılması ve yüksek devirlerde basınçtan
kaynaklanan rezonansların ortadan kaldırılmasını sağlanmaktadır.
Ayrıca değişken emme yolu uzunluğu, motor devrine bağlı olarak
silindirlerin hacminin en yüksek seviyede doldurulmasının etkili bir
yoludur. Bu durumda hacimsel verim artışı oluşturur.
Emme Sistemi / Emiş Kontrolü
Değişken emme manifoldu hacmi:
Kontrol valfi bir ECU tarafından
kumanda edilerek emme manifoldunun
boyu değiştirilir. Böylece değişik motor
devirlerine göre en etkili emiş gücü
sağlanır.
Emme Manifoldu
Valf açık
Valf Kapalı
Kontrol Valfi
Emme Odası
Emme Sistemi / Turbo
Turboşarj
Süperşarj
Türbin
Kompresör
Turboşarj: Egzoz gazından aldığı hareketle çalışan bu sistem silindirlere
hava basar. Egzoz gazları türbini çevirir türbin de kompresöre hareket verir.
Süperşarj: Eğer kompresör direkt krank milinden hareket alarak çalışıyorsa
bu sisteme süperşarj denir.
Emme Sistemi / Turbo
Motora Hava
Girişi
Motordan Çıkış
Hava
Girişi
Kompresör
Yuvası
Susturucuya
Gidiş
Türbin
Emme Sistemi / Turbo
Emme Sistemi / Turbo
Emme Sistemi / Ayarlanabilir Turbo
16
Emme Sistemi / Ayarlanabilir Turbo
Vakum ünitesi
Destek bileziği
Yönlendirici
kanatçıklar
Ayar bileziği
Yönlendirici
pimi
Mil
Kontrol çubuğu
Kontrol çubuğu
yönlendirici pimi
Emme Sistemi / Ayarlanabilir Turbo
Düz yönlendirici kanatçık ayarı
Dik yönlendirici kanatçık ayarı =
= Emiş ağzında dar egzoz gazı
Emiş ağzında geniş egzoz
akışı
akışı
gazı
Ayar
bileziği
dönme yönü
Emme Sistemi / Turbo ve Arasoğutucu
1.
2.
3.
4.
Türbin
Kompresör
Mil
Intercooler
(Arasoğutucu)
Tork ve güç artırımı sağlamak için turbo şarjlı sistemler kullanılır. Çıkan
egzoz gazın enerjisinden yararlanarak motora daha fazla hava verilmesini
sağlar, buna bağlı olarak daha fazla yakıt verilir. Sonuç olarak litre başına
güç çıkışının artmasını mümkün kılar.
Emme Sistemi / Turbo ve Arasoğutucu
1. Turbo şarjlı
2. Normal/Doğal emişli
3. Dolumu artmamış silindir
Motor devri
Motor Sistemleri / Yağlama Sistemi
Motoru yağlar: Bir biri üzerinde hareket eden, oynayan parçalar sürtünme
neticesinde ısınır ve aşınır, hatta birbirine kaynar. İşte motor yağı parçalar arasında
meydana getirdiği ince yağ filmi ile sürtünmeyi önler ve parçalar arasında yastıklık
vazifesi görür.
Kompresyona yardım eder: Silindir, piston ve segmanlar arasında bir çalışma
boşluğu vardır. Eğer bu boşluklar yağ vasıtasıyla doldurulmazsa, sıkıştırma anında
piston ÜÖN’ya doğru hareket ederken silindir içerisindeki yakıt-hava karışımı piston
ve segmanların arasından geçerek kartere kaçar. İşte motor yağı bu boşlukları
doldurarak kompresyonu muhafaza eder. Böylece motorun gücünü arttırır.
Motoru soğutur: Motorların dış parçaları su veya hava ile soğutulur. Su soğutmalı
motorlarda su kanalları, hava ile soğutmalı motorlarda ise hava kanatları/kanatcıkları
vardır. Fakat motorun iç parçalarından piston, piston kolu, piston pimi, krank gibi
parçaların soğutulmasının büyük bir kısmı motor yağı vasıtasıyla sağlanır.
Yağ pompası, yağ kanalları vasıtasıyla basınçlı yağı sisteme gönderir ve ısınan
parçaların hararetini üzerine alan yağ, dönüş kanalından kartere dönerek sıcaklığını
havaya verir. Zaten motor karterlerinin ince sacdan, hava kanallı olarak yapılmasının
sebebi de hararetini havaya çabuk intikal ettirmesi içindir.
Motoru temizler: Motor yağı, deterjan ve dispersan katıkları sayesinde motor içinde
meydana gelen, hariçten gelen pislikleri temizlemek suretiyle motorun ömrünü uzatır.
Zaten temizleme özelliğine sahip olan bir motor yağının değiştirme zamanında
oldukça siyah olmasının sebebi de budur.
Motor Sistemleri / Yağlama Sistemi
Yağ, karterden bir yağ pompası aracılığıyla
emilir ve harici yağ filtresi/soğutucu
modülü üzerinden merkezi yağ pasajına
aktarılır. Ana krank mili yatakları merkezi
yağ pasajlarından basınçlı yağ ile beslenir.
Merkezi yağ kanalı bir basınç yükseltici
aracılığıyla basınçlı yağ ile beslenir. Yağ
merkezi yağ kanalından piston soğutma
işlevi için püskürtme jetlerine akar.
Buradan da tek yönlü valfler aracılığıyla
silindir kapaklarına aktarılır. Yağ ara mile
motor zamanlama dişlilerine ve zincir
gergilerine de gider. Silindir kapaklarında
yağ kanallar aracılığıyla kam mili
ayarlayıcısına ve kam mili yataklarına
akar. Geri dönüş hatları yağı kartere
yönlendirir.
Motor Sistemleri / Yağlama Sistemi
Eksantrik mili zamanlama
yağ kontrol valfi
Ana yağ
galerisi
Yağ dönüş
galerisi
Yağ basınç
anahtarı
Yağ flitresi
Yağ süzgeci
Yağ pompası
Motor Sistemleri / Yağlama Sistemi - Parçaları
Yağ Pompası - Trokoid Pompa
Farklı eksenlerde hareket alan ve
hareket veren rotorlardan oluşur.
Hareket veren rotor krank miline
bağlıdır. Tahliye valfi sistemde aşırı yağ
basıncı oluşumunu önler.
Hareket veren rotor
Hareket alan rotor
Tahliye valfi
Dişli Pompa
Hareket veren dişli
Hareket alan dişli
Hilal
Motor Sistemleri / Yağlama Sistemi - Parçaları
Yağ Filtresi
Motor stop ettiğinde filtre içinde yağ
kalmasını sağlayan bir çekvalf vardır.
Filtre tıkandığında motorun yağsız
kalmasını önleyen bir de by-pass valfi
vardır.
Filtre
periyodik
olarak
değiştirilmelidir.
Çekvalf
Eleman
Gövde
By-pass valfi
Yağ Lambası
Yağ basıncı düştüğünde sürücüyü
uyaran lambadır. Lambayı çalıştırmak
için ana yağ galerisinde bir yağ müşiri
vardır.
Yağ müşiri
Gösterge paneli
Yağ lambası
Motor Sistemleri / Yağlama Sistemi / Yağ soğutucusu
Su By-pass
hortumu
Yağ soğutucusu
Yağ flitresi
Motor soğutma suyu
Yağ soğutucusu
Yağ flitresi
Yağ pompasından
Ana yağ galerisine
Tahliye valfi
Örnek: Yağlama Sistemi
27
Motor Sistemleri / Soğutma Sistemi - Parçalar
Ana Hatları
Bu sistem motorun sıcaklığını 80-90°C
Civarında tutmaya çalışır.
Radyatör
Rezervuar Kabı
Radyatör Kapağı
Su pompası
Termostat
Motor Sistemleri / Soğutma Sistemi - Parçalar
Radyatöre
Kalorifer radyatöründen
Kalorifer radyatörüne
Gaz kelebek gövdesine
Radyatörden
By-pass kanalı
Silindir kapağı
Su pompası
Heater core
Termostat
Silindir bloğu
Radyatör
Gaz kelebek gövdesi
Motor Sistemleri / Soğutma Sistemi - Parçalar
Radyatör Kapağı
Basınç valfi su sıcaklığı arttığında açılarak
suyun bir kısmını rezervuar kabına gönderir.
Vakum valfi su soğumaya başladığında
açılarak suyun rezervuar kabından radyatöre
dönüşünü sağlar.
Sıcaklık ve basınç artmış
Sıcaklık ve basınç düşmüş
Basınç Valfi
Vakum Valfi
Motor Sistemleri / Soğutma Sistemi - Parçalar
Hidrolik Kavramalı Soğutma Fanı
Kayıştan hareket alan fan ve içinde silikon
yağ bulunan hidrolik kavrama sıcaklığa bağlı
olarak hızlı veya yavaş döner.
Elektronik kontrollü hidrolik kavramalı
soğutma fanı
Fan hidrolik motor tarafından döndürülür.
ECU hidrolik motora giden yağ miktarını
böylece fanın dönüş hızını ayarlar.
Soğutma fanı
Hidrolik kaplin
Kasnak
Su Pompası
Hidrolik motor
Su sıcaklık müşiri
Hidrolik pompa
Soğutma Fanı
Elektrikli Soğutma Fanı
Kontak anahtarı
Röle
Soğutma fanı
Su sıcaklık anahtarı
Motor Sistemleri / Soğutma Sistemi - Parçalar
Rezervuar Kabı
Motor ısındığında rezervuar
kabındaki su seviyesi artar,
soğuduğunda seviye düşer.
Rezervuar kabı
Rezervuar kabı hortumu
Radyatör
Motor Sistemleri / Soğutma Sistemi - Parçalar
Termostat
Motorun çabuk ısınmasını ve belirli bir
Sıcaklıkta çalışmasını sağlar. İki tip
termostat vardır.
Bypass valfli termostat
Bypass valfsiz termostat
Valf
Silindir
Bypass valfi
Vaks
Jikle valfi
Su Pompası
Tahrik kayışından aldığı hareketle çalışır.
Su pompası
Motor Sistemleri / Soğutma Sistemi - Türleri
Tamamen kapalı soğutma sistemi: Radyatör kapağı rezervuar
Kabı üzerindedir. Sistemde su eksiltme ve havayla temastan
Kaynaklanan suyun bozulması önlenmiştir.
Radyatör Rezervuar deposu
Su girişi
Radyatör
Radyatör kapağı
Motor Sistemleri / Soğutma Sistemi - Türleri
Termostat
Bypass
Radyatör
Su pompası
Bypass valfli termostatın çalışması suyun sıcaklığı arttığında termostat açılır,
bypass valfi kapanır. Böylece suyun tamamı radyatöre gönderilip soğutulabilir.
Bypass valfli tipin avantajları
1. Isınma esnasında motor içinde ısı dağılımını dengeli tutar.
2. Motor sıcaklığı arttığında bypass kanalını tamamen kapattığı için soğutmayı kolaylaştırır.
3. Sıcaklık ayarını hassas yapar.
Motor Sistemleri / Soğutma Sistemi - Türleri
Soğutma fanı
Su sıcaklık anahtarı
Fan motoru
EKLER
Benzinli Motor Sistemleri / Egzoz Sistemi
Egzoz manifoldu
TWC (Üç yollu katalitik konvertör)
Egzoz borusu
Susturucu
Bu sistem aşağıdaki faydaları sağlar.
• Egzoz gazlarının çıkma performansını iyileştirerek motorun verimini artırır.
• Gazların içerisindeki zararlı gazları azaltır.
• Gazların sesini azaltır.
Benzinli Motor Sistemleri / Egzoz Sistemi - Parçaları
Katalitik Konvertör
Egzoz gazlarındaki CO (Karbon monoksit),
HC (hidrokarbon) ve NOx (Nitrojen oksit) gibi
zararlı gazları azaltır. İki tip katalitik konvertör
vardır. OC (Oksidasyon Katalizörü) CO ve HC
gazlarını temizler platinyum ve palladyumla
katalizasyon yapar.
TWC (üç yollu katalitik konvertör) CO, HC ve
NOx gazlarını temizler. Platinyum ve radyum
ile katalizasyon yapar.
Monolitik tip katalitik konvertör
Dış kabuk
Tel ağı
Monolitik katalizör
Susturucu: Egzoz gazlarının sıcaklığını ve basıncını (sesini) düşürür.