F.Kök - Alfa

KPSS KONU TEKRARI
15.05.2016
OSMAN IŞIK
TÜRKÇE
SÖZCÜKTE YAPI
KÖK : Kelimenin en anlamlı küçük parçasıdır.
Ölç – ü
F.kök – Y.e
Dert – leş
İ.Kök – Y.e
Sıva – dı
Kökteş Ortak Kök
GÖVDE : Kelimenin yapım eki almış halidir.
Çevir – e
F.Kök – Y.e
Gövdeden türemiş En az iki tane yapım eki olmalı
Çevir – e – ci
Y.e – Y.e
İki tane yapım eki varsa
gövdeden türemiş
Çekim Ekleri : Eklendiği sözcüğün anlamını ve
türünü değiştirmeyen eklerdir.
Not : Çekim ekleri yapım eklerinden sonra gelir
1. İsim Çekim Ekleri
•
İsmin hal ekleri ( i-e-de-den)
•
İyelik ekleri (Aşk – ım )
•
Tamlama ekleri ( Kazma –ın sap – ı)
•
Çokluk ekleri ( lar )
2. Fiil Çekim Ekleri
•
Kipler
a) Haber Kipleri (di-miş-yor-makta-acak-ar)
b) Dilek (Tasarı) Kipleri (meli-a-se)
•
Şahıs Ekleri ( çalış-tı-m)
www.alfa.com.tr
Yapım Ekleri : Eklendiği sözcüğün anlamını ve
türünü değiştiren eklerdir.
1. İsimden İsim Yapan Yapım Ekleri
cı
Yaban – cı
İ.Kök
İ.İ.Y.E
ca
Güzel – ce
İ.Kök
İ.İ.Y.E
cak
(I)sı - cak
(I) Ünlü düşmesi
İ.Kök İ.İ.Y.E
lı
Sancı – lı
İ.Kök İ.İ.Y.E
lık
Kitap - lık
İ.Kök İ.İ.Y.E
sız
Ev - siz
İ.Kök İ.İ.Y.E
daş
Vatan – daş
İ.Kök İ.İ.Y.E
cil
Ben - cil
İ.Kök İ.İ.Y.E
TÜRKÇE
SÖZCÜKTE YAPI
2. İsimden Fiil Yapan Yapım Ekleri
-a
Oyun – a
İ.Kök
u Ünlü düşmesi
İ.F.Y.E
i
ar
Beniz - e
İ.Kök İ.F.Y.E
i Ünlü düşmesi
Sarı - ar
İ.Kök İ.F.Y.E
r
imse
I
Kara - r
İ.Kök İ.F.Y.E
Az - ımsa
İ.Kök İ.F.Y.E
Alçak - l
İ.Kök İ.F.Y.E
3. Fiilden İsim Yapan Yapım Ekleri
-ı
-n
-t
(ı)l
Sev - (i) - n
Ağla – t
F.F.Y.E
F.Kök F.F.Y.E
F.Kök
- dır
-ş
Dol– dur
Gör
F.Kök
F.Kök
–
Sar
F.Kök
-r
İç -
(i) -
F.Kök
r
F.F.Y.E
F.F.Y.E
www.alfa.com.tr
F.F.Y.E
–
üş
F.F.Y.E
TÜRKÇE
-ı Ünlü düşmesi
k Ünlü düşmesi
SÖZCÜKTE YAPI
4. Fiilden İsim Yapan Yapım Ekleri
- gı
- ak
Kavuş – ak
F.Kök
u Ünlü düşmesi
F.Kök
F.Kök
F.i.Y.E
-ı
Çat
Say
- ım
–
ı
Bak
F.i.Y.E
F.Kök
- gın
–
gı
Bay
F.i.Y.E
F.Kök
- ın
– ım
Ak
F.i.Y.E
F.Kök
- gan
–
gın
Üret – gen – (ken)
F.Kök
F.i.Y.E
F.i.Y.E
- ık
– ın
F.i.Y.E
Isır
F.Kök
–
ık
F.i.Y.E
Not :Fiilimsi eklerinin tamamı fiilden isim yapan yapım eklerine örnektir
Zarf Fiil (Bağ Fiil) :
Sıfat Fiil (Ortaç) : - an – ası – mez – ar – dik - ecek - miş
-ken – alı – esiye
-ince – ip – arak – dıkça
İsim Fiil : - ma – y – ış –mak
-e – meden – dığında
Soru tipleri
-casına – maksızın
Yüklem kökü tür bakımından
r ……mez a ……a
Sözcük yapı bakımından
www.alfa.com.tr
İsim / Fiil
Basit /Türemiş/Birleşik
TÜRKÇE
FİİLDE YAPI
1. Basit Yapılı Fiil Fiiler
Çöz – ü – yor – um
Yapım eki almamış fiillerdir.
(F.Kök) (Kaynaştırma) (Kip eki) (Şahıs eki)
2. Türemiş Yapılı Fiiler
Ayır–ı–l–dı–m
(ı) Ünlü Düşmesi
Yapım eki almış fiillerdir.
(F.Kök) (Y.E) (Y.E) (Kip eki) (Şahıs Eki)
Baş – la – dı –nız
Yapım eki almış fiillerdir.
(İ.Kök) (Y.E) (Kip eki) (Şahıs Eki)
3. Birleşik Fiiller
Not : Her zaman birleşik yazılırlar
(Fiil) + (Fiil)
A ) Kurallı Birleşik fiiller
www.alfa.com.tr
TÜRKÇE
FİİLDE YAPI
a) Kurallı birleşik fiil ( - abil )
Not : Yeterlilik fiilinin olumsuzunda “-bil” düşer“- a “kalır.
Gelebilirsin
Çözebilmişsin
Fiil + Fiil
Fiil + Fiil
Çöz – e – me – miş – sin BİRLEŞİK
Çöz – me – miş – sin BASİT
Gel – e – mez – sin BİRLEŞİK
b) Tezlik fiili ( iver ) Hemen , Acil
Görüvermiş - Olumsuzu
Görmeyivermiş
Görüvermemiş
Gel – mez – sin BASİT
Temizleyiversin
Kaynaştırma Ünsüzü
Ör / Soruların tamamını hızlıca çözüvermiş. Hızlıca gereksiz sözcük
Ör / Ağır ağır çıkıvermiş merdivenlerden. Ağır ağır çelişen sözcük
c)Yaklaşma Fiili (eyaz)
Az kalsın neredeyse
d) Süreklilik Fiili ( “egel – edur – ekal”)
www.alfa.com.tr
Çocuk bisikletten neredeyse düşeyazmış
Süregel
Gidedur
Donakal
Bitişik yazılır
TÜRKÇE
Gereksiz
Sözcük
FİİLDE YAPI
B) Yardımcı Eylemle Kurulan Birleşik Fiiller
“et – al- kıl - buyur- bulunmak – eyle”
Terk et
Fark et
Arz et
Ayrı yazılır
Hapis – ol Hapsal
Akis – et Akset
Zan – et Zannet
Ünlü düşmesi ,ünsüz
türemesinde bitişik
yazılır.
Ör / Şadıman sınavı kazanamadığı için çok hasta oldu. Anlatım bozukluğu hastalandı.
Ör / Süleyman’ın pişirdiği yemek henüz olmadı. Pişmedi Yüklem
Mastarlı deyimlerin tamamı kalıplaşmış
birleşik fiilere örnek olur.
C) Anlamca Kaynamış ve Kalıplaşmış Birleşik Fiiler
Dert yanmak
Çene çalmak
Dirsek çürütmek
Aşermek
Vazgeçmek
Başvurmak
Varsaymak
Öngörmek
Ayrı yazılır
Bitişik Yazılırlar
www.alfa.com.tr
Defol
Malol
İlk kelime Anlamsız
oldukları için bitişik yazılırlar
TÜRKÇE
SES BİLGİSİ
1. Ünlü Düşmesi
İleri – le
-İlerle
Sızı – la
-Sızla
Kıvır – ıl
-Kıvrıl
Yumurta – la -Yumurtla
Akıl – ı
Gönül – ü
Fetih – i
-Aklı
-Gönlü
-Fethi
Ne asıl ---- nasıl
O öyle ---- öyle
Kahve altı- kahvaltı
Ne için -----niçin
Türeme
sırasında
düştü
Çekim eki
aldığında
düştü
Aşınma
sırasında
düştü
Ünlüler ve Ünsüzlerle İlgili Ses Olayları
3. Ünlü Daralması
5. Ünsüz Yumuşaması
Kelime geniş ünlü ie (a,e,o,ö) bitecek
Kelime (p,ç,t,k)ile bitecek
Kelime ünlü ile başlayan ek alacak
(p,ç,t,k) sesleri ((b,c,d,g,ğ) ye dönüşecek
Kelime – yor ekini alacak
ÖR /
Kebap – ı
Çiçek – i
Renk – i
Tokat – ı
Geniş ünlüler dar ünlüye
(ı,i,u,ü) dönecek
Ağla – yor-----ağlıyor
Bağla – yor----bağlıyor
De – diye
Ye – yiye
Ne – niye
Kural dışı
daralma var
4. Ünlü Değişmesi
Emir – et ---- emret
Kahır – ol – kahrol
Kayıt – ol - Kaydol
Birleşme
sırasında
düştü
Sen – e > Sana
Yalnız
Ya-p-a-yalnız
Bazı kelimelerde aykırılık görülebilir,
Bunlar yazım hatası değildir.
ÖR /
Yap – ıt
İç – i
Bak – ı – yor
Ot – u
Süt – ü
Saat -i
6.Ünsüz Sertleşmesi (Benzeşmesi)
•Kelime “Fıstıkçı şahap” ünsüzleriyle bitecek
•Kelime “c,d,g” eklerini alacak
•“c,d,g” sesleri “ç,t,k” seslerine dönüşecek
2. Ünlü Türemesi
Sağlam Sa-p-a-sağlam
Ben – e > Bana
Kebabı
Çiçeği
Rengi
Tokadı
Az - ı - cık
Bir - i - cik
Genç - e - cik
Dar - a - cık
1970’ te
ÖR /
Bit – gi
Bitki
1970’ de
Git – ti
Gitti
Herkes – ce Herkesçe
3-4-5-40-60-70 sayılarıyla biterse ve “de” ekini
alırsa “de” ekide “te” ye dönüşür
www.alfa.com.tr
TÜRKÇE
Doğru
Yanlış
SES BİLGİSİ
Ünlüler ve Ünsüzlerle İlgili Ses Olayları
7. Ünsüz Türemesi
Yardımcı eylemle
kurulan birleşik fiilerde görülür
His – et
Hisset
Af – et
Affet
Zan – et
Zannet
Not :Bazı tek heceli kelimelere iyelik eki
geldiğinde kelimenin son sesi ikizleşir.
Şık – ı – Şıkkı Sır – ı – Sırrı
Zan – ı – Zannı
Hat – ı – Hattı
Hak – ı – Hakkı
Red –i – Reddi
8. Ünsüz Düşmesi
9. Kaynaştırma “YaŞaSıN”
Genellikle “k” sesiyle biten
kelimelerde görülür.
Ör /
Minik – cik Minicik
Sıcak – cık Sıcacık
Ufak – cık Ufacık
İki ünlü arasında görülür.
ÖR/
Evi – n – i
İki – ş – er
•Çok nadirde olsa ünlü ünsüz arasına
Alçak – l
Alçal
da girer.
Yüksel - ı
Yüksel
ÖR/
Küçük – l
Küçül
Arası – n – da
Ufak – l
Ufal
Alt – teğmen Asteğmen
Üst – teğmen Üsteğmen
10. N – B Uyumu
YANLIŞ
DOĞRU
SÜNBÜL
SÜMBÜL
TENBEL
TEMBEL
ÇENBER
ÇEMBER
11. Ulama (Vasl)
İstanbul,Safranbolu,
binbaşı,onbaşı,
sonbahar ( HARİÇ )
www.alfa.com.tr
Kuşum
Bülent
Cemil
Fatih
Aydın
Ersoy
İpekçi
Ürek
TÜRKÇE
n Kaynaştırma
YAZIM KURALLARI
Narçiçeği
Kargaburnu
Aslanağzı
Güneydoğu
Kuzeybatı
Güneybatı
A) Bitişik yazılan birleşik kelimeler
Birleşik kelimelerden her ikisi ya da
ikincisi gerçek anlamının dışında
kullanılırsa bitişik yazılır.
Ara yönler bitişik yazılır.
Bayrampaşa
Kemalpaşa
Necatibey
Kişi adları unvanlarıyla beraber yer
ismi olarak kullanılırsa bitişik yazılırlar.
Ayakaltı
Akşamüzeri
Suçüstü
“alt,üst,üzeri” kelimeleri ikinci kelime
olursa ve soyut anlamda kullanırsa
bitişik yazılır.
Şıpsevdi
Dedikodu
Oldubitti
Çıtkırıldım
Birleşik kelimelerden her ikisi ya da
ikincisi bilinen geçmiş zaman (-di)
ekini alırsa bitişik yazılır.
Külyutmaz
Çokbilmiş
Hacıyatmaz
Biçerdöver
Birleşik kelimelerden her ikisi ya da
ikincisi sıfat fiil (an, ası, mez, ar, dik
ecek, miş)eklerini alırsa bitişik yazılır.
Alaşağı
Sıkboğaz
Ateşkes
Birleşik kelimelerden her ikisi ya da
ikincisi emir kipiyle çekimlenirse
bitişik yazılır. (Yapboz)
Elebaşı
Yılbaşı
Ustabaşı
“baş” kelimesi ikinci kelime olursa ve
yönetici ya da lider anlamında
kullanılırsa bitişik yazılır.
“baş” gövdeden ayrılmaz.
Eloğlu
Elkızı
İnsanoğlu
“oğul ve kız”kelimeleri ikinci kelime
olursa bitişik olarak yazılır
“zade ve efendi” kelimeleri ikinci
kelime olursa kelime bitişik yazılır.
Herhangi
Hiçbir
Birçok
Birkaç
Beligisiz zamir ve sıfatlar bitişik yazılır.
Orduevi
Bakımevi
Doğumevi
“ev” kelimesi ikinci kelime olursa
bitişik yazılır.
Başyapıt
Başkişi
Başyazar
Hanımefendi
Beyefendi
Hocaefendi
Beyzade
www.alfa.com.tr
TÜRKÇE
YAZIM KURALLARI
Köpek balığı
Bal arsı
Ana kuzusu
Kuru yemiş
Çörek otu
Kuş üzümü
Yer elması
A) Ayrı yazılan birleşik kelimeler
Birleşik kelimelerden ikincisi gerçek
anlamını yitirmişse ayrı yazılır.
Koşar adım
Bakar kör
Görünmez kaza
Sıfat fiil ekleri birinci kelime olursa ayrı
yazılır.
İkinci kelime bitki türüyse ayrı yazılır.
Ateş kırmızısı
Limon sarısı
Boncuk mavisi
Renk bildiren kelimeler ayrı yazılır.
Çağ dışı
Sıra dışı
Yasa dışı
Yurt içi
Yanı sıra
Hafta içi
“iç,dış,sıra” kelimeleriyle kurulan
birleşik kelimeler ayrı yazılır.
Alt geçit
Oltu taşı
Duvar saati
Nesne,eşya ve alet adlarında biriyle
kurulan birleşik kelimeler ayrı yazılır.
Yer altı
Yer üstü
“alt,üst” kelimeleri ikinci kelime
olursa ve somut anlamda kullanılırsa
ayrı yazılır.
Bağ bozumu
Hafta başı
Hafta sonu
Zamanla ilgili birleşik kelimeler ayrı
yazılır
Şey “Şeytan” hariç her zaman
Ayrı Yazılır.
www.alfa.com.tr
Alt yazı
Üst kat
Ön söz
Ana kucağı
Art niyet
Dış hat
İç savaş
Peşin hüküm
Tek eşli
Arka plan
Altlarını çizdiğimiz kelimeler birinci
kelime olursa birleşik kelime ayrı
yazılır
Anayasa
İstisnadır
Anadolu
İstisnadır
Pek çok
İstisnadır
TÜRKÇE
YAZIM KURALLARI -2
“de” nin Yazımı :
“de” cümleden çıkartıldığında cümle yapısında
bozukluk olmazsa “de” bağlaçtır ve ayrı yazılır.
ÖR /
“ki”nin Yazımı :
“ki” ekinden sonra ya “ler” ya”ni” takısını getirelim
ve sadece getirdiğimiz kelimeyi okuyalım.
- ler
Çocuğun durumunu ona da söyledim.
Not : Bağlaç olan “de”nin “ta,te” şekli yoktur.
ÖR /
ÖR /
Yukarıdaki örnekte olduğu gibi “ler,ni” ekleri
kelimeye getirilemedi. O yüzden “ki” ayrı yazılır.
Bu sınav hiç te kolay değilmiş.
te bağlaçtır ve o yüzden “te” ile yazılmaz.
ÖR / Ayrılsak da beraberiz. “da” bağlaç.
ÖR / Timsahlar, karada ve suda yaşayabilir.
“da” ek oldukları için bitişik yazılır.
Erken çıkalım ki
yemeğe yetişelim.
- ni
- ler
ÖR /
Elindeki
kalemi Buğra’ya verir misin?
- ni
“ki” olan kelimeye hem “ler” hem “ni” ekini getirdik
o yüzden bitişik yazılır.
“mi”nin Yazımı : Soru olan “mi” önündeki kelimeden her zaman
ayrı yazılır ve “mi” den sonra gelen ekler ise her zaman bitişik yazılır.
ÖR / Bugün
seninle sinemaya gidebilir miyiz?
www.alfa.com.tr
TÜRKÇE
YAZIM KURALLARI -2
İKİLEMELERİN YAZIMI
İkilemeler her zaman ayrı yazılır.
KISALTMALARIN YAZIMI
TRT – ODTÜ - DSİ
DOĞRU
T.R.T – O.D.T.Ü – D.S.İ
El ele
Yan yana
Art arda
Diz dize
YANLIŞ
Artık Nokta Yok !!!
Caiz olmayanlar
ayrı yazılır
İstisna: Gitgide bitişik yazılır.
SGK ‘da çalışıyorum.
YANLIŞ
Se Ge Ke şeklinde okunur ve baş
harfleri alınarak yapılan kısaltmalara
gelen ekler açık okunuşa göre gelmez.
TUBİTAK’ ta bir sürü dosyam var.
Kelime gibi okunan kısaltmalara
gelen ekler kelimeye gelir gibi
getirilir.
SAYILARIN YAZIMI
Sayılar çek ve senet hariç her
zaman ayrı yazılır.
Bir yıl üç yüz altmış beş gündür.
2.’nci
YANLIŞ
2’inci
YANLIŞ
2’nci
DOĞRU
8’er
YANLIŞ
Sekizer
DOĞRU
Prof.(profesör)
Alb.dan fırçayı yedik.
Kelime kısaltmalarda gelen ekler
açık okunuşa göre getirilir.
M ( Metre) L ( Litre ) g (Gram)
Sonuna nokta konmaz
www.alfa.com.tr
TÜRKÇE
BÜYÜK HARFLERİN KULLANILDIĞI YERLER
Kurum, kurul ve kuruluş isimleri
Kurum, kurul ve kuruluş isimlerine gelen ekler kesme
işaretiyle asla ayrılmaz. İstisna: Avrupa Birliği’ne
Din ve Mitolojide geçen kelimeler
İstisna: sırat köprüsü, cennet, şeytan, melek, peygamber
Unvanlar ve lakaplar
Devir, dönem ve çağ isimleri
“Türk sanat müziği, divan edebiyatı, halk edebiyatı, Türk
edebiyatı” şeklinde yazılır.
Özel isimden türeyen kelimeler
Yön isimleri özel isimden önce gelirse büyük
sonra gelirse küçük harfle başlar
Hitaplar
Kitap, dergi ve gazete isimleri
Yapıt İsimleri
Özel gün ve geceler
Coğrafi isimler
Dini ve resmi bayramlar
Yer isimleri
Arnavut ciğeri, Ankara keçisi, Rus salatası,Ali amca, Hatice teyze
Osmanlı akçesi, Amerikan doları, Türk lirası, Roma sikkesi
www.alfa.com.tr
TÜRKÇE
CÜMLE BİLGİSİ
CÜMLENİN ÖGELERİ
TEMEL ÖGELER
● İlk bulunacak ögedir.
● Tüm sorular yükleme sorulur
● Fiiller ve isim soylu kelimelerden oluşur.
● Ögeler bulunurken tamlamalar, deyimler
ve söz öbekleri asla ayrılmaz.
“neyi, kimi”
Not: Belirtisiz nesne ile yüklem
arasında farklı bir öge yer almaz.
“ne”
Not-1: Fiil cümlelerinde vurgulanan öge
(en önemli öge) yüklemin hemen
önündeki öğedir.
Not-2: İsim cümlelerinde vurgulanan
öge (en önemli öge) yüklemin
kendisidir.
● “-an kim? -an ne?
● İkinci bulunacak ögedir.
YARDIMCI ÖGELER
BAĞLAMA OPERASYONU
(Yer Tamlayıcısı)
Not:“–e –de –den” ekleri olmak zorunda
“nereye, nerede, nereden, neye, neyde,
neyden, kime, kimde, kimden”
Köyün ağası dün akşam köy meydanında köy bekçisini sopayla dövdü
(Belirteç)
“nasıl, ne zaman, ne kadar, niçin, nereye”
(İlgeç)
“ne ile, kimin ile”
www.alfa.com.tr
TÜRKÇE
CÜMLE ÇEŞİTLERİ (TÜRLERİ)
Yüklemin Yerine Göre Cümleler
Yüklemi sonda olan cümlelerdir.
Yapısına Göre Cümleler
Tek yüklemi olup içinde farklı bir yargı bulunmaz.
Yüklemi sonda olmayan cümlelerdir.
Tek yüklemi olup içinde fiilimsi olan cümlelerdir.
Yüklemi bulunmayan söz öbekleridir.
Tek yüklemi olup içinde şart eki (-se –sa) olan cümlelerdir.
Yüklemin Türüne Göre Cümleler
Tek yüklemi olup içinde ki bağlacı bulunan cümlelerdir.
Yüklemin türü isim olan cümlelerdir.
Tek yüklemi olup içinde doğrudan anlatım bulunan cümledir.
Yüklemin türü fiil olan cümlelerdir.
Anlamlarına Göre Cümleler
: İçinde “-ma -maz -sız” bulunmaz.
: İçinde “-ma -maz -sız” bulunur.
En az iki yüklemi olup virgül veya noktalı virgülle birbirine
bağlanan cümlelerdir.
Not: Öge ortaklığı varsa bağımlı sıralı, yoksa bağımsız sıralı.
Yapısına göre olumlu anlamına göre olumsuz cümleler:
Yapısına göre olumsuz anlamına göre olumlu cümleler:
En az iki yüklemi olup bağlaçla birbirine bağlanan cümlelerdir.
Not: Öge ortaklığı varsa bağımlı bağlı, yoksa bağımsız bağlı.
Dün aldığım kitabı masanın üstünde unutmuşum.
www.alfa.com.tr
Evin reisi Ömer yoğun çalışır, patrondan azar işitir.
TÜRKÇE