Kronik Obstrüktif Akciğer Hastalığı Olan ve

Kronik Obstrüktif Akciğer Hastalığı Olan ve
Sigara İçen Sağlıklı Olgularda
Serum İmmünglobulin Düzeyleri
Figen DEVECİ*, Teyfik TURGUT*, Handan AKBULUT**, Gamze KIRKIL*, M. Hamdi MUZ*
* Fırat Üniversitesi Tıp Fakültesi Göğüs Hastalıkları Anabilim Dalı,
** Fırat Üniversitesi Tıp Fakültesi İmmünoloji Anabilim Dalı, ELAZIĞ
ÖZET
Çalışmamızda halen sigara içmeye devam eden kronik obstrüktif akciğer hastalığı (KOAH) olan olgularda, asemptomatik
sigara içicilerde serum immünglobulin (Ig) düzeylerinin belirlenmesi ve tekrarlayan solunum yolu infeksiyonlarının, IgG ve
alt gruplarının seviyeleri ile ilişkisinin araştırılması amaçlandı.
Sigara içen KOAH (n= 30)’lılar, asemptomatik sigara içiciler (n= 15) ve hiç sigara içmemiş (n= 15) olgulardan oluşan 3
grup oluşturuldu. Çalışmaya dahil edilme kriterlerine uyan olgularda serum IgG, IgA, IgM ve IgG subtip düzeyleri ölçüldü.
IgG düzeyi hem KOAH’lı hem de asemptomatik içicilerde hiç sigara içmeyen olgulara göre anlamlı ölçüde düşük bulundu (sırasıyla; p= 0.001, p= 0.002). IgG2 düzeyi de KOAH’lı ve asemptomatik içicilerde hiç sigara içmeyen olgulara göre
anlamlı derecede düşüktü (p< 0.001). Serum IgA düzeyleri KOAH’lı olgularda asemptomatik içicilere göre istatistiksel olarak anlamlı düzeyde yüksek (p= 0.002), serum IgM düzeyleri ise KOAH’lı olgularda hiç sigara içmeyen olgulara göre anlamlı düzeyde düşük bulundu (p< 0.001). KOAH’lı olgular atak sayısına göre iki gruba ayrıldığında (son 2 yıl içinde atak
sayısı ≤ 4 ve > 4 olanlar) IgG ve IgG2 düzeyleri arasında fark saptanmadı.
Sigara içiminin serum IgG, IgG2 ve IgM düzeylerini azalttığı, ancak KOAH’lı olgularda atak sayısı ile IgG ve IgG2 düzeyleri arasında ilişki olmadığı gözlendi.
ANAHTAR KELİMELER: KOAH, IgG, IgG alt grupları, sigara içimi, tekrarlayan ataklar
SUMMARY
SERUM IMMUNOGLOBULIN LEVELS OF CHRONIC OBSTRUCTIVE PULMONARY DISEASE CASES AND
HEALTHY CURRENT SMOKERS
We aimed to investigate the relation between recurrent pulmonary infections and IgG and subclasses levels and to determine serum Ig levels in current smokers with chronic obstructive pulmonary disease (COPD) and asymptomatic
smokers.
Three groups were included in the study; current smoker with COPD (n= 30), asymptomatic smokers (n= 15) and never smokers (n=15). Serum IgG, IgA, IgM and IgG subclasses were assessed in cases who have inclusion criteria.
Serum IgG levels were significantly lower in both COPD cases and asymptomatic smokers than never smokers (respectively; p= 0.001, p= 0.002). Similarly IgG2 level was significantly lower in both COPD cases and asymptomatic smokers
246
Solunum Hastalıkları 2002; 13: 246-255
Kronik Obstrüktif Akciğer Hastalığı Olan ve
Sigara İçen Sağlıklı Olgularda Serum İmmünglobulin Düzeyleri
than never smokers (p< 0.001). Serum IgA levels were significantly higher in COPD cases than asymptomatic smokers
(p= 0.002). Serum IgM levels were significantly lower in COPD cases than never smokers (p< 0.001). When COPD cases were divided in two groups depend on number of exacerbations (number of exacerbations ≤ 4 and > 4 in recent 2
years) there was no difference between IgG and IgG2 levels.
We observed that smoking reduced serum IgG, IgG2 and IgM levels but there was no relation between number of exacerbations in COPD cases and serum IgG and IgG2 levels.
KEY WORDS: COPD, IgG, IgG subclasses, tobacco smoking, recurrent exacerbations
GİRİŞ
Sigara içimi ile serum immünglobulin (Ig) konsantrasyonları etkilenir. Yapılan çalışmalarda sigara
içenlerde içmeyenlere göre serum IgG ve IgA seviyelerinin düşük olduğu gözlenmiştir (1,2).
Sigara içenlerde bronşiyal infeksiyonlar sık olarak
ortaya çıkmakta ve kronik bronşit varlığı ile ilişkili
görünmektedir (3,4). Neden tekrarlayan bronşiyal
infeksiyonların sadece bazı sigara içicilerinde geliştiği bilinmemektedir.
Kronik obstrüktif akciğer hastalığı (KOAH) akut
ataklarının en yaygın nedeni trakeobronşiyal ağacın infeksiyonlarıdır (5). Bu durum KOAH’ın etyolojisinde varolan sigaranın ve/veya halen devam etmekte olan sigara içiminin, Ig’ler üzerine depresif
etkiyle tekrarlayan ataklara neden olabileceği hipotezini doğurur. Yapılan bazı çalışmalarda, halen sigara içen kronik bronşitlilerde IgG1 ve IgG2 düzeylerinde sigara içmeyen sağlıklılara göre anlamlı derecede düşüklük bildirilmiştir (6).
Çalışmamızda halen sigara içmeye devam eden
KOAH’lı olgularda, asemptomatik sigara içicilerde
serum Ig düzeylerinin belirlenmesi ve tekrarlayan
solunum yolu infeksiyonlarının IgG ve alt gruplarının seviyeleri ile ilişkisinin araştırılması amaçlandı.
GEREÇ ve YÖNTEM
Çalışma, Fırat Üniversitesi Tıp Fakültesi Göğüs Hastalıkları Anabilim Dalı’nda prospektif olarak yapıldı. Çalışmaya halen sigara içen stabil KOAH’lılar, asemptomatik sigara içiciler ve hiç sigara içmemiş olan olgulardan oluşan toplam 60 olgu alındı. KOAH’lı olgularımızın tamamı erkek olduğu için kontrol grubu da
aynı cinsiyetten oluşturuldu.
Grup 1 (halen sigara içen KOAH’lı olgular,
n= 30): KOAH tanımı “American Thoracic Society
(ATS)” kriterlerine göre yapıldı (7). Olguların tümü
10 yıldan uzun süre, günde en az 10 adet sigara içi-
Solunum Hastalıkları 2002; 13: 246-255
yordu. Son 12 ay içinde 2 veya daha fazla akut atak
hikayesi olan olgular gruba dahil edildi. Olguların
son 2 yıl içerisindeki toplam atak sayısı kaydedildi.
Grup 2 (asemptomatik içiciler, n= 15): On
yıldan uzun süre günde en az 10 adet sigara içen,
ATS’nin KOAH kriterlerine uymayan, normal akciğer fonksiyonlarına sahip (FEV1 > %80, % beklenen) olgulardan oluşturuldu.
Grup 3 (hiç sigara içmeyenler, n= 15): Normal akciğer fonksiyonlarına sahip (FEV1 > %80, %
beklenen), hiç sigara içmemiş ve pasif sigara maruziyeti olmayan olgulardan oluşturuldu.
Serum IgG düzeylerini etkileyebilecek bilinen bir
hastalığı olan veya ilaç kullanımı olan; 4 hafta öncesinde N-asetil sistein, antihistaminik, antibiyotik,
aşı veya diğer immünmodülatör tedavi alanlar, 2
ay öncesinde lokal veya sistemik steroid, immünsüpresif tedavi alanlar, 4 hafta önce ateşli infeksiyöz
hastalık geçirenler, reversibilite sonrası FEV1 > %15
artanlar, göğüs grafisinde anormal bulgusu olanlar,
sarkoidoz, kistik fibröz, alfa-1 antitripsin eksikliği,
astım, allerji, atopi hikayesi, immünyetmezlik, eşlik
eden ciddi hastalığı olanlar çalışmaya alınmadı (8).
Çalışmaya dahil edilme kriterlerine uyan tüm olgularda solunum fonksiyonları (FEV1, % beklenen) kliniğimizde “Fukuda Denshi Spirosift 500” spirometri cihazı ile değerlendirildi. KOAH’ı olan olgulara PA akciğer grafisi çektirildi.
Tüm olgulardan saat 08:00-10:00 arasında 10 cc
venöz kan alındı. Düşük devirde santrifüj edildi,
analiz yapılıncaya kadar -70°C’de saklandı.
Serum immünglobulinlerinin ölçümü: Serum
total IgG, IgA ve IgM değerleri Schiapparelli Biosystems (SPACE) cihazında turbidometrik olarak
çalışıldı. IgG alt grupları “Radial Immunodiffusion
veya Mancini (RID)” yöntemiyle PeliRIDe human
IgG subclass RID kit-CLB (Amsterdam) marka kitler
kullanılarak saptandı.
247
Deveci F, Turgut T, Akbulut H, Kırkıl G, Muz MH.
IgG, IgA, IgM ve IgG alt grup konsantrasyonları
g/L olarak ölçüldü. Total Ig değerleri İmmünoloji
kliniğinin referans oranlarına göre değerlendirildi
(IgG: 8.40-16.60 g/L, IgA: 0.90-3.95 g/L, IgM:
0.50-2.20 g/L), IgG alt grupları için kitin belirlediği 18 yaş üzeri değerler IgG1: 4.9-11.4 g/L, IgG2:
1.50-6.4 g/L, IgG3: 0.20-1.10 g/L, IgG4: 0.08-1.40
g/L olarak alındı.
(Kruskal-Wallis, Mann-Whitney U) yararlanıldı. Bu
amaçla SPSS v10.0 paket programı kullanıldı.
Olgularımızda saptadığımız serum Ig değerlerindeki düşüklüklerin gerçekten IgG ve IgG2 eksikliklerini yansıtıp yansıtmadığını araştırmak için alternatif
sınır değerleri;
Olguların serum Ig sonuçları Tablo 2’de sunulmuştur.
1. Hiç sigara içmeyen olgularımızın en düşük değeri saptanarak,
2. Hiç sigara içmeyen olgularımızın serum IgG değerleri ortalamasına ± 2 standart sapma (SD) eklenip minimum ve maksimum değerler belirlenerek,
3. Kit üreticisi firmanın belirlediği sınır değerler alınarak belirlendi.
Gruplar arası demografik verilerin ve Ig düzeylerinin karşılaştırılması için nonparametrik testlerden
SONUÇLAR
Çalışmaya alınan olguların demografik ve klinik verileri Tablo 1’de sunulmuştur.
Yaş ortalamaları açısından karşılaştırıldığında gruplar arasında istatistiksel fark saptanmadı.
Her 3 gruptaki olguların IgG1, IgG3 ve IgG4 düzeyleri arasında istatistiksel bir fark saptanmadı (sırasıyla; p= 0.064, p= 0.730, p= 0.189). Serum IgG düzeylerinde grup 1 ile grup 2 arasında fark yokken,
grup 3 ile karşılaştırıldığında grup 1’de (p= 0.001)
ve grup 2’de (p= 0.002) istatistiksel olarak anlamlı
düşüklük saptandı. Serum IgA düzeylerinde grup 1
ile grup 3 arasında ve grup 2 ile grup 3 arasında fark
saptanmazken, grup 1 ile grup 2 karşılaştırıldığında
grup 1’de istatistiksel olarak anlamlı yükseklik saptandı (p= 0.002). Serum IgM düzeylerinde ise sadece grup 1’de grup 3’e göre istatistiksel olarak anlam-
Tablo 1. Demografik ve klinik veriler.
Grup 1
(n= 30)
Grup 2
(n= 15)
Grup 3
(n= 15)
Yaş (yıl)
57.83 ± 6.97
51.20 ± 11.69
54.00 ± 11.67
FEV1 (% beklenen)
41.10 ± 15.43
88.93 ± 6.37
95.73 ± 5.93
Paket yılı
46.10 ± 35.40
24.33 ± 13.50
0
Sigara içme süresi (yıl)
37.50 ± 14.45
17.20 ± 7.23
0
KOAH süresi (yıl)
7.20 ± 6.28
0
0
İki yıl içerisindeki atakların sayısı
4.17 ± 2.34
0
0
KOAH: Kronik obstrüktif akciğer hastalığı.
Tablo 2. Olgularda ölçülen serum Ig düzeyleri.
Grup 1
(n= 30)
Grup 2
(n= 15)
Grup 3
(n= 15)
IgG (g/L)
10.06 ± 2.52
10.80 ± 1.41
12.57 ± 1.39
IgA (g/L)
2.77 ± 0.47
1.97 ± 0.80
2.70 ± 1.44
IgM (g/L)
0.94 ± 0.44
1.26 ± 0.58
1.66 ± 0.36
IgG1 (g/L)
10.12 ± 2.86
8.62 ± 1.93
8.76 ± 2.49
IgG2 (g/L)
4.14 ± 0.81
3.82 ± 1.34
6.27 ± 1.58
IgG3 (g/L)
0.84 ± 0.29
0.78 ± 0.40
0.85 ± 0.28
IgG4 (g/L)
0.74 ± 0.55
0.47 ± 0.21
0.85 ± 0.56
Ig: İmmünglobulin.
248
Solunum Hastalıkları 2002; 13: 246-255
Kronik Obstrüktif Akciğer Hastalığı Olan ve
Sigara İçen Sağlıklı Olgularda Serum İmmünglobulin Düzeyleri
yollarında tekrarlayan bakteriyel ve viral infeksiyonların, akciğer ve periferal immünefektör hücrelerdeki fonksiyon bozukluklarına bağlı olduğu gösterilmiştir (9,10). Kronik bronşitlilerdeki tekrarlayan
solunum yolu infeksiyonların yaygınlığının, sistemik ve/veya lokal savunma mekanizmalarındaki
defektler sebebiyle olup olmadığı bilinmemektedir.
Kronik veya tekrarlayan solunumsal infeksiyonları
olan olgularda bir veya birkaç IgG alt grup eksikliğinin olduğu (%38) ve bu hastalık durumlarında
tek veya kombine alt grup eksiklikleri, özellikle
IgG2, IgG3, IgG4 ve IgG2 ile IgG4 kombinasyonu
olarak bildirilmiştir (11-14). Ayrıca, semptomlu veya semptomsuz sigara içen olgularda IgG3’ün düşük konsantrasyonu ile tekrarlayan ataklar arasında
ilişki olabileceği bildirilmiştir (4). Qvarfordt ve arkadaşlarının çalışmasında, halen sigara içen KOAH’lı
olgularda ve asemptomatik sigara içenlerde, her iki
cinsiyette de IgG ve IgG2 düzeyleri hiç sigara içmeyenlere göre istatistiksel olarak düşük saptanmıştır
(8). Çalışmamızda halen sigara içmekte olan olgularda (KOAH ve asemptomatik içiciler) hiç sigara içmeyenlere göre IgG düzeylerinin anlamlı olarak
düşük olduğu ve bunun da primer olarak IgG2 düşüklüğüne bağlı olduğu gözlenirken, KOAH’lı olgulardaki atak sayısı ile hem IgG hem de IgG2 düzeyleri arasında ilişki saptanmadı. Çalışmamızdaki olguların tümü erkek olduğu için cinsiyet yönünden
değerlendirme yapılamadı.
lı düşüklük bulundu (p< 0.001). Serum IgG2 düzeyleri açısından karşılaştırıldığında grup 1 ile
grup 2 arasında fark saptanmazken, grup 1’de
grup 3’e göre (p< 0.001), grup 2’de grup 3’e göre (p< 0.001) istatistiksel olarak anlamlı düşüklük
gözlendi (Şekil 1).
KOAH’lı olgular atak sayısına göre 2 gruba ayrıldığında IgG ve IgG2 düzeyleri arasında fark saptanmadı (Tablo 3).
Daha önce belirlenen farklı alt sınır değerlerine göre gruplardaki IgG ve IgG2 eksikliği olan olgu sayılarına bakıldığında;
• Üretici firmanın belirlediği alt sınıra göre; sadece
grup 1’de 8 olguda IgG eksikliği,
• Sigara içmeyen sağlıklı grubun alt sınırına göre:
Grup 1’de 20, grup 2’de 10 olguda IgG, grup 1’de
16, grup 2’de 10 olguda IgG2 eksikliği,
• Sigara içmeyen sağlıklı grubun ortalama değeri
– 2SD’ye göre; grup 1’de 16, grup 2’de 2 olguda
IgG, grup 1’de 4, grup 2’de 6 olguda IgG2 eksikliği saptandı (Tablo 4, Şekil 2).
TARTIŞMA
Kronik bronşitte solunum yolu yapısına zarar veren
kronik inflamasyonun genişliği ile inflamatuvar ve
immünefektör hücrelerin yaygınlığına neden olan
mekanizma açık değildir. Son zamanlarda solunum
Tablo 3. KOAH’lı olgularda atak sayısına göre serum IgG ve IgG2 düzeyleri.
Son 2 yıl içindeki atak sayısı ≤ 4
(n= 19)
Son 2 yıl içindeki atak sayısı > 4
(n= 11)
p
IgG (g/L)
9.89 ± 2.21
10.37 ± 3.09
AD
IgG2 (g/L)
4.16 ± 0.91
4.10 ± 0.66
AD
AD: Anlamlı değil.
Tablo 4. Alternatif alt sınır değerlerine göre olgulardaki IgG ve IgG2 eksiklikleri.
Üretici firmanın
belirlediği alt
sınıra göre
Sigara içmeyen
sağlıklı grubun alt
sınırına göre
Sigara içmeyen sağlıklı
grubun ortalama
değeri - SD’ye göre
Grup 1 Grup 2 Grup 3
Grup 1 Grup 2 Grup 3
Grup 1 Grup 2 Grup 3
(n= 30) (n= 15) (n= 15)
(n= 30) (n= 15) (n= 15)
(n= 30) (n= 15) (n= 15)
IgG eksikliği
(olgu sayısı)
8
-
-
20
10
-
16
2
-
IgG2 eksikliği
(olgu sayısı)
-
-
-
16
10
-
4
6
-
Solunum Hastalıkları 2002; 13: 246-255
249
Deveci F, Turgut T, Akbulut H, Kırkıl G, Muz MH.
20
p= 0.001
A
p= 0.002
18
16
IgG (g/L)
14
12
10
8
6
4
Grup 1
Grup 2
Grup 3
Grup 2
Grup 3
6
B
p= 0.002
5
IgA (g/L)
4
3
2
1
0
Grup 1
Şekil 1. Olguların (A) IgG, (B) IgA, (C) IgM ve (D) IgG2 düzeyleri ile gruplar arası istatistiksel ilişkiler.
250
Solunum Hastalıkları 2002; 13: 246-255
Kronik Obstrüktif Akciğer Hastalığı Olan ve
Sigara İçen Sağlıklı Olgularda Serum İmmünglobulin Düzeyleri
3.5
3.0
C
p< 0.001
2.5
IgM (g/L)
2.0
1.5
1.0
0.5
0.0
Grup 1
D
12
Grup 2
Grup 3
p< 0.001
p< 0.001
10
IgG2 (g/L)
8
6
4
2
0
Grup 1
Grup 2
Grup 3
Şekil 1. Olguların (A) IgG, (B) IgA, (C) IgM ve (D) IgG2 düzeyleri ile gruplar arası istatistiksel ilişkiler (devamı).
Solunum Hastalıkları 2002; 13: 246-255
251
Deveci F, Turgut T, Akbulut H, Kırkıl G, Muz MH.
A
18
16
IgG (g/L)
14
12
10.93
9.79
10
8.40
8
6
4
Grup 1
B
Grup 2
Grup 3
9
8
7
IgG2 (g/L)
6
5
4.30
4
3.12
3
2
1.50
1
Grup 1
Grup 2
Grup 3
Şekil 2. Alternatif alt sınır değerlerine göre olgulardaki (A) IgG ve (B) IgG2 eksiklikleri.
NOT:
: Üretici firmanın belirlediği alt sınır,
: Sigara içmeyen sağlıklı grubun alt sınırı,
: Sigara içmeyen sağlıklı grubun ortalama değeri – 2SD.
252
Solunum Hastalıkları 2002; 13: 246-255
Kronik Obstrüktif Akciğer Hastalığı Olan ve
Sigara İçen Sağlıklı Olgularda Serum İmmünglobulin Düzeyleri
Gerard ve arkadaşlarının çalışmasında, sigara içiminin serum IgG ve IgM düzeylerinde azalmaya sebep olduğu bildirilmiştir (15). Ancak çalışmaların
çoğunda IgG düzeyinin özellikle de IgG2 alt grup
tipinin sigara içimiyle etkilendiği bildirilmektedir
(16-20). Sigara içiminin serum Ig düzeylerini etkileme mekanizması tam olarak açık değildir. Yapılan
çalışmalarda, sigara içimi ile düşük IgG düzeyleri
arasında doz bağımlı bir ilişki olduğu bildirilmiştir
(1,2). Ancak serum Ig seviyelerini etkileyen diğer
faktörler de hesaba katılmalıdır. Yaş bu düzeyleri etkileyebilen diğer faktörlerden biridir. Ortalama IgG
ve IgM konsantrasyonlarının 3. dekattan 6. dekata
doğru azalma gösterdiği, diğer yandan IgG alt
grup düzeylerinin yaşla değişmediği bildirilmektedir (21,22). Çalışmamızdaki olguların tümü aynı
dekatta olmasına rağmen sigara içenlerde IgG ve
IgG2 kontrol grubuna göre düşük bulunmuş ve bu
da bize olayın sadece yaş ile açıklanamayacağını
düşündürmüştür. Diğer yandan uzun dönem kortikosteroid tedavi geçici lenfositopeni yapabilir ve
serum Ig düzeylerini etkileyebilir (23-25). Çalışmamızda serum Ig düzeyleri olguların tedavileri
gözönüne alınmadan değerlendirilmiş olup
asemptomatik içicilerde de IgG ve IgG2 seviyelerinin kontrol grubuna göre düşük olması olayın daha çok sigara ile ilişkili olduğunu düşündürmüştür.
O’keefe ve arkadaşlarının IgG alt gruplarının değerlendirildiği 58 KOAH’lı ve 125 sağlıklı kontrol
grubundan oluşan çalışmasında, 31 steroid tedavi
almayan KOAH’lı olguda da IgG1 ve IgG2 alt grup
düzeylerinde anlamlı azalma saptaması bu düşüncemizi desteklemektedir (13).
IgG2 genellikle polisakkarit antijenlerine karşı örneğin; Haemophilus influenzae, streptokok ve pnömokokların polisakkarit antijenlerine karşı oluşan yanıtta dominant alt gruptur. Bu organizmalar ile tekrarlayan solunumsal infeksiyonları olan olgularda
düşük IgG2 düzeylerinin olduğu gözlenmiştir
(12,26). Muhtemelen normal IgG2 alt grup düzeyleri bakteriyel patojenlere karşı koruyucu bir faktör
olarak rol oynar (27). Astım ve KOAH gibi kronik
solunum yolu hastalıklarının değerlendirilmesinde
Ig gruplarının ve IgG alt grup düzeylerinin belirlenmesi önemlidir. Hava yollarında kronik inflamasyonla seyreden bu hastalıklarda infeksiyonlarla oluşan akut ataklar sıklıkla görülmektedir. Uzun dönem kortikosteroid tedavi uygulanabilen bu olgularda tedaviye bağlı olarak humoral immün yanıtın
değişebileceği ve buna bağlı olarak artmış infeksiyon olasılığı gözönüne alınmalıdır.
Solunum Hastalıkları 2002; 13: 246-255
Yapılan bir çalışmada, protein antijenlerine karşı
(örneğin; tetanoz, difteri toksoidi) IgG antikor yanıtında IgG1 ve IgG3 alt gruplarının dominant olduğu bildirilmiş olup, Klaustermeyer ve arkadaşlarının çalışmasında da IgG alt gruplarından özellikle
IgG1 düzeylerinde düşüklük saptanmıştır (27,28).
Çalışmamızda IgG2 dışında gruplar arasında diğer
IgG alt grupları açısından fark saptanmamıştır.
Genellikle IgG2 ve IgG3’ten oluşan bir ve/veya daha fazla sayıdaki IgG alt grup eksikliklerinde beraberinde IgA eksikliği olduğu ve bu durumun sıklıkla bronşiektazi ve tekrarlayan sinopulmoner infeksiyonlar gibi kronik mukozal infeksiyonlarda ortaya
çıktığı bildirilmektedir (11,12,29). Bu çalışmalarda
sigara öyküsü ve alışkanlığı nadiren rapor edilmiştir. Klaustermeyer ve arkadaşlarının çalışmasında
obstrüktif akciğer hastalarından oluşan gruplarda
toplam 18 olguda IgG alt grup eksikliği saptanmış,
bunların 2’sinde izole IgA eksikliği ve 3’ünde izole
IgM eksikliği varken, 3 olguda IgG eksikliği ile beraber IgA ve/veya IgM eksikliği saptanmıştır (27).
Chauman’ın çalışmasında IgG, IgA ve IgM değerleri sigara içiciler ile içmeyenler arasında benzer, ortalama IgG ve IgA düzeyi KOAH’lı grupta kontrol
grubuna göre anlamlı olarak yüksek, IgM düzeyi
ise her iki grupta benzer olarak saptanmış, sigara
içen ile içmeyen gruplardaki Ig değerlerinin benzer
olduğu bildirilmiş ve sigara içiminin KOAH’ta Ig artışının sebebi olamayacağı vurgulanmıştır (30). IgA
ile ilgili değişik sonuçlar bildirilmektedir. KOAH,
bronşiektazi ve sağlıklı kontrol grubunun karşılaştırıldığı bir çalışmada, gruplar arasında serum IgA
açısından fark yokken, 178 kronik bronşitli olgunun değerlendirildiği bir başka çalışmada IgA düzeyi kontrol grubuna göre anlamlı olarak yüksek
saptanmıştır (31,32). Çalışmamızda serum IgA düzeyi asemptomatik sigara içicilerde sigara içmeyenlere göre istatistiksel olarak anlamsız da olsa düşük
bulunurken, KOAH’lılarda asemptomatik içicilere
göre anlamlı yüksek saptanmıştır. Bu da KOAH’lılarda serum IgA düzeyindeki artışın sigara içimi ile
değil başka mekanizmalar ile ilişkili olabileceğini
düşündürmektedir.
Ig’lerin ve alt gruplarının eksiklikleri tartışılırken en
önemli sorun “eksikliğin” tam olarak tanımının yapılamamasıdır. Çünkü normal kişilerde Ig alt grup düzeyleri geniş bir dağılım göstermektedir. Birçok çalışmada IgG1 hariç, IgG alt grup düzeyleri sağlıklılarda birbirine paralel bulunmamıştır (12,33,34). Bu
253
Deveci F, Turgut T, Akbulut H, Kırkıl G, Muz MH.
nedenle yapılan çalışmalarda kontrol grubunun değerleri için: Kontrol grubundan elde edilen ortalama
değer, kontrol grubundan elde edilen ortalama değer ± 2SD ve kontrol grubunun 5-95 yüzdeleri gibi
farklı yöntemler kullanılmıştır (11,12,35,36). Bu nedenle kontrol gruplarındaki olgu sayısının yüksek
tutulması uygun olacaktır. Ayrıca sigara, cinsiyet,
yaş gibi Ig düzeylerini etkileyen durumların kontrol
grubu oluşturulurken gözönünde bulundurulması
gerekir. Çalışmamızda hem kontrol grubunun (sigara içmeyen) en düşük seviyesi hem de kontrol
grubunun ortalamasına-2SD ve üretici firmanın
verdiği kit değerine göre 3 değişik sınır değer kullanılmış olup Ig düzeylerindeki eksikliğin kullanılan
bu sınır değerlere göre farklı sayılarda olduğu gözlenmiştir.
Sonuç olarak; halen sigara içen KOAH’lı olgularda
ve asemptomatik sigara içicilerde başlıca serum
IgG ve IgG2 alt grubunda anlamlı düşüklük saptanmış olup, sigara içiminin serum Ig düzeylerine depresif etki oluşturabileceği ancak tek etken olmadığı
düşünülmüştür. Ayrıca, Ig düzeylerindeki eksikliğin
belirlenmesinde kontrol grubu oluşturulurken sigara, yaş ve cinsiyet gibi Ig seviyelerini etkileyebilecek
faktörlerin gözönünde tutulması gerektiği düşüncesindeyiz.
KAYNAKLAR
1. Mili F, Flanders WD, Boring JR et al. The association of
race, cigarette smoking, and smoking cessation to measures of the immune system in middle aged men. Clin
Immunol Immunopathol 1991;59:187-200.
2. McMillan SA, Douglas JP, Archbold GP et al. Effect of low
to moderate levels of smoking and alcohol consumption on serum immunoglobulin concentrations. J Clin Pathol 1997;50:819-22.
3. Marcy TW, Mrril WW. Cigarette smoking and respiratory
tract infection. Clin Chest Med 1987;8:381-91.
4. Qvarfordt I, Riise GC, Larsson S et al. Immunological findings in blood and bronchoalveolar lavage fluid in chronic bronchitis patients with recurrent infectious exacerbations. Eur Respir J 1998;11:46-54.
5. Global Initiative for Chronic Obstructive Lung Disease.
NHLBI/WHO workshop report. April 2001, publication
number 2701.
6. Riise GC, Larsson S, Larsson P et al. The intrabronchial microbial flora in chronic bronchitis: A target for N-acetylcysteine therapy. Eur Respir J 1994;7:94-101.
254
7. Official Statement of the American Thoracic Society.
Standarts for the diagnosis and care of patients with
chronic obstructive pulmonary disease (COPD) and
asthma. Am Rev Respir Dis 1987;136:225-44.
8. Qvarfordt I, Riise GC, Andersson BA, Larsson S. IgG
subclasses in smokers with chronic bronchitis and recurrent exacerbations. Thorax 2001;56:445-9.
9. Nielsen H, Bonde J. Association of defective monocyte
chemotaxis with recurrent acute exacerbations in chronic obstructive lung disease. Eur J Respir Dis 1986;68:
200-6.
10. Fietta A, Bersani C, De Rose V et al. Evaluation of systemic host defense mechanisms in chronic bronchitis. Respiration 1988;53:37-43.
11. Popa V, Kim MD, Heiner DC. IgG deficiency in adults
with recurrent respiratory infections. Ann Allergy 1993;
70:418-23.
12. Stanley PJ, Corbo G, Cole PJ. Serum IgG subclasses in
chronic and recurrent respiratory infections. Clin Exp
Immunol 1984;58:703-8.
13. O’Keefe S, Gzel A, Drury R et al. Immunoglobulin G
subclasses and spirometry in patients with chronic obstructive pulmonary disease. Eur Respir J 1991;4:932-6.
14. Oxelius VA. Chronic infections in a family with hereditary deficiency of IgG2 and IgG4. Clin Exp Immunol
1974;17:19-27.
15. Gerard JM, Heiner DC, Ko CG, Mirik J et al. Immunoglobulin levels in smokers and nonsmokers. Ann Allergy
1980;44:261-2.
16. Bjorklander J, Bake B, Oxelius VA, Hanson LA. Impaired
lung function in patients with IgA deficiency and low levels of IgG2 or IgG3. N Engl J Med 1985;313:720-4.
17. Beck CS, Heiner DC. Selective immunoglobulin G4 deficiency and recurrent infections of the respiratory tract.
Am Rev Respir Dis 1981;124:94-6.
18. Mattsby-Baltzer I, Edebo L, Jarvholm B et al. Subclass
distribution of IgG and IgA antibody response to Pseudomonas pseudoalcaligenes in humans exposed to infected metal-working fluid. J Allergy Clin Immunol
1990;86:231-8.
19. Quinn SM, Zhang JB, Gunsolley JC et al. Influence of
smoking and race on immunoglobulin G subclass concentrations in early-onset periodontitis patients. Infect
Immun 1996;64:2500-5.
20. Gunsolley JC, Pandey JP, Quin SM et al. The effect of race, smoking and immunoglobulin allotypes on IgG subclass concentrations. J Periodontal Res 1997;32:381-7.
21. Buckley CE, Dorsey FC. The effect of aging on human
serum immunoglobulin concentrations. J Immunol
1970;105:964-72.
22. Morell A, Skvaril F, Barandun S. Serum concentrations of
IgG subclasses. Clin Immunol 1976;3:37-56.
23. Fauci AS, Cale DC, Balow JE. Glucocorticosteroid therapy: Mechanisms of action and clinical considerations.
Ann Intern Med 1976;84:304-15.
Solunum Hastalıkları 2002; 13: 246-255
Kronik Obstrüktif Akciğer Hastalığı Olan ve
Sigara İçen Sağlıklı Olgularda Serum İmmünglobulin Düzeyleri
24. Gordon EH, Kinney JK, Klaustermeyer WB. The effect of
high dose glucocorticoid therapy on immunoglobulin E
in asthma. An Allergy 1984;53:476-9.
32. Varpela E, Savilahti E, Lokki O. Serum immunoglobulin A
in chronic bronchial inflammation. Scand J Respir Dis
1977;58:33-40.
25. Berger W, Pollock J, Kiechel F et al. Immunoglobulin levels in children with chronic severe asthma. An Allergy
1978;41:67-74.
33. French MAH, Harrison G. Serum IgG subclasses in patients with an increased susceptibility to respiratory tract
infections. Aust NZ J Med 1987;17:402-6.
26. Umetsu DT, Ambrosino DM, Quinti I et al. Recurrent sinopulmonary infection and impaired antibody response
to bacterial capsular polysaccharide antigen in children
with selective IgG subclasses deficiency. N Engl J Med
1985;313:1247-51.
34. Plebani A, Ugazio AG, Avanzini MA et al. Serum IgG
subclass concentrations in healthy subjects at different
age: Age normal percentile charts. Eur J Pediatr 1989;
149:164-7.
27. Klaustermeyer WB, Gianos ME, Kurohara ML et al. IgG
subclasses deficiency associated with corticosteroids in
obstructive lung disease. Chest 1992;102:1137-42.
28. Stevens R, Dichek D, Keld B, Heiner D. IgG1 is the predominant subclasses of in vivo and in vitro produced anti-tetanus toxoid antibodies and also serves as the
membrane IgG molecule for delivering inhibitory signals
to anti-tetanus toxoid antibody-producing B cells. J Clin
Immunol 1983;3:65-9.
29. de Gracia J, Rodrigo MJ, Morell F et al. IgG subclass deficiencies associated with bronchiectasis. Am J Respir
Crit Care Med 1996;153:650-5.
30. Chauman S, Gupta MK, Goyal A, Dasgupta DJ. Alterations in immunoglobulin and complement levels in chronic obstructive pulmonary disease. Indian J Med Res
1990;92:241-5.
35. Oxelius VA. IgG subclass levels in infancy and childhood.
Acta Paediatr Scand 1979;68:23-7.
36. French MAH, Harrison G. Serum IgG subclass concentrations in healthy adults. A study using monoclonal antisera. Clin Exp Immunol 1984;56:473-5.
Yazışma Adresi
Figen DEVECİ
Fırat Üniversitesi Tıp Fakültesi
Göğüs Hastalıkları Anabilim Dalı
ELAZIĞ
e-mail: [email protected]
31. Atis S, Tutluoğlu B, Salepçi B, Ocal Z. Serum IgA and secretory IgA levels in bronchial lavages from patients with
a variety of respiratory diseases. J Investing Allergol Clin
Immunol 2001;11:112-7.
Solunum Hastalıkları 2002; 13: 246-255
255