PDF ( 3 ) - Yunus Araştırma Bülteni

www.sumae.gov.tr/yunus
ISSN 1303-4456
Yunus Araþtýrma Bülteni 2012 (3): 24-30
Su Ürünleri Yetiþtiriciliðinde Sera Sisteminin Kullanýmý
*
Ünal ÖZ
Sinop Üniversitesi, Su Ürünleri Fakültesi 57000 Akliman / Sinop
Geliþ Tarihi:14.05.2012
Kabul Tarihi: 25.06.2012
* Sorumlu yazar: Tel: 0368 2876265/3214,
e-posta: [email protected]
Abstract
Use of The Greenhouse System in Aquaculture
Water temperature peculiar to the species is one of the most important factors in aquaculture. Advantageous aspect of
greenhouse structures is that the essential temperature for the product which is bred can be provided as stable and continuously
through the year. Aquaculture in greenhouse structures has been a subject to some researches in those countries that have
appropriate climatic conditions for greenhouse culture. There are limited studies about the subject in Turkey which has
convenient climatic conditions for greenhouse. Not enough information about all of these studies has been obtained yet. There
is a need for researches on different species and conditions. In this compilation article it is aimed to give hints for the future
studies by examining the researches and sources about the subject.
Keywords: Aquaculture, temperature management, greenhouse structures
Özet
Su Ürünleri yetiþtiriciliðinde türe özgü su sýcaklýðý en önemli faktörler arasýndadýr. Sera yapýlarýn avantajlý yönü yetiþtiriciliði
yapýlan ürün için gerekli olan sýcaklýðýn yýl boyunca sabit ve sürekli olarak saðlanabilmesidir. Sera yapýlarda su ürünleri
yetiþtiriciliði, sera yetiþtiriciliðine uygun iklim koþullarýna sahip olan ülkelerde bazý araþtýrmalara konu olmuþtur. Seracýlýða
uygun iklim koþullarýna sahip olan Türkiye'de konu ile ilgili araþtýrma sayýsý kýsýtlýdýr. Yapýlan tüm bu araþtýrmalar ile henüz
detaylý bilgiler elde edilememiþtir. Farklý türler ve koþullar üzerine yürütülen araþtýrmalara ihtiyaç duyulmaktadýr. Bu derleme
makalesinde konu ile ilgili araþtýrmalar ve kaynaklar incelenerek, yapýlacak olan araþtýrmalara fikir verilmesi amaçlanmýþtýr.
Anahtar Kelimeler: Su ürünleri, sýcaklýk kontrolü, sera yapýlar
Giriþ
Hayvansal veya bitkisel ürün yetiþtiriciliðinde ana hedef, birim alandan maksimum
miktarda fayda saðlanmasýdýr. Yetiþtiriciliði
yapýlacak türe özgü çevre koþullarýnýn düzenlenmesi ve kontrol altýnda tutulabilmesi birim
alandan maksimum miktarda ürün alýnabilmesini
saðlamaktadýr.
Temel besin maddelerimizden protein
grubunda yer alan balýk, saðlýklý ve dengeli
beslenmede kilit rol oynamaktadýr. Fosfor,
kalsiyum ve iyot bakýmýndan zengin besin deðeri
© Su Ürünleri Merkez Arastýrma Enstitüsü Müdürlügü, Trabzon
ve içerdiði A, B1, B2 ve D vitaminleri ile balýðýn,
kalp hastalýklarýndan depresyona kadar pek çok
hastalýðýn önlenmesinde önemli rolü vardýr
(Baysal, 2002).
Sucul hayvanlarýn geliþiminde su sýcaklýðý
en önemli unsurlardan biridir. Su sýcaklýðýnýn yýl
boyunca sabit ve sürekli saðlanabilmesi, üretimin
devamlýlýðý için önemlidir. Bundan dolayý, hava
ve su koþullarýnýn dýþ koþullardan mümkün
olduðunca az etkilendiði sistemler kurulmasý
zorunludur. Bu yaklaþýmla bitkisel ürünlerin
Ünal / Yunus Arþ. Bül. 2012 (3): 24-30
üretiminde kullanýlan seralarýn, su ürünlerinin
üretimi için de ekonomik bir seçim olabileceði
bildirilmektedir (Fowler vd., 1997; Li vd., 2009;
Zhu vd., 1998).
Seralarýn Tanýmý ve Genel Özellikleri
Seralar tüm yýl boyunca ürün alýnabilen,
içinde hareket edilebilen yapý elamanlarý olarak
tanýmlanmaktadýr (Üstün ve Baytorun, 2003).
Sera içindeki çevre þartlarýnýn istenildiði gibi
kontrol edilebilmesi ve düzenlenmesi, dýþ çevre
þartlarýndan etkilenmeden yýl boyunca üretim
yapabilme ve pazara sunma imkaný vermektedir.
Sera içerisinde yetiþtirilen ürün, dýþ çevre
þartlarýnda olduðu gibi, düþük ve yüksek
sýcaklýktan, fazla ve yetersiz ýþýktan, nispi
nemden, kar, yaðmur, dolu ve rüzgar gibi iklim
olaylarýndan etkilenmemektedir (Anonim,
2007a; Yüksel, 2004).
Sera planlanýrken, alan seçimi ve ulaþým
durumu, ideal ýþýk alýmý için uygun konumun
belirlenmesi, kar ve rüzgar gibi kötü hava
koþullarýna karþý dayanýklýlýk, uygun kaplama
materyalinin belirlenmesi, enerji koruma
faktörünün hesaplanmasý, çevre þartlarýnýn
25
korunmasý (sýcaklýk, havalandýrma, ýþýk vb. gibi),
iþçilik ve üretim sisteminin planlanmasý dikkat
edilmesi gereken unsurlar arasýndadýr (Both,
2005).
Sera yapýlarý, büyüklüklerine göre büyük,
orta ve küçük seralar olarak sýnýflandýrýldýklarý
gibi, kuruluþ biçimlerine göre bireysel (tekil, tek
çatýlý), blok ve bitiþik sera yapýlar olmak üzere üçe
ayrýlmaktadýr (Þekil 1). Çatý þekillerine göre sera
yapýlar basit çatýlý, beþik çatýlý ve yuvarlak çatýlý
olarak adlandýrýlmaktadýr. Basit çatýlý seralar tek
yüzeyli ve seranýn bir duvara dayanmasý ile
yapýlmaktadýr. Bu seralarýn kuzey tarafý duvar
olarak yapýlmalýdýr.
Beþik çatýlý seralarda iki çatý yüzeyi
bulunmaktadýr. Bu tip seralar doðu-batý
doðrultusunda kurularak daha fazla ýþýk almasý
saðlanmaktadýr. Blok seralarda beþik çatýlar
birleþtiði için M tipi çatý þekli oluþmaktadýr.
Yuvarlak çatýlý seralarda güneþ ýþýðýndan en fazla
oranda yararlanýlmaktadýr. Bu seralarda örtü
malzemesi plastik materyaldir. Yuvarlak çatýlý
seralar bireysel olabileceði gibi blok olarak da
inþa edilebilmektedir (Anonim, 2007a; Yüksel,
2004).
Þekil 1. Tekil, blok ve bitiþik sera (Çanakçý ve Acarer, 2009)
Sera yapýlar temel, iskelet ve örtü
malzemesi olarak 3 ana kýsýmdan oluþmaktadýr.
Temel, kolonlarla kendi üzerine gelen seranýn tüm
yükünü taþýyabilmelidir (Anonim, 2010a).
Ýskelet malzemesinin cinsine göre sera
yapýlar deðiþik çeþitlere ayrýlmaktadýr. Bunlar;
ahþap iskeletli seralar, demir iskeletli seralar,
beton iskeletli seralar, alüminyum iskeletli
seralar, suni elyaf iskeletli seralar ve hava
þiþirmeli seralardýr. Seralarda eskiden beri iskelet
malzemesi olarak ahþap kullanýlmaktadýr; ancak
çabuk çürümesi nedeniyle yerini diðer malzemelere býrakmýþtýr. Demir iskelet malzemeleri
dayanaklýdýr; ancak dayanýklýlýðýnýn artýrýlmasý
26
Ünal / Yunus Arþ. Bül. 2012 (3): 24-30
için düzenli olarak macunlanmasý ve boyanmasý
gerekmektedir. Beton, iskelet malzemesinden
çok, sera temel ve dikmelerinde kullanýlabilmekle
birlikte diðer iskelet malzemeleriyle birlikte de
kullanýlabilir. Son yýllarda, hafif ve dýþ hava
koþullarýndan pek etkilenmeyen alüminyum,
iskelet malzemesi olarak kullanýlmaya baþlanmýþtýr; fakat oldukça pahalýdýr. Bunun yaný sýra
þiþirme seralar da mevcuttur, ancak dýþ
etkenlerden çok çabuk etkilendikleri için pratikte
fazla kullanýlmamaktadýrlar (Anonim, 2007a;
Yüksel, 2004).
Örtü malzemesi yönünden sera yapýlar;
cam, plastik, suni elyaf ve plexyglass seralar
olarak adlandýrmaktadýr. Camlar kalýnlýklarýna ve
tel içermelerine göre sýnýflara ayrýlýr. Camlarýn
ýþýk geçirgenliði ve dayanýklýlýðý avantajlý
taraflarý, pahalý oluþlarý ise dezavantajlý
taraflarýdýr. Plastik örtülü sera yapýlar gittikçe
yaygýnlaþmaktadýr. En çok kullanýlan plastikler
PE (polietilen) ve PVC (polivinilklorür)'dir.
Plastikler dýþ etkilerden çabuk etkilenmekte ve
yýrtýlmaktadýr. Ömürleri 6 ay ile 2 yýl arasýnda
deðiþmektedir. Dünyada son yýllarda kullanýmý
artan diðer bir malzeme suni elyaf malzeme olup,
sert ve tabakalar þeklindedir. PVC levhalardan
sertleþtirilmiþ olanlarý, þeffaf örtü malzemesi
olarak kullanýlmaktadýr. Tek ve çift katlý olarak
satýlan akrilik camlar dayaným yönünden cama
göre daha iyidir. Kullaným aþamasýnda kolay
kesilme, delinme, yontulma ve yapýþtýrýlma gibi
üstünlükleri vardýr (Yüksel, 2004).
Dünya genelinde sera yetiþtiriciliði en çok
ABD, Japonya ve Hollanda'da yapýlmaktadýr.
Seralarýn %78'inde çiçek üretimi gerçekleþtirilmektedir. Avrupa sera yetiþtiriciliði bakýmýndan ilk sýrada yer alan ülke Hollanda, soðanlý ve
yumrulu çiçek üretiminde öncülük yapmaktadýr.
Ýspanya, Fransa ve Ýtalya gibi ülkelerde
seracýlýkta plastik seralar kullanýlmaktadýr
(Anonim, 2007a; Yüksel, 2004).
Türkiye'nin de içinde bulunduðu ýlýmansýcak iklim kuþaðýnda bulunan ülkeler Japonya,
Ýtalya, Ýspanya, Fransa, Ýsrail, Yunanistan olarak
sýralanmaktadýr. Bu kuþakta sera yetiþtiriciliði,
genel olarak soðuk aylara yöneliktir. Bu kuþakta
yapýlan seracýlýkta yatýrým maliyetleri düþük, örtü
materyali plastik ve ýsýtma asgari düzeydedir.
Ýþletme giderleri az, iþçilik daha ucuzdur. Üretim
teknolojisi, verim ve kalite, serinsoðuk iklim
kuþaðýndakine göre daha düþüktür (Anonim,
2007a; Yüksel, 2004).
Ülkemizde seracýlýk, diðer ülkelere oranla
yeni bir uygulama durumundadýr. Seracýlýðýn
ülkemizdeki geliþimine bakýldýðýnda ilk
geliþmelerin Ege Bölgesi'nde, Ýzmir ve çevresinde baþladýðý, daha sonra güneye ve doðuya
doðru Akdeniz sahil þeridini içine alacak þekilde
geniþlediði görülmektedir. Ülkemizde en çok sera
varlýðýna sahip bölge Akdeniz Bölgesi ve bu
bölgede de Antalya ili ve çevresidir (Üstün ve
Baytorun, 2003).
Günümüzde, ülkemizde toplam 46.934
ha'lýk alanda örtü altý yetiþtiriciliði yapýlmaktadýr.
Antalya ili toplam örtü altý alaný 16.370 ha'dýr.
Ülkemiz cam sera alanlarýnýn %81.3'ü (5.469 ha),
plastik sera alanlarýnýn %47.9'u (8.192 ha) ve
plastik tünel alanlarýnýn %11.7'si (2.709 ha)
Antalya ilinde bulunmaktadýr (TÜÝK, 2005).
Bölgenin coðrafik ve iklim yapýsýnýn uygun
olmasý, sahil þeridi boyunca seracýlýðýn
yayýlmasýnda önemli bir etken olmuþtur. Sera
alanlarýnda, sebze üretimi baþta olmak üzere süs
bitkileri, fide ve meyve yetiþtiriciliði yapýlmaktadýr (Çanakçý ve Akýncý, 2007).
Tarým uygulamalarýnda olduðu gibi
seracýlýðýn su ürünleri yetiþtiriciliði sektöründe de
kullanýmý mümkündür. Seralarda su ürünleri
yetiþtiriciliði, tarým ürünlerinde olduðu gibi
kontrollü koþullarda ve tüm yýl boyunca üretimin
saðlanmasý ve birim alandan elde edilen ürünün
arttýrýlmasý maksadýyla yapýlmaktadýr.
Sera tipi havuzlar çeþitli sýcaklýk kaynaklarý
ile ýsýtýlabileceði gibi hiç ýsýtma yapýlmadan da
üretim yapmak mümkündür. Bölgesel olarak
mevcut olan jeotermal enerji, güneþ enerjisi, gibi
Ünal / Yunus Arþ. Bül. 2012 (3): 24-30
ekonomik sýcaklýk kaynaklarý seralarýn ýsýtýlmasý
için kullanýlabilmektedir (Klemetson ve Rogers,
1985; Mohapatra vd., 2007; Sarkar ve Tiwari,
2005; Tiwari vd., 2006). Türkiye'de sera
yetiþtiriciliðinin, güneþ enerjisi, jeotermal enerji
veya endüstriyel kuruluþlarýn atýk soðutma suyu
sýcaklýðýndan faydalanýlarak yapýlabileceði
bildirilmektedir (Baþçetinçelik ve Öztürk, 2003;
Daðdaþ ve Öztürk, 2003; Erden, 2005; Yakut vd.,
1993). Ülkemiz, dünyada jeotermal ýsý
uygulamalarýnda 5. sýrada bulunmaktadýr.
Ülkemizde sýcaklýklarý bölgelere göre 102 ºC'yi
aþan 900'ün üzerinde jeotermal kaynak ve
iþletilebilir 140 saha bulunmaktadýr. Dünyadaki
jeotermal enerjinin doðrudan kullaným uygulamalarýnýn %16'sý akuakültür faaliyetlerinde
kullanýlmaktadýr. Ülkemizde de akuakültürün
geliþtirilmesinde jeotermal enerjinin büyük
katkýsý olabileceði bildirilmektedir (Erden, 2005).
Güneþ enerjisinin kullanýmý açýsýndan da oldukça
önemli bir potansiyele sahip bölgelerimiz
bulunmaktadýr (Baþçetinçelik ve Öztürk, 2003).
Ilýk su koþullarýnda yetiþtiriciliði yapýlan
sazan, karides, tilapia, yýlan balýðý, kedi balýðý,
akvaryum balýklarý ve süs bitkileri yanýsýra ýlýk su
balýklarý ve kabuklu su canlýlarý gibi su
canlýlarýnýn seralarda üretimi üzerine yapýlan
araþtýrmalar, sera yapýlarýn su ürünleri üretiminde
deðerlendirilebileceðini göstermektedir.
Tiwari ve Sarkar (2006), sera tipi ve açýk
havuzlarýn Labeo rohita'nýn yetiþtiriciliði üzerine
etkilerini inceledikleri araþtýrmada, açýk
havuzlardaki ürün miktarýnýn 0,28 kg/m3 iken,
sera tipi havuzlarda bu miktarýn 0,58 kg/m3'e
kadar yükseldiðini tespit etmiþlerdir.
Gosh vd. (2008), sera tipi ve açýk
havuzlarda üretilen balýk miktarýnýn sýrasýyla
0.159 kg/m3 ve 0.080 kg/m3 olarak, su sýcaklýðýnýn
ise 18.5-21.5ºC ve 13.0-15.5ºC olarak tespit
edildiðini bildirmiþlerdir.
Lavitra vd. (2010)'nýn, sera tipi ve açýk
havuzlarda deniz hýyarý (Holothuria scabra)' nýn
yetiþtiriciliði üzerine etkilerini inceledikleri
27
araþtýrmada, açýk ve sera tipi havuzlardaki su
sýcaklýðý deðerlerinin sýrasýyla 27.7±0.7ºC ve
30.8±1ºC olduðu tespit edilmiþtir. Ayný çalýþmada sera tipi havuzlardaki aðýrlýk artýþý 0.03 g'
dan 9.9±6.5 g' a ulaþýr iken, açýk havuzlarda bu
miktarýn 3.7±1.6 g' da kaldýðý belirlenmiþtir.
Endler (1980), sera tipi ve açýk havuzlarda
üretilen lepistes balýklarýnýn renkli beneklerinin
birbirine yakýn özellikte olduðunu belirlemiþtir.
Tiwari vd. (2006), sera tipi ve açýk
havuzlarýn sazan balýðýnýn yetiþtiriciliði üzerine
etkilerini inceledikleri araþtýrmada, sera tipi
havuzlardaki ürün miktarýnýn açýk havuzlara
oranla daha fazla olduðu ve su sýcaklýðý
deðerlerinin ise 3.58 6.79 ºC daha yüksek olduðu
belirlenmiþtir.
Khan vd. (2004), kapalý ve açýk tip
havuzlarýn bir Cyprinidae türü olan rohu (Labeo
rohita)' nun yetiþtiriciliði üzerine etkilerini
inceledikleri araþtýrmada, deneme baþlangýcý
aðýrlýðý 4.60±0.03 g ve 4.59±0.02 g olan
balýklarýn deneme sonunda sýrasýyla; açýk
havuzlarda 52.50±4.10 g, kapalý havuzlarda ise
128±53 g aðýrlýða kadar ulaþabildiðini tespit
etmiþlerdir.
Mohapatra vd. (2007), güneþ ýsýtmalý sera
havuzlarda ve açýk havuzlarda sazan ve karides
polikültür yetiþtiriciliðini araþtýrmýþlardýr. Kýþ
periyodu süresince yürütülen deneme sonunda
sera havuzlarda ürün miktarý, sazan için 6.204 7.767 kg/ha/yýl ve karides için 92.5-97.3
kg/ha/yýl, açýk havuzlarda ise sazan için 3.327 3.935 kg/ha/yýl ve karides için 43.8-77.9 kg/ha/yýl
olarak belirlenmiþtir. Yaþama oraný ise serada
sazan için %86, karides için %17.6 iken, açýk
havuzlarda sazan için %75 ve karides için %14
olarak tespit edilmiþtir.
Kaunda vd. (2007), tilapia yetiþtiriciliðinde
þeffaf plastik kaplamanýn etkisinin incelendiði 90
günlük deneme sonunda balýklarýn, üzeri kapalý
olmayan havuzda 27.68±0.62 g, %50'si kapalý
havuzlarda 32.88±0.83 g ve %80'i kapalý
havuzlarda ise 40.93±1.20 g olduðu tespit edil-
28
Ünal / Yunus Arþ. Bül. 2012 (3): 24-30
miþtir (P<0.05). Sýcaklýk deðerleri %80'i kapalý
havuzda 25.56 ± 0.19 ºC ve %50'si kapalý havuzda
25.01±0.21ºC ve kapalý olmayan havuzda ise
24.66 ± 0.21 ºC olarak belirlenmiþtir (P<0.05).
Abdell (2008), tilapia balýklarýnýn
kýþlatýlmasý üzerine %75 ve %100'ü polietilen
örtü ile kapalý, farklý derinlikleri olan havuzlarýn
etkisinin araþtýrýldýðý denemede, 150 gün sonunda
%100 kapalý olan havuzlarda büyüme ve yaþama
oranýnýn diðer havuzlardan çok daha yüksek
olduðunu belirlemiþtir.
Akvaryum balýklarý kadar akvaryum
bitkilerinin de önemli bir pazar potansiyeli
bulunmaktadýr. Almanya, Hollanda ve Danimarka`da su kaynaklarýnda kurulan seralarda önemli
miktarlarda akvaryum bitkisi yetiþtirildiði
bildirilmektedir. Hollanda`daki üretim tesislerinde 240 çeþit bitki türü yetiþtirilerek piyasaya
sunulmaktadýr. Hollanda`dan yýlda 2-3 milyon
dolar tutarýnda akvaryum bitkisi ithal edildiði
bildirilmektedir (Hekimoðlu, 2006).
Türkiye'de sazan, karides, tilapia, yýlan
balýðý, kedi balýðý, süs balýklarý ve bitkileri gibi
ýlýk su balýklarý ve kabuklularýnýn yetiþtiriciliðinde sera sistemleri kuluçka, büyütme ve
kýþlatma amacýyla kullanýlabilir (Zhu vd., 1998).
Su ürünleri yetiþtiriciliðinde kullanýlan sera
yapýlar, çoðunlukla tünel biçiminde ve plastik
kaplamalýdýr (Þekil 2).
Þekil 2. Seralarda su ürünleri yetiþtiriciliði (Anonim, 2007b; Anonim, 2008; Anonim, 2009a; Anonim, 2009b).
Antalya Kepez Su Ürünleri Araþtýrma
Ünitesi'nde bazý akvaryum balýklarýnýn yetiþtiriciliði seralarda yapýlmaktadýr (Anonim,
2007b). Yine Türkiye'nin en büyük akvaryum
balýklarý üretim merkezi olan Ordas (Ýzmir), 2000
2
m 'lik seralarda üretim yapmaktadýr (Anonim,
2006a). Bergama'da Türkiye'nin ilk yýlan balýðý
tesisinin jeotermal enerjinin kullanýldýðý seralarda
yapýlmasýnýn planlandýðý bildirilmektedir
(Anonim, 2006b).
Türkiye gibi subtropik iklim kuþaðýna sahip
olan ülkelerde tilapia yetiþtiriciliðinin en önemli
dar boðazý kýþ þartlarýdýr. Su sýcaklýðý seviyesinin
9-12°C'lere indiði dönemlerde tilapia önemli
düzeyde zarar görmektedir. Düþük su sýcaklýðýnda
beslenemeyen ve dolayýsýyla tüm enfeksiyon
etmenlerine maruz kalan tilapia kýsa bir sürede
enfekte olarak ölmektedir. Bu nedenle tilapia
yetiþtiriciliðinde kesintisiz üretim yapmak ancak
sera oluþturarak kýþýn yavru bakýmý ve anaç temini
yaparak ve gelecek yaza hazýrlýk yapmak þartýyla
gerçekleþtirilebilmektedir (Tekelioðlu vd., 1992).
Serada yetiþtiriciliðin baþka bir avantajý ise,
hastalýk kontrolü üzerine olabilir. Vonshak
(1992), spirulina yetiþtiriciliðinde kapalý havuzlarda yapýlmasýnýn uygun sýcaklýðýn elde
edilmesine yardýmcý olabileceði gibi, bulaþma
ihtimalinin azaltýlmasý dolayýsýyla hastalýk
kontrolüne de yardýmcý olabileceðini bildirmektedir.
Sonnenholzner ve Calderon (2004), karides
yetiþtiriciliðinde, sera tipi havuzlarda beyaz
benek hastalýðýnýn kontrolünün açýk havuzlara
oranla daha iyi olduðu ve bu havuzlarda su
sýcaklýðýnýn 3-5°C düzeyinde daha yüksek
seyrettiðini bildirmektedir.
Ünal / Yunus Arþ. Bül. 2012 (3): 24-30
Su sýcaklýðýnýn ideal koþullarda tutulmasý,
sucul hayvanlarýn büyümesinde, üremesinde ve
hastalýklarýnýn kontrolünde oldukça önemli bir
unsurdur. Seracýlýðýn ürün yetiþtiriciliðinde
avantaj yaratan etkisi çevre koþullarýnýn
deðiþkenliðinin azaltýlmasýdýr. Kurulum ve ýsýtma
gibi iþlemler ekonomik olarak saðlanabildiði
bölgelerde seralarda su ürünleri yetiþtiriciliði
avantajlý bir yöntem olarak karþýmýza çýkmaktadýr.
Türkiye'de Akdeniz, Ege, Marmara ve
Karadeniz Bölgesi ile uygun mikro klima özelliði
gösteren bölgeler seracýlýk için uygun alanlardýr
(Yüksel, 2004). Bu bölgeler ayný zamanda, güneþ
enerjisi, jeotermal enerji ve atýk soðutma suyu
sýcaklýðýndan faydalanýlabilen alanlardýr ve bu
sistemlerden sera ýsýtmasý için yararlanýlabilmektedir.
Bu konu ile ilgili yapýlacak araþtýrmalarýn
sayýsý arttýkça konu ile ilgili eksikliklerin
giderilebileceði ve çok daha verimli üretim
yapýlabileceði düþünülmektedir. Gelecek yýllarda
küresel ýsýnmaya baðlý olarak iklim koþullarýnda
oluþabilecek deðiþiklikler, yetiþtiricilik yolu ile
elde edilen su ürünlerine duyulan ihtiyacýn ve
dolayýsýyla verilen önemin daha da artmasýna
neden olacaktýr. Yetiþtiricilik için elveriþli çevre
koþullarýnýn saðlanabilmesi ve kontrolü üzerine
avantajlarý olan sera sistemlerinin, olasý iklim
deðiþikliði koþullarýnda istenilen çevre þartlarýnýn
saðlanmasý hususunda da fayda saðlayacaðý
düþünülmektedir.
Kaynaklar
Abdell, A.M.M. 2008. Effects of over-wintering and water
depth on growth performance of nile tilapia
(Oreochromis niloticus). 8 t h International
symposium on Tilapia in Aquaculture, 297-305.
Anonim, 2006a. www.ortadoguakvaryum.com. (Eriþim
tarihi: 24.02.2011).
Anonim, 2006b. www. alomaliye. com /ekonomi / bergama.
html (Eriþim tarihi: 29.09.2010).
Anonim, 2007a.http://cygm.meb.gov.tr/modulerprogram-
29
lar / kur . (Eriþim tarihi: 12.10.2010).
Anonim, 2007b. Www.akvaryumkulubu.org/vbulletin/showthread (Eriþim tarihi: 24.02.2011)
Anonim, 2008. http://synaptoman_files_wordpress_com2008-07-stellenbosch1_jpg (Eriþim tarihi:
24.11.2010).
Anonim, 2009a. http://news_bbc_co_uk-media-images46814000 jpg -_46814679_ fish066_ jpg (Eriþim
tarihi: 28.10.2010).
Anonim, 2009b. www. klamathbucketbrigade.org / H&N _
Fishfarming (Eriþim tarihi: 24.11.2010).
Anonim, 2010a. www. tarimsalhaber.com/sera.htm.
(Eriþim tarihi: 24.02.2011).
Baþçetinçelik, A. ve Öztürk, H.H. 2003. Sera Isýtmasý Ýçin
Güneþ Enerjisinin Depolanmasý. TMMOB Makine
Mühendisleri Odasý, Güneþ Enerji Sistemleri
Sempozyumu ve Sergisi, 20-21 Haziran, 92-101.
Baysal, A. 2002. Beslenme. Hatipoðlu Yayýnevi, Ankara.
Both, A.J. 2005. Creating a Master Plan for Greenhouse
Operations. Rutgers NJAES Cooperative
Extension, E221, 8pp.
Çanakçý, C. ve Acarer, S. 2009. Jeotermal Enerji ile Sera
Isýtma Sistemleri Tasarým Esaslarý. TMMOB
Makine Mühendisleri Odasý, IX. Ulusal Tesisat
Mühendisliði Kongresi ve Sergisi 6-9 Mayýs, 115125.
Çanakçý, M. ve Akýncý, Ý. 2007. Antalya Ýli Sera Sebze
Yetiþtiricilinde Modern ve Geleneksel Sera
Ýþletmelerinin Kýyaslanmasý, Tarýmsal Mekanizasyon 24. Ulusal Kongresi Bildiri Kitabý, 5-6
Eylül, Kahramanmaraþ, 54-61.
Daðdaþ, A. ve Öztürk, R. 2003. Jeotermal Enerjiden
Akuakültür Uygulamalarýnda Yararlanmak.
Tesisat Mühendisliði, Kasým-Aralýk, 25-33.
Endler, J.A. 1980. Natural Selection on Color Patterns in
Poecilia reticulata, Evolution, 34 (1): 76-91.
Erden, O. 2005. Türkiye'de Akuakültür Faliyetlerinde
Jeotermal Enerji Kullanýmý. Aquademi. 438-450,
net./USG/USG2005/Y/y09. pdf, 438-450.
Fowler, P.A., Bucklin, R.A., Baird, C.D., Chapman, F.A. ve
Watson, C.A. 1997. Comparison of Energy Needed
to Heat Greenhouse and Insulated Frame Buildings
Used in Aquaculture. University of Florida. IFAS
Extension. CIR1198.
Gosh, L., Tiwari, G.N., Das, T. ve Sarkar, B. 2008.
Modeling the Thermal Performance of Solar
Heated Fish Pond: An Experimental Validation.
Asian Journal of Scientific Research, 1(4): 338350.
Hekimoðlu, M.A. 2006. Akvaryum Sektörünün Dünyadaki
ve Türkiye'deki Genel Durumu. E.Ü. Su Ürünleri
Dergisi, 23 (1/2): 237-241.
30
Ünal / Yunus Arþ. Bül. 2012 (3): 24-30
Kaunda, E.K.W., Anderson, J.L., Kangombe, J. ve Jere,
W.W.L. 2007. Effect of Clear Plastic Pond Sheeting
on Water Temperature and Growth of Tilapia
rendalli in Earthen Ponds. Aquaculture Research,
38:1113-1116. Doi:10.1111/j.1365-2109.2007.01791.x
Klemetson, S.L. ve Rogers, G.L. 1985. Aquaculture Pond
Temperature Modeling. Aquacultural Engineering,
4: 191-208.
Khan, M.A., Jafri, A.K. ve Chadha, N.K. 2004. Growth and
Body Composition of Rohu, Labeo rohita
(Hamilton), Fed Compound Diet: Winter Feeding
and Rearing to Marketable Size: J., Appl. Ichthyol.,
20: 265-270.
Lavitra, T., Fohy, N., Gestin, P.G., Rasolofonirina, R. ve
Eeckhaut, I. 2010. Effect of Water Temperature on
the Survival and Growth of Endobenthic
Holothuria scabra (Echinodermata: Holothuroidea) Juveniles Reared in Outdoor Ponds. SPC
Beche-de-mer information Bulletin, 30: 25-28.
Li, S., Willits, D.H., Browdy, C.L., Timmons, M.B. ve
Losordo, T.M. 2009. Thermal Modelling of
Greenhouse Aquaculture Raceway Systems.
Aquacultural Engineering, 41: 1-13.
Mohapatra, B.C., Singh, S.K., Sarkar, B., Majhi, D. ve
Sarangi, N. 2007. Observation of Carp Polyculture
with Giant Freshwater Prawn in Solar Heated Fish
Pond. Journal of Fisheries and Aquatic Sciences,
2(2): 149-155.
Sarkar, B.ve Tiwari, G.N. 2005. Thermal Modeling of a
Greenhouse Fish Ponds: System. Agricultural
Engineering Ýnternational: the CIGR Ejournal.
Manuscript BC 05 015. Vol. VII. October, 18p.
Sonnenholzner, S. ve Calderon, J. 2004. Greenhouse
Systems Promising Technique Against WSSV in
Ecuador. Global Aquaculture Advocate, Feb., 6465.
Tekelioðlu, N., Dikel, S. ve Ülger, S. 1992. Laboratuar
Koþullarýnda Deðiþik Stoklama Oranlarýnýn
Tilapialarýn Geliþme Yetenekleri Üzerine Etkileri.
XI. Ulusal Biyoloji Kongresi, 24-27 Haziran,
Elazýð, 217-225.
Tiwari, G.N. ve Sarkar, B. 2006. Energy Inputs and Fish
Yield Relationship for Open and Greenhouse Pond.
Journal of Fisheries and Aquatic Sciences, 1(2):
171-180.
Tiwari, G.N., Sarkar, B. ve Ghosh, L. 2006. Observation of
Common Carp (Cyprinus carpio) Fry-Fingerlings
Rearing in a Greenhouse During Winter Period
(Agricultural Engineering International: the CIGR
Ejournal) FB 05019. vol. VIII. May, 1-17.
TÜÝK, 2005. Tarýmsal Yapý, Deðer, T.C. Baþbakanlýk
Türkiye Ýstatistik Kurumu.
Üstün, S. ve Baytorun, A.N. 2003. Sera Projelerinin
Hazýrlanmasýna Yönelik Bir Uzman Sistemin
Oluþturulmasý, KSÜ Fen ve Mühendislik Dergisi,
6(1): 168-176.
Vonshak, A. 1992. Microalgal Biotechnoloyg: Is it an
Economical Success: Da Silva EJ, Ratledge C.,
Sasson A. Eds. Biotechnology: Economic and
Social Aspects. Cambridge University; 1992: pp
70-80. (Alýnmýþtýr: Göksan, T., Zekeriyaoðlu, A. ve
Ak, Ý. 2007. The Growth of Spirulina platensis in
Different Culture Systems under Greenhouse
Condition. Turk J. Biol. Tübitak, 31: 47-52.
Yakut, A.K., Doðan, Z.A. ve Fiþek, S. 1993. Soðuk Hava
Deposunun Atýk Isýsýndan Yararlanarak Bir
Seranýn Isýtýlmasý ve Isparta Ýline Uygulanmasý.
Mühendis ve Makine, cilt: 34, sayý: 397, Þubat, 3440.
Yüksel, A.N. 2004. Sera Yapým Tekniði. Hasad Yayýncýlýk
Limited Þirketi, 287s.
Zhu, S., Deltour, J. ve Wang, S. 1998. Modelling the
Thermal Characteristics of Greenhouse Ponds
Systems, Elsevier Sciences, Aquacultural
Engineering, 18: 201-217.