doğrudan yabancı yatırım raporu

T.C.
BAŞBAKANLIK
HAZİNE MÜSTEŞARLIĞI
DOĞRUDAN YABANCI YATIRIM RAPORU
25 Kasım 2005
İÇİNDEKİLER
Sayfa
Tablolar Listesi
i
I- Yurt İçinde Doğrudan Yabancı Yatırımlar
1
1- Yabancı Sermaye İstatistikleri
1
2- Uluslararası İlişkiler
2
3
3- Yatırım Danışma Konseyi ve Yatırım Ortamını İyileştirme Faaliyetleri
3.1. Yatırım Danışma Konseyi
3
3.2. Yatırım Ortamını İyileştirme Koordinasyon Kurulu (YOİKK)
4
II- Yurt Dışında Doğrudan Yatırımlar
17
TABLOLAR LİSTESİ
Sayfa
Tablo-1:
Yabancı Sermayeli Şirketlerin Sayısı
Tablo-2:
Kuruluş Türlerine Göre Yabancı Sermayeli Şirketler
1
2
Tablo-3:
Yabancı Sermayeli Şirketlerin Sayılarının Sektörlere Göre Dağılımı
3
Tablo-4:
Yabancı Sermayeli Şirketlerin Kuruluş Türleri Açısından Sektörlere
Göre Dağılımı
Yabancı Sermayeli Şirketlerin Sermaye Büyüklüğü Açısından
Sektörlere Göre Dağılımı
4
Tablo-6:
Yabancı Sermayeli Şirketlerin Sayısının Ülkelere Göre Dağılımı
6
Tablo-7:
Tablo-9:
Yabancı Sermayeli Şirketlerin Kuruluş Türleri Açısından Ülkelere
Göre Dağılımı
Yabancı Sermayeli Şirketlerin Sermaye Büyüklüğü Açısından Ülkelere
Göre Dağılımı
Doğrudan Yabancı Yatırımlar (Fiili Girişler)
9
Tablo-10:
Yabancı Sermayeli Şirketlerin Yatırımlarına Verilen Teşvik Belgeleri
10
Tablo-11:
Ülkeler ve Yıllar İtibariyle Türkiye’nin Yurt Dışına Toplam Sermaye
İhracı
Ülkeler ve Sektörler İtibariyle Türkiye’nin Yurt Dışına Toplam
Sermaye İhracı
Ülke Grupları İtibariyle Türkiye’nin Yurt Dışına Toplam Sermaye
İhracı
Ülke Grupları İtibariyle Türkiye’nin Yurt Dışına Toplam Sermaye
İhracının Sektörel Dağılımı
Tablo-5:
Tablo-8:
Tablo-12:
Tablo-13:
Tablo-14:
i
5
7
8
18
19
20
21
I-
YURT İÇİNDE DOĞRUDAN YABANCI YATIRIM
1- Yabancı Sermaye İstatistikleri
Doğrudan yabancı yatırım istatistikleri; ülkemizde kurulan yabancı sermayeli şirketler,
mevcut şirketlere yapılan iştirakler ve şube sayıları baz alınarak hazırlanmıştır. Bu istatistiklere
istinaden hazırlanan tablolar, 1954 yılından 2005 yılı Ekim ayına kadar geçen sürede ülkemize
gelen doğrudan yabancı yatırımların yorumlanmasında katkı sağlamaktadır.
17 Haziran 2003 tarihinde yürürlüğe giren 4875 sayılı “Doğrudan Yabancı Yatırımlar
Kanunu” ile doğrudan yabancı yatırımların gerçekleştirilmesinde izin ve onay sistemi kaldırılarak,
bilgilendirme sistemine geçilmiştir.
2005 yılı Ekim ayı sonu itibariyle 9.778 adet yabancı sermayeli şirket ve şube kurulmuş
olup, 1.929 adet yerli sermayeli şirkete de yabancı sermaye iştiraki gerçekleşmiş olup, toplamda
11.707 adet yabancı sermayeli şirket ülkemizde faaliyette bulunmaktadır (Tablo-1).
4875 sayılı “Doğrudan Yabancı Yatırımlar Kanunu”nun 17 Haziran 2003 tarihinde
yürürlüğe girmesiyle şirket sayılarında hızlı bir artış gözlenmiş ve 2003 yılında yabancı sermayeli
şirket sayısı bir önceki yıla oranla %88,4 oranında artmıştır. 17 Haziran 2003-31 Ekim 2005
döneminde, kurulan yabancı sermayeli şirket sayısı, önceki yıllarda kurulan toplam şirket sayısının
%86,5’sine tekabül etmektedir (Tablo-2).
11.707 adet yabancı sermayeli şirketin, başta toptan ve perakende ticaret olmak üzere,
imalat sanayi, gayrimenkul kiralama ve iş faaliyetleri sektörlerinde faaliyette bulundukları
görülmektedir (Tablo-3).
İmalat sanayiinde faaliyette bulunan yabancı sermayeli şirketlerde tekstil ürünleri imalatı
birinci sırada yer alırken, bunu gıda ürünleri içecek imalatı ile kimyasal madde ve ürünleri imalatı
izlemektedir.
“Doğrudan Yabancı Yatırımlar Kanunu” nun yürürlüğe girdiği tarihten sonra ülkemizde
faaliyete geçen 5.429 adet yabancı sermayeli şirketin 232 adedinde kayıtlı sermaye 500.000 doların
üzerindedir (Tablo-5).
11.707 adet yabancı sermayeli firmanın ülke gruplarına göre dağılımına bakıldığında ise
AB ülkeleri ortaklı firma sayısının 6.076 adet ile birinci sırada yer aldığı görülmektedir (Tablo-7).
AB ülkeleri ortaklı yabancı sermayeli firmaların içinde Almanya 2.013 adet firma ile birinci
sırayı alırken onu Hollanda (922 adet) ve İngiltere (907 adet) izlemektedir (Tablo-7).
17.06.2003 – 31.10.2005 tarihleri arasında faaliyette bulunan AB ülkeleri ortaklı yabancı
sermayeli firmaların 128 adedinde kayıtlı sermaye 500.000 doların üzerindedir (Tablo-8).
T.C. Merkez Bankası tarafından yayımlanan ödemeler dengesi istatistiklerine göre; 2004
Ocak-Eylül döneminde 2.180 milyon ABD Doları olan fiili giriş, 2005 yılı aynı döneminde yüzde
71,6 oranında artarak, 3.742 milyon dolara ulaşmıştır (Tablo-9).
2005 Ocak-Eylül döneminde nakit sermaye girişinin %88,5’i AB ülkeleri kaynaklıdır. Bu
oran 2004 yılının aynı döneminde %81,6 olarak gerçekleşmiştir.
1
Yabancı sermayeli şirketlerce gerçekleştirilecek yatırımlar için, 2005 yılında Ekim ayı sonu
itibariyle 173 adet teşvik belgesi düzenlenmiştir. Bu yatırımların toplam tutarı 2.785,9 milyon ABD
Doları değerindedir (Tablo-10).
Söz konusu yatırım teşvik belgelerinde öngörülen toplam yatırım tutarının (2.785,9 milyon
ABD Doları) %54,6’ı yabancı ortaklar tarafından karşılanacaktır.
173 adet Yatırım Teşvik Belgesinin 136 adedi imalat, 28 adedi hizmetler, 2 adedi tarım, 7
adedi de madencilik sektörlerinde düzenlenmiştir.
2- Uluslararası İlişkiler
Ülkemiz girişimci sermayesinin yabancı ülkelere açılması, aynı zamanda yabancı sermaye
ve ileri teknolojinin ülkemize gelmesi yolu ile ekonomimizin küreselleşen dünya ekonomisi içinde
etkin bir şekilde yer alması, genel ekonomik politikaların ana hedefleri arasındadır. Bu çerçevede,
ülkemizde yapılan yabancı yatırımların korunması ve daha fazla yabancı yatırım gelişinin
özendirilebilmesi için, yatırım ve ticari ilişkilerimizin yoğun olduğu veya bu ilişkilerin
genişlemesine yönelik potansiyele sahip olduğu düşünülen ülkelerle, Yatırımların Karşılıklı Teşviki
ve Korunması (YKTK) Anlaşmalarının imzalanmasına 1962 yılında başlanmıştır. Ülkemizin
sermaye ihraç eder hale gelmesi ile bu süreç hızlandırılmıştır.
Bu kapsamda 2005 yılında Avustralya, Tayland ve Birleşik Arap Emirlikleri ile
müzakereleri tamamlanan YKTK Anlaşmaları imzalanmış olup, 2005 Kasım ayı itibari ile 74 ülke
ile imzalanmış bulunan YKTK Anlaşmaları’ndan 54’ü yürürlüğe girmiştir.
OECD “Yatırımlar Komitesi” kapsamındaki çalışmalar ve OECD – Çok Uluslu Şirketler
Rehberi Ulusal Temas Noktası fonksiyonunu Hazine Müsteşarlığı Yabancı Sermaye Genel
Müdürlüğü (YSGM) üstlenmiştir. Ayrıca, bir Avrupa-Akdeniz inisiyatifi olan Avrupa-Akdeniz
Yatırım Promosyon Ajansları Ağı (ANIMA) platformunda da Hazine Müsteşarlığı YSGM ulusal
koordinasyon noktası olarak görev yapmaktadır.
Yine çok taraflı ilişkiler kapsamında, Ekonomik İşbirliği Teşkilatının Bölgesel YKTK
Anlaşması müzakereleri ve promosyon amaçlı çalışmaları takip edilmekte ve DTÖ’nün “yatırımlar”
odaklı bazı çalışmalarına katılım sağlanmaktadır.
2
3- Yatırım Danışma Konseyi Ve Yatırım Ortamını İyileştirme Faaliyetleri
3.1. Yatırım Danışma Konseyi
Yatırım Danışma Konseyi (YDK), yatırımların önündeki engellerin azaltılması ve
Türkiye'nin uluslararası alanda yatırım yeri olarak imajının güçlendirilmesi ve yatırım ortamının
iyileştirilmesi alanında hükümet tarafından yapılan çalışmalara uluslararası bir bakış açısı
kazandırılması
amacıyla
dünyanın
önde
gelen
çokuluslu
şirket
yöneticilerinin
katılımıyla oluşturulan bir platformdur. YDK'nin oluşturulmasında hedeflenenler aşağıda
sıralanmıştır:
•
•
•
Çokuluslu şirketlerin üst düzey yöneticilerinin, yatırım yeri seçimi konusundaki bilgi
birikimlerinden faydalanarak, Türkiye'deki yatırım ortamının iyileştirilmesi çalışmalarına
uluslararası bir perspektif kazandırmak,
Türkiye'nin dünya ekonomisinde sahip olduğu rekabet gücünün artırmasına yönelik
çalışmalara katkı sağlamak,
Türkiye'nin yatırım ortamının iyileştirilmesi konusunda sağladığı ilerlemelerin, uluslararası
alanda duyurulmasına katkıda bulunmaktır.
YDK bu hedefler doğrultusunda ilk toplantısını Başbakan Sn. Recep Tayyip
Erdoğan'ın başkanlığında 15 Mart 2004 tarihinde İstanbul'da gerçekleştirmiştir. Toplantıda, Konsey
Üyeleri tarafından, Türkiye'nin yatırımcılar nezdinde rekabet gücünü artırabilmesi için öncelikle
uygulamaya konması gereken tedbirler sıralanmıştır. Bu tedbirler arasında, idari ve bürokratik
engellerin kaldırılması, yatırım yeri temini için imkanların genişletilmesi, KOBİ’lerin
güçlendirilmesi, eğitim ve altyapı imkanlarının iyileştirilmesi, yargı hizmetlerine etkinlik
kazandırılması, vergi ve yatırım teşvikleri konusunda iyileştirmeler yapılması gibi farklı alanlara
ilişkin hususlar yer almıştır.
Konsey toplantısında gündeme gelen önerilerle ilgili olarak alınan tedbirleri Sayın
Başbakan’a ve Üyelere sunmak üzere, ilgili kurum ve kuruluşların yanısıra YOİKK Teknik
Komiteleri’nin sağladığı bilgiler doğrultusunda Hazine Müsteşarlığı tarafından bir “İlerleme
Raporu” hazırlanmıştır. Müsteşarlık internet sayfasında da yayımlanan İlerleme Raporu’nda,
belirlenen alanlarda Konsey’in ilk toplantısından sonra uygulamaya konan tedbirler ve bu alanlarda
halen yürütülmekte olan çalışmalar detaylı olarak yer almaktadır.
29 Nisan 2005 tarihinde Sn. Başbakan’ın başkanlığında İstanbul'da gerçekleştirilenYDK’nin
ikinci toplantısına 19 çokuluslu şirketlerin üst düzey yöneticileri, Dünya Bankası, IMF ve Avrupa
Yatırım
Bankası
gibi
uluslararası
kuruluşların başkanları ile
Türk
özel
sektör
temsilcileri katılmıştır. 2005 yılında yapılan bu toplantıda, YDK üyeleri 2004 yılında
gerçekleştirilen toplantı sonucunda belirtilen hususlarla ilgili olarak İlerleme Raporu’nda yer alan
gelişmelerle ilgili olarak Türkiye'nin sağladığı başarıları takdirle karşılamışlardır. Toplantının sonuç
bildirisinde katılımcılar, birinci toplantı sonucunda belirlenen başlıklardaki gelişmelerin takibine
devam edilmesi ve “Sosyal Güvenlik”, “Kurumsal Yönetim” alanında da tedbirler alınması
gerektiğini vurgulamışlardır.
3
3.2. Yatırım Ortamını İyileştirme Koordinasyon Kurulu (YOİKK)
Makro ölçekde elde edilen başarılı sonuçların yanı sıra, ülkemizde yatırım ortamını hem
yerli hem de uluslararası yatırımcılar açısından daha cazip hale getirmek için oluşturulan YOİKK
çalışmalarına devam etmektedir.
Şu ana kadar belirlenen anahtar reform alanlarının hemen hemen hepsinde tatmin edici
gelişmeler kaydedilmiştir. Bu gelişmelerden bazıları aşağıda yer almaktadır.
“İş yeri açma ve çalışma ruhsatlarına ilişkin yönetmelik” 10 Ağustos 2005 tarihinde
yürürlüğe girmiştir. Yönetmelik ile işyeri açma ve çalıştırma ruhsatlandırmasında yerel
yönetimlerin yetkileri artırılırken ruhsat alımında bürokrasi azaltılmıştır.
Bunun yanısıra, aynı tarihte “Gayri Sıhhi Müesseseler Yönetmeliği” yürürlükten
kaldırılmıştır.
Kamu kesimi, özel kesim ve sivil toplum kuruluşları arasındaki işbirliğini geliştirmek,
kaynakların yerinde ve etkin kullanımını sağlamak ve yerel potansiyeli harekete geçirmek suretiyle,
ulusal kalkınma plânı ve programlarda öngörülen ilke ve politikalarla uyumlu olarak, bölgesel
gelişmeyi hızlandırmak, sürdürülebilirliğini sağlamak ve bölge içi gelişmişlik farklarını azaltmak
üzere “Bölgesel Kalkınma Ajanslarının Kuruluşu, Koordinasyonu ve Görevleri Hakkında Kanun
Tasarısı” hazırlanmıştır.
Bölgesel Kalkınma Ajansları’nın il birimleri, başvuruların yapılacağı, takip ve koordine
edileceği tek mercii olacaktır. Anılan tasarı, Meclis Genel Kurulu’ndadır.
16 Nisan 2005 tarihinde yürürlüğe giren “5331 sayılı Kanun” kapsamında; KOBİ tanımına
ilişkin esaslar, Sanayi ve Ticaret Bakanlığı’nca hazırlanacak ve Bakanlar Kurulunca yürürlüğe
konulan yönetmelikle belirlenecektir.
Buna istinaden, “Küçük ve Orta Büyüklükteki İşletmelerin Tanımı, Nitelikleri ve
Sınıflandırması Hakkında Yönetmelik” 18 Kasım 2005 tarihinde yayımlanarak yürürlüğe girmiştir.
Anılan yönetmelikle, Avrupa Birliği mevzuatına uyumlu tek bir KOBİ tanımı yapılarak, bu tanımın,
içinde "KOBİ", "Orta Büyüklükteki İşletme", "Küçük İşletme" veya "Mikro İşletme" terimleri
geçen tüm kurum ve kuruluşların mevzuat ve programlarına uygulanması sağlanmaktadır.
Elde edilen bu kazanımların yanısıra, YOİKK kapsamında yapılan çalışmalara ivme
kazandırmak amacıyla, Mayıs 2005 tarihinde, yatırım ve yatırımcılarla doğrudan ilgili bakanlıklar
ve özel sektör temsilcilerinin daimi üye olduğu bir “Yönlendirme Komitesi” kurulmuştur.
Yönlendirme Komitesi ayda bir kere toplanmakta, Teknik Komite Başkanları ile istişare yapmak
suretiyle Teknik Komitelerin çalışmalarının hızlandırılmasını ve öncelikli konuların belirlenerek
YOİKK gündemine getirilmesini sağlamaktadır.
4
Uluslararası İşletme Geliştirme Enstitüsü (Institute for Management Development-IMD)
tarafından her yıl, ekonomik performans, devlet kurumlarının etkinliği, iş aleminin etkinliği, altyapı
başlıkları altında toplanan 314 farklı gösterge üzerinden yapılan değerlendirmeler sonucunda elde
edilerek yayımlanan Dünya Rekabet Gücü Sıralaması’nda da Türkiye’nin 2005 yılı sıralamasındaki
değişim, son dönemde alınan tedbirlerin etkisini ortaya koyar niteliktedir.
2004 yılında 60 ülke arasında rekabet gücü sıralamasında 55. sırada yer alan Türkiye bu yıl
7 sıra ilerleyerek 48. sıraya yükselmiştir. Bu ilerleme ile Türkiye, kendisiyle belirli açılardan
kıyaslanabilir, Yunanistan, Brezilya, İtalya, Rusya ve Polonya’nın önünde yer almıştır. 2005 ayında
yayımlanan rekabet gücü sıralamasına baz teşkil eden verilerin, bu yılın başında toplandığı
düşünülecek olursa yıl içinde ulaşılan performansın yansıltılmadığı sıralama sonuçlarının
Türkiye’yi daha da üst sıralara taşıyacağını söylemek mümkündür.
Dünya Rekabet Gücü Sıralamasında Değişiklik 2004-2005
-8
Türkiye
Çek Cum.
İsviçre
Macaristan
Finlandiya
Hollanda
Norveç
İrlanda
Almanya
İtalya
İsveç
Avusturya
Portekiz
Yunanistan
İspanya
Slovakya
-6
-4
-2
0
2
4
6
8
lu
m
u
Ol
D
z
su
m
u
Ol
Kaynak:IMD (Uluslararası İşletme Geliştirme Enstitüsü) Dünya Rekabet Yıllığı 2005
Nitekim Türkiye’nin son dönemde yatırım ortamının iyileştirilmesi konusunda atmış olduğu
adımların olumlu sonuçlarını, kıyaslamalı olarak ortaya koyan farklı kaynaklara dayalı
değerlendirmeler de vardır.
Dünya Bankası ile Avrupa Yeniden Yapılanma ve Kalkınma Bankası tarafından yayımlanan
“İş Ortamı ve Girişimci Performans Anketi” (Business Environment and Enterprise Performance
Survey -BEEPS), Türkiye’nin bu anlamda 2002 ve 2005 yıllarında çekilen iki farklı fotoğrafını
kıyaslamaktadır. Ülkemizdeki 559 şirketin katılımıyla gerçekleştirilen anket sonuçlarına göre, 3
yıllık dönemde;
• vergi,
• makro ekonomi,
• hükümet politikaları,
• yolsuzluk, rekabeti önleyici uygulamalar ve
• maliyetin finansmanı
konularında önemli ilerlemeler sağlanmıştır.
5
Bu kapsamda, sözkonusu çalışmada açıkça ifade edilen, Türkiye’de son üç yıllık dönemde
bürokratik formalitelerin önemli ölçüde azaltılmış olduğu hususu, yine Dünya Bankası’nın ülkelerin
iş ortamını değerlendiren diğer önemli bir çalışması, “2006 İş Yapma Raporu”nun (2006 Doing
Business Report) aynı mahiyetteki değerlendirmelerini destekler niteliktedir. Alınan tedbirlerle, 9
güne indirilen Türkiye’de iş kurma süresinin Dünyadaki en kısa sürelerden biri olduğu yine bu
çalışmada yer almaktadır.
Anket sonuçlarına göre, son dönemde sıkça gündeme gelen bir diğer husus olan adalet
hizmetlerinin etkinliği ile ilgili olarak da olumlu bazı gelişmelerden sözetmek mümkündür. Aynı
anketin uygulandığı Avrupa Birliği’nin yeni üyesi olan sekiz ülke ile kıyaslandığında, Türkiye’de
adalet mekanizması ankete katılan firmalara göre daha etkin işlemekte ve kararların uygulanması
konusunda daha güvenilir görülmektedir.
İncelenen dönemde altyapı imkanlarının farkedilir ölçüde iyileştirildiği ve iş piyasasına
ilişkin düzenlemeler konusunda Türkiye’nin sözkonusu yeni AB üyesi ülkelere göre daha iyi
durumda olduğu da yine anketin bulguları arasında yer alan diğer olumlu gelişmelerdir.
Ayrıca, Türkiye’nin ekonomik potansiyeli ile orantılı olarak Doğrudan Yabancı Yatırımların
artırılması, bu meyanda YOİKK kapsamında faaliyetlerini sürdürmekte olan 10 Teknik Komitenin
çalışmalarının ele alınarak bu çalışmalar sonucunda yürürlüğe giren mevzuat ve iyileştirilen
uygulamaların etki analizlerinin yapılabilmesi için perspektif oluşturulması ve Avrupa Birliği (AB)
mevzuatına uygunluğunun eşleştirilmesi amacıyla bir Eşleştirme Projesi başlatılmıştır.
6
TABLO:1- YABANCI SERMAYELİ ŞİRKETLERİN SAYISI
( Adet)
1954-1999
(Kümülatif)
Ocak
Şubat
Mart
Nisan
Mayıs
830
309
341
386
309
Haziran
Temmuz
343
341
Ağustos
330
Eylül
Ekim
Kasım
Aralık
Toplam
309
343
353
386
4.580
2000
22
31
54
38
48
35
44
24
45
27
70
54
492
2001
46
40
32
35
37
54
38
48
38
47
49
40
504
2002
39
34
38
41
44
40
53
41
45
43
35
64
517
2003
36
35
41
23
38
37
132
151
160
183
117
188
1.141
2004*
157
114
194
189
225
235
157
140
191
187
165
196
2.150
180
1.310
214
777
229
929
228
940
260
961
271
1.015
268
1.033
213
947
270
1.058
190
1.020
-789
-928
2.323
11.707
2005*-Ekim
Toplam
* Geçici Veriler
Kaynak: Hazine Müsteşarlığı Yabancı Sermaye Genel Müdürlüğü (HM-YSGM)
7
TABLO:2- KURULUŞ TÜRLERİNE GÖRE YABANCI SERMAYELİ ŞİRKETLER
(Adet)
1954-1999
Yeni
2000
2001
2002
2003
2004*
2005*-Ekim
Toplam
3.928
356
351
371
899
1.608
1.887
9.400
İştirak
495
116
119
123
206
478
392
1.929
Şube
Toplam
157
20
34
23
36
64
44
4.580
492
504
517
1.141
2.150
2.323
378
11.707
* Geçici Veriler
Kaynak: HM-YSGM
8
TABLO:3- YABANCI SERMAYELİ ŞİRKETLERİN SAYILARININ SEKTÖRLERE GÖRE DAĞILIMI
(Adet)
ISIC
Kodu
A
B
C
D
Sektörler
Tarım, Avcılık ve Ormancılık
Balıkçılık
Madencilik ve Taşocakçılığı
İmalat Sanayii
15 Gıda Ürünleri ve İçecek İmalatı
17 Tekstil Ürünleri İmalatı
24 Kimyasal Madde ve Ürünlerin İmalatı
29 B.Y.S. Makine ve Teçhizat İmalatı
31 B.Y.S. Elektrikli Makine ve Cihazların İmalatı
34 Motorlu Kara Taşıtı , Römork ve Yarı-Römork İmalatı
36 Mobilya İmalatı; B.Y.S. Diğer İmalat
Diğer İmalat
E
F
G
Elektrik, Gaz ve Su
İnşaat
Toptan ve Perakende Ticaret,
1954-1999
(Kümülatif)
2000
2001
2002
2003
2004*
2005*-Ekim
Toplam
55
11
72
1.229
130
126
162
90
80
105
27
509
54
156
1.690
6
-10
102
8
3
12
11
13
14
2
39
11
14
164
6
2
8
96
8
13
8
6
15
10
4
32
6
25
182
5
1
18
81
7
13
5
7
5
8
6
30
7
18
220
27
2
14
277
19
70
26
21
23
18
15
85
9
30
445
30
2
33
372
49
61
46
28
19
19
30
120
17
140
929
25
3
42
382
34
69
33
29
14
16
39
148
9
275
663
154
21
197
2.539
255
355
292
192
169
190
123
963
113
658
4.293
51
1.514
125
506
309
85
270
17
14
45
64
1
2
4.580
10
140
14
40
49
10
62
--6
18
--492
7
153
22
56
50
6
45
1
3
4
14
--504
12
195
13
45
46
16
43
--6
11
--517
22
366
57
64
93
14
92
3
7
21
42
1
-1.141
17
839
73
79
219
8
236
3
12
27
43
--2.150
37
553
73
136
228
17
408
7
17
38
70
1
2
2.323
156
3.760
377
926
994
156
1.156
31
53
147
262
3
4
11.707
Motorlu Taşıtlar ve Motosikletlerin Satışı, Bakımı ve Onarımı;
H
I
J
K
L
M
N
O
P
Q
50 Motorlu Taşıt Yakıtının Perakende Satışı
51 Motorlu Taşıtlar ve Moto. Dışında Kalan Top. Tic. ve Tic. Komis.
52 Motorlu Taşıtlar ve Moto. Dışında Kalan Perakende Tic.
Oteller ve Lokantalar
Ulaştırma, Haberleşme ve Depolama Hizmetleri
Mali Aracı Kuruluşların Faaliyetleri
Gayrimenkul Kiralama ve İş Faaliyetleri
Kamu Yönetimi ve Savunma, Zorunlu Sosyal Güvenlik
Eğitim Hizmetleri
Sağlık İşleri ve Sosyal Hizmetler
Diğer Toplumsal, Sosyal ve Kişisel Hizmet Faaliyetleri
Evlerde Yaptırılan Hizmet İşleri
Uluslararası Örgütler ve Temsilcilikleri
Toplam
* Geçici Veriler
Kaynak: HM-YSGM
9
TABLO:4- YABANCI SERMAYELİ ŞİRKETLERİN KURULUŞ TÜRLERİ AÇISINDAN SEKTÖRLERE GÖRE DAĞILIMI
(Adet)
ISIC
Kodu
Sektörler
A
B
C
D
Tarım, Avcılık ve Ormancılık
Balıkçılık
Madencilik ve Taşocakçılığı
İmalat Sanayii
15 Gıda Ürünleri ve İçecek İmalatı
17 Tekstil Ürünleri İmalatı
24 Kimyasal Madde ve Ürünlerin İmalatı
29 B.Y.S. Makine ve Teçhizat İmalatı
31 B.Y.S. Elektrikli Makine ve Cihazların İmalatı
34 Motorlu Kara Taşıtı , Römork ve Yarı-Römork İmalatı
36 Mobilya İmalatı; B.Y.S. Diğer İmalat
E
F
G
Elektrik, Gaz ve Su
İnşaat
Toptan ve Perakende Ticaret,
Diğer İmalat
2004
Yeni
İştirak
2005 -Ekim
Şube
Toplam
Yeni
İştirak
Şube
Toplam
22
-20
270
37
41
36
21
11
16
22
86
11
110
686
8
2
9
91
12
18
8
7
5
3
7
33
5
25
225
--4
11
-2
2
-3
-1
2
1
5
18
30
2
33
372
49
61
46
28
19
19
30
120
17
140
929
17
2
32
306
30
48
25
24
11
14
35
119
5
244
507
7
1
9
67
4
18
8
3
3
1
3
27
4
27
145
1
-1
9
-3
-2
-1
1
2
-4
11
25
3
42
382
34
69
33
29
14
16
39
148
9
275
663
10
614
62
57
160
5
193
3
11
19
41
--1.608
7
209
9
21
44
1
38
-1
7
1
--478
-16
2
1
15
2
5
--1
1
--64
17
839
73
79
219
8
236
3
12
27
43
0
0
2.150
28
419
60
108
178
11
369
6
13
31
55
1
2
1.887
9
124
12
28
42
5
33
-4
7
13
--392
-10
1
-8
1
6
1
--2
--44
37
553
73
136
228
17
408
7
17
38
70
1
2
2.323
Motorlu Taşıtlar ve Motosikletlerin Satışı, Bakımı ve Onarımı;
H
I
J
K
L
M
N
O
P
Q
50 Motorlu Taşıt Yakıtının Perakende Satışı
51 Motorlu Taşıtlar ve Moto. Dışında Kalan Top. Tic. ve Tic. Komis.
52 Motorlu Taşıtlar ve Moto. Dışında Kalan Perakende Tic.
Oteller ve Lokantalar
Ulaştırma, Haberleşme ve Depolama Hizmetleri
Mali Aracı Kuruluşların Faaliyetleri
Gayrimenkul Kiralama ve İş Faaliyetleri
Kamu Yönetimi ve Savunma, Zorunlu Sosyal Güvenlik
Eğitim Hizmetleri
Sağlık İşleri ve Sosyal Hizmetler
Diğer Toplumsal, Sosyal ve Kişisel Hizmet Faaliyetleri
Evlerde Yaptırılan Hizmet İşleri
Uluslararası Örgütler ve Temsilcilikleri
Toplam
Geçici Veriler
Kaynak: HM-YSGM
10
TABLO:5- YABANCI SERMAYELİ ŞİRKETLERİN SERMAYE BÜYÜKLÜĞÜ AÇISINDAN SEKTÖRLERE GÖRE DAĞILIMI
(Adet)
2004
ISIC
Kodu
Sektörler
A
B
C
D
Tarım, Avcılık ve Ormancılık
Balıkçılık
Madencilik ve Taşocakçılığı
İmalat Sanayii
15 Gıda Ürünleri ve İçecek İmalatı
17 Tekstil Ürünleri İmalatı
24 Kimyasal Madde ve Ürünlerin İmalatı
29 B.Y.S. Makine ve Teçhizat İmalatı
31 B.Y.S. Elektrikli Makine ve Cihazların İmalatı
34 Motorlu Kara Taşıtı , Römork ve Yarı-Römork İmalatı
36 Mobilya İmalatı; B.Y.S. Diğer İmalat
E
F
G
Elektrik, Gaz ve Su
İnşaat
Toptan ve Perakende Ticaret,
H
I
J
K
L
M
N
50 Motorlu Taşıt Yakıtının Perakende Satışı
51 Motorlu Taşıtlar ve Moto. Dışında Kalan Top. Tic. ve Tic. Komis.
52 Motorlu Taşıtlar ve Moto. Dışında Kalan Perakende Tic.
Oteller ve Lokantalar
Ulaştırma, Haberleşme ve Depolama Hizmetleri
Mali Aracı Kuruluşların Faaliyetleri
Gayrimenkul Kiralama ve İş Faaliyetleri
Kamu Yönetimi ve Savunma, Zorunlu Sosyal Güvenlik
Eğitim Hizmetleri
Sağlık İşleri ve Sosyal Hizmetler
Diğer İmalat
200.000$ 500.000$
2005 -Ekim
Toplam
<50.000$
50.000$ 200.000$
30
33
372
49
61
46
28
19
19
30
120
17
140
929
14
2
25
221
18
39
19
17
5
11
20
92
4
152
447
8
-7
112
11
22
6
7
7
3
15
41
5
93
166
-1
6
29
2
2
5
4
2
1
3
10
-19
28
3
-4
20
3
6
3
1
-1
1
5
-11
22
25
3
42
382
34
69
33
29
14
16
39
148
9
275
663
-12
2
5
10
2
4
--2
17
839
73
79
219
7
236
3
12
27
22
380
45
90
159
9
299
5
13
28
9
135
22
32
50
2
88
1
2
6
3
21
4
6
13
-13
-2
1
3
17
2
8
6
6
8
1
-3
37
553
73
136
228
17
408
7
17
38
2
--97
43
0
52
1
2
1.523
15
--587
1
--119
2
--94
70
1
2
2.323
<50.000$
50.000$ 200.000$
17
1
18
211
25
37
25
16
10
10
19
69
8
95
662
6
-6
91
10
18
13
7
6
2
2
33
2
31
226
6
-3
32
8
3
5
2
2
-4
8
1
8
27
1
1
6
38
6
3
3
3
1
7
5
10
6
6
14
14
593
55
54
147
2
197
3
10
17
1
209
16
17
43
3
28
-2
8
2
25
-3
19
-7
----
35
--1.477
6
--471
---105
>500.000$
200.000$ 500.000$
>500.000$
Toplam
Motorlu Taşıtlar ve Motosikletlerin Satışı, Bakımı ve Onarımı;
O
P
Q
Diğer Toplumsal, Sosyal ve Kişisel Hizmet Faaliyetleri
Evlerde Yaptırılan Hizmet İşleri
Uluslararası Örgütler ve Temsilcilikleri
Toplam
Geçici Veriler
Kaynak:HM-YSGM
11
2.150
TABLO:6- YABANCI SERMAYELİ ŞİRKETLERİN SAYISININ ÜLKELERE GÖRE DAĞILIMIa
(Adet)
Ülkeler
AB Ülkeleri (25)
Almanya
Hollanda
İngiltere
Fransa
İtalya
Diğer AB Ülkeleri
Diğer Avrupa Ülkeleri (AB Hariç)
İsviçre
Rusya Federasyonu
Kuzey Kıbrıs T.C.
Ukrayna
Bulgaristan
Diğer
Kuzey Afrika Ülkeleri
Diğer Afrika Ülkeleri
Kuzey Amerika
A.B.D.
Kanada
Orta Amerika ve Karayipler
Güney Amerika
Yakın ve Orta Doğu Ülkeleri
İran
Irak
Suriye
Suudi Arabistan
Azerbeycan
Diğer
Diğer Asya
Çin Halk Cum.
Japonya
Güney Kore Cum.
Pakistan
Afganistan
Diğer
Avustralya ve Yeni Zellanda
Diğer Okyanusya ve Kutup Böl. Ülkeleri
Toplam
a
Not:
1954-1999
(Kümülatif)
2.363
833
368
317
228
188
429
569
202
162
58
26
19
102
52
18
307
283
24
32
5
928
302
133
129
80
67
217
268
73
44
37
21
17
76
11
27
4.580
2000
286
82
70
34
25
25
50
41
10
18
2
4
1
6
36
1
6
-4
13
-73
16
12
7
1
7
30
27
12
2
3
1
3
6
3
6
492
2001
260
70
42
41
14
26
67
50
16
16
-4
4
10
7
2
37
35
2
4
2
81
20
18
4
2
12
25
51
16
10
12
2
1
10
-10
504
2002
236
67
46
35
22
17
49
51
20
13
-3
4
11
14
1
45
41
4
1
-114
29
27
13
2
14
19
44
13
6
4
2
5
14
1
10
517
2003
475
159
73
68
33
32
110
144
17
50
8
10
19
40
21
11
65
58
7
3
-285
113
41
19
6
41
65
123
51
6
18
11
5
32
1
13
1.141
Yabancı sermayeli şirketler, kuruluş türlerine göre yeni şirket kuruluşlarını, mevcut bir şirkete iştirakleri ve şube kuruluşlarını içermektedir.
Firma adedinde baskın ülke, sermaye büyüklüklerinde ise ortağın ülkesi esas alınmıştır.
* Geçici Veriler
12
Kaynak: HM-YSGM
2004*
1.087
381
145
144
75
81
261
299
34
110
23
28
29
75
27
18
111
101
10
8
4
385
135
55
21
16
61
97
174
59
15
18
10
5
67
21
16
2.150
2005*-Ekim
1.369
421
178
268
61
52
389
292
27
107
17
28
29
84
36
13
101
87
14
9
2
352
109
57
32
17
50
87
127
24
6
14
9
6
68
13
9
2.323
Toplam
6.076
2.013
922
907
458
421
1.355
1.446
326
476
108
103
105
328
193
64
672
605
65
70
13
2.218
724
343
225
124
252
540
814
248
89
106
56
42
273
50
91
11.707
TABLO:7- YABANCI SERMAYELİ ŞİRKETLERİN KURULUŞ TÜRLERİ AÇISINDAN ÜLKELERE GÖRE DAĞILIMI a
(Adet)
Ülkeler
AB Ülkeleri (25)
Almanya
Hollanda
İngiltere
İtalya
Fransa
Diğer AB Ülkeleri
Diğer Avrupa Ülkeleri (AB Hariç)
Rusya Federasyonu
İsviçre
Bulgaristan
Ukrayna
Kuzey Kıbrıs T.C.
Diğer
Kuzey Afrika Ülkeleri
Diğer Afrika Ülkeleri
Kuzey Amerika
A.B.D.
Kanada
Orta Amerika ve Karayipler
Güney Amerika
Yakın ve Orta Doğu Ülkeleri
İran
Azerbeycan
Irak
İsrail
Suriye
Diğer
Diğer Asya
Afganistan
Çin Halk Cum.
Japonya
Güney Kore Cum.
Diğer
Avustralya ve Yeni Zellanda
Diğer Okyanusya ve Kutup Böl. Ül
Toplam
a
2004
Yeni
827
290
108
116
57
52
204
216
84
26
20
16
18
52
22
13
78
69
9
3
2
296
113
43
38
28
15
59
129
51
11
8
7
48
13
8
1.608
İştirak
227
80
33
25
17
23
49
75
24
6
9
10
5
21
4
4
28
27
1
4
2
83
22
17
16
6
6
16
38
7
6
0
6
13
6
7
478
2005 -Ekim
Şube
33
11
4
3
7
0
8
8
2
2
0
2
0
2
1
1
5
5
0
1
0
5
0
1
1
0
0
3
7
1
1
2
2
3
2
1
64
Toplam
1.087
381
145
144
81
75
261
299
110
34
29
28
23
75
27
18
111
101
10
8
4
385
135
61
55
34
21
79
174
59
18
10
15
64
21
16
2.150
Yeni
İştirak
1.137
335
140
237
43
55
327
242
94
21
23
24
16
64
30
9
74
65
9
8
1
272
91
40
41
20
23
57
98
6
21
5
11
67
10
6
1.887
Yabancı sermayeli şirketler, kuruluş türlerine göre yeni şirket kuruluşlarını, mevcut bir şirkete iştirakleri ve şube kuruluşlarını içermektedir.
Firma adedinde baskın ülke, sermaye büyüklüklerinde ise ortağın ülkesi esas alınmıştır.
13
Geçici Veriler
Kaynak: HM-YSGM
Not:
207
74
35
29
8
6
55
45
13
4
6
3
0
19
6
3
22
18
4
1
1
77
18
10
16
6
9
18
25
0
3
1
3
18
2
3
392
Şube
25
12
3
2
1
0
7
5
0
2
0
1
1
1
0
1
5
4
1
0
0
3
-----3
4
0
0
0
0
4
1
0
44
Toplam
1.369
421
178
268
52
61
389
292
107
27
29
28
17
84
36
13
101
87
14
9
2
352
109
50
57
26
32
83
127
6
24
6
14
89
13
9
2.323
TABLO:8- YABANCI SERMAYELİ ŞİRKETLERİN SERMAYE BÜYÜKLÜĞÜ AÇISINDAN ÜLKELERE GÖRE DAĞILIMI a
(Adet)
Ülkeler
AB Ülkeleri (25)
Almanya
Hollanda
İngiltere
Fransa
İtalya
Diğer AB Ülkeleri
Diğer Avrupa Ülkeleri (AB Hariç)
İsviçre
Rusya Federasyonu
Kuzey Kıbrıs T.C.
Ukrayna
Bulgaristan
Diğer
Kuzey Afrika Ülkeleri
Diğer Afrika Ülkeleri
Kuzey Amerika
A.B.D.
Kanada
Orta Amerika ve Karayipler
Güney Amerika
Yakın ve Orta Doğu Ülkeleri
İran
Irak
Suriye
Suudi Arabistan
Azerbeycan
Diğer
Diğer Asya
Çin Halk Cum.
Japonya
Güney Kore Cum.
Pakistan
Afganistan
Diğer
Avustralya ve Yeni Zellanda
Diğer Okyanusya ve Kutup Böl. Ül
Toplam
<50.000$
756
266
94
111
51
58
176
211
20
72
19
21
22
57
15
15
74
67
7
7
3
251
76
36
12
8
48
71
118
39
10
13
7
3
46
17
10
1.477
50.000$ 200.000$
224
74
29
24
18
15
64
51
6
21
1
6
6
11
10
3
22
21
1
-1
114
58
16
7
6
9
18
41
19
1
2
3
2
14
1
4
471
2004
200.000$ >500.000$
500.000$
56
51
25
16
11
11
6
3
1
5
3
5
10
11
18
19
3
5
9
8
3
--1
-1
3
4
1
1
--8
7
7
6
1
1
1
---12
8
1
-3
--2
1
1
3
1
4
4
7
8
1
-1
3
2
1
----3
4
2
1
-2
105
97
Toplam
1.087
381
145
144
75
81
261
299
34
110
23
28
29
75
27
18
111
101
10
8
4
385
135
55
21
16
61
97
174
59
15
18
10
5
67
21
16
2.150
a
<50.000$
911
287
118
196
40
33
237
198
18
73
13
18
20
56
27
10
61
55
6
7
2
211
68
29
18
8
28
60
86
11
4
6
9
4
52
7
3
1.523
50.000$ 200.000$
331
96
42
54
16
13
110
64
6
25
2
8
4
19
8
3
26
20
6
1
-116
35
22
10
5
20
24
32
11
2
7
-2
10
4
2
587
Yabancı sermayeli şirketler, kuruluş türlerine göre yeni şirket kuruluşlarını, mevcut bir şirkete iştirakleri ve şube kuruluşlarını içermektedir.
Firma adedinde baskın ülke, sermaye büyüklüklerinde ise ortağın ülkesi esas alınmıştır.
Geçici Veriler
Kaynak: HM-YSGM
Not:
14
2005-Ekim
200.000$ >500.000$
500.000$
64
63
22
16
9
9
10
8
2
3
3
3
18
24
19
11
2
1
8
1
1
1
1
1
2
3
5
4
1
---7
7
6
6
1
1
1
---18
7
4
2
4
2
4
-2
2
2
-2
1
5
4
-2
---1
----5
1
2
-2
2
119
94
Toplam
1.369
421
178
268
61
52
389
292
27
107
17
28
29
84
36
13
101
87
14
9
2
352
109
57
32
17
50
87
127
24
6
14
9
6
68
13
9
2.323
TABLO:9- DOĞRUDAN YABANCI YATIRIMLAR (Fiili Girişler)
(Milyon $)
Sermaye
Diğer Sermaye*
Sermaye
Giriş
1995
1996
1997
1998
1999
2000
2001
2002
2003
2004
2005
Ocak
Şubat
Mart
Nisan
Mayıs
Haziran
Temmuz
Ağustos
Eylül
2005 Ocak-Eylül
2004 Ocak-Eylül
Çıkış
Net
Kullanım
Geri Ödeme
Toplam
Net
Giriş
Çıkış
Net
Gayrimenkul
(Net)
Toplam
(Net)
934
914
852
953
813
1.707
3.288
590
659
1.225
-49
-192
-47
-13
-30
-725
-22
-5
-8
-100
885
722
805
940
783
982
3.266
585
651
1125
-------512
324
555
--------98
-236
-258
-------414
88
297
934
914
852
953
813
1.707
3.288
1.102
983
1.780
-49
-192
-47
-13
-30
-725
-22
-103
-244
-358
885
722
805
940
783
982
3.266
999
739
1422
--------987
1343
885
722
805
940
783
982
3.266
999
1.726
2765
88
259
97
264
109
202
1.057
508
734
3.318
983
-30
-2
-76
-169
-1
-36
-5
-1
-13
-333
-5
58
257
21
95
108
166
1.052
507
721
2.985
978
7
13
52
5
9
31
14
42
41
214
475
-15
--103
-21
-212
-63
--9
18
-405
-147
-8
13
-51
-16
-203
-32
14
33
23
-227
328
95
272
149
269
118
233
1.071
550
775
3.532
1.458
-45
-2
-179
-190
-213
-99
-5
-10
5
-738
-152
50
270
-30
79
-95
134
1.066
540
744
2.758
1.306
118
91
130
69
122
132
92
131
99
984
874
168
361
100
148
27
266
1.158
671
843
3.742
2.180
Not: Kaynak: T.C.Merkez Bankası
* Yabancı Sermayeli Firmaların Yabancı Ortaklarından Aldıkları Kredi
Geçici Veriler
15
TABLO:10- YABANCI SERMAYELİ ŞİRKETLERİN YATIRIMLARINA VERİLEN
TEŞVİK BELGELERİ
Belge Adedi
Toplam Yatırım
(Milyon $)
Yabancı Ortak Payı
(%)
251
198
228
225
11.459,6
2.546,9
1.429,7
1.747,1
45,6
38,6
40,5
72,4
21
22
20
23
23
21
21
9
16
16
21
26
239
79,2
278,9
126,0
132,3
130,7
304,0
148,8
193,2
43,9
91,2
235,1
2.107,1
3.870,3
48,3
50,2
33,5
41,0
56,6
46,9
55,8
56,5
41,0
67,6
69,1
55,5
41,2
10
24
16
27
11
19
19
10
17
20
257,6
554,0
58,1
153,2
162,3
65,1
126,6
32,3
910,2
466,5
45,4
55,0
61,5
79,1
88,0
75,2
47,1
66,1
45,7
58,1
2005 Ocak-Ekim
173
2004 Ocak-Ekim
192
2.785,9
1.528,1
54,6
47,2
2000
2001
2002
2003
2004
Ocak
Şubat
Mart
Nisan
Mayıs
Haziran
Temmuz
Ağustos
Eylül
Ekim
Kasım
Aralık
Toplam
2005
Ocak
Şubat
Mart
Nisan
Mayıs
Haziran
Temmuz
Ağustos
Eylül
Ekim
Kaynak: HM-YSGM
16
II- YURT DIŞINDA DOĞRUDAN YATIRIMLAR
Türk Parası Kıymetini Koruma Hakkında 32 sayılı Karar’ın 13. maddesine göre;
Türkiye’de yerleşik kişilerin yurtdışında veya Türkiye’deki serbest bölgelerde yatırım
yapmak veya ticari faaliyette bulunmak üzere şirket kurmaları, ortaklığa katılmaları ve şube
açmaları için, 5 milyon dolar veya eşiti dövize kadar nakdi sermayeyi bankalar veya özel
finans kurumları aracılığıyla, ayni sermayeyi ise gümrük mevzuatı hükümleri çerçevesinde
ihraç etmeleri serbest olup, 5 milyon dolar veya eşiti döviz miktarını aşan nakdi ve/veya ayni
sermaye ihracına Hazine Müsteşarlığı’nın bağlı bulunduğu Bakanlıkça izin verilmektedir. Bu
çerçevede, 1 Ocak 2005–31 Ekim 2005 tarihleri arasında, Türkiye’de yerleşik kişilere toplam
1,27 milyar dolar tutarında sermaye çıkış izni verilmiştir. Bu dönem içerisinde, Türk
yatırımcılar tarafından yurt dışında kurulan şube/şirket veya iştirak edilen firma sayısı 27’ye,
toplam sermaye ihracı ise 671 milyon dolar tutarına ulaşmıştır.
Yurt dışına doğrudan sermaye ihracında bulunan Türkiye’de yerleşik kişilere ait gerek
bankalar, özel finans kurumları, gümrük idareleri, gerekse bizzat bu kişilerce T.C. Hazine
Müsteşarlığına intikal ettirilen bilgi ve belgeler çerçevesinde oluşturulan kayıtlara göre,
Türkiye’de yerleşik kişilerce 1980 yılından itibaren 2005 yılı Ekim ayı sonu itibariyle yurt
dışında toplam 1609 adet şube/şirket kuruluşunda bulunulmuş veya kurulu şirketlere iştirak
edilmiş olup, 7.791.083.984,-ABD Doları tutarında sermaye ihracı gerçekleştirilmiştir.
2000 ve 2001 yıllarında yurt dışına doğrudan yatırım amacıyla gerçekleştirilen
sermaye ihracı tutarlarında, diğer yıllara nazaran büyük artışlar meydana gelmiştir. 2000
yılındaki artışın en önemli nedenini, vergi avantajı sağlayan Hollanda’ya özellikle Türk mali
sektörü ve kısmen imalat sektörü tarafından gerçekleştirilen büyük miktarlı sermaye ihraçları
oluşturmaktadır. 2001 yılı içerisinde de mali sektör tarafından vergi avantajı sağlayan ülkelere
sermaye ihracı gerçekleştirilmeye devam edilmiş olmakla birlikte, 2001 yılındaki artışın
hemen hemen tamamı Türkiye Petrolleri Anonim Ortaklığının (TPAO) Azerbaycan ve Orta
Asyadaki yatırımlarını artırmasından kaynaklanmıştır.
Türkiye’den gerçekleştirilen sermaye ihracı toplamı, 2002 ve 2003 yıllarında 400
milyon ABD Doları civarındaki tutarla istikrarlı bir seyir izlemiş olup, 2004 yılında %100’ün
üzerinde artarak 856 milyon ABD Doları tutarını bulmuştur. 2004 yılındaki artış, büyük
oranda TPAO’nun enerji yatırımları ile Hollanda aracılığıyla diğer ülkelere gerçekleştirilen
telekomünikasyon ve imalat yatırımlarından kaynaklanmıştır.
2005 yılında, Rusya Federasyonu, Ukrayna ve Türki Cumhuriyetlerdeki yatırımlar
dikkat çekmektedir. Hollanda’daki vergi avantajından yararlanmak isteyen Türkiye’de
yerleşik kişiler, bu yıl da diğer ülkelerdeki büyük ölçekli yatırımlarını Hollanda’dan finanse
etmeye devam etmektedirler. 2005 yılı içerisinde de TPAO tarafından, büyük enerji
projelerinin finansmanını teminen sermaye ihraçları gerçekleştirilmiştir. Bankalar, özel finans
kurumları ve yatırımcılar tarafından intikal ettirilen bilgiler doğrultusunda, 2005 yılında
Türkiye’de yerleşik kişilerce gerçekleştirilen sermaye ihraç tutarının 2004 yılı tutarını aşacağı
tahmin edilmektedir. 2005 yılındaki sermaye ihraç tutarları, imalat ve enerji sektöründe
gerçekleştirilen büyük ölçekli yatırımlardan oluşmaktadır.
17
TABLO 11-ÜLKELER VE YILLAR İTİBARİYLE TÜRKİYE'NİN YURTDIŞINA TOPLAM SERMAYE İHRAC
FİRMA
SAYISI
İHRAÇ EDİLEN
SERMAYE
1998*
ÜLKE
A.B.D.
ALMANYA
ARJANTIN
ARNAVUTLUK
AVUSTURYA
AZERBAYCAN
BAHAMA ADALARI
BAHREYN
BELÇIKA
BEYAZ RUSYA
BIRLESIK AR.EMR.
BOSNA HERSEK CUM.
BREZILYA
BULGARISTAN
CAYMAN ADALARI
CEBELITARIK
CEK CUMHURIYETI
CEZAYIR
CIN
DANIMARKA
ENDONEZYA
FAS
FINLANDIYA
FRANSA
GÜNEY AFR. CUMH.
GÜNEY KORE
GÜRCISTAN
HINDISTAN
HOLLANDA
HOLLANDA ANTILLERI
HONG KONG
INGILTERE
IRAK
IRAN
IRLANDA
ISPANYA
ISRAIL
ISVIÇRE
ITALYA
JAPONYA
JERSEY ADALARI
K.K.T.C
KANADA
KATAR
KAZAKISTAN
KIRGIZISTAN
KUVEYT
LETONYA
LIBERYA
LIBYA
LITVANYA
LÜBNAN
LÜKSEMBURG
MACARISTAN
MAKEDONYA
MALEZYA
MALTA
MEKSIKA
MISIR
MOLDOVA
MONAKO CUMH.
NIJERYA
NIUE
OZBEKISTAN
PAKISTAN
POLONYA
ROMANYA
RUSYA FED.
SINGAPUR
SLOVAKYA
SUDAN
SURIYE
SUUDI ARABISTAN
TACIKISTAN
TAYLAND
TAYVAN
TUNUS
FİRMA
SAYISI
36
90
1
1
6
98
1
6
13
1
3
1
20
4
6.799.025
3.000.000
11.756.221
1.020.000
265.375
19.980
1.340.134
4.240.937
1.000.000
2
17
3
31.857.037
8.708.918
11
1
27
3
5
45
11.600.875
21.574
614.430.182
550.000
343.780
237.776.324
2
9
2
1.806.799
17.908.949
7.886
53
15
1
1
3
10
5
2
3
8
FİRMA
SAYISI
1999
60.158.852
281.413.686
12.000.000
34.722
16.692.815
112.554.746
474.410
24.235.000
50.781.550
4
2
3
2
1
32
6
1
5
80
2
İHRAÇ EDİLEN
SERMAYE
80.368.595
479.428
78.064
2.838.120
45.763.990
299.948
72.099.409
22.638.222
42.152.230
15.604.169
2
6
11.054.353
18.040.403
180.000
1.056.516
29.268
İHRAÇ EDİLEN
SERMAYE
FİRMA
SAYISI
2001
İHRAÇ EDİLEN
SERMAYE
(ABD Doları)
FİRMA
SAYISI
2002
7
7
67.371.225
32.346.345
8
9
2.838.652
112.809.832
10
12
1
1
2
6.000.000
10.953.897
16.475.308
3
1
3
1
15.062
2.098
417.691.457
2
3
2
1
13.500.000
1.452.481
25.000
137.000
3
19.484.078
3
1.000.000
27.000
133.400
401.734
İHRAÇ EDİLEN
SERMAYE
FİRMA
SAYISI
2003
6.303.686
3.985.839
1
2
28.800
733.627
177.374.137
49.999
187.500
58.613
2
569.200
7
9.299.104
İHRAÇ EDİLEN
SERMAYE
2004
4
11
3.582.355
2.919.135
3
4
4
298.686.623
1
1
1.766.867
7.152.643
10.005.493
1
1
1
TOPLAM
FİRMA
SAYISI
(01.01.2005-31.10.2005)
2
2.506.500
2
5.646.074
1.486.766
365.662
269.367.176
2
1
55.404
1
42.532
3
339.257
3
1
235.000
9.790.134
1
1
1
1
7
5.119.944
1.000
713.290
12.096
1.121.333
1.642.738
4
2.006.402
80.000
5
2.131.525
1
1.800.000
93.333
4.949.837
6.000.000
1
1
264.942
3
83.500
25.887.959
1.000.000
1
3
1
458.002
125.000
61.000
3
231.708
200.000
4.977.371
200.000
489.749
343.000
21.500
1
1
2
10.000
21.089
10.367.048
1.770.000
1
3
47.729.497
6
2
1.640.210
942.000
146.562
1
7.672.500
10.200.000
4
1.113.459
11
49.415.443
6
746.046.593
11
463.355.694
10
157.705.981
10
1
2
347.300
199.273.129
5
70.872.716
3
11.544.177
3
195.738
4
584.070
1
6.500.000
754.777
128.421
1
1
1
2
1
184.900
4.079.510
865.049
6
1
1
2
1
11
4
312.103
4.842.163
4.865
42.000
3.183.000
937.817
70.000
13.882.949
444.921
40.851.961
346.327
3
252.120
3
47.260
1
2
2
5
16.483.572
100.000
50.000
13.813.697
9
1.503.197
12
1
3
2
2.980.000
3
302.295.684
728.344
469.339
1
200.000
1
206.968.744
1
1
1
278.643
0
3.035.456
35.582
3
1.828.489
431.844
93.220
150.736
106.774
47.910.789
1.300.000
10
1
199.354.910
6.000
1.376.001
465.741
3
6.768.290
1.218.300
1
1.115.292
1.316.581
215.662
2
2
1.175.114
125.187
1
2
89.858
4.004.383
18
810.162
50
49.055
2.705.728
248.000
1
6
1
138.000
4.888.151
6.800
593.308
7
0
825.933
12.421.069
1
8.532.000
2.000.000
2
1
1
12.824.501
15.344
85.227
2
1.500.000
2
187.934
0
4.168
102.799.714
3
564.901
4.959.634
165.200
1
725.000
3
4.413.840
1
2
1.296.000
9.140
50.187
2
206.750
1.009.500
6
1.085.257
16.520.225
12
11
3.957.582
7.366.240
3.877.748
3
1.705.126
1.487.629
69.794.250
3.119.383
12.854.461
442.160
16.662.097
1.961.566
332.470
10.200.000
1.292.570
50
2
6
90
62
3
12.178.055
678.786
1.253.725
75.793.479
99.197.557
162.000
5
1
1
115.407.256
40.000.000
47.670
1
1
1
1
40.040.754
2
307.693
2
1
1
2
8.301.500
359.340
1.108.100
100.435
2
5.623.954
1
435.000
607.879
21.445.435
2.522.541
1
9
4
1.540.248
34.392.843
13.298.406
332.500
1
5.353
39.372
1
1
1
150.000
2
4
1
482.110
1.283.571
45.399.830
5
1
140.000
3.720.000
375.000
1
7.922
2
497.380
8
7
1
1.661.000
1
47.840
1
1.140
4.030.093
388.118
541.465
2
10
7
313.259
8.039.588
1
2
1
1
54.225
1.785.000
1.785.000
2
373.447
10.081.604
6.104.874
218.627
17.790
1
1
4
3.794.555
20
23
26.938.916
4.057.037
1
2
43.850.000
762.090
1
1
125.139
4
1
1
60.000
2.462.156
390.000
75.000
2
150
262.880
856.347.836
759.995
TURKS AND CAICOS ISLANDS
TÜRKMENISTAN
UKRAYNA
UMMAN
URDÜN
VIRGIN ADALARI
YUNANISTAN
İHRAÇ EDİLEN
SERMAYE
581.452.038
10.000.000
8.528.198
6
FİRMA
SAYISI
1.100.000
6
3
1
1
1
6
FİRMA
SAYISI
2000
10
8
2
1
İHRAÇ EDİLEN
SERMAYE
1
928
*31.12.1998 tarihi itibarıyla kümülatif toplam
2.128.546.343
1
1
4.271.394
833.948
101
185.750
649.908.806
3
4
7.286.054
1.955.300
1
2
17.236.394
767.500
89
1.189.972.388
1
2
6.026.323
126.330
2
7.878.535
65.960
1
5.030.134
1.124.957
1
2
98
900.000
64.505.000
52.233
1.458.862.464
4
1
104
910.746
8.904.258
189.795
425.657.073
1
1
112
821.110
187.740
410.643.984
18
2
9.998.000
60.000
10.007.028
27
317.068
671.145.090
72.455
İHRAÇ EDİLEN
SERMAYE
TOPLAM
80
143
1
5
11
118
2
12
18
2
10
4
1
45
5
1
8
10
13
2
1
4
3
35
3
1
16
1
86
5
5
63
1
9
18
5
2
37
20
1
6
188
2
2
79
16
2
1
1
8
3
1
19
9
8
3
12
1
12
5
1
2
1
62
2
11
138
94
3
4
2
3
7
1
1
2
5
1
25
39
1
3
10
6
1.609
186.680.367
461.877.722
12.000.000
7.565.350
39.802.452
1.891.641.888
10.704.409
39.380.750
52.419.848
105.000
1.280.457
25.117.357
3.000.000
67.723.574
1.021.000
9.713.290
481.304
27.884.129
4.790.814
4.262.437
1.000.000
1.410.002
146.089
94.277.095
10.478.918
200.000
30.622.416
21.574
2.485.188.336
1.856.000
2.067.081
520.990.538
0
19.722.839
31.948.769
1.653.727
135.220
84.971.471
108.752.683
78.064
2.908.120
79.057.826
844.869
188.000
442.207.572
24.132.893
2.980.000
725.000
1.100.000
19.365.968
1.487.629
0
249.894.761
43.143.867
13.345.238
481.532
26.463.597
499.340
8.193.850
432.905
10.200.000
1.688.610
585.000
37.054.215
678.786
7.920.372
158.402.760
170.400.956
162.000
2.053.078
2.003.627
2.225.630
4.030.093
0
1.140
125.139
5.316.640
9.998.000
57.551.356
20.632.716
390.000
19.194.595
118.847.868
1.195.466
7.791.083.984
TABLO 12- ÜLKELER VE SEKTÖRLER İTİBARİYLE TÜRKİYE'NİN YURTDIŞINA TOPLAM SERMAYE İHRACI
(1980 - Ekim 2005 dönemi kümülatif toplam
ÜLKE ADI
A.B.D.
ALMANYA
BANKACILIK
63.407.829
369.512.249
DİĞER
1.748.000
264.851
DİĞ. MALİ HİZ.
ENERJİ
15.000
ARJANTIN
ARNAVUTLUK
AVUSTURYA
AZERBAYCAN
6.000.000
36.899.355
4.752.872
1.820.433.668
BAHAMA ADALARI
BAHREYN
37.958.250
İMALAT
İNŞAAT
55.500.000
50.896.561
12.000.000
5.833.688
646.581
88.436
28.641.075
654.410
1.500.000
908.700
1.536.550
28.800
6.000
2.066.515
431.930
23.199.687
3.528.331
40.000
BEYAZ RUSYA
BIRLESIK AR.EMR.
15.141.101
BREZILYA
BULGARISTAN
450.000
22.792.671
120.000
1.011.000
CAYMAN ADALARI
CEBELITARIK
157.900
48.000
3.000.000
11.430.244
216.757
138.122
30.000
CEZAYIR
25.807.959
CIN
DANIMARKA
ENDONEZYA
1.384.249
1.329.000
4.113.039
1.000.000
FAS
68.000
264.808
50.000
10.000
FINLANDIYA
15.670.351
365.339
104.000
260.017
56.676.838
GÜNEY AFR. CUMH.
3.000.000
GÜNEY KORE
GÜRCISTAN
3.795.582
HINDISTAN
HOLLANDA
330.268.217
3.261.119
6.000
111.575.270
22.142.064
HOLLANDA ANTILLERI
21.574
882.096.682
12.592.124
7.218.003
IRAN
IRLANDA
50.000
26.050.262
43.072
ISPANYA
2.379.105
12.110.141
10.049.999
435.556
47.050.430
65.000
1.033.700
9.790.134
1.682.522
158.565
32.924.712
10.000
225.200
4.846
224.304
407.133
3.461.814
149.398
257.001
51.966.452
ITALYA
57.118
189.784
9.333.333
1.350.002
146.089
16.611.548
7.478.918
600.000
16.762.131
5.959
890.671.867
6.000
184.018.093
300.000
206.854.278
17.803.802
3.469.226
1.275.701
41.290
2.120.281
176.733.956
1.300.000
2.067.081
169.560.056
1.877.748
44.000
334.954
135.220
10.408.194
4.947.911
ISRAIL
ISVIÇRE
16.085 13.120.552
638.138 102.761.194
28.613
82.240
JAPONYA
61.937.015
KANADA
587.185
844.869
0
2.428.661
964.365
392.812
43.794.023
16.593.766
188.000
2.069.459
165.200
KATAR
KAZAKISTAN
KIRGIZISTAN
32.308.530
2.048.000
200.724
2.495.000
287.673.037
30.000
3.700.723
2.031.372
12.882.630
KUVEYT
LETONYA
19.980
3.755.002
3.597.367
41.125
133.416
2.908.120
1.203.106
19.013.506
5.325.927
2.980.000
5.723.640
58.948
38.770.663
3.000.000
1.100.000
19.365.968
LITVANYA
MAKEDONYA
1.462.629
89.500.000
2.601.297
12.691.122
26.961.054
40.528.528
471.032
350.160
6.120
MALEZYA
MALTA
300.001
11.746.000
9.140
47.670
11.145.037
MEKSIKA
MISIR
7.430.615
322.200
MOLDOVA
100.000
10.200.000
MONAKO CUMH.
NIJERYA
1.292.570
396.040
23.683.533
235.000
3.595.243
75.267.118
42.841.420
35.000
59.578
300.000
NIUE
OZBEKISTAN
4.618.132
PAKISTAN
196.050
443.786
POLONYA
ROMANYA
RUSYA FED.
20.036.637
70.234.716
98.129
108.238
2.112.501
50.000
SINGAPUR
SLOVAKYA
4.924
2.993.136 12.549.600
4.474.796
4.320.205
37.602.146
52.593.848
78.000
1.993.500
2.003.627
2.225.630
77.000
SURIYE
SUUDI ARABISTAN
1.500.000
435
50.000
4.900
7.112.181
97.938
49.000
554.312
4.030.093
TAYLAND
1.140
125.139
999.995
TAYVAN
TUNUS
4.316.645
TURKS AND CAICOS ISLANDS
9.998.000
2.884.904
UKRAYNA
59.100
2.254.530
41.695.410
5.033.166
1.049.543
9.400.797
8.617.302
34.000
UMMAN
URDÜN
VIRGIN ADALARI
65.231.110
YUNANISTAN
TOPLAM (01.01.1980-31.10.2005)
25.000
121.687.707
4.902
129.294
131.372
13.518.559
499.340
763.235
10.270
585.000
8.201.600
SUDAN
TÜRKMENISTAN
43.500
215.000
725.000
LIBYA
MACARISTAN
834.000
5.540.277
250.000
LIBERYA
LÜKSEMBURG
500.000
1.407.723
78.064
JERSEY ADALARI
K.K.T.C
TOPLAM
ULAŞTIRMA (01.01.1980-31.10.2005)
935.000
16.027.810
200.000
9.458.744
HONG KONG
INGILTERE
TURİZM
9.713.290
CEK CUMHURIYETI
FRANSA
TİCARET
56.790.850
22.213.247
1.422.500
BELÇIKA
BOSNA HERSEK CUM.
MADENCİLİKSİGORTACILIK TELEKOMUN.
1.368.950.553
40.576.476 1.037.808.789
72.455
1.786.949
272.040
2.158.682.508 1.614.617.699 186.555.349 26.824.457
19.047.140
5.146.966 326.791.890
19
500.403
3.851.123
390.000
75.000
44.712.500
733.675
920.854.473
2.803.794
7.117.309
4.001
94.727.324
185.750
9.547.500
186.680.367
461.877.722
12.000.000
7.565.350
39.802.452
1.891.641.888
10.704.409
39.380.750
52.419.848
105.000
1.280.457
25.117.357
3.000.000
67.723.574
1.021.000
9.713.290
481.305
27.884.129
4.790.814
4.262.437
1.000.000
1.410.002
146.089
94.277.095
10.478.918
200.000
30.622.416
21.574
2.485.188.336
1.856.000
2.067.081
520.990.538
19.722.839
31.948.769
1.653.727
135.220
84.971.471
108.752.683
78.064
2.908.120
79.057.826
844.869
188.000
442.207.572
24.132.893
2.980.000
725.000
1.100.000
19.365.968
1.487.629
249.894.761
43.143.867
13.345.238
481.532
26.463.597
499.340
8.193.850
432.905
10.200.000
1.688.610
585.000
37.054.215
678.786
7.920.372
158.402.760
170.400.956
162.000
2.053.078
2.003.627
2.225.630
4.030.093
1.140
125.139
5.316.640
9.998.000
57.551.356
20.632.716
390.000
19.194.595
118.847.868
1.195.466
7.791.083.984
TABLO 13- ÜLKE GRUPLARI İTİBARİYLE TÜRKİYE'NİN YURTDIŞINA TOPLAM SERMAYE İHRACI
(ABD Doları)
Ülke Grupları
Afrika
Batı Avrupa
Doğu Asya ülk.
Doğu Avrupa-Balkan ülk.
K.K.T.C.
Kuzey Amerika
Latin Amerika
Off-shore merkezleri
Orta Asya ve Kafkas ülk.
Orta Doğu
Toplam
1998*
15.777.589
1.405.751.640
4.066.498
216.951.084
45.763.990
60.458.800
15.000.000
100.929.627
258.010.223
5.836.892
2.128.546.343
1999
2.542.090
410.139.600
612.242
106.766.570
13.882.949
42.597.151
0
1.456.516
71.182.585
729.103
649.908.806
2000
1.241.500
954.660.462
0
52.199.982
16.483.572
67.471.225
359.340
23.569.000
53.399.013
20.588.294
1.189.972.388
2001
825.933
598.814.469
0
51.735.333
1.503.197
2.838.652
140.000
67.141.734
728.463.146
7.400.000
1.458.862.464
2002
42.494.952
167.383.641
1.040.512
11.328.159
6.303.686
0
9.141.757
186.343.360
1.621.006
425.657.073
*1998 yılı: 1980 yılı itibariyle kümülatiftir.
20
2003
4.294.755
67.217.601
200.000
14.770.177
810.162
3.582.355
0
9.621.110
307.247.532
2.900.292
410.643.984
2004
5.960.550
215.643.641
3.143.878
23.842.972
49.055
1.766.867
0
10.720.290
587.492.246
7.728.337
856.347.836
(01.01.2005-31.10.2005)
3.204.375
316.574.876
543.000
43.138.293
564.901
2.506.500
0
10.198.000
291.072.235
3.342.911
671.145.090
Toplam
76.341.744
4.136.185.930
9.606.130
520.732.570
79.057.826
187.525.236
15.499.340
232.778.034
2.483.210.340
50.146.834
7.791.083.984
TABLO 14- ÜLKE GRUPLARI İTİBARİYLE TÜRKİYE'NİN YURTDIŞINA TOPLAM SERMAYE İHRACININ SEKTÖREL DAĞILIMI
(1980 - Ekim 2005 dönemi, kümülatif toplam, ABD Doları)
Ülke Grubu
Afrika
Batı Avrupa
Doğu Asya ülk.
Doğu Avrupa-Balkan ülk.
K.K.T.C.
Kuzey Amerika
Latin Amerika
Off-shore merkezleri
Orta Asya ve Kafkas ülk.
Orta Doğu
Toplam
FİNANSAL HİZM.
0
1.958.185.613
21.574
151.807.045
68.066.399
63.422.829
0
117.067.898
53.334.950
0
2.411.906.308
ENERJİ
25.807.959
12.592.124
0
2.462.430
0
0
0
9.713.290
2.108.106.705
0
2.158.682.508
İMALAT
14.424.079
1.161.811.680
3.149.160
181.371.197
964.365
55.500.000
15.000.000
654.410
163.866.551
17.876.257
1.614.617.699
İNŞAAT
MADENCİLİK TELEKOMUN.
20.076.816
3.000.000
10.000
130.400.608
82.240
240.694.931
0
0
0
19.398.135
12.578.400
134.000
392.812
30.000
2.031.372
5.833.688
450.000
1.500.000
0
0
0
1.786.949
0
10.500.000
4.190.202
10.683.817
52.844.447
4.476.140
0
19.077.140
186.555.349
26.824.457
326.791.890
21
TİCARET
13.002.910
572.266.596
5.864.546
144.268.113
1.203.106
56.790.850
499.340
73.084.178
45.157.536
8.717.298
920.854.473
TURİZM
0
31.253.534
127.064
7.696.321
5.723.640
935.000
0
7.367.309
41.624.457
0
94.727.324
ULAŞTIRMA
19.980
2.618.329
0
745.343
58.948
500.000
0
2.600.000
3.004.900
0
9.547.500
DİĞER
0
26.280.275
443.786
271.587
587.185
2.592.869
0
10.004.000
396.774
0
40.576.476
TOPLAM
76.341.744
4.136.185.929
9.606.130
520.732.571
79.057.826
187.525.236
15.499.340
232.778.034
2.483.210.340
50.146.834
7.791.083.984