Dosyayı İndir - Fen AktifN.CAN BODUR

Bilim Uygulamaları Dersinde Yapılabilecek Gösteri Deneyleri
Kendiliğinden Şişen Balon
Malzemeler:
- Balonjoje
- Balon
- Sirke
- Kabartma tozu
Yöntem:
- 250 ml'lik balonjojenin içine 100 ml sirke koyarız. Balonun içine
bir miktar kabartma tozu koyduktan sonra balonu balonjojenin
ağzına geçiririz.
- Balon içinde bulunan kabartma tozunu balonjoje içine dökeriz ve
balonun şiştiğini gözlemleriz.
Bilimsel Bahane:
Deneyimizi yaptığımızda balonun kendiliğinde şiştiğini
gözlemleriz. Balonun şişmesinin nedeni kabartma tozu ile sirke
arasında meydana gelen kimyasal tepkime ve bu tepkime sonucu
karbondioksit gazı açığa çıkmasıdır. Balonu şişiren de açığa çıkan
bu karbondioksit gazıdır. Sirke ile kabartma tozu arasında oluşan
nötrleşme tepkimesi sonucu su, tuz ve karbondioksit gazı meydana
gelir. İşte bu karbondioksit gazı balonu şişiren gazdır.
Yöntem:
- 250 ml’lik Balonjoje içine 100 ml hidrojen peroksit ve 50 ml
bulaşık deterjanı koyarız.
- Yavaş bir köpürme görürüz ancak bu iki maddenin tepkimeye
girmesi ve bizim de bu tepkimeyi gözlemlememiz için uzun bir süre
geçmesi gerekir.
- Bunun için bu kabın içine bir miktar Potasyum İyodür çözeltisi
atarız.
- Bu çözeltiyi attığımız anda reaksiyon hızlı bir şekilde
gerçekleşecek ve hidrojen peroksit hızlı bir şekilde bozunacaktır.
- Bunun sonucunda ani bir köpük çıkışı ve çıkan köpüğün hızla
donması gözlenecektir.
- Daha renkli köpürmeler elde etmek için ise gıda boyası kullanırız.
Bilimsel Bahane:
Kimyasal reaksiyonumuz aslında kendi haline bıraktığımız
zaman günler sürecek olayın Potasyum İyodür adlı madde ekleyip
hızlandırılması olayından ibarettir. Tepkimeye eklediğimiz iyodür
olduğu gibi kalmıştır yani herhangi bir değişime uğramamıştır.
Kimyasal reaksiyonları hızlandıran böyle maddeler katalizör olarak
tanımlanır.
Patlamayan Balon
Mavi Şişe
Malzemeler:
- Balonjoje (250ml)
- Lavabo açıcı (Sodyum Hidroksit)
- Glikoz (Piyasada glikoz şurubu olarak da bilinir)
- Metilen mavisi
- Mantar tıpa
- Damlalık
- Su
Yöntem:
- 5 gram (1/2 yemek kaşığı) lavabo açıcı, 150ml su, 3 gram
(1 yemek kaşığı) glikoz ve 4 damla metilen mavisi balojoje içine
konur.
- Balonjojenin ağzı tıpa yardımıyla kapatılır. Baktığımızda balonjoje
içindeki karışım beyaz (saydam) renktedir. Balojojeyi elimize alıp
çalkaladığımızda ise karışımın rengi mavi olur.
- Balojojeyi masa üstüne bırakıp 1-2 dakika beklersek karışım rengi
yine beyaz olur.
Bilimsel Bahane:
Metilen mavisi suda çözündüğünde mavi renk verir. Ama
glikoz ve lavabo açıcı (sodyum hidroksit) arasında oluşan kimyasal
tepkime sonucu glikozit adı verilen yeni bir madde oluşur. Oluşan
glikozit metilen mavisini bastırır bu nedenle metilen mavisi etkisini
kaybeder ve çözelti beyaz (saydam) hale gelir.
Çözeltiyi çalkaladığımız zaman havadaki oksijen ile metilen mavisi
tekrar yükseltgenir ve aktif hale gelerek çözeltiye kendi mavi
rengini verir.
Bırakıp beklettiğimiz zaman glikozit tekrar devreye girer ve metilen
mavisini yine indirger ve çözelti yine beyaz (saydam) hale gelir.
Bu durum glikoz tükeninceye kadar devam eder. Glikoz tükendiği
zaman glikozit de oluşmaz, renk değişimi olmaz ve çözelti devamlı
mavi kalır.
Malzemeler:
- Balon
- Sıvı yağ
- Şiş (30cm'lik et şişi)
Yöntem:
- Balonu şişirin ama tam değil. Ağzını normalde nasıl bağlıyorsanız
o şekilde bağlayın.
- Şişin iki yanına da yağ sürün.
- Bir elinize şişi, diğerine balonu alın (balondaki düğümün balonun
"kutup" bölgelerinden birinde değil "ekvator" bölgesinde olduğundan emin olun).
- Şişi balona döndürerek düğümün olduğu yerden yavaşça sokup
tam karşısından çıkarın.
- Aynı derecede dikkat ederek şişi çıkarın; balonu, düğümün
karşısındaki, şişin çıktığı yeri sıkarak tutun. Balon patlamayacaktır
ama yavaşça hava kaybetmeye başladığını fark edeceksiniz.
- Şişi balonun gergin yüzüne sokarak kasten patlatın.
Bilimsel Bahane:
Balonun ana malzemesi kauçuk polimer olarak bilinen
birbirlerine bağlı uzun moleküllerden oluşur. Bu moleküller elastik
özelliği veren çapraz bağ denen bir yapı ile bir arada dururlar ve
çapraz bağlarda gevşeklik varsa polimerler küçük bir kesiğin
etrafında safları sıklaştırabilirler. Şişi yağlamak girişi kolaylaştırmaya ve çıkartıldığında geçici bir yama oluşmasını sağlamaya
yarar.
Baloncuk Çocuk
Malzemeler:
- İki Bardak
- Bulaşık deterjanı ya da sıvı sabun
- Gliserin (eczanelerde bulunur)
- Dereceli silindir ya da iğne enjektörü (ölçüm için)
- Pipet
Köpük Şelalesi
Malzemeler:
- Balonjoje (250ml)
- Bulaşık deterjanı
- Hidrojen peroksit (%50)
- Potasyum iyodür
- Gıda boyası
Yöntem:
- Bardaklardan birine dereceli silindir ile 150ml su, 50ml deterjan
eklenir.
- Bardaklardan diğerine aynı şekilde 150ml su, 50ml deterjan
eklenir. Ayrıca 3 çay kaşığı gliserin eklenir.
Derleyen N.Can BODUR
- Pipet ile bardaktlardan alınan karışım örnekleri nemli düz zemin
üzerine sırasıyla üflenerek baloncuklar oluşturulur ve oluşan
baloncukların büyüklükleri gözlemlenir.
Bilimsel Bahane:
Su ile deterjan karıştığında baloncuklar oluşur deterjan
baloncuğun ana malzemesidir. Baloncukların patlamasının nedeni
ise buharlaşma ve su gerilimidir. Su ile deterjan karışımına gliserin
eklediğimizde gliserin ile su arasında zayıf hidrojen bağları kurulur.
Bu hidrojen bağları buharlaşmayı yavaşlatır bazen de yok edecek
kadar azaltır. Bu nedenle su, deterjan ve gliserin karışımı ile büyük
baloncuklar elde edebiliriz.
Şişe İçindeki Yumurta
Malzemeler:
- Bir adet haşlanmış yumurta
- Bir adet cam şişe (şişenin ağzı yumurta çapından büyük olmalı)
- 8cm×8cm ebadında gazete parçası
- Bir adet kibrit
Yöntem:
- Yumurtanın kabuğunu soyunuz.
- Gazete parçalarını şişenin ağzından geçecek biçimde şerit
şeklinde katlayın.
- Kibriti yakın ve gazete şeritlerini tutuşturun. Yanan kağıt şeridi
şişenin içine atın.
- Yanan ateş sönmeden yumurtayı şişenin ağzına yerleştirin. Bir
süre sonra yumurta şişenin içine düşecektir.
Bilimsel Bahane:
Yumurtanın şişe içerisine geçmesini sağlayan kuvvet,
hava basıncıdır. Yanan kağıt, şişe içerisine atılmadan önce şişe
içerisindeki hava basıncı dış basınca eşittir. Ancak kağıt parçası
atıldığında şişe içindeki hava ısınır ve genleşir. Daha sonra şişenin
ağzı yumurta ile kapatıldıktan sonra içerisinde yanan gazete
parçası söner. Bir süre sonra şişe içerisindeki hava soğumaya
başlar. Soğuyan hava büzülür. Büzülmesi; iç basınçla dış basınç
arasındaki farktan meydana gelir. Büzülen hava yumurtayı şişenin
içine doğru çekecek ve yumurta şişenin içine düşecektir.
Ateşe Dayanıklı İplik
Malzemeler:
- Pamuk ipliği
- Şarap mantarı
- Bıçak
- Kibrit
- Tahta bir sopa (yaklaşım 1 metre)
- 3 çay kaşığı tuz
- Küçük bir kase
Yöntem:
- İplikten 40cm kadar kesin.
- Kaseyi yarısına kadar su ile doldurun, tuzu ekleyin ve çözülene
dek karıştırın.
- İpliği tuzlu suya batırıp kuruması için çıkarın ve bu işlemi 4-5 kez
tekrarlayın.
- Mantarda çentik açıp ipliğin bir ucunu buna bağlayın.
- Sopayı iki sandalye ya da sıra arasına koyun.
- İpliğin diğer ucunu sopaya bağlayın. Mantar aşağıda sallanıyor
olmalı.
- İpliği aşağıdaki mantara yakın bir yerden tutuşturun.
- İplik kül bırakarak yanacak ama bu kül mantarı hala havada
tutuyor olacak.
Bilimsel Bahane:
Pamuk ipliği yanmış olsa da mantarı tutan şeyin iplik
boyunca bir sütun gibi yükselen tuzdur. Bu tuz zinciri mantarı
taşıyacak kadar güçlü olsa da en ufak esintide dağılır.
Derleyen N.Can BODUR
Derleyen N.Can BODUR