KAS-İSKELET SİSTEMİ HASTALIKLARININ ÖNLENMESİNDE

KAS-İSKELET SİSTEMİ HASTALIKLARININ ÖNLENMESİNDE
UYGULAMA YÖNTEMLERİ
DR.BÜLENT ASLANHAN
TOFAŞ İŞYERİ HEKİMİ
ERGONOMİK ÇALIŞMA 
•NEDEN ERGONOMİ?
•KİMİN İÇİN ERGONOMİ?
1’den 9’a kadar bir rakam
tutun
1
2
3
4
5
7
6
8
9
çarp
Tuttuğunuz
Sayıyı 9’la
Çarpınız
?X9
topla
Çıkan
iki
haneli
rakamı
toplayınız
yaz
Çıkan
sayıyı
aklınızdan
yazıyla
yazınız
ülke
Çıkan sayının ilk harfi ile Avrupa’dan
bir ülke tutunuz
Bu ülkenin 4. harfiyle bir meslek
düşünün
Şimdi İŞÇİLERİMİZİ
düşünelim ve..........
toplantımıza başlayalım....
NEDEN ERGONOMİ?
KİMİN İÇİN ERGONOMİ?
Kas İskelet Sistemi Hastalıkları
Risk Etkenleri
 Tekrarlama
 Zorlayıcı güç verme
 Kötü postür
 Statik postür
 Titreşim
 Aydınlatma, ısı
 Kondisyon yetersizliği
 Sigara
 Cinsiyet
 İş memnuniyetsizliği
 Ağır iş yükü ve baskısı
 İş monotonluğu
 Yetersiz amir ve iş arkadaşı
desteği
 Yetersiz iş organizasyonu
Özellikleri
Etkileri
Sinsi gelişir
İş yoğunluğu ve iş
performansı ile ilişkilidir
Engellilik yaratır
Engellenebilir
Yaşama
Kişi
Ekonomi
Tanı ve tedavi
harcamaları
İşgücü kaybı
Sigorta tazminat
ödemeleri
Kas İskelet Sistemi Hastalıkları
Tekrarlayıcı hareketler ve
sağlık çıktıları
Sürekli
Zamanın
çoğu
Zamanı
n 3/4ü
Zamanın
yarısı
Boyun, omuz ve bacaklarda kas ağrıları
Zamanı
n 1/4 ü
Hemen
hemen
hiçbir
zaman
Bel ağrısı
Hiçbir
zaman
Dünyada Meslek ve iş ile İlgili Hastalıklar
Kaynak : ILO
İşin sağlık üzerindeki etkisi
İşin sağığa etkisi
Bildirilen semptomlar
Bel ağrısı
Kas ağrıları
Stres
Yorgunluk
İBaş ağrısı
İrritabilite
Anksiyete
İşitme
Solunum
% 35’i iĢlerinin sağlıklarını etkilediğini düĢünüyor
KĠSH, stres, yorgunluk en fazla bildirilen sağlık
sorunları
Fiziksel riskler aynı ya da
artışta..
Vibrasyon Gürültü
Düşük ısı
Duman, toz Kimyasal Radyasyon Ağrılı,yorucu Tekrarlayıcı
soluma
manipül. (kaynak..) duruş
el, kol hrk.
KĠS
%
%
%
%
1995
2000
Boyun
ve
sırt ağrıları
%
Organlarda
zayıflama
%
Başağrısı
%
Stres
%
0,4
0,35
0,3
0,25
0,2
0,15
0,1
0,05
0
Bayılma
%
Sırt ağrısı
AB Ülkelerinde İşyerlerinde sağlık
sorunlarının yıllara göre dağılımı
AB Ülkelerinde
Fiziksel Tehlikelere maruz kalan işçiler
50
45
40
35
30
25
20
15
10
5
0
%
%
%
%
%
%
%
%
%
%
%
Yoğun
gürültü
Ağrılı
pozisyonlar
1990
1995
Ağır
yükler
2000
KĠS Hastalıkları
2006 Hastalık Dağılım Tablosu TOFAŞ
2011 YILI HASTALIK DAĞILIM TABLOSU
NÖRO-PSĠKĠATRĠK HST., 475, 2%
METABOLĠK HST., 89, 0%
ÜRĠNER SĠS.HST., 383, 2%
KR. HASTA KONT.; 3849; 15%
CĠLT HST., 1907, 9%
KAS-ĠSKELET HST., 3374, 16%
SOLUNUM SĠS.HST., 6897, 32%
GĠS.HST., 1859, 9%
KALP-DAMAR HST., 378, 2%
GÖZ HST., 350, 2%
KBB HST, 891, 4%
AĞIZ-DĠġ HST., 767, 4%
SOLUNUM SĠS.HST.
KBB HST
AĞIZ-DĠġ HST.
GÖZ HST.
KALP-DAMAR HST.
GĠS.HST.
KAS-ĠSKELET HST.
CĠLT HST.
ÜRĠNER SĠS.HST.
NÖRO-PSĠKĠATRĠK HST.
METABOLĠK HST.
KRONĠK HASTA KONT.
İşgücü yaşlanıyor
Düzensiz istihdam
modelleri
Düzensiz çalışma
süreleri
Uzaktan çalışma (teleiş)
Gezici işyerleri
NEDEN
ZORLANIYORUZ?
Ellerin başın üzerinde olması ya da
dirseklerin omuzların üzerinde olması
Belin 30° den fazla eğilmesi
1.4.c
Belın 30° Den Fazla Eğılmesı
1.4.d Koruyucusuz olarak Elleri ya da dizleri kullanmak
Vücuttan 30 cm uzaklıklara
sıkça yapılan uzanma
hareketlerinde
Çömelerek
Çalışma
Diz
Çökerek
Çalışma
Bükülmüş bilekle çalışmak kavrama kuvvetini
arttırır.
Risk kaynağı : Bilek
Bükerek çalışmak
Tutması zor ya da şekilsiz olan yüklerin
kaldırılması
TIE
KAS-İSKELET SİSTEMİ HASTALIKLARININ ÖNLENMESİNDE
BİR UYGULAMA YÖNTEMİ
Ergonomi Analiz ve İyileştirme Ekibi
Üretim Çalışanları
Teknik Destek
• Temel Üretim Takımı Lideri
•İş Yeri Hekimi
• Yalın Takım Lideri
•İş Güvenliği Uzmanı
• Operatör
• Sürekli İyileştirme Uzmanı
• Üretim Mühendisliği Uzmanı
Aktivite analizi için genel şema
Operatörün özellikleri
Operatörün koşulları
Çalışma
koşulları
Görev
Aktivite
Sistemin koşulları
Bir “gerçek iĢ” sahnesinin görev ve aktivite Ģeklinde tanımlanması
Görev
Yürüyen banttan tepsiyi
alıyor
Çöpleri boşaltıyor
Çöpleri çöp kovasına
atıyor
Tepsiyi yerleştiriyor
Tabakları bulaşık
makinesine yerleştiriyor
Aktivite
Kollar uzatılmış
Gövde rotasyon halinde
Ellerle kavrıyor
Kollar eğilmiş
Gövde rotasyonda
Kollar kaldırılmış
Öne eğilmiş
MURI, MURA and MUDA’nın Elimine Edilmesi
Açıklama
Neden
MURI
MURA
MUDA
Zor veya doğal
olmayan
operasyonlar
Düzensiz hareket
İsraf
Çözüm
Ergonomi çalışması
Yapılan işi denemeden
bu problem fark
edilemez
Standart operasyon
tanımları
Yapılan iş belirli bir süre
takip edilmezse bu
problem fark edilemez
Katma değeri olmayan
işlerin elimine edilmesi
Doğru bir şekilde gözlem
yapılırsa problem kolayca
görülebilir
Ergonomi İyileştirme Hedefi
YÖNTEM
ÇÖZÜM
1
MURİ
Ergonomi sağlanması
2
MURA
Standartlaştırma
3
MUDA
Katma değeri olmayan
işlerin elimine edilmesi.
HEDEF
Mevcut ergonomi değerlerinin 15
puanın altına indirilmesi
Görsel işlem kartlarının uygulanması.
Katma değeri olmayan işlerde
%30 iyileşme.
1- MURI (Ergonomik olmayan operasyonlar
Yorgunluğa neden olan hareketler ve operasyonlar..
•
Güç gerektiren operasyonlar
•
Doğal olmayan duruĢ
Kas yorgunluğu
Kötü duruş nedeniyle oluşan
yorgunluk
Ergonomi
•
•
Dikkat gerektiren operasyonlar
HoĢa gitmeyen operasyonlar
Zihinsel yorgunluk
Duygusal yorgunluk
Ergonomi Analiz Akışı
Operasyonun tüm
vardiyalarda/farklı
operatörler
gözlemlenmesi
İş Güvenliği, Kalite,
Verimlilik olarak en
uygun yöntemin
belirlenmesi
Operasyonun
video’ya çekilmesi
1.Seviye yük
taşıma var
mı ?
Evet
Niosh ile
analiz
yapılması
Evet
Hayır
Zorluk
seviyesi 15
puan üzeri
işlem adımı
var mı?
Evet
Disiplinler arası bir
ekip ile iyileştirme
faaliyetinin
planlanması
Operasyonun işlem
adımlarına bölünmesi
Operasyonun vücut
hareketlerinin
seviyeleri ergonomi
analizi yapılması
İyileştiril
mesi
gerekli
mi ?
Öğrenilen derslerin diğer
operasyon, üretim hatlarına
aktarılması
Faaliyetin
uygulanması ve
sonuçların kontrolü
Ergonomi değerlendirme matrisi
Belden eğilme
Kolların çalıĢma yüksekliği
Belin dönmesi
Seviye 1
Seviye 2
Seviye 3
Seviye 1
Seviye 2
Seviye 3
Seviye 1
Seviye 2
> 30º
15º - 30º
0º - 15º
> 45º
15º - 45º
0º - 15º
Omuz Hiz.
yüksek
Omuz
Hizası
Seviye 3
Bel
Seviyesi
Vücut
Hareketleri
Dizlerin bükülmesi/ gerilmesi
Dirseklerin döndürülmesi
ve Seviyeleri
Seviye 1
Seviye 2
Seviye 3
Seviye 1
Seviye 2
“9 kusurlu
> 60º
30º - 60º
0º - 30º
> 180º
90º - 180º
Seviye 3
0º - 90º
Parça/malzeme alma
Seviye 1
Seviye 2
Seviye 3
Zorlanarak
alma
Kolların
gerilerek
alınabilmesi
Kolayca
alma
hareket”
Yürüme
ÇalıĢma alanı
Seviye 1
Seviye 2
Seviye 3
> 90º
45º - 90º
0º - 45º
Seviye 1
10 adım
yukarısı
Seviye 2
TaĢıma
Seviye 3
4 adım
5 – 9 adım arası 0 –arası
Seviye 1
Seviye 2
Seviye 3
5 Kg
yukarısı
3 - 5 Kg
arası
0 - 3 Kg
arası
Operasyonun adımlarına göre değerlendirilmesi
10
15
Çalışma öncesi bir operasyonun analizi
Değerlendirme sonrası durum
Çalışma sonrası operasyon
Değerlendirme sonrası durum
Uygunsuz Çalışma Pozisyonlarını Düzeltmek

Çalışma ve görme yüksekliklerini
değiştirin

İşi eğin ya da döndürün

Platformlar kullanın

Parçaları erişilebilir mesafelere getirin
İstenen Görüntü
10
Seviye
3
2
1
Puan
1
2
3
Tüm Operasyon Adımları Seviyesi 15’den Küçük 
15
İyileştirme Örnekleri
ÖNCESİ
Kelepçe tabancası bir sonraki
tonweyöre götürmek için yürüme
yapılıyor.
SONRASI
Tabanca koymak için aparat yapıldı
ergonomik olmayan hareketler
ortadan kaldırıldı.
İyileştirme Örnekleri
ÖNCESİ
Far soketi far montajından sonra
yapılmakta.
SONRASI
Far soketi far montajından önce
yapılarak ergonomi sağlandı.
İyileştirme Örnekleri
Klima boruları karton kutuda
gelmekte.
Klima boruları t595 sehpaya alınarak
ergonomi sağlandı.
Proses Tasarımı Sırasında Ergonomi
Proses Tasarımı Sırasında Ergonomi
Proses Tasarımı Sırasında Ergonomi
YENĠ BĠR TARĠF :
KATMA DEĞERĠ OLMAYAN
ĠġLER
Prosesteki hareketlerin kategorileri
Katma
değeri olan
Kayıp
Hareket
iĢ
Katma değeri
olmayan
Standart Operasyonlar
STANDARTLAŞTIRILMIŞ ÇALIŞMA
0 HATA
0 İŞ KAZASI
0 İSRAF
Neden Standartlaştırma?
B VARDIYASI
A VARDIYASI
ġANZUMAN
YAĞ DOLUM
TESĠSĠ
ÇALIġMA
SEHPASI
ġANZUMAN
YAĞ DOLUM
TESĠSĠ
ÇALIġMA
SEHPASI
15m
C VARDIYASI
ġANZUMAN
YAĞ DOLUM
TESĠSĠ
19m
ÇALIġMA
SEHPASI
13m
Standart Operasyonlar

Bir iĢi en az israfla yapmanın yöntemi;

En kaliteli

En az maliyetli

En güvenli ve ergonomik
Standart Operasyonlar
Standartlaşma olmadığında
Değişkenlik
Ne yapmalıyız ??
Standartlaşma
Problemin ne olduğu anlaşılabilir
Sürekliliğin Sağlanması İçin Hazırlanan
İşlem Kartı
ÇOK BASİT
İYİLEŞTİRME
ÖRNEKLERİ
ÇOK BASİT İYİLEŞTİRME ÖRNEKLERİ
ÖNCESĠ
Mevcut operasyon yapılış
hali
SONRASI
Çalışma sonrası
ergonomik çalışma hali
SONUÇ
Hat içerisinde ergonomik iyileştirme yapılarak
çalışanlar için ergonomi sağlandı.
oldu.
İşçi sağlığı ve iş güvenliği için önlem alınmış
Pedenaların yapımı için 1,880 YTL ilave
maliyet oluşmuştur.
İYİLEŞTİRME ÖRNEKLERİ
ÖNCESİ
Kasadan parça almak zor
SONRASI
Kasalar sehpa ile yükseltildi
İYİLEŞTİRME ÖRNEKLERİ
ÖNCESİ
Kasadan parça almak zor
SONRASI
Kasalar sehpa ile yükseltildi
İYİLEŞTİRME ÖRNEKLERİ
ÖNCESİ
Eski kasalar kirlenmeye müsaitti
SONRASI
Tel kasalar ile kirlilik önlendi
İYİLEŞTİRME ÖRNEKLERİ
ÖNCESİ
Kaızen öncesi manuel klemp elle kapatılıyordu
SONRASI
Kaızen sonrası klemp’in otomatik olarak
kapanması sağlandı
İYİLEŞTİRME ÖRNEKLERİ
ÖNCESİ
Parça aparattan zor çıkarıyordu
SONRASI
Aparata asansör yapıldı
İYİLEŞTİRME ÖRNEKLERİ
ÖNCESİ
Yatay puntalar mevcut penseyle zor atılıyordu
SONRASI
Penseye çember ve döner göbek eklendi
İYİLEŞTİRME ÖRNEKLERİ
ÖNCESİ
Sehpadan parça almak zor
SONRASI
Sehpa yükseltildi
İYİLEŞTİRME ÖRNEKLERİ
ÖNCESİ
Döner aparat ergonomik değildi
SONRASI
Aparat sabitlendi
NASIL YAPACAĞIZ?
NERDEN BAŞLAMALI?
Çok uluslu bir iĢletmenin çeĢitli ülkelerdeki iĢyeri sağlık birimlerinin etkinliklerinin, toplam
çalıĢma saatleri üzerinden yüzde dağılımı.
(A) ĠĢletme içi, çok disiplinli hizmet; (B) Part time
doktor, tam gün hemĢire; (C) Part time doktor, ) part time hemĢire; (D) Tam gün doktor; (E)
Part time doktor.
M.Bratveit et al. Occupational health services in a multinational company.
Occup.Med. Vol.51, No.3, 168-173, 2001
Belçika (A)
*Belçika (A)
Ġngiltere (B)
Fransa (B)
Ġspanya (C)
Macaristan (B)
Türkiye (D)
*Almanya (E)
%0
%20
%40
%60
%80
ĠĢle ilgisi olmayan hastalıklar için iyileĢtirici hizmetler
ĠĢle ilgili hastalıklar için iyileĢtirici hizmetler
ĠĢe giriĢ bakıları ve periyodik bakılar
ÇalıĢma ortamına yönelik etkinlikler
Sağlık eğitimi / yaĢam biçimi / sağlığın geliĢtirilmesi
%100
Etkili ergonomik yaklaşım
1. İşyerinde potansiyel kas-iskelet sistemi sorunlarını aramak
(tekrarlı ve zorlayıcı çalışma gerektiren islerin saptanması veya kas
iskelet sisteminde ağrı vb. şikayetlerin izlenmesi)
2. Problemi çözebilmek için çalışanların katkısını alan sorumlu bir
yöneticilik anlayışı
3. Potansiyel kas-iskelet sistemi sorunlarını inceleyebilmek için
eğitim vermek
4. İş analizleri, tıbbi kayıtlar, kaza ve yaralanma kayıtları gibi veri
kaynaklarının özellikle sorunlu iş kolları için mutlaka veri
toplanmalıdır
5. Hastalık ve sakatlığın önlenmesi için kas iskelet sistemi
hastalıklarının taranması ve erken tedavisinin önemi işyeri
sağlık birimi tarafından vurgulanmalı-uygulanmalıdır
6.. İşyerinde yeni işlem ve süreç değişikliği olduğu zaman Kas
iskelet sistemi hastalıklarının risk faktörleri minimize
edilmelidir.
7. Kas iskelet sistemi yaralanmalarını azaltıcı etkin tedbirlerin
belirlenmesi ve daha önce kurulmuş sistemlerin etkinliğinin
değerlendirilmesi
TEŞEKKÜRLER