İnsan Bilgisayar Etkileşimi Alanına Genel Bakış

İnsan Bilgisayar Etkileşimi
Alanına Genel Bakış
İçerik
u 
İBE Nedir?
u 
İBE Tarihi
u 
Neden Önemli
u 
Ana Bileşenler
u 
Bölüm Sonu Etkinliği
İBE Nedir?
u 
Etkileşimli teknolojilerin tasarımı, geliştirilmesi, değerlendirilmesi ve
uygulanması ile ilgilenen disiplinlerarası bir çalışma alanı
u 
Tanım Boyutları olmazsa olmazlar
u 
Disiplinler arası çalışma
u 
Kullanılabilirlik
u 
Tasarım
u 
Etki
İBE Tarihi
u 
1945 Vannevar Bush «As We May Think – Düşündüğümüz Gibi» makalesindeki teorik
analog bilgisayar fikri «MEMEX»
u 
1959 Brian Shackel «Ergonomics for a computer – Bilgisayarın Ergonomisi» makalesi
u 
1964 Doug Engelbart «Augmenting Human Intellect – İnsan Zekasının
Genişletilmesi»
u 
1965 Ted Nelson «Hypertext»
u 
1969 «International Journal of Man-Machine Studies»
u 
1970 «kullanıcı dostu» tanımı
u 
1976 NATO «man-computer interaction»
u 
1970’ler Weinberg ve Shneiderman kitapları
u 
1982 ACM, SIGCHI ve CHI akademik dergileri
u 
1990 - …. Web teknolojileri, İBE akademik programlar, İBE Laboratuvarları..
Neden Önemli
u 
Sıradan kullanıcı nüfusunun artması ve çeşitlenmesi
u 
Organizasyonların bilişim sistemlerine bağımlılığı
u 
Teknolojik kritik uygulama alanları
u 
Donanım masraflarının düşmesi ama yazılım ve insan masraflarının artması
u 
Üretkenlik İkilemi
u 
İnsan davranışlarını ve bilişsel sistemi daha iyi anlama çabaları
Ana Bileşenler
u 
Kullanıcı (user)
u 
Araç/arayüz (tool)
u 
Görev (task)
u 
Bağlam (context)
Bölüm Sonu Etkinliği
u 
Kullandığınız cep telefonunu arkadaşınıza verip telefon defterine veya
takvime bir giriş yapmasını isteyin. Karşılaştığı zorlukları ve deneyimlerini
öğrenin. Bu görevleri sizden daha hızlı mı gerçekleştirdi?
İnsan Bilgisayar Etkileşimi :
Fiziksel ve Felsefi Boyut
Giriş
u 
Arayüz (Interface)
u 
Metaforlar
u 
Etkileşime Felsefi Bakış Açıları: Norman ve Suchman
u 
Etkileşimin 7 Seviyesi ve Körfez Yaklaşımı
u 
Norman’ın Körfez Yaklaşımı
u 
7 Seviye Yaklaşımının Tasarıma Etkisi
u 
Gerçek Bir Etkileşememe Hikayesi
u 
Bölüm Sonu Etkinliği
Arayüz (Interface)
Girdi Cihazları
Çıktı Cihazları
Kalvye
Ekran
Fare
Hoparlör
Joystick
Yazıcı
Dokunmatik Ekran
Hareketli Platform
Mikrofon
Titreşimli Cihazlar
Vb.
Vb.
Metaforlar
u 
Masaüstü
u 
Dosyalar
u 
Dokümanlar
u 
Çöp Kutusu
Etkileşime Felsefi Bakış Açıları: Norman ve
Suchman
u 
Bu yaklaşımlar kullanılabilirlik ve ara yüz tasarımlarını etkiler.
u 
İki ana yaklaşım vardır.
u 
u 
Kullanıcının bilgiyi işleme davranışı (information procesing act) - Donald Norman ve
Ben Shneidermann
u 
bir bilgisayar kullanıcısının bilgisayar ile etkileşim sürecini, belirli işlem seviyelerine
bölerek modellemeye çalışmıştır.
u 
Etkileşimin 7 seviyesi ve Körfez yaklaşımı
Etkileşim sürecinde iletişim ve bağlam (communicative and situated) – Lucy
Suchman ve J.C.R. Licklider
u 
Bilgisayarlar kullanıcıyı anlamalı ve ne istediğini sezip ona göre davranmalıdır.
u 
Licklider’in insan bilgisayar bütünleşmesi görüşleri.
Etkileşimin 7 Seviyesi ve Körfez Yaklaşımı
u 
Donald Norman’ın oluşturduğu bu model iki ayrı etkinlik üzerine
kurulmuştur.Bunlardan birincisi fiziksel ikincisi ise bilişsel etkinliktir.Norman
bilişsel süreci 7 seviyeye bölmüştür.
u 
Fiziksel etkinlik
u 
Bilişsel etkinlik
u 
Algılama
u 
Yorumlama
u 
Değerlendirme
u 
Hedefler Beklenti
u 
Yapmak İstenen
u 
Hareketin Belirlenmesi
u 
Gerçekleştirme
Etkileşimin 7 Seviyesi ve Körfez
Yaklaşımı (Devam)
u 
Algılama: Etkileşim sürecinin ilk basamağı algılamadır. Örneğin ekrandaki hata
mesajını görsel algı sistemi ile algılamaktadır.
u 
Yorumlama: Görme yolu ile algılanan bu bilginin ikinci adımda yorumlanması
gerekmektedir.
u 
Değerlendirme: Ekrandaki hata mesajı zihinde sıradan mı yoksa ciddi bir
mesaj mıdır şeklinde bir süreçten geçer. Buna göre bir değerlendirme
gerçekleştirilir. Tüm bu adımlar değerlendirme süreci olarak adlandırılır.
u 
Hedefler /Beklenti: Bu bilişsel değerlendirme süreci sonunda hedefin ya da
beklentinin ne olduğu belirlenir ve ardından gerçekleştirme süreci başlar.
Etkileşimin 7 Seviyesi ve Körfez
Yaklaşımı (Devam)
u 
Yapmak istenen: Gerçekleştirme sürecinde zihinde oluşan ilk adım bir şey
yapmaya ya da yapmamaya karar verilmesidir.
u 
Hareketin belirlenmesi: Zihnin herhangi bir tepkide bulunacak mı yoksa
bulunulmayacak mı kararı sonrası eğer sonuç tepki verilecek şeklinde olursa
ardından ilgili hareket belirlenir. Bu hareket örneğin farenin sol tuşuna
tıklamak ya da klavyede belli bir tuşa basılması olabilir.
u 
Gerçekleştirme: Hareketin belirlenmesi sonucunda son adım olan
gerçekleştirme noktasına ulaşılır. Burada vücudun ilgili kaslarına verilen emir
ile bilişsel süreç fiziksel bir tepki ile sonlandırılır. Bu süreç döngüsel bir
şekilde sürekli olarak devam eder.
Norman’ın Körfez Yaklaşımı
u 
Nasıl bir körfezin bir ucundan diğer ucuna geçmek, körfezin iki ucu arasındaki
mesafe arttıkça zorlaşıyorsa, insan bilgisayar etkileşiminde de aynı durum söz
konusudur.
u 
Norman’ a göre mükemmel arayüz yapmak yani körfezin iki yakası arasındaki
uzaklığı sıfırlamak mümkün değildir. Dolayısıyla kullanıcıların bir uygulamayı
kullanırken hata yapmaları çoğu zaman kaçınılmazdır. Ama önemli olan hata
ihtimalini en aza indirmek ve hatadan geri dönmesi konusunda en uygun
seçenekleri vermektir.
Norman’ın Körfez Yaklaşımı (Devam)
u 
Hedefe kadar süren süreç «Değerlendirme»
u 
Hedefin fiziksel tepkiye ulaştığı süreç «Gerçekleştirme»
u 
Kullanıcı karşısına çıkan ekrandaki mesajı anlayamıyorsa «Değerlendirme
Körfezi» açıklığı büyüktür.
u 
Kullanıcı mesajı anlayabiliyor ama ne yapacağını bilemiyorsa «Gerçekleştirme
Körfezi» açıklığı büyüktür.
7 Seviye Yaklaşımının Tasarıma Etkisi
u 
Norman değerlendirme gerçekleştirme körfezlerindeki mesafeleri en aza
indirmek için 4 temel strateji belirlemiştir.Bunlar;
u 
Görünürlük (Visibility): Kullanıcılar sistemin durumunu ve varsa alternatif
hareketleri bakar bakmaz söyleyebilmelidir. Örneğin sayfa yükleniyor, kum saati
u 
İyi bir kavramsal model (A good conceptual model) : Tasarımcılar, sistemde
gerçekleştirilen işlemler ve onların sonuçlarının gösterimi ile tutarlı uygun bir
kavramsal model oluşturmalıdır. Kullanıcılar yapacakları hareketlerin sonuçlarını
tahmin edebilmelidir. Web sayfalarında linklerin altının çizilmesi.
u 
İyi eşleştirmeler (Good mappings): Gerçekleştirilen işlemler ve sonuçları arasındaki
ilişki iyi eşleştirilmelidir. Hata kırmızı, onay yeşil renk.
u 
Geri bildirim (Feedback): Kullanıcılar, yaptıkları işlemlerin sonucunda tam ve
sürekli bir geri bildirim almalıdır. İndirilen doya hakkında kalan zaman ve boyut
bilgisinin sürekli gösterilmesi.