anne-çocuk eğitim programına katılan annelerin program hakkındaki

ANNE-ÇOCUK EĞİTİM PROGRAMINA KATILAN ANNELERİN
PROGRAM HAKKINDAKİ GÖRÜŞLERİ
Ayşe B. AKSOY
Gazi Üniversitesi, Mesleki Eğitim Fakültesi
Çocuk Gelişimi ve Ev Yönetimi Eğitimi Bölümü
Çocuk Gelişimi ve Eğitimi Anabilim Dalı
Beşevler / ANKARA
ÖZET
Bu çalışma “Anne-Çocuk Eğitim Programına katılan annelerin görüşlerini değerlendirmek
için planlanmıştır. Araştırmanın örneklemi; çalışan ve çalışmayan anneler oluşturmuştur. “Anne
Eğitim Programı” ve “Gelişimsel Eğitim Programı” 14 hafta boyunca anne ve çocuklarına
uygulanmıştır. Eğitim Programı tamamlandıktan sonra veriler khi-kare yöntemi ile analiz
edilmiştir.
Anahtar Kelimeler: Anne-çocuk ilişkisi, anne-çocuk eğitim programı, aile eğitimi
THE OPINIONS OF MOTHERS PARTICIPATING IN MOTHER-CHILD
EDUCATION PROGRAM
ABSTRACT
This study has been designed to evaluate the contribution of a “Mother-Child Education
Program” with mothers and children taking part in the study. The population sample of the study
consisted of 71 mothers, either working or housewives. The “Mother Education Program” and
“Developmental Education Program” were implemented for mothers and their children for a
period of 14 weeks. After the completion of the education program, data was gathered through a
survey prepared by the researcher. The data was analysed using the ‘chi-square’ method.
Key Words: Mother-child relationship, mother-child education program, family education
GİRİŞ
Ebeveynlerin çocukların gelişimindeki rolü doğumla birlikte başlayıp,
yaşam boyu devam etmektedir. Ebeveyn çocuğun ilk öğretmenidir ve tüm
toplumlar çocuğun eğitimindeki önemini kabul etmişlerdir. Dünyanın her
yerinde ebeveyn olma en önemli görevler arasında yer almaktadır. “İyi”
ebeveyn olmanın belirli bir formülü yoktur (Miller, 1986). Ancak erken eğitim
programları ile anne-babaların çocuk eğitimi konusunda bilinçlendirilmesi ve
desteklenmesi mümkündür. Bu nedenle aile eğitimine verilen önemin gittikçe
arttığı gözlenmektedir. Günümüzde çocuğun ailesini de kapsamayan bir eğitim
programı ile istenen hedefe ulaşmanın çok güç olduğu bilinmektedir. Aile
Eğitim Programları çocuğun ve ailenin ihtiyaçlarına bağlı olarak ev merkezli,
kurum merkezli yaklaşımlarla ya da ev-kurum merkezli yürütülmektedir
(Temel, 1998). Aile Eğitim Programlarının hedef kitlesi, genç aileler, düşük
sosyo-ekonomik düzeydeki aileler, göçmen aileler, sosyal ya da coğrafi koşullar
nedeniyle izole edilmiş ailelerdir (Miller, 1986).
Journal of Qafqaz University
Spring 2002, Number 9
133
Anne-Çocuk Eõitim Programína Katílan Annelerin Program Hakkíndaki Görüåleri
A. B. Aksoy
Aile Eğitim Programlarından ev merkezli aile eğitimi çocuğun gelişimi
ve eğitiminde aileyi temel almaktadır. Bu programda aileye ev ziyaretleri
yapılmaktadır. Ev ziyaretlerinin en önemli rolü, ebeveynleri kendi çocuklarının
eğitiminde etkili kılmaktır (Powell, 1990). Kurum merkezli eğitim ise,
çoğunlukla grup toplantıları şeklinde düzenlenmektedir. Bu programların çeşitli
amaçları vardır. Bunlardan bazıları çocukların; dil becerilerini geliştirmek,
çocuğu motive etme yollarını öğretmek, ebeveynin kendinin farkına varmasını,
desteklemek, ebeveyne ihtiyaçlarını ifade etmeyi öğretmek, ev yönetimi
becerilerini geliştirmek ve evdeki materyallerin kullanımını öğretmektir (Honig,
1979). Programda anne-babaları grup toplantıları yoluyla biraraya getirip,
eğitim verme şeklinde gerçekleşmektedir. Bu yöntemle yapılan eğitim sadece
aileye verilip, aile yoluyla çocuğun eğitilmesi hedef alınabileceği gibi erken
çocukluk programları ile de birleştirilebilir. Ailelerin eğitim ihtiyaçları
saptanarak eğitim verilirken, çocuklara da uygun koşullar sağlanarak
profesyonel, yarı profesyonel, gönüllü, eğitilmiş bakıcılar tarafından eğitim
verilmektedir (Myers, 1995).
Aile Eğitim Programlarının uzun süreli etkileri bir çok uzunlamasına
çalışmada incelenmiştir. Çalışmalar sonucunda programa katılan annelerin
çocukları ile daha olumlu bir iletişim kurduğu, çocuk yetiştirme tutumlarında
daha esnek olduğu, eğitimcilik rolünü daha iyi benimsediği, benlik saygılarının
yüksek olduğu, aile içerisinde statülerinin yükseldiği, kendi yaşamlarına daha
iyimser baktığı ve kendi kendilerine yeterli hale geldikleri saptanmıştır. Aile
Eğitimi ile birlikte yürütülen Erken Eğitim Programlarında ise çocukların zeka
bölümü puanları ve okul başarılarının arttığı, sosyal uyumlarının olumlu yönde
değiştiği ve bu etkilerin gençlik dönemine kadar uzandığı saptanmıştır (Powell,
1990; Allen, 1992; Berk, 1991; Frucher, 1982; Kağıtçıbaşı, 1998; Karnes ve
ark., 1970; Madden ve ark., 1984; Laosa, 1980).
Aile Eğitim Programının etkilerini değerlendirmek araştırmacı açısından
son derece güçtür. Çünkü aynı anda bir çok değişkeni kontrol etmek ve eğitimin
özel olarak etkisini ayırt etmek gerekmektedir. Bazı programlarda çocuklar
öğretmenler tarafından test edilerek ya da anneler ile görüşülerek değerlendirme
yapılmaktadır. Bazılarında ise, annelerin yeterlilikleri, tutumları ve kendine
değer vermesi ölçülerek programın değerlendirmesi yapılmaktadır. Ebeveyn
eğitim programlarının değerlendirilmesinde olumlu sonuçlar olarak; ebeveynin
özsaygısı, güveni, ebeveynlik becerileri, çocuğu kabulü ve çocuğun eğitimi
konusundaki değerleri benimsemesinde değişim göstermesi en önemli kanıtlar
olarak benimsenmiştir (Butler, 1974; Honig, 1979; Temel, 1999).
Bu çalışma anne-çocuk eğitim programına katılan çalışan ve çalışmayan
annelerin program hakkındaki görüşlerini incelemek amacı ile planlanmıştır.
ARAŞTIRMA YÖNTEMİ VE ARAÇLARI
Araştırmanın evrenini Ankara il merkezinde yaşayan 0-3 yaş grubu
çocuğu olan anneler oluşturmaktadır.
134
Journal of Qafqaz University
Spring 2002, Number 9
A. B. Aksoy
Hakkíndaki Görüåleri
Anne-Çocuk Eõitim Programína Katílan Annelerin Program
Araştırma örneklemi ise ev merkezli eğitim alan ve çalışmayan 40 anne
ile çocukları kreşe giden ve çalışan 31 anne olmak üzere toplam 71 anneden
oluşmuştur.
VERİ TOPLAMA ARAÇLARI
Bu çalışmada aileye ait bilgi formu ve anne-çocuk eğitim programı
değerlendirme anketi veri toplama aracı olarak kullanılmıştır. Ayrıca eğitim
programının 7. ve 14. haftasında annelerle grup toplantıları yapılarak, program
hakkındaki görüşlerini sözel olarak ifade etmeleri istenmiştir.
Grup toplantılarında eğitim programının annenin kendisine, çocuğunun
gelişimine ve ailedeki diğer bireylere olan katkısı hakkında sorular sorulmuş,
annelerin verdikleri cevaplar kaydedilmiştir. Ayrıca annelerle programın
yaygınlaştırılması amacı ile yaptıkları uygulamalar hakkında tartışılmıştır.
Değerlendirme anketinin hazırlanmasında literatür, program içeriğinden ve daha
önce uygulanan Anne Eğitim Programında tutulan kayıt ve deneyimlerden
yararlanılmıştır. Anket 25 ifadeyi kapsamaktadır. Likert tipi hazırlanan ankete
katılımcılardan, kendi görüşlerine göre “kısmen”, “hayır”, “evet” ifadelerini
işaretlemeleri istenmiştir.
VERİ TOPLAMA İŞLEMİ
Çalışmanın başlangıcında Gazi Üniversitesi Mesleki Eğitim Fakültesi
Çocuk Gelişimi ve Okulöncesi Eğitimi Anabilim Dalı dördüncü sınıf öğrencileri
dört hafta eğitime alınmıştır. Uygulayacakları Aile Eğitimde kullanacakları
teknik, yöntem ve araçları örneklerle anlatılmıştır. Ayrıca öğrenciler ile aile ile
iletişim kurma ve davranış yönetimi teknikleri uygulamalı olarak tartışılmıştır.
Bu eğitimi izleyen beşinci haftadan itibaren her bir öğrenci iki gruptaki anneler
ile görüşerek çalışma saatlerini belirlemişlerdir. Uygulama süresince ev
merkezli eğitim alacak çalışmayan annelere ev ziyaretleri, kurum merkezli
eğitim alacak çalışan annelere ise işyerlerinde eğitim çalışmaları yapılmıştır.
Anne ve çocuklarla yapılan çalışma 14 hafta sürmüştür ve hemen arkasından
15. haftada annelere hazırlanan anket uygulanmıştır.
Anne-Çocuk Eğitim Programı iki kısımdan oluşmaktadır.
Birinci kısım Anne Eğitim Programından oluşmuştur. Bu kısım annelerin
yapılan eğitim ihtiyaçlarının belirlenmesi sonucunda ortaya çıkan konularla
saptanmıştır. Bu doğrultuda belirlenen konular 0-3 yaş grubu çocuğunun;
fiziksel-hareket-dil-zihinsel-sosyal ve duygusal gelişimi, beslenme, hastalıklar,
özbakım, anne-baba-çocuk iletişimi, çocuk eğitimi ve davranış değiştirme
teknikleri, oyun-oyuncak-kitap seçimi, kardeş kıskançlığı, güvenlik önlemleri,
ilk yardım ve aile planlamasıdır. Annelere aktif katılma ortamı sağlanarak bu
konular haftada bir gün 20-30 dakikalık sürede annelere tartışma yöntemi ile
anlatılmıştır. Ayrıca bu uygulamada anneler bilgi ve deneyimlerini çevresindeki
diğer bireylere aktarma yönünde teşvik edilmiş, böylece de programın
yaygınlaştırılması amaçlanmıştır.
Journal of Qafqaz University
Spring 2002, Number 9
135
Anne-Çocuk Eõitim Programína Katílan Annelerin Program Hakkíndaki Görüåleri
A. B. Aksoy
İkinci kısım ise Gelişimsel Eğitim Programından oluşmuştur. Bu
programın içeriği öncelikle Gazi Erken Çocukluk Gelişimi Değerlendirme
Aracı ile çocukların gelişimsel özellikleri ve eğitim ihtiyaçları ortaya çıkarılarak
saptanmıştır. Bu doğrultuda çalışmalar çocukların tüm gelişim alanlarına
yönelik haftalık etkinlikler şeklinde düzenlenmiştir. Programda oyun, hikaye,
dil etkinlikleri, kavram ve hareket becerileri ile ilgili çeşitli etkinlikler
uygulanmıştır. Uygulamada eğitimci tarafından hazırlanan marakas, mobil,
duyu eğitim malzemeleri, kukla gibi materyaller kullanılmıştır. Ayrıca çocuğun
gelişimin desteklemek ve ev ortamını zenginleştirmek amacı ile evdeki artık
malzemelerden yararlanılarak eğitim aracı ve oyuncak yapımı öğretilmiştir.
Etkinlik uygulamaları Anne Eğitim Programındaki konunun tartışılmasından
sonra 10-20 dakikalık sürede toplam 14 hafta yapılmıştır. Ayrıca eğitimci
tarafından etkinliklerin uygulanması demostrasyon yöntemi ile anneler
öğretilmiş ve o hafta içerisinde en az 3-4 kez uygulama yapması istenmiştir.
Bununla birlikte anneler etkinlik uygulamada yakın bireylerden destek alma
(baba, büyük kardeş vb.) konusunda teşvik edilmiştir. Böylece de çocuğun
çevresindeki diğer bireylerin de eğitime katılması amaçlanmıştır.
VERİLERİN ANALİZİ
Bu çalışmada örneklemi oluşturan annelerin anne-çocuk eğitim programını algılamalarına göre verdikleri cevaplar ile,
a) Çalışma durumu,
b) Bilgi formundaki değişkenler
arasında farklılık olup olmadığı istatistiksel olarak khi-kare (x2) işlemi ile
kontrol edilmiştir.
BULGULAR VE TARTIŞMA
Araştırma örneklemine dahil edilen annelerin öğrenim durumu
incelendiğinde; çalışan annelerin çoğunluğunun (%77.4) yüksekokul mezunu,
çalışmayan annelerin çoğunluğunun ise (%52.5) ilkokul mezunu olduğu
bulunmuştur.
Çalışan annelerin %76.6’sı memur olarak görev yapmaktadır.
Çalışan annelerin yaş ortalaması 31, çalışmayan annelerin ise 26.8 olduğu
saptanmıştır.
Çalışan annelerin çoğunluğunun (%64.5) ve çalışmayan annelerin
çoğunluğunun (%37.4) tek çocuğu olduğu bulunmuştur.
Çalışan annelerin eğitim alan çocuklarının (%56.6) ve çalışmayan
annelerin eğitim alan çocuklarının (%41.0) çoğunlukla doğum sırasının birinci
olduğu saptanmıştır.
Annelerin programı algılamalarına göre verdikleri cevaplara göre yapılan
khi-kare analizleri Tablo 1 ile Tablo 5 arasında verilmiştir.
136
Journal of Qafqaz University
Spring 2002, Number 9
A. B. Aksoy
Hakkíndaki Görüåleri
Anne-Çocuk Eõitim Programína Katílan Annelerin Program
Tablo 1. Çalışan ve Çalışmayan Annelerin Algılarına Göre Programın Çocuk Eğitimine
Olan Katkıları
Çalışma Durumu
Çalışan Anne
Kısmen
Görüşler
Evet
S
%
Çalışmayan Anne
Hayır
Kısmen
S
%
S
%
S
S
%
1. Çocuğunuzun
öğreniminde başarılı
olabileceğiniz fikrini
verdi (n: 71).
4
5.6 27 38.0
-
-
9
12.7
2. Çocuk gelişiminin
değişik konularında
bilgi edinmenizi sağladı
(n: 71)
3
4.2 28 39.4
-
-
3
3. Çocuk eğitimine
yönelik etkinlik
seçmede daha yeterli
olduğunuzu hissettirdi
(n: 71).
8
11.3 20 28.2
3
4.2 14
4. Çocuğunuzun eğitimine
katılmanız gerektiğini
ortaya çıkardı (n: 71).
1
1.4 30 42.3
-
-
5. Çocuğunuza eğitim
verme konusunda daha
yeterli olduğunuz fikrini
verdi (n:71).
7
9.9 24 33.8
-
6. Çocuğunuzun eğitimine
ne oranda katkıda
bulunabileceğinizi
ortaya çıkarda (n: 71).
5
7.0 26 36.6
7. Çocuğunuzun devam
ettiği kreş ile
iletişiminizi geliştirdi
(n: 31)
10 32.3 21 67.7
Evet
x2
Önem
-lilik
S
%
31 43.7
-
-
1.075 P>0.05
4.2
37 52.1
-
-
0.107 P>0.05
19.7
25 35.2
1
1
1.4
39 54.9
-
-
0.034 P>0.05
-
14
19.7
26 36.6
-
-
1.293 P>0.05
-
-
12
16.9
28 39.4
-
-
1.845 P>0.05
-
-
-
-
-
-
-
%
Hayır
-
1.4 2.085 P>0.05
0
-
Tablo 1’e göre annelerin programın çocuk eğitimine olan katkıları
hakkındaki görüşleri arasındaki farklılıklar tüm maddelerde önemsiz
bulunmuştur (P>0.05).
Siegel ve Haas (1963) tarafından yapılan bir çalışmada da anne
çalışmasının çocuğu üzerinde tek başına olumsuz etki yapmadığı, ancak
çocukların yoksulluk, evlilik uyumsuzluğu ve boşanma gibi nedenlerle
birleştiğinde olumsuzluk yarattığı ortaya koyulmuştur. Bu çalışma bulguları
destekler niteliktedir. Ancak yapılan diğer analizlerde 1. maddedeki görüşe
katılma durumlarına sahip oldukları çocuk sayısı ve çocuklarının doğum
sırasına göre farklılık önemli bulunmuştur. 1. maddedeki çocuğunuzun
öğreniminde başarılı olabileceğiniz fikrini verdi görüşüne göre çoğunlukla evet
cevabı veren annelerin, çocuklarının doğum sıralarının ikinci çocuk olduğu (x2=
7.572 P<0.05) ve iki çocuklu aileler (x2=7.486 P<0.05) olduğu bulunmuştur.
Yine 3.maddede çocuk eğitimine yönelik etkinlik seçmede daha yeterli
olduğunuzu hissettirdi görüşüne katılma durumu doğum sırası ve çocuk sayısına
göre farklılığın önemli olduğu saptanmıştır. 1. maddede olduğu gibi 2 çocuğu
Journal of Qafqaz University
Spring 2002, Number 9
137
Anne-Çocuk Eõitim Programína Katílan Annelerin Program Hakkíndaki Görüåleri
A. B. Aksoy
olan (x2=10.025 P<0.05) ve çocuğunun doğum sırası 2. olan (x2=9.593 P<0.05)
anneler daha fazla evet cevabını vermişlerdir.
Dikkat edildiği zaman 1. ve 3. maddedeki görüşlere evet cevabını veren
annelerin çocuklarının ikinci çocuk ve annelerin 2 çocuğa sahip oldukları
görülmektedir. Bu durumda annelerin birinci çocuklarında yeterince deneyim
kazanıp, ikinci çocuklara eğitim verirken bu deneyimlerinden yararlandıkları
olasılığı ile açıklanabilir.
Tablo 2. Çalışan ve Çalışmayan Annelerin Algılarına Göre Programın Anne-Çocuk
İlişkisine Olan Katkıları
Çalışma Durumu
Çalışan Anne
Kısmen
Evet
Çalışmayan Anne
Hayır
Kısmen
Evet
S
%
S
%
S
-
Hayır
x2
Önemlilik
Görüşler
S
%
S
1. Çoğunuzla olan ilişkilerinizi geliştirdi (n: 71).
6
8.5
25 35.2
-
3
4.2
37 52.1 -
-
2.217 P>0.05
2. Çoğunuzla oyun oynama
becerilerinizi artırdı (n:
71).
6
8.5
24 33.8
1 1.4 2
2.8
38 53.5 -
-
5.102 P>0.05
3. Bir sorun çıktığında konuşma tarzınızın farklılaşmasını sağladı (n: 71).
6
8.5
25 35.2
-
-
9
12.7 29 40.8 2
4. Çocuğunuzu daha iyi
tanımanıza yardım etti
(n: 71).
7
9.9
24 33.8
-
-
2
2.8
5. Çoğunuzla uyguladığınız
disiplin tekniklerini
olumlu olarak etkiledi
(n: 71).
7
9.9
22 31.0
2 2.8 14 19.7 25 35.2 1
1.4 1.745 P>0.05
6. Diğer çocuklarınız için
de faydalı olacak disiplin
teknikleri geliştirmenize
yardımcı oldu (n: 62).
6
9.7
17 27.4
3 4.8 12 19.4 22 35.5 2
3.2 1.261 P>0.05
%
%
S
38 53.5 -
%
2.8 1.784 P>0.05
-
4.877 P<0.05*
Tablo 2’de çalışan ve çalışmayan annelerin 4.maddedeki “çocuğunuzu
daha iyi tanımaya yardım etti” görüşüne katılma durumları arasındaki farklılık
önemli bulunurken (P<0.05) diğer maddelerle arasındaki farklılıklar önemsiz
bulunmuştur (P>0.05).
Cudaback ve arkadaşları (1985) tarafından mektupla uzaktan eğitim
metodu ile yapılan çalışmanın değerlendirilmesi sonucunda, eğitime katılan
ebeveynlerin %98’i bebeğinin büyümesi ve gelişimi ile ilgili konuları
öğrendiklerini ifade etmişlerdir.
Sperry ve Garner (1965)’in üç yaşından küçük çocuğu olan annelerle
yaptıkları çalışma sonucunda da, annelerin en çok fiziksel bakım konusunda
bilgi sahibi oldukları bulunmuştur.
Grup toplantıları sonucunda da anneler çocuklarının gelişim düzeylerini
öğrendiklerini, böylece de çocuklarına daha iyi yardım edebildiklerini, ayrıca da
eğitim alan çocukları ile komşu çocukları arasında gelişimsel farklılıkları daha
iyi gözleyebildiklerini ifade etmişlerdir.
138
Journal of Qafqaz University
Spring 2002, Number 9
A. B. Aksoy
Hakkíndaki Görüåleri
Anne-Çocuk Eõitim Programína Katílan Annelerin Program
Yapılan diğer analizlerde 4. maddedeki görüş açısından, annelerin
öğrenim düzeyi ve çocuklarının doğum sırasına göre farklılıklar önemli
bulunmuştur. Çocuğunuzu daha iyi tanımanıza yardım etti görüşüne çoğunlukla
ilkokul mezunu anneler (x2= 6.137 P<0.05) ile çocuğunun doğum sırası ikinci
olan anneler (x2= 5.422 P<0.05) evet cevabını vermişlerdir.
“Çocuğunuza uyguladığınız disiplin tekniklerini olumlu olarak etkiledi”
maddesine katılma durumu annelerin sahip oldukları çocuk sayısı ve
çocuklarının doğum sırasına göre önemli düzeyde farklı bulunmuştur. Bu
maddeye çoğunlukla evet cevabı veren, 2 çocuğu olan (x2=9.047 P<0.05) ve
çocuğunun doğum sırası ikinci olan (x2=10.462 P<0.05) annelerdir.
“Çocuğunuzla oyun oynama becerilerinizi arttırdı” maddesindeki görüşe
katılma durumu annenin öğrenim düzeyine göre önemli farklılık olduğu
saptanmıştır (P<0.05). Bu görüşte ilkokul mezunu anneler daha fazla evet
cevabı vermiştir (x2=11.247 P<0.05).
Monighan (1984)’ın yaptığı araştırma sonucuna göre ebeveynler çocukla
ne kadar oynarlarsa, ebeveyn ve çocuk arasında o kadar olumlu bir etkileşimin
geliştiği saptanmıştır. Bu sonuçlar araştırma bulguları ile tutarlılık
göstermektedir. Annelerle yapılan grup toplantılarında da özellikle ilkokul
mezunu çalışmayan anneler oyun oynamanın çocuk açısından değeri anlayarak,
onlarla oynamaya zaman ayırdıklarını bu sürede ilişkilerini geliştirdiklerini
belirtmişlerdir.
Tablo 3. Çalışan ve Çalışmayan Annelerin Algılarına Göre Programın Evdeki Diğer Aile
Bireylerine Olan Katkıları
Çalışma Durumu
Çalışan Anne
Kısmen
Evet
Çalışmayan Anne
Hayır
Kısmen
%
S
%
S
Görüşler
S
1. Aile bireyleri ile olan
iletişiminizi artırdı
(n: 70).
11 15.7 19
27.1
1
1.4 18
2. Çocuğunuzla babası
arasındaki iletişimi
artırdı (n: 70)
10 14.3 19
27.1
1
3. Çocuğunuzun
eğitiminde babanın
aktif görev almasını
sağladı (n: 70)
14 20.0 13
18.6
3
%
S
%
Evet
S
%
Hayır
x2
Önem
-lilik
S
%
25.7 19 27.1
2
2.9 1.123 P>0.05
1.4 15
21.4 20 28.6
5
7.1 2.311 P>0.05
4.3 21
30.0
9 12.9 10 14.3 4.561 P>0.05
Tablo 3 incelendiğinde çalışan ve çalışmayan annelerin programın evdeki
diğer aile bireylerine katkılarına ilişkin görüşleri arasındaki farklılık tüm
maddelerde önemsiz olduğu görülmektedir (P>0.05).
Ancak “aile bireyleri ile olan iletişiminizi arttırdı” görüşüne katılma
durumu ile annenin öğrenim durumu arasındaki farklılık önemli bulunmuştur.
Buna göre lise mezunu olan anneler çoğunlukla evet, arttırdı cevabını
vermişlerdir (x2=8.708 P<0.05). Ancak bu görüşe katılma durumu diğer
öğrenim düzeyinde olan annelerde de fazla bulunmuştur.
Journal of Qafqaz University
Spring 2002, Number 9
139
Anne-Çocuk Eõitim Programína Katílan Annelerin Program Hakkíndaki Görüåleri
A. B. Aksoy
Anneler ile yapılan grup toplantılarında da anneler evdeki diğer bireyler
(büyük kardeş, babaanne, baba, dede, diğer yakın akrabalar) ile iletişimlerinin
arttığını, ancak bu programa babaların da dahil edilmesi gerektiğini özellikle
vurgulamışlardır. Hatta sohbet toplantılarında öğrendikleri yeni bilgileri
komşularına da aktardıklarını ifade etmişlerdir.
Tablo 4. Çalışan ve Çalışmayan Annelerin Algılarına Göre Programın Anneye Olan
Katkıları
Çalışma Durumu
Çalışan Anne
Kısmen
Görüşler
1. Aile bireylerine karşı
daha düşünceli
davranmanıza
yardımcı oldu (n: 71).
2. Evdeki diğer aile
bireyleri onlarla
iletişiminizin olumlu
yönde değiştiğinizi
farketti (n=70).
3. Aile içindeki kararlara
daha aktif katılmanızı
sağladı (n= 71).
4. Duygularınızı kontrol
altına almanızı sağladı
(n= 71).
5. Eve ve çocuğa ait
sorumlulukların
paylaşılmasını sağladı
(n= 71).
6. Aileniz sizin başarılı
olduğunuzu farketti
(n= 71).
7. Aile bireylerinin
hepsini eşit ölçüde
sevmenize yardımcı
oldu (n= 71)
S
%
Evet
S
%
Çalışmayan Anne
Hayır
Kısmen
S
S
%
%
Evet
S
%
Hayır
S
%
x2
Önemlilik
12.7 21 29.6 1
1.4 11 15.5 27 38.0
2
2.8 0.145 P>0.05
17 24.3 11 15.7 3
4.3 16 22.9 18 25.7
5
7.1 1.323 P>0.05
8
11.3 21 29.6 2
2.8 10 14.1 23 32.4
7
9.9 1.982 P>0.05
6
8.5
25 35.2 -
-
21 29.6 18 25.4
1
1.4 0.9484 P<0.05*
8
11.3 23 32.4 -
-
9
12.7 29 40.8
2
2.8 1.637 P>0.05
14 19.7 16 22.5 1
1.4 14 19.7 24 33.8
2
2.8 0.805 P>0.05
8
2.8
7
9.9 2.272 P>0.05
9
11.9 21 29.6 2
7
9.9
26 36.6
Tablo 4’e göre annelerin çalışma durumuna göre “duygularınızı kontrol
altına almanızı sağladı” maddesi hakkındaki görüşleri yönünden farklılık
önemli bulunurken (P<0.01), diğer maddelere ilişkin görüşler arasındaki
farklılıklar önemsiz bulunmuştur (P>0.05).
1990 yılında Pherson ve Robinson’un yaptığı 10 haftalık eğitim sonunda,
çalışmaya katılan annelerin kendine güven ve çocuklarının davranışlarının
nedenlerini görebilme konularında belirgin bir artış olduğu görülmüştür.
Bu çalışmada da grup toplantılarında anneler kendilerine olan
güvenlerinin arttığını, çevresi ile daha rahat iletişim kurduklarını, eskiye oranla
duygularını daha iyi denetleyebildiklerini sözel olarak ifade etmişlerdir. Çalışan
anneler hem iş yaşamı hem de evde birçok sorumluluklar yüklendiği için daha
fazla stresli durumlarla başa çıkmak zorunda kaldıklarından duygularını zaman
zaman kontrol altına almakta zorlanabilmektedir. Ancak bu program sonucunda
çalışan annelerin çoğunluğu “duygularınızı kontrol altına almanızı sağladı”
görüşüne katılarak evet cevabını vermişlerdir.
140
Journal of Qafqaz University
Spring 2002, Number 9
A. B. Aksoy
Hakkíndaki Görüåleri
Anne-Çocuk Eõitim Programína Katílan Annelerin Program
Tablo 5. Çalışan ve Çalışmayan Annelerin Algılarına Göre Ev Ortamının
Düzenlenmesine Olan Katkıları
Çalışma Durumu
Çalışan Anne
Kısmen
Görüşler
1. Ev ortamının
düzenlenmesinin
öneminin farkına
varmanızı sağladı (n= 71)
2. Ev ortamının (eğitim
araçlarının bulunması,
oyun yeri ve odasının)
nasıl düzenleneceği
fikrini verdi (n= 70).
S
%
Evet
S
%
11 15.5 20 28.2
4
5.7
Çalışmayan Anne
S
%
S
%
S
-
-
7
9.9
32 45.1 1
1.4 3.575 P>0.05
1.4
7
10.0
30 42.9 2
2.9 0.530 P>0.05
%
Hayır
Önem
-lilik
Kısmen
26 37.1 1
Evet
x2
Hayır
S
%
Yukarıdaki tabloya bakıldığında çalışan ve çalışmayan annelerin
programın ev ortamının düzenlenmesine olan katkısını değerlendiren maddeler
hakkındaki görüşleri arasındaki farklılıkların önemsiz olduğu görülmektedir
(P>0.05). Ayrıca yapılan diğer analizlerde ev ortamının nasıl düzenleneceği
fikrini verdi maddesi ile annelerin öğrenim düzeyleri arasındaki farklılığın
önemli olduğu saptanmıştır. Bu maddeye de çoğunlukla ilkokul mezunu anneler
evet cevabını (x2=10.783 P<0.05) vermişlerdir.
Bu çalışmada araştırmaya alınan çalışan annelerin çoğunluğu yüksekokul,
çalışmayan annelerin çoğunluğu ise ilkokul mezunudur. Daha önce de
belirtildiği gibi çalışan anneler çocuğu ile ilgili konularda kreş öğretmenlerinin
profesyonel yardımını almakta, ancak çalışmayan annelerin böyle bir yardım
alma şansı yoktur. Çocuğun benlik kavramının gelişimi açısından ev ortamının
nasıl düzenleneceği fikrini eve gelen ev ziyaretçilerinden öğrenmişlerdir. Bu
bilgiler doğrultusunda evde düzenlemeler yapılmıştır. Zaten yapılan grup
toplantılarında da çalışmayan anneler çocuğa ait oyun yeri ve odasının çocuk
açısından öneminin farkına vardıklarını belirtmişlerdir.
Sonuç olarak, anne-çocuk eğitim programının kazançlarını çalışan ve
çalışmayan anneler bazı kriterler açısından farklı olarak algılasalar bile,
programın her iki anne grubu ve çocukları için değerli katkılar sunduğu
bulunmuştur. Bu nedenle anne-çocuk eğitim programlarının programa katılan
annelerin görüş ve önerileri de dikkate alınarak geliştirilmesi ve ülkemiz
genelinde daha geniş kitlelere yaygınlaştırılmasının gereği bir kez daha ortaya
çıkmaktadır.
Journal of Qafqaz University
Spring 2002, Number 9
141
Anne-Çocuk Eõitim Programína Katílan Annelerin Program Hakkíndaki Görüåleri
A. B. Aksoy
KAYNAKÇA
142
−
ALLEN, K.E., (1992). The Exceptional Child: Main Streaming in Early Childhood
Education. New York: Delmar Publisher Inc. 38.
−
BERK, L.E. (1991) Child Development, Boston: Allyn and Bacon.
−
BUTLER, A.L. (1974) Early Childhood Education Planning and Administering Programs,
D. Van Nostrand Company, New York.
−
CUDABACK, D., DARDEN, C., NELSON, P., O’BRIEN, S., PINSKY,D., WIGGINS,
E., (1985) “Becoming Successful Parents: Can Age-paced Newsletters Help? Family
Relations, 34, April, 271-275.
−
FRUCHER, N. (1982): New Direction in Parent Involvement. Academy For Educational
Development. ERIC ED 360683.
−
HONIG, A.S. (1990). Parent Involvement in Early Childhood Education. Fifth Printing of
Revised Edition, July, America.
−
KAĞITÇIBAŞI, Ç. (1998) Kültürel Psikoloji Kültür Bağlamında İnsan ve Aile, 1. Baskı,
Altan Matbaacılık, İstanbul.
−
KARNES, M.B., TESKA, J.A., HODGINS, A.S., BADGER, E.D. (1970). “Educational
Intervention at Home by Mothers of Disadvantaged Infants”. Child Development, 41,
925-935.
−
LAOSA, L.M. (1980). “Maternal Teaching Strategies in Chicano and Anglo-AmericanFamilies: The Influence of Culture and Education on Maternal Behavior” Child
Development, 51, 759-765.
−
MADDEN, J., O’HARA, J., LEVENTSTEIN, P. (1984) “Home Again: Effects of the
Mother-Child Home Program on Mother and Child” Child Development, 55, 636-647.
−
MILLER, R. (1996) The Developmentally Appropriate Inclusive Classroom in Early
Education. Delmar Publishers. Albany.
−
MONIGHAN, PHILIP, A. (1984) “Social and Cognitive Dimensions of Solitery Play and
Egocentric Speech During the Preschool Years”, Dissertation Abstracts International, 43,
3, September: 28-33.
−
MYERS, R.G. (1995) Toward A Fair Start For Children. The Young Child and the
Family Environment Project. Unesco: Paris.
−
PHERSON, K.L. and ROBINSON, C.C. (1990) “Parent Eductaion; Does it Make a
Difference:” Child Study Journal, 20, 4: 231-236.
−
POWELL, D.R. (1990). Families and Early Childhood Programs. National Association
for the Education of Young Children. Washington.
−
SIEGEL, A.L. and HAAS, M.B. (1963) “The Working Mother; A Review of Research”,
Child Development, 34, 3:513-551.
−
SPERRY, I. And GARNER; K. (1968) “Information and Services Obtained and Designed
by Parents”, North Caroline, Experiment Station, 3: 17-24.
−
TEMEL, F.Z. (1998) “Anne-Çocuk Eğitim Programı ve Yaygınlaştırılması” Çağdaş
Eğitim Dergisi, Yıl: 23, Sayı; 247, Ekim, 8-10.
−
TEMEL, F.Z. (1999) “Aile Eğitiminde Head Start Yaklaşımı”, Çağdaş Eğitim Dergisi,
Yıl: 24, Sayı: 255, Haziran, 8-11.
Journal of Qafqaz University
Spring 2002, Number 9