Filistin Ülke Raporu

Transkript

FİLİSTİN
ÜLKE RAPORU
Hazırlayan : Muhammet Murat YAĞIŞ
Ankara - August, 2010
T.C. Başbakanlık
Dış Ticaret Müsteşarlığı
İHRACATI GELİŞTİRME ETÜD MERKEZİ
FİLİSTİN
Temel Sosyal ve Ekonomik Göstergeler
Temel Sosyal Göstergeler
Yüzölçümü
365 km2 (Gaza) +5.800 km2 (Batı Şeria)
Yönetim Şekli
Liberal
Nüfusu
3,93 milyon (2008)
Resmi Dili
Arapça. İngilizce de yaygın bir şekilde kullanılmaktadır.
Din
Gazze Şeridi: %99 Müslüman,%1 Hıristiyan
%8 Hıristiyan
Başkenti
Ramallah
Başlıca
Şehirleri
Ramallah, Hebron, Jenin, Tubas, Rafah, Nablus, Khan Younis, Bethlehem, Tulkarm, Sal fit,
Tubas, Erika City, Kudüs
Etnik Yapısı
Gazze Şeridi: Tümü Arap; Batı Şeria: %87 Arap - %13 Yahudi
Batı Şeria: %75 Müslüman, %17 Yahudi,
Kaynak: Economist Intelligence Unit Jordan Country Report, Kasım 2009
CIA The World Fact book
Temel Ekonomik Göstergeler
Nominal GSYİH (Milyon Dolar)
Reel GSYİH Artışı (%)
Kişi Başı GSYİH (Dolar)
Nüfus (Milyon)
Sanayi Üretiminin GSYİH’daki payı (%)
2006
2007
2008
2009
4.619
4.672
6.108
6.117
-5,2
5,4
5,9
6,8
1.248
1.229
1.566
1.529
3,7
3,8
3,9
4,0
15,5
15,3
-
-
Tüketici Fiyatları Enflasyonu (ort; %)
3,8
2,6
9,9
2,8
Mal İhracatı, fob (Milyon Dolar)
451
630
529
-
3.155
3.750
3.772
-
-538
-441
347
-
-
1,2
-
-
4,457
4,108
3,588
3,933
Mal İthalatı, cif (Milyon Dolar)
Cari Hesap Dengesi (Milyon Dolar)
Dış Borç (Yılsonu, Milyar Dolar)
Döviz Kuru ILS: ABD$ (ort)
b: EIU tahmini, c: EIU öngörü
Kaynak: Economist Intelligence Unit Jordan Country Report, Kasım 2009
Üyesi Olduğu Uluslararası Kuruluşlar
ABEDA, AFESD, AL, AMF, AU (gözlemci), CAEU, ICAO (gözlemci), ICRM, IDB, IFRCS, ILO (gözlemci),
IOC, PAB, ISESCO, ISO, ITUC, NAM, İKÖ, BM (gözlemci), UNCLOS (gözlemci), UNCLOS (gözlemci),
UNRWA (gözlemci), UNTWTO (gözlemci), WFTU
Genel Bilgiler
Coğrafi Konum
Filistin toprakları, Ortadoğu bölgesinde İsrail’in doğusunda, Ürdün’ün batısında ve Lübnan’ın güneyinde
yer almaktadır. Ayrıca İsrail’in güneyinde yer alan Gazze Şeridi de Filistinlilerin yaşadığı topraklardır.
Ürdün (Şeria) Nehri Filistin ile komşu Ürdün toprakları arasındaki sınır boyunca devam ederek bölgeyi
ikiye ayırır. Bölgenin Ürdün sınırları içinde kalan doğudaki kısmı Doğu Şeria (East Bank) ve batıdaki
kısmı Batı Şeria (West Bank) olarak adlandırılır. Batı Şeria bölümünün yüzölçümü yaklaşık 5.800 km2
İGEME-İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi, 2011
2 / 20
Yasal Uyarı : Kaynak gösterilmek kaydı ile alıntı yapılabilir. Dokümanın her hangi bir yöntemle çoğaltılması ve/veya basılı ya da elektronik her hangi bir
ortamda dağıtımı yasaktır.
ve Gazze Şeridi’nin yüzölçümü 365 km2’dir.
Filistin coğrafyası 4 bölgeden oluşmakta olup bunlar; Ürdün Vadisi, kıyı ve iç düzlükler, dağlık ve
tepelik bölgeler ve Güney Çölü şeklindedir. Ürdün Vadisi deniz seviyesinin altında olan bir düzlükten
oluşmaktadır. Bu özelliği nedeni ile toprakları oldukça verimli olmakla birlikte su kaynakları kıttır.
Ürdün Nehri güneyde Ölü Deniz olarak da adlandırılan Lut gölüne akar. Her iki yaka da tarıma elverişli
düzlüklerden oluşmaktadır. Ölü deniz tuz ve fosfat bakımından zengindir. Filistin’in diğer bir önemli
akarsuyu Yermük Nehri’dir. Bunların dışında birçok küçük akarsu bulunmakta ve iklim yılın büyük bir
bölümünde oldukça yumuşak geçmektedir.
Bölgede yılın en sıcak ayı Ağustos olup gün içinde sıcaklık farklılıklar fazla olabilmektedir. Günlük
ortalama en düşük ve en yüksek sıcaklıklar 12 o C ve 29 o C arasındadır. Yılın en soğuk ayı Ocak olup
gün içinde sıcaklık 4 ile 11 o C derece arasında değişmektedir. En az yağış görülen dönem Mayıs-Eylül
dönemi olup hemen hemen hiç yağmur görülmez. En çok yağış Ocak ayında görülmekte ve ortalama
yağış 121 mm civarındadır. Yazları sıcak ve kurak geçmektedir.
Filistin coğrafyasındaki iklim kış aylarının son safhasından itibaren yaz aylarında üretilebilen sebzelerin
yetiştirilmesini mümkün kılar. Bölgedeki kayalık olan dağ ve tepeler ağaç yetişmesine de elverişli olup
çoğunlukla zeytin ağaçları bulunmaktadır. Filistin topraklarının bazı bölümleri de arpa, buğday ve
mercimek üretimi için uygundur.
Siyasi ve İdari Yapı
Bir devlet otoritesine sahip olmayan Filistin Ulusal Yönetimi (FUY), 1994 yılında yapılan Oslo Barışıyla
oluşmuştur. Başlangıçta geçiş dönemi olarak öngörülen 5 yıl için oluşturulmuş olan FUY’ne Filistin’in
şehir merkezlerinde güvenlik ve vatandaşlık işleri yetkileri verilmiş, taşra noktalarında ise sadece
vatandaşlık işleri verilmiştir.
Dış dünyadan aldığı uluslararası yardımlarla ayakta duran FUY, Ocak 2006’da Hamas’ın parlamentoda
çoğunluğu almasıyla dış yardımların kesilmesi tehlikesiyle karşı karşıya kalmış, İsrail’den almakta
olduğu gümrük ve KDV vergilerinin ödenmesi askıya alınmıştır. FUY tarafından yaptırılmış olan Gazze
Uluslararası Havaalanı İsrail operasyonları sırasında yıkılmış, Gazze şeridinde açtıkları liman da aynı
şekilde işleme şansı bulamamıştır.
Dış dünyayla fiziki bağlantısını sağlayacak bir ulaşım noktası bulunmaması nedeniyle ekonomik ve
dolaylı olarak ticari açıdan ciddi sıkıntılar çekilmektedir. Siyasi açıdan, 2006 yılında Hamas’ın
parlamentoda çoğunluğu alması ve sonrasında 2007 Haziran ayında Gazze Şeridi’ni ele geçirmesiyle
başlayan kriz, halen sürmekte, İsmail Haniye sonrası Mahmut Abbas’ın başkan olmasıyla Başbakan
olan Selim Fayyad hükümeti göreve devam etmektedir.
Nüfus ve İşgücü Yapısı
EIU verilerine göre Filistin’in 2008 yılı sonu nüfusu tahmini 3.93 milyon kişidir. Bu sayıya Batı Şeria da
yaşayan 470.000 kişi dahil değildir.
Nüfus yoğunluğu bakımından dünya ülkeleri ile karşılaştırıldığında 140. sırada yer almaktadır. Ülkede
0–14 yaş arası nüfus %36,5, çalışan nüfus %59,8 ve 65 yaş üstü nüfus da %3,7 dir. Nüfus artış oranı
%2.13 dür. Dünya ülkeleri ile karşılaştırıldığında nüfus artış oranı en fazla olan ülkeler sıralamasında
44. sırada yer almaktadır. Nüfusun cinsiyete göre dağılımı 1.06 erkek: 0.94 bayan şeklindedir.
Ülkede kentleşme oranı %72 (2008 tahmini) olup, 2005–10 arası kentleşme artış oranı da yıllık %3,3
olarak verilmektedir.
Ülkede yaşayanların %83’ü Filistinli Arap, %17’si Yahudi’dir. Nüfusun %75’i Müslüman (çoğunluğu
Sünni), % 17’si Yahudi ve % 8’i Hıristiyan ve diğer dinlere mensuptur. Ülkede Arapça, İbranice ve
yaygın olarak da İngilizce konuşulmaktadır. 15 yaş ve üzeri için okuma yazma oranı toplam nüfusta:
erkek: % 92,4, kadın: % 96,7 dir.
Filistin’de sektörlere göre iş gücü dağılımı: Hizmetler: % 65, Endüstri: % 23, Tarım: % 12 şeklindedir.
İşsizlik oranı ise %19 olup, dünya ülkeleri ile karşılaştırıldığında 163. sıradadır. Yoksulluk sınırı
altındaki nüfus oranı ise % 46’dır.
Genel Ekonomik Durum
Ekonomik Yapı
2007 Haziran ayında Hamas’ın Gazze Şeridi’nde yönetimi ele geçirmesi sonucu İsrail’in aldığı bir kararla
Gazze’ye yönelik her türlü mal giriş ve çıkışını durdurmasıyla birlikte halkın temel ihtiyaç maddelerine
erişimde karşılaştığı zorluklar ciddi bir yoksulluğa ve sosyal koşullarda bozulmaya yol açmıştır.
2008 yılında meydana gelen İsrail saldırıları ile ekonomik açıdan çok zor koşullarda bulunan Gazze
Şeridi’nde altyapı tamamen çökmüştür. Savaştan bu yana Gazze’nin yeniden imarına yönelik çalışmalar
devam etmektedir. Bununla birlikte Gazze ile Mısır arasında bağlantı sağlayan Refah Kapısı, İsrail'in 27
Aralık 2008 ile 18 Ocak 2009 arasında 22 günlük saldırılarının ardından yerle bir olan bölgeye insani
yardım geçişleri için son aylarda aralıklarla açılmaktadır.
3 / 20
Diğer taraftan, 2007 Kasım ayında düzenlenen Annapolis Zirvesi sonrasında gerçekleştirilen Paris
Konferansı’nda taahhüt edilen yardım miktarı çerçevesinde, Filistin’e yapılmakta olan yardımların
istikrarlı bir şekilde süreceği anlaşılmıştır. Öte yandan, ağırlıklı olarak ithalata bağımlı olan Filistin
ekonomisi, para arzının da yerli kanallarla karşılanamıyor olması nedeniyle tamamen dış faktörlere
dayanan bir yapıya sahiptir.
Filistin’de müteşebbis olarak nitelendirilebilecek bir işadamı sınıfı mevcut olmakla birlikte, ülkenin
içinde bulunduğu durum ticari faaliyetler ile iç ve dış yatırımların istenilen düzeye çıkartılmasının
önünde engel teşkil etmektedir
Filistin Ekonomisinde Yaşanan Temel Sorunlar:
-Doğal kaynaklar üzerinde tasarruf yetkisi sorunu,
-Ekonomik üretim yapısının hem tarım hem sanayi ürünlerinde gelişmemiş olması,
-Ekonomik gelişmeyi destekleyecek istikrar ve siyasi iradenin yokluğu,
-Siyasi nedenlerle ticari ilişkilerin doğrudan gerçekleştirilememesi
GSYİH'nin Sektörlere Göre Dağılımı (%)
Sektörler
Batı Şeria
Gazze Şeridi
Toplam 2008 (Nisan-Haziran)
Tarım Hayvancılık
15,7
12,3
14,9
Maden ve Üretim
14,5
4,6
12,1
Bayındırlık
14,1
0,4
10,8
Ticaret ve Turizm
20,6
17,0
19,8
4,2
4,3
4,2
30,9
61,4
38,2
Taşımacılık ve İletişim
Hizmetler
Kaynak: Dış Ticaret Müsteşarlığı
Para Politikaları
1997’de çıkarılan kanunla kuruluşu düzenlenen Filistin Para Kanunu ve 2002 de çıkarılan Bankalar
Kanunuyla düzenlenen bankacılık sektörü, para arzının Filistin Otoritesine bağlı olmayışı nedeniyle
bağımsız işleyişten uzaktır. Kanunla para arzını düzenlemek ve bankalara işletim izni vermek gibi
merkez bankasının genel görevleri para kurumuna verilmiş olup, konuya ilişkin tüm alt düzenlemeleri
yapmak da bu kuruma bırakılmıştır.
Sektörler
Tarım ve Hayvancılık
Filistin menşeli ürünlere İsrail tarafından uygulanan tarife dışı engeller ve İsrail’in güvenlik nedeniyle
ekilebilir alanlara yönelik uygulamaları, tarım ürünleri ihracatının kısıtlı kalmasına neden olmuştur.
İsrail’in çevreleme politikası tarımsal girdilerin fiyatlarını yükseltmiş, bu alandaki yatırımları olumsuz
etkilemiş, Filistinli çiftçileri geçimlik tarıma yönlendirmiştir. Filistin’de buğday, arpa, pirinç ve şeker
ithal edilen ürünler arasında yer almaktadır. Topraklarının yaklaşık 1/4 ‘ü ekili olan Filistin’de iklim
çeşitliliği yaklaşık 60 kadar değişik ürünün yetişmesine imkân tanımaktadır. Tarım sektöründeki
verimlilik seviyeleri İsrail’den düşük olmakla birlikte bölgedeki diğer Arap ülkelerine göre iyi bir
seviyedir.
Sanayi
İmalat sanayine yönelik uygulanan kısıtlamalar bu sektörün Filistin ekonomisinin en verimsiz sektörü
olmasına yol açmıştır. İmalat sanayinin GSYİH’daki payı % 21 düzeyinin üzerine hiçbir zaman
çıkmamıştır. Karmaşık ticaret prosedürleri ve lisans kısıtlamaları ve aracı finansal kuruluşların
bulunmaması yatırımcıları Batı Şeria ve Gazze şeridinde yatırım yapmaktan alıkoymaktadır. Madeni
ürünler, gıda işleme, tekstil, giyim ve dericilik imalat sanayinde ön plana çıkan sektörlerdir.
Madencilik
Doğal taşa dayalı sanayiler El-Halil’de toplanmıştır. Buradaki taş kalitesi nedeniyle sektörün yurt
dışındaki piyasalarda rekabet gücü oldukça yüksektir. Bununla birlikte 1987’deki birinci intifada ve
sonrasında ihracatta düşüş yaşanmıştır. Son dönemde yapılan arama çalışmaları sonucunda özellikle
Batı Şeria ‘da önemli mermer kaynakları ortaya çıkmış, bu mermerler ithal edilenlere göre daha düşük
kaliteli olmakla birlikte fiyat farkı nedeniyle yerel sanayiye daha çok hitap etmektedir.
İnşaat
4 / 20
Filistin’de inşaat sektörü yarattığı istihdam ve ek hizmetler açısından önem taşımakla birlikte GSYİH
içinde düşük bir paya sahiptir. 2006 yılında bir önceki yıla göre düşüşle GSYİH’daki payı % 2,5
olmuştur. Ramallah’ın kuzeybatısında büyük bir konut projesi gerçekleştirilmektedir.
Al Reehan Gayrimenkul firması tarafından üstlenilen projenin 250 milyon dolara mal olacağı tahmin
edilmektedir. İlk etabın 2011 yılının başında tamamlanması planlanmaktadır. Proje kapsamında ilk
etapta yapılması planlanan 2000 evin 250’si satılmıştır. Bu proje kapsamında aynı bölgede bir alışveriş
merkezi ve Arap Medikal Center’a bağlı bir hastane de inşa edilecektir. 2009 yılında başlayan bu proje
hala devam etmektedir. Bu proje aynı zamanda ekonomik ev programı kapsamındadır. Bu proje
kapsamında 10 yıl içinde 30.000 konut inşası planlanmaktadır.
Bu proje için Filistin Yatırım Fonu tarafından bir holding kurulması gündemdedir. Ramallah’ın 9 km
kuzeyinde de yeni bir yerleşim merkezi kurulması planlanmaktadır. Bu proje çerçevesinde 5000 konut,
okullar, alışveriş merkezleri inşa edilecektir. Bu sayede 10,000 kişiye iş olanağı sağlanacaktır.
Turizm
Doğu Kudüs ile Beytüllahim ve Jeriko başta olmak üzere pek çok tarihi ve dini mekâna sahip olan
Filistin, önemli bir turizm şehri olma potansiyeli taşımaktadır. 1996 ve 2001 yılları arasında Filistin’e
gelen turist sayısı ağırlıklı olarak Avrupa, İsrail ve Kuzey Amerika’dan olmak kaydıyla %52 oranında
artış göstermiştir. 2000 yılında turist sayısı önemli bir düşüş gösterse de 2004 yılı itibariyle artış
trendine girmiş, 2002 yılında 51.000 olan turist sayısı 2006 yılında 151.800 kişiye ulaşmıştır.
Ulaştırma ve Telekomünikasyon Altyapısı
Filistin’de mevcut ulaşım koşulları günlük ihtiyacı karşılamaya uygun olmayıp özerk bölgeler arasındaki
kopukluklar ciddi seyahat problemleri doğurmakta ve kalkınma önünde engel teşkil etmektedir. Batı
Şeria ve Gazze Şeridi’ndeki toplam karayolu ağı 2006 yılı itibariyle 4.382 km uzunluğunda olup
karayolu taşımacılığı esas olarak eski otobüs ve özel şirketler tarafından istenilen dolmuşlarla
yürütülmektedir.
Trafiğin yönü ülkemizde olduğu gibi sağdan akmaktadır. Karayolları genelde düzgündür. Bununla
birlikte, özellikle yağışlı havalarda trafikte sıklıkla kazalar yaşanmaktadır. Bu sebeple sigortanın yanı
sıra, araçların tam kapsamlı sigorta yapılması ve bu sigortaya Batı Şeria ve Gazze Şeridi’nin de dahil
edilmesi tercih edilmelidir. Araç kiralama imkânı mevcuttur. Demiryolu ulaşımı yaygın değildir.
Haberleşme
Doğu Kudüs ve Batı Şeria’da posta hizmetleri gelişmiş olmakla birlikte zaman zaman aksaklıklar
meydana gelebilmekte, posta dağıtımında gecikmeler olabilmektedir. Bu nedenle mektup gönderme,
fatura ödeme vb. işlemler için Batı Kudüs’teki postane şubelerini tercih etmekte fayda vardır. Normal
bir posta süresinin Türkiye’ye ulaşma süresi yaklaşık 7-10 gün sürmektedir. Biraz daha pahalı olmakla
birlikte (20-30 Dolar) ‘Express Mail Service’ (EMS) sistemi daha güvenli ve hızlıdır. EMS sistemiyle
gönderilen paketler 3-4 günde adresine ulaşmaktadır.
Telefon hizmetleri uluslararası standarttadır. Ancak, Doğu Kudüs’te ikamet edenlere verilen hizmet,
posta hizmetlerinde olduğu gibi gecikmeli olarak ulaştırılmaktadır. Faturalı hat almak için depozito ve
kredi kartı şartı arandığından yabancılar genellikle ‘Kontörlü Hat’ kullanmayı tercih etmektedirler.
İnternet hizmetleri ülke genelinde yaygın ve gelişmiştir. Telefon ve internet hizmetlerinden
faydalanmak için kredi kartı numarası veya banka hesap numarası bilme zorunluluğu vardır.
Enerji
Batı Şeria ve Gazze Şeridi’nin ana elektrik ihtiyacı İsrail Elektrik Şirketi (IEC) tarafından
sağlanmaktadır. Filistinli özel bir kuruluş olan Kudüs Elektrik Şirketi (JEC) Doğu Kudüs ile Batı Şeria’ya
elektrik dağıtımını üstlenmektedir. Mısır, bölgenin en büyük tedarikçisi İsrail’in yerini alarak Gazze
Şeridi’nin elektrik ihtiyacını temin etmeyi planladığını açıklamıştır. Mısır, Sina’dan (El Arish) Gazze’ye
kadar uzanacak bir elektrik hattı inşa etmeyi tasarlamaktadır. Bu proje ile Gazze Şeridi’ne İsrail’den
124 mw olarak sağlanan elektrik enerjisinin 150 mw ‘a çıkması planlanmaktadır. Suudi Arabistan
İslami Kalkınma Bankası’nın projeye 32,5 milyon dolar finansman sağlaması beklenmektedir. Projenin
iki yıl içerisinde işlevsel hale getirilmesi planlanmaktadır. Gazze’nin 150 mw’lık elektrik santrali
bulunmakta fakat işlevini görebilmesi için İsrail’den yakıt tedariki gerekmektedir. Gazze’nin elektrik
ihtiyacı günlük 240mw olarak tahmin edilmektedir.
Bankacılık
Filistin’de İsrail para birimi olan Yeni İsrail Şekli kullanılmaktadır. Yabancı para olarak ABD Doları, Euro
ve Ürdün Dinarı yaygındır. Serbest piyasada döviz bozdurulabilir veya satın alınabilir. 2010 Temmuz
ayı itibariyle 1 ABD Doları yaklaşık 3,86 YİŞ’e tekabül etmektedir. Bu kur serbest piyasa koşullarına
göre farklılık gösterebilmektedir. Bankacılık işlemleri gelişmiştir. Kredi kartı ve çek yaygın olarak
kullanılmaktadır. Alınan banka kredileri için uygulanan yıllık faiz oranı yaklaşık %7-8’dir.
Finansal Hizmetler
Salam Fayyad hükümeti, Haziran 2007’de göreve gelmesi ile birlikte finans sektöründe yeniden
5 / 20
yapılanmaya yönelik çalışmalar başlatılmıştır. 1967 ile 1980 yılları arasında bir bankacılık sisteminin
bulunmadığı Filistin’de, 1993 Oslo anlaşmasının akabinde, bir dizi yabancı banka Ürdün, Filistin, Batı
Şeria ve Gazze Şeridi’nde şubeler açmıştır. 2003 yılı sonu itibariyle 10 yerli banka, 10 tanesi Ürdünlü
olmak üzere 11 Arap bankası ve iki uluslararası banka Filistin genelinde 123 şube ile faaliyet
göstermektedir. Ayrıca, 2005 yılı sonu itibariyle Filistin’de 29 finans kuruluşu ve 9 sigorta şirketi
faaliyet göstermektedir. Filistin’de finans sektörü Arap Bankası, Kahire-Amman Bankası ve Ürdün
Bankası’nın hâkimiyetindedir.
Doğrudan Yabancı Yatırımlar
Ülkede İş Kurma Mevzuatı
Yatırım Lisans Uygulamaları ve İşlemleri
Filistin’de yatırım ve ortaklık veya şirket kurma izinleri yatırımın türüne bağlı olarak
değişmektedir.Yatırım uygulamalarıyla ilgili kurum Filistin Yatırımı Teşvik Kurumu olup, örneğin; şirket
kurmak isteyen bir yatırımcı başvurusunu bu kuruma yapacaktır.
Şirketler ve ortaklar için başvuru yapma şartı aynı olup, söz konusu başvurular Batı Şeria’da Ticaret ve
Ekonomi Bakanlığı’na, Gazze Şeridi’nde ise Adalet Bakanlığı’na yapılacaktır. Şirketler uyruklarına göre
Yerel ve Yabancı olarak ikiye ayrılmışlar, başvuru prosedürleri de bu ayırıma göre şekillendirilmiştir.
-Yerel Şirketlerin Kurulma ve İşleyiş Prosedürü;
a) Yerel şirketler, kurulma işlemleri için aşağıda yer alan evraklar eşliğinde hazırladığı başvuru formunu
Kuruma sunmalıdır.
-Şirket sözleşmesi,
-Kuruluş Belgesi,
b) Tabii olduğu kanun hükümlerine göre öz sermayenin hisselere bölünmesi,
c) Tabii olduğu Kanun hükümlerine göre sahip olunması gereken sermayenin sağlaması,
d) Kayıt harçlarının yatırılması,
e) Uluslararası muhasebe kayıt ilkelerine Uygun olarak denetimden geçmesi ve
f) Vergi numarasına sahip olması.
Yabancı Şirketlerin Kurulma ve İşleyiş Prosedürleri;
Yabancı Şirketler, kuruluş yerlerinden şirket kuruluş sözleşmesi ve diğer kuruluş belgelerinin kopyasını
onaylatarak ve Arapça tercümeleriyle, sermaye tutarı ve hisse senetleri paylarını belirtecek şekilde
ibraz edeceklerdir. Bunun yanında, şirket yöneticilerinin ve şirket adına imza yetkisi verilen şahısların
da bilgileri sunulacaktır.
Kuruluş harcı, sermayesi 700.000 ABD Dolarının üzerinde olan şirketler için 350 ABD Doları, altında
olanlar için ise 175 ABD Dolarıdır.
Şirketler yapılarına göre üçe ayrılmaktadırlar;
1-Şahıs İşletmeleri
2-Adi Şirketler
3-Ortaklık Şirketleri.
Kayıt İşlemleri için Geçerli Kanunlar
Batı Şeria’da şirket kayıtları, yürürlükte olan 1964 tarihli Ürdün Şirketler Kanunu hükümleri
çerçevesinde gerçekleştirilmektedir. Batı Şeria’da özerk olmayan yerlerde (yerleşimlerde) kurulu
şirketler 1970 tarihli İsrail askeri Düzenlemeleri çerçevesinde hükümlere tabiidir. Gazze Şeridi’nde ise
geçerli Kanun 1929 tarihli İngiliz Şirketler Kanunudur.
Bütün bu yasal ayrışmaları ortadan kaldıracak yeni şirketler kanunu taslağı üzerinde Filistin Otoritesi
çalışmakta olup, söz konusu kanunla yasal alanda çok başlılığın önlenmesi amaçlanmaktadır.
Şirket Kuruluşu
Yabancı şirketler, kuruluş yerlerinden şirket kuruluş sözleşmesi ve diğer kuruluş belgelerinin kopyasını
onaylatarak ve Arapça tercümeleriyle, sermaye ve hisse senetleri paylarını belirtecek şekilde ibraz
edeceklerdir.
Bunun yanında, şirket yöneticilerinin ve şirket adına imza yetkisi verilen şahıslarında bilgileri
sunulacaktır. Kuruluş sermaye harcı, sermayesi 700.000 doların üzerinde olan şirketler için 350 ABD
doları, altında olanlar için ise 175 ABD dolarıdır.
Geçerli Olan Kanunlar
Batı Şeria’da şirket kayıtları, yürürlükte olan 1964 tarihli Ürdün Şirketler hükümleri çerçevesinde
gerçekleştirilmektedir. Batı Şeria’da özerk olmayan yerlerde kurulu şirketler 1970 tarihli İsrail askeri
düzenlemeleri çerçevesinde hükümlere tabiidir. Gazze Şeridi’nde ise geçerli kanun 1929 tarihli İngiliz
Şirketler Kanunudur.
6 / 20
Dış Ticaret
Genel Durum
Ülke ithalatında sanayi ürünleri öncelikli sıradadır. En fazla ithal edilen ürünler: binek otomobiller,
televizyon alıcıları, video monitörleri ve projektörlerdir. 2007 yılında yapılan ithalatın yaklaşık % 70’i,
ihracatın ise % 90’a yakın kısmı İsrail ile yapılmaktadır. Filistin ve İsrail arasında büyüyen ticaret açığı
1967 yılında kurulan Gümrük Birliğinin etkilerini yansıtmaktadır. Tüm ülkelerden ithal edilen mallarının
gümrük vergileri, İsrail’den gelenler hariç dört misli arttırılmıştır.
İhracatında Başlıca Ürünler
Filistin’in 2007 yılı ihracatı 513 milyon dolardan 2008 yılında 63 milyon dolara düşmüştür. Başlıca ihraç
ürünleri arasında yontulmaya elverişli inşaat taşları, zeytinyağı, işlenmiş et ürünleri ve erkek hazır
giyim ürünleri şeklindedir.
2007 yılında Filistin’in ihraç ürünlerinin % 80’ini yontulmaya, inşaata elverişli işlenmiş taşlar
oluştururken 2008 yılında bu oran % 50’lere düşmüştür.
İhraç Ettiği Başlıca Ürünler (1 000 Dolar)
2007
2008
6802 Yontulmaya, inşaata elverişli işlenmiş taslar (kayağan hariç)
Gtip Ürün adı
89.086
20.931
1509 Zeytinyağı ve fraksiyonları (kimyasal olarak değiştirilmemiş)
11.483
5.057
1601 Etten, sakatattan/kandan yapılmış sosisler vb. Ürünler
2.563
2.446
6203 Erkek/erkek çocuk için takım, takım elbise, ceket vs
1.821
2.249
8483 Transmisyon milleri, kranklar, yatak kovanları, dişliler, çarklar
0
1.771
1211 Bitki ve bitki kısımları (parfümeride, eczacılıkta vs. Kullanılan)
128
1.631
2515 Mermer ve traverten, eko sın su mermeri, kireçli taslar
2.010
1.343
2710 Petrol yağları ve bıtumenı minerallerden elde edilen yağlar
1.059
1.163
0703 Soğan, solat, sarımsak, pırasa ve diğer (taze/soğutulmuş)
74
1.071
498
977
1.426
971
0709 Diğer sebzeler (taze/soğutulmuş)
3401 Sabunlar, yüzey aktif organik maddeler
1602 Konserve; hazırlanmış/et, sakatat/kandan müstahzar
9404 Somyalar, şilte, yatak, yorgan, yastık, puf, diz, ayak örtüleri vb
1510 Zeytinden elde edilen diğer sıvı yağlar
7204 Demir/çelik döküntü ve hurdaları, bunların külçeleri
1516 Hayvansal ve bitkisel yağlar vb. Fraksiyonları
0910 Zencefil, safran, zerdeçal, kekik, defneyaprakları, köri ve diğer
3923 Eşya tasıma ambalajı için plastik mamulleri, tıpa, kapak, kapsül
2202 Sular (tatlandırıcılı, lezzetlendirilmiş)
2105 Dondurma ve yenilen diğer buzlar
81
967
12.489
939
0
924
25.233
911
685
874
1.050
853
15.176
832
2.488
773
416
752
1.288
740
5603 Dokunmamış mensucat (emdirilmiş)
0
687
6804 Değirmen tası; bileği tası, parlatma, bileme tasları
2
634
7308 Demir/çelikten inşaat ve aksamı
8479 Kendine özgü fonksiyonlu makine ve cihazlar
Toplam
30
592
512.983
62.723
Kaynak: Trademap
İthalatında Başlıca Ürünler
İthal Ettiği Başlıca Ürünler (1 000 Dolar)
GTİP Ürün Adı
8703 Binek otomobiller
8528 Televizyon alıcıları, video monitörleri ve projektörler
2007
2008
186.082
39.567
7.779
18.300
7 / 20
3004 Tedavide/korunmada kullanılan ilaçlar (dozlandırılmış)
39.554
16.122
2402 Tutun/tutun yerine gecen maddelerden purolar ve sigaralar
57.139
11.596
7604 Alüminyum çubuk ve profiller
17.593
10.773
7.772
10.671
1905 Ekmek, pasta, kek, bisküvi vs. ile ilaç kapsülü mühür güllacı vs.
12.082
9.432
8704 Eşya taşımaya mahsus motorlu taşıtlar
16.044
9.214
4.622
6.943
8517 Telli telefon-telgraf için elektrikli cihazlar
26.363
6.882
1704 Kakao içermeyen seker mamulleri (beyaz çikolata dahil)
12.386
5.927
1806 Çikolata ve kakao içeren diğer gıda müstahzarları
15.644
5.860
7.271
5.718
9999 Tarifenin içinde yer almayan ürünler
10.361
5.563
9403 Diğer mobilyalar vb. Aksam, parçaları
12.309
5.429
3901 Etilen polimerleri (ilk şekillerde)
1507 Soya yağı ve fraksiyonları (kimyasal olarak değiştirilmemiş)
0406 Peynir ve lor
2106 Tarifenin başka yerinde yer almayan gıda müstahzarları
5.919
5.427
17.066
5.377
3002 İnsan ve hayvan kanı, serum, ası, toksin vb. Ürünler
1.009
5.184
2009 Meyve ve sebze suları (fermente edilmemiş, alkol katılmamış)
1.155
4.620
9018 Tıp, cerrahı, dişçilik, veterinerlik alet ve cihazları
8443 Matbaacılığa mahsus baskı makineleri, yardımcı makineler
6.611
4.557
16.036
4.312
552
3.774
2815 Sodyum hidroksit (kostik soda) potasyum hidroksit (kostik potas)
150
3.638
3907 Poliasetallar, diğer polieterler, epoksit-alkid reçineler vb (ilk şekilde)
3207 Seramik, emaye/cam sanayinde kullanılan boya, sır, cila vb.
Toplam
547
3.382
3.141.279
363.011
Kaynak: Trademap
Başlıca Ülkeler İtibarı ile Dış Ticareti
Filistin’in 2007 yılsonuna kadar ihracat yaptığı başlıca ülkeler, İsrail ve Ürdün’dür. Bunları Hollanda,
ABD, BAE, İtalya, Fransa, Belçika ve Suudi Arabistan izlemiştir. İsrail’e gerçekleştirilmiş olan ihracat
toplam ihracatın % 89’unu oluşturmuştur.
Ancak 2008 yılında ihracat % 88 oranında düşmüştür. Bu düşüşün tamamına yakınının İsrail ile
aralarındaki ticaretin durması ve diğer ülkelere yapılan ihracatın da olumsuz etkilenmesi sonucunda
ortaya çıkmış olduğu söylenebilir.
Başlıca Ülkeler İtibarı ile İhracat (1 000 Dolar)
İthalatçı Ülke
2007
İsrail
455.232
Ürdün
27.781
Hollanda
8.834
ABD
3.359
Birleşik Arap Emirlikleri
2.410
İtalya
2.382
Fransa
2.173
Belçika
2.135
Suudi Arabistan
1.808
Birleşik Krallık
992
Cezayir
991
Almanya
785
Mısır
737
Kuveyt
714
8 / 20
Türkiye
512
Kanada
243
İsveç
223
Gana
211
Portekiz
171
Katar
151
İspanya
147
Yemen
114
Çin
113
Japonya
101
Dünya
512.983
Kaynak: Trademap
Filistin’in ithal ettiği ürünler genel olarak sanayi hammaddeleri ve ara malları, sermaye malları ve gıda
ürünleridir. Bu ürünler arasında otomobil ilk sırada yer alırken; televizyon alıcıları, video monitörleri ve
projektörler, tedavide/korunmada kullanılan ilaçlar ve tütün/tütün yerine geçen maddelerden purolar
ve sigaralar onu izlemektedir.
Filistin’in 2008 yılı ithalatında İsrail yine ilk sırada yer alırken, Çin, Japonya, Türkiye ve Almanya onu
takip etmektedir.
İhracatta olduğu gibi ithalatta da bu düşüşün tamamına yakınının İsrail ile aralarındaki ticaretin
durması ve diğer ülkelere yapılan ithalatında olumsuz etkilenmesi sonucunda ortaya çıkmış olduğu
söylenebilir.
Başlıca Ülkeler İtibarı ile İthalat (1 000 Dolar)
İhracatçı ülke
İsrail
2007
2.307.935
Çin
143.834
Japonya
103.109
Türkiye
82.021
Almanya
57.317
Ürdün
44.797
İsviçre
35.289
İtalya
30.918
İspanya
27.549
Mısır
27.510
Tayland
25.460
Amerika Birleşik Devletleri
24.304
Fransa
23.475
İsveç
21.180
Birleşik Krallık
20.682
Hollanda
15.879
Kore
12.873
Hindistan
12.560
Brezilya
Rusya
Toplam
9.786
7.988
3.141.279
Kaynak: Trademap
Dış Ticaret Politikası ve Vergiler
9 / 20
Dış Ticaret Politikası
Filistinli ve diğer uyruklu kişilerin ithalat ve ihracat bağlamında ticari faaliyette bulunabilmeleri için
lisans almaları gerekmektedir. Dış ticaret işlemleri lisansı ithalat ve ihracat işlemlerinin ikisine de cevap
veren bir seferlik başvuruyla alınan bir lisanstır. Başvurular Ulusal Ekonomi Bakanlığı’na yapılmakta,
onay üzerine hem Filistin hem de İsrail’de ithalat ve ihracat lisansı verilmektedir. İşlemler sırasında bir
harç ödenmemekte olup, tüm prosedür 3 hafta içinde tamamlanmaktadır.
Öncelikle ithalatçının ithalat işlemlerini başlatmadan ve işlem sırasında malı gümrükten çekerken
bilmesi gereken bazı hususlar vardır. Bu hususlar ithal edilecek olan tüm mallara uygulanmamakla
birlikte, genellikle işlemler sırasında eksiklik olması zaman ve para kaybına neden olabilmektedir. Göz
önüne alınarak dikkat edilmesi gereken hususlar;
-Geçerli ithalat sertifikası
-Geçerli menşe belgesi
-Malın talep edilen standartlara uygunluğu ve bir takım analizlerinin yapılmış olması
-Malın Bitki ve Hayvan Sağlığına ilişkin olarak yapılmış düzenlemelere uygun olması
-Malın etiketlenmesinin ve paketlenmesinin mevzuatta istenilen şekilde yapılmış olması
İthalat Rejimi
Göz önüne alınması gereken en önemli nokta, asıl düzenlemenin İsrail Devleti’nce yapılan Ticaret
politikaları düzenlemeleri olduğu, Paris Anlaşması’nda Filistin Otoritesine, ana düzenlemenin ve
standardın altında kalmayacak derecede düzenleme yapma yetkisi verdiğidir. Pazar ayrımı
olmadığından aynı ticaret politikaları uygulanmaktadır.
İthalatta Belli Başlı Ürünler İçin Öngörülen Lisans Sistemi
Aşağıda sıralanan durumlarda ithalat lisansı alınması gerekmektedir;
-İthal edilecek ürün tarım ürünü veya Paris Protokolü’nün A1, A2, B listelerinde belirtilen ürünlerden
olması nedeniyle kotaya tabi ise,
-Ürün, et, yiyecek malzemesi veya kozmetik vb. ürünler gibi insan sağlığına doğrudan etki edebilecek
bir ürünse, ürünün Filistin standartlarına uygunluğunun kanıtlanması gereklidir.
-İthal edilecek ürün, petrol, benzin, telekomünikasyon aletleri veya motorlu araçlar kapsamındaysa,
-Filistin otoritesi İsrail Devleti ile aynı ithalat politikasını uyguladığından, İsrail Gümrük Tarife
Cetveli’nde Lisans Uygulaması yapıldığı belirtilen ürünlerde Filistin de lisans uygulamasına gidecektir.
İthalat lisans başvuruları için gerekli form Ulusal Ekonomi Bakanlığı İç Ticaret Genel Müdürlüğü’nden
alınacak, 4 kopya doldurulduktan sonra aynı yere teslim edilecektir.
Aşağıda yer alan kategorilerde ithalat yapılması için lisans uygulaması öncesi ilgili kurumun onayı
gerekmektedir;
-Tütün ve tütün mamulleri için Filistin Tütün Kurumu,
-Böcek ilaçları ve boya katkı maddeleri için Çevre Dairesi,
-Motorlu araçlar ve aksam parçaları için Ulaştırma Bakanlığı,
-Telekomünikasyon aletleri için Haberleşme Bakanlığı,
-Tarım ve diğer gıda ürünleri için Tarım Bakanlığı,
-Kimyasal ürünler için Sağlık Bakanlığı.
İthalatı Yasak Olan Mallar
-Her türlü uyuşturucu ve psikotrop özelliği olan mallar
-Kamu ahlakı, insan, hayvan ve bitki sağlığı ile ulusal güvenlik için sakıncalı olan mallar
-Paris Protokolü’nün 3. Maddesi 11(a) paragrafına göre 3 yaşından büyük motorlu araçlar
-İsrail’in ticari ve siyasi ilişki kurmadığı ülkelerden ithalat. İstisnası A1 ve A2 listeleridir.
-İsrail’in taraf olduğu kuruluşlarca uygulanan ambargolarla ticareti yasaklanan ürünler.
Tarifeler ve Diğer Vergiler
Gümrük Vergileri
Paris protokolünde düzenlenmiş olan ithalattan gümrük vergisi ve diğer eş etkili vergiler alınması
uygulamasında, ancak; ithal edilen ürünün varış yerinin (destinasyon) Batı Şeria ve Gazze Şeridi’nden
oluşan Filistin topraklarında bir yer olarak gösterilmesi durumunda alınan vergi Filistin Yönetimi’ne
transfer edilmektedir. Bu nedenle gümrük çıkış beyannamelerinde varış yerinin Batı Şeria toprakları
olarak beyan edilmesi Filistin Yönetimi açısından önem taşımaktadır.
KDV ve Diğer Vergileri
Doğrudan vergilerden olan gelir vergilerinin toplanmasına ilişkin hükümler 1994 yılında yapılan Gazze
10 / 20
Erika Mutabakatıyla düzenlenmiş olup, mutakabat uyarınca, İsrail’de istihdam edilen Filistinli
çalışanlardan alınan gelir vergilerinin %75’i Filistin otoritesine iade edilecektir. Aynı şekilde, Filistin
Yönetimi adına uygulanacak olan %15–16 arasında KDV de Filistin Yönetimi’ne ait olacaktır.
Ürün Standartları ile İlgili Uygulamalar
Ticaret uygulamalarında uyulması gereken alt seviye İsrail standartlarıdır.
Türkiye ile Ticaret
Genel Durum
Türkiye-Filistin Dış Ticaret Değerleri (1 000 Dolar)
Yıllar
İhracat
İthalat
Denge
Hacim
2000
5.622
153
5.469
5.774
2001
5.999
98
5.901
6.097
2002
4.729
13
4.716
4.742
2003
6.489
454
6.035
6.943
2004
9.025
545
8.480
9.570
2005
9.401
304
9.097
9.705
2006
21.154
501
20.653
21.654
2007
21.247
762
20.485
22.009
2008
20.690
429
20.261
21.119
2009
29.523
274
29.248
29.797
2009*
10.540
54
10.486
10.595
2010*
15.528
182
15.346
15.710
* Ocak-Mayıs Dönemi
Türkiye'nin Filistin'e İhracatında Başlıca Ürünler (1 000 Dolar)
GTİP Ürünler
2007
2008
2009
1905 Ekmek, pasta, kek, bisküvi vs. ile boş ilaç kapsülü mühür güllacı vs.
5.844
5.727
9.786
1101 Buğday unu/mahlut unu
4.801
1.888
5.056
0
33
3.304
8703 Binek otomobiller
1806 Çikolata ve kakao içeren diğer gıda müstahzarları
3.977
3.454
1.911
1512 Ayçiçeği, aspir, pamuk tohumu yağları (kimyasal olarak değiştirilmemiş)
0
148
1.537
8707 Kara taşıtları için karoserler
0
122
617
121
745
469
9018 Tıp, cerrahi, dişçilik, veterinerlik alet ve cihazları
0
0
417
3005 Tıpta, cerrahide, dişçilikte/veterinerlikte kullanılan pamuk, sargılar vs.
0
8
408
62
91
387
0
143
384
2402 Tütün/tütün yerine geçen maddelerden purolar ve sigaralar
4818 Tuvalet kâğıtları, kâğıt havlu, mendil, kumaş, masa örtüsü vb
6908 Sırlı seramikten döşeme, kaldırım taşları, şömine, duvar karosu
1517 Margarin
115
356
370
8502 Elektrojen grupları, rotatif elektrik konvertisörleri
0
0
323
1515 Diğer bitkisel sabit yağlar (kimyasal olarak değiştirilmemiş)
0
0
315
356
332
299
3305 Saç müstahzarları
3824 Kimya ve bağlı sanayide kullanılan kimyasal ürünler
0802 Diğer kabuklu meyveler (taze/kurutulmuş) (kabuğu çıkarılmış/soyulmuş)
1704 Kakao içermeyen şeker mamulleri (beyaz çikolata dahil)
0
820
291
64
50
284
0
0
283
1.031
616
211
11 / 20
3307 Traş müstahzarları, vücut deodorantları, tuvalet müstahzarları
1902 Makarnalar
0
1
203
82
156
203
8535 Gerilimi 1000 voltu geçen elektrik devresi teçhizatı
0
152
198
7321 Demir-çelik soba, ocak, ızgara, ocak, mangal vb. Ev eşyası
0
0
186
550
318
144
2202 Sular (tatlandırıcılı, lezzetlendirilmiş)
8426 Gemi vinçleri, maçunalar, halatlı vinçler, döner köprüler
0
0
120
1701 Kamış/pancar şekeri ve kimyaca saf sakaroz (katı halde)
0
328
119
11
392
114
432
621
114
5702 Dokunmuş halılar, yer kaplamaları (kilim, sumak, karaman vb)
0
138
83
8481 Muslukçu, borucu eşyası-basınç düşürücü, termosta tik valf dahil
5
29
79
18
0
77
0
0
71
3923 Eşya taşıma ambalajı için plastik mamulleri, tıpa, kapak, kapsül
0713 Kuru baklagiller (kabuksuz) (taneleri ikiye ayrılmış)
5703 Tüfte edilmiş halılar, tüfte edilmiş (yer kaplamaları)
1509 Zeytinyağı ve fraksiyonları (kimyasal olarak değiştirilmemiş)
8504 Elektrik transformatörleri, statik konvertisörler, endüktörler
1
26
70
7323 Demir/çelikten ev işlerinde kullanılan eşya ve aksamı
40
0
69
6203 Erkek/erkek çocuk için takım, takım elbise, ceket vs.
0
0
62
8479 Kendine özgü fonksiyonlu makine ve cihazlar
23
0
59
2710 Petrol yağları ve bitüm enli minerallerden elde edilen yağlar
19
58
54
9405 Diğer aydınlatma cihazları, lambalar, ışıklı tabela, plaka vb.
4
0
44
5801 Kadife, pelüş ve halkalı (tırtıl mensucat)
5
0
44
8305 Adi metalden dosya, klasör, cilt için mekanizmalar, zımba teli
0
0
36
Tüm Ürünler
21.247 20.690 29.523
2009 yılında Türkiye’nin Filistin’e ihraç ettiği ürünler incelendiğinde, en önemli ihraç kalemi olan
ekmek, pasta, kek, bisküvi vs. ihracatının bir önceki yılın aynı dönemine göre yaklaşık 2 kat arttığı
görülmektedir. 2009 yılı ihracatımızda ikinci büyük kalemi ise buğday unu oluşturmaktadır. Buğday unu
ihracatımız 2007 yılındaki 4,8 milyon dolar düzeyinden 2008 yılında 1,9 milyon dolara gerilemiştir.
2009 yılında ise tekrar artış göstererek 5 milyon dolar seviyesine yükselmiştir. Üçüncü sırada ise
otomobiller yer almaktadır. 2007 yılında hiç otomobil ihracatımız yokken 2009 yılında 3 milyon doların
üzerinde bir ihracat gerçekleştirilmiştir. Çikolata ve kakao içeren diğer gıda müstahzarları, ayçiçeği,
pamuk tohumu yağları ihracat artışımızın yüksek olduğu diğer ürün gruplarıdır.
Türkiye'nin Filistin'den İthalatında Başlıca Ürünler (1 000 Dolar)
GTİP ÜRÜNLER
4102 Koyun ve kuzuların ham derileri
2007
2008
2009
720
401
233
3205 Boyayıcı laklar; esası lak olan müstahzarlar
0
0
41
0804 Hurma, incir, avokado ve guava armudu, mango, (taze/kurutulmuş)
0
17
0
3401 Sabunlar, yüzey aktif organik maddeler
0
9
0
3925 Plastikten inşaat malzemesi
1
0
0
5101 Yün ve yapağı (kardesiz/taranmamış)
3
3
0
7204 Demir/çelik döküntü ve hurdaları, bunların külçeleri
22
0
0
8507 Elektrik akümülatörleri, separatörleri
15
0
0
762
429
274
Tüm Ürünler
2009 yılında Filistin’den ithal edilen ürünlerin %85’ini koyun ve kuzuların ham derileri oluşturmuştur. Bu
ürünlerden sonra en fazla ithalat yapılan ürün %15 payla boyayıcı laklar; esası lak olan müstahzarlar
oluşturmaktadır.
İki Ülke Arasındaki Anlaşma ve Protokoller
İki Ülke Arasındaki Anlaşma ve Protokoller
ANLAŞMA ADI
İMZA TARİHİ
12 / 20
Türkiye-Filistin Konseyinin Kurulması Anlaşması
01 TEMMUZ 1994
Standardizasyon Alanında İşbirliği Anlaşması
08 EYLÜL 1998
Türkiye-Filistin Geçici Serbest Ticaret Anlaşması
01 HAZİRAN 2005
Türkiye-Filistin Turizm Karma Komisyonu II. Dönem Toplantısı Protokolü
14 TEMMUZ 2005
Türkiye-Filistin Hibe Anlaşması
21 ARALIK 2004
Türkiye-Filistin Hibe Anlaşması
10 TEMMUZ 2006
Kaynak: DEİK
Türkiye-Filistin Geçici Serbest Ticaret Anlaşması
Türkiye-Filistin Geçici Serbest Ticaret Anlaşması 20 Temmuz 2004 tarihinde İstanbul’da imzalanmıştır.
Söz konusu Anlaşma 01 Haziran 2005 tarihinde yürürlüğe girmiştir. Türkiye-Filistin Serbest Ticaret
Anlaşması sanayi ürünlerindeki gümrük vergileri, miktar kısıtlamaları ve eş etkili vergi ve önlemlerin
kaldırılması, teknik mevzuat, tarım ürünlerindeki taviz değişimi, hayvan ve bitki sağlığı önlemleri,
hizmetler ve yatırımlar, genel hükümler hususlarında düzenlemeler içermektedir.
Anlaşmanın başlıca hedefleri; esas itibariyle taraflar arasındaki ekonomik işbirliğinin arttırılması ve
güçlendirilmesi, mal ticaretindeki kısıtlamaların kaldırılması, uygun rekabet koşullarının yaratılması,
karşılıklı yatırımların teşvik edilmesi, tarafların üçüncü ülke piyasalarındaki ticaret ve işbirliğinin
geliştirilmesidir. Anlaşma, Filistin’in özel durumu göz önünde bulundurularak, Filistin halkının refahına
destek vermek üzere, Türkiye ve Filistin arasında ekonomik işbirliğinin geliştirilmesine yönelik bir
şekilde kaleme alınmıştır. Bu kapsamda, tarım sektöründen sanayi sektörüne, turizmden kalite
altyapısının geliştirilmesine kadar birçok alanda işbirliği yapılması ve gerekli durumlarda Filistin’e
yardım sağlanması amaçlanmıştır.
Ankara Forumu Toplantıları:
TOBB’un girişimiyle, Türk-Filistin-İsrail işadamları arasında işbirliği ortamı tesis edilmesi amacıyla 27
Nisan 2005 günü Ankara’da bir toplantı düzenlenmiştir. Söz konusu üçlü toplantıda, anılan girişim
kurumsallaştırılarak Ankara Forumu olarak adlandırılmıştır. Ankara Forumu’nun ikinci toplantısı 8
Haziran 2005 tarihinde Doğu Kudüs’te gerçekleştirilmiştir. Söz konusu toplantıda bir irtibat grubu
oluşturulması, turizm çalışma grubunun kurulması, Erez Sanayi Bölgesi’nin yeniden canlandırılması
konusunda çalışmak üzere bir çalışma grubunun tesisi gibi konularda kararlar alınmıştır. Ankara
Forumu’nun üçüncü toplantısı ise 20–21 Eylül 2005 Eylül tarihlerinde İstanbul’da yapılmıştır. Bu
toplantıda İsrail ve Filistin taraflarına Erez Sanayi Bölgesi’nin canlandırılması projesi kapsamında tevdi
edilen Mutabakat Muhtıraları 4–5 Ocak 2006 tarihlerinde imzalanmıştır.
Gazze Şeridi’nin Haziran 2007’de Hamas’ın kontrolüne geçmesiyle projenin uygulanabilirliğini yitirmesi
üzerine, İsrail Cumhurbaşkanı Shimon Pres’in 11-13 Kasım 2007 tarihlerinde ülkemize gerçekleştirdiği
ziyaret sırasında, Ankara Forumu’nun “Barış İçin Sanayi” çalışmaları kapsamında, Batı Şeria’daki
Tarkumiye’de bir sanayi bölgesi kurulmasına ilişkin Ortak Açıklama 12 Kasım 2007 tarihinde Sayın
Cumhurbaşkanımız, İsrail Devlet Başkanı Shimon Peres ve Filistin Ulusal Yönetimi Başkanı Mahmoud
Abbas tarafından imzalanmıştır.
Projenin uygulamaya geçirilmesi için İsrail ve Filistinli yetkililer arasında projenin gerçekleştirileceği
alana ilişkin mutabakat sağlanarak arazi tahsisinin yapılması beklenmektedir. Bundan sonra projenin
tamamlanabilmesi için TOBB-BİS’in Filistin tarafıyla “imtiyaz sözleşmesi”, İsrail tarafıyla da “güvenlik ve
ticaretin kolaylaştırılması protokolü” imzalaması gerekmektedir.
Türkiye’nin Filistin’e Yardımları:
Türkiye, tarihi ve kültürel bağları, Orta Doğu bölgesindeki ağırlığı, gerek İsrail, gerek Filistin ile mevcut
özel dostluk ilişkileri çerçevesinde, öteden beri Filistin'e ikili ve çok taraflı düzeyde nakdi ve ayni
yardımlarda bulunmaktadır. 1995 yılından bugüne kadar Filistin’e toplam 23 milyon Dolarlık yardımda
bulunulmuştur.
Öte yandan, ülkemiz ile Filistin arasında 900 bin ABD Doları tutarındaki Hibe Anlaşması 21 Aralık 2004
tarihinde ülkemiz adına Filistin Ekonomik, Sosyal İşler Koordinatörü Vehbi Dinçerler, Filistin adına ise,
Filistin Ulusal Yönetiminin Ankara’daki Büyükelçisi Fouad Yaseen tarafından imzalanmıştır. Söz konusu
hibe, küçük ve orta ölçekli projelerin geliştirilmesi, bunlara ilişkin mal ve hizmetlerin ülkemizden temini
ve Filistin’e ulaştırılması için kullanılmıştır.
2006 yılı için 1 milyon Dolarlık yeni bir hibe anlaşması da 10 Temmuz 2006 tarihinde imzalanmıştır.
Söz konusu hibe yine proje bazında kullandırılmaktadır.
Türkiye-Filistin Yatırım İlişkileri
Filistin Otoritesi tarafından yabancı ve yerli yatırımların teşvik edilmesi için kurulmuş olan Yatırımları
Teşvik Ajansı’nın görevleri, 1998 yılında çıkarılmış olan Filistin’de Yatırımların Teşviki Kanunu hükümleri
çerçevesinde belirlenmiştir. Filistin ile ülkemiz arasında Yatırımların Karşılıklı Teşviki ve Korunması
Anlaşması bulunmamaktadır. Türkiye ile Filistin arasında Çifte Vergilendirmeyi Önleme Anlaşması
bulunmamaktadır.
Doğrudan sermaye çıkışlarına ilişkin kayıtlarda Türkiye’den Filistin’e yapılan kayda değer bir transfer
13 / 20
bilgisine rastlanılmamıştır. 30.12.2009 tarihi itibariyle ülkemizde 44 adet Filistin sermayesine sahip
şirket faaliyet göstermektedir. Türkiye’deki Filistin sermayeli şirketlerin faaliyet alanlarına göre dağılımı
aşağıdaki tabloda verilmiştir.18 adet şirket Toptan ve Perakende Ticaret sektöründe faaliyet
gösterirken, bu sektörü 9 şirket ile İmalat Sanayi sektörü takip etmektedir.
İki Ülke Arasındaki Ticarette Yaşanan Sorunlar
Filistin özerk yönetimine ilişkin ihracatta İsrail gümrükleri kullanılmaktadır. İsrail II. İntifada’nın çıktığı
Ekim ayından bu yana güvenlik gerekçesiyle limanlara gelen malları kontrol amacıyla günlerce
bekletebilmekte, bu nedenle firmalarımız ekstra demuraj ücreti ödemek zorunda kaldıkları gibi bazı
hallerde malın bozulması söz konusu olmaktadır. Ayrıca, malın gümrükten çekilmesini takiben İsrail
plakalı kamyona yüklenmesi zorunluluğu maliyeti artırmaktadır. İsrail standartlarının ve teknik
düzenlemelerin Filistin için de uygulanıyor olması nedeniyle İsrail tarafı bunu sık sık tarife dışı engele
dönüştürmekte ve zorluklar çıkarmaktadır. Ayrıca, ihracat kargolarını götüren gemilerin İsrail ülke
limanlarında yavaş tahliye ediliyor olması, Filistinli alıcıların kargolarına sadece ‘Supalan İzni’ veriliyor
olması ve ‘Kosher Sertifikası’nın fiyatında görülen artışın maliyetleri olumsuz etkilemesi ile ihraç edilen
ayva, elma, patates, kuru soğan gibi ürünlerde Karantina yetkililerinin çok hassas davranmasının
limanda işlemlerin uzamasına neden olması söz konusu ülkeye yapılan ihracatta yaşanan belli başlı
sorunlardır.
Hâlihazırda bölgede, müteahhitlik hizmetlerinde faaliyette bulunan firma bulunmasa da ticari faaliyette
bulunan ve ticarette genel geçer kurallar olan teslim ve ödeme şekillerini kullanmayan firmaların, niza
konusu olan ürünlerini geri almaları veya bedel tahsilinde sıkıntı yaşadıkları gözlemlenmektedir.
Herhangi bir kurumsal otoritenin varlığı bulunmadığından, hukuk alanında da anlaşmazlıkların
çözülmesinde ve hukuksal yaptırımların uygulanmasında sıkıntı yaşanmaktadır. Bu bağlamda
firmalarımızın risk almamaları için uluslararası ticaret pratiklerine uymaları büyük önem taşır.
İki Ülke Arasındaki Müteahhitlik İlişkileri
Hâlihazırda ve yakın geçmişte, müteahhitlik hizmetlerinde Batı Şeria’da faaliyet gösteren firmamız
bulunmamaktadır. Öte yandan, Gazze Şeridi’nde kurulması ve işletilmesi planlanan Erez Sanayi
Bölgesinde, 2006 yılında bir Türk şirketinin faaliyette bulunduğu bilinmektedir. Erez Endüstri Bölgesi
1970 yılında kurulan ve 5000 Gazze’li Filistinliyi istihdam eden yaklaşık 190 işletmenin bulunduğu bir
sanayi bölgesiyken, 2000 yılında yaşanan olaylar sonucu bölgenin kapatılmasına karar verilerek
işletimi durdurulmuştur.
İşbirliği İmkanları
Mevcut politik durum; mal ve hizmet hareket serbestliğinin bulunmaması nedeniyle, Batı Şeria’da
gerçekleştirilmesi öngörülen projeler için dışarıdan ekipman ve malzeme tedariki pek mümkün
görülmemektedir. Filistinli önde gelen işadamlarının Ürdün’de faaliyet gösteriyor olmaları nedeniyle, bu
firmalarla ortak olarak Batı Şeria’da yüklenici firmalardan biri olmanın imkan dahilinde olabileceği
değerlendirilmektedir.
Para Kullanımı
Filistin’de İsrail para birimi olan Yeni İsrail Şekli kullanılmaktadır. Yabancı para olarak ABD Doları, Euro
ve Ürdün Dinarı yaygındır. Serbest piyasada döviz bozdurulabilir veya satın alınabilir. 2010 Temmuz
ayı itibariyle 1 ABD Doları yaklaşık 3,86 YİŞ’e tekabül etmektedir. Bu kur serbest piyasa koşullarına
göre farklılık gösterebilmektedir. Bankacılık işlemleri gelişmiştir. Kredi kartı ve çek yaygın olarak
kullanılmaktadır. Alınan banka kredileri için uygulanan yıllık faiz oranı yaklaşık %7-8’dir.
Resmi Tatiller ve Çalışma Saatleri
Filistin’de hafta sonu tatili Perşembe ve Cuma günleri olup; resmi kurumların hafta içi çalışma saatleri
08.30–14.30 arasıdır. Ticaret ve Sanayi Odaları, hafta içi 16.00’ya kadar çalışmaktadırlar. Bankalarda
çalışma saatleri genellikle 08.30–15.30 arasıdır.
Sağlık
Batı Kudüs’teki sağlık koşulları ve hizmetleri oldukça gelişmiş olmakla birlikte, Doğu Kudüs ve Batı
Şeria’nın diğer bölgeleri için aynı şeyi söylemek mümkün değildir. Ayrıca çöplerin toplanması, yolların
temizliği ve bakımı gibi belediye hizmetleri Doğu Kudüs’te düzenli değildir.
Tarım ve Gıda Ürünleri İhraç Potansiyelimiz
14 / 20
Sektör
Ülkenin Türkiye'nin Türkiye'nin
Türkiye'nin
Ülkenin
Türkiye'nin Türkiye'nin
Toplam
Ülkeye
Toplam
Dünya
Ülkeye
Toplam
Ülkeye
Ülkeye
İthalatı
İhracatı
İhracatı
İthalatında İhracatındaki İthalatındaki
GTİP Potansiyel Ürün
İhracatı
İhracatı
2009
2009
2009
Ülkenin
Değişim
Değişim
2009 Aylık 2010 Aylık
(milyon
(milyon
(milyon
Payı 2009
2008-2009
2008-2009
Veriler*
Veriler*
dolar)
dolar)
dolar)
(%)
(%)
Un
1101 Buğday
unu/mahlut unu
0,002
5.06
0.58
0.05
168
88
1,70
Şekerli ve çikolatalı
mamuller
Çikolata ve
kakao içeren
1806 diğer gıda
müstahzarları
0,006
1.91
0.33
0.03
-45
63
0,76
0,009
9.79
0.42
0.04
71
22
1,92
Ekmek, pasta,
kek, bisküvi vs.
Bisküvi
1905 ile boş ilaç
kapsülü mühür
güllacı vs.
Ayçiçeği, aspir,
pamuk tohumu
Bitkisel yağlar
1512 yağları
(kimyasal
olarak
değiştirilmemiş)
Tütün/tütün
yerine geçen
Endüstriyel bitkiler (tütün, 2402 maddelerden
pamuk, yağlı tohumlar vb.)
purolar,
sigarillolar ve
sigaralar
Ülkenin
Ülke
Türkiye'ye
İthalatında
ve Rakip
İlk 5 Ülke
Ülkelere
ve Pazar
Uyguladığı
Payları (%)
Gümrük
Oranları
Türkiye: 79
2,07 Mısır: 18
_
Bulgaristan:
2
Türkiye: 59
İngiltere: 25
0,51 Ürdün: 10
_
Mısır: 5
Çin: 1
Türkiye: 61
Mısır: 18
3,18 Ürdün: 11
_
İngiltere: 7
Malezya: 2
0,001
1.54
0.11
0.01
935
100
--
Fas: 51
Mısır: 31
1,02 Türkiye: 13 _
Ürdün: 3
Fransa: 2
0,01
0.47
0.20
0.05
-37
80
--
İsvirçe: 85
0,09 Fransa: 7
_
Türkiye: 6
Almanya: 1
Bitkisel yağlar
1517 Margarin
0,001
0.37
0.09
0.01
4
5
0,05
-- Türkiye: 93 _
Mısır: 8
Bitkisel yağlar
Diğer bitkisel
sabit yağlar
1515 (kimyasal
olarak
değiştirilmemiş)
0,003
0.32
0.02
0.09
0
49
0,16
Mısır: 74
-- Ürdün: 14
Fransa: 12
Bitkisel yağlar
Hayvansal ve
1516 bitkisel yağlar
vb. Fraksiyonları
Şekerli ve çikolatalı
mamuller
Kakao
içermeyen
1704 şeker mamulleri
0,003
0.28
0.017
0.09
468
99
--
0,006
0.21
0.26
0.07
-66
52
--
_
Ürdün: 88
Mısır: 9
3 bin Türkiye: 1
_
Almanya: 1
Malezya: 1
Mısır: 76
Türkiye: 10
-- Çin: 8
_
15 / 20
Yasal Uyarı : Kaynak gösterilmek kaydı ile alıntı yapılabilir. Dokümanın her hangi bir yöntemle çoğaltılması ve/veya basılı ya da elektronik her hangi bir ortamda dağıtımı yasaktır.
(beyaz çikolata
dahil)
Makarna
1902 Makarnalar
0,002
0.20
0.15
0.03
32
100
0,02
Su ürünleri
Sular
2202 (tatlandırıcılı,
lezzetlendirilmiş)
0,002
0.14
0.06
0.02
-55
95
--
Süt ürünleri
0406 Peynir ve lor
0,006
0
0.09
0.02
0
21
--
Ürdün: 4
Fas: 1
Mısır: 87
0,04 Türkiye: 8
_
İtalya: 4
Ürdün: 2
Ürdün: 69
0,14 Türkiye: 14 _
Mısır: 14
Almanya: 2
-- Mısır : 100
_
Meyve ve sebze
Meyve suyu
2009 suları (fermente
0,005
0
0.011
0.03
0
-300
--- Mısır: 92
_
edilmemiş,
Ürdün: 8
alkol katılmamış)
Kaynak : Tablonun hazırlanmasında Türkiye'ye ilişkin rakamlarda TUİK, diğer ülkelere ilişkin istatistik rakamlarında UN-ITC TradeMap, gümrük vergisi konusunda AB ülkeleri için TARIC diğer ülkeler için kendi
gümrük idarelerinin verileri kullanılmıştır.
* Veriler 6 aylıktır.
16 / 20
Sanayi Ürünleri ve Hizmetler İhraç Potansiyelimiz
17 / 20
Sektör
GTİP
Potansiyel Ürün
Ülkenin
Ülkenin Türkiye'nin Türkiye'nin
Türkiye'nin
Ülkenin
Türkiye'nin Türkiye'nin
Ülke
Türkiye'ye
Toplam
Ülkeye
Toplam
Dünya
Ülkeye
Toplam
Ülkeye
Ülkeye
İthalatında ve Rakip
İthalatı
İhracatı
İhracatı
İthalatında İhracatındaki İthalatındaki
İhracatı
İhracatı
İlk 5 Ülke
Ülkelere
2009
2009
2009
Ülkenin
Değişim
Değişim
2009 Aylık 2010 Aylık
ve Pazar
Uyguladığı
(milyon
(milyon
(milyon
Payı 2009
2008-2009
2008-2009
Veriler*
Veriler*
Payları (%) Gümrük
dolar)
dolar)
dolar)
(%)
(%)
Oranları
Almanya:
56
-- G.Kore :25 _
İspanya: 10
İngiltere: 4
Slovakya: 2
-- Türkiye:
_
100
Almanya:
47
Hollanda :
-- 40
_
Japonya : 8
G.Kore : 1
Belçika : 1
Otomotiv ana ve
yan sanayisi
8703
Binek Otomobiller
0,04
3
40
0.01
9.840
79
0,9
Otomotiv ana ve
yan sanayisi
8707
Kara Taşıtları için
karoseriler
0,12
0.61
0,04
0
404
16
--
Medikal ürünler ve
9018
cihazlar
Tıp, cerrahi, dişçilik,
veterinerlik alet ve
cihazları
0,05
0.41
0,06
0.01
0
68
--
Medikal ürünler ve 3005
cihazlar
Tıpta, cerrahide,
dişçilikte/veterinerlikte
kullanılan pamuk,
sargılar vs.
0,001
0.40
0,02
0
5.125
97
--
Temizlik maddeleri 4818
Tuvalet kağıtları, kağıt
havlu, mendil, kumaş,
masa örtüsü vb
0,002
0.38
0,46
0.01
324
78
0.39
0.01
Cam ve seramik
inşaat malzemeleri 6908
Sırlı seramikten
döşeme, kaldırım
taşları, şömine, duvar
karosu
0,001
0.38
0,35
0.01
168
-3065
0.01
0.18
Kozmetik ve
kişisel bakım
ürünleri
3305
Saç müstahzarları
0,001
0.29
0,10
0.01
-10
81
0.07
--
Kozmetik ve
kişisel bakım
ürünleri
3307
Traş müstahzarları,
vücüt deodarantları,
tuvalet müstahzarları
0,001
0.20
0.16
0
21.621
-4752
--
--
Aydınlatma
gereçleri
8535
Gerilimi 1000 voltu
geçen elektrik devresi
teçhizatı
0,001
0.19
0.07
0
30
78
--
Türkiye : 94
-- Fransa : 6 _
Türkiye: 57
-- Almanya:
_
43
Ürdün: 89
Mısır: 7
Türkiye: 3
Çin: 1
Mısır: 45
Çin: 29
Türkiye: 21
İtalya: 3
Umman: 3
Mısır: 52
Türkiye: 29
İtalya: 10
İngiltere: 4
Almanya: 3
Mısır: 53
Fransa: 39
İtalya: 5
Ürdün: 2
Malezya: 1
_
_
_
_
18 / 20
Çin: 55
Mısır: 18
7321
0,001
0.18
0.28
0.01
0
71
-0,15 Ürdün: 16 _
İtalya: 8
Polonya: 4
Telekomünikasyon
Televizyon alıcıları,
Çin: 97
teknolojileri ve
8528
video monitörleri ve
0.02
0
0.00
0.01
0
-135
--- G. Kore: 2 _
hizmetleri
projektörler
Ürdün: 1
İsviçre: 60
Ürdün: 11
Tedavide/korunmada
Almanya:
İlaç sanayi
3004
kullanılan ilaçlar
0,02
0
0.38
0.01
-100
59
--- 10
_
(dozlandırılmış)
Avusturya:
5
Türkiye: 4
Ürdün: 94
Alüminyum inşaat
Alüminyum çubuk ve
7604
0,01
0
0.46
0.08
39
-0,06 Mısır: 5
_
malzemeleri
profiller
Çin: 0,4
Almanya:
42
İtalya: 28
Otomotiv ana ve
Eşya taşımaya mahsus
8704
0,01
0
0.00
0.01
-100
43
--- İngiltere:
_
yan sanayisi
motorlu taşıtlar
18
Belçika: 6
G.Kore: 6
Endonezya:
51
Telekominikasyon
Almanya:
Telli telefon-telgraf için
teknolojileri ve
8517
0,01
0
0.07
0
0
74
--- 42
_
elektrikli cihazlar
hizmetleri
ABD: 3
G.Kore: 2
Ürdün: 2
Kaynak : Tablonun hazırlanmasında Türkiye'ye ilişkin rakamlarda TUİK, diğer ülkelere ilişkin istatistik rakamlarında UN-ITC TradeMap, gümrük vergisi konusunda AB ülkeleri için TARIC diğer ülkeler için kendi
gümrük idarelerinin verileri kullanılmıştır.
Demir çelik inşaat
malzemeleri
Demir-çelik soba,
ocak, ızgara, ocak,
mangal vb. Ev eşyası
* Veriler 6 aylıktır.
19 / 20
Filistin - Düzenlenen Önemli Fuarlar
Bireysel Katılımda Devlet Desteği Olan Fuarlar
BUILDEX (Ramallah - Mayıs/Her Yıl)
İnşaat Teknolojileri
Web Sitesi : http://http://www.buildexpalestine.ps
20 / 20

Filistin Ülke Raporu

Transkript

Benzer belgeler

Untitled

burada - Sabancı Üniversitesi

Soru: Amerikan Başkanı George W. Bush, yarın Çarşamba günü

İsrail-Filistin Sorununa Yönelik AB Politikaları

İsrail Ticaret Ataşeliği

Yahudi Yerleşimleri: Postmodern Bir İşgal

Suçluluk yolculuğunda Auschwitz-Gazze hattı

Lacoste markası Filistin`i konu alan sanatçıyı sansürledi | Marksist.org

I Kör Bağnazlığın Yıkıcı Etkileri

Kitaptan Bölümler