Sanayi 4.0 - Ege Bölgesi Sanayi Odası

UYUM SAöLAYAMAYAN KAYBEDECEK!
Mekanik dokuma tezgahÕyla baúlayan ilk
endüstrileúme çabalarÕndan bugüne geldi÷imizde;
teknolojide baú döndüren geliúmeler dünyayÕ 4.
Sanayi devriminin ayak sesleri ile tanÕútÕrmÕú ve
yeni bir heyecana vesile olmuútur. Geleneksel
üretim mantÕ÷Õndan, yeni bir dönüúüm sürecine
girilmiútir.
Sanayi 4.0 kavramÕ; 2011 yÕlÕnda Almanya’nÕn
Hannover FuarÕ’nda ilk kez kullanÕlmÕú ve Alman
Hükümeti’nin talebiyle ilgili uzmanlar tarafÕndan
özel bir çalÕúma ile tüm dikkatleri üzerine çekmiútir.
4. Sanayi Devrimi’nin beklendi÷i gibi 2020 yÕlÕnda tam olarak uygulamaya geçmesi
konusunda bunun çok kolay bir süreç olmadÕ÷Õ uzmanlar tarafÕndan kabul görmüú bir gerçek
olsa da, bu yönde hÕzla yol alÕndÕ÷Õ da baúka bir gerçektir.
Sanayi 4.0; küresel boyutta sanayi üretimini yüksek teknoloji ile donatarak, makineler arasÕ
iletiúim ça÷Õna, siber fiziksel sistemlere geçiúi esas almakta olup, ekonomiden sosyal düzene
kadar yapaca÷Õ radikal dönüúümler ile neden yeni bir sanayi devrimine geçilece÷ini de ortaya
koymaktadÕr. Bu süreçte, akÕllÕ fabrikalar ile akÕllÕ ürün uygulamalarÕ kendini göstermektedir.
Di÷er yandan, tüm üretim süreçlerini tek baúÕna yönetmeye aday robotlarÕn dönemine geçiú,
insano÷lunun korkulu rüyasÕ olan makineleúmenin iúgücü talebini azaltaca÷Õna dair
düúüncesini de robot teknolojisi ile birlikte yeniden gündeme taúÕmÕútÕr. Yani “teknolojik
iúsizlik” kavramÕ devreye girecektir.
Oxford Üniversitesi’nin yaptÕ÷Õ bir çalÕúmaya göre; önümüzdeki 20 yÕl içerisinde ABD’deki
iúlerin yüzde 47’si yok olma riski ile karúÕ karúÕyadÕr. Sadece çalÕúanlarÕn de÷il, úirketlerin de
iúleri yok olma yolundadÕr. Artan teknoloji, de÷iúen dünya düzeni, ihtiyaçlarÕn farklÕlaúmasÕ ve
bu ihtiyaçlara ayak uyduramayanlarÕn sistemden çÕkaca÷Õna iliúkin öngörüler her geçen gün
artmaktadÕr.
Bu úekilde de÷erlendirdi÷imizde; bizim de politikalarÕmÕz 4. sanayi devrimi do÷rultusunda
güncellenmelidir ki, yüksek gelirli ekonomiler grubuna dahil olabilelim ve bu geliúmelerin
dÕúÕnda kalmayalÕm. Teknolojiyi kullanma alanÕndaki baúarÕmÕzÕn üçte birini üretmek
anlamÕnda kullanabilirsek çok önemli bir yol katedece÷imiz inancÕndayÕm. Bu açÕdan belki de
topyekün bir seferberli÷e ihtiyacÕmÕz olacak. Aksi takdirde kaçÕnÕlmaz bir son olan, rekabet
gücünü kaybetme ve küresel ekonominin gerisinde kalarak vasatlÕktan çÕkamama ile karúÕ
karúÕya kalaca÷Õz. Çünkü Sanayi 4.0’a uyum sa÷layamayan kaybedecektir.
Oysa ki, küresel boyuttaki bu geliúmeler do÷rultusunda yaptÕ÷ÕmÕz araútÕrmalarda ülkemizde
Sanayi 4.0’Õn çok fazla gündemde yer almadÕ÷ÕnÕ, çok fazla bilinmedi÷ini üzülerek gördük.
OdamÕzÕn MayÕs ayÕ Meclis toplantÕsÕnda sadece “Sanayi 4.0”Õ iúledi÷im sunum sonrasÕnda
üyelerimizin konuya olan ilgileri de, böyle bir ihtiyacÕn oldu÷unu bizlere göstermiútir. Bu
nedenle de; üretim teknolojilerinde yaúanacak yeni bir dönüúüme dair farkÕndalÕk yaratmak,
gelecek 10 yÕlda bizleri neyin bekledi÷ini sizlere kÕsa da olsa anlatmaya çalÕúmak için böyle
bir yayÕnÕ hazÕrladÕk.
Ümit ederiz ki, arzu etti÷imiz farkÕndalÕk yaratÕlÕr ve söz konusu çalÕúmamÕz sizlere faydalÕ
olur.
SaygÕlarÕmla,
Ender YORGANCILAR
Yönetim Kurulu BaúkanÕ
øÇøNDEKøLER
SAYFA NO
Bölüm 1: Sanayi Devriminin Tarihsel Geliúimi
4
Bölüm 2: Sanayi 4.0 ile ølgili Kavramlar ve AçÕklamalarÕ
9
Bölüm 3: Sanayi 4.0’Õn Getirdikleri ve FaydalarÕ
23
Bölüm 4: Sanayi 4.0’Õn Sektörlere Etkisi
27
Bölüm 5: Sanayi 4.0’Õ Uygulayan Firma Örnekleri
31
Bölüm 6:Robot Teknolojisi ve øúgücü PiyasasÕna Etkileri
37
Bölüm 7: Firmalar Sanayi 4.0’a Uyum Sa÷lamak øçin Ne YapmalÕdÕr?
42
Bölüm 8: Sanayi 4.0 Yolunda Türkiye
45
Sonuç
51
EBSO
Sanayi 4.0
S
anayi 4.0’Õ anlayabilmek için öncelikle sanayi tarihinin geliúimini ve
günümüz üretim süreçlerine nasÕl ulaúÕldÕ÷ÕnÕ incelemek gerekmektedir.
Bu ba÷lamda, aúa÷Õda ilk üç Sanayi Devrimi kapsamÕnda, üretim
süreçlerinin, geçmiúten günümüze nasÕl bir evrim geçirdi÷ine yer verilmiútir:
I. SANAYø DEVRøMø: Sanayi 1.0
ølk Sanayi Devrimi, 1760’lÕ yÕllarda
baúlayÕp, 1830’lara kadar devam
eden süreyi kapsamaktadÕr. Bu
süreçte; genel olarak üretim, el ve
beden eme÷inden makine gücüne
do÷ru bir evrim geçirmiútir. Nitelik
ve nicelik yönünden artÕú gösteren
makineler, buhar gücüyle iúlev
kazanmÕúlardÕr. ølgili süreçte aynÕ
zamanda odun ve bio-yakÕt yerine
kömürün kullanÕlmaya baúlanmasÕ,
makinelerin
daha
da
yaygÕnlaúmalarÕnÕ sa÷lamÕútÕr.
øngiltere’de baúlayan ve bahsi
geçen
özellikler
do÷rultusunda
ilerleme kaydeden Sanayi Devrimi,
kÕsa sürede tüm Avrupa’ya ve
ABD’ye yayÕlmÕútÕr.
Üretim
yapÕsÕndaki
bu
köklü
de÷iúim, ekonomi dünyasÕnÕ oldu÷u
kadar toplumsal yapÕyÕ da büyük
ölçüde de÷iútirmiútir. Zira söz
konusu
geliúmelerin
ÕúÕ÷Õnda,
ortalama yaúam süresi uzamÕú ve
nüfusta artÕú gözlenmiútir.
AyrÕca gündelik yaúam büyük ölçüde pratikleúmiú ve böylece yaúam kalitesi
artmÕútÕr. Makinelerin üretimi pratikleútirmesiyle, üretilen ürün sayÕsÕnda
büyük bir artÕú kaydeden Avrupa’nÕn, bu ürünleri pazarlayabilece÷i ve ayrÕca
yeni hammadde kaynaklarÕ elde edebilece÷i Orta, YakÕn ve Uzak Do÷u
topraklarÕna yönelmesi ise uluslararasÕ iliúkileri etkilemiú ve ülkelerin
sÕnÕrlarÕnÕ baútan aúa÷Õ yeniden çizmiútir.
4
EBSO
Sanayi 4.0
II. SANAYø DEVRøMø: Sanayi 2.0
I. Sanayi Devrimi kapsamÕnda
üretimin mekanikleúmesinden bir
süre sonra, 1840’lÕ yÕllardan itibaren,
teknolojinin daha da ilerlemesiyle, II.
Sanayi
Devrimi’nin
temelleri
atÕlmaya baúlanmÕútÕr. Bu ba÷lamda,
genel olarak 1840 – 1870 dönemini
kapsayan bu süreç, teknoloji devrimi
olarak da bilinmektedir.
II.
Sanayi
Devrimi’nin
ortaya
çÕkmasÕnda demiryollarÕ baúta olmak
üzere ulaúÕm a÷ÕnÕn geliúmesinin
büyük rolü olmuútur. UlaúÕmÕn
kolaylaúmasÕ, hammadde teminini
de büyük ölçüde kolaylaútÕrmÕú,
üretim sürecinden çÕkan ürünlerin
yeni ve uzak pazarlara ulaúmasÕnÕ
sa÷lamÕútÕr.
II. Sanayi Devrimi’nin bir di÷er
önemli
özelli÷i
de,
elektrik
teknolojisinin geliúmesi ve üretim
hatlarÕnda
kullanÕlmaya
baúlanmasÕdÕr. Buhar gücünden çok
daha güçlü olan bu yeni ve üstün
teknoloji, makinelerin daha çok
geliúmesine ve üretimin büyük
oranda
artmasÕna
yardÕmcÕ
olmuútur. Böylece dünya, seri üretim
kavramÕyla tanÕúmÕútÕr. Söz konusu
dönemde seri üretimin en bilinen ve
çarpÕcÕ örneklerinden biri, Henry
Ford’un,
Ford
Motor
ùirketi
olmuútur.
Hammadde olarak demir ve çeli÷in yaygÕn bir biçimde kullanÕlmaya baúlandÕ÷Õ
ve a÷Õr sanayinin geliúti÷i, II. sanayi devriminin dünyadaki ana yürütücüleri
øngiltere, Almanya, ABD ve Japonya olmuútur.
5
EBSO
Sanayi 4.0
III. SANAYø DEVRøMø: Sanayi 3.0
20. yüzyÕlÕn ilk yarÕsÕ, iki büyük
dünya savaúÕyla ve ülke sÕnÕrlarÕnÕn
alt üst olmasÕyla úekillenmiú ve
sanayileúme ile teknolojik ilerleme
anlamÕnda,
önceki
dönemlere
kÕyasla yavaúlama ortaya çÕkmÕútÕr.
Bu dura÷anlÕkta, savaúlar kadar pek
çok ülkede, özellikle de ilk iki devrim
sürecinde
sanayileúmiú
olan
ülkelerde, yÕkÕcÕ etkiler yaratan 1929
küresel krizi gibi olumsuz ekonomik
geliúmeler de rol oynamÕútÕr.
Bu do÷rultuda sanayinin yeni bir
geliúme yakalayabilmesi ancak krizin
etkilerinin azalmasÕ ve 2. Dünya
SavaúÕ’nÕn bitmesinin ardÕndan,
1950’li yÕllarda mümkün olabilmiútir.
1950’li yÕllarla birlikte, dijital teknoloji
geliúmeye baúlamÕú ve III. Sanayi
Devrimi’nin
temelleri
atÕlmÕútÕr.
Özellikle Z1 olarak adlandÕrÕlan ve
mekanik elektrikle çalÕúan hesap
makinesinin üretilmesi, akabinde de
bilgisayara kadar uzanan, çÕ÷Õr açÕcÕ
dijital geliúmeler, üretim süreçlerine
de yeni bir boyut kazandÕrmÕútÕr. III.
Sanayi Devrimi’ni ortaya çÕkaran bir
di÷er
önemli
geliúme
süper
bilgisayarla
birlikte
iletiúim
teknolojilerinin geliúmesidir.
Üretim süreçlerinde bilgisayar ve iletiúim teknolojilerinin kullanÕlmaya
baúlanmasÕ, çok daha küçük, mekanik ve pratik ürünlerin gündelik hayata
girmesini sa÷lamÕútÕr. Öyle ki; bu süreçte makineler, iú hayatÕnda oldu÷u gibi
gündelik hayata da hakim olmaya baúlamÕú, böylece beden gücüne duyulan
gereksinim kiúisel yaúam içerisinde de ortadan kalkmaya baúlamÕútÕr.
6
EBSO
Sanayi 4.0
IV. SANAYø DEVRøMø: Sanayi 4.0
4. Sanayi Devrimi, sanayide, genel
olarak makinelerin insan gücüne
gerek kalmaksÕzÕn kendilerini ve
üretim
süreçlerini
yönetmeye
baúlamalarÕyla
ortaya
çÕkmÕútÕr.
Makineler bu üst düzey ve güncel
yapÕlarÕnÕ; bilgisayar, iletiúim ve
internet
teknolojilerinin
harmanlanmasÕyla
ortaya
çÕkan
karma teknolojiye borçludurlar.
“Nesnelerin ønterneti” kavramÕyla
anÕlan bu ileri düzeyde geliúmiú yapÕ,
nerdeyse üretim gerçekleútiren bir
fabrikanÕn
kendi
kendini
yönetebilmesine kadar uzanmÕútÕr.
4. Sanayi Devrimi ya da di÷er sÕk
kullanÕlan adÕyla Sanayi 4.0, ilk kez
2011 yÕlÕnda Hannover FuarÕ’nda
dile getirilmiútir. Fuara katÕlan
uzmanlar tarafÕndan, biliúim ça÷ÕnÕn
modern yüzünün, üretim süreçlerine
yepyeni bir boyut kazandÕrdÕ÷Õ ve
yeni
bir
Sanayi
Devrimi’nin
yaúanmakta oldu÷u ifade edilmiútir.
Almanya Hükümeti’nin, dile getirilen
bu görüúleri, yeni bir sanayi stratejisi
olarak ele almasÕyla, 4. Sanayi
Devrimi kavramsal olmaktan öte,
resmi bir nitelik de kazanmÕútÕr.
Söz konusu fuardan sonra 4. Sanayi Devrimi üzerinde bir çalÕúma grubu
kurulmuú ve çalÕúma grubu, bir yÕl sonra, Sanayi 4.0’ün stratejik biçimde
uygulanabilmesi yönündeki önerilerini hem yine Hannover FuarÕ’nda sunmuú
hem de Almanya Hükümeti’ne raporlamÕútÕr. Bu çalÕúma grubunun
baúkanlÕ÷ÕnÕ ise Bosch úirketinde yönetici olan Siegfried Dias ve SAP AG
firmasÕnda üst düzey yönetici olan Hennig Kagermann üstlenmiútir.
7
EBSO
Sanayi 4.0
GÜNÜMÜZDE
GELøùøMø
SANAYø
4.0’IN
Resmi baúlangÕcÕ 2011 yÕlÕ kabul
edilen Sanayi 4.0, sadece 4 yÕllÕk bir
süre içerisinde teknik bir terim
olmaktan öteye geçip, milyarlarca
Euro’luk bir piyasa haline gelmiútir.
2020 yÕlÕna kadar sadece Avrupa’da,
bu alanda yÕllÕk 140 milyar Euro’luk
yatÕrÕm
gerçekleútirilmesi
beklenmektedir.
AyrÕca yine 2020 yÕlÕnda, nesnelerin
interneti aracÕlÕ÷Õyla 14 milyar
cihazÕn
birbirleriyle
etkileúime
geçmiú olmasÕ planlanmaktadÕr.
8
EBSO
Sanayi 4.0
S
anayi 4.0, Almanya’da ortaya çÕkmÕú olmasÕ itibariyle, Avrupa’da yaygÕn
biçimde bilinmekte ve küresel ölçekte de giderek daha çok tanÕnmaktadÕr.
øçinde bulundu÷umuz süreçte, hÕzla yaygÕnlÕk kazanan 4. Sanayi Devrimindeki
temel amaç, kendini yönetebilen üretim süreçlerinin oldu÷u akÕllÕ fabrikalarÕn
hayata geçirilmesidir. AkÕllÕ fabrika oluúturmak ise ancak “Siber-Fiziksel
Sistem” ve “Nesnelerin ønterneti” ile mümkün olabilmektedir.
O nedenle Sanayi 4.0’Õ anlayabilmek için terminolojisi içerisinde sÕklÕkla
kullanÕlan bu gibi kavramlarÕ öncelikle bilmekte fayda vardÕr. Bu kavramlardan
birço÷unun bugün hayata geçirilmiú olmasÕ her birini Sanayi 4.0’Õn ilk iúaretleri
olarak göstermekle birlikte, gelecekte neler olabilece÷ine dair de önemli
ipuçlarÕ vermektedir.
Özellikle de bugünden hayatÕmÕza giren ve birçok alanda etkilerini
görebildi÷imiz 3 Boyutlu YazÕcÕlar ve Nesnelerin ønterneti bireye dokunan en
önemli ipuçlarÕna örnektir.
(3D)
YazÕcÕlar
ArtÕrÕlmÕú
Gerçeklik
Nesnelerin
ønterneti
Bulut
Biliúim
Sistemi
AkÕllÕ
Fabrikalar
SANAYø
4.0
SiberFiziksel
Sistemler
Sistem
Entgrasyonu
Simülasyon
Büyük Veri
Otonom
Robotlar
9
EBSO
Sanayi 4.0
1. ÜÇ BOYUTLU (3D) YAZICILAR
3 Boyutlu veya 3D yazÕcÕ; digital 3 boyutlu bilgisayar verisini (üç boyutlu CAD
çizim), elle tutulabilecek gerçek nesnelere dönüútüren bir makinedir.
Elektronik parçalar ve motorlar dÕúÕnda neredeyse bütün mekanik parçalar 3D
yazÕcÕ tarafÕndan basÕlabilmektedir. De÷iúik türlerde ve tekniklerde baskÕ
yapabilen 3D yazÕcÕlar vardÕr. En yaygÕn kullanÕma sahip olan üç boyutlu
yazÕcÕlarÕn çalÕúma prensibi bilgisayar ortamÕnda hazÕrlanmÕú herhangi bir 3D
nesnenin sanal olarak katmanlara bölünmesine ve her bir katmanÕnÕn eritilen
hammadde dökülerek üst üste gelecek úekilde basÕlmasÕna dayanmaktadÕr.
Dünya genelinde her sene yüzde 25–30 oranÕnda büyüyen 3D yazÕcÕ sektörü
halihazÕrda 4 milyar dolarlÕk bir market hacmine sahiptir.
3D yazÕcÕ teknolojisi aslÕnda yeni bir teknoloji olmayÕp, ilk uygulamasÕ 1984
yÕlÕna dayanmaktadÕr. Ancak geçti÷imiz 20 yÕlda bu yöntem hÕzlÕ prototipleme
alanÕnÕn dÕúÕnda çok fazla ilgi görmemiútir. 2006’da baúlayan Reprap projesi
ile çok daha geniú kitlelere ulaúmÕútÕr. Birçok gelecek bilimciye göre 3D baskÕ
ile insano÷lu, “yenilikçilik” konusunda bir ça÷ atlamÕú durumdadÕr. 3D yazÕcÕlar
ile birlikte hiçbir úey eskisi gibi olmayacaktÕr. Buna küçük bir örnek ise 3D
yazÕcÕlarla birlikte stok yapmanÕn da ortadan kalkaca÷ÕdÕr. Çünkü; tüm üretim
bilgileri bilgisayar ortamÕna yüklenece÷i için istendi÷i zaman istendi÷i kadar
ürün üretilmesi daha kÕsa sürede sa÷lanabilecektir. KullanÕlmadan stoklanan
yedek parçalarla, stoklama bedelleri sorun olmaktan çÕkarken, verimlilik
artacak ve israf da önlenmiú olacaktÕr.
3D YazÕcÕlar NasÕl ÇalÕúÕr?
Modelleme: Üretilecek ürünün 3 boyutlu tasarÕm programlarÕ (CAD) ya da 3
boyutlu tarama sistemleri ile bilgisayar verisi oluúturulmaktadÕr. Oluúturulan
model genellikle STL dosya formatÕna çevrilerek 3D baskÕ sürecine
geçirilmektedir.
3D BaskÕ: 3D baskÕ iúleminde obje, katmanlar halinde üst üste serilerek
oluúturulmaktadÕr. Günümüz teknolojisinde bu katmanlar plastik ergitme, lazer
sinterleme, sterolitografi gibi farklÕ yöntemler ile gerçekleútirilebilmektedir.
Makinenin bu katmanlar sÕrasÕndaki takÕm yolunu takip etmesi için STL
dosyasÕ, hazÕrlanmÕú model dilimleme yazÕlÕmÕ ile katmanlara ayrÕlmaktadÕr.
Yüzey øyileútirme: 3D yazÕcÕ ile gerçekleútirilen objeler geleneksel teknolojiler
ile karúÕlaútÕrÕldÕ÷Õnda boyutsal açÕdan daha hatalÕ olabilmektedir. Bu nedenle
kritik objelerde son bir yüzey temizleme, iyileútirme ve son ölçüye getirme
iúlemi uygulanabilmektedir.
10
EBSO
Sanayi 4.0
3D YazÕcÕlarÕn Teknolojileri
3D yazÕcÕlar birçok farklÕ teknolojileri kullanarak üretim yapabilmektedir.
Günümüzde en popüler yöntem FDM (Fused Deposition Modelling) yani
birleútirmeli yÕ÷ma teknolojisidir. Bu yöntemde ÕsÕ ile úekillendirilebilen
termoplastik polimer malzemeler (PLA, ABS) kullanÕlmaktadÕr. Plastik
malzemeler grubunda en yüksek malzeme mukavemetine bu teknoloji ile
ulaúÕlmaktadÕr.
3D yazÕcÕ teknolojilerinin tamamÕ katmanlarÕ üst üste yÕ÷ma prensibi ile
çalÕúmaktadÕr.
Ancak
katmanlarÕ
nasÕl
oluúturduklarÕ
oldukça
farklÕlaúabilmektedir. Katman yÕ÷ma teknikleri günümüzde geçerli olan birçok
farklÕ teknolojiden faydalanabilmektedir. Örne÷in lazerler, elektron ÕúÕn
kaynaklarÕ, UV kürleme vb… FDM’den sonra en sÕk kullanÕlan ikinci yöntem
SLS-selective laser sintering- yani seçici lazer sinterlemedir. Sinterleme,
genellikle toz metalurjisinde kullanÕlan ve toz metallerin ÕsÕ ve basÕnç altÕnda
katÕ cisimlere dönüútürülmesi ile ilgili bir teknolojidir. Lazer ÕúÕnÕ, lazer tarayÕcÕ
denen bir parça vasÕtasÕ ile insan gözünün algÕlamakta güçlük çekebilece÷i
hÕzlarda, katmanlar oluúturabilmektedir. Bu teknolojide kullanÕlan lazer gücüne
ba÷lÕ olarak metal, plastik ve seramik olmak üzere neredeyse birçok farklÕ
malzeme ve malzeme kombinasyonu kullanÕlabilmektedir.
3D YazÕcÕlar ile Neler YapÕlabilir?
3D yazÕcÕ teknolojiler ile birçok farklÕ
malzeme ve yöntem kombinasyonlarÕ
kullanÕlarak
oldukça
geniú
bir
alana hitap edilebilir. Genetikten
biliúim
teknolojilerine,
tÕptan
sanayiye, úehir planlamadan gÕdaya
ve
kuyumculu÷a
kadar
tüm
hayatÕmÕzÕ de÷iútirmeye aday 3D
yazÕcÕlarda modellemeye ba÷lÕ olarak
baskÕ
süresi
de
uzayÕp
kÕsalabilmektedir. 3D yazÕcÕlardan;
Biyo-organik maddeler ile yapay damardan, böbre÷e kadar gerekli insan dokularÕ
ve canlÕ hücrelere sahip insan kula÷Õndan oyunca÷a, müzik aletlerinden, øngiliz
anahtarÕna kadar neredeyse her úey üretilebilmektedir. Geliútirilecek dev
yazÕcÕlar ile çok katlÕ binalarÕn yapÕlmasÕ dahi olasÕlÕklar dahilindedir.
11
EBSO
Sanayi 4.0
Üretim maliyetlerini büyük oranda
düúüren bu cihazlar, geliúmekte olan
ülkeler için de üretim ve inovasyon
konusunda çÕ÷Õr açacaktÕr. Üretim
teknolojisinde
devrim
yaratacak
nitelikte de÷iúiklikler ve yenilikler
getiren " 3D yazÕcÕlar" ile yaratÕcÕ fikirler
ve tasarÕmlar gerçek modellere, son
ürünlere, parçalara ve prototiplere hÕzlÕ
bir úekilde dönüúebilecektir.
TasarÕmÕn sanal ortamda oluúturulmasÕ çeúitli CAD (Computer aided designBilgisayar destekli tasarÕm) programlarÕ vasÕtasÕyla sa÷lanabilirken, 3D
tarayÕcÕlar ile mevcut bir objenin dizaynÕ sanal ortama taranarak
aktarÕlabilmektedir. Günümüzde 3D yazÕcÕlarla hareket edebilen, sÕnÕrsÕz renk
seçenekleriyle birlikte iúler haldeki prototipler de üretilmektedir.
Business News Daily’nin haberine göre,
3D yazÕcÕ endüstrisi 2012 ve 2017 yÕllarÕ
arasÕndaki ortalama yüzde 14 büyüme
projeksiyonuyla 2020 yÕlÕna kadar 5,2
milyar dolara ulaúacaktÕr.
Dört Boyutlu (4D) YazÕcÕlar
Bilim dünyasÕnda durmaksÕzÕn sürdürülen
çalÕúmalarÕn, yakÕn bir gelecekte üretimde
4D yazÕcÕlarÕn kullanÕlmalarÕnÕ sa÷layaca÷Õ
öngörülmektedir. 4D yazÕcÕdan çÕkan
ürünlerin farkÕ, üç boyutlu olmalarÕyla
birlikte içinde bulunduklarÕ çevre úartlarÕna
göre kendili÷inden úekil de÷iútirebilme
özellikleri olacaktÕr.
Düz bir metal parçanÕn su altÕna
yerleútirildi÷inde kendili÷inden boru úeklini
almasÕ, ya÷murlu ve güneúli hava ayrÕmÕnÕ
algÕlayÕp kendili÷inden bota ve sandalete
dönüúebilen ayakkabÕ gibi örnekler, 4D
yazÕcÕlarÕn hayatÕmÕza getirece÷i yenilikleri
temsil etmektedir.
12
EBSO
Sanayi 4.0
2. NESNELERøN øNTERNETø
Nesnelerin interneti, insanlarÕn gündelik hayatÕna nerdeyse tamamen hakim
oldu÷undan, geniú ve kapsayÕcÕ bir kavram haline gelmiútir. Ancak, gündelik
hayatta kullanÕlan internet ile iú dünyasÕnda kullanÕlan internet, farklÕ yönler
taúÕmaktadÕr.
Bu farklÕlÕ÷a dikkat çeken önemli
isimlerden
biri
olan
Moor
Insights&Strategy firmasÕ baúkanÕ ve
analisti Patrik Moorhead tarafÕndan,
“Endüstriyel Nesnelerin ønterneti” ve
“ønsansal
Nesnelerin
ønterneti”
biçiminde iki farklÕ tanÕmlama
yapÕlmÕútÕr.
Nesnelerin interneti; dijital a÷a ve
internete sahip olan nesnelerin,
sanal bir kimlik kazanmasÕ yoluyla, çevreleriyle fiziksel ve sosyal ba÷lamda
iletiúim halinde olmalarÕdÕr. Bir di÷er tanÕm ise, nesnelerin, interneti aracÕ
olarak kullanmalarÕ vasÕtasÕyla birbirleriyle iletiúim içerisinde olmalarÕ ve iúleri
kendileri yönetmeleri úeklindedir.
Nesnelerin internetinin aktif ve detaylÕ
biçimde kullanÕldÕ÷Õ bir fabrikada, úu
avantajlarÕn yer almasÕ beklenmektedir:
a.
Üretim ve üretim süreci yönetimi
pratikleúecektir:
Fabrikadaki farklÕ birim yöneticileri, hangi
konumda
olurlarsa
olsunlar,
akÕllÕ
telefonlarÕ ve tabletleri aracÕlÕ÷Õyla üretim sürecini anlÕk olarak tamamen
yönetebileceklerdir. Üretim sürecinde istenmeyen herhangi bir geliúme
yaúandÕ÷Õ anda, üst yönetici tarafÕndan, yine telefon veya tablet aracÕlÕ÷Õyla
üretim hemen durdurulabilecektir.
Daha geliúmiú bir nesnelerin interneti sisteminin kullanÕldÕ÷Õ bir fabrikada ise,
üretim süreci makine ve robotlar tarafÕndan yönetilecek, bir terslik söz konusu
oldu÷unda süreç makineler veya robotlar tarafÕndan otomatik olarak
durdurulacaktÕr.
13
EBSO
Sanayi 4.0
b. Tedarik zinciri daha akÕllÕ hale
gelecektir:
Nesnelerin internetinin ürünlere
sa÷layaca÷Õ kolaylÕklar kapsamÕnda,
tedarik zinciri de daha akÕllÕ hale
dönüúecektir.
Üzerlerine
yerleútirilecek sensörler ve akÕllÕ
etiketler, tedarik zinciri boyunca
ürünlerin
kendini
yönetmesini
sa÷layacaktÕr. Bu aynÕ zamanda,
ürünlerin ne kadarÕnÕn tüketicilere
ulaútÕ÷Õ konusunda da, fabrika
yönetimine anlÕk bilgi verilmesini
sa÷layacak;
satÕú
ve
stok
yönetiminin pratikleúmesi anlamÕnda
çeúitli avantajlar sunacaktÕr.
c.
Enerji
azalacaktÕr:
ve
altyapÕ
maliyetleri
Enerji maliyetleri, bir fabrikadaki giderlerin
baúÕnÕ çekmektedir. Zira, fabrikalarda
baúarÕlÕ bir üretim süreci yönetimi, yüksek
enerji giderlerine katlanmayÕ da zorunlu
kÕlmaktadÕr.
Nesnelerin interneti, makineler ve robotlar
aracÕlÕ÷Õyla enerjinin tüketimini daha az
gerekli kÕlaca÷Õndan, enerji maliyetlerinde
de verimlilik sa÷lanacaktÕr. Makinelerin
üzerinde yer alacak olan akÕllÕ ölçüm
cihazlarÕ ve sensörler, nerede ne kadar
enerji kullanÕlmasÕ gerekti÷ini ölçerek,
optimum enerji düzeyini belirleyecek ve
gereksiz
enerji
kullanÕmÕnÕ
da
engelleyecektir.
14
EBSO
Sanayi 4.0
d. Daha az insan kayna÷Õna ihtiyaç
duyulacaktÕr:
Makinelerin ve robotlarÕn üretim
sürecini yönetti÷i bir fabrikada, insan
kayna÷Õna duyulan gereksinim de
azalacaktÕr. Bu ba÷lamda, kas ve
beden gücüne dayalÕ insan kayna÷Õ
yerine akÕl ve bilgi gücünü kullanabilen
insan kayna÷Õ istihdam edilecektir.
e. Gelir ve kar düzeyinde artÕú sa÷lanacaktÕr:
Nesnelerin interneti, aynÕ zamanda gelir ve kar artÕúÕnÕ da beraberinde
getirecektir. Üretim sürecinin daha verimli bir biçimde yönetilmesi, maliyetlerde
ve giderlerde azalma sa÷larken, gelirleri de artÕracaktÕr.
Nesnelerin ønternetinin YÕllar øtibariyle Geliúimi
3. AKILLI FABRøKALAR
15
EBSO
Sanayi 4.0
3. AKILLI FABRøKALAR
1950’li yÕllarda baúlayan ve sadece
50 yÕlda yüzyÕllardÕr kaydedilmemiú
ölçüde
ilerleme
kaydeden
dijitalleúme, insanlÕ÷Õ akÕllÕ yaúam
kavramÕyla
tanÕútÕrmÕútÕr.
Zira,
geçmiúte tamamen beden gücüyle
yürütülen gündelik yaúamÕn iúlerinin
tamamÕ, günümüzde artÕk makineler
ve
internet
a÷larÕ
ile
gerçekleútirilebilmektedir.
Konu, sanayi ba÷lamÕnda ele alÕndÕ÷Õnda, gündelik hayata benzer do÷rultuda,
makinelerin, robotlarÕn ve internet a÷larÕnÕn üretim süreçlerine nerdeyse
tamamen hakim oldu÷u gözlenmektedir. Bu da iú dünyasÕnÕ, akÕllÕ üretim
süreçlerinin kullanÕldÕ÷Õ akÕllÕ fabrikalarla ve bu fabrikalardan çÕkan akÕllÕ
ürünlerle tanÕútÕrmÕútÕr.
AkÕllÕ üretim, geliúmiú yazÕlÕm ve bilgisayar programlarÕnÕn, makinelere entegre
edilmesi sonucu ortaya çÕkmÕútÕr.
Sanayi 4.0’Õn birincil gere÷i ve en somut göstergesi olan akÕllÕ fabrikalarÕn
özellikleri úu úekildedir:
-
AkÕllÕ fabrikalar, karmaúÕk üretim süreçlerini hÕzlÕ ve sorunsuz bir úekilde
yönetmek konusunda oldukça baúarÕlÕdÕrlar.
AkÕllÕ fabrikalardan çÕkan ürünler daha sorunsuz ve daha uzun ömürlü
olmaktadÕrlar.
AkÕllÕ bir fabrikada insanlar, makineler ve üretim kaynaklarÕ birbirleriyle derin
bir etkileúim içindedirler.
16
EBSO
Sanayi 4.0
BUGÜNÜN FABRøKALARI
GELECEöøN AKILLI
FABRøKALARI
1. Makinelerin önceden yapÕlandÕrÕlmaya
ihtiyacÕ vardÕr ve her kullanÕm ve
de÷iúiklikte ayarlanmasÕ ve de÷iútirilmesi
gerekmektedir.
Bunlar
birbirinden
ba÷ÕmsÕz olarak çalÕúmaktadÕrlar.
1. Makineler di÷er makinelerle iletiúim
kurarak ayarlarÕn yanÕ sÕra güvenlik
mekanizmalarÕ
etrafÕnda
akÕllÕca
çalÕúmaktadÕr.
2. Süreç izleme oldukça zordur. Her bir
kiúi, ancak kendi verimlilikleri oranÕnda
ve tek bir problem odaklÕ
çalÕúmaktadÕr.
2. Süreç izleme neden sonuç iliúkisi
içinde
kapsamlÕ
olarak
gerçekleútirilmektedir.
Böylece
makineler üretimi durdurma yetene÷ine
sahip olarak sorunlarÕ düzeltmek için
sinyal vermektedir.
3. Ürün özelleútirme çalÕúmalarÕ;
zaman, maliyet ve kaynak gibi faktörler
ba÷lamÕnda
oldukça
zahmetlidir.
SÕradan
ürünlerin
üretimi
kolay
yapÕlÕrken, özel ürünlerin üretiminde
gecikmeler olmaktadÕr.
4. Envanter, süreçteki de÷iúimi dikkate
almak amacÕyla stoklanmaktadÕr.
5. Makineler, insanÕn fiziksel yapÕsÕ ve
iúgücü temelinde sÕnÕrlÕdÕr.
3. Ürün özelleútirme çalÕúmalarÕ;
lojistik, güvenlik, güvenilirlik, zaman
maliyetleri ve sürdürülebilirlik faktörleri
yoluyla en ideal sistem ve akÕllÕ
derleme yoluyla elde edilmektedir.
4. Makineler kendi üretim kaynaklarÕnÕ
planlayabilmektedirler. Böylece yalÕn
bir üretim úekli ve tam zamanÕnda
üretim
gerçekleútirmesi
mümkün
olmaktadÕr.
5. Makineler çevresindeki insanlara
duyarlÕdÕr ve çevresindeki insanlara
uyum
sa÷layacak
biçimde
çalÕúmaktadÕrlar.
17
EBSO
Sanayi 4.0
4. SøBER-FøZøKSEL SøSTEMLER
1950’li yÕllarda ilk örnekleri ortaya çÕkmaya baúlayan bilgisayarlar, günümüzde
ceplerimize sÕ÷abilecek kadar pratikleúmiútir. Her geçen gün daha da akÕllÕ
hale gelmeye devam eden bilgisayarlarÕn, saniye baúÕna hesaplama hÕzlarÕ ve
güçleri de aynÕ do÷rultuda yükselmektedir.
BilgisayarlarÕn bu hÕzlÕ ilerleyiúi, üretim süreçleri ve ürünlerle olan
etkileúimlerini de artÕrmÕútÕr. Sadece 20 yÕl önce gerçekleútirilmesi imkansÕz
olarak de÷erlendirilen iúler, bugün makinelere bilgisayarlarÕn entegre edilmesi
sonucu mümkün kÕlÕnmÕútÕr.
Ulusal Bilim Kurumu (The National Science Foundation), siber-fiziksel
sistemleri úu úekilde tanÕmlamaktadÕr:
Siber-fiziksel sistemler; gözlemleme, koordinasyon ve kontrol gibi üretim
süreçlerindeki temel prensiplerin, hesaplama ve iletiúim bileúkesinden oluúan
karma teknoloji tarafÕndan yönetildi÷i sistemlerdir. Söz konusu karma teknoloji
daha açÕk bir ifadeyle, fiziksel makineleri siber teknoloji ile bütünleútirme
yoluyla çok daha akÕllÕ hale getirmektedir. Bu ba÷lamda, süreç bir bütün
halinde siber-fiziksel sistemler olarak anÕlmaktadÕr.
Günümüzde, siber dünya ile makineler arasÕndaki bu bütünleúme bizi aynÕ
zamanda nano-teknoloji ile de tanÕútÕrmÕútÕr.
18
EBSO
Sanayi 4.0
5. BÜYÜK VERø
Teknolojinin çÕ÷Õr açÕcÕ düzeyde ilerlemesi ile birlikte internetin ve sosyal
medya araçlarÕnÕn gündelik hayata hakim olmasÕ sayesinde, bilgiye eriúim
büyük ölçüde kolaylaúmÕútÕr.
Bilgiye eriúimin ve bilgi paylaúÕmÕnÕn bu ölçüde yaygÕnlaúmasÕ, yararsÕz ve
yanlÕú bilgi sorununu da aynÕ ölçüde artÕrmÕútÕr. Bu yüzden tüm bu bilgi yÕ÷ÕnÕ,
bilgi çöplü÷ü olarak nitelendirilmeye baúlanmÕútÕr. Zira bu verinin saklanmasÕ
ve raporlama sistemlerinde yararlÕ yönde kullanÕlmasÕ imkansÕz olarak
de÷erlendirilmiútir. Ancak, geliúen bilim teknolojisi bilgi çöplü÷ü olarak
nitelendirilen bu engin alandan, yararlÕ bilgilerin de ayÕklanabilmesine olanak
tanÕmÕútÕr. Daha açÕk bir ifadeyle, çok fazla bilginin bulundu÷u bu ortamdan
gerçek ve güvenilir olanlarÕn ayÕklanÕp, saklanmasÕ mümkün olmuútur ki; bu da
bizi, “Büyük Veri” kavramÕna götürmektedir.
Bu ba÷lamda büyük veri; “toplumsal medya paylaúÕmlarÕ, a÷ günlükleri, blog,
foto÷raf, video, log dosyalarÕ vb. gibi de÷iúik kaynaklardan toparlanan tüm
verinin, anlamlÕ ve iúlenebilir biçime dönüútürülmüú biçimi” olarak
tanÕmlanmaktadÕr. Büyük veri; web sunucularÕnÕn loglarÕ, internet istatistikleri,
sosyal medya yayÕnlarÕ, bloglar, mikrobloglar, iklim algÕlayÕcÕlarÕ ve benzer
sensörlerden gelen bilgiler, GSM operatörlerinden elde edilen arama kayÕtlarÕ
gibi büyük sayÕda bilgiden oluúmaktadÕr.
Büyük veri; do÷ru analiz metotlarÕ ile yorumlandÕ÷Õnda úirketlerin stratejik
kararlarÕnÕ do÷ru bir biçimde almalarÕna, risklerini daha iyi yönetmelerine ve
inovasyon yapmalarÕna imkan sa÷ladÕ÷Õndan firmalar için büyük önem
taúÕmaktadÕr. Do÷ru stratejilerin ancak do÷ru bilgilerden yola çÕkarak
üretilebildi÷i dikkate alÕndÕ÷Õnda, Büyük Veri’nin Sanayi 4.0 için önemi de
kavranmaktadÕr. Özellikle Sanayi 4.0’Õn yüksek rekabet ortamÕnda, firmalarÕn
bir adÕm öne geçebilmek için fark yaratmak zorunda olmalarÕ, en ufak bir
bilginin bile büyük önem taúÕdÕ÷ÕnÕ ve büyük veri aracÕlÕ÷Õyla do÷ru bilgilere
hakim olmanÕn gereklili÷ini ortaya koymaktadÕr.
Büyük Veriyle ilgili dünyadaki tüm úirketlerin; kÕsa zamanda verimi artÕracak,
maliyetleri düúürecek ve müúterilere daha iyi ulaúmayÕ sa÷layacak úekilde bir
analiz yapmalarÕ gerekmektedir. McKinsey firmasÕ tarafÕndan 2011’de
hazÕrlanan rapor; büyük verinin sadece firmalar açÕsÕndan de÷il ulusal
ekonomiler üzerinde ve kamu sektöründe de önemli rol oynayaca÷ÕnÕ ortaya
koymaktadÕr. Örne÷in, Büyük Veri kullanÕmÕ sayesinde ABD'de sa÷lÕk
harcamalarÕnÕn yüzde 8 oranÕnda azaltÕlabilece÷i ya da ortalama bir perakende
firmasÕnÕn faaliyet kar marjÕnÕ yüzde 60 oranÕnda artÕrabilece÷i tahmin
edilmektedir.
19
EBSO
Sanayi 4.0
6. OTONOM ROBOTLAR
Robot,
genel
olarak
“önceden
programlanmÕú
görevleri
yerine
getirebilen elektro-mekanik cihaz”
olarak tanÕmlanmaktadÕr. Robotlar
do÷rudan bir operatörün kontrolünde
çalÕúabildikleri gibi, bir bilgisayar
programÕ aracÕlÕ÷Õyla ba÷ÕmsÕz olarak
da çalÕúabilmektedirler.
Günümüzde robotlarÕn en büyük
kullanÕm alanÕ endüstriyel üretimdir.
Özellikle otomotiv endüstrisinde çok
sayÕda robot kullanÕlmaktadÕr.
Robot teknolojisi modern literatürde,
“Robotik” veya “Mekatronik” olarak
isimlendirilmektedir.
Mekatronik, “mekanik” ve “elektronik”
kelimelerinin
birleútirilmesinden
oluúmuútur
ve
ilk
kez
Japonya'da
kullanÕlmÕútÕr.
Makine, elektronik, yazÕlÕm ve kontrol mühendisli÷ine dayanan, çok kontrollü
bir mühendislik dalÕdÕr.
7. SøMÜLASYON
Simülasyon, “Teknik anlamda gerçek
bir dünya süreci veya sisteminin
iúletilmesinin zaman üzerinden taklit
edilmesi” olarak tanÕmlanmaktadÕr. Bu
ba÷lamda
simülasyon,
sistem nesneleri arasÕnda tanÕmlanmÕú
iliúkileri içeren sistem veya süreçlerin
bir modelidir.
Peúi sÕra geliúen ilk üç sanayi devrimi
boyunca fabrikalara ve iú dünyasÕna
giren
buhar,
elektrik,
biliúim
güçlerinden sonra artÕk simülasyon
teknolojileri de fabrikalara girmektedir.
20
EBSO
Sanayi 4.0
8. SøSTEM ENTEGRASYONU
Sistem Entegrasyonu, birden fazla
sistemin bir araya getirilerek tek bir
sistem
olarak
çalÕúmalarÕnÕ
sa÷lamaktadÕr. Sistem entegratörler
bilgisayar a÷larÕ, kurumsal uygulama
entegrasyonu, iú süreç yönetimi
veya programlama gibi çeúitli
teknikleri kullanarak ayrÕk sistemleri
bir araya getirirler.
Sistemlerin iúlevselli÷ini arttÕrabilmek
için birçok alt sistemin birbiri ile
entegre olmasÕ gerekmektedir.
Sistem entegrasyonu bu yüzden mevcut birçok sistemin birbirleri ile
entegrasyonunu içerir. Bugünün dünyasÕnda, sistem entegrasyonunda
mühendislerinin rolü daha da önemli hale gelmektedir. Sistemler artÕk
tasarlanÕrken, kendi içlerinde çalÕúÕp di÷er sistemlerle de entegre olacak
úekilde geliútirilmektedir.
9. ARTIRILMIù GERÇEKLøK
ArtÕrÕlmÕú gerçeklik (Augmented Reality),
gerçek
dünyadaki
çevrenin
ve
içindekilerin
bilgisayar
tarafÕndan
üretilen ses, görüntü, grafik ve GPS
verileriyle zenginleútirilerek meydana
getirilen canlÕ, do÷rudan veya dolaylÕ
fiziksel görünümüdür.
Bu kavram kÕsaca gerçekli÷in bilgisayar
tarafÕndan
de÷iútirilmesi
ve
artÕrÕlmasÕdÕr. KullanÕcÕ, geliúen artÕrÕlmÕú
gerçeklik teknolojisinin de yardÕmÕyla
etrafÕndaki bilgi ile etkileúime girebilir.
Bahsi geçen sayÕsal bilgi iúlenmeye
elveriúlidir. Bulunulan çevreyle ilgili
yapay bilgi ve ögeler gerçek dünyayla
ba÷daúabilir.
21
EBSO
Sanayi 4.0
10. BULUT BøLøùøM SøSTEMø
Bulut biliúim (Cloud computing) veya iúlevsel anlamÕyla çevrim içi bilgi
da÷ÕtÕmÕ; biliúim aygÕtlarÕ arasÕnda ortak bilgi paylaúÕmÕnÕ sa÷layan hizmetlere
verilen genel isimdir. Bulut biliúim bu yönüyle bir ürün de÷il, hizmettir. Temel
kaynaktaki
yazÕlÕm
ve
bilgilerin
paylaúÕmÕ
sa÷lanarak,
mevcut biliúim hizmetinin;
bilgisayarlar
ve
di÷er
aygÕtlardan elektrik
da÷ÕtÕcÕlarÕna benzer bir biçimde biliúim a÷Õ (tipik olarak internetten)
üzerinden kullanÕlmasÕdÕr.
Bilgisayar kuramcÕlarÕ tarafÕndan internetin gelece÷inin bulut biliúimden geçti÷i
iddia
edilmektedir.
Buna
göre
gelecekte,
bilgisayar hard
disklerinin yerine çevrim içi bulutlarÕn kullanÕlaca÷Õ öngörüsü hakimdir. Bu
biliúim aygÕtlarÕnda herhangi bir altyapÕ hazÕrlamadan, tamamen çevrim içi a÷
vasÕtasÕyla iúlevsel uygulamalara ulaúmak anlamÕna gelmektedir. Bu sektörün
geliúmesiyle, özellikle biliúim teknolojisi tüketen toplumlarda birçok bilgi
da÷ÕtÕmÕ sa÷layan firmanÕn önemli bir konuma gelece÷i, hatta sektördeki
rekabetin hukuksal sorunlara neden olabilece÷i tartÕúÕlmaktadÕr. Çünkü tüm
bilgi-iúlem uygulamalarÕnÕn çevrim içi altyapÕya kaydÕrÕlmasÕna giden yol;
kiúisel bilgilere istenilmeyen eriúimleri do÷urabilme tehlikesini taúÕmaktadÕr.
Sahip olunan tüm uygulama, program ve verilerin sanal bir sunucuda yani
bulutta depolanmasÕ ve internete ba÷lÕ olundu÷unda herhangi bir ortamda
cihazlar aracÕlÕ÷Õyla bu bilgilere, verilere, programlara kolayca ulaúÕm
sa÷lanabildi÷i hizmetler bütününe Bulut Biliúim veya Bulut Teknolojisi
(Cloud Computing) denmektedir.
22
EBSO
Sanayi 4.0
nceki bölümlerde Sanayi 4.0’Õn ortaya çÕkÕúÕna ve Sanayi 4.0 ile ilgili
kavramlara yer verilmiútir. Ancak konunun asÕl önemli noktasÕ, Sanayi
4.0’Õn firmalara nasÕl bir de÷iúim getirece÷idir. Zira, Sanayi 4.0’Õn
getirdi÷i yenilikleri ve teknolojik ilerlemeleri firmalara uygulamak söz konusu
de÷iúimleri incelemekten ve her bir firmanÕn bu de÷iúimlerin tam olarak
neresinde oldu÷unu analiz etmesinden geçmektedir.
Ö
Konu son derece önemli olmasÕna ra÷men, hala azÕmsanamayacak ölçüde
bilinmemesi, Sanayi 4.0 hakkÕnda daha çok bilgi sahibi olunmasÕnÕ gerekli
kÕlmaktadÕr. Örne÷in; 2014 yÕlÕnda Almanya’da makine üreticileri arasÕnda
yapÕlan bir pazar araútÕrmasÕnda, yüzde 16’lÕk bir kesim Sanayi 4.0 hakkÕnda
bir fikri olmadÕ÷ÕnÕ, yüzde 35’lik bir kesim ise Sanayi 4.0’Õn mühendislikle
alakalÕ oldu÷unu belirtmiútir.
2017 yÕlÕna kadar Sanayi 4.0’dan neler bekleniyor?
Sanayi 4.0'Õn mühendislik ile ilgili
olmadÕ÷ÕnÕ düúünenler
%16
Sanayi 4.0'Õn konsept olarak olumlu
oldu÷unu düúününler
%16
Sanayi 4.0 hakkÕnda herhangi bir fikri
olmayanlar
%33
Sanayi 4.0'Õn mühendislik ile ilgili odu÷unu
düúünenler
%35
0
23
5
10
15
20
25
30
35
EBSO
Sanayi 4.0
Sanayi 4.0 ile ortaya çÕkan
de÷iúimleri ise genel olarak úu
úekilde ifade edebiliriz:
ƒ Nesnelerin interneti ve siber fiziksel
sistemler
ile
daha
karmaúÕk
ve
akÕllÕ
ürünler
üretilebilmektedir.
ƒ Seri
üretimden-müúteri
ihtiyaçlarÕna göre özel üretime
geçilmektedir.
ƒ Üretim tesisleri ile ürünlerin
gerçek zamanlÕ olarak veri ve
bilgi alÕúveriúine baúlanmaktadÕr.
ƒ Ürün tasarÕmÕ, geliútirilmesi ve
üretimi için gerekli veri ve bilgi
miktarÕ çok büyük hacimlere
ulaúmaktadÕr.
ƒ Hammadde ve kaynak tüketimi en aza indirgenirken, verimlilik artmakta ve
yeúil enerji dönemine geçilmektedir.
ƒ Kendi kendini organize eden üretim yöntemleri sayesinde üretim için gerekli
kaynaklara (enerji, insan, makine vb.) olan ihtiyaç azalmakta, robotlar
üretim süreçlerini yönetir hale gelmektedir.
ƒ RobotlarÕn yaygÕnlaúmasÕ iúgücüne duyulan gereksinimi azalttÕ÷Õndan, yeni
istihdam politikalarÕ geliútirilmektedir.
ƒ Ürün-yaúam döngü süresi kÕsalÕrken, üretimdeki hata payÕ minimuma
inmektedir.
ƒ øú sa÷lÕ÷Õ ve güvenli÷i, robotlarla daha iyi sa÷lanmaktadÕr.
ƒ Robotlar üretim süreçlerini hÕzlandÕrdÕ÷Õndan, çalÕúma saatleri çok daha
esnek hale gelmektedir.
ƒ 3D yazÕcÕlarla, dünyanÕn her noktasÕnda her türlü hammadde, ara mamul ve
nihai ürün üretilebilmektedir.
ƒ Sanayi 4.0’a uyum sa÷layan firmalarÕn küresel pazarda payÕ büyümekte,
üretim sanal dünya ile daha iç içe geçmeye baúlamaktadÕr.
24
EBSO
Sanayi 4.0
Sanayi 4.0’Õn Dört Ana FaydasÕ
Tüm bu anlatÕlanlar ÕúÕ÷Õnda; üretim
sektörünün
verimlilik
artÕúÕnda
ve
ekonomik büyümede önemli bir katalizör
olaca÷Õ öngörülen Sanayi 4.0’Õn faydalarÕ,
dört ana baúlÕkta úu biçimde özetlenebilir:
1. Üretkenlik: Önümüzdeki 5-10 yÕl
içinde pek çok úirket Sanayi 4.0’a
uyum sa÷layacak ve hammadde hariç
üretim
maliyetleri
yüzde
15-25
arasÕnda iyileúecektir. Bu iyileúmenin,
sadece Almanya’da üretim sektörüne
90-150 milyar Euro’luk etki yapaca÷Õ
öngörülmektedir.
Hammadde
maliyetleri dahil edildi÷inde, toplam
üretkenlik kazanÕmlarÕnÕn yüzde 5 ile
8’e ulaúaca÷Õ belirtilmektedir.
2. Ciro artÕúÕ: Sanayi 4.0 sayesinde
üreticilerin geliúmiú ekipman ve yeni
veri uygulama iste÷i, müúterilerin
kiúiselleútirilmiú
ürünlere
yönelik
gittikçe artan talebiyle paralel olarak
artacaktÕr. Almanya örne÷inde bu
geliúmenin
GSYH’nÕn
yüzde
1
artmasÕnÕ sa÷layarak yÕllÕk 30 milyar
dolar civarÕnda büyüme getirmesi
beklenmektedir.
3. østihdam: østihdam ile ilgili birçok karúÕt görüúe ra÷men, Sanayi 4.0
sayesinde üretim sektöründe yüzde 6-10’luk istihdam artÕúÕ beklenmektedir.
Yeni iúgücüne talep en fazla mekanik-mühendislik sektöründe
hissedilecektir. Öte yandan düúük kalifiye iúgücüne yönelik istihdam
olanaklarÕ azalÕrken, farklÕ yetkinliklere sahip elemanlara olan talep ise
artacaktÕr.
4. YatÕrÕm: Üretim süreçlerini ‘Sanayi 4.0’a adapte edebilmek için üreticilerin
cirolarÕnÕn yüzde 1 ile 1,5’ini yatÕrÕma ayÕrmasÕ öngörülmektedir. Bu rakamÕn
Almanya örne÷inde, önümüzdeki 10 yÕl için 250 milyar Euro olmasÕ
beklenmektedir.
25
EBSO
Sanayi 4.0
Sanayi 4.0’Õn bir firma özelindeki faydalarÕ genel olarak aúa÷Õdaki úekilde
görüldü÷ü gibidir:
Sanayi 4.0 oldukça kapsamlÕ bir de÷iúim ve dönüúüm sürecini içermektedir.
Bunca kapsamlÕ bir de÷iúim ise bazÕ zorluklarÕ da beraberinde getirmektedir.
Bu zorluklar özetle úu úekilde ifade edilebilir:
ƒ Yeni sanayi devrimine do÷ru yürüyüúü hÕzlandÕrmak için yeterli beceri ve
bilgi eksikli÷i bulunmaktadÕr. Siemens, Bosch gibi büyük Alman firmalarÕ
yÕllarÕn verdi÷i tecrübe ile bu süreçte baúÕ çeken isim konumundadÕrlar.
Sahip olduklarÕ bilgileri en yeni teknolojiyle donatarak Sanayi 4.0 ça÷Õna en
hÕzlÕ ayak uyduran isimlerden olacaklardÕr.
ƒ Sanayi 4.0 demek, iú gücü talebinin azalmasÕ demektir. Bu nedenle,
kurumlardaki departmanlarda fazla iúgücü tehdit oluúturmaktadÕr.
ƒ Üçüncü sanayi devriminin ritmine ayak uyduran firmalarda, Sanayi 4.0 için
genel bir isteksizlik havasÕ bulunmaktadÕr.
26
EBSO
Sanayi 4.0
S
anayi 4.0’Õn farklÕ sektörler üzerinde, farklÕ etkileri bulunmaktadÕr. Ancak
genel olarak; yüksek teknolojiye odaklanan ve yüksek katma de÷er
yaratan sektörlerin, Sanayi 4.0’a daha hÕzlÕ uyum sa÷ladÕklarÕ ve Sanayi
4.0’Õn rehberli÷ini üstlendikleri gözlemlenmektedir.
Sanayi 4.0’Õn getirdi÷i yeniliklerle birlikte, ilgili sektörlerin 2025 yÕlÕna kadar
yüksek büyüme oranlarÕ sergilemesi beklenmektedir. Söz konusu muhtemel
geliúmeler aúa÷Õdaki tabloda özetlenmiútir:
Küresel Ölçekte Sanayi 4.0’Õn Sektörlere Etkisi
SEKTÖRLER
Gayri Safi Katma
De÷er
(Milyar Euro)
De÷iúim (%)
2013
2025
20132025 (%)
YÕllÕk Ort.
%
Kimya Sanayi
Motorlu Araçlar ve Otomotiv
ParçalarÕ
40,1
52,1
30
2,2
74,0
88,8
20
1,5
Makine
76,8
40,7
18,6
93,7
99,8
52,4
21,3
107,7
30
29
15
15
2,2
2,2
1,2
1,2
Elektrikli Araçlar
TarÕm ve OrmancÕlÕk
Bilgi ve øletiúim Teknolojileri
a. ømalat Sektörü
Sanayi 4.0 ile kaydedilen geliúmeler, imalat süreçlerini ço÷unlukla
dijitalleútirme yönünde olmak üzere yeniden inúa etmiútir. Bu ba÷lamda,
Sanayi 4.0’Õn imalat süreçlerinde ortaya çÕkardÕ÷Õ de÷iúimler, genel olarak,
“dijital üretim” adÕ altÕnda anÕlmaktadÕr. Bu ba÷lamda dijital üretim, dijital
teknolojilerle yürütülen üretim süreçlerini ifade etmektedir.
Dijital bir üretim sürecinde ön plana çÕkan yenilikler ise úu biçimdedir:
Sensörler: ømalat sürecinin her evresinde sensörler kullanÕlmaya
baúlanacaktÕr. Sensörler, hem hammadde hakkÕnda detaylÕ bilgi aktarabilecek,
hem de geri bildirim sa÷layabilir nitelikte olacaktÕr.
27
EBSO
Sanayi 4.0
Endüstriyel kontrol sistemleri: Süreç kontrol mekanizmalarÕ, çok daha
karmaúÕk yapÕlarÕ çözebilir ve olasÕ sorunlara anÕnda müdahale edebilir
nitelikte olacaktÕr.
Radyo-frekans teknolojileri: Radyo dalgalarÕ aracÕlÕ÷Õyla bilgi taúÕmayÕ
mümkün kÕlan teknolojiler, günümüzde kablosuz a÷ teknolojisine kadar eriúmiú
olup, üretim sürecinde çok daha hÕzlÕ ve pratik bilgi aktarÕmÕna yarayacaktÕr.
b. Otomotiv Sektörü
Sanayi 4.0’Õn kendini en somut biçimde gösterdi÷i sektörlerin baúÕnda otomotiv
gelmektedir. Zira otomotiv, hane halkÕnÕn artan talebi karúÕsÕnda, ileri teknolojik
geliúmeleri durmaksÕzÕn uygulayan ve daha da geliútiren sektörlerdendir.
Durumu bir örnekle açÕklamak gerekirse, ilk sanayi devriminde ancak buhar
gücüyle çalÕútÕrÕlabilen ve ancak sÕnÕrlÕ düzeyde bir hÕzla ulaúÕm sa÷layabilen
otomobiller, günümüzde akÕllÕ telefonlarla çalÕútÕrÕlabilir ve çok yüksek hÕzlara
eriúebilir hale gelmiútir. Sensörler yardÕmÕyla arabanÕn kendi kendine park
edebilme özelli÷i de, otomotiv sektöründe geliúen teknolojinin bir uzantÕsÕdÕr.
Gelecek dönemlerde ise insansÕz, otomatik sürüú gerçekleútirebilen
otomobillerin tüketicilerin hizmetine sunulmasÕ öngörülmektedir.
28
EBSO
Sanayi 4.0
c. Tekstil Sektörü
Sanayi 4.0; tekstil sektörünün esnek, hÕzlÕ ve daha çok ürün elde edilmesini
sa÷layan üretim süreçlerine kavuúmasÕnÕ sa÷lamaktadÕr. Zira nesnelerin
interneti, tekstil makinelarinin ileri teknolojiyle kendi aralarÕnda bilgi akÕúÕ
gerçekleútirmesini mümkün kÕlmÕútÕr. Siber-fiziksel sistemler ve nesnelerin
interneti ile donatÕlmÕú olan söz konusu yeni tekstil türüne, “AkÕllÕ Tekstil” adÕ
verilmektedir.
AkÕllÕ tekstiller, teknik tekstiller içerisinde katma de÷eri en yüksek ve en ileri
teknoloji kullanÕlan alanlardandÕr. Özellikle tÕbbi, askeri, teknik alanlarda
kullanÕlmakta olup, günümüzde önemli bir kÕsmÕ prototip aúamasÕndadÕr.
A.B.D., Almanya, Japonya akÕllÕ tekstilde ilk akla gelen ülkelerdir.
Bunun dÕúÕnda, uyumak üzere olan sürücüleri uyandÕran araba koltuklarÕ, kalp
atÕúlarÕnÕ dinleyen yatak çarúaflarÕ, oda sÕcaklÕ÷Õna göre renk de÷iútiren
dokumalar, gibi ürünler giyim dÕúÕnda kullanÕlan akÕllÕ tekstillere örnek
gösterilebilir.
AkÕllÕ Tekstil ile;
Dokuma
tezgahlarÕ;
sensörler
yardÕmÕyla
üretim
yönetimini
kendileri yönetir hale gelmiúlerdir.
øúleme ve desen teknolojileri; çok
boyutlu hale gelmiútir. 3 boyutlu
desen ve dokuma iúlemleri, akÕllÕ
tekstilin bu anlamdaki en belirgin
örne÷idir.
Örme teknolojisi; insan bedeninin
farklÕ özelliklerine göre kendilerini
yenileyebilen giyim eúyalarÕ elde
edilebilmektedir. Örne÷in; insan
vücut ÕsÕsÕnÕn de÷iúimine göre
kÕyafet katmanÕnÕn hava alma
özelli÷inin artmasÕ veya azalmasÕ,
bunun belirgin bir örne÷idir. Sanayi
4.0 yolunda önemli bir adÕm olan
nano
teknoloji
özellikle
leke
tutmayan kÕyafet ürünlerinde kendini
göstermektedir.
29
EBSO
Sanayi 4.0
Özetle, nano-teknolojik tekstilin bazÕ genel özellikleri aúa÷Õdaki gibidir:
ƒ
ƒ
ƒ
ƒ
ƒ
ƒ
ƒ
Leke tutmama
Kendi-kendini temizleme
KÕrÕúmama
Antibakteriyel yapÕ
Su geçirmezlik
ZararlÕ UV ÕúÕnlarÕnÕ bertaraf etme
Renk de÷iútirebilme
30
EBSO
Sanayi 4.0
nceki bölümlerde de bahsedildi÷i üzere, Sanayi 4.0’Õn ortaya çÕkÕúÕ,
Almanya’da dünyanÕn önde gelen çeúitli firmalarÕnÕn Ar-Ge araútÕrmalarÕ
ve bu araútÕrmalar sonucunda geliútirdikleri yeni teknolojiler sonucunda
olmuútur. Almanya hükümetinin, Sanayi 4.0’Õn teorik düzeyde detaylÕca ele
alÕnmasÕna yönelik, firmalarÕ ve konuyla ilgili uzmanlarÕ desteklemesi ile konu
derinlik kazanarak dünya genelinde yaygÕnlaúmÕútÕr.
Ö
Sanayi 4.0, günümüzde farklÕ kesimlerce giderek daha çok tanÕnmakta ve
firmalar bu sürecin içerisinde yer almak için daha çok çaba göstermektedirler.
Sürecin temelleri Almanya’da atÕlmÕú olup, ilk olarak Avrupa’da yaygÕnlÕk
göstermiútir. Ancak süreç kÕsa süre içerisinde ABD ve Japonya’da da kendine
yaygÕnlÕk sahasÕ bulmuútur. ABD’de konunun araútÕrÕlmasÕna ve
geliútirilmesine yönelik, “AkÕllÕ Üretim Teknikleri Liderlik Koalisyonu” kurulmuú
olmasÕ da önemlidir.
Aúa÷Õdaki grafik farklÕ AB ülkelerinin Sanayi 4.0 yolunda hangi konumda
olduklarÕnÕ göstermesi bakÕmÕndan dikkat çekicidir:
Kaynak: Industry 4.0, Think Act
31
EBSO
Sanayi 4.0
ABD’de her geçen gün, nesnelerin interneti ile donatÕlmÕú akÕllÕ úehir
uygulamalarÕna geçiúte yeni bir örne÷e rastlanmaktadÕr. Güncel olarak New
York’ta çöp kutularÕnÕn, kablosuz internet (Wi-Fi) iletim noktasÕ biçiminde
tasarlanmaya baúlanmasÕ, nesnelerin internetinin yaygÕnlaúma derecesini
ortaya koymasÕ ba÷lamÕnda güzel bir örnektir. Proje kapsamÕnda her bir çöp
kutusunun, saniyede 50-75 megabit hÕzÕnda internet eriúimi sa÷layaca÷Õ
hesaplanmaktadÕr.
Bu ba÷lantÕ hÕzÕ ile internet kullanÕcÕlarÕ bir HD filmi 9 dakikada indirebilecek,
200 foto÷rafÕ 30 saniyede yükleyebileceklerdir. Böylece, kablosuz internet
eriúimi her bir soka÷a kadar yaygÕnlaúmÕú olmaktadÕr.
New York Belediyesi ile çöpçülük uzmanÕ Bigbelly firmasÕ iúbirli÷iyle ortaya
çÕkan çöp kutularÕ hali hazÕrda “akÕllÕ” nitelikte sayÕlabilecek bazÕ ek vasÕflara
da sahiptir. Güneú paneli takÕlÕ olan çöp kutularÕ buradan üretti÷i elektrikle,
kutunun içindeki bir düzenek iletimiyle çöpü sÕkÕútÕrmakta, atÕk suyunu
kanalizasyona yollamaktadÕr. AyrÕca çöp kutusu, nesnelerin internet donanÕmÕ
sayesinde dolmaya ve kokmaya baúladÕ÷Õnda merkeze bildirimde
bulunmaktadÕr. Gelen bildirimlere göre çöpçüler hangi çöp kutusunu önce
boúaltmalarÕ gerekti÷ini bir listeye göre izlemektedirler.
32
EBSO
Sanayi 4.0
Bununla birlikte, her yÕl düzenli olarak gerçekleútirilen en inovatif úirketler
çalÕúmasÕ da Sanayi 4.0’Õ birebir takip eden, izledikleri yenilikçi politikalarla
Sanayi 4.0’a yol veren úirketler hakkÕnda genel olarak bilgi edinmemizi
sa÷lamaktadÕr:
En ønovatif ùirketler (2014)
1
Apple
11
HP
21
Volkswagen
31
Procter&Gamble
41
Fast Retailing
22
3M
32
Fiat
42
Wal-Mart
2
Google
12
General
Electric
3
Samsung
13
Intel
23
Lenovo
Group
33
Airbus
43
Tata Group
4
Microsoft
14
Cisco
24
Nike
34
Boeing
44
Nestle
45
Bayer
5
IBM
15
Siemens
25
Daimler
35
Xiaomi
Technology
6
Amazon
16
Coca-Cola
26
General
Motors
36
Yahoo
46
Starbucks
7
Tesla
Motors
17
LG
27
Shell
37
Hitachi
47
Tencent
Holdings
8
Toyota
18
BMW
28
Audi
38
McDonald's
48
BASF
9
Facebook
19
Ford Motor
29
Philips
39
Oracle
49
Unilever
10
Sony
20
Dell
30
Softbank
40
Salesforce
50
Huawei
Kaynak: BCG
Bu genel bilgilerin ardÕndan izleyen sayfada, Sanayi 4.0’Õn gerek teorik,
gerekse pratik yönden ortaya çÕkmasÕnÕ sa÷layan ve teknolojik ilerlemelerin
yürütücülü÷ünü
üstlenen
firmalar
ve
çalÕúmalar
özelindeki
kÕsa
de÷erlendirmeler uygulama açÕsÕndan fikir verecektir.
33
EBSO
Sanayi 4.0
Bosch
Almanya’nÕn ve dünyanÕn en köklü firmalarÕndan biri olan Bosch, 2012 yÕlÕnda,
Sanayi 4.0’Õn üretim ve lojistik yapÕsÕnÕ nasÕl etkileyece÷i yönünde araútÕrma
yapma ve strateji geliútirmeye yönelik bir araútÕrma grubu oluúturmuútur.
AyrÕca Almanya Hükümeti’nce talep edilen Sanayi 4.0 hakkÕnda rapor
hazÕrlanmasÕna yönelik sürece de Bosch’un liderlik etmesi, Bosch’u Sanayi 4.0
ile bütünleútirmektedir. Ancak çalÕúma grubu, konuyla ilgili araútÕrmalarÕnÕ
sadece Bosch düzeyinde sürdürmekle kalmayÕp, Sanayi 4.0’ün Almanya
genelinde nasÕl geliútirilebilece÷i ve uygulanabilece÷i konusunda da
çalÕúmaktadÕrlar. Bosch, çalÕúmalarÕ kapsamÕnda 2013 yÕlÕnda 1 milyonu aúkÕn
sensörü üretim süreçlerine dahil etmiútir. Bosch’un Sanayi 4.0 kapsamÕndaki
uygulamalarÕ;
x AkÕllÕ ev ve ofis araçlarÕ
x øleri endüstriyel yapÕlar
x Lojistik ve akÕllÕ sistemler
úeklinde gruplandÕrÕlmaktadÕr.
Konu, Bosch’un nesnelerin interneti teknolojisini referans alarak geliútirdi÷i
yeni sistemleri göstererek örneklendirilebilir. Ev ve ofislerin daha güvenli, pratik
ve ergonomik olmalarÕnÕ sa÷lamaktadÕr. Bir örnekle açÕklamak gerekirse, ev
veya ofis içine yerleútirilmiú sensörler internete ba÷lanarak, hava durumu
tahminleri konusunda bilgi edinmekte, ya÷mur söz konusuysa pencereleri
otomatik olarak kapatmaktadÕrlar.
Bununla birlikte bir kiúi, akÕllÕ telefonu aracÕlÕ÷Õyla, evinde veya ofisinde
bulunmasa dahi, pencerelerin kapatÕlmasÕ, ÕsÕtÕcÕlarÕn çalÕútÕrÕlmasÕ, yeme÷in
piúirilmesi gibi gündelik hayatÕn gerektirdi÷i iúlevleri uzaktan yerine
getirebilmektedir.
34
EBSO
Sanayi 4.0
Festo
Sanayi 4.0’ün temel uygulayÕcÕlarÕndan
biri olan Festo, farklÕ sektörlerde,
Sanayi 4.0’a uygun ürünlerin üretimine
yönelmiútir.
Festo, Sanayi 4.0 ve inovasyon ile ilgili
uygulamalarÕnÕ,
“Sürdürülebilir
ønovasyon
Yönetimi”
yaklaúÕmÕyla
sürdürmektedir. Dünya genelindeki 20
farklÕ
teknolojimühendislik
merkezinde üretilen yÕllÕk ortalama 100
yeni ürün bu durumun açÕk bir
göstergesidir.
Festo’nun özellikle robot teknolojisini geliútirme ba÷lamÕnda, insanlar ve di÷er
canlÕ türlerindeki biyonik-hareketlerle özdeú hareket edebilen makineler
geliútirme yönündeki çalÕúmalarÕ dikkat çekicidir. Festo, bu konudaki çalÕúmalarÕnÕ
üniversiteler, Ar-Ge Merkezleri ve otomasyon teknolojisi geliútirme odaklÕ
firmalarla yürütmektedir.
Mitsubishi
Mitsubishi, Sanayi 4.0 kapsamÕnda,
makineden
makineye
(M2M)
platformu
oluúturmuú
olup,
bu
platform ba÷lamÕnda farklÕ makineler
arasÕnda ba÷lantÕ ve nesnelerin
interneti
üzerinde
çalÕúmaktadÕr.
Özellikle bu platform kapsamÕnda,
CNC
ve
robot
teknolojilerinin
birleútirilmesi dikkat çekicidir.
Bu
bütünleúik teknoloji sayesinde, ultra
modern olarak nitelendirilen akÕllÕ
ürünler elde edilebilmektedir.
Bu ba÷lamda, elde edilen ürünler
özellikle endüstriyel robotlar üzerine
yo÷unlaúmaktadÕr.
35
EBSO
Sanayi 4.0
Siemens
Siemens, Sanayi 4.0 kavramÕ ortaya çÕktÕktan sonra bu konudaki geliúmeleri
yakÕndan izledi÷ini ve müúterilerinin kaydedilen ilerlemelere birebir uyum
sa÷lamalarÕ yönünde çalÕúmalar gerçekleútirece÷ini açÕklamÕútÕr. Bu ba÷lamda
Siemens, öncelikle “dijital-akÕllÕ fabrika” yapÕlanmasÕnÕ ön plana çÕkarmaya
baúlamÕú ve bu konuda ödül kazanmÕútÕr.
Siemens, Sanayi 4.0’Õn temeli olan nesnelerin interneti konusuna, dijitalleúme
çalÕúmalarÕ adÕ altÕnda yaklaúmakta ve çalÕúmalarÕnÕ “yeni nesil üretim, yeni
nesil-altyapÕ ve siber-güvenlik” baúlÕklarÕ altÕnda gruplandÕrmaktadÕr.
Yeni nesil üretim çalÕúmalarÕ, akÕllÕ fabrikalarda otomasyon haline getirilmiú
üretim süreçlerinde hatasÕz ve akÕllÕ ürünler elde etme üzerine
sürdürülmektedir.
36
EBSO
Sanayi 4.0
G
eliúen makine ve robot teknolojisi, iú dünyasÕnÕ ve gündelik hayatÕ
büyük ölçüde pratikleútirmesiyle, son 50 yÕlÕn en dikkat çekici ve en
çok tartÕúÕlan konularÕndan biri haline gelmiútir. Konu özellikle, geçmiú
yüzyÕllarda gerçekleútirilmesi imkansÕz olarak görülen pek çok iúlevi
kolaylÕkla yerine getirebilir nitelikte oldu÷undan avantajlarÕyla ön plana
çÕkmaktadÕr. Özellikle iú dünyasÕnda ve fabrikalarda endüstriyel robotlarÕn
getirdi÷i avantajlar, bu alandaki makineleúmenin yaygÕnlÕ÷ÕnÕ hÕzla
artÕrmaktadÕr.
ABD merkezli, “UluslararasÕ Robotik Federasyonu” tarafÕndan endüstriyel
robotlara talebin geçmiú yÕllar itibariyle hÕzla arttÕ÷Õ ve artmaya da devam
edece÷i açÕklanmÕútÕr. Bu durum, Sanayi 4.0’Õn yaygÕnlaútÕ÷ÕnÕ gösteren en
önemli göstergelerdendir.
Endüstriyel robotlarÕn yÕllÕk arzÕna baktÕ÷ÕmÕzda; özellikle üretimin batÕdan
do÷uya kaydÕ÷Õ bir süreçte Asya’daki yükseliú dikkat çekicidir:
Kaynak: World Robotics: * 2014-2017 arasÕ tahmindir.
37
EBSO
Sanayi 4.0
Robot teknolojisinde Çin her ne kadar en hÕzlÕ büyüyen robot pazarÕ olarak
bilinse de, faaliyet gösteren endüstriyel robot sayÕsÕnda Japonya önde
görünmektedir. 2012 rakamlarÕna göre; Japonya'da robot sayÕsÕ 310 bin iken,
Çin'de 96 bin ve ABD'de 168 bin robot tespit edilmiútir.
Endüstriyel üretim dÕúÕndaki en büyük robot pazarÕ olan savunma ve tarÕmdan
sonra en çok gelecek vaat eden pazarlar olarak sa÷lÕk-bakÕm görülmektedir.
Bu alanda kullanÕlmak üzere tasarlanan robotlarÕn fiyatÕ ise oldukça yüksektir.
øúgücü PiyasasÕ De÷erlendirilmesi
Küresel istihdam sorununun her geçen gün arttÕ÷Õ bir dönemde; robotlarÕn bu
derece yaygÕnlÕk kazanmasÕ, iúgücüne duyulan ihtiyacÕn niceliksel olarak
azalmasÕ baúta olmak üzere, istihdam yapÕsÕnÕ tamamen yeni bir niteli÷e
kavuúturmuútur. RobotlarÕn iúgücü ve istihdam yapÕsÕna etkileri, “teknolojik
iúsizlik” baúlÕ÷Õ altÕnda incelenmeye baúlanmÕútÕr.
Bu ba÷lamda; teknolojik iúsizlik, genel olarak
teknolojik geliúmeler sebebiyle ortaya çÕkan iú
ve meslek kaybÕnÕ ifade etmektedir. Ancak
teknolojik iúsizlik konusundaki yaklaúÕmlar
tartÕúmalÕdÕr. Özellikle konu, kÕsa ve uzun
vadedeki etkilerine göre de÷erlendirilmekte
olup, olumlu veya olumsuz yönde görüú belirten
veya robotlarÕ tamamen bir lütuf olarak gören
farklÕ fikirler vardÕr.
Konuyu olumlu yönde de÷erlendirenler, teknolojik geliúmelerin kÕsa vadede
iúgücü yapÕsÕnÕ de÷iútirece÷ini ve kÕsmen iúsizli÷e sebep olabilece÷ini ancak,
uzun vadede iúgücünü nitelik ve nicelik yönünden artÕraca÷ÕnÕ öne
sürmektedirler. Bu yaklaúÕma göre, geçmiúte beden gücü önemliyken, her
geçen gün akÕl gücü daha önemli hale gelmektedir.
AkÕl gücüne duyulan gereksinim, e÷itim düzeyini ve niteli÷ini de artÕrmaktadÕr.
Böylece, uzun vadede yüksek düzeyde ve nitelikli e÷itim almÕú bireyler
istihdam edilmekte, istihdam yapÕsÕ daha kalifiye hale gelmektedir.
Buna karúÕn, konuyu olumsuz yönde de÷erlendiren uzmanlar; mevcut
sistemde, herkesin eúit düzeyde ve aynÕ nitelikte e÷itim almasÕnÕn mümkün
olmadÕ÷Õndan, artan nüfusun da etkisiyle iúsizli÷in hÕzla yükselece÷ini, bunun
da ciddi sosyal sorunlara yol açaca÷ÕnÕ belirtmektedirler.
38
EBSO
Sanayi 4.0
Konu, ister olumlu ister olumsuz ele alÕnsÕn, robotlarÕn iú dünyasÕnÕn
kaçÕnÕlmaz birer parçasÕ haline geldikleri bir gerçektir ve bu insanlarla
robotlarÕn birlikte hareket etmelerini, bir arada uyum içerisinde yönetilmelerini
zorunlu kÕlmaktadÕr.
Pew AraútÕrma Merkezi’nin A÷ustos 2014 tarihli araútÕrmasÕ “2025ƍte SayÕsal
Hayat: Yapay zekâ, robotlar ve iúlerin gelece÷i” adlÕ anket çalÕúmasÕna katÕlan
1.896 teknoloji yetkilisi ve analistin yüzde 48ƍi robotlarÕn mavi ve beyaz yakalÕ
istihdamÕnÕ yerinden edece÷i konusunda hemfikirdir. Bu yorumu yapan
yetkililere göre, bu da gelir da÷ÕlÕmÕnda eúitsizli÷i artÕracak, sosyal düzende
bozulmayÕ beraberinde getirecektir.
Kalan yüzde 52ƍsine göre ise; teknoloji 2025 yÕlÕnda, yarattÕ÷Õndan daha fazla
iú kaybÕna yol açmayacaktÕr. Bu yanÕtÕ veren uzmanlar, bugün insanlarÕn
yaptÕ÷Õ birçok iúi robotlarÕn veya sayÕsal yapÕlarÕn üstlenece÷i gerçe÷ini
yadsÕmamaktadÕr. Ancak bu kesim, insanlarÕn yeni istihdam alanlarÕ ve
sektörler yaratmak konusundaki becerisine güvendiklerinin de altÕnÕ
çizmektedir. AyrÕca, teknolojinin daima yeni istihdam olanaklarÕ yarattÕ÷Õna da
vurgu yapÕlmaktadÕr.
øúgücü piyasasÕ açÕsÕndan temel nokta; bireylerin üretim ve teknolojideki
de÷iúimlere nasÕl ayak uydurdu÷udur. Teknolojinin uza÷Õndaki bir bakÕú açÕsÕ,
kiúileri iúgücü piyasasÕndan uzaklaútÕrÕrken, robotlarÕ tercih noktasÕna
taúÕyabilir. Bir satranç oyunu misali, do÷ru hamleler yapÕldÕ÷Õnda kazanan
insan olacaktÕr.
O nedenle de tavsiye edilen durum, úirketlerin yaratÕcÕ dâhileri iúe almalarÕ ve
bunlarÕ o iúlerinde tutmalarÕdÕr.
Di÷er önemli bir husus ise, robotlarÕn karar verirken düúünemedikleri, iyiyi,
kötüyü ayÕrt edemedikleri için herhangi bir güvenlik sorunu yaúatma
ihtimallerinin olmasÕdÕr. Çünkü geçmiú yÕllarda da tecrübe edildi÷i gibi
insanlarla birlikte fabrikalarda çalÕúan robotlarÕn insanlara zarar verebildi÷i
görülmüútür. Güvenli÷i eksik programlanmÕú robotlar, insanlÕ÷Õn da korkulu
rüyasÕ olmaktadÕr. Bu eksiklik; etik kurallara göre geliútirilecek robotlarla
giderilebilecek ve robotik bilimine de farklÕ boyut getirecektir. Henüz test
sürüúleri aúamasÕnda olan sürücüsüz arabalar, bu eksikli÷in ne kadar
giderildi÷ine dair de önemli iúaretler verecektir.
39
EBSO
Sanayi 4.0
ønsanlar ve Robotlar NasÕl Birlikte Yönetilebilirler?
ønsanlÕk, kaçÕnÕlmaz biçimde di÷er tüm canlÕ varlÕklar gibi robotlarÕn varlÕ÷Õna
da alÕúmak zorundadÕr. Zira robotlar ve makineler, birer araç olmaktan ziyade
artÕk giderek kendi kendilerini yönetebilen birer varlÕk haline gelmektedirler.
Her geçen gün otomasyon artacak olsa da, insana ihtiyaç her zaman olacaktÕr.
Robotun programlanmasÕndan, bakÕmÕna kadar olan süreçte yine insan
baúroldedir.
Çünkü, robot endeksli bir sistemde bile lider yaratÕcÕ insanlar olmazsa
olmazdÕr. Gelecek dünyasÕnda özellikle; yaratÕcÕ ve liderlik özelli÷i geliúmiú
beyaz yakalÕlar bir adÕm önde olacaktÕr.
RobotlarÕn en yaygÕn kullanÕm alanÕ olan fabrikalar ise, bu de÷iúime kendilerini
çok daha verimli biçimde hazÕrlamalÕdÕrlar. Zira Sanayi 4.0’Õn bir gere÷i olarak,
fabrikalarda yer alan robotlar, tek görevi insanlara yardÕm etmek olan birer
araç olmaktan ziyade, birer çalÕúan ve çalÕúan ekiplerin de aktif birer üyesi
haline gelmektedirler. Bunun için de, insanlarÕn ve robotlarÕn en proaktif
biçimde birbirleriyle uyum içerisinde çalÕúmalarÕnÕ sa÷lamak, büyük önem
taúÕmaktadÕr.
Bu noktada, nesnelerin internetini aktif biçimde kullanan bir fabrikada, genel
olarak; robotlar, insanlar için beden gücü gerektiren a÷Õr iúleri yüklenirlerken,
insanlar ise biliúimsel ve yönetimsel iúlere odaklanacaklardÕr.
Bununla birlikte robotlarÕn; inúaat iúçili÷i, maden çÕkartma, gemi inúasÕ ve
tuvalet/la÷Õm temizleme gibi iúçi sa÷lÕ÷Õna zararlÕ olan hatta onlarÕ öldürebilen
iúleri yapmak için kullanÕlma ihtimali oldukça yüksektir.
AyrÕca, örne÷in garsonluk yapan, ofislerde yerleri silen ve çöpçülük yapan
robotlar insano÷luna hizmet etmekle de programlanabilecektir.
40
EBSO
Sanayi 4.0
Otomobil üreticisi Ford Motor Company'nin kurucusu olan Henry Ford ile
sendika baúkanÕ Walter Reuther'Õn arasÕnda geçen bir diyalogda: Ford’un, yeni
robotlarÕ iúaret ederek, "Bu robotlardan nasÕl sendikalÕ iúçi elde edeceksiniz?"
sorusuna Reuther, "Peki siz bu robotlarÕn arabalarÕnÕzÕ almasÕnÕ nasÕl
sa÷layacaksÕnÕz?" úeklinde cevap vermiútir.
Gelecekte, daha aktif karma gruplarÕn
geliúmesiyle birlikte, insanlar ve
robotlar birbirlerinden karúÕlÕklÕ olarak
destek alacaklardÕr. Düúünüldü÷ünde
robotlar, insanlarÕn zorunlu çalÕúma
saatlerini kÕsaltÕrken, böylelikle onlarÕn
kiúisel ve mesleki geliúmelerine daha
da
fazla
zaman
ayÕrmalarÕnÕ
sa÷layacaktÕr.
Sonuç olarak; robotlarla-insanlarÕn
etkileúimlerinin bu derece yo÷un
oldu÷u bir ortamda, insanlar ve
robotlar arasÕndaki iletiúimin sa÷lÕklÕ
biçimde yönetilebilmesi, ancak etkin
bir
yönetim
stratejisinin
uygulanabilmesine ba÷lÕdÕr.
41
EBSO
Sanayi 4.0
B
uraya kadar olan bölümlerde Sanayi 4.0’Õn ortaya çÕkÕú sebepleri,
geliúimi, günümüzde geldi÷i nokta ve iú dünyasÕ ile gündelik hayata
getirdi÷i yenilikler hakkÕnda bilgilere yer verilmiútir.
Söz konusu bilgiler; Sanayi 4.0 ile çÕ÷Õr açÕcÕ geliúmeler yaúandÕ÷ÕnÕ, ayrÕca
teknolojinin durmaksÕzÕn ilerlemeye de devam etti÷ini ve bu ilerleyiúin gerisinde
kalan firmalarÕn yok olmaya mahkum oldu÷unu açÕk biçimde ortaya
koymaktadÕr. Özetle Sanayi 4.0’le birlikte úekildeki geliúmelerle
karúÕlaúÕlacaktÕr:
Tüm bu geliúmeler bizi, firmalarÕmÕzÕn Sanayi 4.0’a ne ölçüde hazÕr olduklarÕ
ve bu yeni sürece tam olarak adapte olabilmeleri için ne yapmalarÕ gerekti÷i
konusuyla yüzleútirmektedir. Bu ba÷lamda, firmalarÕmÕzÕn gerek Sanayi 4.0’Õn
getirdi÷i yeniliklerle tam olarak bütünlük sa÷lamalarÕ, gerekse teknolojiyi
sadece izler de÷il yönetir bir konuma eriúebilmeleri için adÕm atmalarÕ
faydalarÕna olacaktÕr.
42
EBSO
Sanayi 4.0
2011 yÕlÕnda, Alman Hükümeti’ne sunulan raporda, Sanayi 4.0’Õn hayata
geçirilebilmesi için aúa÷Õdaki önerilerde bulunulurken, yapÕlan anket
çalÕúmasÕnda da verilen cevaplara göre, öne çÕkan baúlÕklar grafikte yer
almaktadÕr.
ƒ Firmalar arasÕ standardizasyon: FirmalarÕn, teknolojik geliúmeleri birebir
uygulayabilmeleri için belirli standartlara eriúmiú olmalarÕ ve di÷er firmalarÕn
gerisinde kalmamalarÕ gerekmektedir.
ƒ KarmaúÕk sistemlerin yönetilmesi: FabrikalarÕn akÕllÕ hale gelmesi, üretim
süreçlerinin kendilerini yönetebilir hale dönüúmesi ve robotlarÕn
yaygÕnlaúmasÕ, firma içi sistemleri eski dönemlere göre çok daha karmaúÕk
hale getirmektedir. Bu ba÷lamda, yönetim prensipleri de bu karmaúÕk
sistemleri yönetebilir nitelikte olmalÕdÕr.
ƒ Geliúmiú bir altyapÕ: KapsamlÕ, güvenilir ve yüksek kaliteli bir güvenlik,
telekomünikasyon ve iletiúim a÷Õ geliútirilmesi gerekmektedir. Bu da,
geliúmiú bir dijital altyapÕ geliútirilmesini zorunlu kÕlmaktadÕr.
ƒ AçÕk vermeyen bir güvenlik sistemi: Üretimin akÕllÕ hale gelmesi ve dijital
hayatÕn bu derece yaygÕnlaúmasÕ, güvenlik sistemlerinin de çok daha ileri
boyutlara taúÕnmasÕnÕ gerekli kÕlmaktadÕr. Zira nesneler arasÕ internet
a÷ÕnÕn yaygÕnlaúmasÕ, siber-saldÕrÕ olasÕlÕ÷ÕnÕ da artÕrmaktadÕr. AyrÕca
Sanayi 4.0 ile birlikte gelen yeni üretim tekniklerinin sadece kendi dijital
yapÕsÕna de÷il insanlara ve çevreye olan olumsuz taraflarÕnÕn da bertaraf
edilmesi yönünde de güvenlik önem kazanmaktadÕr.
ƒ øú organizasyonu ve tasarÕmÕ: Sanayi 4.0 ile birlikte, akÕllÕ yapÕya dönüúen
firma ve fabrikalarda, iú akÕú úemalarÕ ve tasarÕmlarÕ da de÷iúmektedir.
Özellikle robotlarÕn yaygÕnlaúmasÕ, sadece birer makine olarak de÷il, birer
çalÕúan olarak ele alÕnmalarÕnÕ ve insanlarla birlikte uyum içinde
yönetilmelerini zorunlu kÕlmaktadÕr.
ƒ Düzenli e÷itim ve profesyonellik: Sanayi 4.0, firmalar için e÷itim ve teknik
bilgi düzeyinin çok daha yüksek düzeylerde olmasÕnÕ gerektirmektedir. Bu
anlamda özellikle, mesleki ve teknik e÷itim önem kazanmaktadÕr.
ƒ Yasal düzenleme: øú dünyasÕnÕn dijitalleúmesi ve makinelerin adeta birer
çalÕúan haline gelmesi, firmalara iliúkin yasal düzenlemelerin de kapsamlÕ
bir biçimde yeniden ele alÕnmasÕnÕ ve düzenlenmesini gerektirmektedir.
ƒ Kaynak etkinli÷i: Sanayi 4.0, hammadde ve kaynaklarÕn, akÕllÕ sistemlere
uygun biçimde, çok daha etkin düzeyde yönetilmelerini sa÷lamaktadÕr.
43
EBSO
Sanayi 4.0
Söz konusu maddelerdeki açÕklamalarÕ dikkate alarak, firmalarÕn ve ülkelerin
Sanayi 4.0 ile bütünleúebilmeleri için öncelikle úu adÕmlarÕn atÕlmasÕ gerekti÷ini
ifade edebiliriz:
Üreticilerin öncelikleri belirlemesi ve iúgücünün
niteli÷ini artÕrmalarÕ:
> Geliúimin ve de÷iúimin temel noktalarÕ belirlenmelidir.
>De÷iúimin iúgücüne uzun vadedeki etkisi ortaya
1
konmalÕdÕr.
Üreticilerin teknoloji düzeylerini dengelemeleri:
2
> Yeni taleplere yönelik yeni iú modelleri tanÕmlanmalÕdÕr.
> Analitik araçlara yönelik yeni teknolojiler geliútirilmelidir.
> Dijital dünyaya uygun yeni iúbirlikleri sa÷lanmalÕdÕr.
> Standartlar belirlenmeli ve uygulanmalÕdÕr.
Alt yapÕ sistemleri ve e÷itim uyumunun sa÷lanmasÕ:
3
> Teknolojik altyapÕ olanaklarÕ güçlendirilmelidir.
>Biliúim teknolojilerini, inovasyonu ve
güçlendirmeye yönelik e÷itim programlarÕ
bölümleri oluúturulmalÕdÕr.
44
giriúimcili÷i
ve üniversite
EBSO
Sanayi 4.0
T
ürkiye, dünyanÕn en büyük 20
ekonomisi arasÕndaki yerini
son dörtte kalarak korusa da;
küresel rekabetten, inovasyona, iú
kolaylÕ÷Õndan, e÷itimin niteli÷ine
kadar
birçok
uluslararasÕ
sÕralamada kendine yakÕúmayan bir
tablo sergilemektedir.
Yüksek orta gelirli ekonomiler
arasÕnda yer alan Türkiye’de imalat
sanayi, düúük ve orta düúük
teknoloji grubunda yo÷unlaúmÕútÕr.
Oysa ki; orta gelir tuza÷Õnda
bulunan Türkiye’nin yüksek gelirli
ekonomiler arasÕna girebilmesi için,
yüksek teknolojili üretime hÕzla
geçiú yapmasÕ kaçÕnÕlmazdÕr.
Sanayi 4.0’daki geliúmeler de, bu
geçiúin ne kadar hÕzlÕ olmasÕ
gerekti÷ini
açÕkça
ortaya
koymaktadÕr.
Yüksek-Orta Gelirli Ekonomiler
(4.126- 12.745 Dolar )
¾ Arjantin
¾ Brezilya
¾ Çin
¾ Malezya
¾ Romanya
¾ Güney Afrika
¾ Türkiye
Türkiye’nin sanayi üretimindeki ve ihracatÕndaki teknoloji kullanma yo÷unlu÷u
da, yüksek katma de÷erli ürünleri artÕrmasÕnÕn gereklili÷ini göstermektedir.
Zira 2023 hedeflerimiz olan; 2 trilyon dolar milli gelir, 500 milyar dolar ihracat
ve 25 bin dolar kiúi baúÕ gelire ulaúabilmenin yolu da buradan geçmektedir.
Bunun için de hazÕrlanan stratejik belgelerin hayata geçirilmesi ve
sürdürülebilir olmasÕ gerekmektedir. BaktÕ÷ÕmÕzda;
Türkiye 2003-2014 yÕllarÕ arasÕnda düúük ve orta düúük teknolojili ürünlerde 90
milyar dolar dÕú ticaret fazlasÕ verirken, yüksek ve orta yüksek teknolojili
alanlarda 438 milyar dolar dÕú ticaret açÕ÷Õ vermiútir. 2014 yÕlÕ ihracatÕ 158
milyar dolar olarak gerçekleúmiútir.
Yüksek ve orta-yüksek teknoloji aleyhine oluúan bu durum neden teknoloji
seviyesinin artÕrÕlmasÕ gerekti÷inin cevabÕdÕr.
Teknoloji seviyesi arttÕkça gelir artmakta, ücretler artmakta refah artmakta bu
da tasarruflarÕn artmasÕna yardÕmcÕ olmaktadÕr. 2014 yÕlÕnda ihracatÕn teknoloji
düzeyine göre da÷ÕlÕmÕnda yüzde 35,8 düúük teknolojili ürünler ilk sÕrada yer
almaktadÕr.
7hracatŦn Teknoloji Düzeyine Göre DaŒŦlŦmŦ (2014;%)
Orta Yüksek
Teknolojili
Ürünler
%3,4
%31,6
%29,2
Yüksek
Teknolojili
Ürünler
%35,8
Orta Düúük
Teknolojili
Ürünler
Düúük
Teknolojili
Ürünler
45
EBSO
Sanayi 4.0
Oysa ki; ithalat incelendi÷inde; yüksek teknolojili ürünlerin payÕ yüzde 14’e
çÕkarken, orta-yüksek teknolojili ürünlerin payÕ yüzde 42 ile ilk sÕrada yer
almaktadÕr.
7thalatŦn Teknoloji Düzeyine Göre DaŒŦlŦmŦ (%)
Düúük
Teknolojili
Ürünler
%13,5
%14,0
Yüksek
Teknolojili
Ürünler
%30,5
%42,1
Orta Yüksek
Teknolojili
Ürünler
Orta DüƔük
Teknolojili
Ürünler
1960'lÕ yÕllarÕn ikinci yarÕsÕndan itibaren Türkiye ile aynÕ seviyede bulunan
özellikle de Güney Do÷u Asya ülkeleri ve birçok Latin Amerika ülkesi, sanayi
yapÕsÕnÕ de÷iútirerek, ithal ikamesine dayalÕ modelden, ihracata dönük bir
modele geçiú yapmÕúlar ve 1970 yÕlÕndan itibaren ekonomilerinde artan bir
ivme kaydetmiúlerdir.
Yüksek Teknoloji øhracatÕn Toplam øhracat øçindeki PayÕ (%)
Dünya BankasÕ, 2013
50,0
45,0
40,0
35,0
30,0
25,0
20,0
15,0
10,0
5,0
-
43,5
27,0
25,9
20,1
27,1
26,5
22,4
19,1
20,4
46
16,8
17,8
16,1
16,3
15,9
1,9
EBSO
Sanayi 4.0
1950 SonrasÕnda Düúük-Orta Gelirli Olup; Yüksek Orta Gelir Düzeyine Ulaúan Ülkeler
Düúük
Orta Gelir
Düzeyine
UlaúÕldÕ÷Õ YÕl
Yüksek
Orta Gelir
Düzeyine
UlaúÕldÕ÷Õ YÕl
Düúük
Orta Gelir Düzeyinde
Geçirilen
Süre (YÕl)
Geçiú Dönemi
Boyunca Ortalama
Büyüme HÕzÕ (%)
ÇøN
1992
2009
17
7,5
MALEZYA
1969
1996
27
5,1
KORE
1969
1988
19
7,2
ÇøN (TAYPEø)
1967
1986
19
7,0
TAYLAND
1976
2004
28
4,7
BULGARøSTAN
1953
2006
53
2,5
TÜRKøYE
1955
2005
50
2,6
KOSTA RøKA
1952
2006
54
2,4
OMAN
1968
2001
33
2,7
Ülke
Kaynak: TÜRKONFED Orta Gelir Tuza÷Õndan ÇÕkÕú; Hangi Türkiye
Özellikle, bu süreçten sonra yabancÕ sermaye ithalatÕ yerine, teknoloji
ithalatÕna öncelik vererek, sanayide rekabet gücünü artÕrmanÕn hedeflenmiú
olmasÕ, ülkeleri bu noktaya getirmiútir. YapÕlan bir çalÕúmada, düúük-orta gelir
düzeyinde geçirilen süre Çin’de 17, Kore’de 19, Türkiye’de 50 yÕldÕr.
øHRACAT
AB-28
ABD
Almanya
Brezilya
Çin
Fransa
G.Afrika
G.Kore
øngiltere
øspanya
øsrail
øtalya
Japonya
Polonya
Türkiye
øTHALAT
Türkiye
Düúük
Teknoloji Kg.
BaúÕna Fiyat
3,2
1,6
2,2
0,9
0,8
2,7
0,9
3,3
4,4
2,7
8,2
3,9
5,2
2,2
3,6
Orta-Düúük
Teknoloji Kg.
BaúÕna Fiyat
1,8
1,6
2
1,2
1,4
1,7
2,1
1,4
3
1,1
2,9
1,8
1,6
1,6
0,9
Yüksek-Orta
Teknoloji Kg.
BaúÕna Fiyat
9,3
4,9
8,5
3,8
4,6
7,3
3,2
4
9,9
4,4
2,1
8,4
8,7
4,2
4,5
1,4
1,4
3,5
Yüksek Teknoloji Kg.
BaúÕna Fiyat
163,9
162,9
127,7
123,5
86,0
180,3
21,0
139,7
117,7
68,6
235,7
84,1
176,2
46,5
34,4
79,4
Kaynak: Giriúimci Bilgi Sistemi (GBS)
Teknoloji düzeyine göre kg baúÕna ihracat fiyatÕnda ülkelerle arasÕndaki farkÕ
çok net ortaya koymaktadÕr.
47
EBSO
Sanayi 4.0
TEKNOLOJøK DÜZEYE GÖRE TÜRKøYE øHRACATININ SEKTÖREL DAöILIMI
Toplam 7hracat
7çindeki PayŦ (%)
1. YÜKSEK TEKNOLOJ7L7 ÜRÜNLER
TŦpta ve eczacŦlŦkta kullanŦlan kimyasal ve bitkisel kaynaklŦ ürünler
0,6
Hava ve uzay taƔŦtlarŦ
0,6
Büro, muhasebe ve bilgi iƔleme makineleri
0,1
Radyo, televizyon, haberleƔme teçhizatŦ ve cihazlarŦ
0,001
TŦbbi aletler; hassas optik aletler ve saat
0,001
2. ORTA YÜKSEK TEKNOLOJ7L7 ÜRÜNLER
Demiryolu ve tramvay lokomotifleri ile vagonlarŦ
0,091
BaƔka yerde sŦnŦflandŦrŦlmamŦƔ ulaƔŦm araçlarŦ
0,071
Motorlu kara taƔŦtŦ ve römorklar
0,012
BaƔka yerde sŦnŦflandŦrŦlmamŦƔ makine ve teçhizat
0,009
Kimyasal madde ve ürünler
0,005
BaƔka yerde sŦnŦflandŦrŦlmamŦƔ elektrikli makine ve cihazlar
0,004
3. ORTA DÜbÜK TEKNOLOJ7L7 ÜRÜNLER
Deniz taƔŦtlarŦ
0,8
Ana metal sanayi
0,01
Plastik ve kauçuk ürünleri
0,005
Metal eƔya sanayi (makine ve teçhizatŦ hariç)
0,005
Kok kömürü, rafine edilmiƔ petrol ürünleri ve nükleer yakŦtlar
0,004
Metalik olmayan diŒer mineral ürünler
0,003
4. DÜbÜK TEKNOLOJ7L7 ÜRÜNLER
7,1
GŦda ürünleri ve içecek
Tekstil ürünleri
0,010
Giyim eƔyasŦ
0,009
Mobilya ve baƔka yerde sŦnŦflandŦrŦlmamŦƔ diŒer ürünler
0,005
KaŒŦt ve kaŒŦt ürünleri
0,001
DabaklanmŦƔ deri, bavul, el çantasŦ, saraciye ve ayakkabŦ
0,0007
AŒaç ve mantar ürünleri (mobilya hariç); hasŦr vb. örülerek yapŦlan
maddeler
0,0005
Tütün ürünleri
0,0004
BasŦm ve yayŦm; plak, kaset vb.
0,0001
Kaynak: TÜøK
Türkiye’nin hedefleri do÷rultusunda hangi sektöre veya sektörlere yo÷unlaúaca÷Õ
çok önemlidir. Bir ya da iki sektör belirlenerek, sadece o sektörler üzerinde küresel
ekonomide yer alabilecek ve katma de÷er yaratacak úekilde konuya
odaklanÕlmasÕ, üzerinde düúünülmesi gereken bir husustur.
48
EBSO
Sanayi 4.0
SANAYø STRATEJø BELGELERø
BakanlÕk tarafÕndan hazÕrlanan Sanayi Stratejisi’nin uzun dönemli vizyonu
“Orta-yüksek ve yüksek teknolojili ürünlerde Afro-Avrasya’nÕn tasarÕm ve
üretim üssü olmak” úeklinde belirlenmiútir.
2015-2018 yÕllarÕnÕ kapsayan Türkiye Sanayi Stratejisi’nin genel amacÕ ise
“Türk sanayisinin rekabet edebilirli÷inin ve verimlili÷inin yükseltilerek, dünya
ihracatÕndan daha fazla pay alan, a÷ÕrlÕklÕ olarak yüksek katma de÷erli ve ileri
teknolojili ürünlerin üretildi÷i, nitelikli iúgücüne sahip ve aynÕ zamanda çevreye
ve topluma duyarlÕ bir sanayi yapÕsÕna dönüúümünü hÕzlandÕrmak” olarak tespit
edilmiútir.
Belirlenen 3 stratejik hedef ise;
Hedef 1: Orta ve
Sanayide bilgi ve
teknolojiye dayalÕ
yüksek katma de÷erli
yerli üretimin
geliútirilmesi,
Hedef
ef 2:
KaynaklarÕn
arÕn etkin
kullanÕldÕ÷Õ,
Õ÷Õ, daha
yeúil ve rekabetçi
sanayi yapÕsÕna
dönüúümün
sa÷lanmasÕ
Hedef
ef 3:
Sosyal ve
e bölgesel
geliúmeye
eye katkÕ
sa÷layan ve nitelikli
iúgücüne
ne sahip
sanayinin
ayinin
geliútirilmesi
rilmesi
49
EBSO
Sanayi 4.0
EöøTøM
KalkÕnma yolunda ileri teknoloji, ileri teknoloji için de nitelikli e÷itim olmazsa
olmazdÕr.
O nedenle de, e÷itim sanayi 4.0’Õn en önemli yapÕtaúlarÕndan biridir. AkÕllÕ
makineler ve akÕllÕ ürünleri üretecek ve kullanabilecek nitelikli iúgücünün
temini, uzman üretim mühendislerinin yetiútirilmesi, siber fizik sistemlerini
algÕlayabilecek bir yapÕnÕn oluúturulmasÕ, müfredatÕn ilkokuldan üniversiteye
kadar bu çerçevede güncellenmesi çok önemlidir.
PøSA Testi SonuçlarÕ
TÜRKøYE
ÇøN
KORE JAPONYA TAYVAN
ALMANYA
RUSYA
FEN
43
1
7
4
13
12
37
MATEMATøK
44
1
5
7
4
16
35
OKUMA
YETERLøLøöø
42
1
5
4
7
19
41
Kaynak: OECD
DünyanÕn en kapsamlÕ e÷itim araútÕrmasÕ olan ve 3 yÕlda bir yapÕlan
UluslararasÕ Ö÷renci De÷erlendirme ProgramÕ; 15 yaú ve üstü ö÷rencilerin 3
ana konuda kazanmÕú olduklarÕ bilgi ve becerileri de÷erlendiren bir araútÕrma
projesidir.
Bu tablo bize úunu anlatmaktadÕr: Okudu÷unu anlamakta zorlanan
çocuklarÕmÕzÕn, fen ve matematik alanlarÕndaki yetersizlikleri ile hedefledi÷imiz
yüksek katma de÷erli üretime geçiú yapabilmemiz böyle bir süreçte çok zordur.
Çünkü, 65 OECD ülkeleri arasÕnda Türkiye fen alanÕnda 43., matematik
alanÕnda 44. ve okuma yeterlili÷i alanÕnda 42. sÕrada yer almaktadÕr.
Geliúmekte olan ekonomilerin sonuçlarÕnÕn baúarÕlÕ olmasÕ, neden teknolojide
baúarÕlÕ olduklarÕnÕ da göstermesi açÕsÕndan çok önemlidir.
Kaybedecek daha fazla zamanÕmÕz olmadÕ÷Õ için neden ve niçin’lere çok
takÕlmadan söz konusu ülke örneklerini masaya yatÕrarak NASIL bir yol haritasÕ
çizece÷imizi seçmek zorundayÕz.
AraútÕrmamÕzÕn içeri÷i açÕsÕndan en son baúlÕk e÷itim olsa da, bugün atÕlacak
ilk adÕm e÷itim konusunda olmalÕdÕr ki, 10 yÕl sonrasÕna nitelikli bireyler
yetiútirebilelim.
50
EBSO
Sanayi 4.0
G
SONUÇ
enel olarak de÷erlendirdi÷imizde; Türkiye’nin tüm kesimlerce kabul
gören 2023 hedefleri ve sanayi strateji belgeleri küresel ihtiyaca cevap
verebilmek adÕna çok önemli adÕmlardÕr. Ancak ülke olarak, belirlenen
hedefler do÷rultusunda zamanÕnda eyleme geçme konusunda ciddi anlamda
sÕkÕntÕlarÕmÕz da vardÕr. AdÕmlar çok sonradan gelmekte birlikte, yarattÕ÷Õ etki
de bir o kadar az olmaktadÕr.
Bununla birlikte, firmalarÕn tek baúÕna Sanayi 4.0’a yatÕrÕm yapabilmesi için,
ülkedeki gerekli koúullarÕn da yani ekosistemin de buna uygun olmasÕ
gerekmektedir. Bugün itibari ile bunun da mümkün olmadÕ÷Õ bir gerçektir. O
nedenle de, zaruri adÕmlarÕn bugünden atÕlmasÕ da en büyük gerekliliktir.
Bu tezi destekleyen bir araútÕrma The Boston Consulting Group (BCG)
tarafÕndan yapÕlmÕútÕr. HazÕrlanan raporda; “..Türkiye’nin üretim üssü statüsünü
sa÷lama almasÕ da, úirketlerin, Sanayi 4.0’Õn getirdi÷i teknolojik avantajlarÕ ne
kadar kapsamlÕ ve hÕzlÕ uygulayacaklarÕna ba÷lÕ olacak. Üretim üssü olma
konusunda yarÕúan Türkiye için bu devrimin öncülerinden olmak bir
tercih de÷il zorunluluk olmalÕ ve bu yolda adÕmlar hÕzlÕ atÕlmalÕ” diye
belirtilmiútir.
Di÷er yandan, Avrupa Ekonomik AraútÕrmalar Merkezi BaúkanÕ Clemens
Fuest, Alman ekonomisinin a÷ÕrlÕklÕ olarak orta ölçekli iúletmelerden
oluúmasÕnÕn, Sanayi 4.0 konusunda bir avantaj bile olabilece÷i kanÕsÕndadÕr.
"Bunun için elimizdeki potansiyeli kullanmamÕz gerek. Özellikle birleúen
Avrupa'da pazarÕmÕzÕ büyütmemiz lazÕm. Yan gelip yatamayÕz.” diye bir
açÕklama yapmÕútÕr.
Almanya gibi sanayi devi bir ülkenin bile “Sanayi 4.0 sürecinde yan gelip
yatamayÕz.” sözü, önümüzdeki yolun ne kadar uzun ve meúakatli oldu÷unu
ortaya koymakla birlikte, bir an evvel harekete geçmemizin ne kadar gerekli
oldu÷unun da altÕnÕ çizmektedir.
Sürdürülebilir rekabet gücüne sahip olmanÕn úartÕ; teknolojiye yatÕrÕm
yapmaktÕr. Sanayi 4.0 yolunda hiçbir adÕm atamaz isek; küresel ekonominin
gerisinde kalmakla birlikte, rekabet edebilmek neredeyse imkansÕz bir hal
alacaktÕr. O nedenle çalÕúandan, makinelere, firmalardan, ülkenin ekonomik
yapÕsÕna kadar geniú bir kitlenin yeteneklerini sanayi 4.0 do÷rultusunda
artÕrmamÕz gerekmektedir. Bunun anlamÕ, belki de topyekün bir seferberliktir.
Gerek jeopolitik konumu ve gerekse potansiyeli ve dinamik özel sektörü itibari
ile, Türkiye, küresel piyasalarÕn her zaman gözdesi olmuú ve olacak bir ülkedir.
Ancak, oyun kurucu bir ülke olmak istiyorsak tüm bu anlatÕlanlar ÕúÕ÷Õnda
olmazsa olmazlarÕ da hayata geçirmek zorundayÕz. Aksi takdirde kaçÕnÕlmaz
bir son olan, dünyanÕn ilk 20 ekonomisinin gerisinde kalmaktan da
kurtulamayÕz ve kaybedenler kulübündeki yerimizi alÕrÕz.
51
EBSO
Sanayi 4.0
SON SÖZ
Biz uygarl×ktan, ilimden ve fenden
kuvvet al×yor ve ona göre
yürüyoruz.
52
EBSO
Sanayi 4.0
KAYNAKÇA
“Can the US Win the Robotics War on the Factory Floor?”, Andrew ZALESKI,
2015
“Connected Technology, Connected World: Social and Commercial
Opportunities”, Volkmar DENNER, 2013
“For Manufacturers, IoT Means the Internet of Tools”, Joe MCKENDRICK, 2014
“From Remote to Predictive Maintenance: How IoT Refines a Classic M2M
Concept”, Alexandra SCIOCCHETTI, 2013
“Gelece÷in teknolojisi 3 boyutlu yazÕcÕlardÕr”, Giriúim Haber, 2015
“Gelece÷in teknolojisi 3D yazÕcÕ”, Bugün Gazetesi, 2013
“How Far Are We?: Industry 4.0”, Deutsche Messe, 2015
“How to Become A Digital Champion in Manufacturing”, Reinhard
GEISSBAUER, 2015
“How to Manage Robots and People Working Together”, James E. YOUNG,
2015
“Industry 4.0 – A Comparison of the Status in Europe and The USA”, Filip
SABO, 2015
“Industry 4.0: Agility in Production?”, Stefan FERBER, 2012
“Industry 4.0 – Challenges and Solutions for The Digital Transformation and
Use of Exponential Technologies”, Deloitte, 2014
“Industrial Internet of Things”, World Economic Forum, 2015
“Industrial Internet: Pushing The Boundaries of Minds and Machines”, Peter C.
EVANS & Marco ANNUNZIATA, 2012
“Industrie 4.0 – Smart Manufacturing For The Future”, Germany Trade&Invest,
2013
“IoT and Big Data Brought Together in Commercial Use Cases”, Dirk SLAMA,
2014
“IoT and Predictive Maintenance”, Steve HILTON, 2013
“Introduction and Industry 4.0 Deep Dive”, The Boston Consulting GroupTÜSøAD, 2014
“Networked Economy & Industry 4.0: Dispelling the Biggest Myths”, Dinesh
SHARMA, 2014
“Recommendations for Implementing The Strategic Initiative Industrie 4.0”,
Germany Federal Ministry of Education and Research, 2013
“Türkiye yerli 3D yazÕcÕda oyun kurucu oluyor”, Milliyet Gazetesi, 2015
“5 Impacts The IoT will have on Manufacturing”, Alexandra SCøOCCHETTø, 2014
“3D Printer øle titanyum yapay çene üretildi”, Milliyet Gazetesi, 2015
“3D’yi paraya çeviren Türkler”, Turkish Time Dergi, 2015
“AkÕllÕ Tekstiller ve Genel Özellikleri”, Çukurova Üniversitesi Fen Bilimleri
Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi, Erman ÇOùKUN, 2007
“http://endustrimuhendisligi.blogspot.com.tr”,
Cengiz Çatalkaya blog yazÕsÕ
http://www.siemens.com/digitalization/
http://pixabay.com/tr/
EGE BÖLGESø SANAYø ODASI
AEGEAN REGION CHAMBER OF INDUSTRY
Cumhuriyet BulvarÕ No.63 Pasaport 35210 øzmir – Türkiye
Telefon: (+90 232) 455 29 00
Faks : (+90 232) 483 99 37
http://www.ebso.org.tr
e-posta:[email protected]