Temel Elektrik Bilgileri

Transkript

T.C.
MİLLÎ EĞİTİM BAKANLIĞI
MEGEP
(MESLEKÎ EĞİTİM VE ÖĞRETİM SİSTEMİNİN
GÜÇLENDİRİLMESİ PROJESİ)
TEMEL ELEKTRİK DEVRELERİ
ANKARA 2005
İÇİNDEKİLER
AÇIKLAMALAR........................................................................................................iii
GİRİŞ............................................................................................................................ 1
ÖĞRENME FAALİYETİ-1..........................................................................................2
1. ELEKTRİK DEVRESİ ........................................................................................ 2
1.1. Tanımı................................................................................................................ 2
1.2. Devre Elemanları ve Tanımları..........................................................................2
1.2.1. Üreteç..........................................................................................................2
1.2.2. Sigorta ........................................................................................................ 3
1.2.3. Anahtar veya Buton .................................................................................. 3
1.2.4. Alıcı ..........................................................................................................4
1.2.5. İletken......................................................................................................... 4
1.3. Elektrik Devresinin Çizimi............................................................................... 5
1.4. Elektrik Devre Çeşitleri..................................................................................... 5
1.4.1. Açık Devre.................................................................................................. 5
1.4.2. Kapalı Devre .............................................................................................. 6
1.4.3. Kısa Devre ................................................................................................. 6
UYGULAMA FAALİYETLERİ.............................................................................7
ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME....................................................................... 11
ÖĞRENME FAALİYETİ-2........................................................................................14
2.1. Zayıf Akım Tesisatı Uygulama Devreleri........................................................14
2.1.1. Bir Buton Bir Zil Tesisatı Uygulama Devresi.......................................... 16
2.1.2. Bir Butonla İki Zil Tesisatı Uygulama Devresi........................................ 17
2.1.3. İki Butonla Bir Zil Tesisatı Uygulama Devresi........................................ 19
2.1.4. Bir Kat Bir Daireli Kapı Otomatiği ve Zil Tesisatı Uygulama Devresi... 20
UYGULAMA FAALİYETİ................................................................................... 22
ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME......................................................................... 29
ÖĞRENME FAALİYETİ-3........................................................................................33
3.1. Aydınlatma ve Priz Tesisatı Uygulama Devreleri........................................... 33
3.1.1. Adi Anahtar Tesisatı Uygulama Devresi ................................................. 33
3.1.2. Adi Anahtar ve Priz Tesisatı Uygulama Devresi .....................................35
3.1.3. Komütatör Anahtar Tesisatı Uygulama Devresi .....................................36
3.1.4. Vaviyen Anahtar Tesisatı Uygulama Devresi .........................................38
3.1.5. Bir Fluoresant Lamba Tesisatı Uygulama Devresi .................................39
3.2. Bir Fazlı Motorun Paket Şalterle Kumandası.................................................. 42
3.2.2. Devrede Kullanılacak Elemanların Seçimi...............................................43
UYGULAMA FAALİYETİ................................................................................... 44
MODÜL DEĞERLENDİRME...................................................................................56
KAYNAKLAR........................................................................................................... 59
ii
AÇIKLAMALAR
AÇIKLAMALAR
KOD
522ELK004
523ELT004
ALAN
Elektrik Elektronik Teknolojisi
DAL/MESLEK
Alan Ortak
MODÜLÜN ADI
Temel Elektrik Devreleri
MODÜLÜN TANIMI
Elektrik devre elemanları, devre çeşitleri, güç,
aydınlatma, çağırma ve bildirim tesislerinin çalışmasını ve
uygulamasını anlatır.
SÜRE
40/32
ÖN KOŞUL
YETERLİK
MODÜLÜN AMACI
Elektrik devre elemanlarını ve çeşitlerini seçecek, zayıf
akım,aydınlatma ve güç tesisatı elemanlarını seçerek bunlarla
ilgili tesisatları kurup çalıştırabilecektir.
MODÜLÜN GENEL AMACI : Öğrenciye , uygun ortam
sağlandığında, her yerde, TSE ve iç tesisatı, kuvvetli akımı,
topraklama yönetmeliğine uygun olarak, temel elektrik
devrelerini, zayıf akım, aydınlatma ve priz devrelerini, paket
şalter bağlantısını bilir ve uygulamalarını yapabilecektir.
AMAÇLAR :
Öğrenci, her yerde, TSE ve iç tesisat yönetmeliğine uygun
olarak;
1- Elektrik devre elemanlarını ve çeşitlerini seçerek,
devreyi kurabilecektir.
2- Zayıf akım tesisatı elemanlarını seçerek, zayıf akım
devrelerini kurabilecektir.
3- Aydınlatma ve priz devre elemanlarını seçerek,
devreleri kurabilecektir.
iii
ORTAM: Sınıf, atölye, laboratuar, işletme, kütüphane,ev,
bilgi teknolojileri ortamı(internet vb. kendi kendine veya
grupla çalışabileceğiniz tüm ortamlar)
EĞİTİM ÖĞRETİM
ORTAMLARI VE
DONANIMLARI
ÖLÇME VE
DEĞERLENDİRME
DONANIMLAR: Üreteç,trafo, sigorta,buton,anahtar
çeşitleri,priz,kapı otomatiği, numaratör,merdiven
otomatiği,duy,lamba,fluoresant armatür,zil,paket şalter,bir
fazlı motor,iletken,plançete,el takımları,kesme takımları
• Modülün içinde yer alan her öğrenme faaliyetinden sonra,
verilen ölçme soruları, kendinize ilişkin gözlem ve
değerlendirmeleriniz yoluyla kazandığınız bilgi ve becerileri
ölçerek kendi kendinizi değerlendireceksiniz.
• Öğretmen, modül sonunda size ölçme teknikleri
uygulayarak, modül uygulamaları ile kazandığınız bilgi ve
becerilerinizi ölçerek değerlendirecektir.
iv
GİRİŞ
GİRİŞ
Sevgili Öğrenci;
ELEKTRİK – ELEKTRONİK TEKNOLOJİSİ alanını seçmekle, teknoloji, bilim,
yenilik adamı, yani çağın adamı olma yolunda ilk adımı atmış oldunuz. Sizi kutluyorum.
Elektrik- Elektronik Teknolojisi, Dünyanın en ücra köşelerine kadar ulaşmış,
elektriksiz hayat düşünülmemektedir. Yine ElektrikElektronik Teknolojisi, uzay
teknolojisi, bilgisayar teknolojisi, ev aletleri, fabrika ve atölye gibi endüstriyel işletmelerin
tamamı, iletişim teknolojisi, tıp teknolojisi, savaş teknolojisi, kısaca her alanda, can sıvısı
(kan) görevini yürütmektedir.
TEMEL ELEKTRİK DEVRELERİ modülü ise; bu alanın en temel taşlarını,konunun
temel mantığını oluşturmaktadır. Bu modül içindeki üç öğrenme faaliyeti, elektrik
enerjisinin işe dönüşümündeki en basit teknik ve sistemleri göstermektedir.
Bu modüldeki amaca uygun olarak, yeterlik kazanan sizler; ev ve işyerlerinde bulunan
küçük elektrik tesisatlarını kurabilme, arızalarını giderebilme becerisi kazanacağınız gibi,
daha da önemlisi, bu meslek alanındaki tüm modüllere sağlam bir zemin hazırlamış
olacaksınız. İleri modüllerdeki konu ve olayları daha iyi kavrayabilecek, çok daha iyi
yorumlayabileceksiniz.
Sevgili öğrenci,
“Güzel ekmek, güzel hamurdan olur.” Elektrik - Elektronik teknolojisinin hamuru
sayılabilecek, bu zevkli ve kolay modülü başarı ile tamamladığınızda, gelecekteki güzel
günlere doğru üç onurlu adım daha atmış olacaksınız. Kendinize ve toplumunuza faydalı,
saygın bir insan olmanız temennisi ile başarılar diliyorum.
1
ÖĞRENME FAALİYETİ-1
AMAÇ
Elektrik devre elemanlarını ve devre çeşitlerini seçerek kurabileceksiniz.
ARAŞTIRMA
 Kapalı devre ile kısa devreyi birbirleriyle kıyaslayarak (farklılıkları ve benzerlikleri)
araştırınız.
 Evinizde kullanılan devre elemanlarını ve kullanım amaçlarını araştırınız
Araştırma konularını evde, okulda, üniversitede, ilgili işletmelerde, teknoloji ve bilgi
üretim merkezlerinde, internette vb. araştırınız.
•
Topladığınız bilgileri rapor haline getiriniz.
•
Hazırladığınız raporu sınıf ortamında sununuz.
1. ELEKTRİK DEVRESİ
1.1. Tanımı
Üreteçten çıkan akımın alıcı üzerinden geçerek tekrar
üretece ulaşması için izlediği yola elektrik devresi denir.
Elektrik enerjisi ile çalışan herhangi bir aygıtın çalıştırılabilmesi için;
içinden sürekli akımın geçmesi gereklidir. Bu da ancak aygıtın
devresine bağlanan elektrik enerji kaynağı (pil,akü,batarya,alternatör
vb.) ile temin edilir.
Şekil 1.1:El feneri.
1.2. Devre Elemanları ve Tanımları
1.2.1. Üreteç
Herhangi bir enerjiyi (kimyasal, mekanik, ısı, ışık), elektrik enerjisine dönüştüren
devre elemanına üreteç veya kaynak denir. Kısaca elektrik enerjisi üreten devre elemanıdır.
Aşağıda çeşitli üreteçlere ait semboller verilmiştir.
2
Şekil 1.1 : Pil Çeşitleri
Şekil 1.2 : Akü
Şekil 1.3 : Hidroelektrik Santral
1.2.2. Sigorta
Devreyi normal çalışma akımının üzerindeki daha büyük akımlara karşı koruyan bir devre
elemanıdır. Devrenin güvenliği için kullanılır.
Şekil 1.4 : Sigorta Çeşitleri
1.2.3. Anahtar veya Buton
İstenildiği zaman elektrik akımının geçişini sağlayan, istenildiği zaman akımın
geçişini durduran devre elemanıdır. Devreyi açıp kapatmaya yarar.
Şekil1 .5 : Anahtar ve Buton Çeşitleri
3
Buton ile anahtar arasındaki fark ise; butona basıldığında konum değiştiren (elektrik
akımının geçişine izin veren), bırakıldığında tekrar eski konumuna dönen (elektrik akımının
geçişine izin vermeyen) devre elemanı olup, buna liht de denir. Anahtar ise tekrar konum
değiştirmez yani ilk konumunu muhafaza eder.
Anahtar veya buton açık ise devre akımını geçirmez, ancak kapalı olmaları durumunda
devre akımını iletirler. Büyük akımlara kumanda eden anahtarlara şalter denir. Aşağıda
buton ve anahtara ait kısmi semboller verilmiştir.
Şekil 1.6 : Buton Ve Anahtar Sembolü
1.2.4. Alıcı
Aldığı elektrik enerjisini başka bir enerjiye dönüştüren devre elemanına alıcı, yük veya
almaç denir. Örneğin; lamba ışık enerjisine, fırın ısı enerjisine, zil ses enerjisine, motor
hareket enerjisine dönüştürür.
Şekil 1.7 : Alıcı Çeşitleri (Fluoresant, Ampul, Zil, Motor)
1.2.5. İletken
Elektrik devre elemanlarının birbirine bağlantısının yapıldığı ve elektrik akımını
ileten metal tellere(bakır,aliminyum vb.) iletken veya kablo denir.
Elektrik iç tesisatta üzeri yalıtılmış iletkenler kullanılır.Kullanılacak amaca göre farklı
kesitlerde seçilirler.
Şekil 1..8 : İletkenler
4
Şekil 1.9 : Kurulu Elektrik Devresi
1.3. Elektrik Devresinin Çizimi
Şekil1.10 : Elektrik devre şeması çizimi
1.4. Elektrik Devre Çeşitleri
Elektrik devreleri, devreden geçen akımın, alıcıdan geçmesine göre; açık devre,kapalı
devre ve kısa devre olarak adlandırılır.
1.4.1. Açık Devre
Eğer bir devrede anahtar açık olduğu için ya da akım yolunda bir kopukluk olduğu için
üreteçten almaca enerji aktarılamıyorsa bu devrelere açık devre denir. Alıcı çalışmaz.
5
Açık devrenin oluşması için gerekli koşullar:
•
Anahtarın açık olması,
•
Sigortanın devreyi açmış
olması,
•
İletkenlerde kopukluk
olması,
Şekil 1.11 : Açık Devre Şeması
•
Alıcının arızalı olması,
•
Ek yerlerinde veya elemanların bağlantısında temassızlık olması.
1.4.2. Kapalı Devre
Bir elektrik devresinde anahtar kapalı, iletkenler sağlam ve üreteçteki enerji alıcıya
ulaşıyorsa bu tür devreye kapalı devre denir. Alıcı çalışır.
Şekil 1.12 : Kapalı Devre Şeması.
1.4.3. Kısa Devre
Anahtar kapalı olmasına rağmen herhangi bir nedenle elektrik akımı, alıcıya gitmeden
devresini daha kısa yoldan veya direnci yok denecek kadar az olan yoldan tamamlıyorsa, bu
şekildeki devrelere kısa devre denir. Alıcı çalışmaz.
Üreteç gerilimi karşısında direnç sıfır olduğundan devreden büyük değerde akım
geçmek ister. Böyle durumda koruma elemanı olarak kullanılan sigorta devreyi açar.
İletkenlerin ,yalıtkan kısımlarının özelliğini kaybetmesi sonucunda, iletkenlerin
birbirine teması kısa devreye neden olur. Bu, arıza çeşitlerinden biri olup, arzu edilmeyen bir
durumdur. Bunu önleyebilmek için devreye uygun değerde sigorta bağlanmalıdır.
Şekil 1.13 : Kısa devre şeması
6
UYGULAMA FAALİYETLERİ
UYGULAMA FAALİYETİ
Şekil 1.14 : Açık Devre
Şekil1.15 : Kapalı Devre
İşlem Basamakları
Elektrik devre
elemanlarını seç.
Şekil 1.16 : Kısa Devre
Öneriler
 Çalışma ortamını hazırlayınız.
 İş önlüğünüzü giyerek çalışma masanızı veya
plançetenizi düzenleyiniz.
 İş güvenliği tedbirlerini alınız.
 Temiz ve düzenli olunuz.
 Devre şemasını çizerek kullanacağınız malzemeleri bir
kağıda listeleyiniz.
 Bakınız bilgi sayfası şekil 1.2 - 1.5 - 1.6 – 1.8
1..9 - 1.10
 Planlı olunuz.
 Hazırladığınız listeye göre malzemeleri temin ediniz.
7
 Malzeme deposu sorumlusuna başvurunuz.
 Depoda bulunmayan malzemeleri temin edebilmek
için öğretmeninize başvurunuz.
 Malzeme alımı esnasında
demokrasinin ilkelerine saygılı olunuz.
insan
haklarına,
 Devre elemanlarının bağlantılarını yapınız.
 Bakınız bilgi sayfası şekil 1.13
 El ve güç aletlerini (pense, tornavida, yan keski,
çakı veya küçük boy falçata, kontrol kalemi) kendi
amaçları doğrultusunda kullanınız. Bakınız modül EE004)
 Titiz olunuz ve yaptığınız bağlantıları kontrol
ediniz.
Elektrik devresini
çalıştır.
 Devreye enerji vererek anahtarı kapatınız.
 Dikkatli olunuz.
 Devreye enerji vermek için güç kaynağı veya pil
kullanınız. Şekil 1.15
Elektrik devre
çeşitlerini seç.
 Bakınız bilgi sayfası 7’de şekil 1.12, şekil 1.13, şekil
1.14
Elektrik devre
çeşitlerini kur.
 Devreye enerji vererek anahtarı kapatınız. (şekil 1.13)
 Alıcı olarak kullandığınız lambanızın ışık verip
vermediğini gözleyiniz.
 Uygulama sayfası şekil 1.16’nın gerçekleştiğini
görünüz.
 Lamba ışık vermiyorsa bilgi konusu sayfa 6’yı
tekrar gözden geçiriniz.
 Aynı devrede anahtarı açınız. (veya sigortayı devreden
çıkartınız, veya iletkeni herhangi bir yerinden kesiniz.)
8
Alıcı olarak kullandığınız lambanızın ışık verip
vermediğini gözleyiniz.
 Dikkatli olunuz.
Uygulama sayfası şekil 1.15’in gerçekleştiğini
görünüz.
 Aynı devrede anahtarı kapatarak lamba uçlarını bir
iletkenle birleştiriniz.(şekil 1.14)
 Uygulama sayfası şekil 1.16 gerçekleştiğini
görünüz.
 Devrede sigortanın attığını (devreyi açtığını) ve
yanan lambanın söndüğünü gözlemleyiniz.
 Araştırma raporu sonuçları ile uygulama gözlem
sonuçlarını karşılaştırınız.
 Elde ettiğiniz sonuçları sınıf ortamında
öğretmeniniz gözetiminde arkadaşlarınızla paylaşınız.
 Gerçekçi ve dürüst olunuz.
 Sayfa 12’ de verilen değerlendirme testini yapınız.
9
 Testi kendi kendinize yapmanız tavsiye edilir. Bu
sizin kendi bilgi ve becerinizi ölçmede daha faydalı
olacaktır.
 Kullandığınız araç, gereç ve malzemeleri geri iade
ediniz.
Faaliyet sırasında zarar gören malzemeleri depo
görevlisine bildirerek geri veriniz.
 Sabırlı olunuz.
10
ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME
1.) Bilgi konusu şekil 1.1 ‘de verilen el fenerinde hangi devre elemanı eksiktir ?
2.) Elektrik motoru ne çeşit bir devre elemanıdır ?
3.) Elektrik enerjisi üreten devre elamanına ……………… denir.
4.) Aldığı elektrik enerjisini diğer enerjilere dönüştüren devre elemanına
denir.
…………
5.) Devreye kumanda eden devre elemanına ……….. veya ………… denir.
6.) Devrenin elektriksel güvenliğini sağlayan devre elemanına …..........….. denir.
7.) Alıcının çalıştığı devre çeşitine. …………….. denir.
8.) Şekil a ‘da A anahtarı kapatılırsa
oluşan devre çeşidi nedir?
9.) Şekil a ‘da B anahtarı kapatılırsa
oluşan devre çeşidi nedir?
10.) Şekil a ‘da A ve B anahtarı kapatılırsa oluşan devre çeşidi nedir?
11) Devre elemanları uygun değerlerde seçilmesine rağmen sigorta devreyi açıyorsa ve
alıcı çalışmıyorsa devre hakkındaki yorumunuz nedir?
12.) Buton ile anahtar arasındaki fark nedir?
13.) Anahtar ile sigortayı birbirleriyle kıyaslayınız ?
14.) Anahtar ve sigortanın uçları değiştirilerek yapılacak devre bağlantısı,devrenin
çalışmasını etkiler mi?
15.) Büyük akımlara kumanda eden anahtarlara …………................ denir.
16.) Televizyon ne çeşit bir devre elemanıdır ?
17.) Bir elektrik devresi çalışmıyorsa sebepleri neler olabilir?
11
CEVAP ANAHTARI
1.) Sigorta
2.) Alıcı
3.) Üreteç
4.) Almaç
5.) Anahtar veya buton
6.) Sigorta
7.) Kapalı devre
8.) Kapalı devre
9.) Açık devre
10.) Kısa devre
11.) Kısa devre oluşmuştur.
12.) Butona basıldığında konum değiştirir, bırakıldığında tekrar eski konumuna
döner. Anahtar ise basıldığında konum değiştirir, bırakıldığında ise konumunu korur.
13.) Anahtar kumanda elemanı olup, devreyi açıp, kapamaya yarar. Sigorta ise;
koruma elemanı olup, devreyi aşırı akımlardan (çalışma akımından büyük ) korur.
14.) Etkilemez.
15.) Şalter.
16.) Alıcı
17.) Anahtarın açık olması, sigortanın devreyi açmış olması, iletkenlerde
kopuklukolması, alıcının arızalı olması, ek yerlerinde veya elemanların bağlantısında
temassızlık olması, kısa devre olması.
12
Öğrencinin Kendi Performansını Değerlendirmesi.
Değerlendirme Konuları
Evet
Elektrik devre elemanlarını
seçebildin mi?
Elektrik devresini genel hatlarıyla
kurabildin mi?
Elektrik devre çeşitlerini
seçebildin mi?
Açık devreyi kurabildin mi?
Kapalı devreyi kurabildin mi?
Kısa devreyi kurabildin mi?
El aletlerini yerinde kullanabildin
mi?
Yukarıdaki işlemlerin tamamını
10 saatte yapabildin mi?
13
Hayır
Hayırsa neden ?
AMAÇ
Her türlü yerde, TSE ve iç tesisat yönetmeliğine uygun olarak; Zayıf akım tesisatı
elemanlarını seçerek, zayıf akım devrelerini kurabileceksiniz.
ARAŞTIRMA
 İki katlı dört daireli apartmanın, cümle kapıdan çağırma ve kapı kiliti tesisatı için
malzeme seçimi, tesisatın çizimi ve uygulamasını araştırınız.
 Araştırma konularını evde, okulda, üniversitede, ilgili işletmelerde, teknoloji ve
bilgi üretim merkezlerinde, internette vb. araştırınız.
 Topladığınız bilgileri rapor haline getiriniz.
 Hazırladığınız raporu sınıf ortamında sununuz.
2.1. Zayıf Akım Tesisatı Uygulama Devreleri
Çağırma ve bildirim tesisleri; zayıf akım tesisleri olarak da
adlandırılırElektrik tesisat şemaları açık ve kapalı şema olarak iki
şekilde çizilir.
Kapalı şema
Elektrik tesisatında iletkenlerin yolunu (boru vb.) ve devre elemanlarının (sigorta,ek
kutusu,anahtar, priz, alıcılar vb.) yerlerini gösteren şemadır. Buna tek hat şeması da denir.
Elektrik projeleri kapalı şema olarak çizilir.
14
Açık şema
Tesisatta elektrik devresini, alıcı ile kumanda araçları ile birlikte gösteren iletken
dolaşım şemasına denir. Meslek elemanı devrenin bağlantısını bu şemaya göre yapar. Buna
bağlantı şeması da denir.
Bundan sonraki uygulamalarınızda, devre düzenini kapalı şemaya göre, bağlantıları
ise; açık şemaya göre oluşturacaksınız.
Şekil 2.1 : Trafo
Şekil 2.2 : Kapı Kiliti
Şekil 2.3 : Buat
Devre Şemaları Çiziminde Dikkat Edilecek Hususlar:
Devrede kullanılacak elemanların (sigorta, trafo,buton,zil) sembollerini
uygun yerlere çiziniz.

 Nötr ( Mp) ile alıcı (zil, kapı kiliti vb.) arasını bir çizgi ile
birleştiriniz (Açık mavi renk)

 Faz’dan sigorta, trafo ve kumanda elemanı (buton) arasını bir çizgi
ile birleştiriniz.(kırmızı renk)
 Buton ile zil arasını bir çizgi ile birleştiriniz.(yeşil renk)
Tesisatlarda İletken Çekiminde Dikkat Edilecek Hususlar:
 Kapalı şemaya göre devre elemanların ve iletken yolu belirlenir.
 Boru ve buat montajı yapılır.
 Açık şemaya göre iletkenler çekilir.
•
•
•
Ttafonun faz ucundan (R) butona iletkjen çekilir.
Nötr’den (Mp) zile iletken çekilir.
Butondan zile iletken çekilir. (Hangi kumanda elemanı ile
hangi alıcı çalıştırılacaksa, bu kumanda elemanı ile bu alıcı
arasında iletken bağlantı kurulur.)
 Buatta iletken bağlantısı yapılır.
 Devre elemanların iletken bağlantıları yapılır.
15
2.1.1. Bir Buton Bir Zil Tesisatı Uygulama Devresi
Bir buton ile bir zil tesisatı genellikle tek katlı konutlarda, bir yerden bir kişinin
çağrılmasında kullanılır. Çağırma ve bildirim tesislerinin temelini teşkil eder. Butona
basıldığında zil çalar, bırakıldığında zil çalmaz.
2.1.1.1. Devrenin Bağlantı Şeklinin Çizimi.
Şekil 2.4 : Bir Buton Bir Zil Tesisatı Kapalı Şeması
Şekil 2. 5 : Bir Buton Bir Zil Tesisatı Açık Şeması
16
2.1.1.2. Devrede Kullanılacak Elemanların Seçimi.
No
1
2
3
4
5
6
Adı
Sigorta
Trafo
Buton
Zil
İletken tel
Buat
Özelliği
6A W-otomat
220/12V 5W.
Sıva üstü veya sıva altı
Vızıltı veya elektronik
0,5 NYA (Zil teli)
Miktarı
1 Adet
1 Adet
1 Adet
1 Adet
2 metre
1 Adet
7
8
9
10
11
Bant
Dirsek
Kroşe
Fiş
Uzatma kablosu
Elektrik bantı
14PVC
Metal veya çivili
Topraksız
2x0,75 NYA ve fişli
1 Adet
1 Adet
10 Adet
1 Adet
2 metre
Tablo 2.1 : Bir Buton Bir Zil Tesisatı Malzeme Listesi
Yukarıda verilen malzeme listesi sıva üstü tesisat yapmak içindir.
Tesisatınız eğer sıva altı ise yani boru, buat, kasalar vb. daha önceden döşenmiş
ise bu iş veya bundan sonraki işler için kullanılacak malzeme listesinde; boru,
buat, kasa, dirsek, kroşe verilmeyecektir.
2.1.2. Bir Butonla İki Zil Tesisatı Uygulama Devresi
İki veya daha fazla zil paralel bağlanarak çalıştırılabilir. Bu devre genellikle birkaç
koridoru olan veya ayrı katlardaki mekânlarda kullanılır. Butona basıldığı sürece her iki zil
de çalar. Buton serbest bırakılınca ziller çalmaz.
17
Soru: Paralel bağlanacak zil sayısında herhangi bir sınırlama var mıdır?
Cevap: Trafo gücü paralel bağlanacak zil sayısına göre seçilirse sınırlama söz konusu olmaz.
2.1.2.1. Devrenin Bağlantı Şeklinin Çizimi
Şekil 2.6 : Bir Buton İki Zil Tesisatı Kapalı Şeması
No
1
2
3
4
5
6
7
Adı
Sigorta
Trafo
Buton
Zil
İletken tel
İletken tel
Bant
Özelliği
6A W-otomat
220/12V 5W.
0,5 NYA (Zil teli)
1,5 NYA
Elektrik bantı
Şekil 2.7 : Bir Buton İki Zil Tesisatı Açık Şeması
2.1.2.2. Devrede Kullanılacak Elemanların Seçimi
18
Miktarı
1 Adet
1 Adet
1 Adet
2 Adet
3 metre
0,5 metre
1 Adet
Tablo 2.2 : Bir Buton İki Zil Tesisatı Malzeme Kistesi
2.1.3. İki Butonla Bir Zil Tesisatı Uygulama Devresi
Bir zil, ihtiyaç duyulduğunda iki veya daha fazla sayıda buton paralel bağlanarak
çalıştırılabilir. Butonların hangisine basılırsa basılsın zil çalışacaktır. Bu devre genellikle
apartman zil tesislerinde, ana giriş ve daire kapılarındaki butonların dairedeki zili
çalıştırması için veya birden fazla amirin bir hizmetliyi çağırması gibi örneklerde kullanılır.
Soru: Bir zil için en fazla kaç buton paralel bağlanabilir?
Cevap: Herhangi bir sınırlama yoktur. İstenilen sayıda buton paralel bağlanır.
Şekil 2.8: İki Buton Bir Zil Tesisatı Kapalı Şeması.
Şekil 2.9 : İki Buton Bir Zil Tesisatı Açık Şeması.
19
Tablo 2.3 : İki Buton Bir Zil Tesisatı Malzeme Listesi.
2.1.4. Bir Kat Bir Daireli Kapı Otomatiği ve Zil Tesisatı Uygulama Devresi
Kapı kiliti bir alıcı çeşidi olup vızıltı zilin çalışma prensibine göre çalışır. Zil gibi iki
adet bağlantı uçu vardır. Kapı otomatiği (kapı kiliti) apartman giriş kapısı üzerindedir.
Apartman kapısındaki zil butonuna (Z) basıldığında dairedeki zil çalar. Daire içindeki
kapı otomatiği butonuna (K) basıldığında apartman giriş kapısı açılır. Daire kapısına
No
1
2
3
4
5
6
7
Adı
Sigorta
Trafo
Buton
Zil
İletken tel
İletken tel
Bant
Özelliği
6A W-otomat
220/12V 5W.
0,5 NYA (Zil teli)
1,5 NYA
Elektrik bantı
Miktarı
1 Adet
1 Adet
2 Adet
1 Adet
3 metre
0,5 metre
1 Adet
gelindiğinde buradaki zil butonuna (Z) basılınca tekrar dairedeki zil çalar.
20
Şekil 2.10 :Kapalı Şema
Şekil 2.11 : Açık Şema
No
1
2
3
4
5
6
7
8
Adı
Sigorta
Trafo
Buton
Zil
Kapı kiliti
İletken tel
İletken tel
Bant
Özelliği
6A , W-otomat
220/12V 10W.
Elektrik-mekanik
0,5 NYA (Zil teli)
1,5 NYA
Elektrik bantı
Miktarı
1 Adet
1 Adet
3 Adet
1 Adet
1 Adet
3 metre
0,5 metre
1 Adet
Tablo 2.4 : Bir Kat Bir Daireli Zil ve Kapı Otomatiği Tesisatı Malzeme Listesi
21
Zayıf akım malzemelerini seç.
Öneriler
1- Çalışma ortamını hazırlayınız.
 İş önlüğünüzü giyerek çalışma masanızı veya
plançetenizi düzenleyiniz.
 Temiz ve düzenli olunuz
2 - Yapacağınız uygulamalarla ilgili
malzemeleri temin ediniz.
 Tablo 2.1, tablo 2.2 ve tablo 2.3 ‘ e göre
malzemeleri depo sorumlusundan alınız.
 Malzemelerin sağlamlık kontrolünü yapınız.
 Arızalı elemanları değiştiriniz.
Buton ve zil, tesisat
devrelerini kurarak çalıştır.
3 – Bir buton ve bir zil tesisat devresini
plançete üzerine kurunuz.

22
Plançete üzerinde; devre elemanlarının (sigorta,
trafo, buton ve zil ) yerlerini tespit ediniz. Bakınız
şekil 2.4
 Bağlantılar için yeteri kadar iletken
hazırlayınız.
 Şekil 2.5’e göre iletkenleri düzenli çekiniz.
 Titiz bir şekilde elemanların bağlantılarını
yapınız.
 Devre bağlantısını son bir kez kontrol ediniz.
 Devreye enerji veriniz.
 Butona basarak zilin çaldığını, butondan
elinizi çektiğinizde ise sesin kesildiğini
gözlemleyiniz. Enerjiyi kesiniz.
4Bir
buton iki zil tesisat devresini kurunuz.
 Yukarıda kurduğunuz devrede zile paralel
olarak bir zil daha bağlayınız. Şekil 2.7
23
 Bağlantılarınızı kontrol ediniz.
 Butona basdığınızda her iki zilin çaldığını
gözlemleyiniz.
 Butondan elinizi çektiğinizde her iki zilin de
çalmadığını gözlemleyiniz. Enerjiyi kesiniz.
5 - İki buton bir zil tesisatı devresini kurunuz.
 En son kurduğunuz devrede paralel bağlı
zillerden birini sökünüz ve butona paralel bir buton
bağlayınız.
 Bağlantılarınızı şekil 2.9’a göre kontrol
ediniz.

Devreye enerji veriniz.
 Birinci butona basarak zil sesini dinleyiniz
ve elinizi çekiniz.
 İkinci butona basarak zil sesini dinleyiniz ve
elinizi çektiğinizde zilin susduğunu gözlemleyiniz.
 Her iki butona aynı anda basdığınızda da
zilin çalıştığını göreceksiniz.
 Enerjiyi kesiniz ve devreyi sökünüz.
6 - Kapı otomatiği tesisatını kurmak için tablo
Buton, zil ve kapı otomatiği II.4’e göre malzeme listesini depo sorumlusundan
devresini kurarak çalıştır.
temin ediniz.
7 - Şekil 2.10’a göre devre elemanlarının
yerlerini ve iletken yolunu tespit ediniz.
24
8 - İletkenleri çekerek devre elemanlarının da
bağlantılarını yapınız.
9 - Bağlantılarınızı şekil 2.11’ e göre kontrol
ederek devreye enerji veriniz.
10 - Herhangi bir butona basarak hangi alıcının
çalıştığını gözlemleyiniz.
 Alıcıların butonlarına sırayla basınız tüm
alıcıların sırayla çalıştığını gözlemleyiniz.
11 – Yapmış olduğunuz devrenin enerjisini
kesiniz ve devre elemanlarına zarar vermeden
dikkatli bir şekilde sökünüz.
12 – Resimdeki buton, zil ve kapı otomatiği
tesisatını kurarken, çalışma esnasında arızalanan
elemanları depo sorumlusuna bildirerek
malzemelerin hepsini iade ediniz.
13 –İncelemiş olduğunuz öğrenim faaliyeti
öncesi verilen araştırma konusu faaliyetleri sonunda
uygulayarak aşağıdaki kriterlere göre kendinizi
deneyiniz.
25
ÖLÇMEVE
VEDEĞERLENDİRME
DEĞERLENDİRME
ÖLÇME
ÖLÇME SORULARI
1.) Tesisat şemalarında tek hat şemasına …………… denir.
2.) Tesisatta elektrik devresini, alıcı ile kumanda araçları ile birlikte gösteren iletken
dolaşım şemasına ……………. denir.
3.) Bir butonu devreye bağlamak için kaç adet iletken çekilir?
4.) Bir zili devreye bağlamak için kaç adet iletken çekilir?
5.) Bir kapı kilitini (kapı otomatiği) devreye bağlamak için kaç adet iletken çekilir?
6.) Çağırma ve bildirim tesisatı devrelerinde trafo niçin kullanılır?
7.)
Yukarıdaki şemada 1 nolu buton hangi zil veya zilleri çalıştırır?
8.) Yukarıdaki şemada 3 nolu buton hangi zil veya zilleri çalıştırır?
10.) Yukarıdaki şemada 6 nolu zili hangi buton veya butonlar çalıştırır?
26
CEVAP ANAHTARI
1.) Kapalı.
2.) Açık.
3.) 2
4.) 2
5.) 2
6.) Gerilimi düşürmek (örneklerde 220 Volt’u 12 Volt’a düşürür.) için.
7.) 1 – 4 nolu ziller.
10.) 3 – 4 nolu butonlar.
12.) 5 nolu buton.
27
Evet Hayır
Hayırsa
neden?
Zayıf akım malzemelerini seçebildin mi?
Bir buton bir zil tesisatı devresini
kurarak çalıştırabildin mi?
Bir butonla iki zil tesisatı devresini
İki butonla bir zil tesisatı devresini
Bir kat bir daireli kapı otomatiği ve zil
tesisatı devresini kurarak çalıştırabildin mi?
Ödev uygulamasını yapabildin mi?
El aletlerini yerinde kullanabildin mi?
Yukarıdaki işlemlerin tamamını 10 saatte
yapabildin mi?
ÖLÇME SORUSU (Uygulama):
İki katlı dört daireli bir konutun aşağıdan çağırmalı ve kapı otomatiği tesisi
yapılacaktır. Tesisin kapalı ve açık şemasını çizerek malzeme listesini hazırlayınız. El ve
güç aletlerini kullanım amaçları doğrultusunda kullanarak devreyi kurarak çalıştırınız. Bu
işlemlerin tamamını iki saatte yapınız.
28
ALINAN
PUAN
GÖZLENECEK DAVRANIŞLAR
Devrenin kapalı şemasının çizimi
ALINABİLECEK
PUAN
15
Devrenin açık şemasının çizimi
15
Malzeme listesinin seçimi
10
Devrenin plançete üzerine yerleşimi
10
İletken ve eleman bağlantıları
10
Devrenin çalıştırılması
15
15
El ve güç aletlerinin yerinde kullanımı
10
Sürenin kullanımı
TOPLAM
100
29
Devrenin Kapalı Şeması
30
Devrenin Açık Şeması
31
Kullanılacak malzeme listesi
No
Adı
Özelliği
Miktarı
1
Sigorta
6A. W-Otomat
1 Adet
2
Trafo
220/12V. 10Watt
1 Adet
3
Kapı otomatiği
Elektrik – mekanik
1 Adet
4
Zil
Elektronik veya vızıltı
4 Adet
5
Buton
8 Adet
6
Buton
Dörtlü grup
1 Adet
7
İletken tel
0,5 NYA (zil teli)
7 Metre
8
İletken tel
1,5 NYA
0,5 Metre
9
Klemens
İnçe serisi (no:1)
1 Çift
10
Bant
Elektrik bantı
1 Adet
32
AMAÇ
Aydınlatma ve priz devre elemanlarını seçerek, devreleri kurmak.
Öğrenci, her türlü yerde, TSE ve iç tesisat yönetmeliğine uygun olarak;
Aydınlatma ve priz devre elemanlarını seçerek, devreleri kurabileceksiniz.
ARAŞTIRMA
Bir apartmanda kullanılan aydınlatma tesisatı ve güç tesisatı elemanları nelerdir? Bu
tesisat devreleri nasıl çizilir ?
 Araştırma konularını evde, okulda, üniversitede, ilgili işletmelerde, teknoloji ve bilgi
üretim merkezlerinde, internette vb. araştırınız.
 Topladığınız bilgileri rapor haline getiriniz.
 Hazırladığınız raporu sınıf ortamında sununuz.
3.1. Aydınlatma ve Priz Tesisatı Uygulama Devreleri
3.1.1. Adi Anahtar Tesisatı Uygulama Devresi
Adi Anahtar Bir lambayı veya bir grup lambayı aynı anda, aynı yerden
yakıp söndürmeye yarayan anahtarlara denir. Bu anahtarlar aspiratör,
ısıtıcılar, küçük güçlü elektrikli alıcıların kumandasında da kullanılır. Bir
giriş ve bir çıkış olmak üzere iki bağlantı ucu vardır.
Şekil 3.1 : Adi Anahtar Çeşitleri
Şekil 3.2 : Adi Anahtar Kapalı ve Açık Sembolleri
33
Klemens: Aydınlatma ve güç tesislerinde buat (ek kutusu) içerisinde eklerin (iletken
bağlantılarının) yapılması için kullanılan gereçtir.
Şekil 3..3 : Klemensle
Duy: Elektrik lambasının, vidalanarak veya takılarak elektrik tesisine bağlanmasını
sağlayan gereçtir
.
Şekil 3.4 : Duy Çeşitleri
Şekil 3.5 : Adi Anahtar Tesisatı Kapalı Şeması
Şekil 3.6 : Adi Anahtar Tesisatı Açık Şeması.
34
III.D.1bDevrede Kullanılacak Elemanların Seçimi
No
Adı
Özelliği
Miktarı
1
Adi anahtar
1 Adet
2
Duy
Duvar veya davan tipi
1 Adet
3
Lamba
4
Klemens
1,5’ lik
2 Adet
5
Sigorta
10A. W-Otomat
1 Adet
6
İletken tel
1,5 NYA
2 Metre
7
Bant
Elektrik bantı
1 Adet
Akkor telli (25W. ∼
100W.)
1 Adet
Tablo 3.1 Devrede Kullanılacak Malzeme Listesi
3.1.2. Adi Anahtar ve Priz Tesisatı Uygulama Devresi
Priz: Elektrik aygıtlarına, bir elektrik devresinden fiş aracılığı ile doğrudan veya
uzatma kablosu ile enerji alınması için kullanılan bir araçtır
.
Şekil3.7 : Priz çeşitleri
Tesisatta prizler ve lambalar iç tesisat yönetmeliği gereği ayrı ayrı linyelere bağlanır.
Fakat lamba linyesine, bir priz bağlanabilir.
35
Şekil3.8:Tesisatın Kapalı Şeması
Şekil 3.9 : Tesisatın Açık Şeması
No
Adı
Özelliği
Miktarı
1
Adi anahtar
1 Adet
2
Duy
1 Adet
3
Lamba
Akkor telli (25W. ∼ 100W.)
1 Adet
4
Priz
(Topraksız)
1 Adet
5
Klemens
2,5’ lik
4 Adet
6
Sigorta
10A. W-Otomat
1 Adet
7
İletken tel
1,5 NYA
2 Metre
8
İletken tel
2,5 NYA
2 Metre
9
Bant
Elektrik bantı
1 Adet
3.1.3. Komütatör Anahtar Tesisatı Uygulama Devresi
Komütatör anahtar
İki ayrı lamba veya iki lamba grubunu bir yerden aynı anda veya ayrı
zamanlarda kumanda etmeye yarayan anahtar çeşitidir. Bir giriş ve iki çıkış
olmak üzere üç ucludur. Giriş uçuna faz iletkeni bağlanır, çıkış uçları ise
kumanda edeceği lambalara bağlanır.
36
Soru: Bir komitatör anahtar yerine iki adet adi anahtar kullanabilir misiniz?
Cevap: Evet kullanabiliriz.
Soru: Hangi durumda komütatör anahtar kullanılır.?
Cevap: Aydınlatma yapılacak ortamda lamba sayısı (alıcı sayısı) birden fazla olduğunda.
Şekil 3.10 :Komütatör Anahtar Çeşitleri
Şekil 3.11:Komütatör Anahtar Sembolleri
Şekil 3.12 : Komütatör Tesisatın Kapalı Şeması
Şekil 3.13 : Komütatör Tesisatın Açık Şeması
37
No
Adı
Özelliği
Miktarı
1
Komütatör anahtar
1 Adet
2
Duy
2 Adet
3
Lamba
4
Klemens
1,5’ lik
4 Adet
5
Sigorta
10A. W-Otomat
1 Adet
6
İletken tel
1,5 NYA
3 Metre
7
Bant
Elektrik bantı
1 Adet
Akkor telli (25W. ∼
100W.)
2 Adet
Tablo 3 .3 Devrede Kullanılacak Malzeme Listesi
3.1.4. Vaviyen Anahtar Tesisatı Uygulama Devresi
Vaviyen anahtar
Bir lambayı veya bir grup lambayı (alıcıyı) iki ayrı yerden aynı
zamanda veya farklı zamanlarda yakıp söndüren anahtar çeşididir. Bir tesis
için iki anahtar kullanılır. Üç adet bağlantı ucuna sahiptir. Birinci anahtarın
ortak uçu faz iletkenine, diğer anahtarın ortak ucu lambaya bağlanır. Her iki
anahtar arasına iki adet iletken çekilerek diğer uçlara bağlanır.
Çift girişli uzun koridorların giriş ve çıkışlarına, iki katlı yerlerin merdiven arası
aydınlatması, iki odanın aynı balkona açılması durumunda kullanılır.
Şekil 3.14 : Vaviyen Anahtar Çeşitleri ve Sembolleri
38
Şekil 3.15 : Vaviyen Anahtar Tesisatı Kapalı Şeması
Şekil 3.16 : Vaviyen Anahtar Tesisatı Açık Şeması
No
Adı
Özelliği
Miktarı
1
Vaviyen anahtar
1 Çift
2
Duy
1 Adet
3
Lamba
Akkor telli (25W. ∼ 100W.)
1 Adet
4
Klemens
1,5’ lik
2 Adet
5
Sigorta
10A. W-Otomat
1 Adet
6
İletken tel
1,5 NYA
3 Metre
7
Bant
Elektrik bantı
1 Adet
3.1.5. Bir Fluoresant Lamba Tesisatı Uygulama Devresi
Fluoresant lambaların ışık akıların fazlalığı, çektikleri güçlerin azlığı, ısınmaması, ışık
dağılımının düzenli ve ömürlerinin uzun olması tercih sebeplerindendir.
Fluoresant lamba
Cam borudan yapılmış, içerisindeki hava boşaltılarak argon gazı doldurulmuş ve
ayrıca içerisine az miktarda cıva konulmuştur.İki ucunda tungstenden yapılmış flaman
bulunur. Simit, çubuk, vb. şeklinde imal edilirler
Şekil 3.17 : Fluoresant Lamba
39
Balast: Bobinli veya elektronik olarak yapılırlar. En yaygın olarak bobinli balastlar
kullanılıyor. Lambanın çalışmasında iki ana görevi vardır.
1- İlk anda lambaya enerji uygulanıp flamanların ısınması
sonunda, starter aracılığı ile flamanları ısıtmak ve atlama gerilimi oluşturmak,
Şekil 3.18 : Balast
2- Lambanın yanmasından sonra çalışma geriliminin yaklaşık %50 ‘ si oranında
gerilim düşümü meydana getirmek.
Starter: İçi argon yada neon gazı ile doldurulmuş cam bir balon içinde iki elektrodu
bulunan silindir şeklinde bimetal şeritten oluşmuştur. Elektronik balast
kullanıldığında starter kullanılmaz. İlk ateşlemeyi sağlayan elemandır.
Şekil 3.19 : Starter
Soket: Fluoresant lambalarda iki adet soket bulunur ve cam tüpü , pim şeklindeki
flaman giriş uçları aracılığı ile tutmaya yararlar.Fluoresant lambaya duy görevi
yaparlar.
Şekil III.20 : Soketler
40
Şekil 3.21 : Devrenin Kapalı Şeması
Şekil 3.22 : Devrenin Açık Şeması
No
Adı
Özelliği
Miktarı
1
Adi anahtar
1 Çift
2
Balast
20W veya 40W (Bobinli)
1 Adet
3
Starter
20W veya 40W
1 Adet
4
Soket
Çubuk fluoresant için
2 Adet
5
Klemens
1,5’ lik
2 Adet
6
Fluoresant lamba
20W veya 40W
1 Adet
7
Sigorta
10A. W-Otomat
1 Adet
8
İletken tel
1,5 NYA
3 Metre
41
9
Bant
Elektrik bantı
1 Adet
Tablo 3.5: Devrede Kullanılacak Malzeme Listesi
3.2. Bir Fazlı Motorun Paket Şalterle Kumandası
Paket şalter:
Bir eksen etrafında dönebilen, bir mil üzerinde dizilmiş ve
paketlenmiş , bir çok kontak yuvalarından oluşan şalterlere denir. Şalterin
her kontak yuvasında 1,2,3 veya 4 kontak bulunur. Kontak elemanları
gümüş-kadmiyum ‘la kaplanmıştır.
Şekil 3.23 Pako Şalter
Motor:
Aldığı elektrik enerjisini mekanik enerjiye dönüştüren bir alıcı çeşididir.
Oluşturacağımız devrede mono faze (bir fazlı) motor kullanılacaktır.
3.2.1. Devrenin Bağlantı Şeklinin Çizimi
Şekil 3.24 : Devrenin Kapalı Şeması
Şekil 3.25 :
Devrenin Açık Şeması
42
3.2.2. Devrede Kullanılacak Elemanların Seçimi
No
Adı
Özelliği
Miktarı
1
Paket şalter
10A 0-1 açma kapama
1 Çift
2
Sigorta
16A. W-Otomat
1 Adet
3
Motor
Monofaze motor
1 Adet
4
İletken tel
1,5 NYA
3 Metre
5
Klemens
2,5’ lik
3 Adet
Bant
Elektrik bantı
1 Adet
6
Tablo 3.6: Devrede Kullanılacak Malzeme Listesi
43
UYGULAMA
FAALİYETİ
UYGULAMA
FAALİYETİ
UYGULAMA FAALİYETLERİ
Aydınlatma ve priz devre tesisat
malzemelerini seç.
Öneriler
 İş önlüğünüzü giyerek çalışma
masanızı veya plançetenizi düzenleyiniz.
 Yapacağınız
uygulamalarla
malzemeleri temin ediniz.
ilgili
 Tablo 3.1, tablo 3.2 , tablo 3..3 , tablo
3.4 ve tablo 3.5 ‘ e göre malzemeleri depo
sorumlusundan alınız.
 Malzemelerin sağlamlık kontrolünü
yapınız.
 Arızalı elemanları değiştiriniz.
Adi anahtar tesisatı devresini kurarak
çalıştır.
 Adi anahtar tesisat devresini plançete üzerine
kurunuz.
 Plançete üzerinde; devre elemanlarının
(sigorta, anahtar ve lamba ) yerlerini tespit
ediniz. Bakınız şekil 3..5
hazırlayınız.
44
 Şekil 3.6 ’ya göre iletkenleri düzenli
çekiniz.

Titiz
bir
şekilde
elemanların
 Devre bağlantısını son bir kez kontrol
ediniz.
 Adi anahtarı kapattığınızda lambanın
yandığını, anahtarı açtığınızda ise lambanın
söndüğünü görünüz.
 Enerjiyi keserek devreyi sökünüz.

Adi anahtar ve priz tesisatı devresini
kurarak çalıştır.
Adi anahtar ve priz tesisat devresini plançete
üzerine kurunuz.
(sigorta, anahtar, priz ve lamba ) yerlerini tespit
ediniz. Bakınız şekil 3.8
hazırlayınız.
 Şekil 3.9 ’a göre
çekiniz.
45
iletkenleri düzenli

Titiz
bir
şekilde
elemanların
ediniz.
 Priz uçlarını kontrol kalemiyle veya
voltmetreyle kontrol ederek faz ve nötr uçlarını
tesbit ediniz.
Komütatör anahtar tesisatı devresini
 Komütatör anahtar tesisat devresini plançete
üzerine kurunuz.
(sigorta, anahtar ve lambalar ) yerlerini tespit
hazırlayınız.
 Şekil 3.13 ’e göre iletkenleri düzenli
çekiniz.

Titiz
bir
şekilde
elemanların
ediniz.
46
 Komütatör anahtarın bir kontağını
kapatınız ve lambalardan birinin yandığını
görünüz.
 Komütatör anahtarın diğer kontağını
kapatınız ve diğer lambanın yandığını görünüz.
 Komütatör anahtarın her iki kontağını
kapattığınızda devredeki lambaların yandığını,
anahtarın her iki kontağını açtığınızda lambaların
Vaviyen anahtar tesisatı devresini
 Vaviyen anahtar tesisat devresini plançete
üzerine kurunuz.
(sigorta, anahtarlar ve lamba ) yerlerini tespit
hazırlayınız.
 Şekil 3.16 ’ya göre iletkenleri düzenli
çekiniz.

Titiz
bir
şekilde
elemanların
ediniz.
 Birinci vaviyen anahtarı kapatınız ve
lambanın yandığını görünüz. Aynı anahtarı
47
açınca yanan lambanın söndüğünü görünüz.
 İkinci vaviyen anahtarı kapatınız ve
lambanın yandığını görünüz. Aynı anahtarı
açınca yanan lambanın söndüğünü görünüz.
 Birinci vaviyen anahtarı kapatınız ve
lambanın yandığını görünüz. İkinci vaviyen
anahtarı açınca yanan aynı lambanın söndüğünü
görünüz.
 İkinci vaviyen anahtarı kapatınız ve
lambanın yandığını görünüz. birinci vaviyen
anahtarı açınca yanan aynı lambanın söndüğünü
görünüz.
Fluoresant lamba devresini kurarak
çalıştır.
 Fluoresant lamba tesisat devresini plançete
üzerine kurunuz.
(sigorta, anahtar, balast ve soketler ) yerlerini
tespit ediniz. Bakınız şekil 3.21
hazırlayınız.
 Şekil 3.22 ’ye göre iletkenleri düzenli
çekiniz.

Titiz
bir
şekilde
elemanların
 Starteri soketteki yerine takınız.

Fluoresant
yerleştiriniz.
48
lambayı
soketlere
ediniz.
 Lamba yanmamış ise starter ve
soketlerde temassızlık olup olmadığını kontrol
ediniz. Bakınız üçüncü faaliyet bilgi konuları
Bir fazlı motorun paket şalterle
çalıştırılması devresini kurarak çalıştır.
 Çalışma masanızı veya plançetenizi
düzenleyiniz.
 Yapacağınız uygulamalarla ilgili
malzemelerin temini için
 Tablo 3.6 ‘ya göre malzemeleri depo
sorumlusundan alınız.
 Malzemelerin sağlamlık kontrolünü
yapınız.
 Arızalı lemanları değiştiriniz.
 Bir fazlı motorun paket şalterle çalıştırılması
tesisat devresini plançete üzerine kurunuz.
(sigorta, paket şalter ve motor ) yerlerini tespit
hazırlayınız.
 Şekil 3.25 ’e göre iletkenleri düzenli
çekiniz.
49

Titiz
bir
şekilde
elemanların
ediniz.
 Paket şalteri ‘’1’’ konumuna alınca
motorun çalıştığını, paket şalteri ‘’0’’ konumuna
alınca çalışan motorun enerjisinin kesildiğini ve
kısa bir süre sonra durduğunu görünüz.
 Devrenin enerjisini kesiniz.
 Kurmuş olduğunuz devreyi sökünüz.
Plançetenizi temizleyiniz.
Aldığınız tüm malzemelerin sağlamlık
kontrollerini yaparak depocuya teslim ediniz.
 Öğrenim faaliyetleri öncesi yaptığınız
araştırma
ile
edindiğiniz
bilgi
ve
becerilerinizi
,
uygulamalar
sonrası
öğrendiğiniz
bilgi
ve
becerilerinizle
kıyaslayınız.
 Aşağıda verilen bilgi testini kendi kendinize
çözerek öğrenim seviyenizi test ediniz.
50
1.) Komütatör anahtarı aktif olarak kullanmak için en az kaç lambaya (alıcıya) ihtiyaç
duyulur?
2.) Vaviyen anahtarı aktif olarak kullanmak için en az kaç lambaya (alıcıya) ihtiyaç duyulur?
3.) Bir lambayı veya bir grup lambayı aynı anda, aynı yerden yakıp söndürmeye yarayan
anahtarlara ……………………………….. denir.
4.) Bir eksen etrafında dönebilen, bir mil üzerinde dizilmiş ve paketlenmiş , bir çok kontak
yuvalarından oluşan devre elemanına ……………...................…denir.
5.) İki ayrı lamba veya iki lamba grubuna bir yerden aynı anda veya ayrı zamanlarda
kumanda etmeye yarayan anahtar çeşitine ……......................…………denir.
6.) Bir lambayı veya bir grup lambayı (alıcıyı) iki ayrı yerden aynı zamanda veya farklı
zamanlarda yakıp söndüren anahtar çeşitine …....................……………denir.
7.) Elektrik aygıtlarına, bir elektrik devresinden fiş aracılığı ile doğrudan veya uzatma
kablosu ile enerji alınması için kullanılan devre elemanına …..............................… denir.
8.) Aydınlatma ve güç tesislerinde buat (ek kutusu) içerisinde eklerin (iletken
bağlantılarının) yapılması için kullanılan gerece ………………........…….. denir.
51
9.) Elektrik lambasının, vidalanarak veya takılarak elektrik tesisine bağlanmasını sağlayan
gerece ……………..............… denir.
10.) Flouresant lambaya duy görevi yapan elemana ……..............…………….denir.
11.) Adi anahtar kaç bağlantı uçuna sahiptir?
12.) Vaviyen anahtar kaç bağlantı uçuna sahiptir?
13.) Komütatör anahtar kaç bağlantı uçuna sahiptir?
14.) Topraksız priz kaç bağlantı uçuna sahiptir?
15.) Fluoresant lamba tesisatında en az olması gereken elemanlar nelerdir?
16.) İç tesisat yönetmeliğine göre nötr iletkeni ..................................... rengindedir.
17.) İç tesisat yönetmeliğine göre topraklama iletkeni ............................... rengindedir.
18.) Fluoresant lambalarda ilk anda lambaya enerji uygulanıp flamanların ısınması sonunda,
starter aracılığı ile flamanları ısıtmak ve atlama gerilimi oluşturmak için kullanılan elemana
ne ad verilir?
19.) Fluoresant lamba tesisatında ilk ateşlemeyi sağlayan eleman ….........................…. dır.
52
20.) Adi anahtar tesisat devresini komütatör anahtar devresine dönüştürmek için tesisatta
nasıl bir düzenleme yaparsınız?
53
CEVAP ANAHTARI
1.) İki
2.) Bir
3.) Adi anahtar
4.) Paket şalter
5.) Komütatör anahtar
6.) Vaviyen anahtar
7.) Priz
8.) Klemens
9.) Duy
10.) Soket
11.) İki
12.) Üç
13.) Üç
14.) Üç
15.) Flouresant lamba, balast, soket ve starter.
16.) Açık mavi
17.) Sarı-yeşil
18.) Balast
19.) Starter
20.) Adi anahtar yerine komütatör anahtar kullanılır ve anahtar ile lamba
arasına bir iletken daha çekilir.
54
Öğrencinin Kendi Performansını Değerlendirmesi
Evet
Aydınlatma ve priz devre tesisat
malzemelerini seçebildin mi?
Adi anahtar tesisatı devresini kurarak
çalıştırabildin mi?
Adi anahtar ve priz tesisatı devresini
Komütatör anahtar tesisatı devresini
Vaviyen anahtar tesisatı devresini
Fluoresant lamba tesisatı devresini
çalıştırılması devre elemanlarını seçebildin
mi?
çalıştırılması devresini kurarak çalıştırabildin
mi?
El aletlerini yerinde kullanabildin mi?
Yukarıdaki işlemlerin tamamını 12
saatte yapabildin mi?
55
Hayır
Hayırsa Neden
MODÜL DEĞERLENDİRME
MODÜL DEĞERLENDİRME
SOLDAN SAĞA
1- Eğitim ve öğrenim faaliyetini tamamladığınız bu modülün adı.
2- Çare, deva, ilaç, yardım.. – Aydınlatmada kullanılan bir veya daha fazla lamba
bulunduran aydınlatma aracı. – Kanıt, belge, araz.
3- Fluoresant lambaya duy görevi yapan eleman. – Bir müzik çeşiti. – Belirti, çizinti, nişan.
– Utanma duygusu, edep, hayâ. – Tersi bandırma, pekmez, pestil.
4- Tek hücreli canlı. – Kızgın, öfkeli, sinirli, somurtkan. – Engel, çıkıntı, barikat, baraj.
Zaman sayacı. – Elektrik tesisatlarında buat içerisinde iletken bağlantılarının yapılması
için kullanılan gereçtir. – Işık yayan alıcı çeşidi, kandil.
5- Bir elektrik devresinden fiş aracılığı ile doğrudan veya uzatma kablosu ile enerji
alınması için kullanılan gereçtir. – Tersi genişlik. – Türkiye’nin uluslar arası plaka
işareti. – Tümör, yumru, şişkinlik.
6- Bir cetvel çeşidi. – Oyun, raks. – Tersi canlının beslenebilmesi için vazgeçilemez unsur,
besin, aş. – Geçmiş zaman eki.
7- Elektrik devrelerinde arzu edilmeyen arıza çeşidi. – Tersi bir çalgı aleti. – Başa takılan
örtü etrafına veya bez parçalarının etrafına iplik ile yapılan süsleme, elişi, nakış, ajur.
8- İsim. –Tersi işaret zamiri. –Tersi boyutlardan biri, uzunluk. – Faiz, artış, çoğalma.
9- Tersi bir nida. – Eski Mısır’da bir tanrı. – Adi anahtara çekilmesi gereken iletken sayısı.
– Eşi ölmüş kadın veya eşinden boşanmış kadın.- Tersi çalışırken yapılan şey, uğraş,
meslek.
10- Bir lambayı veya bir grup lambayı (alıcıyı) iki ayrı yerden aynı zamanda veya farklı
zamanlarda yakıp söndüren anahtar çeşididir. - Bir rengin son iki harfi.
11- Fluoresant lambalarda ilk ateşlemeyi yapan eleman. – Olmaktan emir.
12- Tersi ilave, katkı, zam. – Çocuğu olan kadın, anne. – Çoğul eki. – Öğrencinin başarısını
ölçme aracı.
13- Komütatör anahtara çekilmesi gereken iletken sayısı. –Zilin çıkardığı ve kulağımızla
algıladığımız şey. – Tersi elektrik devrelerinde kullanılan koruma elemanı. – Vaka,
hadise.
14- Bilmekten emir, öğrenmek, bellemek. – Elektrik tesisatlarında kapalı şemanın diğer adı.
– Tersi bayrağı veya sancağı önde tutan veya taşıyan kimse, öncü, lider, bayraktar.
YUKARIN AŞAĞIYA.
123456-
78-
9-
Elektrik tesisat işini yapan kimse. – Vaviyen anahtara çekilmesi gereken iletken sayısı.
Elektrik Mühendisler Odasının kısaca yazılışı. – Küçük bitki, çimen.
Tersi protaktinyum’un sembolü - Dünyanın uydusu. – Bir renk.
Üreteçten çıkan akımın alıcı üzerinden geçerek tekrar üretece ulaşması için izlediği yola
denir.
Bir hayvan. – Bir organımız.
Tersi ses çıkaran alıcı çeşidi. – Bir içecek, usare, abıhayat. – Bir bağlaç.
Tersi bir üreteç çeşididir. – Tersi boyun atkısı, başörtüsü, atkı. – Şişman, kalın, cüsseli,
balaban.
Tersi yabancı.
Bir elektrik devresinde anahtar kapalı, iletkenler sağlam ve üreteçteki enerji alıcıya
ulaşıyor ve alıcı çalışıyorsa bu tür devreye verilen ad.
56
10- Televizyonun kısaca yazılımı. – Kuzu sesi. – Avlanılan. – En kısa zaman birimi. –Tersi
eskiden konaklamak için kullanılan bina, konukluk, iş merkezi.
11- Müzikte tempo, ses uyumluluğu, dizem. – Narin’in sessizleri. – Tersi tayin etme.
12- Belirti, çizinti. – Elektrik tesisatçılığında da kullanılan bir el aleti. – Küçük mağara,
barınak, oyuk. – Tersi ülkemizin plaka sembolü.
13- Hamurdan yapılan bir pasta çeşidi. — Soru eki. – Elektrik akımını ileten iletken tel.
14- Bitki bilimde; ermin, kakım. – Tersi ismin hal eki. – Tersi sıra manasına gelen
kelimenin ilk hecesi. - Bir bölgemiz.
15- Duman, pus, tütsü. — Elektrik lambasının, vidalanarak veya takılarak elektrik tesisine
bağlanmasını sağlayan gereçtir. – Tersi gelir, kazanç.
16- Bir zil çeşidi. – Evin bölümlerinden her biri. – Stronsiyum’un sembolü.
17- Elektrik tesisatçılığında da kullanılan bir el aleti.
18- İfa etme, tatbik, tavır.
19- Çoğul eki. – Elektrik devrelerinde basıldığında devreyi kapadan el çekildiğinde devreyi
açan elemandır. – Tersi aldığı elektrik enerjisini hareket (dönme) enerjisine dönüştüren
bir alıcı çeşididir.
20- İnsan vücudunda kolun bir bölümü. — Topraklama iletkenin rengi. – Tersi yabancı.
21- Bir ilimiz. – Tersi üstü kapalı konuşma, kast etme, fark ettirme, sezdirme. – Bir renk.
22- Elektrik devre elemanlarının birbirine bağlantısının yapıldığı ve elektrik akımını ileten
metal tellere denir. – Tersi bir isim.
57
CEVAPLAR
58
KAYNAKLAR
KAYNAKLAR
 ALACALI Mahmut, Atölye 1, Özkan Matbaacılık , Ankara – 2004
 ALEMDAR Ayhan, Elektroteknik I Ders Notları, Trabzon
 ASLAN Recai, AYDIN Cengiz, GÜNDÜZ M.Ali, Teknik Resim ve Meslek Resim
, Yüce Yayın , İstanbul -2002
 ÇOLAK Şeref, NACAR Mahmut, Teknik ve Meslek Resim, Color Ofset
Matbaacılık , İskenderun, 2002
 DOĞRU Ali, Elektrik Meslek Resim, Has Ofset, Kahramanmaraş, 2004
 GÖRKEM Abdullah, Atölye ve Laboratuar, Özkan Matbaacılık, Ankara ,2002
 GÖRKEM Abdullah, KUŞ Metin , Elektroteknik 1 , Özkan Matbaacılık , Ankara,
2002
 GÜVEN M.Emin, MARTI İ.Baha, ÇOŞKUN İsmail, Elektroteknik 1, Milli Eğitim
Basımevi, İstanbul , 1990
 NACAR Mahmut, Atelye 1, Color Ofset Matbaacılık, İskenderun, 2004
 NACAR Mahmut, Laboratuar 1, Kahramanmaraş, 2000
 YARCI Kemal, ÖZTÜRK Orhan, Elektroteknik 1, Yüce Yayıncılık, İstanbul, 1999
59

Temel Elektrik Bilgileri

Transkript

Benzer belgeler

SES İLE AKTİF OLAN ANAHTAR DEVRESİ (MC2830)

2014/2 MÜHENDİSLİK BÖLÜMLERİ FİZİK 2 UYGULAMA 2 (Gauss

Avrasya Üniversitesi Bologna Süreci

Malzemeler ve Alanlar