Presentación de PowerPoint

04.11.2012
KULLANICILAR NEDEN
DESTEGE IHTIYAC DUYAR?
BIL-429
INSAN-BILGISAYAR ETKILESIMI
BOLUM 11 - KULLANICI DESTEGI
 Sistem tutarsız olabilir.
 Sistem bunaltıcı olabilir.
Bu bölümde kullanıcı desteğini ana hatlarıyla ele alıp,
etkili bir kullanıcı desteği sunmanın önemini,
yöntemlerini ve püf noktalarını göreceğiz.
 Sistemin kendisi kullanıcıya yeterli ipucunu/desteği sunamayabilir.
 Kullanıcı ne yapacağını, neyin nerede olduğunu unutabilir.
 Kullanıcının acelesi vardır.
2009639031 - Hilal Dönmezer
2009639021 - Erhan Öztürk
 Kullanıcı sistemde öngörülenden farklı bir bilişsel
modele sahiptir.
GENEL HATLARIYLA
GÖRECEGİMİZ BASLIKLAR
KULLANICI DESTEGİ NEDİR?
 Kullanıcı Desteği
 Kullanıcı Desteği
Yaklaşımları
 İdeal Yardım Sistemi
Gereksinimleri
 Kullanıcı Modelleme
 Alan ve Görev Modelleme
 Bilginin Gösterilmesi
Teknikleri
 Kullanıcı Desteği Tasarımı
Etkileşimli sistemleri tam olarak tasarladığımızda çok az destek alarak ya da hiç destek ve yardım
almadan kullanılması beklenir. Fakat bu durum yapılan en iyi tasarım sistemlerinde bile bulunamayan bir
durumdur. Kullanıcıların pek çok zaman yardıma ihtiyaçları vardır. Bu yüzden sistem içinde bu yardımı
tasarlamak gerekmektedir. Sistem içinde tasarlanan bu yardım desteğine Kullanıcı Desteği adı verilir.
 Uyarlanabilir Yardım Sistemleri
1
of
36
KULLANICI DESTEGI
Kullanıcılara saglanacak 4 farklı
destek türü vardır:
Temel Nitelikler:


2
of
36
KULLANICI DESTEGI
Kullanıcı destegi türleri:
Farklı zamanlarda farklı destek
türlerini sağlamalıdır.
 Hızlı Referans,
Hızlı Referans
Uygulanması ve sunuşu dikkatli
tasarım gerektirir.
 Görev odaklı yardım,
 Tam açıklama,
Daha önce sistemi kullanmış ve aşina olan kullanıcılara
detayları hatırlatmak maksadıyla kullanılır.
 Öğretici yardım,
Ayrıca tüm bu ihtiyaç duyulan yardımın;
sistemlerle birlikte tasarlanması gerekmektedir.
3
of
36
Göreve Özgü Yardım
Kullanıcı belirli bir görevi yaparken problemle karşılaştığında
veya yapacağı görev için aracı nasıl kullanacağını bilemediği
zaman kullanılır.
4
of
36
1
04.11.2012
KULLANICI DESTEGI
KULLANICI DESTEGI
Kullanıcı destegi türleri:
Yardım sistemleri ile dokümantasyon arasındaki temel fark:
Yardım sistemleri : Problem tabanlı ve belirli bir konuya özgün.
Dökümantasyon : Sistem tabanlı ve genel.
Tam Açıklama
Daha tecrübeli veya meraklı kullanıcıların aracı veya komutu kullanmak için ihtiyaç duyabileceği detaylı
bilgileri anlatır. Bu açıklama genelde kullanıcının o an ihtiyaç duymadığı bilgileri de içermektedir.
Peki ideal bir yardım sistemi sizce nasıl olmalıdır?
Ögretici
Yeni kullanıcılara aracı nasıl kullanacaklarını adım adım anlatmayı amaçlar.
5
of
36
6
Ideal Yardım Sistemi
İdeal bir yardım sistemi tasarımı nasıl olmalıdır?
Bunun cevabını vermek zordur.
Bunun yerine bu sistemin sahip olması gereken temel
özelliklerden bahsedilebilir.
Bu temel özellikler bu sistemi değerlendirmek için kriterleri
oluşturur…
7
of
36
Ideal Yardım Sistemi
Gereksinimleri
 Erişilebilirlik - Availability
 Doğruluk ve bütünlük – Accuracy and Completeness
 Tutarlık - Consistency
 Sağlamlık - Robustness
 Esneklik - Flexibility
 Dikkat çekmeyen/sade -Unobtrusiveness
36
8
KULLANICI DESTEGI
YAKLASIMLARI
of
of
36
KULLANICI DESTEGI
YAKLASIMLARI
Komut Desteği
KOMUT DESTEGİ
KOMUR SATIRI YÖNLENDIRMESI
Komut seviyesinde destek sağlayan en
temel yaklaşımdır.
Menülerle ve seçilebilir ikonlar ile hafızaya
hangi komutların kullanılabilir olduğunu
göstermek için yardımcı olur.
KONUYA ÖZEL YARDIM
ÇEVRİMİÇİ ÖGRETİCİLER
Yardım istemi, içinde bulunulan bağlama
göre yorumlanır.
Kullanıcı test ortamında sistemin temel
esasları doğrultusunda çalışır.
9
of
36
*Komut seviyesinde en temel, en yaygın yaklaşımdır.
*Kullanıcının ne aradığını bildiğini varsayar.
*Kkullanıcı özel bir komutla yardım ister.
Örnek: UNIX >> man, DOS >> help
*Hızlı referans için uygundur.
*Kullanıcı toplulukları ve forumlar.
10 of
36
2
04.11.2012
Komut Desteği
11 of
36
KULLANICI DESTEGI
YAKLASIMLARI
Kullanıcıya Özel Yardım
*Yardım istemi, içinde bulunulan bağlama göre yorumlanır.
Örnek: Microsoft Office “What’s This?”
Çevrimiçi Öğreticiler
*Kullanıcı test ortamında sistemin temel esasları doğrultusunda çalışır.
*Esnek kullanım imkânı verildiğinde yararlıdır.
Çevrimiçi dokümantasyon
*Kağıt ortamındaki dokümantasyon e-ortamda sunulur.
*Yaygın ortamlarda sürekli erişim imkânı.
*E-ortamda gözden geçirilmesi zor olabilir, bunun için hipermetin
desteği kullanılır.
*Evrensel erişim (Universal Access)
13 of
12 of
KULLANICI DESTEGI
YAKLASIMLARI
Çevrimiçi Dokümantasyon İlkeleri








Başlık ve kılavuzlarla desteklenmiş açık/sade bir yapı,
Kullanıcı görevlerine göre düzenlenmiş bilgiler,
Kısa ve jargondan uzak cümleler,
Numaralanmış ve adımlara ayrılmış işlemler,
Mümkün olduğunca kullanılan örnekler,
İndeks, içerik, özet ve serbest arama imkânı,
Hata mesaj listeleri,
Sık Sorulan Sorular ve açık cevapları.
36
KULLANICI DESTEGI
YAKLASIMLARI
36
14 of
36
KULLANICI DESTEGI
YAKLASIMLARI
Asgari Kitapçık
Asgari Kitapçık
 Acemi ve standart kullanıcılar için hazırlanan alternatif çevrimiçi
dokümantasyondur.
 Kullanıcı görevleri ve hata kurtarma üzerinde odaklanır.
 Sistemin gerçek dokümantasyonunun yaklaşık ¼.
 Jack Carroll ve arkadaşları tarafından 1990 yılında Asgari Kitapçık
yaklaşımı ile 19 ofis çalışanı ve 8 görevin icrası konusunda yapılan
çalışmada:
 %40 daha hızlı öğrenme,
 2.7 defa daha fazla görev öğrenme,
 Benzer diğer çalışmalarda da:
 Daha etkili öğrenme,
 Daha az hata ve
 Sistemi daha hızlı kullanmaya başlama olduğu görülmüştür.
15 of
36
16 of
36
3
04.11.2012
GERÇEK INSANLARDAN
YARDIM
İyi tasarlanmış dokümantasyon ve akıllı yardım sistemleri önemli
olmasına rağmen, gerçek insanlarla konuşmak, karşılaşılan
sorunların çözülmesi için büyük fayda sağlamaktadır.
Uzman kullanıcılar, nasıl tasarlandığını bildikleri için genellikle
dokümantasyondan faydalanmaktadırlar.
UNIX yardım sistemi çalışmaları, acemi kullanıcıların
dokümantasyonu kullanmayı değil, bunu daha önce okumuş
uzmanlarla görüşmeyi tercih ettiklerini göstermiştir.
17 of
Ürünün başka kullanıcıları da bir başka yardım kaynağıdır.
• Örnek: PHP Çevrimiçi dokümantasyon
Kullanıcı toplulukları, forumlar ve üreticilerin teknik destek kitapları
da başka bir yardım kaynağıdır.
• Örnek: Sun Java’nın yazılım geliştiriciler için oluşturduğu web
sayfası ile Sun firması, uzmanlar ve o an çevrimiçi olan diğer
kullanıcılarla çevrimiçi kullanıcı forumları ve canlı görüşme
imkânı sunmaktadır.
36
UYARLANABILIR YARDIM
SISTEMLERI
Uyarlanabilir Yardım Sistemleri kullanıcının hareketlerini izleyerek
ve modelini oluşturarak çalışır.
Kullanıcı modeli kullanıcının:
• Deneyimini,
• Tercihlerini,
• Hatalarını,
• Bunların birleşimi hususlarını içerebilir.
19 of
GERÇEK INSANLARDAN
YARDIM
18 of
UYARLANABILIR YARDIM
SISTEMLERI
Kullanıcı ihtiyaçlarına uyarlanmış yardım sunmak için bağlama
ilişkin bilgi, ayrı ayrı kullanıcı, görev ve alan bilgilerini ve yönergeleri
kullanır.
Sorunları:
• Bilgi gereksinimi fazla
• Etkileşim kimin kontrolünde?
• Ne uyarlanmalıdır?
• Uyarlamanın kapsamı nedir?
36
ORIMUHS Sistem Mimarisi
Object-oRiented Intelligent Multimedia Help System
36
20 of
36
ORIMUHS Sistem Mimarisi
Object-oRiented Intelligent Multimedia Help System
Akıllı kullanıcı desteği (intelligent user support ), birçok
durumda sistem veya kullanıcının sistemi kullanma performansı
üzerinde olumsuz etki yapmaktadır.
(Woods, 1993).
21 of
36
22 of
36
4
04.11.2012
KULLANICI MODELLEME
Tüm yardım sistemleri mutlaka bir kullanıcı modeline sahiptir.
 Tek, genel kullanıcı modeli (non-intelligent)
 kullanıcıya göre düzenlenmiş model (adaptable)
 Sistemin düzenlediği model
KULLANICI MODELLEME
Bazı insan-bilgisayar etkileşimi araştırmacıları, insanbilgisayar sistemlerinin doğal işbirliğini artırma
potansiyeline sahip olması nedeniyle kullanıcı modelleme
ile yakından ilgilenmektedirler.
(adaptive)
23 of
36
KULLANICI MODELLEME
YAKLASIMLARI
24 of
KULLANICI MODELLEME
YAKLASIMLARI
Niceleme (Quantification)
Sterotip (Stereotype)
 En basit kullanıcı modelleme yaklaşımıdır.
 Kullanıcının ne bildiği nicel olarak ölçülür.
 Farklı eylemlere farklı ağırlıklar verilerek kullanıcının görevi
gerçekleştirmesi puanlanır.
 Sonuçta kullanıcı, belirli eşik değerlere göre uzmanlık seviyeleri
arasında gezer.
 Kullanıcının niteliklerine bağlıdır.
25 of
Bindirmeli (Overlay) Modeller
 İdeal bir uzman kullanıcı modeli oluşturulur.
 Sistemin gerçek kullanımı ideal model ile karşılaştırılır.
 Model, kullanıcı davranışını bilinen hata katalogları ile
karşılaştırarak, ortaklıkları/farklılıkları içermelidir.
27 of
 Kullanıcı, komut kullanımı ve hataları gibi belirli bir kategoriye
göre sınıflandırılır.
 Sterotip oluşturma türleri:
• Bilgi kullanımı,
• Makine öğrenmesi (machine learning)
36
KULLANICI MODELLEME
YAKLASIMLARI
36
36
26 of
36
HCI ALANINDA
KULLANICI MODELLEME ZORLUKLARI
 Kullanıcı modelleme ve görev modellemenin farklılaşması,
 Kullanıcı modellemenin çaba/değer (trade-off) dengesinin
artması,
 Farklı modelleme teknikleri desteği
(integrating modeling),
 Hatalı, eski ve yetersiz bilgi içeren kullanıcı modelleri,
 Farklı alanlardaki kullanıcı modelleme yaklaşımlarının yeterliliği
hakkında kriter geliştirilmesi,
 Daha geniş bağlamı kapsaması,
 Kullanıcı modelleme ve kontrol,
 Gizlilik/kullanıcı modelleri.
28 of
36
5
04.11.2012
ALAN ve GÖREV
TAVSIYE STRATEJISI
MODELLEME
Verilen duruma uygun doğru tavsiye türünün seçilmesini kapsar.
Örnek: hatırlatıcı, öğretici, vb.
Kapsadığı hususlar:
 Ortak hatalar ve görevler
 Şu ana yapılmakta olan görev
Komut serilerinin kullanımı analizini içerir.
Bazı akıllı sistemler tavsiye stratejisini modeller, ancak yine de
doğru stratejinin seçilmesi büyük önem taşır.
EuroHelp uyarlanır yardım sistemi, kullanıcının çalışmasını bir
öğretmen gibi izleyerek ona ihtiyacı olan tavsiyeyi sunar.
Sorunları
 Sembolleştirilen görevler
 İç içe geçmiş görevler
 Kullanıcının niyeti
29 of
» “Bunu Biliyor musunuz?”
(«Did You Know”, DYK)
» Microsoft’un “Günün İpucu“
(“Tip of the Day”)
36
BILGININ GOSTERILMESI
TEKNIKLERI
30 of
36
BILGININ GOSTERILMESI
TEKNIKLERI
Kural tabanlı
Ağ Tabanlı
 Bilgi kurallar ve gerçekler şeklinde sunulur.
 Çıkarım mekanizması ile yorumlanır.
 Genellikle geniş alanlarda (domain) kullanılır.
 Bilgi gerçekler arasındaki ilişkiler şeklinde gösterilir.
 Çerçevelere bağlantı yapmakta kullanılabilir.
Örnek Tabanlı
Çerçeve tabanlı
 Bilgi doldurulması gereken boşluk yapılar şeklinde saklanır.
 Dar alanlarda (domain) yararlıdır.
31 of
36
UYARLANABILIR YARDIM TASARIMINDA
DIKKATE ALINMASI GEREKLI KONULAR
Teşvik
 Kontrolü kullanıcı mı elinde bulunduruyor yoksa sistem mi
etkileşimi yönlendiriyor? veya karma mı?
 Eistem yardım önermek için kullanıcının davranışını
durdurabiliyor mu?
Etki
 Ne uyarlanacak ve bunu yapmak için hangi bilgiye gereksinim
duyuluyor?
 Ihtiyaç duyulan tek şey model
Kapsam
 Modelleme hangi seviyede? (uygulama/sistem)
 Uygulamalar arasında uzmanlık seviyesi değiştiğinden sistem
seviyesinde yapılan modelleme daha karmaşıktır.
33 of
36
 Bilgi karar yapıları şeklinde dolaylı olarak gösterilir.
 Kurallarla programlama şeklinde değil sınıflandırma yapacak
şekilde eğitilmiştir.
 Çok az bilgi edinimi gerektirir.
32 of
36
KULLANICI DESTEGI
TASARIMI
Kullanıcı desteği sisteme eklenen bileşen değil, sistemin
organik bir bileşenidir.
 Bu nedenle sistemle bir bütün olarak tasarlanmalıdır.
Yardımın nasıl sunulacağına ilişkin teknolojik hususlara değil,
yardımın bağlamına ve içeriğine odaklanmalıdır.
34 of
36
6
04.11.2012
NASIL SUNULMALI?
Yardım nasıl istenecek?
 Komut, düğme (button), işlev (açık/kapalı), ayrı bir uygulama,
Acaba sesli yardım istenebilir mi?
Yardım nasıl gösterilecek?
 Yeni pencere, tam ekran, bölünmüş ekran,
 Açılır kutular, ipucu ikonları
Etkili bir yardım sunumu şu hususları kapsamalıdır:
 Açık, aşina, tutarlı ve uygun bir dil
 Açıklayıcı değil öğretici
 Yoğun metin kullanımından uzak
 Özet bilgi ve örnek
35 of
KULLANICI DESTEGI GERCEKLESTIRIMI
Yardım ne?
Hangi Kaynaklar Mevcut?
 İşletim sistemi komutu
 Meta-komut
 Uygulama
 Ekran boşluğu
 Bellek kapasitesi
 Hızı
Yardım bilgisinin yapısı:
Olmazsa olmaz:
 Tek bir dosya
 Dosya hiyerarşisi
 Veri tabanı
36
 Esneklik ve genişletilebilirlik
 Çıktı alabilme
 Gözden geçirebilme
36 of
36
BİLİŞSEL MODEL
NEDİR?
BIL-429
INSAN-BILGISAYAR ETKILESIMI
BOLUM 12 – BİLİŞSEL MODELLER
Bilişsel modeller bir şeylere açıklama getirme eğilimimiz sonucu
ortaya çıkan;
 Nesnelerin nasıl çalıştığı,
 Olayların nasıl ortaya çıktığı ya da
 Bireylerin davranış biçimlerine
ilişkin kavramsal modellerimizidir. (Norman, 2002).
Bu bölümde bilişsel model nedir, özellikleri , çeşitleri
ve kullanım alanları gibi konular hakkında bilgi sahibi
olacağız.
2009639031 - Hilal Dönmezer
2009639021 - Erhan Öztürk
1
BİLİŞSEL MODELLER
KAÇA AYRILIR?
of
30
BİLİŞSEL MODELLER
Bilişsel modeller;
 Hedef ve görev hiyerarşisi modeli
 Dil bilimsel ve dilbilgisel modeller
 Fiziksel ve araç seviyesi modeller
 Mimari modelleri
olmak üzere 4 farklı kategoriye ayrılmıştır.
2
of
30
Bireyler bilişsel modellerini
 Gerçek ya da hayal,
 Acemi ya da uzman
kısacası düzeyi ve biçimi ne olursa olsun sahip olduğu bilgiye
dayandırır.
Bu modeller bireye deneyimlerini anlama, eylemlerinin
sonuçlarını tahmin etme ve beklenmeyen sonuçlarla başa
çıkmada yardım eder.
3
of
30
7
04.11.2012
HEDEF VE GÖREV
HİYERARŞİSİ
BİLİŞSEL MODELLER
Performans ve Yeterliliğe Göre Bilişsel Modeller
 Performans Modelleri
 Yeterlilik Modelleri
Bireyin bir hedefi alt hedeflere bölerek süreci kontrol
etmesindeki zihinsel işlemlerini inceleyen modeldir.
GOMS (Hedef-İşlemci-Yöntem-Seçim)
İşlemsel Niteliğe Göre Gruplandırma (Computional Flavour)
 Hedef ve Görev Hiyerarşisi Modeli
 Dil bilimsel ve Dilbilgisel Modeller
 Fiziksel - Araç Modelleri
 Mimari Modelleri
4
of
30
CCT (Bilişsel Karmaşıklık Kuramı)
5
of
30
7
of
30
GOMS (Hedef-İşlemci-Yöntem-Seçim)
(Goals, Operators, Methods, and Selection rules)
GOAL (Hedef) »» başarmak istenilen şey,
OPERATOR (işlemci) »» sistemi kullanmak için gerekli en temel
eylemler, analizin en düşük seviyesi,
METHOD (yöntem) »» hedefi alt hedeflere bölmedeki farklı
yollar,
SELECT (seçim) »» yöntemdeki farklı yollardan birisinin tercih
edilerek seçimi,
6
of
30
CCT (Bilişsel Karmaşıklık Kuramı)
CCT (Bilişsel Karmaşıklık Kuramı)
Bu kuramın temelinde GOMS modelindeki hedefleri ayrıştırma
olup, bu modele daha kestirimci bir güç sağlar.
Bu kuramın temelinde GOMS modelindeki hedefleri ayrıştırma
olup, bu modele daha kestirimci bir güç sağlar.
CCT’nin iki paralel tanımı vardır;
1. Kullanıcının hedefleri, üretim kuralları.
 Koşul sağlanırsa eylemi gerçekleştir.
if condition then action
CCT’nin iki paralel tanımı vardır;
1. Kullanıcının hedefleri, üretim kuralları.
 Koşul sağlanırsa eylemi gerçekleştir.
if condition then action
2. Bilgisayar sistemi (CCT’deki araçlar)
2. Bilgisayar sistemi (CCT’deki araçlar)
8
of
30
9
of
30
8
04.11.2012
CCT (Bilişsel Karmaşıklık Kuramı)
CCT (Bilişsel Karmaşıklık Kuramı)
CCT, acemiler kullanıcılar için durum ve hareketleri
kısıtlandıracak şekilde farklı kurallar oluşturur.
CCT’deki kurallar hatasız performans ortaya koymak zorunda
değildir.
Genel olarak acemiler bütün kuralları çalışan belleklerinde test
ederler ve her tuşa basıştan sonra sistemden geribildirim alırlar.
Bu nedenle acemi davranışları prosedürleşmiş bir şekilde
işlemez.
Bu kurallar hataları tahmin etmese de hata olgusunu
açıklayabilirler.
10 of
30
Hedef Hiyerarşisine İlişkin Problemler
CCT ile hedef yapısının derinliği, kuralların sayısı ve araç tanımı
ile karşılaştırmaların ölçümü sağlanır.
11 of
30
Hedef Hiyerarşisine İlişkin Problemler
 Hedef hiyerarşisi oluşturma bazen kullanıcı yerine bilgisayar
diyalogu tarafından tanımlanma riski ortaya koyar.
 Tüm görevleri hedef yönelimli olarak modellerken, bazı
görevlerdeki problem çözme gereksinimi ihmal etmektedir.
 Kestirimler genellikle hata yapmayan uzmanlar için geçerlidir.
Oysa uzmanlar da hata yapabilir. Diğer yandan GOMS, sistemi
yeni öğrenen acemileri ve ara sıra hata yapan orta düzeydeki
kullanıcıları ihmal etmektedir.
 GOMS ürünün sosyal ve kurumsal etkilerini göz önünde
bulundurmamaktadır.
 İnsan bilgisayar etkileşiminin temel amaçlarından biri tüm
kullanıcılar için maksimum kullanılabilirlik sağlamak
olduğundan, bu modelin büyük bir eksikliği olarak
görülmektedir.
12 of
30
Dilsel ve Bilgisel Modeller
 İnsanların bilgisayar ile etkileşimleri sırasındaki kullanıcı
davranışları ve bilişsel zorluklar genellikle dil bakımından
incelenmektedir. Dil kavramı çerçevesinde geliştirilmiş farklı
modeller bulunmaktadır.
 BNF (Backus-Naur Form)
 Task–Action Grammar (TAG)
 Ayrıca GOMS modeli insan bilişine ilişkin kuramları
desteklemediği için eleştirilmektedir. İnsan bilişini seri işleme
modeli olarak görmekte ve herhangi bir etkinliğin görev
bitene kadar devam edeceğini varsaymaktadır.
13 of
30
BNF (Backus-Naur Form)
 Formal dillerin yazım kurallarını tanımlamak için kullanılan bir
yazım kuralları kümesidir.
 Genellikle bilgisayar programlama dillerinin sözdizimsel
yapısını belirlemek için kullanılmaktadır. Bir çok sistem
diyalogları BNF kuralları ile kolayca açıklanabilir.
BNF’de tanımlamalar iki çeşittir;
• Terminal Sembolleri,
• Terminal Olmayan Semboller.
14 of
30
15 of
30
9
04.11.2012
BNF (Backus-Naur Form)
Terminal Semboller
Basit syntax
nonterminal ::= expression
 Bir dilde geçerli olan yapıları oluşturmak için birleştirilen daha
alt parçalara ayrılamayan (atomik) sembollerdir (+,*,‐,% vb...)
An expression
contains terminals and nonterminals
combined in sequence (+) or as alternatives (|)
 Kullanıcı bazında ise en düşük seviyedeki temel davranışlara
işaret eder.
draw line
select line
choose points
choose one
last point
pos mouse
::=
::=
::=
::=
::=
::=
select line + choose points + last point
pos mouse + CLICK MOUSE
choose one | choose one + choose points
pos mouse + CLICK MOUSE
pos mouse + DBL CLICK MOUSE
NULL | MOVE MOUSE+ pos mouse
16 of
30
Terminal Olmayan Semboller
 Bu semboller, dilin kendisinde var olmayan ancak kurallar ile
tanımlanan ara tanımları göstermek için kullanılan
sembollerdir (‘<‘ ve ‘>’ ). Kullanıcı bazında ise yüksek seviyede
soyutlamalardır.
 Örneğin menüyü seçmek, menüden uygun konuma tıklamak.
18 of
 Örneğin; tuşa basmak, fareyi tıklatmak ya da hareket etmek.
30
TAG (Task Action Grammar)
 Tutarlılığı daha fazla ortaya çıkarma.
 Kullanıcının gerçek dünya bilgilerinin kodlanması.
 Gramer kurallarının parametrelerle açıklanması.
 Anlamsal (semantic) özellikler eklemek için uygundur.
17 of
30
BNF Ölçümleri
 Kuralların sayısı
 + ve | operatörlerinin sayısı
 Zorlukları
• Farklı anlamlar için aynı sözdizimi,
• Kullanıcı algısının yansımaması,
• Minimal tutarlılık kontrolü.
19 of
30
TAG’lardaki Tutarlılık
 BNF’de UNIX komutları şu şekilde tanımlanmıştır:
copy
::= cp + filename + filename | cp + filenames + directory
move
::= mv + filename + filename | mv + filenames + directory
link ::= ln + filename + filename | ln + filenames + directory
 No BNF measure could distinguish between this and a less consistent
grammar in which
link ::= ln + filename + filename | ln + directory + filenames
20 of
30
21 of
30
10
04.11.2012
TAG’ların Diğer Kullanımları
 Kullanıcının var olan bilgisi.
Fiziksel ve Cihaz Modelleri
 The Keystroke Level Model (KLM)
 Buxton's 3-state model
 Komutlar ve özellikler arasındaki benzerlikler.
 Bunlar yürütülen kurallar olarak modellenmişlerdir.
•
•
•
22 of
Bireyin hareket sistemine ait deneysel bilgiyi temel alırlar.
Kullanıcının görevleri: arama ve gerçekleştirme.
o Bu modeller sadece gerçekleştirmeyi içermektedir.
Amaçların hiyerarşisiyle bütünleyicidir.
30
KLM (Keystroke Level Model)
 GOMS’un en düşük seviyesi.
23 of
30
25 of
30
KLM Örneği
GOAL: ICONISE-WINDOW
[select
GOAL: USE-CLOSE-METHOD
. MOVE-MOUSE-TO- FILE-MENU
. PULL-DOWN-FILE-MENU
. CLICK-OVER-CLOSE-OPTION
GOAL: USE-CTRL-W-METHOD
PRESS-CONTROL-W-KEY]
 6 yürütme durum operatörü
Fiziksel motor:
K - keystroking
P - pointing
H - homing
D - drawing
Zihinsel
M - mental preparation
Sistem
R - response
Alternatifleri karşılaştırma:
USE-CTRL-W-METHOD vs.
USE-CLOSE-METHOD
 Deneysel olarak belirlenen zamanlar.
Texecute = TK + TP + TH + TD + TM + TR
24 of
30
Mimari Modeller
assume hand starts on mouse
Problem Alanı Modeli (Problem Space Model)
 Hiyerarşik modeller, dilsel modeller ve fiziksel cihaz modelleri daha çok
insan zihni hakkında tahminlerde bulunmaktadırlar. Kullanıcı için etkili ve
hatasız bir diyalog sağlamayı amaçlamaktadırlar.
 Mimari modellerde ise odak noktası hataların tahmin edilmesi ve
anlaşılabilmesidir.
İkiye ayrılır:
 Problem Alanı Modeli (Problem Space Model)
 Bilişsel Alt Sistemlerle Etkileşim
26 of
30
 Problem alanı modelinde problemlerin belirli bir alanda oluştuğu
varsayılır. Problem alanı belirli evreler ve bir dizi işlemleri içerir.
 Problem alanındaki davranış;
 Mevcut evreye dayalı geçerli işlemi seçme
 Yeni evreyi gerçekleştirmek için mevcut evreye uygulanması
 Problem alanı içindeki işlemler;
 Hedef biçimlendirme
 İşlem seçimi
 İşlemin uygulanması
 Hedefi tamamlama
27 of
30
11
04.11.2012
Problem Alanı Modeli (Problem Space Model)
Bilişsel Alt sistemlerle Etkileşim
 Biliş, algı ve eyleme ilişkin modeldir.
 Bireyi bir bilgi işleme cihazı olarak görmeye bütüncül bir bakış açısı getirir.
 Eylemlerin kullanıcı tarafından otomatikleştirildiğinde belirli prosedürlerin
nasıl kolaylaştığı ile ilgilenir.
 Farklı iki psikolojik geleneği bir bilişsel mimaride birleştirir.
 Kısa süreli bellek araştırmalarının mimari ve genel amaçlı bilgiyi işleme
yaklaşımı
 Psiko-dilsel araştırmalar ve yapay zeka problem çözme literatürünün
işlemsel ve gösterimsel yaklaşımı
28 of
30
29 of
30
KAYNAKLAR
 Woods, D. D. (1993), The price of flexibility, In Gray et al. (1993), 19–25.
 Stoev, S., and Encarnac, L. M. (1998). A navigation tool for ORIMUHS
based on goal recognition and action prediction. In Report 6. GI
Workshop “Adaptivit¨at und Benutzermodellierung in interaktiven
Softwaresystemen” (ABIS’98), Erlangen. FORWISS.
 L. Miguel Encarnac, Stanislav L. Stoev (1999), An ApplicationIndependent Intelligent User Support System Exploiting ActionSequence Based User Modelling.
 John F. Schrage, Susan E. Yager (2004), End User Support: Preparing
New Specialist To Address The Future, Journal of Informatics Education
Research, Volume 6, Number 3.
30 of
30
TEŞEKKÜRLER 
30 of
30
12