09 Ergonomik İşyeri Düzenleme [Uyumluluk Modu]

ERGONOMĐK
ĐŞ ve ĐŞYERĐ
DÜZENLEME
Uludağ Ünv. MMF
Makine Müh. Böl.
MAK4091 Ergonomi
1
Đş için çalışan seçiminde dikkat edilecekler
•
•
•
•
Đşçinin bilgi, deneyim ve yetenekleri dikkate alınmalı
Đşçi, yaptığı işe katkısını görebilmeli,
Đşçinin yeteneklerini geliştirebileceği ve kalite, verim, ekonomiklik
alanında katkı sağlayabileceği bir iş organizasyonu sağlanmalı,
Đşçinin, işte sorumluluğuna uygun yetkisi de bulunmalı, (Örneğin işçi
kendi sorumluluğu içindeki işi nasıl yapması gerektiğine dair öneride
bulunmalı veya buna karar verebilmeli)
Baştan sona tüm adımlarda iş, adım adım takip ve kontrol
edilebilmeli, başarı veya başarısızlık anonim kalmamalı.
Çalışanın Đşe uyumu….
•
Đşin çalışana uyumu…
•
•
Uludağ Ünv. MMF
Makine Müh. Böl.
MAK4091 Ergonomi
2
Đşyeri düzenlenirken dikkat edilecekler
Örnek: Takım Tezgahı
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Kumanda elemanlarının şekli ve yeri, hatasız, kolay kullanabilme
Gösterge elemanlarının şekli ve yeri, doğru, hızlı okuyabilme
Đş parçasını tezgaha bağlamak ve çıkarmak için gerekli hareketler, elle
yapılış şekli, yeri, uygulanacak kuvvetler ve momentler
Takımı bağlamak ve sökmek için gerekli hareketler, şekli, yeri, uygulanacak
kuvvet ve momentler
Parçaların konacağı kapların yeri
Takımların konacağı tablanın yeri
Oturmak için tabure veya ayakta dururken yük azaltmak için dayanacak
destek
Đşgörenin rahat hareket edebilmesi için boş alan
Taban döşemesi, üzerine çıkılabilecek bir ahşap ızgara
Genel aydınlatma veya tezgah için özel aydınlatma
…
Uludağ Ünv. MMF
Makine Müh. Böl.
MAK4091 Ergonomi
3
1
Đşyeri düzenlenirken sor!
1. Đşyerini oluşturan önemli elemanlar
nelerdir?
2. Her bir eleman için beklentiler nelerdir?
3. Beklentileri gerçekleştirmek için
düzenlemede neler yapılmalıdır?
Uludağ Ünv. MMF
Makine Müh. Böl.
MAK4091 Ergonomi
4
Đşyeri düzenlenirken sor!
1. Đşyerini oluşturan önemli elemanlar nelerdir?
a)
b)
c)
d)
e)
f)
g)
h)
2. Her
eleman
beklentiler
nelerdir?
Genel
olarakbir
iş hacmi,
işin için
yapıldığı
yer
Makineler, taşıtlar, aletler
3.
Beklentileri
gerçekleştirmek
için
düzenlemede neler
Đş düzlemi ( masa, iş tablası, kumanda konsolları,)
yapılmalıdır?
Oturma
için koltuk, sandalye, tabure, ayakta bel dayama elemanı, el-kol desteği,
ayak desteği
Đş parçalarının işlem öncesi, işlem sonrası konulduğu kutu veya sandıklar, raflar
Döşeme,
Giriş-çıkış boşlukları, havalandırma, aydınlık boşlukları
Ulaşım yolları, kapı, merdiven, rampa
i) Isıtma, aydınlatma sistemleri
Uludağ Ünv. MMF
Makine Müh. Böl.
MAK4091 Ergonomi
5
Đşyeri düzenlenirken sor!
a)
b)
c)
d)
e)
f)
g)
h)
i)
1. Đşyerini oluşturan önemli elemanlar nelerdir?
2. Her bir eleman için beklentiler nelerdir?
3. Beklentileri
gerçekleştirmek
için performans
düzenlemede
Kişisel
zorlanmanın beklenebilir
düzeyin, sürekli
sınırınınneler
altında olması,
Sağlığa
zarar vermeme, olumsuz etkilememe,
yapılmalıdır?
Kaza olasılığının azlığı,
Kolay erişim, (tehlike anında) kolay uzaklaşma, kaçma;
Görme, anlama, izleme, kontrol etmede kolaylık, karmaşadan kaçınma
Bedensel konumda rahatlık,
Belirli düzeyde konfor,
Rahatsız olmama,
Temizlik.
Uludağ Ünv. MMF
Makine Müh. Böl.
MAK4091 Ergonomi
6
2
Đşyeri düzenlenirken sor!
1. Đşyerini oluşturan önemli elemanlar nelerdir?
2. Her bir eleman için beklentiler nelerdir?
3. Beklentileri gerçekleştirmek için düzenlemede neler
yapılmalıdır?
a)
b)
c)
d)
e)
f)
g)
h)
i)
j)
k)
l)
m)
n)
o)
p)
q)
r)
Đş temposunun, iş yükünün işçinin sürekli performans sınırını aşacak düzeyde olmaması,
SPS aşılıyorsa verilecek ek molaların belirlenmesi,
Đş yüksekliğini işçiye göre ayarlama,
El ile kumanda elemanlarını doğru yerleştirme,
Geçit, boşluk v.b.nin beden boyutlarına uyması,
Kutu, sandık, raf v.b.nin boyutları, yerlerinin düzenlenmesi,
Đş tablasının boyutlarının, malzemesinin seçimi,
Göstergelerin seçimi, yer düzenlemesi,
Oturma elemanının işe uygun seçimi,
Sırt dayanağı (taşıtlarda, makinelerin yüksek bölümlerinde çalışma esnasında.)
Kol, ayak, sırt dayanaklarının malzemesi, boyutları, şeklin belirlenmesi,
Serbest hareket için yeterli boş alan sağlanması,
Yeter tavan yüksekliği,
Uygun kapılar, cinsi, boyutları,
Pencereler, cins, boyut, yönün doğru seçimi,
Döşeme,
malzemesinin
uygunluğu,
Uludağ Ünv.
MMF
MAK4091 Ergonomi
Yolların
Makinegenişliği,
Müh. Böl.
Rampa, merdiven eğimi, genişliği, malzemesinin doğru seçilmesi.
7
Đşin Analizi için Sistematik Sorular
•
•
•
Đş yerinde ne yapılacaktır? Đş ağırlıklı olarak bedensel bir iş mi,
yoksa zihinsel bir iş midir? Đş sürecinde hangi iş araçlarına
gereksinim vardır?
Hangi düzeyde kuvvet uygulanacaktır? Uygulanacak kuvvet işte
beden konumunu belirler.
Kimler çalışacak? Sadece kadınlar veya sadece erkekler mi, yoksa
hem kadınlar, hem erkekler mi çalışacak? %5 dilimine giren kısa
boylu Türk kadını-nın 1483 mm, %95 dilimine giren uzun boylu Türk
erkeğinin 1825 mm boyunda olduğunu düşünürsek, her ikisinin de
çalışabileceği işyerini düzenlemenin çok dikkat isteyeceği aşikardır.
Uludağ Ünv. MMF
Makine Müh. Böl.
MAK4091 Ergonomi
8
Đşin Analizi için Sistematik Sorular
•
Çalışırken beden konumu nasıldır? Đş prosesi oturmayı mı, ayakta durmayı
mı gerektiriyor? Yoksa hem oturarak, hem de ayakta durarak çalışmak
mümkün mü? Đdeal çözüm işin oturarak yapılacak şekilde düzenlenmesi
ama ayağa kalkıldığında da çalışmanın mümkün olmasıdır. Eğer iş
esnasında büyük kuvvetler uygulama ve sık, kapsamlı hareket etme zorluğu
varsa o zaman ayakta çalışma şekli tercih edilmelidir. Hareketlerde yüksek
hassasiyetin istendiği durumlarda ise oturarak çalışmak daha doğrudur.
Sadece oturma veya ayakta durma hallerinin dışında eğilerek, diz çökerek,
hatta yatarak (otomobil tamircisinin bazı işlemlerdeki konumu) çalışma
durumları da olabilir. Sürekli bu konumlarda çalışmayı gerektiren iş
düzenlemesinden kaçınılmalıdır. Yatarak çalışma zorunluluğu varsa,
üzerine yatılacak tekerlekli bir araba ve uygun yumuşaklıkta bir baş desteği,
bir nevi yastık, öngörülmelidir. Baş üstü çalışma da tercih edilmemesi
gereken bir durumdur. Otomobil montaj hatlarında artık, eskisi gibi baş üstü
çalışarak otomobilin alt birimlerinin montajı yapılmamakta, otomobil ekseni
etrafında döndürülerek işçinin kolay çalışmasına olanak sağlanmaktadır.
Uludağ Ünv. MMF
Makine Müh. Böl.
MAK4091 Ergonomi
9
3
Đşin Analizi için Sistematik Sorular
•
•
•
Đş alanının yüksekliği? Elin ve parmakların işi yaparken hareket ettirileceği
düzlemle, taban arasındaki mesafe ne kadardır? Đşçi kamburlaşmadan,
rahat bir konumda oturabilecek veya ayakta durabilecek midir?
Bakış istikameti, bakış mesafesi, başın konumu? Bakış istikameti iş
düzlemine dik veya dike yakın olabiliyor mu? Mesafe göreve uygun
hassasiyette görmeye uygun mu?
Kolun ve bacakların konumu? Yapılan iş hassas bir iş ise, örneğin çok
küçük parçaların montajı veya konum ayarı ise kolu dirsekten bir desteğe
dayama olanağı var mıdır? Ayaklarla bir kumanda elemanına kuvvet
uygulanacak mıdır? Beden dik dururken kolda dirsek açısı 90°civarında
olursa kol rahat eder. Alt kollar yatay konumdaysalar hareketlerini daha
kolay gerçekleştirirler. Eller ise önde, yatay düzlemde hareketli, el içleri
yatay düzlemle 30–45°açılı olmalı. Otururken üst b acak yatay, diz açısı ise
geniş açı olmalıdır. Ayaklar bir kumanda elemanına kuvvet uygularken,
ayak–bacak arası dik açı olacak şekilde işyeri düzenlenmelidir.
Uludağ Ünv. MMF
Makine Müh. Böl.
MAK4091 Ergonomi
10
Đşin Analizi için Sistematik Sorular
•
•
Đç ve dış boyutların sınırı ne kadar? Bir masanın alt kısmı, iç boyutlarla
belirlenir; iç boyutlar o işte çalışacak en büyük kişilere göre belirlenir.
Masanın üzerine yerleştirilmiş parçaların işçiye mesafesi ise dış boyutlardır,
en küçük işçi dikkate alınarak düzenlenmelidir. Đş yeri düzenlenirken
genelde önce dar alan, sonra çevresi göz önüne alınır. Ancak bunun tersi
de vardır; şoför mahallini düzenlerken, dış sınır verilmiştir, dolayısıyla işyeri
düzenleyen mühendisin serbestliği sınırlanmıştır, direksiyon, gaz/fren
pedallarından, aynaya kadar her elemanı bu sınırlı hacim içerisine
yerleştirmek zorunluluğu vardır.
Đş prosesi gereği alınması gereken özel güvenlik önlemleri var mıdır?
Yapılacak işin cinsine göre iş ve işçi güvenliği için çeşitli güvenlik önlemleri
vardır. Bu önlemler bazen yasa ve yönetmeliklerle belirlenmiştir. Bazı
önlemler ise işte edinilen deneyime göre işyeri tarafından belirlenir ve
uygulanır.
Uludağ Ünv. MMF
Makine Müh. Böl.
MAK4091 Ergonomi
11
Sonuç:
• Bu sorulara verilen cevaplar iş konusunda
bizi büyük oranda aydınlatacaktır.
• Ancak sorulara tam cevap verebilmek için
antropometri ve fizyoloji temel bilgi ve
kurallarını bilmek gerekir!
Uludağ Ünv. MMF
Makine Müh. Böl.
MAK4091 Ergonomi
12
4
Aksiyon Hacmi
• Aksiyon hacminin sınırlarını aşağıdaki faktörler
belirler:
–
–
–
–
–
–
Vücudun konumu
Eklemlerin hareketi
Hareketin ve uygulanan kuvvetin yönü
Kullanılan alet
Denge konumunu muhafaza etme zorunluluğu
Kasın fazla gergin halinde hareketin sınırlı olması.
Uludağ Ünv. MMF
Makine Müh. Böl.
MAK4091 Ergonomi
13
%5’lik dilimdeki erkeklerde ve kadınlarda
ellerin aksiyon hacmi
Uludağ Ünv. MMF
Makine Müh. Böl.
MAK4091 Ergonomi
14
Aksiyon Hacmi
Anatomik (A), fizyolojik (B)
ve optimum (C) aksiyon
bölgeleri, resimdeki
değerler
“küçük kadın” için yaklaşık
değerlerdir
Uludağ Ünv. MMF
Makine Müh. Böl.
A
B
C
MAK4091 Ergonomi
15
5
1. Bölge: Đş merkezi. Đki el birbirine çok yakın, bakış alanı içinde çalışır.
Özellikle hassas cihazlarının montaj yeri.
2. Bölge: Genişletilmiş iş merkezi. Đki el yine bakış alanı içinde çalışır ve bu bölgenin her noktasına
ulaşır.
3. Bölge: Tek el bölgesi. O taraftaki elle sık sık kullanılacak el aletlerinin konuşlandırıldığı bölge.
4. Bölge: Genişletilmiş bölge. Malzeme kutusu v.b. nin yerleştirilebileceği en uç noktaları içeren
bölge.
Masa Kenarı
Göğüs Kemiği
Uludağ Ünv. MMF
Makine Müh. Böl.
MAK4091 Ergonomi
16
Kurallar, Öneriler, Örnekler:
doğru
yanlış
Uludağ Ünv. MMF
Makine Müh. Böl.
• Ellerin aksiyon hacmi olarak, sarkık kol konumunda dirsekten 100 mm yukarıdaki
yatay düzlem tercih edilmelidir. Daha yüksek düzlemlerde etki yüzeyi küçülür.
Özellikle sürekli yapılan işlerde çalışma düzlemi, yukarıda önerilen düzlemden
yüksekteyse kolların konumu rahatsız edici olacağından, mümkün olduğunca
kaçınılmalıdır. Önerilen düzlemin daha altındaki düzlemlerde ise, sadece oturarak
çalışan kişiler, ellerini yandan iş masasına getirerek çalışabilirler ki, bu da rahatsız
edicidir.
• Döner veya hareketli sandalye kullanarak, oturarak çalışmalarda ellerin etki hacmi
büyütülebilir.
• Çalışmada dirsek masaya veya sandalye kollarına dayanıyorsa etki alanı küçülür.
• Đş masasının işçiye dönük kenarı vücuttan en az 50 mm önde olmalıdır. Bu şekilde,
gerektiğinde vücudu belden döndürmek ve etki hacmini büyütmek mümkün olur.
• Elle hareket ettirilecek, önemli ve sık kullanılacak buton, şalter, kol, vana başı gibi
manipülasyon noktaları, üst kol sarkık konumdayken, alt kolun dirsekten hareket
ederek belirlediği etki alanına yerleştirilmelidir.
• Elin manipülasyon noktalarına ulaşması için yapacağı hareketlerin doğal hareketler
olmasına dikkat edilmelidir. Örneğin bir cıvatanın sıkılması veya vana başlığının
açılması gibi hallerde, alt kol yatay konumdayken elin alt kolun ekseni etrafında
dönmesi en uygun harekettir.
• Đki elle birlikte yapılan hareketlerde, örneğin büyükçe parçaların montajında, hem
sol hem de sağ elin ortak etki alanı seçilmelidir. Bir otomobil direksiyonu gibi daima
iki elle birlikte kumanda edilen kumanda elemanları da hep merkeze yerleştirilmelidir.
• Bir montaj masasındaki alet, takım, iş parçalarına en kısa yoldan ulaşılabilmeli,
hepsi de aynı yüksekliğe yerleştirilmelidir.
• Makinelerdeki manipülasyon noktaları da kolay ulaşılacak yerlere yerleş-tirilmeli ve
uygulanacak kuvvet ne kadar büyükse, işçi gövdesine o kadar yakına
yerleştirilmelidir. Buna olanak olmadığı zaman, uzaktaki bir noktaya da büyük kuvvet
uygulayabilmek için, gövdenin veya kolların dayana-bileceği destek elemanları ön
görülmelidir. Bu destek elemanları, başka elemanların görülmesini engelleyecek
biçimde olmamalıdır.
• Çok sayıda kontrol, kumanda elemanının bulunduğu iş konsolları; otobüs– uçak
kaptan kumanda alanları çalışanın sadece önüne değil, belirli ölçüde yan taraflarına
da genişleyebilir. Arka arkaya kumanda edilecek iki eleman, birinden diğerine
hareket sadece alt kolun yatayda salınım hareketi şeklin-de olacak biçimde konsol
üzerinde konuşlandırılmalıdır.
• Zorunlu hallerde baş üstü konumlara da gösterge veya az kullanılan kumanda
elemanları konulabilir.
• Manipülasyon için gerekli gereçler için masa üzerinde yeterli yer bulunmalıdır.
MAK4091 Ergonomi
17
Oturarak ve Ayakta Çalışma
Uludağ Ünv. MMF
Makine Müh. Böl.
MAK4091 Ergonomi
18
6
Örnekler; Özel Koşullar
Đşin şekli
Özel işler
Hassas vizüel işler; kollar destekli,
gözle kontrol gerektiren ince işler
Kalp seviyesinde, yüksek parmak
becerisi ve gözle kontrol gerektiren
işler
Hızlı, dinamik hareketli işler
Kuvvet uygulayarak hareket
Ağırlık kaldırma, en doğru tutma
yüksekliği
Tüm bedenin iştirak ettiği, ağır işler
Uludağ Ünv. MMF
Makine Müh. Böl.
Duvara çivi çakma/Duvarda yazı okuma/ Duvara şekil çizme, Görme mesafesi
40 cm, bakış açısı 15°/ Görme mesafesi 20 cm, açı 45°/ Küçük havya ile yatay
yönde lehim/ Duvar bma
Yatay yönde, tornavida ile küçük cıvata montajı/Görme mesafesi 20 cm, açı
75°/ Görme mesafesi 40 cm, açı 45°
Dikey yönde, tornavida ile küçük cıvata montajı/Yatay masada cımbız ile
çalışma/15° eğimli masada yazı yazma/ dikey yönde hafif havya ile ince lehim
işleri/ B tabancasıyla yatay tabla bma
Kağıt katlama/Küçük fişlerin tasnifi/Orta ağırlıkta parçaların taşınması/Yatay
masada şekil çizme
Çiviyi elle tutup yatay düzlemde çakma/Elle planya/Yatay düzeye tutkal sürme
Sırtı eğmeden, aşağıya salınmış ellerle yükü tutup kaldırma
Ağır yük kaldırma. Eğik konumda ağır işlerde çalışma
MAK4091 Ergonomi
Yükseklik
S
A
B
C
D
E
F
19
Masa Başı Çalışmalar
Uludağ Ünv. MMF
Makine Müh. Böl.
MAK4091 Ergonomi
20
Ayaklar için masa içindeki ayrılması gereken hacim
Uludağ Ünv. MMF
Makine Müh. Böl.
MAK4091 Ergonomi
21
7
Konsol Üstü Düzenlemelerde Göz Referans Noktası (GRN) ve Omuz Referans Noktası (ORN)
Uludağ Ünv. MMF
Makine Müh. Böl.
MAK4091 Ergonomi
22
A – Çok kullanılan kumanda elemanları,
B - En önemli göstergeler ve nisbeten az kullanılan kumanda
elemanları
C - Nisbeten az kullanılan göstergeler ve az kullanılan kumanda
elemanları
D – Az kullanılan göstergeler ve çok az kullanılan kumanda
elemanları
E – Çok az kullanılan göstergeler ve çok az kullanılan kumanda
elemanları
I – En önemli göstergeler
II - Kumanda elemanları ve göstergeler
III- Çok az ihtiyaç duyulan göstergeler ve çok az kullanılan kumanda
elemanları
Bir konsol düzenleme örneği
Uludağ Ünv. MMF
Makine Müh. Böl.
MAK4091 Ergonomi
23
MAK4091 Ergonomi
24
Ayakta çalışmada tezgah yüksekliği
Uludağ Ünv. MMF
Makine Müh. Böl.
8
1
2
3
4
Đşin ağırlığına göre iş tablası yüksekliği
1: Hassas iş, görsel kontrol
2: Hafif kuvvet gerektiren iş
3: Orta düzey kuvvet gerektiren iş 4: Büyük kuvvet gerektiren iş
Uludağ Ünv. MMF
Makine Müh. Böl.
MAK4091 Ergonomi
25
yanlış
doğru
Đki kol ile aynı anda iki farklı (çeki-bası) kuvvetin uygulanmasında
kuvvet yönleri beden ekseninden geçmelidir
Uludağ Ünv. MMF
Makine Müh. Böl.
MAK4091 Ergonomi
26
Fizyoloji Açısından Đşyeri Düzenleme
• Temel prensip; iş ve işyeri öyle düzenlenmelidir
ki işçi maksimum verimle çalışabilsin!
• Đşin şekline göre verim %0 ile %30 arasında
değişir. Verimi belirleyen üç ana faktör:
– Đş esnasında kullanılan kasların büyüklüğü, bedenin
hareket eden kısımlarının kütlesi,
– Đşteki statik ve dinamik iş oranları,
– Đşin şekli (Bedenin konumu, işin hızı)
•
Aynı iş için ne kadar çok kas işe iştirak ediyorsa verim o kadar düşüktür,
çünkü fazla kasın çalışması demek, beden kütlesinin daha fazla kısmının
hareket etmesi, bu hareket için de daha fazla enerji harcanması demektir.
Uludağ Ünv. MMF
Makine Müh. Böl.
MAK4091 Ergonomi
27
9
Çeşitli beden konumlarında yatmaya göre daha fazla harcanan enerjinin oranı
Đnsan hiçbir konumunda sürekli olarak kalamaz!
Örneğin, sürekli dik pozisyonda oturması istenen kişi, işi gereği ayağa
kalkamıyorsa bile, en azından arkaya yaslanarak veya öne eğilerek konumunda
değişiklikler yaparak, gergin kaslarını gevşetme olanağı sağlayacaktır.
Uludağ Ünv. MMF
Makine Müh. Böl.
MAK4091 Ergonomi
28
Đş yerinde işgörenin konumunu
belirleyen faktörler
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Đş platformu veya masasının başta yüksekliği olmak üzere boyutları,
Makine ve araçlardaki kontrol, kumanda elemanları ve göstergelerin
yerleri;
Kolun serbest hareketini sınırlayan engeller
Bir sandalye, tabure veya bel dayanağının mevcut olup olmaması,
Bacak ve ayağın serbest hareketi için mevcut hacmin boyutları,
Đşteki hareketler için gerekli kuvvet ve hassasiyet
Ayağı dayayacak bir dayanağın mevcut olup olmaması,
Kolları dayayacak bir dayanağın mevcut olup olmaması,
Bazı hallerde, çalışılan odanın tavan yüksekliği.
Uludağ Ünv. MMF
Makine Müh. Böl.
MAK4091 Ergonomi
29
Bu faktörlere göre iş için seçilen beden konumu:
• düşmeden, devrilmeden oturmayı veya durmayı,
• yapılması gereken hareketleri istenen hassasiyette ve
kolaylıkla yapabilmeyi,
• görüşün hiçbir şekilde engellenmemesini,
• kontrol ve kumanda elemanlarının konumlarının kolay
anlaşılmasını,
• iskelet deformasyonu, omurga hasarları, rahim düşmesi
gibi zararların doğmamasını
sağlamalıdır.
Uludağ Ünv. MMF
Makine Müh. Böl.
MAK4091 Ergonomi
30
10
Konum
Eklem
Baş
Boyun eklemi
Üst gövde
Baldır-Üst
gövde
Alt bacakbaldır
Göğüs – bel
Kalça
Diz
Ayak-alt bacak Ayak
Ayak-üst
gövde
Bel-alt bacakayak
Üst kol - üst
gövde
Omuz
Alt kol – üst
kol
Dirsek
El – alt kol
El
El – üst gövde
Omuz – alt kol
Hareket
Maks. Açı sınırları (°)
Maks.
Bölge(°)
Rahat Konum Bölgesi (°)
1 ön-arka eğme,
2 sağ-sol eğme
3 sağ-sol dönme
4 ön-arka eğme
5 sağ-sol eğme
6 sağ-sol dönme
7 ön-arka eğme
8 dışa-içe yan
+60…-35
+55…-55
+55…-55
+100…50
+50 …-50
+50 …-50
+115…0
+30…-15
95
110
110
150
100
100
115
45
+25…+5
0
0
+5
0
0
0 (100…+85)1
0
0 (-60…-85)
9 ön-arka salınma
+0…-105
105
10 yukarı-aşağı salınma
+110…+55
55
+90
11 dışa-içe dönme
+110…-70
180
+15…0
12 dışa içe salın
13 yuk-aşa. sal.
14 ön-arka salın
+180…-30
+180…-45
+140…-40
210
225
180
0
(+40…+10)2
+90…+40
+85…+45
15 kapa - aç
+120…0
120
16 yan dış-iç sal
17 kola kapa-aç
+40…-20
+74…-60
60
135
0
0
18 sola-sağa döndür
+130…-1203
250
-30…-60
Açıklama: Sağlıklı, genç insanlar için geçerlidir. Yaşlılarda sınırlar daha dardır. Kalın iş elbisesinde de sınırlar daralır.
1) Parantez içi: Oturma hali. 2) Parantez içi,: Beden önü çalışması. 3) Başlangıçta el gövde yan yüzeyine paralel.
Önemli Hareketlerin Sınırları
Uludağ Ünv. MMF
Makine Müh. Böl.
MAK4091 Ergonomi
31
Göz ile kontrol işlemlerinde beden konumuna göre rahat bakış açısı
Uludağ Ünv. MMF
Makine Müh. Böl.
MAK4091 Ergonomi
32
D
90°
C
B
A
D
95°
C
70°
90°
B
40°
15°
A
20°
B
C
35°
15°
35°
45°
60°
B
D
C
D
Bakış alanında bölgeler
90°
95°
A: Sürekli izlenmesi gereken göstergelerin bölgesi
B: Düzenli, sık izlenmesi gereken bölge
C: Az izlenen bölge
D: Nadiren izlenmesi gereken bölge
Uludağ Ünv. MMF
Makine Müh. Böl.
MAK4091 Ergonomi
33
11
Đşin hassaslığına göre bakış uzaklığı ve
görüş alanı çapı
Koşul
Örnek
Saat, elektronik mini
Çok hassas işler
eleman montajı
Elektrik sayacı,
Hassas işler
radyo montajı
Takım tezgahlarında
Kabaca işler
çalışma, gösterge
izleme
Paketleme, uzun
Kaba işler
maşa ile çalışma
Duvarda asılı büyük
Uzaktan izleme
göstergeler
Uludağ Ünv. MMF
Makine Müh. Böl.
Göz – Nesne
arası (mm)
Görüş alanının
çapı (mm)
120 – 250
200 - 410
Oturarak yapılır, büyüteç,
mikroskop gerekli
250 – 350
410 - 570
Ayakta da yapılabilir
<500
…820
Oturarak veya ayakta
500-1500
820 - 2460
Çoğunlukla oturarak
>1500
2460
Oturarak veya ayakta
MAK4091 Ergonomi
34
12