halk sağlığı merkezi laboratuvar test rehberi

Transkript

Trabzon-2016
UZ.DR.VELİ KILINÇ
İçindekiler
I.
GENEL BİLGİLER ....................................................................................................................... 6
1.
LABORATUAR TESTLERİNİ ETKİLEYEN FAKTÖRLER……………………………………………………………………..6
1.1.
Postürün Etkisi: ....................................................................................................................... 6
1.2.
Egzersizin Etkisi: ...................................................................................................................... 6
1.3.
Açlık Durumu: ......................................................................................................................... 7
1.4.
Besinlerin Etkisi: ...................................................................................................................... 7
1.5.
Sigara: ..................................................................................................................................... 7
1.6.
Alkol Alımı: .............................................................................................................................. 7
1.7.
İlaç Kullanımı: .......................................................................................................................... 7
1.8.
Ateş………… .............................................................................................................................. 7
1.9.
Transfüzyon: ........................................................................................................................... 7
1.10.
Yaş ve Cinsiyetin Etkisi: ........................................................................................................... 7
1.11.
Gebelik: ................................................................................................................................... 8
1.12.
Diurnal Ritm: ........................................................................................................................... 8
1.13.
Mevsimsel Değişiklikler: .......................................................................................................... 8
1.14.
Rakım: ..................................................................................................................................... 8
II.
TESTLERİN GİRİŞİ.................................................................................................................... 8
III.
VENÖZ KAN ALMA (FİLEBOTOMİ) KILAVUZU ................................................................ 8
1.
VENÖZ KAN ALIMINDA EKİPMAN VE GEREÇLER………………………………………8
1.1.
Kan alma alanı özellikleri ....................................................................................................... 8
1.2.
Kan alma koltuğu .................................................................................................................... 8
1.3.
Kan Almada Kullanılacak Malzemeler .................................................................................... 9
1.3.1. Eldiven .................................................................................................................................... 9
1.3.2. Turnike .................................................................................................................................... 9
1.3.3. Alkollü ve alkolsüz antiseptikler ............................................................................................. 9
1.3.4. İğne, iğne tutucular (holder) ve kelebek kan alma setleri ........................................................ 9
1.3.5. Enjektör sistemleri ................................................................................................................ 10
1.3.6. Vakumlu kan alma tüpleri ..................................................................................................... 10
1.3.7. Yapışkan bantlar ................................................................................................................... 10
1.3.8. Kesici-Delici atık kutusu ....................................................................................................... 10
2.
KAN ALMA PROSEDÜRÜ…………………………………………………………………... 12
2.1.
El hijyeni ............................................................................................................................... 12
2.2.
Hastada kimlik doğrulamasının yapılması ............................................................................. 12
2.3.
Hastanın kan alımı için uygunluğunun sorgulanması ............................................................ 12
2.4.
Malzemelerin hazırlanması ................................................................................................... 13
2.5.
Tüplerin etiketlenmesi ........................................................................................................... 13
2.6.
Hastaya kan almak için pozisyon verilmesi ........................................................................... 13
2.7.
Eldiven giyilmesi .................................................................................................................. 13
2.8.
Kan alınacak bölgenin seçilmesi ........................................................................................... 13
2.9.
Turnikenin uygulanması ........................................................................................................ 14
2.10.
Hastanın yumruk yapmasının istenmesi ................................................................................ 14
2.11.
Uygun venin seçilmesi .......................................................................................................... 14
2.12.
El üstü venöz kan alımı ......................................................................................................... 15
2.13.
Kan alınacak bölgenin temizlenmesi ..................................................................................... 15
2.14.
Venin sabitlenmesi ................................................................................................................ 16
2.15.
Damara giriş .......................................................................................................................... 16
2.16.
Kan akışının görülmesi, turnikenin çözülmesi ve hastanın yumruğunu açması ..................... 16
2.17.
Kan alma tüplerinin özelliklerine göre sıralanması ve doldurulması ..................................... 17
2.18.
Tüplerin çıkartılması ve karıştırılması ................................................................................... 17
2.19.
İğnenin çıkartılması, güvenliğin sağlanması ve kan alınan bölgeye basınç uygulanması ...... 18
IV. KAN ÖRNEKLERİNİN SANTRİFÜJ EDİLMESİ VE SAKLANMASI
18
V. TRANSPORT
19
VI. NUMUNELERİN LABORATUARA KABULÜ VE ÇALIŞILAN TESTLER İLE İLGİLİ
BİLGİLER
19
1.
Örnek Red Kriterleri ............................................................................................................. 19
2.
Çalışılan Testlerin Listesi ...................................................................................................... 19
3.
Kalite Kontrol ....................................................................................................................... 20
4.
Panik Değer Listesi ............................................................................................................... 21
5.
Laboratuvarımızda Çalışılan Testlerin Özellikleri ................................................................ 22
5.1.
Biyokimya Testleri ................................................................................................................ 22
Albumin……… ................................................................................................................................. 22
ALP (Alkalen Fosfataz) ..................................................................................................................... 22
ALT (Alanin Aminotransferaz/GPT) ................................................................................................ 22
ASO (Antibodies against Streptolysin O) .......................................................................................... 22
AST ( Aspartat Aminotransferaz/GOT) ............................................................................................. 23
CK (Kreatin Kinaz) ........................................................................................................................... 23
CRP (C-Reaktif Protein) .................................................................................................................... 23
Direkt Bilirubin ................................................................................................................................. 23
Demir (Iron/Fe) ................................................................................................................................. 24
Demir Bağlama (UIBC) ..................................................................................................................... 24
Fosfor (P)…… ................................................................................................................................... 25
GGT (Gama-glutamiltransferaz) ........................................................................................................ 25
Glukoz…........ ................................................................................................................................... 25
HDL Kolesterol (HDL-C) .................................................................................................................. 25
Kalsiyum (Total Kalsiyum / Ca) ........................................................................................................ 26
Kreatinin……. ................................................................................................................................... 26
LDH (Laktat Dehidrogenaz) .............................................................................................................. 27
LDL Kolesterol .................................................................................................................................. 27
Potasyum……. .................................................................................................................................. 27
RF (Romatoid Faktör)........................................................................................................................ 27
Sodyum (Na)… ................................................................................................................................. 28
T. Bilirubin (Bilirubin Total/Bil-T) ................................................................................................... 28
T. Protein (Total Protein/TP) ............................................................................................................. 29
Total Kolesterol ................................................................................................................................. 29
Trigliserid (TG) ................................................................................................................................. 29
Üre………….. ................................................................................................................................... 29
Ürik Asit (UA) ................................................................................................................................... 30
%HbA1c…….. .................................................................................................................................. 30
hGFH (hesaplanan Glomerular Filtrasyon Hızı/ eGFR) ..................................................................... 31
5.2. Hormon Testleri ........................................................................................................................ 32
Beta HCG (Total ß-hCG) ................................................................................................................... 32
Ferritin………. .................................................................................................................................. 32
Folat (Folik Asit) ............................................................................................................................... 32
PSA (Total PSA) ............................................................................................................................... 32
Serbest T4 (Free Tyroxine/FT4) ........................................................................................................ 33
TSH (Tiroid Stimülan Hormon)......................................................................................................... 33
Vitamin B12…. ................................................................................................................................. 34
5.3.
Seroloji Testleri .................................................................................................................... 34
HIV Ag/Ab Combo ........................................................................................................................... 34
Anti-HBs (Hepatitis B yüzey antijenine karşı Antikor) ..................................................................... 34
Anti-HCV……. ................................................................................................................................. 35
HBsAg (Hepatitis B yüzey Antijen) .................................................................................................. 35
VDRL-RPR (Anti-Sifilis Testi) ........................................................................................................ 35
5.4.
Hematoloji Testleri .............................................................................................................. 36
Tam Kan Sayımı (Hemogram/CBC) .................................................................................................. 36
Tam Kan Sayımı: WBC (Lökosit Sayısı) ........................................................................................... 36
Tam Kan Sayımı: Bazofil sayısı ........................................................................................................ 36
Tam Kan Sayımı: Eozinofil sayısı ..................................................................................................... 36
Tam Kan Sayımı: Lenfosit sayısı ....................................................................................................... 36
Tam Kan Sayımı: Monosit sayısı ....................................................................................................... 36
Tam Kan Sayımı: Neutrofil sayısı ..................................................................................................... 37
Tam Kan Sayımı: RBC (Eritrosit Sayısı) ........................................................................................... 37
Tam Kan Sayımı: HGB (Hemoglobin) .............................................................................................. 37
Tam Kan Sayımı: HCT (Hematokrit) ................................................................................................ 37
Tam Kan Sayımı: MCV (Ortalama Eritrosit Hacmi) ......................................................................... 38
Tam Kan Sayımı: MCH (Ortalama Eritrosit Hemoglobini) ............................................................... 38
Tam Kan Sayımı: MCHC (Ortalama Eritrosit Hemoglobin Konsantrasyonu) ................................... 38
Tam Kan Sayımı: RDW-CV (Eritrosit Dağılım Genişliği) ................................................................ 38
Tam Kan Sayımı: PLT (Platelet/Trombosit) ...................................................................................... 38
Tam Kan Sayımı: MPV (Ortalama Platelet Volümü) ........................................................................ 38
Tam Kan Sayımı: PCT(Plateletcrit) ................................................................................................... 39
Tam Kan Sayımı: PDW (Platelet Dağılım Genişliği) ........................................................................ 39
ESR (Eritrosit Sedimentasyon Hızı) .................................................................................................. 39
Kan Gruplama ................................................................................................................................... 39
KAYNAKLAR........................................................................................................................................ 42
Tablolar
Tablo 1. Trabzon Halk Sağlığı Laboratuvarında kan almada kullanılan tüpler ve özellikleri ................ 11
Tablo 2. Kan alımı için hastada uygunluğun sorgulanması .................................................................. 12
Tablo 3. Kan alım sırası ...................................................................................................................... 17
Tablo 4. Çalışılan testlerin tablosu ...................................................................................................... 19
Tablo 5. Panik değer tablosu ............................................................................................................... 21
Tablo 6. Numune Transport Teslim Alma Formu .............................................................................. 41
Şekiller
Şekil 1. Önkolda en sık karşılaşılan ven örüntüleri .............................................................................. 14
Şekil 2. Kan alımı için uygun olan el üstü venleri ............................................................................... 15
Şekil 3. Damara girmek için uygun açı................................................................................................ 16
Şekil 4. Tüplerin karıştırılma şekli ....................................................................................................... 17
GİRİŞ
Halk Sağlığı Klinik Laboratuvarları, çeşitli biyolojik örneklerde yapılan analizler
aracılığıyla tanı, tedavi ve takip süreçlerinde klinisyenleri desteklemek amacıyla çalışan
birimlerdir. Kurumumuz Trabzon Halk Sağlığı Merkezi Laboratuvarı Trabzon il geneli Aile
Sağlığı Merkezleri, Toplum Sağlığı Merkezleri, Evde Sağlık Birimleri, Arsin, Çaykara,
Düzköy, Köprübaşı ve Şalpazarı ilçe hastanelerine hizmet vermektedir.
Günümüzde laboratuvar çalışmalarında başlıca hedef, test isteklerinin yapılmasından
sonuçların ilgili kliniklere ulaşmasına kadar geçen tüm süreçlerde, yapılabilecek hataların tespit
edilmesi ve gerekli önlemler alınarak kalite standartlarının yakalanmasıdır. Kalite, ilgili tüm
çalışanların doğru işler yaptığı bir süreci ifade eder. Bu süreç hastaya bakan hekimden, örnek
taşıyan görevlisine, bilgi işlem personelinden temizlik personeline kadar tüm çalışanların
benimsediği bir takım çalışmasıyla istenen hedeflere ulaştırabilir. Test sonuçlarının eksik
çıkması, test öncesi uyulması gereken kurallara uyulmaması, yanlış örnek kabı seçimi, yetersiz
örnek alınması, açlık sürelerine uyulmaması, eksik test girişi yapılması en çok karşılaşılan
sorunlardır. Hazırlanan test rehberinde laboratuvarlarımızda ortaya çıkan sorunların hangi
aşamalarda meydana geldiği ve önlenmesiyle ilgili yapılabilecek çalışma ve eğitim için
Trabzon Halk Sağlığı Merkezi Laboratuvarının işleyişi, test profili, tetkik girişinden sonuçların
gönderilmesine kadar olan süreç, laboratuvarın analitik kalite çalışmaları, testlerin çalışılma
yöntemleri, çalışılma zamanları, teste göre örnek türü/örnek kabı seçimi, örneklerin kabul/red
kriterleri, sonuçların raporlanma zamanları, referans aralıkları, varsa panik değerleri gibi
testlerin klinik yararları hakkında bilgilere yer verildi.
I.GENEL BİLGİLER
Laboratuvar sonuçları hasta için klinik kararda çok önemli role sahiptir. Hastanın tanı
ve tedavisinin takibinde, hastaneye yatış, taburcu ve ilaç başlamada verilecek kararların 2/3’ü
laboratuvar test sonuçlarına dayanmaktadır (1). Bununla birlikte laboratuvar test sonuçları hasta
güvenliğini etkileyebilen tıbbi hataların önemli bir kaynağıdır. Laboratuvar test süreci son
derece karmaşıktır ve üç evreden oluşmaktadır: Preanalitik, analitik ve postanalitik evreler (2)
(3) (4). Preanalitik evre laboratuvar dışında olup laboratuvarın kontrolü altında olması gereken
evredir ve hastanın klinik durumuna uygun testlerin seçilmesi, istenmesi, örneğin analize uygun
alınması, işlenmesi, transportu ve hazırlanmasını içerir (2). Süreç her zaman hasta ile başlar ve
hasta ile sonlanır. Preanalitik evre hasta, örnek ve numune ile ilişkili faktörlere bağlı olarak
sınıflandırılabilir veya numune alma öncesi, sırası ve sonrası olacak şekilde periyotlara
ayrılabilir (5).
Laboratuvar sonuçlarının güvenilirliği ve yapılan hatalar konusunda genellikle analitik
faz üzerine yoğunlaşılmıştır. Son zamanlarda laboratuvar sonuçları ile ilgili çoğu hatanın insan
kaynaklı olduğu ve örneğin laboratuvara ulaşmadan önceki preanalitik fazda gerçekleştiği
konusunda görüş birliği vardır (6) (7) (8). Venöz kan alımı preanalitik evrenin önemli
basamaklarından biridir ve sağlık hizmetlerinde en sık gerçekleştirilen girişimsel prosedürdür.
Birbirinden farklı basamaklardan oluşur ve her basamak hasta güvenliği bakımından potansiyel
hatalara açıktır. Hata kaynakları arasında hastanın/numunenin hatalı tanımlanması, dolayısıyla
test sonuçlarının doğru hastaya ait olmaması (9); uzun süreli turnike uygulamasına veya
intravenöz sıvı veya kontrast madde ile numune kontaminasyonuna bağlı bazı analit
konsantrasyonlarının değişmesi (10); hastanın yetersiz hazırlığı, örneğin açlığının veya fiziksel
aktivitesinin sorgulanmaması (11) (12); katkı maddesi kan örneği oranının yanlış olmasına ve
dolayısıyla test sonuçlarının etkilenmesine neden olacak yeterli hacimde numune alınmaması
v.b. (13). Numune kalitesini etkileyen faktörlerin yanında uygulamada yapılan bazı hatalar hem
hasta, hem de çalışan güvenliğini tehdit edebilir (14). Örneğin, kan alınacak bölgenin yetersiz
dezenfeksiyonu, dezenfekte edilen bölgeye yeniden dokunulması ile bölgenin sterilizasyonunun
bozulması gibi. Aynı zamanda kan alma elemanının eldiven giymemesi veya kullandığı kesici
delici aletlerin bertarafında doğru yöntemleri kullanmaması kan kaynaklı patojenlerle temasını
kaçınılmaz kılacaktır.
1.
LABORATUAR TESTLERİNİ ETKİLEYEN FAKTÖRLER
1.1. Postürün Etkisi: Normal bir erişkinin ayakta durma halindeki kan hacmi yatan bir kişiye göre
600-700 ml (%10 luk azalma) daha azdır. Dik oturuşta proteinsiz mayi kapiller aracılığıyla
dokulara geçeceğinden plazma hacminde önemli farka neden olur. Bunun sonucu olarak bütün
proteinlerin konsantrasyonu artacaktır (enzimler, protein yapısındaki hormonlar, proteine bağlı
taşınan ilaçlar, kalsiyum ve bilirubin). Birkaç günlük yatak istirahatinde plazma ve
ekstrasellüler mayi hacmi düşer. Bu sebeple hematokrit %10 artar. Uzamış yatak istirahatinde
ise sıvı retansiyonu olur. Protein ve albumin düzeylerinde azalma görülür. Kemik kalsiyum
mobilizasyonu sonucu iyonize kalsiyum miktarı artar.
1.2. Egzersizin Etkisi: Egzersizin vücut sıvıları üzerine etkisi aktivitenin süresi ve derecesine
bağlıdır. Egzersiz sonunda alınan kan örneklerinde aspartat aminotransferaz (AST), laktat
dehidrogenaz (LDH), kreatin kinaz (CK), üre, kreatinin, transferin sonuçlarında yükselmelerin
olduğu, kan glukozunun değişimler gösterebileceği, plazma renin aktivitesi, aldosteron,
büyüme hormonunun patolojik düzeylere ulaştığı göz önünde bulundurulmalıdır. Hematüri ve
proteinüri görülür. Egzersizin bir preanalitik değişken olarak etkisinin en aza indirilmesi için
kan verilmesinden bir gün önce ağır spor, uzun mesafe yürüşü veya koşusu yapılmaması
önerilmektedir. Egzersiz bazı hormonlarda da değişimlere neden olur. En önemli değişiklik
serbest T4 düzeylerinde olur. Serum TSH, T3 ve tiroksin düzeyleri herhangi bir değişim
göstermez iken serbest T4 % 35 kadar artar ve 6-7 gün içinde normale döner.
1.3. Açlık Durumu: Genellikle laboratuar testleri için 10-12 saat açlık süresi istenir. Bu sürenin
16 saatten uzun olması tercih edilmez.
1.4. Besinlerin Etkisi: Bazı plazma bileşenlerinin etkisi öğün içinde alınan gıdalarla değişiklik
gösterebilir. En büyük artış, serum glukozu, demir, total lipid ve alkalen fosfataz seviyelerinde
görülür. Kahve, çay, kola gibi kafein bulunan içeceklerde kan bileşenlerinin konsantrasyonunu
etkiler.
1.5. Sigara: İçerdiği nikotin nedeniyle birçok laboratuar testini etkiler. Bunlar arasında lipidler,
hormonlar, vitamin B12 ve CEA sayılabilir. Glukoz toleransı da sigara içenlerde bozulmuştur.
1.6. Alkol Alımı: Alkol tüketimi kısa ve uzun süreli etkilere bağlı olarak birçok analit üzerinde
değişikliğe neden olabilir. Kısa süreli etki ile alımından 2-4 saat sonra etanol; plazma glukoz
düzeylerini azaltır, ürik asit ve laktat düzeylerini artırır. Uzun süreli kullanımda ise GGT, AST
ve ALT düzeylerinde artışa neden olur. Ayrıca alkol alışkanlığı olanlarda ortalama eritrosit
hacmi (MCV) ‘nde artış olduğu bilinmektedir. Alkol alımından sonra hiper trigliseridemi
görülür.
1.7. İlaç Kullanımı: İlaçların laboratuar testlerine hem in vivo hem in vitro etkileri mevcuttur.
İlaçlar intramusküler olarak verildiğinde kas irritasyonuna neden olurlar. Bu durum bir kısım
enzimlerin artmasına neden olur (kreatinin kinaz, aldolaz ve laktat dehihrogenaz gibi). Diüretik
ilaçlar hiponatremiye yol açarlar. Thiazidler hiperglisemiye neden olabilir. Laboratuar
testlerine en önemli etkiyi yapan ilaçalardan biri fenitoindir. Hastada kalsiyum ve fosfor
seviyelerini azaltır ve alkalen fosfatazı yükseltir, indirekt bilirubin miktarını düşürür ve GGT
aktivitesini yükseltir. Ayrıca serumda T 3 ve T4 değerlerini düşürür. Testleri yorumlarken
kullanılan ilaçların etkisi mutlaka göz önüne alınmalıdır.
1.8. Ateş: Serum hormon düzeyleri yanı sıra lipidler, kalsiyum düzeyi, ürik asit gibi birçok
parametreyi etkiler.
1.9. Transfüzyon: Total kan veya plazma transfüzyonu verilen miktara bağlı olarak plazma
protein konsantrasyonunu yükseltir. Glukoz çözeltilerinin infüzyonu, plazma fosfat ve
potasyum konsantrasyonlarını azaltır.
1.10. Yaş ve Cinsiyetin Etkisi: Laboratuar testleri için genel olarak çoçuk, adolesan, erişkin ve
yaşlılık dönemlerine ait referans değerler vardır. Ancak özellikle yenidoğan dönemine ait çok
farklı referans değerler vardır. Örneğin alkalen fosfataz kemik büyümesine paralel olarak
pubertede en yüksek değerlere ulaşır. Puberteden sonra aktivite azalır. Kadın ve erkek cinse ait
yapısal farklılıklar endokrin testler başta olmak üzere, birçok biyokimyasal ve hematolojik
testte referans değerlerin çok değişik olmasına yol açmaktadır. Örneğin CA-125 menstrüel
peryotta normalin iki katına çıkabilir.
1.11. Gebelik: Gebelik her ne kadar fizyolojik bir durum olsada, organizmada meydana gelen
değişiklikler birçok laboratuar parametresini etkiler. Gebelikte en önemli değişiklik ortalama
plazma hacmindeki artışa bağlı hemodilüsyondur. Tüm laboratuar test sonuçlarının
yorumlanmasında dikkate alınmalıdır.
1.12. Diurnal Ritm: Gün içerisinde bazı analitlerin salınımı, metabolizması ya da dolaşıma
çıkmasında değişiklikler görülebilir. Mesela serum demiri 08.00-14.00 saatleri itibariyle aynı
hastanın iki ayrı zamandaki numunesine göre %50 gibi fark gösterebilir. Sabah 06.00 civarında
serum kortizol düzeyleri pik yaparken, gece 00.00 de en düşük düzeylere inmektedir. Ayrıca
öğleden sonra yapılan glukoz tolerans testlerinde glukoz değerleri sabah yapılanlara göre biraz
daha yüksek çıkar.
1.13. Mevsimsel Değişiklikler: Özellikle yaz ve kış mevsimi arasında bazı laboratuar
parametreleri farklılık gösterir. Bunlar arasında D vitamini düzeylerinin yazın daha yüksek
olması, trigliserid ve total kolesterol düzeylerinin yazın kışa göre daha düşük olması sayılabilir.
1.14. Rakım: Deniz seviyesinden daha yüksek yerlerde yaşamak bazı laboratuar
parametrelerini etkiler. Hemoglobin, hematokrit ve CRP gibi testlerde yükseklik görülür.
II.TESTLERİN GİRİŞİ
Laboratuvarımız
tetkik
istemleri
hem
web
sitelerimiz
üzerindeki
(http://www.trbhsm.gov.tr/ve http://212.156.87.246:8085/mLis/mtr/login.htm) Laboratuvar
Web Girişi aracılığı ile hem de entegre Aile Hekimliği Bilgi Sistemi (AHBS) programları ile
yapılmakta ve sonuçlar yine aynı sistemler üzerinden alınmaktadır. Veri gönderme işlemini
kanları teslim etmeden önce veya teslimden hemen sonra yapmanız şarttır. Eğer veri gönderme
işlemi yapılmaz ise, veriler numune kabul birimimize iletilmeyecek ve numuneler
çalışılamayacaktır.
III.VENÖZ KAN ALMA (FİLEBOTOMİ) KILAVUZU (15)
1.
VENÖZ KAN ALIMINDA EKİPMAN VE GEREÇLER
1.1.
Kan alma alanı özellikleri
Venöz kan alımı temiz, sessiz, iyi aydınlatılmış ve eğer mümkünse bu işlem için ayrılmış özel
bir alanda yapılmalıdır (16) (17).
Öneri: Kan alma alanında kan alma elemanlarının ellerini yıkayabilecekleri su ve sabunun
bulunduğu bir lavabo ve ellerini kurulayabilecekleri kağıt havlu bulundurulabilir (16). Eğer
lavabo yoksa Sağlık Hizmet Kalite Standartları’nda da belirtildiği şekilde el hijyenini
sağlamaya yönelik el antiseptiği bulundurulmalıdır (18).
1.2.
Kan alma koltuğu
Kan alma koltuğu pozisyon verilebilir özellikte olmalıdır (18).
Öneri: Kan alma koltuğu hasta için maksimum konfor ve güvenliği sağlayacak özellikte
olmalıdır. Kan alma elemanı hastaya kolay ulaşabilmeli, kan alma koltuğu, bilincini kaybetmesi
durumunda hastanın desteklenmesi ve düşmesini engelleyecek özellikte, tercihen arkaya
yatırılabilir olmalıdır. Hastanın kollarını koyabileceği, ayarlanabilir kollukların olması önerilir
(16) (17).
1.3.
Kan Almada Kullanılacak Malzemeler
Kan almaya başlamadan önce çalışma alanı hazırlanmalı, gerekli malzemeler rahatça ulaşılabilir
olmalı ve son kullanma tarihleri açısından kontrol edilmelidir. İyi düzenlenmiş çalışma alanı
tüm süreçlerin kesintisiz devamını sağlar. Tüm kan alma dolabı/arabası veya tepsileri en az
aşağıdaki malzemeleri içermelidir:











Eldiven
Turnike
Alkollü ve alkolsüz dezenfektan
Pamuk ve gazlı bez
İğne, tutucular (holder) ve kelebek kan alma setleri
Enjektör sistemleri
Vakumlu kan alma tüpleri
Yapışkan bandaj
Delici kesici atık kutusu
Test kitapçığı
Diğer malzemeler (buz, aluminyum folyo v.b.)
1.3.1. Eldiven
Kan alma elemanları tarafından kullanılacak eldivenler tek kullanımlık ve kişinin eline uygun
büyüklükte olmalıdır. Lateks, vinil, polietilen ya da nitril olabilir (16) .
Dikkat: Lateks alerjisi olan sağlık personelinde ciddi duyarlılık ve anaflaktik şok vakaları rapor
edilmiştir. Bu tür aşırı duyarlılığı olan kişiler lateks eldivenlerden kaçınmalıdır (19).
Öneri: Hastaların da lateks duyarlılığı açısından sorgulanması tedbir açısından yararlı olur.
1.3.2. Turnike
Damar içi basıncı arttırarak venin daha kolay tespit edilmesi için turnike veya turnike gibi
kullanılacak malzeme olmalıdır. Turnike uygulaması ile belirginleşen venlere hatalı giriş veya
sinirlerin olası hasarı önlenmektedir (16) .
Öneri: Lastikli, kumaş tipi ve kapanma mandalı içeren turnikeler kullanım açısından kolaylık
sağlar.
Dikkat: Turnike temizliği son derece önemlidir. Turnikelerin metisiline dirençli Staphylococcus
aureus (MRSA) için potansiyel kaynak olabileceğini gösteren çalışmalar vardır (20).
1.3.3. Alkollü ve alkolsüz antiseptikler
Kan alınacak bölgenin mikroorganizmalardan arındırılması için antiseptik kullanılmalıdır.
Antiseptik olarak %70 isopropil ya da etil alkol kullanılmalıdır.
Dikkat: Povidon iyodür ile kontamine olmuş kanda potasyum, fosfor ve ürik asit test
sonuçlarında yalancı yüksek sonuçlar elde edilebilir (17).
1.3.4. İğne, iğne tutucular (holder) ve kelebek kan alma setleri
İğneler ölçü numaralarına (gauge) göre 19G-23G arası sınıflandırılmakta ve farklı renklerde
kodlandırılmaktadırlar. Ölçü (gauge) numarası ile iğne çapı arasında ters ilişki vardır. Büyük
ölçü numarası küçük çaplı iğneleri, küçük ölçü numarası ise büyük çaplı iğneleri ifade eder. Kan
alınacak venin bölgesine, fiziksel özelliklerine ve alınacak olan kan hacmine göre uygun boyutta
iğne ucu veya kelebek setler kullanılmalıdır.
Dikkat: İğne ölçüsü gerekenden büyükse veni yırtarak hematom oluşmasına neden olabilir.
Eğer iğne ölçüsü küçük ise kan alımı sırasında hemolize bağlı yanlış laboratuvar test
sonuçlarına neden olabilir (16).
Tutucuların (holder) hem iğne hem de kullanılan kan alma tüpleri ile tam uyumlu olması son
derece önemlidir. Tutucuların iğneler ile uyumsuz olması tüplere hava girişine neden
olacağından numunelerde köpüklenmeye yol açabilir (17).
Öneri: Pediyatrik kan alımı sırasında veya el üzerinden kan alınma zorunluluğu olan
durumlarda kelebek kan alma setleri ile kan alınması önerilmektedir (17).
1.3.5. Enjektör sistemleri
Zorunlu olmayan durumlarda enjektör ile venöz kan alımından kaçınılmalıdır. Enjektör ile kan
alımı aşağıdaki sebeplerden dolayı önerilmemektedir.
1) Enjektör ile kan alma işlemi sırasında ve enjektör ucundaki iğne çıkartılmaksızın kan
örneğinin tüplere transfer edilmesi durumunda numune hemoliz olabilir.
2) Enjektör ile katkı maddesi içeren tüplere numune transferi sırasında numune/katkı
maddesi oranını etkileyecek az veya çok numune aktarılması gerçekleşebilir.
1.3.6. Vakumlu kan alma tüpleri
Venöz kan örneği almak için kullanılacak vakumlu tüplerin doğru seçimi, güvenilir laboratuvar
sonuçlarının alınması için preanalitik evrede dikkat edilmesi gereken önemli konulardan biridir.
Bu tüpler sterildir ve önceden belirlenmiş miktarlarda kan almaya uygun üretilmişlerdir (16).
Uygun kan/katkı maddesi oranının sağlanması bakımından, tüpler üretici firmanın öngördüğü
sıcaklık ve nem koşullarında saklanmalı ve son kullanma tarihlerinin geçmemesine dikkat
edilmelidir.
Dikkat: Son kullanma tarihi geçmiş tüpler kesinlikle kullanılmamalıdır.
Kan almada kurumumuzda kullanılan tüpler ve özellikleri Tablo 1’de verilmiştir.
1.3.7. Yapışkan bantlar
Kan aldıktan sonra hastanın kanının durmasını sağlamak için steril yapışkan bantlar
(hipoalerjenik olmalı) ve/veya gazlı bez bulunmalıdır (16).
1.3.8. Kesici-Delici atık kutusu
Delinmeye, yırtılmaya, kırılmaya ve patlamaya dayanıklı, su geçirmez, sızdırmaz, açılması ve
karıştırılması mümkün olmayan, üzerinde “uluslararası biyotehlike amblemi ile Dikkat Kesici
ve Delici Tıbbi Atık” ibaresi taşıyan plastik veya aynı özellikleri taşıyan lamine kartondan
yapılmış kutu olmalıdır. Bu kaplar en fazla ¾ oranında doldurulmalıdır. Kaplar dolduktan
sonra kesinlikle sıkıştırılmamalı, açılmamalı, boşaltılmamalı ve geri kazanılmamalıdır (21).
Tablo 1. Trabzon Halk Sağlığı Merkezi Laboratuvarında kan almada kullanılan tüpler
ve özellikleri
NUMUNE
(Testler)
TÜP ÇEŞİDİ VE KATKI
MADDESİ
ESR (Sedim) tüpü
(Sodyum sitrat (4:1)
TAM
KAN
KAPAK RENGİ
SİYAH
1,6 mL
3-4 kez
Alt-üst edilerek karıştırılır.
(ESR)
SERUM
(Biyokimya
Hormon
Seroloji
VDRL)
Jelli/pıhtı aktivatörlü
Tüp
(Jel ve pıhtı aktivatörü)
5 mL
5 kez
EDTA’lı tüp
TAM
KAN
SARI
(EDTA K2)
MOR
2mL
(CBC
HbA1c
Kan
Grublama)
8-10 kez
TÜP RESMİ
2.
KAN ALMA PROSEDÜRÜ
2.1.
El hijyeni
Kan alma elemanı hasta ile ilk temastan önce ellerini su, sabun veya alkol bazlı solüsyon veya
köpük ile dezenfekte etmelidir. Bu işlem ile kan alma elemanının hasta ile teması sırasında
dokunduğu tüm yüzeylerin zararlı mikroorganizmalar ile kontaminasyonu engellenmiş olur.
Eller su ve sabun ile yıkanacaksa, sabun ellerin tüm yüzeyini ve parmakları kapsayacak şekilde
en az 15 saniye ovuşturulmalı ve su ile iyice durulandıktan sonra tek kullanımlık havlu ile
kurulanmalıdır (22). Alkol bazlı solüsyon ile ovalanarak dekontaminasyon için avuca alınan
solüsyon tüm el yüzeyi ve parmaklarla temas edecek şekilde tamamen kuruyuncaya kadar el
ovulmalıdır.
2.2.
Hastada kimlik doğrulamasının yapılması
Kan alma elemanının, doğru kişiden numune aldığından emin olabilmesi için, hastanın kimlik
doğrulamasını yapması şarttır.
2.3.
Hastanın kan alımı için uygunluğunun sorgulanması
Doğru test sonuçları için hastanın kan alınmadan önce sorgulanması ve hazırlanması son derece
önemlidir. Klinisyen tarafından istenen testin özelliğine göre hastanın aç veya tok olması, belli
tedavi protokollerine uyması, belli süre dinlendirilerek örneğin alınması v.b. gerekebilir (Tablo
2).
Tablo 2. Kan alımı için hastada uygunluğun sorgulanması
Sorgu
Soru
Açlık (8-12 En son ne zaman
saat)
yemek yediniz?
Hasta
pozisyonu
Kan
almadan
önce hastanın 15
dakika dinlenip
dinlenmediği?
Test
Tüm biyokimyasal
laboratuvar testleri
Açıklama
Pek çok laboratuvar testi diyetle alınan
besinlerden etkilenmektedir. Aynı
zamanda toklukta alınan örneklerde
oluşan lipemi de açlık durumuyla ilişkili
olmayan testlerde hatalı laboratuvar
sonuçlarının alınmasına neden olabilir.
Çoğu içecekler katkı maddesi olarak
şeker içerdiğinden glukoz ölçümlerinde
yanlış yüksek sonuçların alınmasına
neden olabilir. Dolayısı ile kan almadan
önce hastanın sadece su içmesine
izin verilebilir.
Tüm laboratuvar
testleri
Hastanın
fiziksel aktivitesi
çeşitli protein, lipit
ve
karbonhidratların
sentezini
artıran
hormonların
(katekolaminler
ve
kortikosteroidler) salınımını artırır. Bu
hormonların ölçümü için yapılan
istemlerde de hastanın dinlenmesine
dikkat edilmelidir.
Kan vermeden önce demir ilacı
kullanılması veya kısa sure önce kesilmiş
olması yanlış yüksek demir sonuçlarının
alınmasına neden olur.
Tedavi
Son 10 gün içinde
oral veya IV
demir
ilacı
kullandınız mı?
Serum demiri
Tedavi
Levotiroksin
ilacını en son ne
zaman aldınız?
TSH, serbest T4
Referans
(23) (24) (25)
(26)
(26)
Kan vermeden önce alınan levotiroksin
dozu
TSH
ve
serbest
T4
konsantrasyonlarını
etkilediğinden
alınmaması gerekir.
(27)
Tedavi
Yemeğinizi saat
Kaçta yediniz?
Tedavinizi
(insulin veya oral
antidiyabetik)
aldınız mı?
Glukoz (tokluk)
Tokluk glukoz ölçümü yapılırken hasta
hem günlük beslenme alışkanlığını
hemde ilaçlarını düzenli kullanmalıdır.
Genel uygulama harici davranışlar yanlış
glukoz sonuçlarının alınmasına
neden
olur.
(28)
2.4. Malzemelerin hazırlanması
İstenen testin özelliklerine göre kan almadan önce tüm malzemeler hazırlanmalıdır.

İstenen testlerin özelliklerine göre farklı hacimlerde ve farklı katkı maddeleri içeren kan
alma tüpleri kullanılabilir. Tüp hacimleri istenen testlerin sayısına uygun olmalıdır.
Dikkat: Sık kan alınan kişilerde fazla hacimde kan alma anemiye neden olabilir (29) .

Venin fiziksel özelliği, yerleşimi ve alınacak kanın miktarına göre uygun ölçüde
(gauge) iğne kullanılır.
Dikkat: Uygun olmayan iğne ölçüleri örneğin hemolizine neden olabilir (30).

seti






Çocuklardan, zayıf veya hasarlı vene sahip hastalardan kan almak için kelebek kan alma
İğne tutucu
Turnike
Pamuk
Alkol (etanol, izopropil alkol) ve alkol içermeyen dezenfektan (benzen)
Yapışkan bant
Delici-kesici atık kutusu
2.5.
Tüplerin etiketlenmesi
Hastanın kimlik doğrulaması ve kan alımı için uygunluğunun sorgulanmasından sonra tüpler
etiketlenmelidir.
2.6.
Hastaya kan almak için pozisyon verilmesi
Hastanın kolunu omuzdan bileğe düz olacak şekilde kolçağa yerleştirmesi sağlanmalıdır. Kol,
kolçak tarafından çok iyi desteklenmeli ve dirsekten fazla bükülmemelidir.
2.7.
Eldiven giyilmesi
Kan alma elemanı eldiven kullanmalıdır. Her hastada yeni eldiven kullanılmalıdır. Eldivenler
hastaya turnike uygulanmadan önce giyilmelidir (16) (17).
2.8.
Kan alınacak bölgenin seçilmesi
Cilt yüzeyine yakın ve geniş venlerin bulunduğu dirseğin ön yüzü ve kolun iç kısmı venöz kan
almada tercih edilen bölgedir (antekübital fossa). Bu bölgedeki venlerin uygun olmaması
durumunda el üstündeki venler venöz kan alımı için tercih edilebilir.
Dikkat: Venöz kan alımı için tercih edilen bölgenin seçiminde aşağıdaki durumlara dikkat
edilmelidir (16):
 İyileşmiş yanık alanından (geniş skarlı bölgeler) kaçınılmalıdır.
 Mastektomi yapılan taraftaki koldan kan almadan önce hasta klinisyen tarafından lenfostaz
komplikasyonu açısından değerlendirilmelidir.
 Hematomlu bölgeden alınan örneklerde hatalı test sonuçları elde edilebilir. Kan alma hangi
büyüklükte olursa olsun hematomlu bölgeden yapılmamalıdır. Eğer başka bir ven bölgesi
uygun değilse numune hematomun bittiği yerden alınmalıdır.
 Tercihen intravenöz damar yolu bulunan koldan numune alınmamalıdır.
 Kanül, fistül, vasküler graft olan kollardan klinisyen tarafından değerlendirildikten sonra kan
alınmalıdır.
2.9.
Turnikenin uygulanması
Damar içindeki basıncı artırmak için venöz girişim öncesi turnike uygulanmalıdır. Damar
içindeki basıncın artması venin palpe edilmesini (elle hissedilmesini) kolaylaştırır. Turnike,
damara girilecek olan yerden 7.5-10.0 cm. (3-4 parmak) yukarıdan uygulanmalıdır (16) (17).
Dikkat: Hemokonsantrasyon ve kanın dokuya infiltrasyonu ile birlikte dolaşım sistemini
lokalize olarak durdurabileceği için (staz), turnike uygulaması bir dakikayı aşmamalıdır. Aşması
durumunda, hatalı sonuç olarak tüm protein bazlı analit, kan hücreleri hacmi ve diğer hücresel
element düzeyleri yüksek çıkmaktadır (16) (17).
Öneri: Ven seçimi, bölgenin temizliği ve damara giriş için geçen zaman eğer 1 dakikadan daha
uzun sürecekse, hemokonsantrasyon etkisini en aza indirgemek için turnikenin çıkartılması ve
iki dakika sonra yeniden bağlanması önerilmektedir (16).
2.10. Hastanın yumruk yapmasının istenmesi
Hastadan elini yumruk yapması istenir. Böylece venlerin daha belirgin ve iğne ile daha kolay
girilebilir hale gelmesi sağlanır. Hastanın yumruğunu sıkıp açması (pompalama hareketi)
istenmemelidir. Yumruk sıkıp açmak kandaki bazı analitlerin (özellikle potasyum) artışına
neden olur (31).
2.11. Uygun venin seçilmesi
Antekübital venlerin yerleşimi kişiden kişiye değişkenlik gösterse de anatomik olarak ön kolda
en sık karşılaşılan örüntüler Şekil 1’de verilmektedir.
Şekil 1. Önkolda en sık
karşılaşılan ven
örüntüleri
Kan alınacak ven özenle seçilmelidir. Hangi venin kan almak için uygun olduğu palpasyon ile
tespit edilmelidir. Palpasyon için işaret parmağı kullanılmalı, başparmakta var olan nabız atımı
hatalı tespite neden olacağı için kullanılmamalıdır (32).
Dikkat: Antekubital bölgeden brakiyal arter ve çeşitli majör sinirler geçer. Venöz kan alımının
riskleri arasında arter delme ve sinir hasarları en sık karşılaşılan riskler arasında yer alır (16).
Eğer kan alımı sırasında artere girildiğinden şüphelenilirse (örneğin, hızlı hematom oluşumu
veya tüplerin beklenenden hızlı dolması söz konusu ise) kan alma işlemi hemen
sonlandırılmalıdır. Kan alınan bölgeye aktif kanama durana kadar en az beş dakika doğrudan
basınç uygulanmalıdır.
Hasta venöz kan alımı için giriş yapılan bölgede zonklama benzeri ağrı veya elektriklenme
benzeri karıncalanma veya uyuşma hissederse kan alma sonlandırılmalı ve kan alma için başka
bir bölge seçilmelidir (16).
2.12.
El üstü venöz kan alımı
Kan alımı için antekubital bölgenin uygun olmadığı durumlarda (yenidoğan, çocuk hasta,
damarı tespit edilmeyen hastalar v.b.) el üstündeki venler kan alımı için kullanılabilir.
Şekil 2. Kan alımı için uygun olan el üstü venleri
2.13. Kan alınacak bölgenin temizlenmesi
Uygun ven tespit edildikten sonra kan alınacak bölgenin, hasta ve numunenin mikrobiyal
kontaminasyonunu engellemek amacı ile dezenfeksiyon için temizlenmesi gerekir. Bu amaçla
%70 izopropil alkol veya etanollü steril pamuk veya gazlı bez kullanılmalıdır. Cilt dairesel
hareketlerle merkezden perifere doğru silinmelidir (16) (17).
2.14. Venin sabitlenmesi
Kan alınacak bölgenin 2.5-5 cm alt kısmından başparmak ile cilt gerilir, böylece ven sabitlenir.
Dikkat: Veni sabitlemek için üst taraftan tutulması kan alma elemanının yaralanma riski
yüksek olduğundan önerilmemektedir.
2.15. Damara giriş
Ven sabitlendikten sonra hasta damara girilmek üzere olunduğu konusunda bilgilendirilmelidir.
Dikkat: Kan alma elemanı, hastada gelişebilecek olan ani ve beklenmedik bilinç kayıplarına
karşı hazırlıklı olmalıdır.
Hasta bilgilendirildikten sonra vene ≤30º açıyla girilmelidir (Şekil 3). Vene girdikten sonra iğne
mümkün olduğunca sabit tutulmalı, iğnenin vende hareket etmesine izin verilmemelidir.
Şekil 3. Damara girmek için uygun açı
(McCall RE, Tankersley CM. Phlebotomy Essentials. 4th Ed. Philedelphia, PA: Lippincott
Wiliams&Wilkins.)
2.16. Kan akışının görülmesi, turnikenin çözülmesi ve hastanın yumruğunu açması
Turnike, venöz kan alımında venlerin belirginleştirilmesinde son derece önemlidir. Ancak ilk
numune tüpüne kan akışı başlar başlamaz turnike hemen çözülmeli ve hasta yumruğunu
açmalıdır.
Dikkat: Turnikenin uzun süre bağlı tutulması hemokonsantrasyona ve numunede hemolize
neden olur (33) (34). Hemoliz ve hemokonsantrasyon bazı analitler için hatalı sonuçların
alınmasına neden olur.
2.17. Kan alma tüplerinin özelliklerine göre sıralanması ve doldurulması
Tek seferde birden fazla tıbbi laboratuvar testi için venöz kan alımı yapılacak hastada
numuneler tüplere Tablo 3’te verilen sıraya göre alınmalıdır (35). Bu sıralamanın amacı katkı
maddesi içeren tüpler arasında bulaş olasılığını önlemektir.
Dikkat: Tüpler vakum tükenip kan akışı durana kadar doldurulmalıdır. Katkı maddesi içeren
tüpler (EDTA, sitrat, heparin v.b.) üretici firma tarafından belirtilen hacimlere kadar ve
kan/katkı maddesi oranının doğruluğundan emin olunana kadar doldurulmalıdır.
Tablo 3. Kan alım sırası
Kapak rengi
Tüp/Katkı maddesi
1
ESR tüpü/Sitratlı
Serum tüpü/Trombin pıhtı
aktivatörlü tüp
Plazma tüpü/Jelli veya jelsiz
EDTA’lı tüp
2
3
Altüst çevirme
sayısı
3-4 kez
5 kez
8-10 kez
2.18. Tüplerin çıkartılması ve karıştırılması
Kan akışı durduktan sonra tüpler iğne/tutucudan (holder) uzaklaştırılmalıdır. Eğer kan almaya
devam edilecekse aynı prosedür bir sonraki tüp için de uygulanmalıdır. Son numune tüpü de
alındıktan sonra önce tüp düzenekten uzaklaştırılmalı, ardından iğne koldan çıkartılmalıdır.
Dikkat: Katkı maddesi içeren tüpler her numune alındıktan sonra yeterli karışımın sağlanması
için özellikle üretici firmanın önerileri doğrultusunda (Tablo 3) nazikçe ve alt üst edilerek
(Şekil 4) karıştırılmalıdır. Tüpler, numunelerde hemolize neden olacağından şiddetle
çalkalanmamalıdır.
Şekil 4. Tüplerin karıştırılma şekli
2.19. İğnenin çıkartılması, güvenliğin sağlanması ve kan alınan bölgeye basınç
uygulanması
Venöz kan alım işlemi tamamlandıktan sonra iğne, üzerine konulan kuru gazlı bez ile hafifçe
basınç uygulanarak çıkartılmalıdır.
Dikkat: Pamuk kan alma bölgesinde oluşan pıhtı tıkacını uzaklaştırdığı için önerilmez.
Hastaya gazlı bez üzerine güçlü basınç yaparak kolunu düz ve yukarıda tutması söylenmeli ve
kolunu bükmemesi konusunda (hematom oluşumuna neden olduğu için) uyarılmalıdır.
Kanamanın durduğu kontrol edilmeli ve hematom açısından hasta değerlendirildikten sonra kan
alınan bölgeye hipoallerjenik bant yapıştırılmalıdır.
Dikkat: Eğer hematom oluşur ve kanama 5 dakikadan uzun sürerse ilgili hastanın doktoruna
bildirilmelidir.
Öneri: Hastayı izleme şansının olmadığı durumlarda hasta bilgilendirilerek süreci takip etmesi
sağlanabilir. Hematom oluşumu ve kanamanın 5 dakikadan uzun sürmesi durumunda kan alma
birimi veya doktoruna başvurması konusunda uyarılabilir.
İğne üretici firmanın önerileri doğrultusunda güvenlik düzeneği kapatılarak delinmeye karşı
dayanıklı atık kutusunda bertaraf edilmelidir.
IV.
KAN ÖRNEKLERİNİN SANTRİFÜJ EDİLMESİ VE SAKLANMASI
Serum hücrelerden en kısa zamanda ve engeç 2 saat içinde ayrılmalıdır. Serumun erken
ayrılması serumda fibrin oluşumunun devam etmesi nedeni ile numunede fibrin oluşumuna
neden olarak prob tıkanıklığına ve anormal test sonuçlarına sebebiyet verir. Bu nedenle
biyokimya ve hormon numuneleri pıhtılaşma için bekletilir. Santrifüj edilmeden uzun süre
bekletilen numunelerde glukoz başta olmak üzere birçok parametre etkilenmektedir.
1) Serumu ayrılacak biyokimya ve hormon tüpleri pıhtılaşmayı hızlandırmak için pıhtı
aktivatörü içeririler. Bu tüpler 4-5 kez alt üst edilerek karıştırılır.
2) 15-20 dakika pıhtılaşmanın tamamlanması için beklenir. Antikoagülan kullanan
hastalarda bu süre uzayabilir. Nazikçe alt-üst ederek kontrol edilmelidir.
3) Pıhtılaşması tamamlanmış örnekler kapakları kapalı olarak santrifüje dengeli bir
şekilde yerleştirilir.
4) 3500 rpm’de 10 dakika santrifuj edilir. Santrifüj sonrası serum göz ile incelenmelidir.
Serum berrak olmalı ve içinde partikül bulunmamalıdır. Partikül mevcut ise santrifüj
hızı ve/veya süresi yetersizdir.
5) Daha sonra tüpler kapakları kapalı bir şekilde +4 - +8ºC’de ve ışıktan korunarak
saklanmalıdır. Serum seperatörlü (jelli) tüplerde 24 saate kadar saklanan numunelerde
klinik olarak anlamlı farklılıklar yoktur. Serumlar daha uzun süre saklanmak
durumunda kalınırsa, serum ayrı bir tüpe alınarak saklanmalıdır. Tam kan analiz
numuneleri +20 - +25ºC’ de saklanır. HbA1c ve kan grubu numuneleri ise 24 saat
içinde çalışılmayacaksa +4- +8ºC’de saklanmalıdır. ESR numuneleri +4- +8ºC’de
saklanmalıdır. Tam kan numunelerinin dondurulması hemolize neden olur.
Laboratuvarda Çalışılan Testlerin Özellikleri başlığı altında her testin stabilitesi
belirtilmiştir.
V.
TRANSPORT
Sporlara dik şekilde konmuş tüpler, gelen kuryelere Kurye Numune Teslim Alma Formu ile
birlikte teslim edilmelidir. Numuneler soğuk zincir kurallarına uygun olarak numune taşıma
çantalarında laboratuvara transfer edilir. Sabah alınan numuneler en geç 12:00 da, öğleden
sonra alınan numuneler ise engeç 15:00 da laboratuvara ulaştırılır.
NUMUNELERİN LABORATUARA KABULÜ VE ÇALIŞILAN
TESTLER İLE İLGİLİ BİLGİLER
VI.
Laboratuvara ulaştırılan numuneler çalışılacak birimlere göre ayrılır. Santrifüj edilmeyen
numuneler santrifüj edilir. Daha sonra el barkod okuyucular ile numunelerin kabulü yapılır.
Otomasyon sisteminde teslim alındı ikazı ile numune kabul saat ve tarihi kayıt altına alınır.
Daha sonra numuneler göz ile incelenerek uygun olan numuneler cihaz rakına dizilerek cihaza
verilir. Uygun olmayan numuneler örnek red kriterlerine göre otomasyon üzerinden red edilir.
Örnek Red Kriterleri
1.
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
Yanlış barkodlanmış numuneler
Gelen numunenin uygun tüpte olmaması
Numunenin yeterli miktarda olmaması
Numunenin hemolizli olması
Numunenin pıhtılı olması (CBC, ESR, HbA1c)
ESR tüpüne üst çizgiyi aşan miktarda kan alınması
Numunenin lipemik olması
Numunenin bilirübinemik olması
Numunenin fibrinli olması
Numunenin uygun şartlarda saklanmaması
Çalışılan Testlerin Listesi
2.
Tablo 4. Çalışılan testlerin tablosu
BİYOKİMYA
HEMATOLOJİ
HORMON
SEROLOJİ
KANGRUPLAMA
Albumin
WBC
Beta HCG
Anti-HBs
ALP (Alkalen
Fosfataz)
ALT
RBC
Ferritin
Anti-HCV
Forward ve Reverse
kolon aglütinasyonu
ile kan grubu tayini.
HGB
Folat
HBsAg
ASO
HCT
Vitamin B12
HIV Ag/Ab Kombo
AST
MCV
Serbest T4
VDRL-RPR
CK (Kreatin Kinaz)
MCH
TSH
CRP
MCHC
D.Bilirubin
RDW-CV
Demir
PLT
Demir Bağlama
(UIBC)
Fosfor
MPV
GGT
PDW
Glukoz
NEU#
HDL Kolesterol
NEU%
Kalsiyum
LYM#
Kreatinin
LYM%
LDH
MONO#
LDL Kolesterol
MONO%
Potasyum (K)
EOS#
RF
EOS%
Sodyum (Na)
BASO#
T.Bilirubin
BASO%
Total Protein
ESR
Total PSA
PCT
Trigliserid
Total Kolesterol
Üre
Ürik Asit
%HbA1c
3.
Kalite Kontrol
Her sabah cihazların açılış bakımları ve kontrolleri yapıldıktan sonra en az iki seviyeli kontrol
serumları verilerek "iç kalite kontrol" çalışmaları yapılır. Sonuçlar kabul edilebilir değerlerde
ise hasta numuneleri çalışılmaya başlanır. Sonuçlar kabul edilebilir değerlerin dışında ise
çalışma başlatılmaz ve gerekli kalibrasyon veya başka teknik girişimler yapılarak cihaz
çalışmaya uygun hale getirilir. Bu iç kalite kontrol sonuçları ve bazı istatistiksel hesaplamalar
otomasyon sisteminin programında kayıt altında tutulur. Laboratuvarımız iç kalite kontrollerine
ek olarak, dış kalite kontrol için RIQAS ve BİORAD klinik biyokimya, immunoassay,
hematology, serology HIV/Hepatitis ve spesifik protein (ASO, CRP, RF) programlarına üyedir.
Bu programlarda üyesi olduğumuz eksternal kalite kontrol programının belirlediği takvim
günlerinde program dâhilinde olan testler için eksternal kalite kontrol serumları hasta testleriyle
birlikte çalışılır. Sonuçlar internet aracılığıyla ilgili kuruluşa gönderilir. Dünyanın her yerinden
katılan tüm laboratuarlar içinde aynı lot numaralı kontrol malzemesini analiz eden ve sonuçları
bu kuruluşa gönderenler bir grup oluştururlar. Aynı gruptaki tüm laboratuvarlardan gelen
sonuçların ortalaması alınır ve bireysel bizim laboratuarımızın sonucu ile karşılaştırılması için
kullanılır. Her test için SDI (standart sapma indeksi) hesaplanır. SDI +2 ve -2 arasında ise,
seçilen test için laboratuvarımızın programa dâhil olan diğer laboratuvarlarla uyumlu olduğu
anlaşılır. Dış kalite kontrol sonuçlarından ilgili testler Sağlık Bakanlığın Dış Kalite Kontrol
Değerlendirme Bilgi Sistemine girilir.
Panik Değer Listesi
4.
Tablo 5. Panik değer tablosu (26)
B
İ
Y
O
K
İ
M
Y
A
H
E
M
A
T
O
L
O
J
İ
S
E
R
O
L
O
J
İ
ALT DEĞER
ÜST DEĞER
g/dL
mg/dL
mg/dL
mg/dL
mg/dL
mg/dL
mg/dL
mg/dL
mmol/L
mmol/L
1,7
1
40
46
6
6,5
------2,8
120
6,8
8,9
450
445
13
12,7
5
3,8
6,2
160
Serum
Serum
Serum
Serum
Serum
Serum
Serum
Serum
Serum
Serum
mg/dL
----
15
Serum
g/dL
mg/dL
mg/dL
mg/dL
3,4
-------
9,5
172
118
13
Hematokrit
%
20
60
Hemoglobin
g/dL
7
20
Platelet
103/µL
40
1000
WBC
103/µL
2
30
S/CO
---
1
Serum
Serum
Serum
Serum
Yalnız ilk
bildirimde
Yalnız ilk
bildirimde
Yalnız ilk
bildirimde
Yalnız ilk
bildirimde
Serum
*Gizlilik
kurallarına
uyularak
bildirim yapılır.
TEST
Albumin (Çocuk)
Fosfor
Glukoz
Glukoz (Çocuk)
Kalsiyum
Kalsiyum (Çocuk)
Kreatinin
Kreatinin (Çocuk)
Potasyum
Sodyum
T. Bilirubin (Yeni
Doğan)
Total Protein (Çocuk)
Üre
Üre (Çocuk)
Ürik Asit
Anti-HIV*
BİRİM
YORUM
5.
Laboratuvarımızda Çalışılan Testlerin Özellikleri
5.1.
Biyokimya Testleri (36) (37) (38)
Albumin
ALP (Alkalen Fosfataz)
Metod
Bromcresol Green
Metod
Modified IFCC
Numune Türü
Serum
Numune Türü
Serum
Numune Miktarı
1mL
Numune Miktarı
1mL
Numune Kabı
Sarı kapaklı jelli tüp
Numune Kabı
Çalışma Zamanı
Hafta içi her gün
Çalışma Zamanı
Hafta içi her gün
Rapor Zamanı
Saat 12:00 da gelen kanlar saat
14:30, Saat 15:00 da gelen kanlar
saat 16:30
Rapor Zamanı
saat 16:30
Numune Red
Kriteri
Hemoliz, lipemi
Numune Red
Kriteri
Hemoliz, lipemi
Stabilitesi
2-8 ºC ‘de 3 gün, -20 ºC de 6 ay
Stabilitesi
Referans Aralığı
Erişkin
: 3.5 –5,3 g/dL
Yenidoğan: 3,5–4,9 g/dL
1-20 yaş : 3,6–5,1 g/dL
>60 yaş : 3,4–4,8 g/dL
Referans Aralığı
Uyarı
Hastadan açlık kanı alınmalıdır.
Uyarı
Klinik Önemi
20-25ºC’de 7 gün, 2-8 ºC ‘de 7
gün
>18 yaş: 30-120 U/L
16-18 yaş: K 52-171 E 47-119
13-15 yaş: K 74-390 E 50-162
10-12 yaş: K 42-362 E 51-332
7-9
yaş: K 86-315 E 69-325
4-6
yaş: K 93-309 E 96-297
1-3
yaş: K 104-345 E 108-317
1 ay-1 yaş: K 82-383 E 124-341
1-30 gün: K 75-316 E 48-406
Klinik Önemi
Azaltanlar:
Artıranlar:
Akut Kolesistit,
Dehidratasyon,
Analbuminemia,
Diabetes mellitus,
Gastrointestinal protein loss,
Glomerular protein kaybı,
Hepatic disease,
Hodgkin’s disease,
Hipertiroidizm,
İnflamasyon,
Lösemi,
Malabsorbsiyon,
Malnütrisyon,
Peptik ülser,
Gebelik, Protein-losing
syndromes, Renal Hastalıklar,
Romatoid artrit, Sarcoidosis,
Stres, Systemic lupus
erythematosus, Ulcerative
colitis.
Akut Pankreatit,
Dehidratasyon
Azaltanlar:
Artıranlar:
Bilier tıkanma, Kemik
metastazı, Kalsiyum defisiti,
Pankreas başı kanseri, Siroz,
Eklampsi, Kırık iyileşmesi,
Hepatitis, High-fat intake,
Hyperparathyroidism,
Infectious mononucleosis,
Lösemi, KC Kanseri,
Osteogenic sarcoma,
Osteomalacia, Paget’s
disease, Pankreatit, Gebelik,
Romatoid artrit, Rickets,
Vitamin D Defisiti.
Celiac disease,
Kronik nefrit,
Kistik fibrozis,
Fazla
D
vitamini
almak,
Geneticdefect,
Hypophosphatemia,
Hipotiroidizm,
Lack of normal bone formation,
Malnütrisyon,
Milk-alkali syndrome,
Pernicious anemia,
Plesanta yetmezliği,
Skorbüt.
ALT (Alanin Aminotransferaz/GPT)
ASO (Antibodies against Streptolysin O)
Metod
IFCC
Metod
İmmunoturbidimetric
Numune Türü
Serum
Numune Türü
Serum
Numune Miktarı
1mL
Numune Miktarı
1mL
Numune Kabı
Numune Kabı
Çalışma Zamanı
Hafta içi her gün
Çalışma Zamanı
Hafta içi her gün
Rapor Zamanı
Numune
Kriteri
Stabilitesi
Red
Referans Aralığı
14:30, Saat 15:00 da gelen
kanlar saat 16:30
Hemoliz, lipemi
15-25ºC’de 4 saat, 2-8 ºC ‘de 12
saat,( -15)-(-20)ºC’de 2 gün
Erkek ≤45 U/L
Kadın ≤34 U/L
Rapor Zamanı
Numune
Kriteri
Stabilitesi
Red
Referans Aralığı
14:30, Saat 15:00 da gelen
kanlar saat 16:30
Hemoliz, lipemi
15-25ºC’de 3 gün, 2-8 ºC ‘de 7
gün -20 ºC’de 2 ay
Erişkin <200 IU/mL
Çocuk <150 IU/mL
Uyarı
Uyarı
Klinik Önemi
Artıranlar:
Klinik Önemi
Artıranlar:
Bilier tıkanma, Kemik metastazı,
Kolestaz,
Siroz,
Konjestif
kalp
yetmezliği,
Eklampsi,
Hepatic
ischemia, Hepatik nekroz, Hepatitis,
Infectious mononucleosis, KC Kanseri,
Kas inflamasyonu, Obezite, Pankreatit,
Pulmonary
infarction,
Reye’s
syndrome, Şok, Travma.
Akut Romatizmal Ateş,
Poststreptococcal glomerulonephritis,
Pyodermik deri enfeksiyonu
AST ( Aspartat Aminotransferaz/GOT)
CK (Kreatin Kinaz)
Metod
IFCC
Metod
IFCC
Numune Türü
Serum
Numune Türü
Serum
Numune Miktarı
1mL
Numune Miktarı
1mL
Numune Kabı
Numune Kabı
Çalışma Zamanı
Hafta içi her gün
Çalışma Zamanı
Hafta içi her gün
Rapor Zamanı
saat 16:30
Rapor Zamanı
saat 16:30
Numune Red
Kriteri
Hemoliz, lipemi
Numune Red
Kriteri
Hemoliz, lipemi
Stabilitesi
20-25ºC’de 1 gün, 2-8 ºC ‘de 7 gün
Stabilitesi
Referans Aralığı
Erkek ≤35 U/L
Kadın ≤31 U/L
Referans Aralığı
Uyarı
Uyarı
Klinik Önemi
20-25ºC’de 2 gün, 2-8 ºC ‘de 7
gün,
-20 ºC ‘de 4 hafta.
Erkek ≤171 U/L
Kadın ≤145 U/L
Klinik Önemi
Artıranlar:
Acute Renal Hastalıklar,
Bilier tıkanma,
Kemik metastazı,
Beyin Travması,
Prostat Kanseri, Siroz,
Eklampsi,
Gangren,
Hemolytic disease, Hepatitis,
Infectious mononucleosis, KC
Kanseri,
KC Metastazı,
KC Nekrozu
Malignant hyperthermia, Kas
inflamasyonu,Myokard
İnfarktüsü, Pankreatit,
Progressive muscular
dystrophy,
Pulmonary infarction, Reye’s
syndrome,
Şok,
Ciddi yanıklar,
Travma.
Azaltanlar:
Beriberi,
Diyabetik ketoasidoz,
Hemodialysis,
Gebelik,
Uremia.
Artıranlar:
Acute cerebrovascular disease,
Akut psikoz,
Alkolizm,
Beyin Travması,
Cardiac defibrillation,
Cardiac surgery, Konvülziyonlar,
Delirium tremens,
Dermatomyositis,
Electrical Şok, Hypokalemia,
Hipotiroidizm
IM injections,
Kas inflamasyonu,Myokard
İnfarktüsü, Miksödem,
Polymyositis,
Progressive muscular
dystrophy,
Pulmonary infarction,
Rhabdomyolysis.
Azaltanlar:
Addison’s disease,
Anterior pituitary hyposecretion,
Bağ dokusu hastalıkları,
Erken Gebelik,
Hepatic disease,
Düşük kas kütlesi,
Metastatic neoplasia.
CRP (C-Reaktif Protein)
Direkt Bilirubin
Metod
Turbidimetry
Metod
VOX (Vanadiate Oxidating)
Numune Türü
Serum
Numune Türü
Serum
Numune Miktarı
1mL
Numune Miktarı
1mL
Numune Kabı
Numune Kabı
Çalışma Zamanı
Hafta içi her gün
Çalışma Zamanı
Hafta içi her gün
Rapor Zamanı
saat 16:30
Rapor Zamanı
saat 16:30
Numune Red
Kriteri
Hemoliz, lipemi
Numune Red
Kriteri
Lipemi, hemoliz
Stabilitesi
15-25ºC’de 11 gün, 2-8 ºC ‘de 2 ay.
Stabilitesi
2-8 ºC’de 7 gün, -20 ºC ‘de 3 ay.
IŞIKTAN KORUYUNUZ
Referans Aralığı
<0,5 mg/dL
Referans Aralığı
0,1-0,4 mg/dL
Uyarı
Uyarı
Klinik Önemi
Artıranlar:
Klinik Önemi
Lupus
Lenfoma
Myokardial enfarktüs
Pelvic inflammatory disease
Polymyalgia rheumatica
Romatoid artrit
Sepsis
Surgery (first 3 post-op days)
Tuberküloz
Artıranlar:
Akut Pankreatit
Appendicitis
Bakterial enfeksiyon
Yanıklar
Increased risk of colon Kanser
development
Inflammatory bowel disease
Bilier tıkanma
Pankreas başı kanseri
Choledocholithiasis
Siroz
Dubin-Johnson syndrome
Hepatitis
Tıkanma sarılığı
Gebelik
Demir Bağlama (UIBC)
Demir (Iron/Fe)
Metod
Kolorimetrik
Metod
Spektrofotometrik
Numune Türü
Serum
Numune Türü
Serum
Numune Miktarı
1mL
Numune Miktarı
1mL
Numune Kabı
Numune Kabı
Çalışma Zamanı
Hafta içi her gün
Çalışma Zamanı
Hafta içi her gün
Rapor Zamanı
saat 16:30
Rapor Zamanı
saat 16:30
Numune Red
Kriteri
Hemoliz, lipemi
Numune Red
Kriteri
Hemoliz, lipemi
Stabilitesi
2-8 ºC’de 7 gün, -20 ºC ‘de 3 ay.
Referans Aralığı
110-370 µg/dL
Stabilitesi
Referans Aralığı
Öneri *
20-25ºC’de 7 gün, 4-8 ºC ‘de 3
hafta.
Erkek 45-158 µg/dL
Kadın 37-145 µg/dL
Öğleden sonra kan verecek
hastalarda istenmemeli
Klinik Önemi
Artıranlar:
Akut KC hasarı
Aplastic anemia
Hemochromatosis
Hemolytic anemia
Hemosiderosis of excessive
iron intake
Kurşun zehirlenmesi
Nephritis
Pernicious anemia
Polycythemia
Thalassemia
Öneri *
Öğleden sonra kan verecek
hastalarda istenmemeli.
Klinik Önemi
Azaltanlar:
Kan kaybı
Yanıklar
Kanser
Infection
İnflamasyon
Nephrosis
Gebelik
Romatoid artrit
Uremia
Artıranlar:
Demir eksikliği anemisi
Gebelik (geç)
Azaltanlar:
Kronik hastalık anemisi
Siroz
Hemochromatosis
Hemolytic anemia
Hipertiroidizm
Hypoproteinemia
İnflamasyon
Karaciğer Hastalıklar
Malnütrisyon
Nephrotic syndrome
Pernicious anemia
Sickle cell anemia
*Bu öneriler, test isteminde dikkat edilmesi gereken genel doğrulardır. Test isteminde esas olan hastanın klinik durumudur.
Fosfor (P)
GGT (Gama-glutamiltransferaz)
Metod
Phosphomolybdate
Metod
Szasz/IFCC stand.
Numune Türü
Serum
Numune Türü
Serum
Numune Miktarı
1mL
Numune Miktarı
1mL
Numune Kabı
Numune Kabı
Çalışma Zamanı
Hafta içi her gün
Çalışma Zamanı
Hafta içi her gün
Rapor Zamanı
saat 16:30
Rapor Zamanı
saat 16:30
Numune Red
Kriteri
Hemoliz, lipemi
Numune Red
Kriteri
Hemoliz, lipemi
Stabilitesi
2-25 ºC’de 7 gün.
Referans Aralığı
Erkek ≤49 U/L
Kadın ≤32 U/L
Uyarı
Stabilitesi
Referans Aralığı
Uyarı
15-25ºC’de 8 saat, 2-8 ºC ‘de 24
saat, -20 ºC ‘de 1 yıl.
Erişkin 2,5-4,5 mg/dL
Çocuk 4,0-7,0 mg/dL
Klinik Önemi
Klinik Önemi
Azaltanlar:
Artıranlar:
Akromegali
Addison’s disease
Kemik tümörleri
Diyabetik ketoasidoz (erken)
Kırık iyileşmesi
Hipokalsemi
Hypoparathyroidism
Massive blood transfusions
Milk-alkali syndrome
Nephritis
Phosphate supplementation
Prepuberte
Böbrek yetmezliği
Sarcoidosis
Sickle cell anemia
Thyrotoxicosis
Doku hasarı
Uremia
Vitamin D intoksikasyonu
Antacid abuse
Karbonhidrat yüklemesi
Kronik Alkolizm
Diyabetik ketoasidoz (after
treatment)
Diuresis
Hiperkalsemi
Hyperinsulinism
Hypokalemia
Hyperparathyroidism
Hipotiroidizm
Malabsorbsiyon
Malnütrisyon
Osteomalacia
Renal Hastalıklar
Rickets
Salicylate intoxication
Ciddi yanıklar
Vitamin D Defisiti
Glukoz
Artıranlar:
Akut Pankreatit
Alkolizm
Bilier tıkanma
Cholangitis
Cholecystitis
Cholelithiasis
Siroz
Konjestif kalp yetmezliği
Hepatitis
KC Metastazı
Pankreatik Kanser
Renal Kanser
Systemic lupus erythematosus
HDL Kolesterol (HDL-C)
Metod
GOD-POD
Metod
Direkt
Numune Türü
Serum
Numune Türü
Serum
Numune Miktarı
1mL
Numune Miktarı
1mL
Numune Kabı
Numune Kabı
Çalışma Zamanı
Hafta içi her gün
Çalışma Zamanı
Hafta içi her gün
Rapor Zamanı
saat 16:30
Rapor Zamanı
saat 16:30
Numune Red Kriteri
Hemoliz, lipemi
Numune Red Kriteri
Hemoliz, lipemi
Stabilitesi
2-8 ºC’de 4gün, -20 ºC ‘de 2 hafta.
Referans Aralığı
40-59 mg/dL
Stabilitesi
Referans Aralığı
Uyarı
15-25ºC’de 8 saat, 2-8 ºC ‘de 72
saat.
Erişkin 74-100 mg/dL
Çocuk 60-100 mg/dL
AKŞ için hastadan açlık kanı
alınmalıdır.
Öneri *
Statin tedavisi alan hastalarda lipit
profili 8
hafta
geçmeden
istenmemeli.
Klinik Önemi
Artıranlar:
Azaltanlar:
Addison’s disease
Anxiety
Bakterial sepsis
Aşırı egzersiz
Glukojen depo hastalığı
Hepatik nekroz
Hipotiroidizm
Insulinoma
Islet cell carcinoma of the
pancreas
Malabsorbsiyon
Pituitary hypofunction
Post-gastrectomy
Reactive hypoglycemia due to
high carbohydrate intake
Stres
Akromegali
Adenoma of pancreas
Beyin Travması
Yanıklar
Cushing’s sendromu
Diabetes mellitus
Eklampsi
Hyperlipoproteinemia
Hipertiroidizm
Malnütrisyon
Obezite
Pankreatik Kanser
Pankreatit
Pheochromocytoma
Pituitary tumors
Uzamış hareketsizlik
Böbrek yetmezliği (Kronik)
Şok
Thyrotoxicosis
Travma
Klinik Önemi
Artıranlar:
Azaltanlar:
Alkolizm
Kronik Karaciğer Hastalıkları
Decreased risk for CHD
Uzun süre aerobik egzersiz
Kronik inaktivite
Diabetes mellitus
End-stage Karaciğer Hastalıkları
Hipertiroidizm
Hypertriglyceridemia
Increased risk of CHD
Metabolik sendrom
Obezite
Böbrek yetmezliği
Sigara
Stres
Kalsiyum (Total Kalsiyum / Ca)
Kreatinin
Metod
Arsenazo III
Metod
Modifiye Jaffe
Numune Türü
Serum
Numune Türü
Serum
Numune Miktarı
1mL
Numune Miktarı
1mL
Numune Kabı
Numune Kabı
Çalışma Zamanı
Hafta içi her gün
Çalışma Zamanı
Hafta içi her gün
Rapor Zamanı
saat 16:30
Rapor Zamanı
saat 16:30
Numune Red
Kriteri
Hemoliz, lipemi
Numune Red
Kriteri
Hemoliz, lipemi
Stabilitesi
2-8 ºC ‘de 7 gün.
Referans Aralığı
Çocuk
:0,3-1,0 mg/dL
Erkek 18-90 yaş :0,9-1,3 mg/dL
Erkek > 90 yaş :1,0-1,7 mg/dL
Kadın 18-90 yaş:0,6-1,1 mg/dL
Kadın > 90 yaş :0,6-1,3 mg/dL
Kreatinin düzeyi öğleden sonra
sabaha göre % 20-40 daha
yüksektir. Büyük miktarda etli
yemek
sonrası
sonuçlar
etkilenebilir.
Referans Aralığı
20-25ºC’de 7 gün, 4-8 ºC ‘de 3
hafta, -20 ºC ‘de 8 ay.
8,8-10,6 mg/dL
Uyarı
Stabilitesi
Klinik Önemi
Artıranlar:
Akromegali
Addison’s disease
Antacid abuse
Dehidratasyon
Hodgkin hastalığı
Hyperparathyroidism
Hipertiroidizm
Prolonged immobilization
Lösemi
Akciğer Kanseri
Metastatik Kemik Kanser
Multiple myeloma
Paget’s disease
Parathyroid tumor
Uyarı
Klinik Önemi
Azaltanlar:
Akut Pankreatit
Alkolizm
KBY
Diyare
Erken neonatal Hipokalsemi
Hyperphosphatemia
Hypoparathyroidism
Low albumin level
Malabsorbsiyon
Massive blood transfusions
Metabolic alkalosis
Osteomalacia
Böbrek yetmezliği
Rickets
Severe Malnütrisyon
Vitamin D Defisiti
Artıranlar:
Azaltanlar:
Atrophy of muscle tissue
Gebelik
Dehydration
Diabetes mellitus
Glomerulonephritis
Gout
Hipertiroidizm
Multiple myeloma
Nephritis
Pyelonephritis
Böbrek yetmezliği
Romatoid artrit
Şok
Subacute bacterial endocarditis
Uremia
Renal Kanser
Respiratory acidosis
Sarcoidosis
Vitamin D intoksikasyonu
Williams syndrome
Urinary obstruction
LDH (Laktat Dehidrogenaz)
LDL Kolesterol
Metod
IFCC
Metod
Direkt
Numune Türü
Serum
Numune Türü
Serum
Numune Miktarı
1mL
Numune Miktarı
1mL
Numune Kabı
Numune Kabı
Çalışma Zamanı
Hafta içi her gün
Çalışma Zamanı
Hafta içi her gün
Rapor Zamanı
saat 16:30
Rapor Zamanı
saat 16:30
Numune Red
Kriteri
Hemoliz
Numune Red
Kriteri
Hemoliz, lipemi
Stabilitesi
Referans Aralığı
Uyarı
2-8 ºC’de 4 gün, 15-25 ºC ‘de 7
gün,( -15) - (-25) ºC ‘de 6 hafta .
<247 U/L
Klinik Önemi
Infectious mononucleosis
Lösemi
KC Kanseri
Liver damage
Macrocytic anemias
Malignant tumors
Muscular dystrophy
Pernicious anemia
Pneumonia (Pneumocystis
carinii)
Pulmonary infarction
Seizure
Şok
Skeletal muscle disease
Travma
Artıranlar:
Abruptio placenta
Akut Pankreatit
Bilier tıkanma
Kemik metastazı
Kanser of prostate
Delirium tremens
Eklampsi
Fractures
Hemolytic anemia
Hepatitis
Hyperthermia
Hipotiroidizm
Stabilitesi
Referans Aralığı
Uyarı
Öneri *
2-8 ºC ‘de 4 gün, -20 ºC ‘de 7
gün.
<100mg/dL
optimal
100-129 mg/dL near optimal
130-159 mg/dL sınırda yüksek
160-489 mg/dL yüksek
≥190 mg/dL
çok yüksek
profili 8
hafta
geçmeden
istenmemeli.
Klinik Önemi
Azaltanlar:
Artıranlar:
Kanser
Malabsorbsiyon
Malnütrisyon
Myeloproliferative disease
Kolestaz
Kronik Böbrek yetmezliği
Diabetes mellitus
Hepatic disease
High cholesterol diet
Hyperlipidemia
Hipotiroidizm
Multiple myeloma
Nephrotic syndrome
Porphyria
Gebelik
RF (Romatoid Faktör)
Potasyum
Metod
İndirekt ISE
Metod
Immunoturbidimetrik
Numune Türü
Serum
Numune Türü
Serum
Numune Miktarı
1mL
Numune Miktarı
1mL
Numune Kabı
Numune Kabı
Çalışma Zamanı
Hafta içi her gün
Çalışma Zamanı
Hafta içi her gün
Rapor Zamanı
saat 16:30
Rapor Zamanı
saat 16:30
Numune Red
Kriteri
Hemoliz, lipemi
Numune Red
Kriteri
Hemoliz, lipemi
Stabilitesi
15-25 ºC ‘de 7 gün, 2-8 ºC’de 7
gün, -20 ºC ‘de 1 yıl.
Stabilitesi
15-25 ºC ‘de 3 gün, 2-8 ºC’de 7
gün, -20 ºC ‘de 2 ay.
Referans Aralığı
3,5-5,1 mmol/L
Referans Aralığı
≤18 IU/mL
Uyarı
Uyarı
Hemoliz, uzun süre turnike
uygulaması ve santrifüj edilmeden
bekletilen numunelerde sonuçlar
etkilenir.
Klinik Önemi
Azaltanlar:
Artıranlar:
Acidosis
Acute Böbrek yetmezliği
Addison’s disease
Diabetes mellitus
Excessive potassium intake
Hypoaldosteronism
Nephritis
Sickle cell anemia
Tissue necrosis
Alkalosis
Kronik fever
Kronik stres
Cushing’s syndrome
Kistik fibrozis
Diarrhea
Extensive Yanıklar
Hyperaldosteronism
Hypothermia
Malabsorbsiyon
Neoplasms
Pyloric obstruction
Renal tubular acidosis
Salicylate intoxication
Saline IV infusions
Starvation
Vomiting
Sodyum (Na)
Klinik Önemi
Artıranlar:
Rubella
Sarcoidosis
Scleroderma
Sjögren’s syndrome
Subacute bacterial endocarditis
Syphilis
Tuberküloz
Viral infections
Allografts
Ankylosing spondylitis
Kanser
Siroz
Cryoglobulinemia
Cytomegalovirus
Dermatomyositis
Hepatitis
Infectious mononucleosis
Influenza
Kidney disease
Lung disease
Malaria
Osteoarthritis
Periodontal disease
Romatoid artrit
T. Bilirubin (Bilirubin Total/Bil-T)
Metod
İndirekt ISE
Metod
VOX
Numune Türü
Serum
Numune Türü
Serum
Numune Miktarı
1mL
Numune Miktarı
1mL
Numune Kabı
Numune Kabı
Çalışma Zamanı
Hafta içi her gün
Çalışma Zamanı
Hafta içi her gün
Rapor Zamanı
saat 16:30
Rapor Zamanı
saat 16:30
Numune Red Kriteri
Hemoliz, lipemi
Numune Red Kriteri
Hemoliz, lipemi
Stabilitesi
15-25 ºC ‘de 14 gün, 2-8 ºC’de 14
gün.
Stabilitesi
Referans Aralığı
136-145 mmol/L
Referans Aralığı
Uyarı
Klinik Önemi
Artıranlar:
Cushing’s disease
Dehydration
Diabetes insipidus
Exchange transfusion with
stored blood
Impaired renal function
Overuse of IV saline solutions
Primary aldosteronism
Too much oral salt intake
Tracheobronchitis
Uyarı
2-8 ºC’de 7 gün, -20 ºC ‘de 3 ay.
IŞIKTAN KORUYUNUZ
0-1 gün <8,7 mg/dL
1-2 gün <11,3 mg/dL
3-6 gün <12,6 mg/dL
Erişkin:0,3-1,1 mg/dL
Klinik Önemi
Azaltanlar:
Acute Böbrek yetmezliği
Addison’s disease
Yanıklar (severe)
Siroz
Diabetic acidosis
Diaphoresis
Diarrhea
Edema
Emphysema
Excessive non-electrolyte IV
infusions
Gastrointestinal suctioning
Hyperglycemia
Hyperproteinemia
Direkt Bilirubine ek
olarak indirekt bilirubini
artıran nedenler:
Autoimmune hemolysis
Siroz
Crigler-Najjer syndrome
Erythroblastosis fetalis
Gilbert’s syndrome
Hemolytic transfusion reaction
Hepatitis
Malaria
Pernicious anemia
Septicemia
Sickle cell disease
Tissue hemorrhage
Hipotiroidizm
Inadequate sodium intake
Ketonuria
Malabsorbsiyon
Nephrotic syndrome
Overdiuresis
Overhydration
Pyloric obstruction
Renal tubular acidosis
Syndrome of inappropriate ADH
Vomiting
Water intoxication
T. Protein (Total Protein/TP)
Total Kolesterol
Metod
Biuret
Metod
CHOD-POD
Numune Türü
Serum
Numune Türü
Serum
Numune Miktarı
1mL
Numune Miktarı
1mL
Numune Kabı
Numune Kabı
Çalışma Zamanı
Hafta içi her gün
Çalışma Zamanı
Hafta içi her gün
Rapor Zamanı
saat 16:30
Rapor Zamanı
saat 16:30
Numune Red
Kriteri
Hemoliz, lipemi
Numune Red
Kriteri
Hemoliz
Stabilitesi
2-8 ºC’de 3 gün, -20 ºC ‘de 6 ay.
Stabilitesi
2-8 ºC’de 5-7 gün, -20 ºC ‘de 3 ay.
Referans Aralığı
Yeni doğan: 4,6-7 g/dL
Çocuk
: 6-8 g/dL
Erişkin
: 6,4-8,3 g/dL
Referans Aralığı
<200 mg/dL
200-239 mg/dL sınırda yüksek
≥240 mg/dL
yüksek
profili 8 hafta geçmeden istenmemeli
Uyarı
Klinik Önemi
Öneri *
Klinik Önemi
Azaltanlar:
Artıranlar:
Akut Kolesistit
Analbuminemia
Glomerulonephritis
Hodgkin’s disease
Hypertension
Hypogammaglobulinemia
Lösemi
Nephrosis
Peptik ülser
Ulcerative colitis
Macroglobulinemia
Multiple myeloma
Sarcoidosis
Artıranlar:
Karaciğer Hastalıklar/Bilier
tıkanma
Nephrotic syndrome
Obezite
Pancreatic dysfunction
PreEklampsi
Gebelik
Uncontrolled diabetes mellitus
Xanthomatosis
Atherosclerosis
Biliary Siroz
Cardiovascular disease
Hypercholesterolemia
Hyperlipidemia
Hypertriglyceridemia
Hipotiroidizm
Üre
Trigliserid (TG)
Metod
GOD-POD
Metod
Üreaz-GLDH
Numune Türü
Serum
Numune Türü
Serum
Numune Miktarı
1mL
Numune Miktarı
1mL
Numune Kabı
Numune Kabı
Çalışma Zamanı
Hafta içi her gün
Çalışma Zamanı
Hafta içi her gün
Rapor Zamanı
saat 16:30
Rapor Zamanı
saat 16:30
Numune Red
Kriteri
Hemoliz
Numune Red
Kriteri
Hemoliz, lipemi
Stabilitesi
2-8 ºC’de 5-7 gün, -20 ºC ‘de 3 ay.
Stabilitesi
15-25 ºC’de 7 gün, 2-8 ºC’de 7
gün, (-15)-(-25) ºC ‘de 1 yıl.
Referans Aralığı
Uyarı
Öneri *
≤199 mg/dL
Referans Aralığı
Çocuk
: 11-39 mg/dL
Erişkin <60 yaş: 13-43 mg/dL
Erişkin >60 yaş: 17-49 mg/dL
profili 8
hafta
geçmeden
istenmemeli.
Klinik Önemi
Uyarı
Klinik Önemi
Artıranlar:
Azaltanlar:
Artıranlar:
Azaltanlar:
Alcohol abuse
Siroz
Diabetes mellitus
Diet: low protein, high
carbohydrate
Familial hyperlipoproteinemia
Glukojen depo hastalığı
Gout
Hypertension
Hipotiroidizm
Nephrotic syndrome
Pankreatit
Renal Hastalıklar
Abetalipoproteinemia
Brain infarction
Kronik obstructive pulmonary
disease
Diet: low fat
Hipertiroidizm
Malabsorbsiyon
Malnütrisyon
Acute glomerulonephritis
AcuteMyokard İnfarktüsü
Diabetes mellitus
Diarrhea
Gastrointestinal bleeding
High-protein diet
Mercury poisoning
Nephrotic syndrome
Obstructive uropathy
Renal Hastalıklar
Severe dehydration
Severe infection
Şok
Alcohol abuse
Celiac disease
Diet inadequate in protein
Hemodialysis
Hepatitis
Increased antidiuretic hormone
(ADH)
Late Gebelik
Liver failure
Malnütrisyon
Nephrosis
Overhydration
Gebelik
Ürik Asit (UA)
%HbA1c
Metod
Ürikaz-Peroksidaz
Metod
Enzimatik ve NGSP hesaplamalı
Numune Türü
Serum
Numune Türü
Tam kan
Numune Miktarı
1mL
Numune Miktarı
2 mL
Numune Kabı
Numune Kabı
Mor kapaklı EDTA’ lı tüp
Çalışma Zamanı
Hafta içi her gün
Çalışma Zamanı
Hafta içi her gün
Rapor Zamanı
saat 16:30
Rapor Zamanı
saat 16:30
Numune Red
Kriteri
Hemoliz, lipemi
Numune Red
Kriteri
Pıhtılı
Stabilitesi
15-25 ºC’de 3 gün, 2-8 ºC ‘de 7
gün.
Referans Aralığı
4,8-5,9 %
Stabilitesi
Referans Aralığı
Uyarı
2-8 ºC’de 5 gün, (-15)-(-25) ºC ‘de
6 ay.
Erkek: 3,6-8,2 mg/dL
Kadın: 2,3-6,1 mg/dL
Klinik Önemi
Artıranlar:
Acute Lösemi
Acute infectious
mononucleosis
Alcoholism
Anemia
Dehydration
Down’s syndrome
Eklampsi
Fasting
G6PD deficiency
Glomerulonephritis
Gout
Hypoparathyroidism
Hipotiroidizm
Lenfomas
Öneri *
HbA1c testi stabil diyabetlilerde
3’er aylık periyotlarla istenmeli,
tedavi değişikliği durumunda 1,5
ay geçmeden istenmemeli.
Klinik Önemi
Azaltanlar:
Acromegaly
Celiac disease
Fanconi’s syndrome
Hodgkin’s disease
Neoplasms
Renal tubular defects
Syndrome of inappropriate ADH
secretion (SIADH)
Wilson’s disease
Xanthinuria
Artıranlar:
Hyperglycemia
Newly diagnosed
diabetic
Poor diabetic control
Azaltanlar:
Gebelik
4% HbA1c =
65 mg/dL ortalama plazma kan şekeri
5% HbA1c =
6% HbA1c =
7% HbA1c =
8% HbA1c =
Malnütrisyon
Neoplasms
Nephritis
PreEklampsi
Polycythemia vera
Purine ingestion (excessive)
Böbrek yetmezliği
Travma
Underexcretion of uric acid
Uremia
9% HbA1c =
10% HbA1c =
11% HbA1c =
310 mg/Dl ortalama plazma kan şekeri
12% HbA1c =
hGFH (hesaplanan Glomerular Filtrasyon Hızı/ eGFR)
Metod
CKD-EPI formulü ile hesaplanır (39)
Numune Türü
Kreatinin istenen 18 yaş üstü her hasta numunesi
Çalışma Zamanı
Hafta içi her gün
Rapor Zamanı
Saat 12:00 da gelen kanlar saat 14:30, Saat 15:00 da gelen kanlar saat 16:30
Referans Aralık
(40)
Uyarı
GFH
GFH
Birimi
Evreleri
≥90
G1
mL/dk/1.73 m2
Normal
60 - 89
G2
mL/dk/1.73 m2
Hafif azalmış* (* Genç erişkinlere gore)
45 - 59
G3a
mL/dk/1.73 m2
Hafif-orta derecede azalmış
30 – 44
G3b
mL/dk/1.73 m2
Orta-ileri derecede azalmış
15 – 29
G4
mL/dk/1.73 m2
İleri derecede azalmış
<15
G5
mL/dk/1.73 m2
Böbrek yetmezliği
Tanımlar
>18 yaş üzeri hastalara sonuç verilir. hGFH’nin hesaplanabilmesi için kreatinin çalışılmalı, hasta
cinsiyeti, yaşı doğru girilmeli ve eğer siyah ırksa sonuç 1,159 ile çarpılmalıdır.
hGFH hesabının hatalı sonuç verdiği durumlar:
Hata Kaynağı
Denge oluşmamış durumlar
Kreatinin üretimini etkileyen faktörler
Kreatinin tübüler sekresyonunu etkileyen
faktörler
Kreatininin böbrek dışı eliminasyonunu etkileyen
faktörler
Kreatinin ölçümünde interferans
Örnekler
Akut böbrek hasarı
 ABD ve Avrupa siyah ve beyaz ırkları dışındaki ırklar/etnisite
 Çok küçük veya çok büyük kas kütlesi
 Çok küçük veya çok büyük vücut ölçüleri
 Diyet ve beslenme durumu yüksek proteinli diyet ,kreatinin
suplemanları, vejeteryan diyeti
 Kas kaybettiren hastalıklar (örn. parapleji,ampütasyonlar)
 Pişmiş et yenilmesi
İlaç inhibisyonuna bağlı azalma (trimetoprim , simetidin, fenofibrat)





Diyaliz
Antibiyotiklerle bağırsak kreatininazının inhibisyonu
Aşırı ekstraselüler sıvı kaybı
Spektral interferans (örn. bilirubin, bazı ilaçlar)
Kimyasal interferans (örn. glikoz, ketonlar, bilirubin, bazı ilaçlar)
5.2.
Hormon Testleri (41) (37)
Beta HCG (Total ß-hCG)
Ferritin
Metod
CMIA (Chemiluminescent
Microparticle Immunassay)
Metod
Numune Türü
Serum
Numune Türü
Serum
Numune Miktarı
1mL
Numune Miktarı
1mL
Numune Kabı
Numune Kabı
Çalışma Zamanı
Hafta içi her gün
Çalışma Zamanı
Hafta içi her gün
Rapor Zamanı
saat 16:30
Rapor Zamanı
Numune Red
Kriteri
Hemoliz, lipemi, bilirubinemi, fibrin.
Numune Red
Kriteri
Stabilitesi
2-8 ºC’de 7 gün, -20 ºC ‘de 12 ay.
Stabilitesi
Referans Aralığı
<5 mIU/mL
Referans Aralığı
Öneri *
İlk kaçırdığı adet döneminden
başlayarak
5
günden
önce
istenmemeli. Sonucu negatif çıkan
ancak halen gebelik şüphesi olan
hastaların testleri 1 hafta sonra
tekrar edilmelidir.
Klinik Önemi
Artıranlar:
Breast Kanser
Bronchogenic carcinoma
Choriocarcinoma
Embryonal carcinoma
Hydatidiform mole
KC Kanseri
Malignant melanoma
Multiple myeloma
Ovarian tumors
Pankreatik Kanser
Gebelik
Testicular Kanser
Öneri *
CMIA
saat 16:30
Hemoliz, lipemi, bilirubinemi,
fibrin.
2-8 ºC’de 7 gün, -20 ºC ‘de 12 ay.
Erkek: 21,8-274,6 ng/mL
Kadın: 4,6-204 ng/mL
Enflamatuvar durumlarda, ağır
enfeksiyonlarda,
karaciğer
hastalığı
ve
malignite
durumlarında Ferritin
istemlerinden kaçınılmalı.
Klinik Önemi
Gebelik Haftasına Göre:
Hafta
mIU/mL
Azaltanlar:
Abortion
Ectopic Gebelik
Threatened abortion
1–3 hafta
5–50
4. hafta
5–425
5. hafta
20–7400
6. hafta
1000–56,000
7-8 hafta
7600–230,000
9-12 hafta
25,000–290,000
13-16 hafta
13,000–254,000
17-24 hafta
4000–166,000
>24 hafta
4000–166,000
Artıranlar:
Azaltanlar:
Acute hepatitis
AcuteMyokard İnfarktüsü
Anemia
other
than
iron
deficiency
Kronik inflammatory disease
Kronik Renal Hastalıklar
Siroz of the liver
Hemochromatosis
Hemosiderosis
Hodgkin’s disease
Hipertiroidizm
Infection
Lösemi
Malignancy
Polycythemia
Romatoid artrit
Thalassemia
Gastrointestinal surgery
Hemodialysis
Iron deficiency anemia
Malnütrisyon
Menstruation
Gebelik
Folat (Folik Asit)
PSA (Total PSA)
Metod
CMIA
Metod
CMIA
Numune Türü
Serum
Numune Türü
Serum
Numune Miktarı
1mL
Numune Miktarı
1mL
Numune Kabı
Numune Kabı
Çalışma Zamanı
Hafta içi her gün
Çalışma Zamanı
Hafta içi her gün
Rapor Zamanı
saat 16:30
Rapor Zamanı
saat 16:30
Numune Red
Kriteri
Hemoliz, fibrin.
Numune Red
Kriteri
Hemoliz, lipemi, bilirubinemi,
fibrin.
Stabilitesi
2-8 ºC’de 7 gün, -20 ºC ‘de 30 gün.
IŞIKTAN KORUYUNUZ. Fibrin
oluşur oluşmaz santrifüj edilmeli ve
serum 2-8 ºC’de saklanmalı.
Stabilitesi
2-8 ºC’de 24 saat, -20 ºC ‘de 3ay.
Erkek:
<39 yaş : <1,4 ng/mL
40-49 yaş: <2,5 ng/mL
50-59 yaş: <3,5 ng/mL
60-69 yaş: <4,5 ng/mL
>70 yaş : <6,5 ng/mL
Kadın: 0 ng/mL
Referans Aralığı
3,1-20,5 ng/mL
Referans Aralığı
(26)
Uyarı
Öneri *
Klinik Önemi
PSA prostat manipülasyonu
yapılmadan önce istenmeli ve
kan örneği bu durumda alınmalı.
Klinik Önemi
Azaltanlar:
Artıranlar:
Alcoholism
Anorexia nervosa
Siroz
Diet (inadequate intake)
Hemodialysis
Hemolytic anemia
Hipertiroidizm
Lösemi
Macrocytic anemia due to
Gebelik
Malabsorbsiyon
Megaloblastic anemia
Neoplasia
Gebelik
Sickle cell anemia
Vitamin B12 deficiency
Blood transfusion
Folic acid supplementation
Pernicious anemia
Vegetarianism
Artıranlar:
Benign prostatic hypertrophy
Siroz
Impotence
Posturologic procedures
Prostate Kanser
Prostate İnflamasyon, Travma,
or manipulation
Prostatitis
Recent sexual activity
Urinary retention
Urinary tract infection
Serbest T4 (Free Tyroxine/FT4)
TSH (Tiroid Stimülan Hormon)
Metod
CMIA
Metod
CMIA
Numune Türü
Serum
Numune Türü
Serum
Numune Miktarı
1mL
Numune Miktarı
1mL
Numune Kabı
Numune Kabı
Çalışma Zamanı
Hafta içi her gün
Çalışma Zamanı
Hafta içi her gün
Rapor Zamanı
saat 16:30
Rapor Zamanı
saat 16:30
Numune Red
Kriteri
Hemoliz, fibrin, bilirubin, lipemi.
Numune Red
Kriteri
Hemoliz, fibrin, lipemi,
bilirubinemi.
Stabilitesi
2-8 ºC’de 6 gün, -20 ºC ‘de 3ay.
Stabilitesi
2-8 ºC’de 7 gün, -20 ºC ‘de 6 ay.
Referans Aralığı
0,7-1,48 ng/dL
Referans Aralığı
0,35-4,94 µIU/mL
Uyarı
Uyarı
Klinik Önemi
Artıranlar:
Erken Hashimoto’s disease
Ectopic production
Graves’ disease
Hipertiroidizm
Iodine-induced Hipertiroidizm
Thyroiditis
Toxic multinodular goiter
Diurnal ritme bağlı değişiklikler.
Klinik Önemi
Azaltanlar:
Amyloidosis
Goiter
Hashimoto’s thyroiditis
Hemochromatosis
Hipotiroidizm
Scleroderma
Artıranlar:
Anti-TSH antibodies
Ectopic production (lung, breast
Kanser)
Hashimoto’s thyroiditis
Hyperpituitarism
Hypothermia
Pituitary adenoma
Primary Hipotiroidizm
Subtotal thyroidectomy
Thyroid hormone resistance
Thyroiditis
Azaltanlar:
Graves’ disease (treated)
Hipertiroidizm
Multinodular thyroid gland
Organic brain syndrome
Pituitary hypofunction
Secondary Hipotiroidizm
Vitamin B12
Metod
CMIA
Numune Türü
Serum
Numune Miktarı
1mL
Numune Kabı
Çalışma Zamanı
Hafta içi her gün
Rapor Zamanı
saat 16:30
Numune Red
Kriteri
Hemoliz, fibrin, partikül.
Stabilitesi
Referans Aralığı
Uyarı
Seperatör jelden ayrılırsa 2-8 ºC’de
7 gün, ayrılmaz ise <2 gün, -20 ºC
‘de 2 ay. IŞIKTAN KORUYUNUZ.
187-883 pg/mL (%95)
141-1218 pg/mL (%100)
Klinik Önemi
Azaltanlar:
Artıranlar:
Alcoholic hepatitis
Aplastic anemia
Kanser
Folate deficiency
Hemodialysis
Hipotiroidizm
Malabsorbsiyon
Malnütrisyon
Pankreatit
Parasites
Pernicious anemia
Gebelik
Sigara
Vegetarianism
Diabetes
Lösemi
Leukocytosis
Liver metastasis
Obezite
Uremia
5.3.
Seroloji Testleri (41) (37)
HIV Ag/Ab Combo
Anti-HBs (Hepatitis B yüzey antijenine
karşı Antikor)
Metod
CMIA
Metod
CMIA
Numune Türü
Serum
Numune Türü
Serum
Numune Miktarı
1mL
Numune Miktarı
1mL
Numune Kabı
Numune Kabı
Çalışma Zamanı
Hafta içi her gün
Çalışma Zamanı
Hafta içi her gün
Rapor Zamanı
saat 16:30
Numune Red
Kriteri
Hemoliz, fibrin, ısı ile inaktivasyon,
bilirubin, lipemi.
Stabilitesi
Rapor Zamanı
Numune Red
Kriteri
Stabilitesi
saat 16:30
bilirubin,
lipemi,
mikrobial
kontaminasyon.
15-30 ºC’de 3 gün, 2-8 ºC’de 14
gün.
Referans Aralığı
Uyarı
<1,00 S/CO NONREAKTİF
≥1,00 S/CO REAKTİF
REAKTIF olan numneler immünoblot
antijen tetsleri ve HIV nükleik asit
testleri gibi daha hassas testler ile
araştırılmalıdır.
Referans Aralığı
≥10,00 mIU/mL
Öneri *
AntiHBsAg’si pozitif hastalardan
aynı
zamanda
HBsAg
istenmemeli.
Hepatit
B
virüsüne
karşı
HIV p24 antijeni ve HIV-1/HIV-2
aşı/enfeksiyon
ile
immünite
antikorlarını eşzamanlı kalitatif tesbit
Klinik Önemi
eder.
kazanmış.
Klinik Önemi
HBsAg (Hepatitis B yüzey Antijen)
Anti-HCV
Metod
CMIA
Metod
CMIA
Numune Türü
Serum
Numune Türü
Serum
Numune Miktarı
1mL
Numune Miktarı
1mL
Numune Kabı
Numune Kabı
Çalışma Zamanı
Hafta içi her gün
Çalışma Zamanı
Hafta içi her gün
Rapor Zamanı
saat 16:30
Rapor Zamanı
Numune Red
Kriteri
bilirubin, lipemi.
Numune Red
Kriteri
Stabilitesi
Stabilitesi
Referans Aralığı
<1,00 S/CO NONREAKTİF
≥1,00 S/CO REAKTİF
REAKTIF
olan
numuneler
immünoblot tetsler ve HCV spesifik
immünolojik tetsler gibi ilave testlerle
değerlendirilmelidir.
Referans Aralığı
saat 16:30
Hemoliz, fibrin, ısı ile
inaktivasyon, bilirubin, lipemi,
mikrobial kontaminasyon.
15-25 ºC’de 24 saat, 2-8 ºC’de 6
gün.
<1,00 mIU/mL NONREAKTİF
≥1,00 mIU/mL REAKTİF
Uyarı
REAKTİF
olan
doğrulayıcı testler
edilmesi önerilir.
HCV virüsü ile karşılaştığını gösterir.
Klinik Önemi
Aktif Hepatit
Kronik Hepatit
Hepatit B taşıyıcısı
Uyarı
Klinik Önemi
VDRL-RPR (Anti-Sifilis Testi) (42)
Metod
İmmunokromatografik kart test
Numune Türü
Serum
Numune Miktarı
0,5mL
Numune Kabı
Çalışma Zamanı
Hafta içi her gün
Rapor Zamanı
saat 16:30
Numune Red
Kriteri
Hemoliz, fibrin.
Stabilitesi
2-8 ºC’de 48 saat.
Referans Aralığı
Uyarı
C ve T alanında çizgi görülmesi
POZİTİF (Silik bir çizgi dahi
görülmesi
pozitif
olarak
yorumlanır.)
Nontreponemal test olup POZİTİF
sonuçlar Treponemal testler ile
numuneler
ile tekrar
doğrulanmalıdır.
Klinik Önemi
5.4.
2. Dönem sifilizde daha çok sensitiftir.
Tedavinin
etkinliğinin
takibinde
yaralıdır.
Hematoloji Testleri (37) (38) (43) (44) (45) (46)
Tam Kan Sayımı (Hemogram/CBC)
Tam Kan Sayımı: WBC (Lökosit Sayısı)
Metod
İmpedans, Optik, Spektrofotometrik
ölçüm ve hesaplamalar.
Numune Türü
Tam Kan
Numune Miktarı
2 mL
Numune Kabı
Mor kapaklı EDTA’lı Tüp
Çalışma Zamanı
Hafta içi her gün
Rapor Zamanı
saat 16:30
Numune Red
Kriteri
Pıhtı, hemoliz.
Stabilitesi
20-25 ºC’de 8 saat. Tüpe 2 mL’den
daha az kan konulması stabilitesini
azaltır.
Referans Aralığı
0-0,2
0-0,2
0-0,2
0-0,2
0-0,2
Referans
Aralığı
103/µL
103/µL
103/µL
103/µL
103/µL
6-17,5
5,5-15,5
5-14,5
4,5-13,5
4,5-11
WBC ve Eos sayıları sabah düşük akşam
yüksek olma eğilimindedir.
4. dekattan itibaren yaş ilerledikçe lenfosit
sayılarında hafif bir azalma görülür.
Yetersiz karıştırılan örneklerde fibrin
oluşumuna bağlı yanlış yüksek sonuçlar
elde edilebilir.
Soğuk aglütünin varlığında yanlış yüksek
sonuçlar.
Uyarı
Tam Kan Sayımı: Bazofil sayısı
12.ay
4 yaş
6 yaş
10 yaş
21 yaş
12.ay
4 yaş
6 yaş
10 yaş
21 yaş
Tam Kan Sayımı: Eozinofil sayısı
103/µL
103/µL
103/µL
103/µL
103/µL
12.ay
4 yaş
6 yaş
10 yaş
21 yaş
Referans
Aralığı
Uyarı
Uyarı
Klinik Önemi
Klinik Önemi
0,05-0,7
0,02-0,65
0-0,65
0-0,60
0-0,45
103/µL
103/µL
103/µL
103/µL
103/µL
.
Bazopenia:
Bazofilia:
Eosinophilia
Elevated levels of
glucocorticoids
Hipertiroidizm or treatment with
thyroid hormones
Ovulation
Hypersensitivity reactions
Leukocytosis
Allergy or İnflamasyon
Endocrinopathy
Infection
Iron deficiency
Exposure to ionizing radiation
Neoplasia
Carcinoma
Enfeksiyonlar (Parazitik, Bakteriyal,
Mikobakteriyal, invaziv fungal vb.)
Allerjik hastalıklar (alerjik rinit, atopik
dermatit, ürtiker, astma vb.)
İlaç reaksiyonu
Neoplazmlar (akut esozinofilik lösemi vb.)
Bronşektazi, Eozinofilik fasiit,
Gastrointestinal hastalıklar vb.
Tam Kan Sayımı: Lenfosit sayısı
Referans
Aralığı
Uyarı
12.ay
4 yaş
6 yaş
10 yaş
21 yaş
4 -10,5
2-8
1,5 - 7
1,5 - 6,5
1-4
Tam Kan Sayımı: Monosit sayısı
103/µL
103/µL
103/µL
103/µL
103/µL
12.ay
4 yaş
6 yaş
10 yaş
21 yaş
Referans
Aralığı
Uyarı
.
0,05-1,1
0-0,8
0-0,8
0-0,8
0-0,8
103/µL
103/µL
103/µL
103/µL
103/µL
Klinik Önemi
Klinik Önemi
Lymphocytosis
Lymphocytopenia
Monocytosis
Monocytopenia
Lymphocytic malignancies (ALL,
KLL, Prolymphocytic Lösemi,
Hairy cell Lösemi vb.)
Monoclonal B-cell lymphocytosis
Reactive lymphocytosis (EpsteinBarr virus, Cytomegalovirus,
Human immunodeficiency virus,
Herpes simplex virus type II vb.)
Stres lymphocytosis (acute)
(Cardiovascular collapse, Acute
cardiac failure, MI, Major surgery,
Drug-induced, Travma vb.)
Hypersensitivity reactions
Persistent lymphocytosis
(subacute or Kronik) (kanser,
sigara, Kronik infection vb.)
Congenital immunodeficiency diseases
(Aplasia of lymphopoietic stem cells,
Adenosine deaminase deficiency vb.)
Ataxia-telangiectasia
Wiskott-Aldrich syndrome
Aplastic anemia
Acquired immunodeficiency syndrome
Severe acute respiratory syndrome
Hepatitis
Influenza
Herpes simplex virus
Measles virus,
Tuberküloz
Typhoid fever
Pneumonia
Sepsis
Acute phase of malaria infection
Immunosuppressive agents
Autoimmune diseases vb.
Hematologic Disorders
(Myelodysplastic states, Acute
monocytic Lösemi, Drug-induced
neutropenia, Lymphocytic
neoplasms vb.)
Inflammatory and Immune
Disorders (Romatoid artrit, SLE,
Temporal arteritis, Sarcoidosis
vb.)
Infections (MycoBakterial
enfeksiyons, Subacute bacterial
endocarditis, Brucellosis,
Syphilis, Resolution phase of
acute Bakterial enfeksiyons,
CMV vb.)
Alkolik KC Hast.,
İnflamatuvar Bağırssak Hast. vb.
Aplastic anemia
Hairy cell Lösemi
Glucocorticoid therapy
Tam Kan Sayımı: Neutrofil sayısı
Referans
Aralığı
Uyarı
12.ay
4 yaş
6 yaş
10 yaş
21 yaş
1,5-8,5
1,5-8,5
1,5 - 8
1,8-8
1,8-7,7
Tam Kan Sayımı: RBC (Eritrosit Sayısı)
10 /µL
103/µL
103/µL
103/µL
103/µL
3
<0,5 103/µL ciddi enfeksiyon riski
Klinik Önemi
Referans
Aralığı
Uyarı
1 ay
2 yaş
10 yaş
Erkek
Kadın
3,9-5,9
3,8-5,4
3,8-5,4
4,69-6,13
4,04-5,48
106/µL
106/µL
106/µL
106/µL
106/µL
Hemolizde, soğuk agglutinin varlığında
yanlış sonuç.
Klinik Önemi
Neutrophilia
Neutropenia
Artıranlar:
Azaltanlar:
Hereditary neutrophilia vb.
Neutrophilia or neutrophilic
leukemoid reactions (inflamasyon,
enfeksiyon, akut hemoraji, akut
hemoliz, kanser, ilaçlar, egzersiz
vb.)
Sweet sendrom
Sigara
Dolaşıma çıkan nötrofillerin
azalması (glukokortikoidler)
Maldistribution of neutrophils
(Pseudoneutrophilia)
Decreased neutrophilic
granulopoiesis (Kostmann
syndrome, congenital
aleukocytosis, ShwachmanDiamond syndrome, WiskottAldrich syndrome, Drug-induced,
Infectious vb.)
Accelerated neutrophil destruction
(Autoimmune neutropenia,
Alloimmune neonatal
neutropenia)
Maldistribution of neutrophils
(Pseudoneutropenia)
Kronik hypoxia
Kronik lung disease
Congenital heart defects
Hemoconcentration
Hepatic Kanser
High altitude
Polycythemia vera
Sigara vb.
Anemiler
Kronik infection
Hemodilution
Hemolysis
Hemoraji
Fetal red cell aplasia
Parvovirus B19
Diamond-Blackfan anemia
Large granular lymphocytic
Lösemi
Kronik lymphocytic Lösemi
Thymoma
Collagen vascular diseases
Vitamin deficiency
Drug induced vb.
Tam Kan Sayımı: HGB (Hemoglobin)
Referans
Aralığı
1 ay
1 yaş
4yaş
6 yaş
10 yaş
Erkek
Kadın
15-18
11,1-14,1
11,2-14,3
11,4-14,5
11,8-15
13,5-17,5
12-15,6
g/dL
g/dL
g/dL
g/dL
g/dL
g/dL
g/dL
Tam Kan Sayımı: HCT (Hematokrit)
Referans
Aralığı
1 ay
2yaş
10 yaş
Erkek
Kadın
40-48
33-41
35-43
43,5-53,7
37,7-47,9
%
%
%
%
%
Uyarı
Turnikeyi 1 dakikadan uzun tutmak
hemokonsantrasyona neden olur.
Uyarı
Gebelik, iv infüzyon dilüsyon ile
düşürüken, turnikeyi uzun tutmak
hemokonsantrasyon ile artırır.
Klinik Önemi
Klinik Önemi
Artıranlar:
Azaltanlar:
Artıranlar:
Azaltanlar:
Yanıklar
Kronik lung disease
Congenital heart defect
Dehydration
Erythrocytosis
Hepatic Kanser
Polycythemia vera
Renal cyst vb.
Anemia
Addison’s disease
Bone marrow suppression
Kronik infection
Siroz
Hemorrhage
Hodgkin’s disease
Malnütrisyon
Renal Hastalıklar
Vitamin deficiency vb.
Yanıklar
Kronik lung disease
Congenital heart defect
Dehydration
Erythrocytosis
Hepatic Kanser
Polycythemia vera
Renal cyst vb
Anemia
Addison’s disease
Bone marrow suppression
Kronik infection
Siroz
Hemorrhage
Hodgkin’s disease
Malnütrisyon
Renal Hastalıklar
Vitamin deficiency vb.
Tam Kan Sayımı: MCV (Ortalama
Eritrosit Hacmi)
Referans
Aralığı
Uyarı
Tam Kan Sayımı: MCH (Ortalama
Eritrosit Hemoglobini)
82-126
fL
1 ay
77-113
fL
3 ay
fL
1,5-3 yaş 73-101
72-88
fL
5 yaş
69-93
fL
10 yaş
80-96
fL
Erişkin
Soğuk agglutinin ve hiperlipidemiye
bağlı yanlış yüksek sonuçlar olabilir.
Klinik Önemi
Referans
Aralığı
Uyarı
26-38
pg
1 ay
pg
3-3,5 ay 23-36
21-33
pg
5-10 ay
23-31
pg
1-5 yaş
22-34
pg
10 yaş
28-33
pg
Erişkin
Soğuk agglutinin ve hiperlipidemiye
bağlı yanlış yüksek sonuçlar olabilir.
Klinik Önemi
Artıranlar:
Azaltanlar:
Artıranlar:
Azaltanlar:
Alcohol abuse
Kronik Karaciğer Hastalıklar
Folic acid deficiency
Hipotiroidizm
Myelodysplasia
Spherocytosis
Malignancies
Romatoid artrit
Sickle cell anemia
Sideroblastic anemia
Thalassemia
Alcohol abuse
Kronik Karaciğer Hastalıklar
Folic acid deficiency
Hipotiroidizm
Myelodysplasia
Spherocytosis
Malignancies
Romatoid artrit
Sickle cell anemia
Thalassemia
Tam Kan Sayımı: MCHC (Ortalama
Eritrosit Hemoglobin Konsantrasyonu)
Referans
Aralığı
Uyarı
24-37 gün
1,5-3 yaş
5-10 yaş
Erişkin
25-37
26-34
32-36
31,8-35,4
Eritrositler
37
g/dL
hemoglobin tutamazlar.
g/dL
g/dL
g/dL
g/dL
üzerinde
Klinik Önemi
Tam Kan Sayımı: RDW-CV (Eritrosit
Dağılım Genişliği)
Referans
Aralığı
Uyarı
Erişkin
11,6-17,2
Hemoliz ve yeni kan
sonuçları etkileyebilir.
%
transfüzyonu
Klinik Önemi
Artıranlar:
Infancy
Spherocytosis
Azaltanlar:
Artıranlar:
Thalassemia
Alcohol abuse
Folic acid deficiency anemia
Hemolytic anemia
Pernicious anemia
Sickle cell anemia
Tam Kan Sayımı: PLT (Platelet/Trombosit)
Anizositozun kantitatif
ölçümüdür. Demir eksikliği
anemsinde artarken
Talasemide normaldir.
Tam Kan Sayımı: MPV (Ortalama Platelet
Volümü)
Referans
Aralığı
1 ay
2 yaş
10 yaş
277
300
250
103/µL
103/µL
103/µL
Referans
Aralığı (47)
Erişkin
7,2-11,7
fL
Erişkin
Uyarı
142-424
103/µL
20x103/µL altında spontan kanama
riski vardır.
Klinik Önemi
Uyarı
Sıcaklık, saklama süresi, antikoagülan
etkisi sonuçları etkileyebilir.
Klinik Önemi
Artıranlar:
Infancy
Spherocytosis
Azaltanlar:
Artıranlar:
Azaltanlar:
Thalassemia
Bernard-Soulier syndrome
Diabetes mellitus
Disseminated intravascular
coagulation
Hipertiroidizm
Lösemi
May-Hegglin anomaly
Myeloproliferative disorders
Rheumatic heart disease
Valvular heart disease
Pseodotrombositopeniye bağlı
dev trombositler
Aplastic anemia
Hypersplenism
Megaloblastic anemia
Wiskott-Aldrich syndrome
Pseudotrombositopeni:
Antikoagulanın uyardığı trombosit
kümelenmesine bağlı
pseudotrombositopeni görülebilir.
Bu durumda numuneler ilk 40
dakika içinde çalışılmalı ve
periferik yayma ile
doğrulanmalıdır.
Tam Kan Sayımı: PCT(Plateletcrit)
Tam Kan Sayımı: PDW (Platelet Dağılım
Genişliği)
Referans
Aralığı (48)
Uyarı
0,120-0,274
%
Klinik Önemi
Ilk trimester dğüşükleri ve kardiak
sendromX ile ilişkili olduğuna dair
çalışmalar mevcut.
ESR (Eritrosit Sedimentasyon Hızı)
Referans
Aralığı (48)
Uyarı
15,48-19,24
10 GSD
Klinik Önemi
Kırım Kongo kanamalı ateş
hastalığının şiddeti, pulmoner
emboli, akut gangrenoz
apandisit ve KOAH ile ilgili
yayınlar mevcut.
Kan Gruplama
Metod
İnfrared bariyer
Metod
Forward
ve
Aglütinasyon
Numune Türü
Tam kan
Numune Türü
Tam Kan
Numune Miktarı
1,6 mL
Numune Miktarı
2 mL
Numune Kabı
Siyah kapaklı Sitratlı tüp
Numune Kabı
Mor kapaklı EDTA’lı Tüp
Çalışma Zamanı
Hafta içi her gün
Çalışma Zamanı
Hafta içi her gün
Rapor Zamanı
saat 16:30
Rapor Zamanı
saat 16:30
Numune Red
Kriteri
Pıhtı, tüpün üstündeki çizgiyi aşan
miktarda kan alınması, hemoliz.
Numune Red
Kriteri
Pıhtı, hemoliz.
Stabilitesi
2-8 ºC’de 7gün.
Stabilitesi
Referans Aralığı
20-25 ºC’de 4 saat, 2-8 C de 72
saat.
<50yaş Erkek <15 mm/saat
>50yaş Erkek <20 mm/saat
<50yaş Kadın <20 mm/saat
>50yaş Kadın <30 mm/saat
Beklenen
değerler (49)
ARh(+)
ARh(-)
BRh(+)
Reverse
% 37,79
% 6,76
% 8,45
Kolon
Klinik Önemi
Artıranlar:
Anemia
Coccidioidomycosis
Crohn’s disease
Hemolytic anemia
Enfeksiyonlar
Inflammatory process
Malignancies
Osteomyelitis
Ağrı
Polymyalgia rheumatica
Romatoid artrit
Temporal (giant cell) arteritis
Tissue injury
BRh(-)
ABRh(+)
ABRh(-)
ORh(+)
ORh(-)
% 1,46
% 3,75
% 0,6
% 35,12
% 6,07
Tablo 6. Numune Transport Teslim Alma Formu
TRABZON ……………………………………………
SIRA NO
ASM/TSM
TARİH: ………………
ALINAN TÜPLER VE SAYISI
NUMUNE BARKOD NO
CBC
BYKM
HORM
HbA1c
SEDİM
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
13.
14.
15.
16.
17.
18.
19.
20.
21.
22.
23.
CBC
:
BiYOKİMYA:
HbA1c:
SEDİMENTASYON:
HORMON:
TOPLAM
TESLİM EDENİN ADI SOYADI
İMZA
NOT: Bu form 2 nüsha düzenlenmelidir.
KAN GRUBU:
TESLİM ALANIN ADI SOYADI
İMZA
KANGB
KAYNAKLAR
1. Errors in clinical laboratories or errors in laboratory medicine? M, Plebani. 2006, Clin Chem Lab Med,
pp. 750-9.
2. Pre-analytical workstations: A tool for reducing laboratory errors. G., Da Rin. 2009, Clin Chim Acta,
pp. 68-74.
3. Interpretative reports and critical values. Piva, E and Plebani, M. 2009, Clin Chim Acta, pp. 52-8.
4. Exploring the iceberg of errors in laboratory medicine. Plebani, M. 2009, Clin Chim Acta, pp. 16-23.
5. Serum biobank certification and the establishment of quality controls for biological fluids: examples
of serum bio-marker stability after temperature variation. Chaigneau C, Cabioch T, Beaumont K, Betsou
F. 2007, Clin Chem Lab Med, pp. 1390-5.
6. Preanalytical variability in laboratory testing:influence of the blood drawing technique. Lippi G,
Salvagno G, Brocco G, Guid G. 2005, Clin Chem Lab Med, pp. 319-25.
7. How can we make laboratory testing safer? DJ., Boone. 2007, Clin Chem Lab Med, pp. 708-11.
8. Patient-centred care-preanalytical factors demand attention: a questionnaire study of venous blood
sampling and specimen handling. Wallin O, Söderberg J, Guelpen B, Grankvist K. 2007, Scand J Clin Lab
Invest, pp. 836-47.
9. Causes, consequences, detection, and prevention of identification errors in laboratory diagnostics.
G, Lippi, et al. 2009, Clin Chem Lab Med, pp. 143 – 53.
10. New ways to deal with known preanalytical issues: use of transilluminator instead of tourniquet for
easing vein access and eliminating stasis on clinical biochemistry. G, Lima-Oliveira, et al. 2011, Biochem
Med, pp. 152 – 9.
11. Standardization of collection requirements for fasting samples: for the Working Group on
Preanalytical Phase (WG-PA) of the European Federation of Clinical Chemistry and Laboratory Medicine
(EFLM). AM, Simundic, et al. 2014, Clin Chim Acta, pp. 33 - 7.
12. Are patients well testing ? S, Kackov, AM, Simundic and A, Gatti-Drnic. 2013, Biochem Med, pp. 326
- 31.
13. Pre-analytical variables in coagulation testing associated with diagnostic errors in hemostasis. EJ,
Favaloro, DM, Funk and G, Lippi. 2012, Lab Med, pp. 1 - 10.
14. The importance of implementing safe sharps practices in the laboratory setting in Europe. G, De
Carli, D, Abiteboul and V, Puro. 2014, Biochem Med, pp. 45 - 56.
15. VENÖZ KAN ALMA (FİLEBOTOMİ) KILAVUZU. Türk Biyokimya Derneği Preanalitik Evre Çalışma
Grubu,. 2015. ISBN 978-605-87229-3-4.
16. Procedure for the collection of diagnostic blood specimens by venipuncture; approved standardsixth edition. Clinical Laboratory Standards Institute.USA. 2007, CLSI document GP41 A6.
17. WHO guidelines on drawing blood: best practice in phlebotomy. WHO guidelines.
http://whqlibdoc.who.int/publications/2010/9789241599221_eng.pdf.
18. Sağlık Hizmetleri Kalite Standartları- Hastane Seti Versiyon5. T.C. Sağlık Bakanlığı Sağlık Hizmetleri
Genel Müdürlüğü, Sağlıkta Kalite ve Akreditasyon Daire Başkanlığı. 2015, Sağlık Hizmetleri Kalite
Standartları,
p.
http://www.kalitesaglik.gov.tr/content/files/duyurular_2011/2/011/2014/sks_hastane_versiyon_5_
08.07.2015.pdf.
19. Prevalence of latex allergy among healthcare workers in Izmir (Turkey). S, Köse, et al. 2014, Cent
Eur J Public Health, pp. 262-5.
20. Reducing the potential for phlebotomy tourniquets to act as reservoir for meticillin-resistant
Staphylococcus aureus. A, Leitch, et al. 2006, J Hosp Infect, pp. 428-31.
21.
Tıbbi
Atıkların
Kontrolü
Yönetmeliği.
Çevre
ve
Orman
Bakanlığı.
2005,
www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2005/07/20050722-16.htm.
22. Sağlık personeline yönelik el yıkama ve el dezenfeksiyonu rehberi. S.B. Temel Sağlık Hizmetleri Genel
Müdürlüğü. 2008, Sağlık personeline yönelik el yıkama ve el dezenfeksiyonu rehberi.
23. Influence of a regular standardized meal on clinical chemistry analytes. G, Lima-Oliviera, et al. 2012,
Ann Lab Med, pp. 250-6.
24. Lipemia interference in routin clinical biochemistry tests. P, Calmarza and J, Cordero. 2011, Biochem
Med, pp. 160-6.
25. Mechanisms underlying food-drug interactions: inhibition of intestinal metabolism and transport.
CS, Won, NH, Oberlies and MF, Paine. 2012, Pharmacol Ther, pp. 186-201.
26. CA, Burtis, ER, Ashwood and DA, Burns. Tietz Fundamentals of Clinical Chemsitry, 6th Edition. s.l. :
Saunders/Elsevier, 2008.
27. Thyroid hormone levels affected by time of blood sampling in thyroxine-treated patients. KB, Ain,
et al. 1993, Thyroid, pp. 81-5.
28. Postprandial blood glucose. American Diabetes Association. 2001, Diabetes Care, pp. 775-8.
29. Do blood tests cause anemia in hospitalized patients? The effect of diagnostic phlebobotomy on
hemoglobin and hematocrit levels. P, Thavendiranathan, et al. 2005, Gen Intern Med, pp. 520-4.
30. Factors affecting hemolysis rates in blood samples drawn from newly placed IV sites in the
emergency department. L, Dugan, et al. 2005, J Emerg Nurs, pp. 338-45.
31. Investigating elevated potassium values. D, Baer, et al. 2006, MLO Med Lab Ods, pp. 24-31.
32. Methods of obtaining peripheral venous access in difficult situation. D, Mbamalu and A., Banerjee.
1999, Postgrad Med J, pp. 459-62.
33. Factors contributing to intra-individual variation of serum constituents: 4. Effect of posture and
tourniquet application on variation of serum constituents in healthy subjects. BE, Statland, H, Bokelund
and P., Winkel. 1974, Clin Chem, pp. 1513-9.
34. A prospective study of causes of haemolysis during venipuncture: tourniquet time should be kept to
a minimum. S, Saleem, et al. 2009, Ann Clin Biochem, pp. 244-6.
35. Recommended “Order of Draw” for collecting blood specimens into additive containing tubes. R,
Calam and MH, Cooper. 1982, Clin Chem, p. 1399.
36. Kit Prospektüsleri. Shenzen Mindray Bio-Medical Electronics Co. Ltd. 2014.
37. Wilson, Denise D. McGraw-Hill Manual of Laboratory and Diagnostic Tests . Illinois : McGraw-Hil
Medical, 2008.
38. Heil, W and Ehrhardt, V. Reference Ranges for Adult and Children. Mannheim : Roche diagnostic,
2008.
39. A New Equation to Estimate Glomerular Filtration Rate. Andrew S. Levey, MD1, Lesley A. Stevens,
MD, MS, FRCP(C)1, Christopher H. Schmid PhD1, Yaping (Lucy) Zhang, MS1, Alejandro F. Castro III,
MPH2, Harold I. Feldman, MD,. 2009, Ann Intern Med., pp. 604–612.
40. KDIGO 2012 clinical practice guideline for the evaluation and management of chronic kidney
disease. KDIGO. 1, 2013, Vol. 3.
41. Abbott Laboratories Architect System. Kit Prospektüsleri. 2012.
42. Toyo invitro diagnostic,. Toyo invitro diagnostic test, kit prospektüsü. 2011.
43. How growing up can alter lab values. TR, Jonhnson. 13, s.l. : Diagnostic Medicine (special issue),
1982, Vol. 5.
44. Kaushansky, Kenneth, et al. Williams Hematology. s.l. : The McGraw-Hill Companies, 2010.
45. Pocket Atlas Of Hematology. Harald, Theml. 1986.
46. Bessman, David. Automated blood counts and differential. 1986.
47. Normal range of mean platelet volume in healthy subjects: Insight from a large epidemiologic study.
Demirin, Hilmi, et al. 358–360, s.l. : Thrombosis Research, 2011, Vol. 128.
48. Platelet indices: laboratory and clinical applications. Giovanetti, Thayse Vanessa, Nascimento,
Aguinaldo José do and Paula, Josiane Padilha de. 33, s.l. : Rev Bras Hematol Hemoter, 2011.
10.5581/1516-8484.20110040.
49. Kılınç, Veli. Trabzon Halk Sağlığı Merkezi Laboratuvarı 2013-2014 Yılları Kangrubu Sonuçlarının
Yüzde Olarak Dağılımı. Trabzon : s.n., 2015.

halk sağlığı merkezi laboratuvar test rehberi

Transkript

Benzer belgeler

talep formu - Radix Analiz Laboratuvarı

Teknik Özellikler MA100C

Zengin/Sulu doğal gaz akarlarından spot numune

boren ar-ge merkezi 2016 yılı analiz/test fiyat kataloğu

PERME® W3/130 Su Buharı İletim Hızı Test Cihazı

SGS MRL-LIMS Auto Report Sending Application