bölüm 3 sevgili düşmanım alkol

Transkript

Bölüm:3
!
Sevgili Dü!manım Alkol
BÖLÜM 3
SEVG!L! DÜ"MANIM ALKOL
PLAST!K DÜ!LER
Prof. Dr. Ömer Ayhan Kalyoncu
"
!"
G!R!"
Alkol; (Al-Kuhl) Arapça kökenli bir kelimedir. “Kuhl” ka! boyamasında kullanılan
antumuandan yapılan rastık tozu anlamına gelir. Türkçe’de, ispirto kelimesi de
kullanılmaktadır. "spirto; Latince “Spipare” (risk, soluk, ya!amın özü, yürekli, güçlü
anlamına gelir) kelimesinden köken almaktadır.
"nsanlar, binlerce yıldır alkolü üretmi! ve e#lence amaçlı yada sıkıntı giderici
olarak içmi!ler ve 20 yüzyılın ba!larında modern tıp geli!inceye kadar da ilaç olarak
kullanılmı!lardır.
Tarih boyunca alkol kullanımının bir çok sa#lık problemine neden oldu#u
bilinmesine ra#men önceleri sadece üretim ve satı! piyasasının düzenlenmesi ve kamu
düzeninin sa#lanması açısından ele alınmı!tır. 19. yüzyıldan itibaren alkolizmin ayrı bir
hastalık olarak adlandırılması dü!üncesi geli!ti. Bu tarihten itibaren alkolikler için
Bölüm:3
#
genellikle akıl hastanelerinin içinde olmak üzere özel tedavi üniteleri veya sı#ınakları
açıldı.
Günümüzde alkol ba#ımlılı#ın etkin tedavisi için yapılan çalı!malar hız kazanmı!
olsa da ülkemiz dahil bir çok ülkede alkol kar!ıtı hareketler önemli bir noktaya gerilerek
yok olmaya ba!lamı!tır.
Günümüz dünyasında neredeyse hepimizin hayatına do#rudan yada dolaylı olarak
giren alkolün anlamı ve kullanımı giderek artmaktadır. Bazıları için ara sıra içilen bir iki
kadeh, bazıları içinse vazgeçilmez bir ihtiyaç halinde olabilir. Hayatı boyunca hiç
içmeyenler de yok de#ildir. Ancak onlarında hayatını ya yakınlarından ya da çevresinde
ya!ananlardan dolayı etkiler.
Aile yemeklerinde içilmesi, sosyal toplantıların ve e#lenmenin vazgeçilmez parçası
haline gelmesi ve giderek daha erken ya!larda kullanılmaya ba!lanması ile alkole ba#lı
kullanım bozukluklar ve sa#lık problemleri her geçen gün daha sık olarak kar!ımıza
çıkmaktadır.
PLAST!K DÜ!LER
"
#"
Ya!am boyunca her hangi bir zamanda alkol ba#ımlılı#ının geli!me riski erkekler
için yakla!ık yüzde 10 ila 15 kadınlar için ise yüzde 3 ila 5 arasındadır.Alkol kötüye
kullanımın görülme oranı ise erkeklerde yüzde 20, kadınlarda ise yüzde 10’a kadar
çıkabilmektedir. Toplumumuzda ya!ayan erkeklerin % 90’ı, kadınların % 50’ı
ya!amlarının bir döneminde alkol kullanmı!tır. Ço#u insan ilk defa ergenlik döneminde
alkol almaktadır. Özellikle ak!am saatlerinde erkeklerin % 20’si kadınların %2’si alkol
almaktadır. Alkol kullanım bozuklukları nedeni tedaviye ba!vuran kadınlarla erkeklerin
arasındaki oran bundan 10 yıl önce 1/10 iken günümüzde 1/5’e gelmi!tir.
Bölüm:3
$
Alkole ilk ba!lanılan andan ba#ımlılık tanı alana kadar ortalama 20 ila 30 yıl kadar
bir süre geçmektedir.Tedavi için ba!vuran ba#ımlı hastaların en sık görüldü#ü ya! dilimi
40 ila 50 arasıdır. Alkole ba#lantılı olarak ortaya çıkan bozukluklar sa#lık hizmetlerinin
tüm basamaklarını özellikle de psikiyatrik hizmetleri etkilemektedir. Alkoliklerde,
alkolün neden oldu#u yada kötüle!tirdi#i yüzde 60 ila 70 oranında fiziksel, yüzde 40 ila
50 oranında psikiyatrik bir veya daha fazla hastalık vardır.
Alkol kullanım bozuklukları sık görülen, insan ya!amını ortalama 10 ila 15 yıl
kadar kısaltan, her yıl milyonlarca insanın ölümüne ve bu sayının yakla!ık 4 ila 5 katı
kadar birinci derecede yakının peri!an olmasına neden olan çok önemli bir problemdir.
Alkol kullanım bozuklukları sık görülen, insan ya!amını ortalama 10 ila 15 yıl kadar
kısaltan, her yıl milyonlarca insanın ölümüne ve bu sayının yakla!ık 4 ila 5 katı kadar
birinci derecede yakının peri!an olmasına neden olan çok önemli bir problemdir.
Kitabımızın bu bölümünde alkol kullanım bozuklukları ve gidi!atları hakkında
bilgiler verilecek ve yeni umut vaat eden tedaviler ve yakla!ımlardan
bahsedilecektir.Ayrıca alkol problemi olan hastaların yanı sıra bu sorunu onlarla birlikte
ya!ayan yakınlarının problemleri içinde neler yapılabilece#ine ili!kin bilgilendirme
yapılacaktır.
PLAST!K DÜ!LER
"
$"
ALKOL VE TAR!HÇE
De#i!ik toplumlar ve ça#larda alkole insanların yakla!ımı farklı olmu!tur. Bazen
dini törenlerde kutsal içki olarak kullanmı!lar bazen de kötülüklere neden oldu#u için
yasaklamı!lardır.
Alkolün tarihi insanlık tarihi kadar eskidir. Bazı kaynaklara göre alkol, “yontma
ta!” devrinden bu yana vardır. Binlerce yıllık kültürel zenginli#e ve çe!itlili#e sahip
Anadolu toprakları alkollü içeceklerin ve içki kültürünün ilk ortaya çıktı#ı yer olarak
biliniyor. Dünyanın varolu!uyla ilgili Nuh Efsanesi, !arabın tufandan sonra Anadolu’dan
dünyaya yayıldı#ını anlatmaktadır.
Bölüm:3
%
"lk bira, 8 bin yıl önce Mezapotamyalılar tarafından arpadan ekmek yaparken
bulunmu!tur. 6 bin yıl önce Sümerlilerin, bira ve !arap içti#i bilinir.Asmanın anavatanı
Anadolu Dicle-Fırat ve Mezopotamya havzaları, aynı zamanda ilk !arap üretiminin
yapıldı#ı bölge olarak gösteriliyor. Alacahöyük kazılarında bulunan Hititlere ait som altın
!arap tası, Yozgat ve Konya’da bulunan !arap kadehleri ve bereket tanrısı ile ilgili
bulgular, Anadolu’daki içki kültürünün M.Ö. 3000 yıllarına kadar uzandı#ını gösteriyor.
Anadolu topraklarında hayat bulan alkollü içecekler dünyanın di#er bölgelerine
yayılırken yeni üretim teknikleriyle de çe!itlenmi!. Adına bir dönem “hayat suyu”
denilen damıtılmı! alkol hekimlikte kullanılırken, damıtılmı! alkolden içecekler
Avrupa’da yaygınla!maya, alkol de 13. yüzyılla birlikte ticari de#er kazanmaya ba!lamı!.
Ara!tırmalara göre Anadolu topraklarında üretilen milli içkimiz olarak kabul
etti#imiz rakı, Osmanlı "mparatorlu#u’nun ilk dönemlerinden 500 yıldır bilinmekte ve
üretilmektedir. Özellikle 16. yılda Osmanlı Padi!ahı Kanuni Sultan Süleyman ve
Sadrazam Sokullu Mehmet Pa!a döneminde batı ile yakınla!ma ve sava!lar yüzünden
rakı ve !arap kullanımı yaygınla!mı!, özellikle Hıristiyanların oturdu#u mahalle ve
semtlerde, evlerde ve meyhanelerde rakı ve !arap üretimi, satı!ı ve içilmesi artmı!tır.
Evliya Çelebi, seyahatnamesinde bugünkü "stanbul Galata’da 100 civarında içki
imalathanesinden bahsederek “diyar-ı rum-u gezdim, tarçınlı, naneli, ballı ve muzlu
rakılar içtim” diye yazıyor.
Osmanlı döneminde alkollü içkiler için özel vergi düzenlemeleri yapılmı!tır. Bu
vergiler genellikle tütün mamulleriyle benzer uygulamalara tabi tutulmu! ve devlet için
mali krizlerde ya da borç ödemelerinde sıkça ba!vurulan önemli bir gelir kayna#ı
PLAST!K DÜ!LER
"
%"
olmu!tur. Alkollü içkilerden alınan vergiler sonraları dı! borçları kar!ılamaya tahsis
edilmi! ve Duyun-i Umumiye’ye devredilmi!.
Cumhuriyet’in ilanından sonra kurulan Tekel Genel Müdürlü#ü içki üretiminden
sorumlu tek kurum olmu!tur. Söz konusu !irketin 27 $ubat 2004 tarihli devir sözle!mesi
ile özelle!tirilmesinin ardından da alkollü içkilerde devlet tekeli dönemi sona ermi! oldu
ALKOL!ZM!N
TAR!HÇES!
B!R
HASTALIK
OLARAK
KABUL
ED!LMES!N!N
Alkol alı!kanlı#ının bir “hastalık” olarak tanımlanması çok eski dönemlere dayanır.
"lk kez Romalı filozof Seneca alkolizmi bir hastalık olarak tanımlamı!tır. Ancak tarihin
büyük bölümünde içme davranı!ı “moral” bir özellik olarak de#erlendirilmi! ve bu
konuda köklü “inançlar” yerle!mi!tir. Bu inançların bir kısmı içme davranı!ının
kar!ısında bir kısmı da yanında olmu!tur.
Lucius Annaeus Seneca ( M. Ö. 4 – M.S. 65 )
Alkol kullanımının hastalık olarak kabul görmeye ba!laması ise 14. yüzyıldan sonra
olmu!tur. Tıbbi kavram olarak ise 19.yüzyıl ortalarında “alkolizm” !eklinde kabul
edilmi!tir. Alkolizm sözcü#ü ilk önce 1850’li yıllarda Magnus Huss tarafından
kullanılmı!tır.
Bölüm:3
&
Magnus Huss (22 Ekim 1807 - 22 Nisan 1890)
Bu tarihten sonra da alkolizm kavramı de#i!ik !ekillerde tanımlanmı!tır. Örne#in;
1904 yılında Mark Keller; “Alkolizm: Süregiden bir davranı! bozuklu#udur, bozuk bir
beslenme, bedensel, ruhsal ve toplumsal sa#lık bozulmasıdır” !eklinde oldukça kapsamlı
bir tanımlama yapmı!tır.
Dünya Sa#lık Örgütü; 1960’larda; “"çki içmenin i!ine engel oldu#unu de#il de,
i!inin içki içmesine engel oldu#unu dü!ünmeye ba!lama” tanımını kullanmı!tır.
1960’larda Jellinek; Alfa, Beta, Gama, Delta, Epsilon alkolizm tanımlamalarını
getirmi!tir. En son tanımlamalar; 1992 yılında Dünya Sa#lık Örgütü, 1994 yılında da
Amerikan Psikiyatri Birli#i (APA) tarafından yapılmı!tır. APA sınıflaması en son 2000
yılında gözden geçirilmi! ancak önemli bir de#i!iklik yapılmamı!tır.
Alkol kullanımı ile ilgili bozukluklar; Dünya Sa#lık Örgütü ve Amerikan Psikiyatri
Birli#i tarafından “biyopsikososyal” hastalık olarak kabul edilmektedir.
Halen alkol kullanım bozuklukları “tanımı ve sonuçları” arasında çeli!kiler olan bir
hastalık kompleksidir. Tanının “uzman” tarafından yapılmasından çok, sorunun ya!anan
tarafından kabullenilmesi önemlidir. Hastalı#ın “süreç” özelli#i göstermesi sorunun
anla!ılmasını, kabul edilmesini ve tedavisini güçle!tirmektedir.
Sorunun kabul edilmesinin güçlüklerinden bir di#eri de alkol kullanımının tarihinde
yatmaktadır. Sorun; tarihin büyük bir bölümünde insanların ço#unlu#u tarafından
“ahlaki” açıdan de#erlendirilmi!tir.
Tarihin alkol kullanım bozuklukları konusunda bize ö#retti#i bir di#er özellik, bu
konudaki tanımlama yakla!ımlarındaki karma!anın devam edece#i !eklindedir. Son 10 yıl
içinde ise bu konuda “tedavi edici hizmetlerin” yanında “koruyucu hizmetler” de önemli
bir yer kaplamaya ba!lamı!tır.
PLAST!K DÜ!LER
"
&"
ALKOL BA#IMLILI#I ALTKÜLTÜRÜ
Bireyler için ise yargılama, zevk ve ele!tirme yeteneklerinin ö#renme ve tecrübeler
yoluyla geli!tirilmi! olan biçimine o ki!inin kültürü denir. Bireyin edindi#i bilgileri
anlatmak için de kültür (ekin, eski dilde hars) kelimesi kullanılır.
Türk Dil Kurumu sözlü#ünde kültür tanımını tarihsel, toplumsal geli!me süreci
içinde yaratılan bütün maddi ve manevi de#erler ile bunları yaratmada, sonraki nesillere
iletmede kullanılan, insanın do#al ve toplumsal çevresine egemenli#inin ölçüsünü
gösteren araçların bütünü olarak verilmi!tir.
Sosyolojik olarak, bir topluma veya halk toplulu#una özgü dü!ünce ve sanat
eserlerinin bütünü o toplumun kültürüdür. Hakim kültürle ba#lantısını koparmadan ancak
çe!itli önemli noktalarda ayrılarak geli!en bir kültür “altkültür” olarak tanımlanır.
Hakim kültür içinde, ba#ımlı ki!inin davranı!larına uygun rehberlikte bulunan, tüm
ba#ımlılar tarafından payla!ılmı! ve kabul edilmi! uygulamaları, tutumları, de#erleri ve
normları kapsayan alkol, esrar, eroin, uçucu maddeler kullanıcılarını alt kültürleri yer
almaktadır.Burada özellikle ba#ımlılık kelimesi kullanılmamı!tır.Çünkü bir maddeyi
kullanan ortak tutum, de#er ve normlara sahip ki!ilerin hepsi ba#ımlı de#illerdir.
Bölüm:3
!!
Hakim kültür içinde, alkol kullanıcıları içki tercihleri, içme yer ve biçimleri,
amaçları, tutumları, davranı! kalıpları, dinledikleri müzik türü, geli!tirdikleri konu!ma
dilleri (jargonu), benimsedikleri de#er ve normları, tutum ve davranı!ları gibi özellikleri
ile alt kültür grubu olarak varlıklarını sergilemektedirler.
Bir toplumda yada ülkede alkol ve madde kullanım süresi uzadıkça, kullanıcı sayısı
artıkça altkültür yaygınla!ır ve jargonu zenginle!ir. Bu nedenle altkültür dilini incelemek
alkol ve madde altkültürünü anlamakta bize yardımcı olacaktır.
Özellikle ba#ımlılı#a yatkın ki!ilik yapısına sahip ki!iler alkol kullandıkça
kendilerini dı!layan olumsuz aile, sosyal çevre ve ortamının etkisiyle altkültürün içine
girer yada sı#ınır. Böylece içinde ya!adı#ı ortamda bulamadı#ı kimli#i, saygınlı#ı,
toplumsal rolü ve yeri, dayanı!mayı, payla!mayı, amaçları, beklentileri, de#erleri,
ilkeleri, kuralları altkültürde bulurlar.
Alkol kullanmasına ba#lı olarak ailesi ve sosyal çevresinden aldı#ı olumsuz
tepkilerden kaçan ki!i, kendisini kabul eden altkültüre do#ru kaçar.Burada alkol
kullanımı saygınlık simgesi olarak kabul edildi#inden mutlu olur. Kendisini
PLAST!K DÜ!LER
"
!!"
ba!kalarından farklı hatta üstün görür. Bir yandan yüksek kaygı düzeyi, öte yandan içinde
bulundu#u aile ve sosyal çevresine kızgınlık, öfke, kin, nefret gibi olumsuz duyguların
etkisi altında gerçeklerden kaçı! do#rultusunda olumsuz savunma düzenlerinin
kullanılması, alkol kullanımına süreklilik kazandırır.
Bu a!amada ki!i, altkültürün etkisi altında ya!adı#ı alkol kullanımı veya
ba#ımlılı#ını sürdürmek için akla uydurma, gerçekleri çarpıtma, dı!a yansıtma, kötüleme,
yadsıma, duygu yalıtımı, tepki olu!turma gibi savunma düzenleriyle kendince do#ru ve
haklı nedenler bulmaya çalı!ır. Hatta alkol kullanımının engel a!mada, sorun çözmede
geçerli yol oldu#una inanır. Ba!kalarını da inandırmak için çaba harcar.Alkol kullanımı
günlük ve gelecek ya!amın tek amacı olur. Bu yüzden aile, ev, i! ili!kileri bozulur.
Ba!kalarıyla çatı!ma ve sürtü!meler ortaya çıkar. Bu durum kimi kez pi!manlık ve
suçluluk duygusu yaratır. Ancak bu duyguların yol açtı#ı endi!eyi kaygıyı azaltmak için
yine alkolden medet umulur.
Alkol altkültürü de küreselle$iyor
Geli!en teknoloji sayesinde dünyanın her tarafında ve hatta uzayda olanlardan
haberdar olmanın avantajlarını ya!arken, aynı zamanda dünyanın bir ba!ka yerinin
kültürünün olumlu ve olumsuz etkilerine de maruz kalarak, küreselle!me olarak
adlandırabilece#imiz ortak bir kültüre yöneliyoruz. Bu etkileri günlük ya!amımızın bir
çok bölümünde farklı oranlarda hissediyoruz.
En çok hissedilen alanlardan biride alkol ve uyu!turucu maddelerin olu!turdu#u
altkültürlerdir diyebiliriz. "nsanlık tarihi boyunca de#i!ik ülkelerde olu!mu! alkol
altkültürleride , ça#ımızın ileti!im ve haberle!me araçlarından yararlanarak ortak yeni bir
kültüre dönmektedir.
Bölüm:3
!#
Örne#in geleneksel kültürümüz de olmayan yılba!ı, sevgililer günü gibi kutlamaları
artık alkolle yapıyoruz. Yine geçmi!te evimize gelen misafirlere sundu#umuz geleneksel
çay veya kahve ikramının yerini televizyondaki Amerikan dizilerinde yada çarpıcı reklam
filmlerinde gördü#ümüz “Ne içersiniz” sorusu ile sunulan alkollü içecekler
almaktadır.Ülkemizde içki içilen mekanlar, meyhanelerden barlara dönü!mektedir. "çilen
içkiler bile de#i!mektedir. Rakı veya !arabın yerini sex on the beach veya majito gibi batı
kökenli kokteyller almaktadır.
Ku!kusuz, bütün ülkelerde alkol kullananların ya!adıkları kültürden ayrı, ortak
alkol altkültürü içinde ya!adıklarından söz etmek, konuyu basitle!tirmek olacaktır.
Ancak çe!itli ülkelerde ya!ayan alkol kullanıcılarının benzer ki!ilik ve aile yapıları, ortak
davranı!ları, de#erleri ve tutumları oldu#u göz önünde tutulursa, günümüzde bunların
ortak bir kültürün etkisi altında kaldıklarını kabul etmek gerekir.
Ülkemizde alkol altkültürü
Ülkemizde alkol altkültürünün olu!masında ve geli!mesinde meyhane gelene#i
önemli bir yer almaktadır. Meyhane, !arap içilen yer anlamına gelmektedir. Osmanlı
döneminde daha çok !arap içildi#i için içki içilen yerlere bu ad verilmi!tir. Geçmi!te
meyhaneler seçkin ki!ilerin gitti#i “gedikli meyhaneler” ve alt sınıfın gitti#i “koltuk
meyhaneleri” olmak üzere iki sınıfa ayrılmı!tı.
PLAST!K DÜ!LER
"
!#"
16. yüzyıldan sonra artan içki tüketimi nedeni ba!ta "stanbul olmak üzere bazı
büyük kentlerde gayrimüslimlerin i!letti#i meyhaneler açılmı!tır. Genellikle kagir
binalarda açılan kapıları ve pencereleri kemerli, geni! ve biraz lo!ça yapısı olan ilk
meyhanelerin içlerinde kendi imalatları olan !araplar için mahzenleri vardı. Müdavimleri,
“barba “ denilen meyhaneciler tarafından saygıyla kar!ılanır, içki servislerini “saki”
denilen görevliler yapar ve hatta veresiye içki verilirdi.
Aslında !arap içilen ve satılan yer olan meyhaneler, 19. yüzyılda sonra a#ırlıkla
rakı içilen mekanlara dönmü!lerdir. Ak!am saatlerinde açılan meyhanelerde rakı
servisinin yanında sıcak yemek yerine yiyecek olarak tepsi veya tezgahtan seçilen çe!itli
mezeler sunulur. Mezelerin çe!idi oldukça fazla, miktarları azdır. Meyhanelerin
müdavimleri olan mü!teriler kendi aralarında sohbet ederken konu!malarına engel
olmayacak kadar yükseklikte bir sesle genellikle Türk Sanat Musikisi eserleri çalınır.
Meyhane ve içmekle çok eski geçmi!ten gelen kural ve ritüeller halen
geçerliliklerini korumaktadır. Ancak klasik meyhanelerin sayıları 1970-1980’lerden sonra
yava! yava! azalmı!tır. Günümüzde egemen batı kültürünün etkisi ile içki içilen mekanlar
Bölüm:3
!$
ve içilen içkiler de#i!mi!tir. Artık klasik meyhaneler yenik dü!mü!ler, yerlerini modern
restoranlar ve barlar almı!tır.
Genelde bar ortamları gürültülü, kalabalık ve lo!tur.. "nsanların ço#u ayaktadır.
Genellikle tüm içki ve kokteyller bulunur. Masa yerine ayakta duran veya taburelere
oturan mü!terilere her türlü içki yanında kuru yemi!, salatalık ve havuç ile birlikte snack
denilen hafif yiyecekler servis edilir. Yüksek volumde batı müzi#i yayını yapılan bu
mekanlarda meyhanelere oranla daha çok bayan mü!teri bulunur.
Alkol altkültürü jargonu ve argosu
Alkol altkültürünü anlamak ve anlatmak için bu kültürün olu!turdu#u yapma lisanı
(jargon) ve argosunu da incelemek gereklidir. Bilindi#i gibi lisan ,duygu ve dü!üncelerini
anlatmak için kullandıkları her türlü ses ve görüntü i!aretlerinden olu!an simgeler
sistemidir.
Toplumların ortak ileti!im aracı olan lisanı, kültür olu!turur. Kültürler, ortak temel
ö#eleri olan lisanlar aracılı#ı ile aktarılır.Bütün dillerde ortak bir altkültürü payla!an belli
grupların yada sınırlı toplum kesiminin alkol ve madde kullanımları için geli!tirip
ba!kaları tarafından anla!ılmamak için kullandı#ı uydurulan yapma bir dilleri vardır.
Buna jargon denir. Jargon genellikle argo içeriklidir. Bu ki!iler genel konularda
ileti!imlerini o toplumda konu!ulan lisan ile sa#larlar.
A!a#ıda alkol jargonu ve argosu için bazı örnekler sunulmu!tur:
Meyhane: Kabe, küplü.
Meyhaneci : "htiyar, çomar.
!çki: Anzorot, küplü,sek, imam suyu, mazot,ya!.
Rakı: Aslan sütü, beyaz, anason.
Bira: Arpa, mayalı.
Viski: "skoç,
"arap:
!çki içmek: Yollamak,yuvarlamak , sulanmak,ye!illenmek, ıslanmak,tek atmak.
PLAST!K DÜ!LER
"
!$"
Sarho$: Ayya!, bulut, fitil, tur!u, dut, kandil, küp, Leyla, kafası iyi, kelle,
küfelik,vapur, uçmu!, yalpalayan.
DÜNYADA ALKOL TÜKET!M!
Alkol kullanımı ve yarattı#ı sorunlara ili!kin ö#renecek çok !ey olmasına kar!ın,
alkolün dünya sa#lı#ı için önemli bir tehdit olu!turdu#una dair yeterli kanıt vardır. Halk
sa#lı#ı açısından her geçen gün önemi giderek artan alkol tüketimi ile ili!kili hastalık ve
ölümlerin getirdi#i global yük önemli boyutlara ula!mı!tır. Dünya Sa#lık Örgütü (DSÖ),
tüm dünyada 2 milyar ki!inin alkol kullandı#ını ve 76.3 milyon ki!inin alkol kullanımı
bozuklu#u oldu#unu öngörmektedir.
2001 yılında DSÖ’nce yayınlanan “Global Status Report on Alcohol” de dünyada
saptanan alkol tüketiminin ana hatları a!a#ıda belirtilmi!tir:
• Alkol tüketimi geli!mi! ülkelerde azalırken, Orta ve Do#u Avrupa’da ve birçok
geli!mekte olan ülkede artmaktadır.
• Bu ülkelerde hem alkol problemi olan erkeklerin sayısı yüksek hem de daha
a#ır içici olma e#ilimindeler.
• A#ır içicili#in tehlikeli paternleri birçok ülkede görülmektedir.
• Alkol, kızamık ya da sıtma kadar ölüm ve yetersizli#e (disability) yol açmakta,
tütün ya da yasal olmayan maddelerden daha fazla ölüm ve yetersizlikle ya!am
yılı kaybına neden olmaktadır.
• Tüm dünyada alkol kullanımı ve yarattı#ı sorunlar hakkında ö#renilecek daha
çok !ey olmasına kar!ın, alkolün dünya sa#lı#ı için önemli bir tehlike oldu#una
dair yeterli kanıt vardır.
• Alkolle ili!ki zararı önlemek ve azaltmak için en etkili oldu#u belirlenmi!
önlemler artırılmalıdır. Bunlar fiziksel ula!ılabilirli#i kısıtlayanlar yasaklar
Bölüm:3
•
!%
(örn; minimum ya! yasaları), alkol vergileri, fiyat indirimine yönelik
kısıtlamalar (örn, happy hour uygulamalarını kaldırmak), araç kullanırken
maksimum kan alkol düzeyi uygulamasını kaldırmak gibi politikalar sayılabilir.
"çki !i!elerinin üzerine uyarıcı etiketlerin konulması, alkol reklam ve
promosyonuna kısıtlamalar getirilmesi, kısa müdahale ve di#er tedavi
!ekillerinin sa#lanması di#er önleyici araçlardır.
Alkolle ili!kili sorunları önlemek üzere yerel kültür ve ahlaki de#erlerle uyumlu
kapsamlı ulusal programların geli!tirilmesi gereklidir.
ÜLKEM!ZDE ALKOL TÜKET!M!
Ülkemizde alkol kullanım bozuklukları nedeniyle tedavi kurumlarına ba!vuruların
sayısının artı!ı, tüketilen alkol miktarının artması ve alkol içmeye ba!lama ya!ının
küçülmesi gibi parametrelere bakınca geli!mi! ülkelerdeki kadar büyük olmasa da
sorunun giderek artan boyutlara ula!tı#ını görebiliyoruz. Tütün ve Alkol Piyasası
Düzenleme Kurumu’nun (TAPDK) son 8 yıla ili!kin rakamları a!a"ıda verilmi!tir.
Üretimden "ç Piyasaya Arz (litre)
Yıl
Bira
Sarap
Rakı
Genel Toplam
2004
812,012,552
28,480,946
44,167,330
891,660,084
2005
818,842,437
26,572,145
44,683,223
896,578,297
2006
801,980,923
22,663,419
46,517,680
878,408,046
2007
843,920,898
22,581,129
42,716,023
915,802,085
2008
924,438,410
37,950,871
44,602,479
1,016,771,987
2009
923,115,658
46,384,480
44,698,058
1,025,041,263
2010
920,120,326
59,358,076
46,380,793
1,037,603,394
2011
921,238,889
58,711,917
48,810,329
1,043,252,101
2012
995,639,592
56,603,668
44,611,011
1,111,022,994
Ayrıca son 10 yıl içinde tedavi kurumlarına ba!vuran hasta sayısı neredeyse 2 kat
artmı! durumdadır. Aynı !ekilde alkollü içki tüketimi de yıllar içinde artı!
göstermektedir. Ki!i ba!ına dü!en alkol tüketimi 1961 yılında 0.75 litre iken 1971’de
0.91 litre, 1981’de 1.23 litre, 1991’de 1.41 litre ve 2000 yılında 1.58 litre olmu!tur.
Dünya Sa#lık Örgütü (WHO 2004), Türkiye’de 18 ya! üstü nüfusta ya!amboyu
alkol kullanmama oranını %81,1 (erkeklerde %65,9 ve kadınlarda %92,4); a#ır ve zararlı
içme yaygınlı#ını %1,1 (erkeklerde %1,9 ve kadınlarda %0,5); dönemsel a#ır içme
davranı!ını (bir kerede 5 ya da daha fazla standart içki tüketimi) ise %0,9 (erkeklerde
%2,1 ve kadınlarda %0,1) olarak ve Türkiye "statistik Kurumu (TU"K 2010) ise alkol
kullanma oranını %12,6 (erkeklerde %21,1 ve kadınlarda %4,4) olarak bildirilmi!tir.
Ekonomik "!birli#i ve Kalkınma Örgütü (OECD) Sa#lık Verileri 2010, Eurostat "statistik
Veritabanı ve Dünya Sa#lık Örgütü'ne göre, Avrupa'da 30 ülke içinde en az alkol tüketen
ülke ki!i ba!ına 1,4 litre ile Türkiye oldu. Türkiye'nin ardından 5,3 litre ile Malta, 6,8 litre
ile Norveç, 6,9 litre ile "sveç en az alkol tüketilen Avrupa ülkeleri olarak yer aldılar.
PLAST!K DÜ!LER
"
!%"
Bu verilere ki artı!a ra#men halen ülkemizde alkol kullananların oranı , % 31.4 ila
% 90.0 arasında bildirilen di#er ülkelere nazaran dü!üktür. Bunun nedeni alkol
kullanımının "slam dinince yasaklaması ve sosyal hayatımız bir parçası olmaması olarak
yorumlayabiliriz. Ancak saptanan bu dü!ük oranların nedeni geni! kitlelere yönelik
yapılan alkol kullanımı saptama çalı!malarında, kullanıcıların sosyal baskılar nedeni ile
kendilerini saklamaları da olabilece#i dü!ünülmelidir.
Tüm dünyada tüketici piyasalarını ara!tıran Euromonitor’a göre 2005-2010
döneminde Müslüman nüfusun ço#unlukta oldu#u ülkelerde içki tüketimi yüzde 25
artarak 11.7 milyar litreden 15.2 milyar litreye çıktı.
Ülkemizde erkekler kadınlara göre daha fazla içme, daha fazla oranda a#ır içici
olma ve alkolle ili!kili sorunlar ya!ama e#ilimindedirler. Geleneksel olarak alkol
kullanımı erkekler için kabul edilebilir olmasına kar!ın, son yıllarda kadınların sosyal
rollerindeki de#i!ikliklerle birlikte genç nüfusta kadınlarda alkol kullanım yaygınlı#ı da
artmaktadır.
Alkolle ili!kili sorunların önlenmesi için kapsamlı ulusal politikalara gereksinim
vardır. Uluslar arası, ulusal, bölgesel ve lokal düzeylerde yürütülebilecek etkin,planlı ve
düzenli çalı!malarla yapılacak stratejik müdahaleler ve etkinliklerle sorunu boyutlarının
azaltılmasını sa#lanabilir. Alkole kar!ı dikkatin artması, e#itim, tedavi ve düzenlemelere
ili!kin kapsamlı programların olu!turulması tüm dünyada oldu#u gibi ülkemizde de
alkole ba#lı yetersizlik, hastalık ve ölümlerin azalmasına ve ortadan kaldırılmasına
yardımcı olacaktır.
TOKS!K B!R MADDE OLARAK: ALKOL
Alkol, a#ız yolundan alınır. Alındıktan yakla!ık be! dakika kadar sonra kanda
mevcuttur. Emilimi mide ve ince barsaktan olmaktadır. Alkol, vücutta bütün sıvı içeren
bölümlerine kolayca geçebilir.vücuttan atılımının büyük kısmı karaci#erde
biyotransformasyon !eklinde olmaktadır. Küçük bir kısmı solunum yolu ile atılmaktadır.
Ancak bu oran oldukça sabittir ve günlük ya!am prati#inde özellikle trafik kontrollerinde
Bölüm:3
!&
sürücünün aldı#ı alkol miktarının saptanması için yapılan alkolometre ölçümlerde
kullanılmaktadır. Alkolün çok küçük bir kısmı da cilt yolu ile atılabilir.
Alınan alkolün hemen bütün fizyolojik sistemler üzerine etkisi vardır. Bu etkilerin
alkolün özellikle olu!turaca#ı fiziksel hasarlar açısından önemlidir yoksa içicinin
ya!amak istedi#i alkol etkisi açısından fazla bir önemi yoktur. Bu noktada alınacak olan
alkolün olu!turabilece#i etkilerin pratik açıdan öngörülmesinin oldukça zor oldu#u
unutulmamalıdır. Bu etki ki!iden ki!iye de#i!ebilece#i gibi aynı ki!inin içti#i alkolün
cinsi ve ki!inin alkol içerken ki ruhsal ve fiziksel durumuna ba#lı olarakta de#i!ir.
Alkol, farmakolojik etkilerini merkezi sinir sisteminde sinir hücrelerinin kılıf
ya#ları (membran lipidleri), NMDA (N-metil-D-Aspartat) ve GABA-A
(Gamaaminobutirikasit) reseptörleri, G proteinleri ve di#er sinir kılıfları üzerinden
göstermektedir. Ba#ımlılık sürecinde GABA-A ve NMDA reseptörlerinin rolü olabilir.
Bunun yanında alkolün merkezi sinir sistemideki bütün yapılar, olu!umlar ile dolaylı da
olsa bir etkile!im içinde oldu#u unutulmamalıdır.
Alkolün olu!turdu#u etkilerlerden pratik önemi olanı davranı!sal etkilerdir. Az
miktarlarda alkol alımı (kan alkol düzeyi 50 mg/100ml); sıkılganlık, endi!e, sorumluluk
duygularını azaltır, ço!ku olu!turabilir. Miktar arttıkça ta!kınlık ve giderek baskılayıcı
etkileri belirginle!ir. Kan alkol düzeyi 500mg/100ml de koma olu!abilir. Bu fizyolojik
etkiler ba#ımlılık sürecinde çok de#i!ik özellikler gösterebilir.
ALKOL KULLANIMI SORUNUNUN NEDENSELL!#!
Alkol kullanımı ile sorunlarla kar!ıla!mak arasındaki sınır oldukça kısıtlıdır.Bazı
insanlar için sorun olu!turmayacak kadar içilen içki bir ba!ka insanın tıbbi,aile,i! veya
sosyal sorununa neden olabilir. Örne#in bir sanatçının programı esnasında alkollü
olmasına kimse karı!mazken, az miktarda olsa bile alkol almı! bir güvenlik görevlisi
yada doktorun i!ini yapmasına izin bile verilmez. Aynı !ekilde bazı insanlar yıllarca
PLAST!K DÜ!LER
"
!&"
içtikleri halde ciddi bir sa#lık problemi ya!amazken bazıları kısa bir içki içme süresinden
sonra Toksik hepatit denilen a#ır bir karaci#er hastalı#ına yakalanabilirler.
Bu nedenle ki!isel farkları
de#erlendirmelerini okuyunuz.
göz
önüne
alarak
a!a#ıdaki
nedensellik
1. Psikolojik faktörler: Burada alkolün kaygı ve sıkıntı gibi ho! olmayan
duyumları ortadan kaldırma etkisinden “faydalanılmakta”, sosyal etkile!im artırılarak
daha etkin bir konum elde edilmekte, di#er yandan da ki!iyi rahatsız edici “anılar”
ortadan kaldırılmaktadır. “Bu durumlar” ki!inin daha fazla ve sık alkol alma davranı!ını
peki!tirmektedir.
2.
Sosyokültürel faktörler: Cinsiyet, ebeveynlerin alkol alması ve aile öyküsü
önemlidir. Bir çok çalı!mada erkeklerin alkolizm geli!tirme oranının kadınlardan 5 kat
fazla oldu#u gösterilmi!tir. Çocukları, aileleri yayında büyürken alkolizm açısından
etkileyen ebeveynleri ile ilgili bir çok risk faktörü vardır:
•
Biri veya ikisinin alkole ba#ımlı olması
•
Psikiyatrik rahatsızlıklarının olması
•
Stresle ba! etmek için alkol kullanmaları
Bölüm:3
'!
Aile içi !iddet ve çok sayıda alkol ba#ımlısı akrabanın olması da risk faktörleridir.
Alkol kullanımı ile ilgili beklenti ve inanı!larda önemlidir. Ailelerin daha genç bireyleri
ya!lılarının davranı!larını taklit ederler. Ayrıca birlikte olunan e! veya sevgilinin de alkol
kullanıyor olması önemlidir.
Bazı çalı!malarda ergenlerin alkol kullanmasını alkolik ebeveynlerin ilgisizli#i,
ciddi ve tekrarlayan aile içi çatı!malar, ebeveynlerle çocuklar arasında ili!kinin yetersiz
olması gibi faktörlerin etkiledi#i gösterilmi!tir.Son zamanlar da dü!ük e#itim düzeyi ve
i!sizli#in alkolizm için neden olmadı#ı gösterilmi!tir.
Batılı bilim adamları tarafından sosyokültürel teoriler; sorunun tanımlanması ve
anla!ılmasına çok az katkılar sa#ladı#ı iddia edilse de "slam ülkelerinde alkol kullanımın
yasal olarak yasak olması veya sosyal olarak kabul edilmemesi nedeni ile ba#ımlı
sayısının az oldu#u da bir gerçektir Bunun dı!ındaki sosyokültürel faktörleri “$u kültürde
alkol ba#ımlısı daha fazla görülmektedir” gibi bir ifade etmek olanaksızdır. Dikkat çeken
bir ba!ka durum da "talya, "srail ve Fransa’da alkol, evlerde çok yaygın olarak
bulunmakta ve “dini” törenlerde kullanılmaktadır. Ancak ilk iki “kültürde” alkol
ba#ımlılı#ı di#er kültüre göre daha az bulunmu!tur.
3. Genel biyolojik faktörler ve teoriler: Bu teoriler alkolün bireyler arasında
farklı biyolojik etkiler olu!turma temeline dayanmaktadır. Ara!tırmalar alkolü metabolize
eden alkoldehidrogenaz enziminin Çinliler, Japonlar ve Korelilerin karaci#erlerinde
yetersiz oldu#unu veya hiç bulunmadı#ını göstermi!tir. Bu nedenle alkol aldıkları anda
karaci#erleri metobolize edemedi#i için kızarma, bulantı, çarpıntı gibi ho! olmayan
durumlarla kar!ıla!tıklarından içemedikleri saptanmı!tır. Ara!tırmacılar çok miktarda
alkol tükettikleri halde alkolizm geli!tirmeyen Yahudiler biyolojik özelliklerini
ara!tırmaktadırlar. Ayrıca alkolizm riskini yüksek oranda ta!ıyan Amerikan yerlilerinin
di#er ırklar kadar kolayca sarho! olmadıkları için çok içtiklerini saptamı!lardır.
PLAST!K DÜ!LER
"
'!"
Son yıllarda dopamin, serotonin, noradrenalin ve di#er bir çok nörotransmitter ile
ilgili yapılan ara!tırmalarla konuya açıklık getirilmeye çalı!ılmaktadır.Ayrıca Beyin
dalga paterni ile alkolizm arasında muhtemel bir oldu#unu gösteren çalı!malarda vardır.
Biyolojik de#i!iklikler ile alkol ba#ımlılı#ı arasında bir ili!ki oldu#u görü!leri
hakkında yeni kanıtlar elde edilmesine ra#men henüz “genel geçer bir sav” kanıtlanmı!
de#ildir.
4. Genetik faktörler ve teoriler: Bilim adamları genetik özelliklerin alkolizm
riskini artırdı#ını,tolerans geli!imini hızlandırdı#ı ve alkol içme iste#inin
sürdürülmesinde rol oynadı#ını göstermi!lerdir.
Alkolizme neden olan özel bir gen halen gösterilmemi! olsa da ikizler ve evlat
edinilenlerle yapılan çok sayıda ara!tırmada genetik yatkınlık gösterilmi!tir. Bu konuda
da çalı!maların sayısı giderek artırmaktadır. Yine de tek yumurta ikizleri ve evlatlık
olanlar arasında yapılan ara!tırmalar konuya ancak kısmi açıklamalar getirmi!tir.
Birinci derece yakınında alkol ba#ımlısı olan birinin “ba#ımlı olma riski” olmayana
göre yakla!ık dört kat daha fazla olarak bulunmu!tur. Yine çalı!malar babası alkolik olan
erkek çocukların yüzde 25 oranında alkolizm geli!tirdi#ini göstermi!tir.Ancak yine de
alkoliklerin çocuklarının ço#unun alkolik olmadı#ı göz ardı edilmemelidir.
Görüldü#ü gibi alkol ba#ımlı#ının “geli!mesinde” bir çok faktör rol oynamaktadır.
Olu!masında bir çok faktörün rol oynadı#ı bir hastalıkta tedavi arama davranı!ının da bir
çok faktör tarafından etkilenmesi olasıdır.
Bölüm:3
'#
TANIMLAR
Alkolizm yada alkol kötüye kullanımı ve ba#ımlılı#ının tanımı tüm tanı
sistemlerinde bireyin alkole ba#lı olarak birden fazla ya!amsal i!levselli#inde defalarca
ba!arısız oldu#unu gösteren kanıtlara ra#men alkol kullanımından vazgeçememesidir.
"lk kez 1980 yılında Amerikan Psikiyatri Birli#i’nin (APA) yayınladı#ı Ruhsal
Bozukluklar için Tanı ve "statistik El Kitabında alkolizm yerine alkol ba#ımlılı#ı ve
kötüye kullanımı tanımları kullanılmı!tır.Fakat insanlar halen alkolizm terimini alkolün
neden oldu#u olumsuz her durum için kullanmaktadırlar. Ancak ço#u zaman alkolik
derken ba#ımlı olmayan sadece içti#i içkiden dolayı zarar gören alkolü kötüye kullanan
insanlarda kast edilir.
Alkolizm: Alkol ba#ımlılı#ı olarak bilinen kronik, ilerleyici ve hatta öldürücü bir
hastalıktır.A!a#ıdaki karakteristik özelliklere sahiptir:
•
Sıklıkla a!ırı miktarlarda içmek
•
Tıbbi, psikolojik ve sosyal sorunlar olu!turmasına ra#men içmeye engel
olamamak
•
"çilen alkole tolerans geli!mesi
•
"çilen miktar azaltılınca yada tamamen kesilince yoksunluk belirtilerinin
olu!ması
Alkol kötüye kullanımı: Ki!ilerin, i! veya aile ya!antısında önemli sorunlar
olu!turmasına ra#men alkol almalarının bunlara sebep oldu#unu kabul etmedikleri kronik
bir hastalıktır.Bu durumun tedavisiz kaldıkça ba#ımlılı#a dönü!me olasılı#ı yüksektir.
Karakteristik özellikleri a!a#ıda verilmi!tir:
•
Örne#in araç kullanmak gibi tehlike olu!turabilecek durumlarda içmek
•
Sıklıkla hedeflenenden fazla miktarlarda içmek
•
"çki içmeye ba#lı yasal problemlerle kar!ıla!mak
PLAST!K DÜ!LER
"
'#"
•
Alkol kullanımının aile bireyleri, i! veya sosyal arkada!larla arasında
sorunlara neden olması
ALKOL KULLANIMI !LE !L!"K!L! BOZUKLUKLARIN SEMPTOM VE
BULGULARI
Zehirlenme (Entoksikasyon)
Alkol, alındıktan sonra ince barsak ta emilerek kan dola!ımına geçer.Daha sonra
büyük bir kısmı karaci#erde metabolize olur. Vücut, alınan alkolün çok az bir miktarını
oldu#u gibi dı!arı atar. Vücut, metabolize edilenden çok daha hızlı bir !ekilde alkolü
absorbe etti#i için kan alkol konsantrasyonu çok çabuk yükselir ve etkisini gösterir.
Alkolün merkezi sinir sistemini baskılayıcı etkisi vardır. Alkol genellikle ilk fark
edilen etkisi 0.04 gr/100 ml kan düzeyine ula!tı#ında ortaya çıkan sıkıntı giderici ve
uyku yapan etkisidir. Alkolün kan düzeyi artıkça a!a#ıda sıralanan etkiler görülmeye
ba!lar:
• Sarho!luk
• Koordinasyon güçlü#ü
• Ta!kın mizaç
• Hafıza bozuklu#u
• Muhakemenin bozulması
• Kendini a!ırı iyi hissetme
• Dikkat da#ınıklı#ı
• Konu!mada bozulma
• A!ırı ve gereksiz konu!ma
Ortalama olarak üç ila altı standart içki, zehirlenmeye neden olan 0.08 - 0.10/ 100
mL kan alkol konsantrasyon düzeyini sa#lar. E#er alkol çok hızlı içilirse ki!i ya hemen
uyur yada komaya veya ölür.Ölüm nedeni alkolün dola!ım ve solunum sistemlerini
baskılamasıdır.
Ki!ide ki!iye de#i!im göstererek azalan kan alkol seviyesine ba#lı olarak çekilme
belirtileri, uyuklama veya ruhsal çökkünlük ortaya çıkar.
Bölüm:3
'$
"çen ki!inin vücut hacmi,beraber alınan gıdalar gibi zehirlenmeyi etkileyen bir çok
faktör vardır.Vücudun su oranı da alınan alkolün emilimini etkiler. Su oranı artıkça daha
fazla alkol emilir. Dolayısı ile vücut su oaranları yüksek oldu#u için kadınlar alkolden
daha kolay zehirlenirler.
Tolerans
Tolerans geli!imi:Kullanıcın aynı miktarda madde alması durumunda giderek
etkinin azalması yada istenilen etkiyi sa#lamak yada sarho! olmak için artan miktarlarda
madde alma gere#ini hissetmesidir.
Alkol kullanımı merkezi sinir sistemindeki sinir hücrelerinde de#i!ime neden olur.
Tolerans geli!tikçe sıkıntıyı gidermek için daha fazla alkol alınması gerekir.Di#er
taraftan karaci#er enzimlerin seviyesi de sıklıkla alınan alkolü detoksifiye etmek için
giderek artar. Bu nedenle alkolikler, karaci#erleri di#er insanlarınkinden daha hızlı olarak
alkolü metabolize etti#i için daha fazla içtikleri halde sarho! olmazlar.E#er daha önce
alkolikler gibi tolerans geli!tirmemi! bir kimse, onlarla aynı dozda içerse ölümü
kaçınılmaz olur.
Kötüye Kullanım
Alkol suiistimali olarakta adlandırılabilecek olan kötüye kullanımın temel özelli#i,
ki!inin sıklıkla içki içmesi yüzünden olu!an ve kötüle!en süregelen problemlerine ra#men
içmeye devam etmesidir. Bu ki!iler alkol kullanımları nedeni ile çalı!ma düzenini ,
çocuk bakımı veya okula gitme gibi sorumluluklarını ihmal ederler ve aile bireyleri,
çalı!ma ve sosyal arkada!ları ile sorunlar ya!arlar. Araç kullanmak gibi tehlike
durumlarda alkollü olabilirler. Yine alkollü iken kavga çıkarmak gibi yasal sorunlar
ya!ayabilirler.
PLAST!K DÜ!LER
"
'$"
Alkol kötüye kullanımı olan ki!ilerde alkole çok !iddetli istek duyma, kontrol kaybı
veya fiziksel ba#ımlılık içermemesi açılarından alkol ba#ımlılı#ndan farklıdır. Ayrıca bu
durum, !arho! veya çakırkeyf olmak için artan alkol miktarlarda içme ihtiyacı anlamına
gelen tolerans geli!imini içermez. Tanı koymak için alkol kullanan k,i!ide son 12 aylık
bir sürede a!a#ıdaki durumlardan bir ya da birden fazlasını içeren bir davranı! biçiminin
olması gerekir.
• Önemli i!, okul veya ev sorumluluklarını yapamamak;
• Araba veya alet kullanmak gibi fiziksel olarak tehlikeli durumlarda içmek;
• Alkollü olarak araba kullanmak veya ba!kalarına fiziksel olarak zarar vermek gibi
kanuni olayların yinelenmesi;
• Alkol etkisi yüzünden olu!an ve kötüle!en süregelen ili!ki problemlerine ra#men
içmeye devam etmek.
Çekilme
Klinik olarak çekilme belirtileri alkol alımının durdurulması veya azaltılmasından
birkaç
saat veya gün sonra ortaya çıkar:
• Bunaltı, kaygı
• Otonomik hiperaktivite ( Terleme, 100’ün üzerinde nabız ile karakterize çarpıntı)
• Koordinasyon bozuklu#u nedeni ile istenilen hareketleri yapmada güçlük
ya!amak
• Adale spazmları ve bilinç kaybı ile karakterize sara nöbeti geçirme
• Görme, i!itme, ve dokunma varsanıları ve artan veya dü!en vücut ısısı
• El titremesi
• Uykusuzluk
• Bulantı ve kusma
Bölüm:3
'%
Semptomların görülme oranı ve !iddeti genellikle birkaç saat veya gün içinde
düzelirler. Semptomların riski; içme paterni, birlikte görülen hastalıklar, genetik faktörler
ve ki!inin merkezi sinir sisteminin kendini toparlama kapasitesine ba#lıdır.
Genellikle fazla miktarda içme ile çekilme belirtileri arasında bir korelasyon
vardır. Ciddi komplikasyonların ya!anmaması için tıbbi bakım gerekir. Kronik alkolizme
özellikle B olmak üzere vitamin eksikliklerine neden olur.
PLAST!K DÜ!LER
"
'%"
Delirium tremens
Alkolün çekilme belirtileri içerisinde en a#ırı ve dramatik olanıdır. Genellikle
vücudunda organik hasarı olan a#ır içicilerde görülür.
Alkol kesiminden yakla!ık 24-48 saat sonra terleme, titreme, çarpıntı, denge ve
dikkatin bozulması, huzursuzluk, uykusuzluk ve i!tahta azalma ile ba!lar.
Giderek !a!kınla!an hastada bilinç giderek bulanır, durmadan ilgisiz bir biçimde
konu!ur ve panik, kızgınlık,saldırganlık olabilir. Nerede,kimlerle birlikte oldu#unu ve
içinde bulundu#u zamanı bilemez. Sara nöbeti geçirebilir ve aslında var olmayan
korkutucu !eyler görür, duyar, hisseder ("!itsel, görsel, duysal varsanılar).
Acil tıbbi bakım sa#lanmalıdır. Bu hastalar hemen yo#un bakım ünitesine alınıp
bol sıvı, vitamin ve sakinle!tirici ilaç tedavisi uygulanır.Ancak uzun süren uykudan sonra
hasta kendine gelebilir veya kalp yetmezli#i, !ok, kazalar, iltihaplanmalar sonucu ölüm
veya kalıcı beyin hasarı olabilir
Bölüm:3
'&
Ba%ımlılık
Alkol ba#ımlıları, sıklıkla denemelerine ra#men içmeyi azaltamaz yada
durduramazlar. Bu ki!iler için en çok söylenen !ey; alkol kullanmanın hayatlarında her
!eyden daha önemli hale geldi#i ve olu!an tüm komplikasyonları inkar ettikleridir.
Hem fiziksel hem de psikolojik ba#ımlılık belirtileri gösterirler. Fizyolojik
ba#ımlılıkları nedeni ile alkolün aktivitelerini sürdürmek için gerekli oldu#una inanırlar.
Ba#ımlılık; alkol kullanımı ile tolerans, çekilme, kötüye kullanım bulgularını ortadan
kaldıracak zorlantılı içme davranı!ı ile onaylanır.
Alkole Ba%lı Amnestik Bozukluk
Alkol kullanımına ba#lı olarak hafıza kayıt i!leminin bozuldu#u ileri dönük
unutkanlıkla ortaya çıkan bozukluktur. Bazen alkol kullanımı bırakıldıktan sonra klinikte
tanınması oldukça zor olan “unutkanlık” tabloları olarak görülmektedir. Bu durum
hastayı büyük sıkıntıya sokmakta hatta uygun açıklamalar ile hastanın endi!eleri ortadan
kaldırılmazsa ki!i tekrar içmeye ba!lamaktadır.
Uzamı! yoksunluk olarak tanımlanabilecek bu durumlar kalıcı amnezilerden
ayrılmalıdır. Alkole ba#lı olan bu durumlar genellikle altı ay sonra ortadan
kalkmaktadır.Bu bozukluk göreceli olarak a#ır bir B vitamini olan tiamin eksikli#inden
kaynaklanır. Bu bozukluk geçmi!te alt gruplara ayrılmı!tır:
1)Wernicke Ensefalopatisi; belirgin dengesizlik, göz hareketlerinde kayma ve
!a!kınlık ile ortaya çıkar.Vitamin terapisi iile hızla geri döner.
PLAST!K DÜ!LER
"
'&"
2) Korsakoff sendromu; unutkanlık ve ö#renme bozuklukları ile seyreder. Uygun
tedavi ile hastaların yüzde 25’i tam, yüzde 50’si kısmi düzelme gösterir.
Alkole Ba%lı Bunama
Alkolizm süreci içinde geli!ebilen uzun dönemli bili!sel problemdir. Entelektüel
i!lemler, bili!sel yetenekler ve hafızada global azalmalar görülür. Bu hastaların yüzde 50
ila 70’inde beyin bo!luklarında geni!leme ve beyindeki yarıklarda azalma bulunmu!tur.
Beyindeki i!levler ve yapısal bozukluklar alkolü tam bırakma ile birkaç sene içinde
düzelme e#ilimi gösterirler.
Alkole Ba%lı Kaygı Bozuklukları
Ani veya uzamı! alkol çekilmesine ba#lı olarak hastalarda kaygı bozuklukları
sıklıkla görülür. Hastaların yakla!ık yüzde 80’inde alkol yoksunlu#una balı panik ataklar
görülür. Benzer !ekilde alkolü bıraktıktan hastaların büyük kısmı sosyal faaliyetlerde
çekingenlik ve sıkıntı ya!arlar. Aslında bu hastaların ço#u alkole bu sıkıntılarını yenmek
için ba!lamı! olabilirler. Bu nedenle alkolsüzlü#ün ba!arı ile sürdürülebilmesi için bu
durumların tedavi edilmesi önemlidir.
Alkole Ba%lı Duygudurum Bozuklu%u
Alkol kullanım bozuklukları ve duygudurum bozuklukları toplumda yaygın
görülen, sosyal ve ki!isel maliyeti yüksek hastalıklardır. Yapılan çalı!malarda her iki
bozuklu#un birbirleriyle ili!kili oldukları ve ya!am boyu birlikte görülebildikleri üzerine
bilgiler edinilmi!tir. Ancak aradaki ili!ki henüz netle!memi!tir.
Yo#un ve tekrarlayıcı bir !ekilde herhangi bir beyin depresanı alındı#ı durumlarda
ciddi depresyon belirtileri ortaya çıktı#ı kanıtlanmı!tır. Alkolde bir beyin depresanı
oldu#u için kronik kullanımda depresyon olu!turması kaçınılmazdır. Bu durumu tedavi
Bölüm:3
#!
için ba!vuran hastaların yakla!ık yüzde 80’inde gözlemlemekte ve tedavi etmekteyiz.
Ancak tedaviye ba!vurmadan önce alkol ba#ımlısının ya!adı#ı depresyon hastanın tedavi
arayı!ından kaçmaya neden oldu#unu dikkate almak gerekir. Bu nedenle bazen alkolü
bıraktırabilmek için hastaların depresyon tedavisine öncelik vermek gerekebilir. Ayrıca
bazı hastaların, alkol kullanımdan dolayı manik veya hipomanik atak geçirebilirler.
Tedavi yakla!ımı açısından bakıldı#ında ise tanısal karma!adan uzakla!arak,
hangisinin önce ba!ladı#ından çok, nasıl yardım edilece#i de#erlendirilmelidir. Önemli
olan, her iki bozuklu#un birlikte bulundu#u durumlarda, hastanın tüm özellikleri ile
birlikte ele alınması ve her ikisine yönelik yakla!ımda bulunulmasıdır.
Alkole Ba%lı Psikotik Bozukluk
Alkolik insanların yakla!ık yüzde 3’ünde a#ır içme ve yoksunluk ile beraber i!itsel
varsanılar ve paranoid sanrılar görülür. Ço#u belirti !izofreniye benzese de genellikle
alkolü bıraktıktan sonra düzelme görülür.
PRAT!K AÇIDAN ALKOL BA#IMLILI#I SÜREC!
Ara!tırmacı Gorski (1986) alkol ba#ımlılı#ının geli!imi sürecini tamamen pratik
deneyimlerin olu!turdu#u gözlemlere dayanarak üç a!amada de#erlendirmi!tir. Burada
anlatılan süreç sadece bir genellemedir. Herkes için geçerli de#ildir. Bu nedenle olan
durumu olması gerekenle karı!tırılmamalıdır.
1.
Yoksunluk a$aması: Düzenli olarak haftada 3-4 kez alkol alan bir ki!i
yakla!ık be! yıl sonra sabahları kalktı#ında hafif ba! a#rıları, gerginlik, sıkıntı,
huzursuzluk hissetmeye ba!lar. Bu belirtiler “ak!amdan fazla kaçırmaya”
PLAST!K DÜ!LER
"
#!"
ba#lanmaktadır. Oysa ba#ımlılık bu a!amada bir uzman gözü ile ba!lamı!tır. Bu arada
ki!inin kullandı#ı günlük alkol miktarı ilk kullandı#ının yakla!ık %50’sinin üzerine
çıkmı!tır. Bu a!amada hissedilen sorunlar soda vs... gibi sıvılarla geçi!tirilmeye çalı!ılır.
Hatta bazen ki!i bir iki hafta ara verir. Bu a!ama yakla!ık 5 yıl kadar devam eder.
2.
Kontrol kayıpları a$aması: Bu a!ama 10.yılların ba!larına rastlar. Ki!i
niyetlendi#inin çok üzerinde ve sürelerle alkol kullanmaya ba!lamı!tır. Artık
çevresindekiler tarafından ele!tirilmeye ba!lar. Çok alkol içti#i için sosyal çevresini
yava! yava! kaybeder. Bu arada yakın çevresi tarafından daha az içmesi konusunda
uyarılır. Ki!i sabahları daha fazla ve !iddetli yoksunluklar ya!amaya ba!lar. "!e
gitmemeler olabilir. Aile içinde çatı!malar yava! yava! artar. Bu durumun “çaresi”
olarak ba#ımlı sabah veya ö#len arasında da alkol alabilece#i ortamlar yaratır. "!
yemeklerinde içme yada araba veya i!yerine bar kurma gibi özellikler görülebilir. Ki!i
kontrol kayıpları nedeniyle kaybetti#i sosyal prestijini çevresine yaptı#ı çe!itli jestlerle
kar!ılamaya çalı!ır. Bu dönemin sonunda sorunlar oldukça belirginle!mi!tir. Hala
ramazan aylarında veya ara sıra alkolü bırakabilir.
3.
Biyopsikososyal hasar a$aması: Bu a!amada karaci#er bozulmu!,
depresyon,uykusuzlu gibi ruhsal anlamda tedavi edilmesi gereken sorunlar olu!mu!, aile
içinde ve i! ya!antısında çok ciddi sorunlar ya!anmaya ba!lamı!tır.Bu a!amadan sonra
ailenin di#er üyelerinin baskıları artar. Ki!i genellikle bir iç hastalıkları uzmanına gider.
Karaci#erde “ya#lanma” oldu#u, alkol içmemesi gerekti#i söylenir. Ki!i e#er ciddi bir
yoksunluk ya!amıyorsa bir süre alkol almaya bu yöntemle ara verir. Sorunun do#ru
çözümü bu yakla!ım olmadı#ı için ki!i yakla!ık 5 yıl gibi bir süre daha alkol kullanmaya
devam eder. Bu a!amadan sonra ailenin çabaları, ba!ka bir hekim tavsiyesi gibi
zorlamalarla ki!i bir ba#ımlılık uzmanı ile görü!türülür. Ancak bu a!amadan sonra da
sorunun iyi bir yakla!ımla kabul edilme ve uygun çözüm yolları kullanılma oranı
yakla!ık %60 dır.
Bölüm:3
##
Aslında alkol ba#ımlılı#ı tanısı koymak oldukça kolaydır. Yukarıda anlatılan
sürecin iyi de#erlendirilmesi tanıyı koymak için yeterlidir. Ancak alkol ba#ımlılı#ında
tanı koymaktan çok sorunu “kabul etmek” önemlidir.
Ailelerin dı!ında hekimlere de bu konuda ciddi sorumluluk dü!mektedir.Ba!ka bir
sorun ile gelen her hastayı alkol ve di#er maddeler kullanımı açısından sorgulanmak
gereklidir. Alkol ve di#er maddelerin kullanımına ba#lı ya karaci#er fonksiyonlarında
artı!, gastrit, anemi v.b. fiziksel bir sorun ya kaygı, depresyon gibi ruhsal bir sorun yada
i! performansında azalma, aile çatı!maları gibi sosyal bir sorun görüldü#ünde uygun bir
yakla!ım ile ki!i bir ba#ımlılık uzmanına sevk edilmelidir.
YA"AMA B!Ç!M! OLARAK ALKOL KULLANIMI
Alkol kullanımı insanın do#rudan zihin fonksiyonlarını etkiler. Bu etki; alkol
kullanımı ve ya!ama biçimi arasında sıkı bir ili!ki olu!masına neden olmaktadır. Kendi
içinde belirli bir tutarlılı#ı olan bu ya!ama biçimi hemen son a!amalara kadar kullanıcı ve
de yakınları tarafından “normal-ola#an” olarak algılanmaktadır.
Clemmens (1997) isimli ara!tırmacı ya!ama biçiminin olu!ması a!a#ıdaki !ekilde
anlatmı!tır:
1.
Kaçınma: Alkolün “keyif” verici etkisi ile tanı!ılmı! ve bu
duygudurumunu elde etmek için bir arayı! ba!lamı!tır. Bir anlamda alkol etkisi “normal
bir duyum” olarak algılanmaktadır. Ki!i di#er duygudurumlardan kaçınma davranı!ı
gösterir. Özellikle belli bazı durumlarda bu etkiyi daha fazla arzular.
PLAST!K DÜ!LER
"
##"
2.
Sürdürme:Ba!langıçtaki etkiyi yakalama çabasıdır. Ki!i alkol etkisini
ya!amının belli bazı durumlarında de#il hemen her durumunda aramaya ba!lar.
3.
Yeniliklerin azalması: Yeni ili!kiler, yeni ya!antılar kurulmaz. Ya!am
dura#anla!maya ba!lamı!tır.
4.
Daralma: Kendi içinde bir döngü olu!turma çabası vardır. Ki!i i!, ev ve
içmek arasında oldukça sınırlı bir ya!am sürdürür.
5.
Yapılanmanın bozulması: "!, evlilik, çevre ili!kilerinde bozulmalar
ba!lamı!tır.
6.
Çökü$: “Dayanılmaz nokta” ya!anmaya ba!lanır. Ki!i i!ten atılabilir,
bo!anma olabilir.
Ya!ama biçimi olarak sorun “kaçınma” a!amasında ba!lamasına ra#men ki!inin
ya!adıklarını sorun olarak algılamaya ba!laması “çökü!” a!amasında olabilir
ALKOL BA#IMLILI#IN SEYR!
Alkol Ba#ımlılı#ının sadece bir seyri yoktur.Bazıları ya!amlarının erken yıllarında
bazıları ise daha sonraki yıllarında içmeye ba!larlar.bazı ise sadece kısa bir süre alkolü
yo#un kullanırlar, bazıları ise ömürleri boyunca ba#ımlı olurlar.
Bir ki!i tüm sosyal aktivitelerinde alkol aldı#ında kendini daha rahat hissediyorsa
ba#ımlılık için risk ta!ıyor demektir. Alkolikler günlük aktiviteler, stresle ba! etmek ve
problemleri çözmek için alkolün gerekli oldu#una inanırlar . Ancak bu durumu inkar
ederler. Aileleri veya arkada!ları ile ya!adıkları sorunlarla yüzle!memek için içebilirler.
"çtikçe daha çok suçluluk duygusuyla daha fazla duygusal stresler ya!ayıp tekrar içerler.
Böylece suçluluk duygularını artırarak içmeye devam ederek kötüye kullanıma dönü!en
kısır döngüyü sürdürürler.
Bölüm:3
#$
Bazı ki!iler ise alkol kullanımı ile girdikleri izolasyonla yalnızlıkların verdi#i
acıdan kurtulmaya çalı!ırlar. Depresyonda bir etken olabilir. Aldıkları alkol ile
kendilerini tedavi etmeye çalı!ırlar. Aynı zamanda alkolü ya!adıkları sıkıntı ve kaygıyı
azaltmak içinde kullanırlar. Mamafih ba!langıçta alkol yardımcı oluyor gibi gözükse de
giderek daha ciddi depresif bulguların ortaya çıkmasına neden olur. Alkolik bu
semptomları azaltmak için içmeye devam edebilir. Bu durum tekrar alkolün kötüye
kullanma döngüsüne neden olur.
De#i!ik alkol içme paternlerinin olu!turdu#u ba#ımlılıklar a!a#ıda anlatılmaktadır:
•
Tıkınırcasına (Binge) içme: Ayıklık dönemini takiben günler, haftalar
hatta aylar boyunca çok a#ır bir içme dönemi
•
Günlük içici: Belli saatlerde veya günün her hangi bir saatinde her gün
orta veya a#ır düzeyde içme
•
Hafta sonu içicisi: Sadece hafta sonları neredeyse zehirlenecek kadar
a!ırı içme
Aylar boyunca içilince merkezi sinir sistemi, alkole uyum sa#layıp tolerans
geli!tirir."stenilen etkiyi elde etmesi için, içicinin daha fazla içmesi gerekir. Ya!anan
olumsuz etkilere ra#men ki!i içmeye devam eder ve içkinin miktarı ve sıklı#ını artırır.
PLAST!K DÜ!LER
"
#$"
Alkolle geçen zaman içinde çekilme semptomları ve fiziksel ba#ımlılık
geli!ebilir.Alkol alınmayınca tansiyon yükselmesi,çarpıntı ve ellerde titreme görülür.
Alkol ba#ımlılı#ının seyri de#i!kendir. Bazen alkollü iken ya!anan trafik kazası
gibi krizler nedeniyle içmeye bir süre ara verilir. Ancak tekrar içmeye ba!lamak çok
zaman almaz. Bir alkolik tekrar içmeye ba!ladı#ında aldı#ı alkol miktarı en azından
bıraktı#ı düzeyde yada daha fazlası olur.
Klinikte alkol ba#ımlılı#ı için iki farklı seyir tanımlanmı!tır:
• Tipik olarak onlu veya erken yirmili ya!larda alkole ba!layan genç erkekler,
çok hızlı bir !ekilde kötüye kullanım geli!tirirler. Ailede belirgin bir alkolizm
öyküsü olan bu gençler 1 ila 2 yıl içinde ba#ımlı olurlar. Ba#ımlılık genellikle
30’lu ya!larda bazense 50 veya 60’lı ya!larda son bulur. Bu iki seyirden seyri
kötü olandır.
•
Her iki cinsiyette de görülen geç ya$ta ba$layan alkolikler. Ailede alkol
öyküsü olabilirde, olmayabilirde ancak hastalık yava! ilerlerler. 5 ila 15 yıl
sürebilir. Bu grupta hastalı#ın seyri daha iyidir.
ALKOL BA#IMLILI#IN SONUÇLARI
Alkol tüketimi ile 60’dan fazla hastalık ve yaralanmalar arasında nedensel ili!ki
oldu#u bilinmektedir. Uzun süreli kronik alkol kullanımı, insanların erken ya!larda
fiziksel yetersizli#ine yada ölümüne neden olabilir. Gençler arasında ise alkol
kullanımına ba#lı kazalar ve yaralanmalar daha yaygındır . Alkol kullanımı insanların
sa#lı#ına güvensiz seks, kızamık ve sıtma ile aynı oranda, tütünden ise daha pahalıya mal
olmaktadır.
Alkol kullanımı, olu!turdu#u birçok akut ve kronik sa#lık probleminin yanı sıra
geni! sosyal, psikolojik ve duygusal sorunlara neden olmaktadır. Bu sorunlar i! yerinde
devamsızlık, ili!kilerde istismar !eklinde de görülmektedir.
"çilen içkinin miktar ve sıklı#ı kadar içen ki!inin genel sa#lık durumu da hangi
olumsuz etkinin ne zaman ortaya çıkaca#ını etkiler.A!a#ıda alkol kullanıma ba#lı ortaya
çıkan sorunlar anlatılmaktadır:
Bölüm:3
#%
Tıbbi Sorunlar
Kronik alkol kötüye kullanımı veya ba#ımlılı#ı tüm organ sistemlerinde hasar
yapar:
!
!
!
•!
!
!
!
•!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
Kan Yapımı
o Anemi
o Kolay morarmalar
Kalp-Damar Sistemi
o Anormal kalp atımları
o Kalp yetmezli#i
o Hemoroid
o Yüksek kan basıncı
PLAST!K DÜ!LER
!
!
!
!!"#$%&'#!'#(#&#)*+%,!'#!%"%-.%-.#)!
!
!
!!/*&!$*0ı1ı&'*!2345-.5-!
!
!
!!6$30*+%!
!
!
!!/*.0!2ü$ü1#7%!
!
!
!
!!/*)*8%9#)!$*!.*&1*7ı:!*.-3.%-!;#0*+%+:!!!!!!!!
7%)34!
!
!
!<*&-)#*+%+!
!
!=&8#!2*)7*-+*&!#1%.%1%&!2345.1*7ı!
!
!
!
!
!
!>#7+%7.#)'#!-üçü.1#!
!!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
"
#%"
o Çarpıntı
•
Mide-Barsak Sistemi
o "shal
o Yemek borusu varisleri
o Gastritis
o Yemek borusunda enflamasyon yada kanser
o Artmı! enfeksiyon riski (ör. tuberkülos)
o Karaci#er hasarı, hepatit, siroz ve karaci#er kanseri
o Dü!ük kan !ekeri
o Pankreas kanseri
o Pankreatit
o Ülserler
•
"skelet Sistemi
o Gençlerde kemiklerin geli!memesine
o Osteoforoz (kemik erimesi)
•
Üreme Sistemi
o Erkeklerde sperm sayısının azalması ve düzensizle!mesi
o Kadınlarda adet düzensizli#i, kısırlık ve erken menopoza
o Hamile kadınlarda sakat do#umlara yada fötus ölümüne
•
Sinir Sistemi
o $a!kınlık
o Koordinasyon bozuklu#u
o Depresyon
o Koordinasyon kaybı
o Sinirlerde hasar
o Psikoz
o Kısa dönem hafıza problemleri
o Wernicke-Korsakoff sendromu
o Felç
o Görme zorlu#u
"leri derecedeki kronik alkoliklerin beyinleri ciddi biçimde zarar görür. Özellikle
planlama ve karar almadan sorumlu olan ön korteks ve denge ve ö#renmeden sorumlu
beyincik en çok zarar gören bölümlerdir. Uzun süreli alkol kullanımı ise hipokampusa
zarar verir. Hipokampus; hafıza, duygudurum ve ö#renme merkezi ve yeni beyin
hücreleri üreten fabrika görevini yapar. Bazı nörolojik komplikasyonlar vitamin
yetersizli#ine ba#lıdır. $uur kaybı (blackout) denilen alkollü iken ya!anılan olayları
hatırlayamama sıklıkla görülür. Kronik alkolizmin neden oldu#u B vitamini eksikli#in
neticesinde ortaya çıkan Wernicke-Korsakoff sendromu veya kalıcı kısa dönem hafıza
kaybı nadiren görülür. Bu durumda alkolik ki!i yeni bir bilgiyi birkaç saniyeden fazla
hatırlayamaz . Bu durum bazen geri dönülmez bir hale gelir.
Bölüm:3
#&
Psikolojik Sorunlar
Alkoliklerin yüzde 44’ün alkol ba#ımlısı olmadan da çe!itli psikiyatrik
rahatsızlıkları vardır.Alkole ba!ladıktan sonra depresyon en sık görülen rahatsızlıktır.
Çalı!malar alkolizm ve depresyon arasında çok sıkı bir ba#lantı oldu#unu göstermektedir.
"ntiharların yüzde 25’i alkollü iken gerçekle!tirilir.
Sosyal Sorunlar
Alkol kullanımı ba#ımlının aile bireyleri , sosyal ve i! arkada!ları ile sorunlar
ya!amasına neden olur. Ba#ımlı ki!ilerde bo!anma, ayrı ya!ama, agresivite ve aile içi
!iddete yönelme oranı çok yüksektir. "! ya!amında performans dü!üklü#ü, i! kazaları ve
i! kaybı sıklıkla görülür. Alkollü araç kullanmak ve trafik kazası yapmak gibi yasal
sorunlarla kar!ıla!mak ola#andır. Bir çok cinayet alkollü iken i!lenir. Ayrıca alkollü iken
geçirdikleri kazalar ve alkol zehirlenmesinden dolayı ölenlerin sayısı da az de#ildir.
Alkol ba#ımlısı olan ki!ilerin sorununu ilk fark eden ki!iler; aile bireyleri ve
arkada!larıdır. Hemen profesyonel yardım arayı!ına geçerler. Ço#u zaman alkol
ba#ımlısının kendisi ya sorunun ciddiyetini kabul etmez yada gerçe#i bildikleri halde
inkar ederler. Ancak ailede yan!an sorunlar, i! kaybı ve alkollü araç kullanmadan do#an
yasal sorunlar gibi bazı durumlar o kadar a!ikardır ki bunlarla yüzle!mekten kaçamazlar.
PLAST!K DÜ!LER
"
#&"
Ayrıca alkol çekilme belirtileri,sarho!ken yaralanmalar ve !uur kayıpları ba#ımlılı#ın
önemli belirtileridir.
Fetal Alkol Sendromu (FAS)
Hamilelikte alkol kullanımının neden oldu#u bazı do#umsal kusurlardır. Bu
bebeklerde fiziksel, zihinsel ve davranı! sorunlarının yanı sıra mental retardasyon (zeka
gerili#i) görülebilir. Dü!ük tartılı ve normalden küçük bebekler olarak do#arlar.
Büyüdüklerinde sıklıkla ö#renme, dikkat, hafıza ve problem çözme konularında
sorunlarla kar!ıla!ırlar.Koordinasyon kurmakta zorlanabilir, dürtüsel davranabilir ve
konu!ma ve i!itme sorunları da ya!ayabilirler. Geri döndürülmesi, yani tedavisi mümkün
de#ildir
Hamilelikte alkol kullanımının ne güvenli bir alt sınırı vardır ne de etkileri,
hamileli#in belirli bir dönemine sınırlıdır. Alkol kullanımının etkilerin !iddeti, kullanıan
miktar ve süre ile orantılı de#ildir.
Normal
FAS
Belirti ve Bulgular:
•
•
Yüz deformiteleri - Mikrosefali, kısa palpebral fissür, düz orta yüz, az geli!mi!
philtrum ve ince üst dudak, basık burun, epikantal katlantılar, küçük kulak
anomalileri, minesi hasarlı küçük di!ler, öne do#ru kısalmı! burun, mikrogonati
görülebilir; iki yada daha fazla yüz anomali bulgusu olması tanı koydurur.
Kardiyak malformasyonlar
Bölüm:3
•
•
•
•
•
(!
Eklem, extremite ve parmak deformiteleri
Miyopu da içeren görme zorlukları
"ntrauterin ve extrauterin geli!me gerili#i
Mental retardasyon ve geli!im anomalileri, beyin ve spinal hasarlar.
Anormal davranı!lar, kısa süreli dikkat, hiperaktivite, zayıf tepki kontrolü, a!ırı
sinirlilik ve anksiyete.
Fetal alkol sendromundan etkilenen infantlarda hafiften a#ıra do#ru de#i!en zeka
gerili#i (mental retardasyon) görülür. Benzer olarak iskelet deformiteleri de#i!kendir ve
ya!am boyu sürer. Ayrıca yüksek oranda alkol kullananlarda spontan dü!ük oranı
yüksektir.
DE#ERLEND!RME
Ba#ımlılık uzmanları ba#ımlı hasta ile yaptıkları yüz yüze görü!me ile
de#erlendirmeyi yaparlar. Ayrıca hastanın kendisinin yanıtlayabilece#i alkolün içilen
miktar ve sıklı#ını gösteren soru formları da de#erlendirmeye yardımcı olabilir.
De#erlendirme için iki husus önemlidir:
•
"çki içmenin sonuçları (Consequences of drinking)
•
"çme davranı!ının algılanması (Perceptions of drinking behavior)
Ba#ımlılık uzmanı ne kadar ve hangi sıklıkta içildi#ine bakarak hastanın alkolü
kötüye mi kullandı#ını yoksa ba#ımlı mı oldu#unu belirler. Normal düzeyde içme
sınırları kadın ve erkek için de#i!ir. Erkek için haftada 4 ila 14 standart içki, kadın içinse
3 ila 7 standart içki normal sayılabilir.
Bir standart içkinin e!it oldu#u alkol miktarlar:
PLAST!K DÜ!LER
"
(!"
Bir tek rakı, viski, cin v.b.= Bir kadeh !arap = Bir küçük bira
Tipik olarak risk de#erlendirme soruları a!a#ıdaki özellikleri içerir:
•
Haftada kaç gün alkol içersiniz?
•
Alkol kullandı#ınız sıradan bir günde ne kadar içersiniz?
•
Geçen ay katıldı#ınız herhangi yemek, toplantı veya e#lencede en fazla
ne kadar içtiniz?
CAGE soru formunu alkol ba#lı riskleri belirlemek için kullanabiliriz:
C
-
-
-
$imdiye kadar ba!kaları sizin içti#iniz
içki hakkında yorumlamalar yapmasından
A
hiç rahatsızlık hissettiniz mi?
Have people Annoyed you by
criticizing your drinking?
Alkol içti#iniz için hiç kendinizi kötü
G hissettiniz veya suçluluk duydunuz mu?
Have you ever felt bad or Guilty
about your drinking?
E
-
$imdiye
kadar
hiç
alkolü
bırakabilece#inizi dü!ündünü mü? ave you
ever felt that you should Cut down on your
drinking?
$imdiye kadar hiç rahatlamak veya
ak!am
aldı#ınız
alkolün
etkisinden
kurtulmak için sabah uyanır uyanmaz alkol
aldınız mı?
Have you ever had an Eye opener - a
drink first thing in the morning to steady
your nerves or get rid of a hangover?
Bu sorulardan herhangi birine bile evet yanıtı veriliyorsa ciddi alkol kötüye
kullanımı veya ba#ımlılı#ı riski vardır. E#er yanıtlarda birden fazla evet varsa risk çok
daha büyür.
Bölüm:3
(#
Evet
1. !çki içer misiniz?
Hayır
Evet
2. Hiç fazla içti"inizi dü#ündünüz mü?
Hayır
Evet
3. Amaçladı"ınızdan fazla içti"iniz oldu mu?
Hayır
4. Aynı etkiye ula#mak için eskisine nazaran daha
çok mu içiyorsunuz?
Evet
5. Hayatınızda hiç içki içmekten dolayı problem
ya#adı"ınız oldu mu?
Evet
6. Hiç aile bireylerinizden biri içti"iniz içki
hakkında yorumda bulundu mu yada müdahale etti mi?
Evet
7. Hiç kısa bir süreli"ine yada tamamen içkiyi
bıraktı"ınız oldu mu?
Evet
8.Hiç içti"inizden dolayı suçluluk hissetti"iniz
oldu mu?
Evet
9. Hiç uyku hapı, sakinle#tirici veya benzer bir
ilaç kullandınız mı?
Evet
Hayır
Hayır
Hayır
Hayır
Hayır
Hayır
Testin de#erlendirilmesi :
•
Hiç evet yanıtı yoksa alkolle ilgili her hangi bir sorun yok demektir.
•
"lk soru ile birlikte sadece bir soruya daha evet yanıtı veriliyorsa
muhtemelen alkol ile ilgili bir problem yoktur. Ama yanıtlayan ki!inin veya yakınlarının
her hangi bir ku!kusu varsa bir ba#ımlılık uzmanı ile görü!ülmesinde yarar vardır.
PLAST!K DÜ!LER
"
(#"
•
"lk soru ile birlikte en az iki soruya daha evet yanıtı veriliyorsa
muhakkak bir ba#ımlılık uzmanı ile görü!ülmesi gerekir.
Yukarıda verdi#imiz 2 test sadece ki!ilerde kötüye kullanım veya ba#ımlılık riski
ta!ıyıp ta!ımadıkları konusunda fikir verebilir yoksa tanı koymayı sa#lamazlar. E#er bu
testleri dolduran ki!iler alkol kötüye kullanımı yada ba#ımlılı#ı için risk ta!ıyorlarsa
kesin tanı bir ba#ımlılık uzmanı tarafından muhtemelen yapılacak muayene , gözlem,
takip , uygulanacak testler, tetkikler ve laboratuar analizleri ile konulacaktır.
Alkolizmin De%erlendirmesinde Yararlı Olan Kan Testleri:
Test
Gama Glutamil Transferaz
Karbohidrat Eksik Transferin
Ortalama korpüsküler hacim
Ürik Asit
SGOT
SGPT
Trigliseridler
En Yüksek De%er
30.0 U/L
20.0 mg/L
91.0 mikrom
6.4 ERKEK / 5.0 KADIN mg/dL
45.0 IU/L
45.0 IU/L
160.0 mg/dL
Yukarıda verilen en yüksek de#erlerin üstüne çıkılması a#ır içicili#in göstergesidir.
Ba#ımlılık uzmanı doktorun alkol sorunu olan hastasında yapaca#ı kapsamlı
de#erlendirme icinde mutlaka labaratuvar tahlillerini de dikkate alarak o ki!iye özel bir
tedavi planı yapması gerekir.
AYIRICI TANI
Ba#ımlılık uzmanı hastasına tanı koyarken zehirlenme, çekilme ve ba#ımlılı#a
ba#lı di#er psikiyatrik tablolara benzeyen a!a#ıda listelenen tıbbi durumları ayırt
etmelidir:
•
Beyin travmaları
•
Hipoglisemi
•
Elektrolit balansının bozulması
•
$eker koması
•
Meninjit
•
Multiple skleroza ba#lı nörolojik durumlar
•
Pnömoni
•
"nme ve felçler
E#er hasta için bu durumlardan biri söz konusu ise yönelim bozuklu#u ile birlikte
dikkat da#ınıklı#ı, denge sorunu ve yürüme güçlü#ü olabilir. Sözel ileti!im kurmak
mümkün olmayabilir.Beyin travması ve felç durumlarında hasta, tamamen bilincini
kaybedebilir.
Bölüm:3
($
Aynı zamanda hastaya tanı koyarken alkolizmle birlikte görülen depresyon ve
kaygı bozukluklarına dikkat etmek gerekir. Bu hastaların benzodiazepin ve barbitüratları
da kötüye kullanabileceklerini unutmamak gerekir.Hastada alkol ile birlikte karı!ık
madde ba#ımlılı#ı varsa bunun iyi belirlenmesi gerekir
PLAST!K DÜ!LER
"
($"

bölüm 3 sevgili düşmanım alkol

Transkript

Benzer belgeler

Promil (kandaki alkol oranı) Tablosu

Etkilerin, geleneklerin ve kültürlerin, farkında olmak GRUNDTVIG

Harley Pasternak: Country şarkıcısı Tim McGraw geçtiğimiz hafta

Sert Doku Kesme ve Bileyleme Cihazının Çalışma Prosedürü

PDF İndir - Prof. Dr. Mansur BEYAZYÜREK

nurı ıdız`ın sunumu

Duvarları olmayan çalıştay