Deniz Kaplumbağası ve Yumuşak Kabuklu Nil Kaplumbağası

ÇIRALI’DA DENİZ
KAPLUMBAĞASI ARAŞTIRMA
VE KORUMA ÇALIŞMALARI
İÇİN İŞBİRLİĞİ YAPIYORUZ.
Deniz Kaplumbağası ve Yumuşak Kabuklu Nil Kaplumbağası
Popülasyonlarının Araştırılması ve Korunması 2010
Çıralı, Maden Koyu, Beycik Bükü, Boncuk Bükü, Küçük Boncuk Koyu ve Mehmetli Bükü
Deniz Kaplumbağası ve Yumuşak Kabuklu Nil Kaplumbağası
Popülasyonlarının Araştırılması ve Korunması
Çıralı, Maden Koyu, Beycik Bükü, Boncuk Bükü,
Küçük Boncuk Koyu ve Mehmetli Bükü, 2010
Durmuş, Hakan; Oruç, Ayşe (2010)
Çıralı, Maden Koyu, Beycik Bükü, Boncuk Bükü, Küçük Boncuk Koyu ve Mehmetli (Tekirova) Bükü
Kumsalları Deniz Kaplumbağası (Caretta caretta) ve Yumuşak Kabuklu Nil Kaplumbağası (Trionyx
triunguis) Popülasyonlarının Araştırılması, İzlenmesi ve Korunması Çalışması, Aralık 2010.
Bu çalışma, Çevre ve Orman Bakanlığı, Doğa Koruma ve Milli Parklar Genel Müdürlüğü, Antalya İl
Çevre ve Orman Müdürlüğü ve WWF-Türkiye arasında yapılmış olan İşbirliği Protokolü kapsamında
yürütülmektedir.
©WWF-Türkiye (Doğal Hayatı Koruma Vakfı), İstanbul
WWF-Türkiye
Büyük Postane Caddesi, No: 43-45 Kat: 5 Bahçekapı, İstanbul
Telefon: 0 212 528 20 30
Faks: 0 212 528 20 40
www.wwf.org.tr
[email protected]
Antalya İl Çevre ve Orman Müdürlüğü
Kızıltoprak Mahallesi, Ali Çetinkaya Caddesi, No:177 Antalya
Telefon: 0 242 321 80 06
[email protected]
Tüm hakları saklıdır.
Bu yayının herhangi bir bölümü, WWF-Türkiye’nin yazılı izni olmadan yeniden çoğaltılamaz
ve basılamaz.
Raporu Hazırlayanlar:
Hakan Durmuş, Dokuz Eylül Üniversitesi, Buca Eğitim Fakültesi, Biyoloji Bölümü, Buca/İzmir
Ayşe Oruç, WWF-Türkiye, İstanbul
Proje Koordinasyon Ekibi:
Ayşe Oruç, WWF-Türkiye
Dr. Hakan Durmuş, Dokuz Eylül Üniversitesi
İrfan Ekmekçi, Çevre ve Orman Bakanlığı, Doğa Koruma ve Milli Parklar Genel Müdürlüğü
Mehmet Akın, İl Çevre ve Orman Müdürlüğü, DKMP Şube Müdürlüğü
Proje Alan Ekibi:
Serhat Yalçınkaya, Biyolog
Bayram Kütle, Ulupınar Kooperatifi
Şaban Ilgaz, Ulupınar Kooperatifi
Tuncay Cesur, WWF-Türkiye Çıralı Alan Sorumlusu
Gönüllüler: Hanife Alsancak, Uğur Hüseyin Ercins, Ekin Gemalmaz, Çağlar Göncü, Bilgesu Güngör,
Mehmet Karatosun, Öznur Özdeş, Gülsen Palandöken, Mustafa Tosun, Songül Yavuz, Oğuzhan
Yıldırım, Utku Yılmaz, Arzu Cesur.
Kapak Fotoğrafı: © Michel Gunther / WWF-Canon
Fotoğraflar: Michel Günther/ WWF-Canon, Hakan Durmuş, Can Kılıçbay
Arzu Cesur, Tuncay Cesur, Durmuş Cesur, Irmak Bıyıklı, Ayşe Oruç
Grafik Tasarım: Cenk Oruç, Media JMD
Baskı: Ofset Filmcilik ve Matbaacılık San ve Tic A.Ş
ISBN 978-605-61279-4-6
Bu çalışma, Garanti Bankası ve Bir Deniz Kaplumbağası Evlat Edinin Destekçileri tarafından
desteklenmekte ve Ulupınar Çevre Koruma, Geliştirme ve İşletme Kooperatifi ile teknik işbirliği içinde
yürütülmektedir.
Teşekkürler:
Çıralı, Maden Koyu, Beycik Bükü, Boncuk Bükü, Küçük Boncuk Koyu ve Mehmetli (Tekirova) Bükü
Kumsalları Deniz Kaplumbağası (Caretta caretta) ve Yumuşak Kabuklu Nil Kaplumbağası (Trionyx
triunguis) Popülasyonlarının Araştırılması, İzlenmesi ve Korunması Çalışması’nın gerçekleştirilmesi
için gerekli desteği sağlayan Garanti Bankası ve Bir Deniz Kaplumbağası Evlat Edinin Destekçilerine;
Çalışmanın hazırlanmasında destek ve katkı sağlayan Antalya İl Çevre ve Orman Müdürü Mine
Kara’ya;Dijital sıcaklık aletlerinin programlanmasında yardımcı olan Doç.Dr. Oğuz Türkozan’a, yuva
için sıcaklıkların grafiklerinin hazırlanması ve değerlendirilmesinde yardımcı olan Doç.Dr. Adem
Özdemir’e, rapor yazım aşamasında yardımlarını esirgemeyen Doç.Dr. Çetin Ilgaz’a sonsuz
teşekkürlerimizi sunarız.
Deniz
Kaplumbağaları
Dünyada varlığı kabul edilen yedi deniz kaplumbağası türünden (Dermochelys
coriacea, Lepidochelys kempii, Lepidochelys olivacea, Chelonia mydas, Caretta
caretta, Eretmochelys imbricata, Natator depressus) altısı (Natator depressus
hariç) IUCN/SSC Deniz Kaplumbağaları Uzman Grubu tarafından nesli tehdit
altında olan türler olarak sınıflandırılmıştır. Bazı bilim insanları morfolojik olarak
farklılık gösteren Chelonia agassizi türünü de sekizinci bir tür olarak kabul etmekle birlikte, henüz bu konuda bilim dünyasında bir fikir birliği oluşmamıştır.
Bu türleri, dünya genelinde tehdit eden başlıca unsurlar şunlardır:
•
•
•
•
•
•
•
•
Doğrudan besin maddesi olarak tüketilmeleri,
Yumurtalarının bazı ülkelerde toplanıp marketlerde
satılarak besin maddesi olarak kullanılması,
Bazı türlerin kabuğunun süs eşyası yapımında kullanılması
ve yağından parfüm yapımında faydalanılması,
Derilerinin ayakkabı ve çanta yapımında kullanılması,
Üreme, beslenme ve kışlama alanlarının tahrip edilmesi,
Balık ağlarına rastlantısal olarak takılarak boğulmaları,
Denizel ve karasal ortamdaki kirlenme,
Doğal predasyon.
Fotoğraf: © Michel Gunther / WWF-Canon
µ
03
A
kdeniz’de geçmişten günümüze kadar yapılan çalışmaların sonuçlarına göre, iribaşlı deniz kaplumbağası (Caretta caretta) türünün en önemli yuvalama alanları Yunanistan
ve Türkiye’dedir (Baran ve Kasparek, 1989; Margaritoulis,
2000). Bu ülkeleri, daha az sayıda potansiyele sahip olan Kıbrıs (Broderick ve Godley, 1996), Mısır (Kasparek, 1993; Clarke
ve ark., 2000), Libya (Laurent ve ark., 1995), Tunus (Laurent
ve ark., 1990), İsrail (Kuller, 1999) ve Suriye (Kasparek, 1995)
takip eder.
Yeşil deniz kaplumbağası (Chelonia mydas) için Akdeniz’deki
yuvalama bölgeleri Türkiye, Lübnan, İsrail, Mısır ve Kıbrıs’tır.
Farklı bilimsel çalışmalar sonucunda, tüm Akdeniz’de
C. mydas yuvalarının 115-580 (Kasparek ve ark., 2001) ya
da 339-360 (Broderick ve ark., 2002) birey tarafından yapıldığı tahmin edilmektedir. Akdeniz’deki C. mydas popülasyonunun %50’sinden fazlası Türkiye’dedir. Başka bir deyişle,
Chelonia mydas türünün Akdeniz’deki en önemli üreme alanı
Türkiye’dir.
Yapılan son çalışmaların sonuçlarına göre, ülkemiz sularında
görülen deniz kaplumbağaları; Caretta caretta, Chelonia
mydas ve Dermochelys coricea türleridir. (Baran ve Kasparek,
1989; Atatür, 1992; Taşkavak ve Türkozan, 2003; Türkozan
ve ark., 2003). Bunlardan yalnızca Caretta caretta ve Chelonia mydas türlerinin kıyılarımıza çıkıp yumurta bıraktığı, 1970’li
yılların başından beri bilinmektedir. Ülkemiz sularında Dermochelys coriacea türüne ait kayıtlar vardır (Baran ve Kasparek, 1989; Baran ve ark., 1998; Taşkavak ve ark., 1998;
Oruç ve ark., 1997). Ancak, bu türün ülkemiz kumsallarına
çıkıp yumurta bıraktığına dair henüz hiçbir kayıt bulunmamaktadır.
İribaşlı deniz kaplumbağası (Caretta caretta), tropikal ve subtropikal sularda geniş dağılım gösterir. C. caretta’da yuva
yapma açısından kumsala bağımlılık görülmektedir (Marquez,
1990). İribaşlı deniz kaplumbağasının boyu 96-114 cm’ye,
ağırlığı 113-182 kg’a ulaşabilir. İribaşlı deniz kaplumbağası
büyük kafası ile kolayca tanınabilir. Diğer deniz kaplumbağaları gibi bu tür de, kara kaplumbalarının tersine başını kabuğunun içine çekemez. Kabuğu bir zırh gibi olmakla beraber,
başı ve yüzgeçleri korumasızdır. Bazı köpekbalıkları ve katil
balinalar açıkta kalan bu kısımlara saldırabilir. Besinlerinin
hemen hemen tamamı hayvansal kaynaklıdır. Genellikle yuva
yapma sezonundan birkaç hafta önce olan çiftleşme dönemi,
yuvalama kumsallarının yakınında gerçekleşir.
Yumurtalar genellikle küresel, beyaz, yumuşak, mukusla kaplı
ve ping-pong topu büyüklüğündedir (yaklaşık 40 mm çapında ve 40 gr ağırlığında). Yuvalara bırakılan yumurta sayısı
yaklaşık 100’dür ve bunların kuluçkalanma süresi ise 1.5-2
aydır.
Yumurta predasyonları tilki, köpek, domuz, kum yengeçleri
vb. tarafından gerçekleştirilebilir. Rüzgâr erozyonu, dalga
erozyonu, kum alımı, araç trafiği ise kuluçka fazında ölümlere
neden olabilecek diğer faktörlerdir.
Yavrular, yumurta kabuklarını kırdıktan sonra karapakslarının
düzelmesi için yuva içinde 26 saate kadar hareketsiz kalırlar,
yuvayı terk etme ise yumurtadan çıktıktan 1 ila 7 gün (ortalama 2.5 gün) sonra yavruların birbirine yardım ederek yüzeye
doğru tırmanmalarıyla gerçekleşir (Demmer, 1981 ve Miller,
1982'ye göre Dodd, 1988). Yavruların yuvadan çıkışları çoğunlukla kum yüzey sıcaklığının düştüğü gece saatlerinde
meydana gelir. Yuvadaki bütün yavrular aynı zamanda çıkmayabilir, bu durumda sonraki gecelerde de gruplar halinde
yavru çıkışı devam eder. Yuvadan çıkmış yavrular ufuk aydınlığını kullanarak denize doğru yönelirler. Bu durumda, plaj gerisinde var olan herhangi bir ışık kaynağı yavruların yönlerini
şaşırmalarına ve ölümlerine neden olabilir.
(Salmon and Wyneken, 1987)
Yavru ve genç C. caretta’lar, yüzeyde bulunan makroplanktonik besinleri tüketirler (Carr, 1987). Özellikle yumuşakçalar
ile beslenen C. caretta, oldukça gelişmiş çene kasları ve kuvvetli çenesiyle sert kabuklu avlarını parçalayabilir.
C. caretta'nın erkekleri hakkındaki bilgilerin azlığından dolayı
popülasyonlarının cinsiyet oranı tam olarak bilinmemektedir.
Popülasyonların yaş kompozisyonu ve boyut kompozisyonu
hakkında da kapsamlı bir bilgi yoktur. Bununla birlikte yuvalama kumsallarına gelen dişilerin doğrudan sayımı veya yuva
sayılarıyla ilgili bazı tahminler yapılmaktadır.
04
Fotoğraf: Can Kılıçbay
C. caretta yavruları; kum yengeçleri, köpek balıkları, predatör
kemikli balıklar, tilki ve köpek gibi memelilere av olmaktadır.
Çeşitli kuşlar da, gündüz saatlerinde yavruları avlar. Katran,
yağ artığı ve plastik atıkların yutulması nedeniyle de ölümler
meydana gelebilmektedir. Genç, ergin öncesi ve ergin bireyler
ise özellikle köpek balıkları tarafından avlanırlar. Ayrıca bu
grupların bireyleri katran ve plastik yutmaktan dolayı hastalanıp ölebilir veya yaralanabilirler. Ayrıca deniz araçlarının çarpması, bilinçli avlanma ve çeşitli ağlara takılmaları da ölümlerine
C. caretta'nın çiftleşmesi; yuvalama başlangıcından birkaç neden olan diğer faktörlerdir.
hafta önce yuvalama kumsalı yakınlarında veya özel toplanma
alanlarında meydana gelebilir. Birbirine sıkıca sarılmış çiftler, Dişilerin üretkenlikteki önemi göz önüne alınarak, yumurta bıçoğunlukla yüzeyde görünmekle birlikte su altında birleşmeler rakma anlarında çok hassas olmaları nedeniyle kumsala gelde rapor edilmiştir (Limpus 1985'e göre Dodd, 1988).
diklerinde rahatsızlık verici unsurlardan korunmaları
gerekmektedir. Öncelikli olarak, yumurtlama mevsiminde
Yuvalama sezonu genellikle Kuzey Yarımküre'de Mayıs-Ağus- insan aktivitesinin en aza indirilmesi ve yavruların yollarını butos, Güney Yarımküre'de ise Ekim-Mart ayları arasındaki dö- labilmeleri için yapay ışıklandırmaların minimum düzeyde kulnemi kapsar. Dişi bireylerin kumsala çıkışlarının bazıları yuva lanılması çok önemlidir. Yuvalar ve dişiler kumsallara giren
ile sonuçlanabileceği (yuvalı çıkış-yuva) gibi, bazıları da yuva araçlardan da korunmalıdır. Çünkü araçlar, kumu sıkıştırabilir
ile sonuçlanmayabilir (yuvasız çıkış-yalancı çıkış). Bu tip çıkış- veya yavruların içinden çıkamayacakları izler bırakabilir. Ayrıca
ların değerlendirilmesi, kumsalın yuvalama açısından uygun- bu araçların gece kullanılması da dişilerin bu kumsallara gelluğu ve çevresel faktörler hakkında önemli ipuçları verebilir. mesini engelleyebilir. Kumsal temizlemede kullanılan ağır mekanize temizleme araçları da, yuvalama kumsallarında
Deniz kaplumbağaları aynı yuvalama sezonunda birden fazla yumurtlama mevsiminde kullanılmamalı veya zarar vermeyeyuva yapabilirler. Aynı sezonda, iki yuvalama arasında geçen cek boyutlarda işletilmelidir.
zaman yaklaşık iki haftadır. Ayrıca deniz kaplumbağaları genel
olarak 2-3 yılda bir yuvalama yaparlar.
Türkiye, deniz kaplumbağaları ve yaşam alanlarının korunmasına yönelik uluslararası anlaşmalara taraf olmuş ve ulusal
mevzuatlar geliştirmiştir. Deniz kaplumbağaları, uluslararası
ve ulusal ölçekte koruma altına alınan türler arasındadır.
µ
“ C. caretta yavruları; kum yengeçleri, köpek balıkları, predatör kemikli balıklar, tilki ve
köpek gibi memelilere av olmaktadır. Çeşitli kuşlar da, gündüz saatlerinde yavruları
avlar. Katran, yağ artığı ve plastik atıkların yutulması nedeniyle de ölümler meydana
gelebilmektedir. Genç, ergin öncesi ve ergin bireyler ise özellikle köpek balıkları tarafından avlanırlar. Ayrıca bu grupların bireyleri katran ve plastik yutmaktan dolayı hastalanıp
ölebilir veya yaralanabilirler. Ayrıca deniz araçlarının çarpması, bilinçli avlanma ve çeşitli
ağlara takılmaları da ölümlerine neden olan diğer faktörlerdir. ”
05
Fotoğraf: Durmuş Cesur
Doğal ve Tarihi
Zenginlik
µ
Çıralı, Antalya ili Kemer ilçesi, Ulupınar Köyü sınırları içinde yer alan bir kıyı
yerleşim alanıdır. Kırsal bir yerleşim özelliği taşıyan alan; flora, fauna,
jeolojik oluşumlar ve arkeolojik kalıntılar açısından oldukça zengindir.
Çıralı’nın Olimpos Harabeleri ile birleştiği güney kesimdeki
alan 1. ve 2. Derecede Arkeolojik Sit Alanı, kıyı kesimi ile kumsal 1. Derecede Doğal Sit Alanı, iç kesimler ise 3. Derecede
Doğal Sit Alanı koruma statülerine sahiptir. Çıralı aynı zamanda Beydağları (Olimpos) Sahil Milli Parkı sınırları içerisinde
yer almaktadır.
Flora ve Fauna
Q
1960'lı yıllara kadar, hayvancılığın etkili olduğu Çıralı'da tarıma
Kumsal, iribaşlı deniz kaplumbağası (Caretta caretta) için geçiş 1960'larda pamukla başlamış, 1970'li yıllarda ise seraönemli bir yuvalama alanıdır. Çıralı’nın, Çıralı Ovası ile deniz cılık gelişmiştir. Köyde ayrıca narenciye bahçeleri bulunmakarasında yer alan sahil kuşağı, bilimsel anlamda bir kıyı kor- tadır.
donudur.
Beydağları (Olimpos) Sahil Milli Parkı çalışmaları kapsamında
Çıralı Sahil Bölgesi, yataya yakın uzanımlı, çok çakıllı alçak yapılan orman amenajman haritası va raporuna göre, "Çıralı"
sahil bölgesiyle kara yönünde yükselen kumlu yüksek sahil ve çevresinde flora yönünden I. derecede zengin ve ilginç 18
bölgesinden oluşur. Olimpos tarafında nispeten daha dar olan tür ile yöreye özgü (endemik) bir de alt tür olduğu belirlenmişsahil bölgesi, Karaburun’a doğru giderek genişler. Sahildeki tir. Tipik bitki örtüsü, maki formasyonudur. Yörede korunmuş
çakıllı ilk kesimin genişliği 14-15 m arasında, üzerinde deniz bulunan kıyı kumul bitki örtüsünden, alpinik stepe kadar dekaplumbağalarının yuvalama yaptığı meyilli kesimin genişliği ğişik vejetasyon kuşakları vardır.
ise 18-26 m arasında değişir. Çakılların boyutları güneyden
kuzeye (Olimpos’tan Karaburun’a) doğru küçülmekte, yassı- Yörenin genellikle sarp ve kayalık bir arazi yapısına sahip ollığı ise artmaktadır. Kireçtaşı ve dolomit çakıllarının çoğunluğu ması, tarım ve otlatma baskısının az olması, uygun Akdeniz
oluşturduğu plajda az miktarda kuvars, bazalt ve kumtaşı ça- koşullarında floranın doğal olarak gelişmesini, korunmasını
kılları da görülür.
sağlamıştır. Ormancılık açısından değer taşıyan türler arasında
Pinus brutia (kızılçam), Pinus nigra (karaçam), Cedrus libani
Olimpos tarafında genişliği 50 m civarında olan bu bölge, Ka- (sedir), Juniperus sp. (ardıç), Cupressus sempervirens (servi),
raburun tarafına doğru giderek genişlemekte ve 150 m’ye Platanus orientalis (çınar), Ostiyya carpinifolia (kayacık), Jugulaşmaktadır. Malzemesi büyük ölçüde kum olan bu birimin lans sp. (ceviz) yer almaktadır.
üzerinde farklı boyutlarda yassı çakıllar da bulunur. Sahildekilerle benzerlik gösteren bu çakıllar, denizin büyük kış fırtına- Bu bölgeler, geçmiş dönemlerde mevsimsel olarak düzenli
ları sırasında sahil yamacını aşarak hareketli kumul bölgesini taranmış ve gözlemler yapılmıştır. Bu taramalar sırasında özelişgal ettiğinin göstergesidir (Ozaner, S. 1999).
likle Ulupınar, Yanar ve Olimpos Dereleri civarında, çok sayıda
Odonat türü gözlenmiştir. odonatlar, sucul ortamların sağlığı
konusunda önemli indikatörlerdir.
Çıralı'yı turizm açısından cazip kılan en önemli faktörlerden
birisi, burada uygun habitatlar olduğu halde sivrisineklerin
yoğun olarak bulunmamasıdır. Bu nedenle turistler, rahatça
açık alanlarda aktif olarak hareket edebilmekte ve sivrisineklerin verdiği rahatsızlıktan uzak kalabilmektedirler. Bu da Çıralı'daki ekolojik denge ile ilgili bir olgudur.
Çıralı’da yapılan alan çalışmaları kapsamında kirpi (Erinaceus
europeus), yaban domuzu (Sus scrofa), yarasa (Myotis myotis), sincap (Scirius anomalus), gece kurbağası (Bufo viridis),
ova kurbağası (Rana ridibunda), ağaç kurbağası (Hyla arborea), çizgili kaplumbağa (Mauremys caspica), kara kaplumbağası (Testudo graeca), bukalemun (Chameleo chameleon),
toros kertenkelesi (Lacerta donfordi), iri yeşil kertenkele (Lacerta trilineata), kara yılan (Coluber jugularis), ince yılan (ok
yılanı) (Coluber najadum), sikkeli yılan (Coluber nummifer), kocabaş yılan (Coluber ravergieri), kör yılan (Typhlos vermucularis), su yılanı (Natrix natrix) türleri gözlemlenmiştir.
06
“ Beydağları (Olimpos) Sahil Milli Parkı çalışmaları kapsamında
yapılan orman amenajman haritası va raporuna göre, "Çıralı" ve
çevresinde flora yönünden I. derecede zengin ve ilginç 18 tür ile
yöreye özgü (endemik) bir de alt tür olduğu belirlenmiştir. ”
Çıralı Kumsalı
ve Yan Koylar I
Maden Koyu Kumsalı
400 metre genişliğindeki kumsalda, balık çiftliği malzemeleri
ile bir işletmenin bıraktığı demir ve tahta içerikli atık malzemeler bulunmaktadır.
Beycik Kumsalı
71 metre uzunluğundaki kumsalın genişliği yaklaşık 30 metredir. İnce kumlu kumsalın bir ucunda küçük bir balıkçı barınağı bulunmaktadır.
Çıralı, Maden Koyu, Beycik Bükü, Boncuk Bükü, Küçük Boncuk Koyu ve Mehmetli olmak üzere 6 kumsalı içeren çalışma Mehmetli Kumsalı
alanı içinden, deniz kaplumbağaları yoğun olarak Çıralı Kum- Kumsal, 326 metre uzunluğundadır. Kıyıdan 2-3 metre kadar
salı’nı kullanmaktadır. Diğer kumsallarda yuva sayısı oldukça sonra ince çakıllı bölgenin ardından kumul alan başlamaktadır.
Kumulun geriye doğru yüksekliği yaklaşık 1 metre olup, arazdır.
kada sulakalan ve çam ağaçları mevcuttur. Kumsala kara yolu
ulaşımı olduğu için günübirlikçilerin arkalarında bıraktıkları kirÇıralı Kumsalı
lilik
göze çarpmaktadır. Arkadaki sulak alanda oluşan batakKumsal yaklaşık 3,2 km uzunluğunda olup, genişliği 50-100
m arasındadır. Kumsal denizden itibaren yumuşak bir eğimle lıkta birçok domuz izi görülmüştür.
yükselmektedir. Kumsalın, her iki ucu da kayalıklarla sınırlandırılmıştır.
Genel olarak kumsal, ince taneli kum yapısına sahiptir. Deniz
çizgisinden hemen sonraki ilk 2 metrede, iri kumlu ve çakıllı
bir bant yer alsa da kumsalın geri kalan kısmı ince tanelidir.
Çıralı’nın, Çıralı Ovası ile deniz arasında yer alan sahil kuşağı,
bilimsel anlamda bir kıyı kordonudur.
Eski Çıralı Koyu’nun önünü kapatarak önce lagüne, sonra bataklık ve kıyı ovasına dönüşmesine neden olan kıyı şeridi, güneyde Olimpos Burnu (Ak Dere ağzı) ile kuzeyde Karaburun
arasında 3250 m uzunluğunda ve 50-325 m genişliğinde
uzanmaktadır. Alanın tamamı kum ve çakıldan oluşmuştur.
Boncuk Kumsalı ve Küçük Boncuk Kumsalı
Yan yana olan bu iki kumsal, yaklaşık 50 metre uzunluğa
sahip, ince kumdan oluşmuş kumsallardır.
07
Antalya İl Çevre ve Orman Müdürlüğü ve WWF-Türkiye (Doğal Hayatı Koruma
Vakfı) arasında imzalanan İşbirliği Protokolü kapsamında, alanda proje ekibi
tarafından araştırma, izleme ve koruma çalışmaları başlatılmıştır. Mayıs ayının
ortalarında Çıralı Kumsalı’nda ön gözlemler başlamış olup, ilk yuva 20 Mayıs
2010 tarihinde belirlenmiştir.
Fotoğraf: Hakan Durmuş
Alan Çalışması
µ
Çıralı Kumsalı’nda, izleme ve koruma çalışmaları kesintisiz şekilde 1994 yılından beri
sürdürülmektedir. Alan Ekibinde bir biyolog, WWF-Türkiye Çıralı Alan Sorumlusu,
Ulupınar Kooperatifi’nin iki üyesi ve 2 ya da 3 gönüllü yer almaktadır.
Gece 21:30-02:00 saatleri arasında, kumsalı kullanan ziyaretçiler, proje ekibi tarafından bilgilendirilmektedir. Kumsalda ateş yakan, gürültü yapan vb. rahatsız edici
davranışlarda bulunan ziyaretçiler, uyarılarak deniz kaplumbağalarının yuvalamalarını
olumsuz etkileyecek davranışlar engellenmeye çalışılmaktadır. Gece yumurta bırakmak için kumsala çıkan dişi C. caretta bireylerine rastlandığı zaman markalı olup olmadıkları kontrol edilmektedir.
Fotoğraf: Ayşe Oruç
Kumsalın tamamı sabah 05:30–08:00 saatleri arasında kontrol edilmekte; yuvalara
ait bilgiler, yuvasız çıkışlar, her bir çıkışın denize uzaklığı, ıslak alan, yarı ıslak alan
ölçümleri yapılmakta; yuva tespit edildiğinde, yuvaların insanlar tarafından zarar
görmesinin önlenmesi amacıyla üzerlerine yüzey üstü kafesleri yerleştirilmektedir.
Yuva yerlerinin koordinatları GPS ile belirlenmekte, veriler standart veri formlarına
kaydedilmektedir.
µ
Ergin bireylerin yuvalama dönemlerinde, deniz kaplumbağası yuvalarında yuva içi
sıcaklığın tespiti amacıyla sıcaklık ölçerler kullanılmıştır.
Haftada bir gün tekne kiralanarak Maden, Beycik Bükü, Boncuk Bükü, Küçük Boncuk ve Mehmetli (Tekirova Bükü) kumsalları da kontrol edilerek veriler kaydedilmiştir.
Yavru çıkış zamanında sabah yapılan alan çalışmalarıyla, yavruların kum üzerinde
bıraktıkları izlerden faydalanılarak hangi yuvalardan yavru çıkışı olduğu, yavru
çıkışlarının hangi günde gerçekleştiği, yuvaların ağzında kalan (ölü ve canlı) yavru
sayıları, yuvadan çıkan, denize ulaşan ve ulaşamayan yavru sayıları ile denize ulaşamayan yavru izlerinin takibiyle yavruların ölüm nedenleri ortaya çıkartılmaya
çalışılmıştır.
Çıralı Kumsalı’nda yuvaları insan etkisinden korumak amacıyla kum üstü kafesler
kullanılmış, üzerlerine Türkçe ve İngilizce bilgilendirme metinleri asılmıştır.
Fotoğraf: Ayşe Oruç
Yavru çıkışlarının tamamlanmasından belli bir süre sonra, yuvalar kontrol amacıyla
açılmış ve yuva içinde kalan (ölü ve canlı) yavru sayıları, yumurtadan çıkmış yavru
sayıları (yavru çıkışı olmuş boş yumurta kabukları), bozulmuş yumurta sayıları ve
bunların embriyonik gelişme durumları belirlenmiştir. Kontrol açışları sırasında yavru
çıkışı olmuş yumurta kabuklarının sayılmasıyla hangi yuvadan kaç tane yavrunun
çıktığı saptanmış ve yavru çıkışları zamanında yavru izlerinin kullanılmasıyla elde
edilen verilerle karşılaştırılmıştır.
µ
Fotoğraf: Ayşe Oruç
08
Fotoğraf: Irmak Bıyıklı
µ
µ
Fotoğraf: Ayşe Oruç
“ Yavru çıkışlarının tamamlanmasından belli bir süre sonra, yuvalar kontrol amacıyla açılmış ve yuva içinde kalan (ölü ve
canlı) yavru sayıları, yumurtadan çıkmış yavru sayıları (yavru
çıkışı olmuş boş yumurta kabukları), bozulmuş yumurta sayıları
ve bunların embriyonik gelişme durumları belirlenmiştir.” 09 µ
Yuvasız Çıkış (iz)
Bulgular
Yuva
%34
%66
Şekil 1.
2010 deniz kaplumbağası üreme döneminde Çıralı Kumsalı’nda
toplam 224 çıkış olmuş, bunlardan 76 tanesi yuva ile sonuçlanmış, 148 tanesi ise yuvasız çıkış (iz) olmuştur.
Sözkonusu yuvaların hepsi C. caretta’ ya aittir.
80
70
Yuva Sayısı
60
50
40
30
20
Yuva
Yuvasız Çıkış
Şekil 2.
10
0
Mayıs
Haziran
Temmuz
Ağustos
Deniz kaplumbağaları, yuvalarını kumsal topoğrafyasının en fazla
yavru çıkışına olanak sağlayan alanlarında yapma eğilimi taşır.
Yuva yapma eğiliminin, Çıralı Kumsalı’nda dalga etkisiyle devamlı
yıkanan alan ile zaman zaman yüksek dalgalar etkisindeki yarı
ıslak alanın dışında, denizden 20-40 metre uzaklıkta bulunan
Çıralı Kumsalı’nda; Mayıs, Haziran, Temmuz ve Ağustos ayların- alçak kumul tepelerinde yoğunlaştığı gözlenmiştir.
daki C. caretta yuvasız çıkış sayıları (iz) sırasıyla 9 (%6), 62 (%42),
75 (%51) ve 2 (%1) olarak belirlenmiştir. 2010 sezonu yuvalı ve Çıralı ve yan kumsallarda yuvaların denize uzaklık ortalaması
yuvasız çıkış sonuçlarına göre; Çıralı Kumsalı’nda Haziran ve 28,47 m’dir. Çıralı Kumsalı’nda ortalama yuva derinliği 43,4 cm,
Temmuz aylarının deniz kaplumbağalarının yuvalaması açısından yuva çapı ise 17,02 cm’dir.
önemli olduğu ortaya çıkmaktadır.
Çıralı Kumsalı’nda ortalama yumurta sayısı 76,9’dur. Kuluçka
Elde edilen verilere göre, C. caretta yuvalarının Çıralı Kumsalı’nda süresi ise ortalama 46,64 gündür.
yoğunlaştığı, bu yoğunlaşmayı Mehmetli Bükü ile Maden Koyu’nun takip ettiği belirlenmiştir.
Çıralı Kumsalı’nda Mayıs, Haziran, Temmuz ve Ağustos aylarındaki C. caretta yuvalı çıkış sayısı 76 olup, çıkış sayıları sırasıyla
Mayıs ayında 7 (%9), Haziran ayında 37 (% 49), Temmuz ayında
32 (% 41) ve Ağustos ayında 1 yuva (%1) olarak tespit edilmiştir.
Çıralı 2010-44 No’lu Yuva
Şekil 3.
Cinsiyet kromozomları olmayan deniz kaplumbağalarının cinsiyetleri, kuluçka sıcaklığına göre değişmektedir. Kuluçka sıcaklığının etkili olduğu dönem ise kuluçka süresinin ortadaki 1/3’lük
dönemidir (Kaska ve ark. 2009). Yuvalama sezonunda yumurtadan çıkan yavruların cinsiyetinin tahmin edilmesine yönelik
olarak 5 yuvadan sağlıklı sıcaklık verileri alınmıştır.
ort
30
min
25
mak
ort
31.67 33.81 32.68
Orta (1/3) Bölüm Sıcaklığı
20
15
1 Eylül 2010
15 Ağustos 2010
1 Ağustos 2010
10
15 Temmuz 2010
10
mak
35
1 Temmuz 2010
Predatör olarak Çıralı Kumsalı’nda zaman zaman rastlanan
köpekler, mümkün olduğunca sahilden uzak tutulmuştur.
Çıralı Kumsalı’nda iki yuva, dalgaların yükselmesi sonucunda su
altında kalmış ve sözkonusu yuvalardan yavru çıkışı gözlenmemiştir.
min
30.42 34.59 32.56
Temperature (C)
Sıcaklık cihazı yerleştirilen yuvalar, kumsalın genelini yansıtacak
şekilde bir dağılımla seçilmiştir. Yuva içi sıcaklığı tespit edilen beş
yuvadan %100 dişi birey olarak hesaplanmıştır.
Çıralı Kumsalı’nda, 2010 yılı üreme döneminde alan ekibinin kumsalı etkili korumasından dolayı yuva predasyonu olmamıştır.
Sadece 4 yuvada yuva paraziti olarak Nematod’a rastlanmıştır.
Çıralı Kumsalı’nda yapılan toplam 76 yuvanın % 96’sından yavru
çıkışı olmuştur. Bu ise yıllardır bu alanda koruma yapan çalışma
ekibinin etkisini göstermektedir.
İnkübasyon Sıcaklığı
%39
%61
Şekil 4.
Tespit edilen 76 yuvanın tamamının kontrol açılışı yapılmıştır. Çıralı
Kumsalı’na toplam 5842 adet C.caretta yumurtası bırakılmıştır.
Denize ulaşan yavru sayısı 3566'dır. Yani denize ulaşan yavru
başarısı % 61'dir.
Denize Ulaşamayan
Yavru Sayısı
Denize Ulaşan
Yavru Sayısı
MADEN KOYU, BEYCİK BÜKÜ, KÜÇÜK BONCUK KOYU ve MEHMETLİ KUMSALI
Şekil 5.
%67
%33
Haziran ayından itibaren koylar, haftada bir kez kiralanan bir tekne
ile ziyaret edilmiş, yuvalar belirlenmiş ve veriler toplanmıştır. 2010
deniz kaplumbağası üreme döneminde; Maden Koyu, Beycik
Bükü, Küçük Boncuk Koyu ve Mehmetli Bükü (Tekirova) alanlarından toplam 94 çıkış olmuş, bunlardan 31 tanesi yuva ile
sonuçlanmış, 63 tanesi ise yuvasız çıkış (iz) olmuştur. Bu kumsallardaki yuvaların hepsi C. caretta’ya aittir.
Yuva
Yuvasız Çıkış (iz)
Maden Koyu
Küçük Boncuk
70
60
Yuva Sayısı
50
40
30
20
Yuva Sayısı
İz Sayısı
10
0
Mehmetli
Beycik Bükü
Toplam
Şekil 6.
Tüm kumsallar içinde çıkışların en yoğun olduğu bölge Mehmetli Mehmetli Kumsalı’na toplam 1072 adet C.caretta yumurtası
Kumsalı olup, bunu Maden ve Beycik kumsalları takip etmektedir. bırakılmıştır. Bu yumurtalardan 702 (%65) yavru denize ulaşmıştır.
Yavru çıkışı olan yuvalardaki yavrulardan, % 63’ü denize
ulaşmıştır.
11
Fotoğraf: Hakan Durmuş
Kumsallardaki yuvaların tamamının denize uzaklığının 6-30 m Beycik Bükü Kumsalı’nda 2 yuva olup bu yuvalarda 168 yumurta
arasında değişmektedir. Bu kumsallara yapılan 31 yuvanın denize sayılmış, bunlardan 104 (%62) yavru denize ulaşmıştır.
uzaklığı 10-20 m arasında yoğunlaşmaktadır.
Maden Kumsalı’nda 7 yuvanın tümü predasyona uğramıştır.
Yan kumsallarda, 2010 üreme döneminde yapılan 31 C. caretta
yuvasının 16’sı köpek ve tilkiler tarafından predasyona Küçük Boncuk Kumsalı’nda 65 yumurtadan 12 (%18) yavru denize
uğramıştır.1 tanesinin sadece yuva ağzı eşilmiş vaziyette bulun- ulaşmıştır.
muştur. Bu yuvadan yavru çıkışı gerçekleşmiştir. Sözkonusu
kumsallarda yuvaların % 55’i köpekler veya tilkiler tarafından Verilerden de anlaşılacağı gibi 2010 üreme sezonunda, yan kumpredasyona uğramıştır. Mehmetli Kumsalı’nda 3, Maden’de 7, sallardan Mehmetli Kumsalı'nda yer alan yuva ve yavruların
Beycik Kumsalı’nda ise 7 yuvanın tamamı predasyona uğramıştır. denize ulaşma başarısı, diğer kumsallara göre daha yüksektir.
Mehmetli Bükü Kumsalı’nda tilki yoğunluğu dikkat çekmektedir.
Diğer kumsallarda, yuvalar çoğunlukla köpek predasyonuna
uğramıştır.
µ
Değerlendirme
ve Sonuç
.
1994-97 yılları arasında Çıralı Kumsalı’nda, Dünya Doğayı Koruma Vakfı (WWF)’nın finansal desteği ile DHKD tarafından
deniz kaplumbağası izleme ve koruma çalışmaları sürdürülmüş, Çıralı Kumsalı’nda, 1994 yılında 34, 1995’te 37, 1996’da
ise da 26 tane C. caretta yuvası belirlenmiştir.
1997-2001 deniz kaplumbağası üreme sezonlarında; Avrupa
Birliği-LIFE Programı desteği ve DHKD tarafından Çıralı Kumsalı ile Maden, Mehmetli, Boncuk, Beycik koylarında yapılan
izleme ve koruma çalışmaları sonucunda sadece Çıralı Kumsalı’nda; 1997’de 29, 1998’de 23, 1999’da 39, 2000’de 37,
2001’de 61 C. caretta yuvası tespit edilmiştir.
2002 yılı deniz kaplumbağası yuvalama sezonunda Çıralı Kumsalı ile Maden, Mehmetli, Küçük Boncuk, Beycik koylarında izleme ve koruma çalışmaları WWF-Türkiye (Doğal Hayatı
Koruma Vakfı) ile Ulupınar Çevre Koruma, Geliştirme ve İşletme
Kooperatifi tarafından yürütülmüş ve Çıralı Kumsalı’nda 27
yuva belirlenmiştir.
Yöredeki koruma çalışmaları 2003-2006 üreme sezonlarında
Ulupınar Çevre Koruma, Geliştirme ve İşletme Kooperatifi tarafından gerçekleştirilmiş; Çıralı Kumsalı’nda 2003’te 89,
2004’te 86 ve 2005’te 58, 2006’da ise 96 C. caretta yuvası
belirlenmiştir.
2007 yılından itibaren Antalya İl Çevre ve Orman Müdürlüğü
ile WWF-Türkiye arasında imzalanan İşbirliği Protokolü kapsamında çalışmalar sürdürülmektedir. 2007 yılında 105, 2008’de
103, 2009’da ise 102 C. caretta yuvası gözlenmiştir.
Çıralı Kumsalı’nda yuva sayısı artmaktadır. Bu olumlu durum,
kumsalda sürekli bir ekibin bulunması, koruma çalışmaların titizlikle yapılması ve yöre halkında yıllar içinde oluşan farkındalıktan kaynaklanmaktadır.
µ
Fotoğraflar: Durmuş Cesur, Tuncay Cesur, Arzu Cesur
12
Bilgilendirme
ve Farkındalık
Oluşturma
Çalışmaları
26-31 Temmuz arasında Avrupa Çevre Ajansı’ndan gelen
ekibe, alanda yürütülen çalışma ile ilgili olarak bilgiler verildi.
31 Temmuz sabahı Kemer Kaymakamı Bayramali KÖSE alan
ziyaretinde bulundu. Kemer Kaymakamı’na arazi tanıtıldı ve
çalışmalar hakkında bilgi verildi.
28 Ağustos 2010’da Antalya Çevre ve Orman İl Müdürlüğü
Milli Parklar Şube Müdürü Mehmet AKIN alanı ziyaret etti ve
kendisine yapılan çalışma hakkında bilgi aktarıldı.
Pansiyon ve diğer işletme sahipleri, alan çalışmaları konusunda
bilgilendirilmiş, işletmelerine gelen ziyaretçileri de bilgilendirmeleri için poster ve 2009 alan çalışması kitapçıkları ilgili işletmelere dağıtılmıştır.
Her sene gerçekleştirildiği gibi bu yıl da, Çıralı Kumsalı’nda
proje alan ekibi tarafından Kıyı Temizliği Etkinliği düzenlendi.
Kemer Milli Parklar Şefi, Çıralı Kumsalı’na gelerek proje ekibi
ile alan çalışmasına katılmış, alanla ilgili problemleri ekip ile birlikte yerinde tespit etmiş ve çözümleri için girişimde bulunacaklarını belirtmiştir.
Belirli periyotlarla üniversitelerden gelen toplam 12 gönüllüye
deniz kaplumbağaları konusunda eğitim verilmiş, gönüllüler
deniz kaplumbağalarının korunması ve izlenmesi çalışmalarında yardımcı olmuşlardır.
Çıralı Kumsalı’nda zamanla artarak bugünkü seviyeye ulaşan
deniz kaplumbağası popülasyonunun zarar görmemesi için
başlatılan düzenli koruma çalışmalarının bundan sonra da
devam ettirilmesi yarar sağlayacaktır.
Karşılaşılan Sorunlar ve
Öneriler
1.
Yan kumsallarda gerçekleşen insan aktiviteleri kontrolsüz bir şekilde artmaktadır. Koylar, özellikle off-road dernekleri tarafından
kamp alanı olarak kullanılmaktadır. Kişiler, geceleri kurdukları
kamp alanında ateş yakmaktadırlar. Ayrıca söz konusu kişiler,
arazi araçlarıyla kumsalı baştan başa ralli parkuru olarak kullanmaktadır. Bu aktiviteler bir an önce kontrol altına alınmalıdır.
2.
Çıralı Kumsalı’na doğrudan inen araç yolları bulunmaktadır. Bir
tanesi Kumsal’ın kuzey ucunda (Karaburun Bölgesi) diğeri Kumsal’ın orta (köy kahvesinin olduğu yer) noktasında yer alır. Bu yollar sabaha kadar kullanılmakta ve bu yollarda dolaşan araçların
ışıkları Kumsal’ın büyük bir kısmının aydınlanmasına sebep olmaktadır. Bu durum, yuvalama döneminde erginlerin yuva yapmadan geri dönmesine neden olduğu gibi, yavruların da araba
ışıklarına doğru hareket etmelerine neden olmaktadır. Bu stabile
yolların yuvalama sezonunda sahile kadar inmeleri engellenmelidir.
3.
Çıralı Kumsalı’nda pansiyonlara ait sabit şemsiyelerin ve seyyar
şezlongların sayıları her sezon gittikçe artmaktadır. Gün boyunca
ve geceleri, tatilciler tarafından deniz kenarına indirilen şezlonglar,
sabaha kadar orada kalmaktadır. Bu şezlongların gün batımından
itibaren işletmeciler tarafından toplanması sağlanmalıdır.
4.
Çıralı sahil şeridinin kuzey ucunda bulunan ve bölgede Kozaklar
Mevki olarak bilinen, fıstık çamlarının bol olduğu yer, günübirlik
piknikçiler ve karavancılar tarafından oldukça yoğun kullanılmaktadır. Geç saatlere kadar aktivite halinde bulunan bu kişiler, genellikle gece kumsala inmektedirler. Sözkonusu kişiler alan ekibi
tarafından mümkün olduğu kadar bilgilendirilmekte ve uyarılmaktadır.
5.
Çıralı’da denizde bulunan ve çoğunluğunun yöre halkına ait olduğu günübirlik tur tekneleri ve bu teknelere kıyıdan yolcu almak
için sürat botları kullanılmaktadır. Özellikle bazı tekneler dolunay
günlerinde mehtap turu düzenleyerek ve yüksek seste müzik yayını yapmak suretiyle geceleri deniz üzerinde görülmektedir.
6.
Çıralı Kumsalı’na paralel olarak uzanan yol üzerindeki sokak lambaları ve aynı yol üzerinde bulunan işletmelerin ışıklı levhaları, ergin
deniz kaplumbağaları ve yavru kaplumbağalar için olumsuz etki
yapmaktadır. Yuvalama sezonu başlamadan önce bu ışıkların
uygun şekilde perdelenmesi ve ışık güçleri ile sayılarının azaltılması
gereklidir.
7.
8.
Çıralı Kumsalı’nın tamamında boyları ortalama 4 metre olan başı
boş tekneler bulunmaktadır.
Çıralı Kumsalı’nın güney ucunda Olympos antik kenti bulunmakta
ve bu bölgenin iç kısımlarında ise ağaç evlerin olduğu işletmeler
yer almaktadır. Bu işletmelerde konaklayan kişiler, sabahın ilk ışıklarına kadar kumsalda vakit geçirmektedirler. Geleneksel hale
gelen kumsalda ateş yakma ve havai fişekler eşliğinde müzikli
eğlenceler düzenlenmektedir. Bu sebeple kumsalın bu bölümünde anaç çıkışı oldukça azdır.
13
Deniz kaplumbağalarının
korunmasına yardımcı olmak için
siz neler yapabilirsiniz?
Geceleri kumsalda ateş yakmayın, ışıkla dolaşmayın.
Dişi deniz kaplumbağaları rahatsız olduklarında yumurtlayamadan
denize döner; denize bıraktıkları yumurtalar ise tahrip olur.
Denizden bakıldığında görülen ışıklarınızı perdeleyin.
Çünkü yavru deniz kaplumbağaları karadan gelen ışıklara yönelip yollarını
kaybeder ve denize ulaşamayarak ölür.
Kumsaldan itibaren 1 mil içerisinde, sürat tekneleriyle 5 milin üzerinde hız yapmayın.
Üreme mevsiminde yüzeye yakın yüzen ve hava almak için su üstüne çıkan kaplumbağalar sürat teknelerinden kaçamaz ve parçalanarak ölür.
Kumsala ve denize naylon poşet, pet şişe ve çöp atmayın. Bunları sevdiği yiyeceklerden
biri olan denizanasına benzeterek yiyen deniz kaplumbağaları boğularak ölür.
Yuvalama kumsallarında belirlenmiş mesafeler içinde kuma şemsiye dikmeyin, şezlong
koymayın ve kumu kazarak kendinizi gömmeyin. Deniz kenarından kara yönünde
yaklaşık ilk 80 metreye kadar olan mesafeler içinde deniz kaplumbağaları yuva
yapar. Şemsiye, şezlong ve kazma sonucu yuvalar tahrip olurken geceleri bu
engellere çarpan kaplumbağalar yuva yapamadan denize döner.
Çocuklarınızın veya evcil hayvanlarınızın kumu kazarken deniz kaplumbağası yuvalarına
zarar verebileceğini unutmayın. Çocukların oyunu sırasında ya da köpeklerin yuvaları kazması sonucunda, yuvalar ve yavrular zarar görebilir.
Yuva yapan deniz kaplumbağası gördüğünüzde sessiz olun, ışık yakmayın, yere uzanarak
sadece izleyin. Deniz kaplumbağaları rahatsız edilince yuva yapamadan denize
döner.
Yavru deniz kaplumbağası gördüğünüzde denize taşıyıp atmayın ve evinize götürmeyin.
Yavruların kumsalı kendi başlarına geçmesi, kumsalın özelliklerini algılayıp ana
olduklarında aynı kumsala geri dönebilmeleri açısından gereklidir.
Deniz kaplumbağalarını rahatsız eden davranışlarda bulunan kişileri uyararak,
bu canlıların kumsallarımızda neslini sürdürmesine yardımcı olabilirsiniz.
14
i
Ç
Ç
Ç
Ç
Türkiye’nin Akdeniz Kıyılarında Yer Alan
Deniz Kaplumbağası Yuvalama Kumsalları
Bel
Kız ek
ı
Dem lot
Gaz irtaş
ipaş
a
Ana
mur
Ek
Da incik
l
Da yan
l
PaFethiy aman
tar e
Ka a
le
Kum
Çır luca
al
Tek ı
irov
a
w ww
Gök
su D
elt
Alat ası
a
Kaz
anlı
Aky
atan
Yum
urta
Sam
lık
and
ağ
Türkiye’nin Akdeniz kıyılarında belirlenmiş ve resmî olarak kabul edilmiş 20 yuvalama kumsalı bulunmaktadır. Bu kumsallar batıdan
doğuya doğru şöyle sıralanmaktadır: Ekincik, Dalyan, Dalaman, Fethiye, Patara, Kale, Kumluca, Çıralı, Tekirova, Belek, Kızılot,
Demirtaş, Gazipaşa, Anamur, Göksu Deltası, Alata, Kazanlı, Akyatan, Yumurtalık ve Samandağ.
w
w
Kaynaklar
1. Atatür, M.K., (1992). Türkiye deniz kaplumbağaları biyoloji ve korunmaları. T.C. Tarım ve Köyişleri Bakanlığı, Su Ürünleri Araştırma
Enstitüsü Müdürlüğü, Bodrum, Seri A., Yayın No. 8: 1-55.
2. Baran, İ. and Kasparek, M., 1989, Marine turtles Turkey, status
survey 1988 and recommendations for conservation and management, Max Kasparek Verlag, Heidelberg, 123 p.
3. Baran, İ., Durmuş, S. H. ve Türkozan, O., (1998). Erster Nachweis
der Lederschildkröte, Dermochelys coriacea (Linnaeus, 1766) (Testudines: Dermochelyidae) aus türkischen Gewassem. Herpetofauna,20 (112), 34.
4. Broderick A.C., Glen F., Godley B.J. ve Hays G.C. (2002). Estimating the number of Green and Loggerhead Turtles nesting annually in the Mediterranean. Oryx 36 (3): 1-9.
5. Broderick, A. C. ve Godley, RJ., (1996). Population and nesting
ecology of the Green Turtle, Chelonia mydas, and the Loggerhead
Turtle, Caretta caretta, in Northem Cyprus. Zoology in the Middle
East, 13, 27-46.
6. Carr, A., 1987, Impact of nondegradable marine debris on the
ecology and survival outlook of sea turtles, Marine Pollution Bulletin,
18, 6B, 352-356.
7. Clarke, M., Campbell, A. C., Hameid, W. S. ve Ghoneim, S.,
(2000). Preliminary report on the status of marine turtle nesting populations on the Mediterranean coast of Egypt. Biological Conservation, 94, 363-371.
8. Dodd, C. K., 1988, Synopsis of the biological data on the loggerhead sea turtle Caretta caretta (Linnaeus 1758), U.S. Fish Wildl.
Serv., Biol. Rep. 88(14), 110 p.
9. Kasparek, M., (1993). Survey of the Mediterranean coast between Alexandria and EI-Salum Egypt, Marine Turtle Newsletter, 63,
8-9.
10. Kasparek, M., (1995). The nesting of marine turtles on the east
of Syria. Zoology in the Middle East, 11, 51-62.
®
11. Kasparek, M., Godley, RJ. ve Broderick, A.C., (2001). Nesting
of the green turtle, Chelonia mydas, in the Mediterranean: ci review
of the status and conservation needs. Zoology in the Middle East,
24: 45-74.
12. Kuller, Z., (1999). Current status and conservation of marine turtles on the Mediterranean coast for Israel. Marine Turtle Newsletter,
86, 3-5.
13. Laurent, L., Bradai, M. N., Hadoud, D. A. ve Gomati, H. M.,
(1995). Marine turtle nesting activity assessment on Libyan coast.
Phase i: Survey of the coast between Egyptian border and SirteRAC/SP A (MAP-UNEP), Tunis.
14. Margaritoulis, D. (2000). An estimation of the overall nesting activity of the Loggerhead Turtle in Greece. In proceeding of the 18th
International Symposium on Sea Turtle Biology and Conservation,
3-7 March 1998, Mazatlan, Mexico.
15. Marquez, M. R. (1990). Sea Turtles of the World, FAO Fisheries
Synopsis, 11:125, Rome, FAO 81 pp.
16. Oruç, A., Demirayak, F. ve Şat, G.; (1997). Doğu Akdeniz'de trol
balıkçılığı ve deniz kaplumbağaları üzerine etkisi. Sonuç Raporu, 30
pp. ISBN 975S-96081-8-9.
17. Ozaner, S. (1999). Çıralı ve Çevresinin Ekoturizm Potansiyeli Raporu. DHKD Türkiye’de Kıyı Yönetimi ve Turizm: Çıralı ve Belek Projesi Danışman Raporu, İstanbul.
18. Salmon, M. and Wyneken, J., 1987, Orientation and swimming
behavior of hatchling loggerhead sea turtles (Caretta caretta L.) during their off-shore migration, J. Exp. Mar. Biol. Ecol., 109, 137-153.
19. Taşkavak, E., R. H. Boulon Jr. ve Atatür K. M., (1998). An unusual stranding of a leatherback turtle in Turkey. The Marine Turtle
Newsletter, April 1988, No. 80:13.
20. Türkozan, O., Taşkavak, E. ve Ilgaz, Ç., (2003). A Review of the
nesting beaches of the Loggerhead Turtle, Caretta Caretta, at five
major nesting beaches on the Southwestern Mediterranean coast
of Turkey. British Herpetological Journal.13: 27-32.
ÇALIŞMAYA DESTEK
OLAN KURULUŞLAR
20
3566
Akdeniz kıyılarımızdaki
deniz kaplumbağası
yuvalama alanı sayısı
Denize ulaşan
yavru kaplumbağa
sayısı
ÇIRALI DENİZ KAPLUMBAĞALARI RAPORU 2010
ÇIRALI DENİZ KAĞLUMBAĞALARI RAPORU 2010
76
31
Çıralı Kumsalı’nda
Caretta caretta yuva
sayısı
Yan koylardaki
Caretta caretta yuva
sayısı
77
TR
Çıralı Kumsalı’ndaki
ortalama yumurta
sayısı
WWF.ORG.TR