Türk ve Avrupa Birliği Hukukunda Dolaysız Vergilerde

Türk ve Avrupa Birliği Hukukunda Dolaysız Vergilerde

Dr. Nuray AŞCI AKINCI
TÜRK VE AVRUPA BİRLİĞİ HUKUKUNDA
DOLAYSIZ VERGİLERDE
AYRIMCILIK YASAĞI
Yay›n No
: 3027
Hukuk Dizisi
: 1483
1. Baskı - Aralık 2013 – İSTANBUL
ISBN 978 - 605 - 333 - 054 - 7
Cop­yright© Bu ki­ta­b›n bu ba­s›­s›­n›n Tür­ki­ye’de­ki ya­y›n hak­la­r› BE­TA Ba­s›m Ya­y›m Da­€›­t›m A.fi.’ye ait­
tir. Her hak­k› sak­l›­d›r. Hiç­bir bö­lü­mü ve pa­rag­ra­f› k›s­men ve­ya ta­ma­men ya da özet ha­lin­de, fo­to­ko­pi,
fak­si­mi­le ve­ya bafl­ka her­han­gi bir fle­kil­de ço­€al­t›­la­maz, da­€›­t›­la­maz. Nor­mal öl­çü­yü aflan ik­ti­bas­lar
ya­p›­la­maz. Nor­mal ve ka­nu­nî ik­ti­bas­lar­da kay­nak gös­te­ril­me­si zo­run­lu­dur.
Dizgi
: Beta Bas›m A.fi.
Baskı - Cilt
: Net K›rtasiye tan. ve Matbaa San. Tic. Ltd. fiti. Taksim Cad. Yo€urtçu Faik Sok. No: 3 Taksim Beyo€lu/‹STANBUL
(Sertifika No: 13723) Tel: (0-212 249 40 60)
Kapak Tasar›m
: Müge Mete
Beta BASIM YAYIM DA⁄ITIM A.fi. (Sertifika No. 16136)
Narl›bahçe Sokak Damga Binas› No: 11
Ca€alo€lu - ‹STANBUL
Tel : (0-212) 511 54 32 - 519 01 77
Fax: (0-212) 511 36 50
www.betayayincilik.com
Sevgili babam Şerafettin AŞCI’nın anısına
saygı ve sonsuz özlemle…
ÖNSÖZ
Bu çalışmada Türk ve Avrupa Birliği vergi hukukunda, dolaysız vergilerde
ayrımcılık yasağı, teori ve uygulama bakımından ele alınarak incelenmiştir. Avrupa Birliği Adalet Divanı’nın dolaysız vergilendirme ile ilintili kararları ışığında, temel serbestiler (emeğin serbest dolaşımı, yerleşme serbestisi, hizmetlerin
serbest dolaşımı ve sermayenin serbest dolaşımı) ayrımcılık yasağı ekseninde ayrıntılı biçimde değerlendirilmiştir. Vergi yükümlüleri arasında ayrımcılığa
neden olan mevcut düzenlemeler saptanarak, bunların giderilmesine yönelik
kavramsal bir yaklaşım oluşturulmaya çalışılmıştır.
Bu çalışma, bir doktora tezi olarak hazırlanmış ve 17.10.2012 tarihinde
Prof. Dr. Nihal SABAN, Prof. Dr. Bihterin VURAL DİNÇKOL, Prof. Dr. Selami
KURAN, Prof. Dr. Esra EKMEKÇİ ÇALICIOĞLU ve Prof. Dr. Billur YALTI’dan
oluşan jüri tarafından oy birliği ile kabul edilmiştir. Tez kitap haline getirilirken
jüri tarafından kabul edilen şeklini bozmama kaygısı nedeniyle birkaç güncelleme dışında tezin bütünlüğünde ve içeriğinde bir değişiklik yapılmamıştır.
Hiç bitmeyeceğini düşündüğüm bu çalışmanın en keyifli tarafı, başlangıcından bitişine kadar olan süreçte çalışmanın oluşumuna katkıda bulunan
kişilere minnet duygularımı dile getirmektir. Öncelikle tez danışmanım Prof. Dr.
Nihal SABAN’a; emeği, sabrı, sonsuz deneyim ve bilgisi için ne kadar teşekkür
etsem az kalır. Vergi hukukunun salt teknik ve hukuki bir alan olmadığını, keyifle okunan bilimsel eserleriyle ortaya koyan ve akademik yaşamımda benim
için bir dönüm noktası olan; bizimle sadece bilgiyi değil, hayatı da paylaşan
değerli Hocam’a minnet duygularımla içten teşekkür ederim.
Uluslararası vergi hukuku penceresini bize açan, çalışmaları ile bizi zenginleştiren; tezle ilgili çok önemli saptamaları, eleştirileri ve katkıları için Hocam Prof. Dr. Billur YALTI’ya içten teşekkür ederim.
Jüri üyesi Hocalarım, Prof. Dr. Bihterin VURAL DİNÇKOL’a, Prof. Dr. Selami
KURAN’a, Prof. Dr. Esra EKMEKÇİ ÇALICIOĞLU’na savunma sırasındaki bilgi
paylaşımı ve katkıları için ayrıca teşekkür ederim.
Lisans ve doktora’da öğrencisi olmakla onur duyduğum, tezimin yazımında bana esin kaynağı olan, Türkiye’de özgürlükler hukukunun öncülerinden
Hocam Prof. Dr. İbrahim KABOĞLU’na teşekkürü bir borç bilirim.
Çalışmanın yurt dışı boyutu İsveç Enstitüsü (Svenska Institutet)’nün sağladığı
burs olanağı ile gerçekleştirilmiştir. Burada Enstitü’nün Türkiye sorumlusu
Sayın Rita WIKANDER’a gösterdiği incelik ve çabası için içten teşekkür ederim.
İsveç kapılarını bize açan konuksever aile dostlarımız Prof. Dr. Lena
MARCUSSON’a ve eşi Sten MARCUSSON’a içten teşekkürler. Uppsala Üniversitesi
Hukuk Fakültesi’nde çalışmalarımı gerçekleştirmeme olanak sağlayan, tez
konusunun seçiminden kaynakların derlenmesine kadar olan süreçte çok
değerli katkılarını gördüğüm danışmanım Prof. Dr. Mattias DAHLBERG’e; yine
aynı üniversitede Vergi Hukuku anabilim dalında öğretim üyesi olan Prof.
Dr. Bertil WIMAN’a; ihtiyaç duyduğum kaynakları en kısa sürede sağlayan
Fakülte’nin güler yüzlü kütüphane çalışanlarına içten teşekkür borçluyum.
Tez konumun seçiminden sonra kurgu ve kapsam belirlemesi yapmak
üzere beni Hollanda’daki araştırma merkezine kabul eden, International Tax
Center (ITC)’ın yöneticisi ve Leiden Üniversitesi Hukuk Fakültesi öğretim üyesi
Prof. Dr. Kees van RAAD’a ayırdığı zaman ve yönlendirici görüşleri için teşekkür ediyorum.
Tezimle ilgili kaynak taraması yapmak üzere ziyaret ettiğim Amsterdam’daki International Bureau of Fiscal Documentation (IBFD)’daki değerli çalışanların inceliğini unutmam mümkün değil.
Tezin yazım sürecinde en sıkıntılı dönemlerimde yanımda olan, her türlü
olanağı sağlayan sevgili eşim Müslüm’e ne kadar teşekkür etsem eksik kalır.
Ayrıca yanında bulunmaktan her zaman büyük bir mutluluk duyduğum ve “oksijenim” olarak nitelendirdiğim sevgili kardeşim Berna’ya desteği için sonsuz
teşekkürler...
Tezimin yayınlanıp okura ulaşmasını sağlayan Beta Yayınevi Yönetim
Kurulu Başkanı Seyhan SATAR’a, dizgisini gerçekleştirip düzeltmelerini yapan
Müge METE’ye ve yayınevinin diğer çalışanlarına ayrıca teşekkür ederim.
Umuttepe, 2013
VI
İÇİNDEKİLER
ÖNSÖZ................................................................................................................ V
İÇİNDEKİLER...................................................................................................VII
KISALTMALAR................................................................................................XXI
1. GİRİŞ...............................................................................................................1
I. Kavram ve Terim............................................................................................1
1.Kavram.......................................................................................................1
a. Dolaysız Vergiler..................................................................................1
aa. Birinci Ölçüt: Yansıma.................................................................3
bb. İkinci Ölçüt: Verginin Devamlılığı ve Tahsil...............................4
b. Ayrımcılık Yasağı.................................................................................5
aa. Dolaylı-Dolaysız Ayrımcılık.......................................................10
bb. Şekli-Maddi Ayrımcılık...............................................................13
cc. Ters Ayrımcılık...........................................................................13
2. Terim........................................................................................................14
II. Ayrımcılık Yasağının Yakın Kavramlardan Ayırt Edilmesi..........................18
1. Ayrımcılık Yasağının Sınırlama Yasağından Ayırt Edilmesi...................18
2. Ayrımcılık Yasağının Ayrımcı Olmayan Sınırlamadan Ayırt Edilmesi...21
3. Ayrımcılık Yasağının Farklılıktan Ayırt Edilmesi....................................22
III. Konunun Sınırlandırılması ve Plan..............................................................23
BİRİNCİ BÖLÜM
TARİHÇE VE AVRUPA BİRLİĞİ HUKUK SİSTEMİNE TOPLU BAKIŞ
2. TARİHÇE......................................................................................................25
I. İlkçağ.......................................................................................................26
II. Ortaçağ....................................................................................................32
III. Yeniçağ....................................................................................................33
IV.
Yakınçağ..................................................................................................34
3. AVRUPA BİRLİĞİ HUKUK SİSTEMİNE TOPLU BAKIŞ...........................35
I. Avrupa Birliği Hukuku............................................................................35
1. Dolaysız Vergiler................................................................................40
2. Ayrımcılık Yasağı...............................................................................47
a. Temel Haklarda Ayrımcılık Yasağı............................................47
aa. Vatandaşlığa Dayalı Ayrımcılık Yasağı...............................52
bb. Genel Ayrımcılık Yasağı......................................................54
b. Temel Serbestilerde Ayrımcılık Yasağı......................................56
aa. Emeğin Serbest Dolaşımı....................................................56
bb. Yerleşme Serbestisi..............................................................57
cc. Hizmetlerin Serbest Dolaşımı.............................................57
dd.Sermayenin Serbest Dolaşımı.............................................58
II. Avrupa Birliği Üyesi Ülkelerin Ulusal Mevzuatları................................58
1. Alman Hukuku..................................................................................58
2. Fransız Hukuku.................................................................................62
3. Hollanda Hukuku..............................................................................67
4. İsveç Hukuku.....................................................................................75
5. İtalyan Hukuku..................................................................................80
III. Avrupa Birliği’ne Uyum Sürecinde Türk Hukuku.................................83
1. Dolaysız Vergiler................................................................................83
2. Ayrımcılık Yasağı...............................................................................84
a. Ulusal Hukuk.............................................................................84
aa. 1924 Anayasası....................................................................84
bb. 1961 Anayasası....................................................................86
cc. 1982 Anayasası....................................................................87
dd.Yeni Anayasa Çalışmaları....................................................94
b. Uluslararası Hukuk....................................................................97
aa. Birleşmiş Milletler Bünyesinde Hazırlanmış Belgeler........97
aaa. Birleşmiş Milletler Şartı..............................................97
bbb. İnsan Hakları Evrensel Bildirgesi..............................98
ccc. Birleşmiş Milletler Medeni ve Siyasi Haklara İlişkin
Uluslararası Sözleşme...................................................98
ddd. Birleşmiş Milletler Ekonomik Sosyal ve Kültürel
Haklara İlişkin Sözleşme............................................ 100
VIII
eee. Birleşmiş Milletler Irk Ayrımcılığının Tüm
Biçimlerinin Önlenmesi Sözleşmesi....................... 101
fff. Birleşmiş Milletler Kadınlara Karşı Her Türlü
Ayrımcılığın Kaldırılmasına İlişkin Uluslararası
Sözleşme.................................................................. 101
ggg. Birleşmiş Milletler Engelli Hakları Sözleşmesi....... 103
bb. Avrupa Konseyi Bünyesinde Hazırlanmış Belgeler......... 104
aaa. İnsan Hakları Avrupa Sözleşmesi........................... 104
bbb. Avrupa Konseyi Statüsü.......................................... 110
ccc. Avrupa Sosyal Şartı ve Gözden Geçirilmiş
Avrupa Sosyal Şartı.................................................. 111
c. Avrupa Birliği Mevzuatına Uyum Çalışmaları......................... 113
İKİNCİ BÖLÜM
AVRUPA BİRLİĞİ HUKUKU
DOLAYSIZ VERGİLERDE AYRIMCILIK YASAĞININ
TEMELLENDİRİLMESİ: İÇTİHAD VE DOKTRİN
4.İÇTİHAD..................................................................................................... 123
I. Ayrımcılık Yasağında İlkesel Yaklaşım: Temel Haklarda/
Temel Serbestilerde Birliktelik/Çatışma Analizi................................... 123
II. Ayrımcılık Yasağında Standardizasyon Yaklaşımı:
Model Test Kurguları............................................................................ 125
1. Ayrımcılığın Saptanması: Karşılaştırılabilirlik Testi......................... 125
a. Sınır Aşırı Durum ile Sınır İçi Durumun Karşılaştırılması...... 127
aa. Gerçek Kişiler.................................................................... 127
aaa. Finanzamt Köln-Altstadt v. Schumacker................ 127
bbb. G.H.E.J. Wielockx v. Inspecteur der Directe
Belastingen.............................................................. 130
ccc. Patrick Zurstrassen v. Administration des
Contributions Directes............................................. 132
ddd. F.W.L. de Groot v. Staatssecretaris van Financiën.133
eee. P. H. Asscher v. Staatssecretaris van Financiën...... 135
fff. Frans Gschwind v. Finanzamt Aachen-Außentadt.... 135
IX
ggg. Arnoud Gerritse v. Finanzamt Neukölln-Nord....... 137
bb. Tüzel Kişiler....................................................................... 138
aaa. Royal Bank of Scotland plc v. Elliniko Dimosio..... 138
bbb. Algemene Maatschappij voor Investering en
Dienstverlening NV (AMID) Belgische Staat.......... 139
ccc. État belge – SPF Finances v. Truck Center SA......... 141
ddd. Denkavit Internationaal BV and Denkavit France
SARL v. Ministre de l’Économie, des Finances et
de l’Industrie............................................................ 143
eee. Armuta S.G.P.S v. Inspecteur van de Belastingdienst/
Amsterdam.................................................................. 143
b. İki Sınır Aşırı Durumun Karşılaştırılması................................. 144
aa. Cadbury Schweppes plc. Cadbury Schweppes Overseas
Ltd. v. Commisioners of Inland Revenue.......................... 144
bb. Columbus Container Services BVBA & Co. v. Finanzamt
Bielefeld-Innenstadt.......................................................... 144
cc. Commission of the European Communities v. Kingdom
of the Netherlands............................................................. 146
2. Ayrımcılığın Meşrulaştırılması: Haklı Neden Testi........................ 146
a. Avrupa Birliği Kurucu Antlaşması’ndaki Ölçüt:
Kamu Yararı............................................................................. 147
aa. Malların Serbest Dolaşımı................................................. 150
bb. Emeğin Serbest Dolaşımı.................................................. 151
cc. Yerleşme Serbestisi............................................................ 152
dd. Sermayenin Serbest Dolaşımı........................................... 152
b. Avrupa Birliği Adalet Divanı’nın Ölçütü: Haklı Neden.......... 153
aa. Haklı Nedenin İnşaası....................................................... 154
aaa. Procureur du Rio v. Benoît and Gustave
Dassonville............................................................... 155
bbb. Rewe-Zentral AG v. Bundesmonopolverwaltung
für Branntwein........................................................ 156
ccc. Criminal proceedings against Bernhard Keck and
Daniel Mithourd...................................................... 158
X
bb. Haklı Nedenin Formülasyonu: Reinhard Gebhard v.
Consiglio dell’Ordine degli Avvocati e Procuratori
di Milano........................................................................... 160
c. Avrupa Birliği Adalet Divanı’nın Tasnifi................................. 163
aa. Kabul Edilen Haklı Nedenler............................................ 163
aaa. Mali Sistemin Birliği................................................. 163
aaaa. Hanns-Martin Bachmann v. Belgian State.164
bbbb. Rolf Dieter Danner....................................... 166
cccc. P. H. Asscher v. Staatssecretaris van
Financiën..................................................... 167
dddd. C. Baars v. Inspecteur der Belastingen
Particulieren/Ondernemingen Gorinchem.169
eeee. Hans-Jürgen Ritter-Coulais and Monique
Ritter-Coulais v. Finanzamt Germersheim.. 170
ffff. Finanzamt fur Koerperschaften III in Berlin
v. Krankenheim Ruhesitz am Wannsee
Seniorenheimstatt GmbH............................. 171
bbb. Mali Denetimin Etkinliği......................................... 172
aaaa. Futura Participations SA and Singer v.
Adminisration des contributions................. 174
bbbb. Halliburton Services BV v. Staatssecretaris
van Finaniën................................................ 177
cccc. European Commission v. Portuguese
Republic........................................................ 178
ccc. Verginin Kötüye Kullanımının Önlenmesi............. 179
aaaa. Centros Ltd v. Erhvervs- og
Selskabsstyrelsen........................................... 183
bbbb. Imperial Chemical Industries plc (ICI) v.
Kenneth Hall Colmer........................................185
cccc. Lankhorst-Hohorst GmbH v. Finanzamt
Steinfurt........................................................ 187
dddd.Hughes de Lasteyrie du Saillant v. Ministère
de l’Économie, des Finances et de
l’Industrie........................................................188
XI
eeee. Cadbury Schweppes plc. Cadbury Schweppes
Overseas Ltd. v. Commisioners of Inland
Revenue......................................................... 189
ffff. Test Claimants in the Thin Cap Group
Litigation v. Commissioners of Inland
Revenue......................................................... 191
gggg. Société de Gestion Industrielle (SGI)
v. État belge................................................... 192
ddd. Vergilendirme Yetkisinin Dengeli Dağılımı............ 194
aaaa. Marks & Spencer plc. v. David Halsey.......... 194
bbbb. X Holding BV v. Staatssecretaris van
Financiën..................................................... 195
bb. Kabul Edilmeyen Haklı Nedenler..................................... 195
aaa. Avrupa Birliği Hukukunda Uyumlaştırmanın
Eksikliği.................................................................... 196
aaaa. Commission of the European Communities
v. French Republic........................................ 196
bbbb. The Queen v. H.M. Treasury and
Commissioners of Inland Revenue ex
parte Daily Mail and General Trust plc...... 197
cccc. Egon Schempp v. Finanzamt München....... 198
bbb. Vergi Gelirlerinde Azalma....................................... 199
aaaa. Imperial Chemical Industries plc (ICI) v.
Kenneth Hall Colmer.................................... 200
bbbb.Hughes de Lasteyrie du Saillant v Ministère
de l’Économie, des Finances et de
l’Industrie...................................................... 201
cccc. Lankhorst-Hohorst GmbH v. Finanzamt
Steinfurt........................................................ 202
dddd. Compagnie de Saint-Gobain,
Zweigniederlassung Deutschland v.
Finanzamt Aachen-Innenstadt................... 202
ccc. Karşı Dengeleyici Avantajların Bulunması............. 203
aaaa. Commission of the European Communities v.
French Republic............................................ 203
XII
bbbb. The Queen v. Inland Revenue Commissioners,
ex parte Commerzbank AG............................. 205
cccc. Eurowings Luftverkehrs AG v. Finanzamt
Dortmund-Unna............................................. 206
ddd. Avrupa Birliği’nin Vergi Anlaşmaları Alanında
Yetkisizliği................................................................ 207
aaaa. Commission of the European Communities
v. French Republic.......................................... 208
bbbb. Compagnie de Saint-Gobain,
Zweigniederlassung Deutschland v.
Finanzamt Aachen-Innenstadt................... 208
cccc. Margarete Block v. Finanzamt Kaufbeuren... 209
eee. Biçimde Değişim: Commission of the European
Communities v. French Republic.............................. 210
3. Ayrımcılığın Sınırlarının Belirlenmesi: Ölçülülük Testi.................. 211
a. Leur-Bloem v. Inspecteur der directe Belastingen/
Ondernemingen....................................................................... 214
b. Futura Participations SA and Singer v. Adminisration des
contributions............................................................................ 216
c. Union Royale Belge de Société de Football Association
v. Bosman................................................................................. 216
d. Kraus v. Land Baden-Würtemberg.......................................... 218
5. DOKTRİN................................................................................................... 218
I. Dolaylı-Dolaysız Ayrımcılık Analizi: Dahlberg.................................... 218
II. Ayrımcılık Analizinin Aşamaları........................................................... 221
1. Terra/Wattel: Ayrımcılık Analizinde Sekiz Aşama.......................... 221
2. Van Thiel: Ayrımcılık Analizinde Altı Aşama................................. 222
3. Hinnekens: Avrupa Topluluğu Uygunluk Ağacı............................ 224
III. Marks & Spencer Kararı Sonrası Haklı Neden Analizi........................ 225
1. Vanistendael: Marks & Spencer Bir Dönüm Noktası mı?............... 225
2. Lang: Marks & Spencer Sonrası /Haklı Neden Kombinasyonu..... 227
XIII
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
DOLAYSIZ VERGİLERDE AYRIMCILIK YASAĞININ UYGULANMASI:
TEMEL SERBESTİLER
6. EMEĞİN SERBEST DOLAŞIMI................................................................ 231
I. Avrupa Birliği Kurucu Antlaşması’ndaki Ölçüt.................................... 231
II. Avrupa Birliği Adalet Divanı’nın Ölçütleri........................................... 233
1. İkametgah Devletine Karşı Uygulanabilirlik.................................. 233
a. Philippe Mertens v. Belgian State............................................. 233
b. F.W.L. De Groot v. Staatssecretaris van Financiën.................. 235
2. Gizli Ayrımcılık................................................................................ 236
a. Klaus Biehl v. Administration des contributions du
grand-duché de Luxembourg.................................................. 236
b. Hanns-Martin Bachmann v. Belgian State............................. 238
c. Finanzamt Köln-Altstadt v. Schumacker................................ 238
d. Patrick Zurstrassen v. Administration des Contributions
Directes..................................................................................... 239
e. Cathy Schulz-Delzers, Pascal Schulz v. Finanzamt
Stuttgart III............................................................................... 239
3. Vergi Oranı Farklılığı....................................................................... 241
a. Arnoud Gerritse v. Finanzamt Neukölln-Nord....................... 241
b. Mr. & Mrs. Robert Gilly v. Directeur des Services des
Services Fiscaux du Bas-Rhin.................................................. 243
7. YERLEŞME SERBESTİSİ........................................................................... 246
I. Avrupa Birliği Kurucu Antlaşması’ndaki Ölçüt.................................... 246
II. Avrupa Birliği Adalet Divanı’nın Ölçütleri........................................... 251
1. İkametgah Devletine Karşı Uygulanabilirlik: P. H. Asscher v.
Staatssecretaris van Financiën....................................................... 251
2. Gizli Ayrımcılık................................................................................ 251
a. Royal Bank of Scotland plc v. Elliniko Dimosio..................... 252
b. The Queen v. Inland Revenue Commissioners, ex parte
Commerzbank AG.................................................................... 253
c. Federal Republic of Germany v. Commission of the
European Communities........................................................... 254
d. Halliburton Services BV v. Staatssecretaris van Finaniën...... 255
XIV
e. Denkavit Internationaal BV, Denkavit France SARL v. Ministre
de I’Économie, des Finances et de I’Industrie......................... 256
f. Peter Svensson & Lena Gustavsson v. Ministre du
Logement de I’Urbanisme........................................................ 257
3. Yerleşmenin Biçimleri ve Çifte Vergilendirmenin Önlenmesi....... 258
a. Commission of the European Communities v. French
Republic.................................................................................... 258
b. Compagnie de Saint-Gobain, Zweigniederlassung
Deutschland v. Finanzamt Aachen-Innenstadt..................... 259
c. Marks & Spencer plc v. David Halsey..................................... 260
d. CLT-UFA SA v. Finanzamt Köln-West...................................... 263
4. Zarar Mahsubu ve Grup İndirimi.................................................... 265
a. Futura Participations SA and Singer v. Adminisration des
contributions............................................................................ 265
b. Algemene Maatschappij voor Investering en
Dienstverlening NV (AMID) v. Belgische Staat........................ 266
c. Imperial Chemical Industries plc (ICI) v. Kenneth Hall
Colmer...................................................................................... 267
d. Bosal Holding BV v. Staatssecretaris van Financiën.............. 268
e. Marks & Spencer plc. v. David Halsey...................................... 270
f. X Holding BV v. Staatssecretaris van Financiën.................... 271
5. Ev Sahibi Ülkenin Şirket Hukuku Uygulaması............................... 274
a. Centros Ltd v. Erhvervs- og Selskabsstyrelsen.......................... 274
b. The Queen v. H. M. Treasury and Commissioners of Inland
Revenue, ex parte Daily Mail and General Trust plc............. 275
c. Überseering BV v. Nordic Construction Company
Baumanagement GmbH......................................................... 276
d. Kamer van Koophandel en Fabrieken voor Amsterdam v.
Inspire Art Ltd........................................................................... 278
6. Örtülü Sermaye: Lankhorst-Hohorst GmbH v. Finanzamt
Steinfurt............................................................................................ 279
7. Diğer Sınırlamalar............................................................................ 280
a. Federal Republic of Germany v. Commission of the
European Communities........................................................... 282
b. Metallgesellschaft Ltd and Others, Hoechst AG and
Hoechst (UK) Ltd v. Commissioners of Inland Revenue
and HM Attorney General....................................................... 284
XV
c. Hughes de Lasteyrie du Saillant v. Ministère de l’Économie,
des Finances et de l’Industrie.................................................. 285
8. HİZMETLERİN SERBEST DOLAŞIMI...................................................... 287
I. Avrupa Birliği Kurucu Antlaşması’ndaki Ölçüt.................................... 287
II. Avrupa Birliği Adalet Divanı’nın Ölçütleri........................................... 289
1. İkametgah Devletine Karşı Uygulanabilirlik.................................. 289
a. Eurowings Luftverkehrs AG v. Finanzamt Dortmund-Unna.. 289
b. Skatteministeriet v. Bent Vestergaard...................................... 209
2. Gizli Ayrımcılık................................................................................ 291
a. Diana Elizabeth Lindman....................................................... 291
b. Hanns-Martin Bachmann v. Belgian State............................. 293
3. Hizmetin Serbest Dolaşımı Üzerindeki Sınırlamalar...................... 293
a. Försäkringsaktiebolaget Skandia (publ) and Ola
Ramstedt v. Riksskatteverket.................................................... 294
b. Jessica Safir v. Skattemyndigheten........................................... 295
9. SERMAYENİN SERBEST DOLAŞIMI........................................................ 297
I. Avrupa Birliği Kurucu Antlaşması’ndaki Ölçüt.................................... 297
II. Avrupa Birliği Adalet Divanı’nın Ölçütleri........................................... 302
1. İkametgah Devletine Karşı Uygulanabilirlik.................................. 302
a. The Heirs of H. Barbier v. Inspecteur van de Belastingdienst
Particulieren/Ondernemingen buitenland te Heerlen........... 302
b. Commission of the European Communities v. Kingdom
of Belgium................................................................................. 304
2. Gizli Ayrımcılık................................................................................ 306
a. Sandoz GmbH v. Finanzlandedirektion Für Wien,
Nierderösterreich und Burgenland......................................... 307
b. Heirs of M.E.A. van Hilten-van der Heijden v. Inspecteur
van de Belastingdienst/Particulieren/Ondernemingen
buitenland te Heerlen.............................................................. 309
3. Sermayenin Serbest Dolaşımına İlişkin Diğer İhlaller................... 311
a. Anneliese Lenz v. Finanzlandesdirektion Für Tirol............... 311
b. Statssecretaris van Financiën v. B.G.M. Verkooijen................ 313
c. Petri Manninen........................................................................ 315
XVI
d. X and Y v. Riksskatteverket...................................................... 316
e. Ministre des Finances v. Jean-ClaudeWeidert, Élisabeth
Paulus....................................................................................... 319
f. D. v. Inspecteur van de Belastingdienst/Particulieren/
Ondernemingen buitenland te Heerlen.................................. 320
g. Commission of the European Communities v. Italian
Republic.................................................................................... 323
h. Armuta S.G.P.S v. Inspecteur van de Belastingdienst/
Amsterdam............................................................................... 325
i. Aberdeen Property Fininvest Alpha Oy................................... 326
j. J.E.J. Blanckaert v. Inspecteur van de Belastingdienst/
Particulieren/ Ondernemingen buitenland te Heerlen.......... 327
k. Test Claimants in the FII Group Litigation v. Commissioners
of Inland Revenue.................................................................... 330
DÖRDÜNCÜ BÖLÜM
AVRUPA BİRLİĞİ’NE UYUM SÜRECİNDE TÜRK VERGİ HUKUKU
DOLAYSIZ VERGİLERDE AYRIMCILIK YASAĞININ TEMELLENDİRİLMESİ:
İÇTİHAD VE DOKTRİN
10. İÇTİHAD................................................................................................... 333
I. Ayrımcılık Yasağında İlkesel Yaklaşım: Eşitlik Analizi........................ 333
II. Ayrımcılık Yasağında Standardizasyon Eksikliği: Model Test
Kurguları................................................................................................ 334
1. Anayasa Mahkemesi........................................................................ 334
a. Ayrımcılığın Saptanması: Karşılaştırılabilirlik Testi................. 344
aa. Tam Yükümlülerin Karşılaştırılması................................. 334
aaa. 3239 Sayılı Yasa: Vergi Tevkifatı Oranı................... 334
bbb. 3787 Sayılı Yasa: Matrah Artırımı.............................. 336
ccc. 4213 Sayılı Yasa: Stok Affı........................................... 339
ddd. 3986 Sayılı Yasa: Ekonomik Denge Vergisi................. 339
eee. 3505 Sayılı Yasa: Geçici Vergi.................................. 341
fff. 3946 Sayılı Yasa: Vergi Alacağı................................... 342
ggg. 4605 Sayılı Yasa: Hayat Standardı Esası................. 343
XVII
hhh. 5479 Sayılı Yasa...................................................... 344
aaaa. Vergi Oranı..................................................... 344
bbbb. Yatırım İndirimi ........................................... 347
bb. Tam Yükümlüler ile Dar Yükümlülerin Karşılaştırılması.... 349
aaa. 5527 Sayılı Yasa: Vergi Tevkifatında Oran
Farklılığı................................................................... 349
bbb. 5811 Sayılı Yasa: Bazı Varlıkların Milli Ekonomiye
Kazandırılması........................................................ 352
b. Ayrımcılığın Meşrulaştırılması: Haklı Neden Testi...................... 358
aa. Kamu Yararı: Vergi Affı..................................................... 358
bb. Ekonomik, Mali ve Hukuki Yapıdaki Farklılıklar:
Net Aktif Vergisi.......................................................................360
cc. Mali Politika, Sosyal ve Ekonomik Gerekler:
Ekonomik Denge Vergisi................................................... 361
dd. Farklı Nitelikteki Gelirler: Tevkifat Oranı........................ 362
c. Ayrımcılığın Sınırlarının Belirlenmesi: Ölçülülük Testi.......... 364
aa. 3986 Sayılı Yasa: Ekonomik Denge Vergisi....................... 365
bb. 4481 Sayılı Yasa: Deprem Vergileri................................... 366
cc. 3946 Sayılı Yasa: Hayat Standardı Esası.......................... 368
dd. 4605 Sayılı Yasa: Hayat Standardı Esası.......................... 369
2. Danıştay........................................................................................... 372
a. Ayrımcılığın Saptanması: Karşılaştırılabilirlik Testi................. 372
aa. Gelir Vergisi Tarh ve Tahakkuku: Hayat Standardı
Esası................................................................................... 372
bb. Geçici Vergi Tarh ve Tahakkuku: Serbest Bölge
Serbest Bölge Dışı.............................................................. 373
b. Ayrımcılığın Meşrulaştırılması: Haklı Neden Testi.................. 376
aa. Yasa Koyucunun Takdir Yetkisi: Yatırım İndirimi......... 376
bb. Vergi Hukukunun İlkeleri: Resen ve İkmalen
Tarhiyatlarda Fon Payı.................................................... 377
XVIII
cc. Yasa Koyucunun Amacı.................................................... 379
aaa. Olağanüstü Hal Bölgesindeki Yatırım Teşviki....... 379
bbb. Serbest Bölgelerdeki Faiz İstisnası............................... 381
c. Ayrımcılığın Sınırlarının Belirlenmesi: Ölçülülük Testi.......... 384
11.DOKTRİN................................................................................................. 385
I. Öncel/Kumrulu/Çağan....................................................................... 385
II.
Şanver.................................................................................................. 388
III.
Kaneti.................................................................................................. 388
IV. Saban................................................................................................... 389
V.
Yaltı...................................................................................................... 390
VI. Güneş................................................................................................... 392
BEŞİNCİ BÖLÜM
DOLAYSIZ VERGİLERDE AYRIMCILIK YASAĞININ UYGULANMASI
12. GELİR VERGİSİ KANUNU....................................................................... 395
I. Tam Yükümlülük-Dar Yükümlülük................................................... 395
II. Tam Yükümlülük-Dar Yükümlükte İstisna ve İndirimler................. 396
1. İhracat İstisnası............................................................................. 397
2. Menkul Sermaye İradı İstisnası.................................................... 398
3. Sakatlık İndirimi............................................................................ 400
4. Sigorta Primi İndirimi................................................................... 401
13. KURUMLAR VERGİSİ KANUNU............................................................. 402
I.
Tam Yükümlülük-Dar Yükümlülük................................................... 402
II. Tam Yükümlülük-Dar Yükümlülükte İstisnalar:
İştirak Kazançları İstisnası.................................................................. 403
III. Tam Yükümlülük-Dar Yükümlülükte Vergisiz Birleşme................... 404
14.SONUÇ...................................................................................................... 409
KAYNAKÇA..................................................................................................... 417
KARAR İNDEKSİ............................................................................................. 445
XIX
KISALTMALAR
AAET
Avrupa Atom Enerjisi Topluluğu
AATUHK
Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanun
AB
Avrupa Birliği
ABA
Avrupa Birliği Antlaşması
ABD
Amerika Birleşik Devletleri
ABİDA
Avrupa Birliğinin İşleyişine Dair Antlaşma
ABAD
Avrupa Birliği Adalet Divanı
AEA
Avrupa Ekonomik Alanı
AET
Avrupa Ekonomik Topluluğu
AKÇT
Avrupa Kömür ve Çelik Topluluğu
AR-GEAraştırma-Geliştirme
ATA
Avrupa Topluluğu Antlaşması
ATAUM
Avrupa Toplulukları Araştırma ve Uygulama Merkezi
AÜHFD
Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi
AÜSBF
Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi
AYAnayasa
AYM
Anayasa Mahkemesi
AYMKD
Anayasa Mahkemesi Kararlar Dergisi
BEF
Belçika Frangı’nın uluslararası gösterim kodu
BM
Birleşmiş Milletler
C.Cilt
CFC
Controlled Foreign Company (Corporation)
CFI
Court of First Instance
CMLR Common Market Law Review
DDK
Danimarka Kronu’nun uluslararası gösterim kodu
DTC
Double Tax Convention
E.Esas
EATLP European Association of Tax Law Professors
EC
European Community
ECJ
European Court of Justice
ECR
European Court Reports
Ed.Editor
Eds.Editors
EEA
European Economic Area
EFTA
European Free Trade Association
EU
European Union
EUREuro
FAM
Federal Anayasa Mahkemesi
GAARs
General Anti-Avoidance Rules
GVK
Gelir Vergisi Kanunu
IBFD
International Bureau of Fiscal Documentation
IFA
International Fiscal Association
İHAS
İnsan Hakları Avrupa Sözleşmesi
İHİD İdare Hukuku ve İlimleri Dergisi
İHOP İnsan Hakları Ortak Platformu
İSMMMO İstanbul Serbest Muhasebeci Mali Müşavirler Odası
İÜ İstanbul Üniversitesi
K. Karar
KDV
Katma Değer Vergisi
KEYK
Kontrol Edilen Yabancı Kurum Kazancı
KVK
Kurumlar Vergisi Kanunu
XXII
LUF
Lüksemburg Frangı’nın uluslararası gösterim kodu
m.madde
MSHS
Medeni ve Siyasal Haklar Sözleşmesi
MÜMAUM
Marmara Üniversitesi Mali Hukuk Araştırma ve Uygulama Merkezi
NLG
Hollanda Guldeni’nin uluslararası gösterim kodu
OECD
Organisation for Economic Co-operation and Development
OJ
Official Journal
Para.Paragraf
PE
Permanent Establishment
RG
Resmi Gazete
s.Sayfa
S.Sayı
SBF
Siyasal Bilgiler Fakültesi
SEK
İsveç Kronu’nun uluslararası gösterim kodu
SINK
Act on Special Income Tax for Non-residents
TESEV
Türkiye Ekonomik ve Sosyal Etüdler Vakfı
TFEU
Treaty on the Functioning of the European Union
Vd.
ve devamı
Vol.Volume
VUK
Vergi Usul Kanunu
Yay.Yayınları
YİM
Yüksek İdare Mahkemesi
XXIII