6/1 Harita Van Çevresi

PANO 6 URARTU
-6/1
-6/2
6/3
-6.4
Harita Van Çevresi
Tablo Açıklama
Semiramis Kanalı planı & Asur Yazısı
Şamran kanalı planı MB
-6/5
Şamran Kanalı köprü
-6/6
Şamran Kanalı fotoğraf
Van kalesinde Asur dilinde yazıtı
Şamran (Menua) Kanalı Planı (M.Bildirici 2004)
1 Şamran pınarları
2 Beyarkı Regülatörü
3 BETON KÖPRÜ
4 Gem köyü (Köprüler)
5 Kerevanis köyü
13 Engil köyü
6 Gödanis (Gölkaşı)
7 Engil H.E.S
8 Suvartan (Kıyıcak)
9 Kadembastı
(Katepanktis)
10. EDREMİT
11 Zwistan (Elmalı)
12 Zevek (Kavurma)
14 Van Kalesi (Tushpa)
15 Toprakkale (Rusahinili)
16 GÜRPINAR (Havasor)
Gürpınar (Havasor) ilçesi Yukarıkaymaz (Mecingir) köyü yakınında Şamran pınarları
VAN ŞAMRAN (MENUA ) KANALI
PANO 7
-7/1
-7/2
Şamran Kanalı kesit
Rusa Barajı kitabe
-7/3
-7/4
Rusa Barajı plan açıklama
Şamran Kanalı yazıt
-7/5
Faruk Bendi
-7.6
Ağrı Ferhat Kanalı
& Sikhe Gölü
RUSA BARAJI-GENİŞ GÖL- KEŞİŞ GÖLÜ
Van ovasının doğusunda 2544 m kotunda doğal bir göldür. Çevresindeki dağlardan
beslenmektedir. Urartular zamanından beri iki tarafına bent yapılarak su depolama tesisi
(baraj) olarak kullanılmıştır. 1961 yılı DSİ bültenine göre drenaj alanı, 100 km 2 depolama
hacmi 9 hm3 tür. (DSİ kayıtlarına göre 2006 yılı hacmi 17 hm³)
Urartu Kralı Rusa II tarafından yaptırılmıştır. Baraj ile ilgili Belck tarafından bulunmuş yazıt,
bugün Berlin Pergamon (Bergama) müzesindedir. (Ref.2.10) 1891 yılında Belck tarafından
baraj kıyısında bulunan sözü edilen yazıtta Keşiş gölü olarak bilinen bu barajın Kral Rusa
tarafından yaptırıldığı yazılıdır. Burada özetle yazılanlar şöyledir.
"1….dağlar, ve ben kanallar ve nehir yatakları için bol su temin ettim, onu Rusa gölü olarak
isimlendirdim. Rusahinili (Toprakkale) ve kurak araziyi suya kavuşturan, daha önceleri
ekilmeyen topraklar için kanal kazdırdım.
2. Rusa derki: Rusahinili'yi kurdum, bentlerle çevirerek bu gölü meydana getirdim. Daha önce
ekilmemiş ve ihmal edilmiş, Rusahinili önündeki ve ekilebilir göl kenarındaki arazi tamamen
yabani otlardan temizlenecektir.
Şekil 74
Rusa Barajı’ndan (Genişgöl-Keşişgölü) beslenen Urartu Barajlar sistemi
İsim – No
İsim – No
İsim – No
İsim – No
1. Rusa Barajı
2. Rusa bendi (çalışıyor)
3. Rusa bendi, iptal
4. Faruk bendi
5. Çoravanis –Kavuncu
6. Çoravanis regülatörü
7 Sikhe barajı
8. Lamizgert- Kıratlı
9Rusahinili-Toprakkale
10. Sikhe –Bostaniçi
11.Zırvandanis-Karpuz
12.Değiemenköy
13. Şuşanis- Kevenli
14 Van Kalesi
15. Döni bendi
16.Döni Barajı
17. Döni bendi-iptal
18. Döni köyü
19. Kurubaş
4. Faruk köyü
Rusa Barajı (Geniş Gölden) beslenen SİKHE BARAJI (Bildirici 2006)
DOĞUBAYAZIT FERHAT KANALI
Urartuların Doğu Anadolu'da yaptığı sulama kanalları ve barajlar sadece Van'da değildir. Bu
dönemde yapılmış ve hala kullanılan bir başka tesis de "Ferhat Kanalı"dır
Ferhat kanalının su kaynağı, Doğubayazıt ilçesinin 54 km kuzey batısındaki Balık Gölü'dür.
Balık Gölü'ne Doğubayazıt-Ağrı karayolundan sapan bir yolla Musun (Suluçem), Gürgüre
(Aktarla) üzerinden ulaşılabilir. Balık Gölünün alanı 34 km2, kotu ise 2.250 m dir.
Kanalın geçtiği yerlerdeki yerleşim yerleri şöyledir : Gürgüre (Aktarla), Bezirhane, Sarıbıyık,
Eskisu, Pirehale Mezrası, Karaşeyh, Güllüce, Kuyucak, Kervansaray…
Kanal yer yer, sert kayalar oyularak geçirilmiştir. Bu kısımda kanal genişliği 2.00- 2.50 m,
yüksekliği ise 1.00 -1.50 metredir. Kanalın geçtiği yamaçlar 11 m ye varan duvarlarla takviye
edilmiştir. Bu yönden Şamran kanalına benzemektedir. Kanalın yapılışı belirten yazıtlar
burada bulunamamıştır. Yapılış tarzından Urartu yapısı olduğu kabul edilebilir. Kanal,
Şamran kanalı gibi hizmete devam etmektedir.
PANO 8 HELENİZM
-8/1
-8/2
Tablo ve açıklama
Thales
-8/3
Epalinüs Tünel
-8/4
-8/5
Mehmet Bildirici Helenizm dönemi röportaj
Mousolos & Artemisia
-8/6
Efes kurşun boru & Su efsaneleri
HELENİZM DÖNEMİ –HELENİSTİK PERIOD
Anadolu toprağındaki Helenizm Dönemi üç safhada incelenmelidir. İlki M.Ö yaklaşık
1000 yıllarında Yunanistan karasından gelip Anadolu’nun Ege kıyılarına yerleşen Ion,
Aol ve Dor kavimleridir. Özellikle bu dönemde kent devlet yönetimleri görülmektedir.
Özellikle İon kentlerinden (12 adet) Efes (Ephesus) ve Milet (Miletos) çok öne çıkmış
Anadolu’nun bu kısımlarında çok ileri bir uygarlık sergilenmiştir.
Özellikle Milet’te felsefe okulu kurulmuş, THALES savunduğu fikirlerle Batı
Uygarlığını başlattığı kabul edilmektedir. Milet tarafından pek çok kent kurulmuştur.
İkinci önemli dönem Pers yönetiminde Karia Satrapları döneminde büyük gelişme
olmuştur. Mousolos tarafından Milas (Mylassa) çok gelişmiş, Halicarnassos (Bodrum)
başkent olarak temelden kurulmuştur. Milas’ın dini merkezi Labranda kurulmuştur.
Üçüncü dönem Anadolu’nun Büyük İskender’in Persler’den alışından sonraki
dönemdir.
Bu dönemde kurulan Pergemon (Bergama) Krallığında çok çok önemli gelişmeler
olmuş, Bergama kentine basınç altında toprak ve kurşun borularla su getirilmiştir. Bu
dünyada görülen ilk uygulamadır.
ÖZELLİKLE BURADA PLANI VERİLEN KURŞUN BORULU SİSTEM BİR
MÜHENDİSLİK HARİKASI OLUP 18. YÜZYILLARA KADAR BU ÇAPTA BİR SU
PROJESİ YOKTUR.
Helenizm dönemi konusunda Mehmet Bildirici’in 5. Dünya Su Forumu dolayısıyla
İngilizce yayınlanmış “A TALE OF WATER” kitabında röportajı (58-59)
PERSLERİN SATRABI (VALİSİ) İLKÇAĞIN 7 HARİKASINDAN ANIT MEZARI
YAPTIRAN, HALİKARNASSOS’UN (BODRUM) KURUCUSU MOUSOLOS
(M.Ö 377-353)
MOUSOLOS’UN KIZKARDEŞİ VE EŞİ DÜNYA’DA İLK DENİZ SAVAŞI YÖNETMİŞ
OLAN ARTEMISIA (M.Ö 353-351)
Muğla Otogar’da Heykeli (Fotoğraf M.Bildirici 2013)
Efes’te Bulunmuş Kurşun Boru (M.Ö 500)
Bodrum’a (Halicarnassos) ait su efsanesi
PANO 9
-9/1
-9/2
Bergama Kralı Attalos Heykeli, Antalya
Bergama üçlü suyolu
-9/3
-9/4
Bergama Kurşun boru
Amasya Kale planı
-9/5
Amasya Köprü &Kale
-9/6
Hellenistik Çeşme
HELENİSTİK DÖNEMDE KURUN BORU İLE GEÇİLEN VADİ
18. YÜZYILLARA KADAR DÜNYADA GERÇEKLEŞTİRİLEN
MÜHENDİSLİK HARİKASI
AMASYA HELENİSTİK DÖNEMDE YAPILMIŞ KÖPRÜ KEMERLERİ
ARCHED BRIDGE FOUNTAIN İN HELLENISTIC ERA
AMESEA ANTİK KENTİ KENT DUVARLARI
CITY WALL OF AMASEA (Foto M.Bildirici 2013)
PANO 10 ROMA
-10/1 Roma dönemi
10/2
Antalya ile başlayan
10/3
Balıkesir ile başlayan
10/4
Antakya ile başlayan
10/5
İzmir Foça ile başlayan
10/6
Muğla Milas ile başlayan
ANADOLU’DA BİLİNEN ROMA DÖNEMİ SU YAPILARI-KÖPRÜLER
Buraya su yapısı yönünden araştırılan ve hakkında yayını olanlar alınabilmiştir.
Bunlar dışında araştırma bekleyen bu kadar yerleşim yeri daha var olduğu
kanısındayım
KNOWN ROMAN WATER STRUCTURES IN ANATOLIA
Only structures that are researched and published are listed
İl-
Yer- Place
Açıklama- Explanation
01
Adana
Merkez’de Taş köprü –Stone Bridge
Adana-Anavarza
Anavarza antik kenti- Anavarza ancient city
Su Yolu, Sukemeri –Aqueduct
02
Adıyaman- Kahta
Arsamea antik kenti –Arsamea ancient city
Roma Köprüsü –Roman Bridge
03
Adıyaman
Samsat
Samasota antik kenti – Samasota ancient city
Afyon- Sülün
Prymnessos basınçlı suyolu- Aqueduct, inverted
syphon
Ülkü İzmirligil- Su altında- under waters
Weber 1905 sifon derinliği 40 m –siphon’s depth 40 m
Afyon Dinar
Apamea Kibotos antik kenti- Apamea Kibotos ancient
city
Weber basınçlı suyolu- Under pressure aqueduct 28
m
05
Amasya
Ferhat Sukanalı- Ferhat Aqueduct
06
Ankara
Elmadağ’dan gelen suyolu, basınçlı taş boru
Aqueduct under pressure- Nezihi Fıratlı- Eşref Özand
07
Ankara
Anykra antik kenti, Ancra ancient city
Ankara
Caracalla Roma Hamamı –Caracalla’s Roman baths
Antalya
Attalia antik kenti- Attalia ancient city
Antalya Kaş
Patara antik kenti ve halen bozulmamış basınçlı soyu
KalkanOvagelemiş
Patara ancient city and her inverted siphon
Antalya Aksu
Perge antik kenti- Perge ancient city
H. Fahlbusch- Sencer Şahin
H. Fahlbusch- Galip Büyükyıldırım
Antalya –
Manavgat
Side antik kenti
Ülkü İzmirligil- Side Ancient city
Selimiye
Antalya Serik
Aspendos antik kenti, muhteşem su yolu
Belkis
P.Kessener, Aspendos wonderful aqueduct
Antalya Kale
Andriake kaskatlı su sistemi –Andriake water cascade
system- Denis Murphy
Antalya Seki
Oionanda antik şehri, basınçlı suyolu
Uzunaliler
Stenton & Coulton, Oionanda inverted siphon
Antalya Kemer
Phaselis antik kenti ve Suyolları
Tekirova
Phaselis ancient city and aqueduct
Antalya Finike
Rhodiapolis antik kenti su tesisleri
Kumluca
Dennis Murphy- Rhodiapolis ancient city
Antalya
Manavgat
Selge antik kenti
Galip Büyükyıldırım, Selge ancient city
Beşkonak,
Altınyayla
09
Antalya
Güllükdağ
Termessos antik kenti
Aydın
Tralles antik kenti- Weber basınçlı su yolu
Mehmet Kürkçü, Termessos ancient city, cisterns
Tralles ancient city
Aydın Karasu
Afrodisias antik kenti – Kerim Erim
(Geyre)
Aphrodisias ancient city –Museum
Aydın Güllübahçe Priene antik kenti
H. Fahlbusch, Priene ancient city
Aydın Yenihisar
Miletos antik kenti- ÇOK ÖNEMLİ ANTİK KENT
Balat (Palatia)
G. Tuttahs, Miletos ancient city
Aydın Çine
Alinda antik kenti
Karpuzlu
Alinda ancient city
Aydın Çine
Alabanda antik kenti
Araphisar
Doğanyurt
Ü. Öziş, ancient city Alabanda
Aydın Sultanhisar
Nyssa antik kenti, su tüneli, Strabo yaşadı
Nyssa ancient city, water tunnel
10
14
15
Balıkesir
Bandırma
Cyzikos antik kenti, Mazhar Ertüzün
Bolu Konuralp
Kieros antik kenti
Eski Üskübü
Kieros Prusias on Hypium ancient city
Burdur Bucak
Ariassos antik kenti, basınçlı suyolu
Uçkapı
E.Owens, Ariassos ancient city, inverted siphon
Burdur Gölhisar
Cibyra antik kenti, basınçlı su yolu
Cyzikos ancient city
O. Baykan, Cibyra ancient city, inverted siphon
Burdur Ağlasun
Sagalassos antik kenti, Belçikalılar kazı yapıyor
E. Owens Sagalassos ancient city
Burdur Bucak
Cremna antik kenti
Çamlık –Girme
E. Owens, Cremna ancient city
16
Bursa İznik
Niceia antik kenti – Niceia ancient city
17
Çanakkale
Aleksandria Troas (Antigonia) antik kenti
Eski İstanbul
W.Aylward, Alexandria Troas ancient city
Çanakkale
Ayvacık
Assos antik kenti (Aristo Okulu var)
Ü. Serdaroğlu, Assos ancient city
Behramkale
19
Çorum
Örükaya Roma barajı – Roman Dam Örükaya
20
Denizli
Pamukkale
Hierapolis antik kenti Pamukkale doğal anıt
Denizli Eskihisar
Laodicea antik kent, basınçlı su yolu- Mehmet Bildirici
Hierapolis ancient city and Pamukkale natural
monuments
Weber, Laodicea ancient city, aqueduct under
pressure
22
Edirne
İmparator Hadrianus adına kuruldu
Hadrianapolis ancient city
26
Eskişehir
Sivrihisar
Pessinus antik kanti
Pessinus ancient city
Ballıhisar
27
29
Gaziantep Halfeti
Zeugma antik kenti
Rumkale
N. Başgelen- Zeugma ancient city
Gümüşhane
Kelkit-Sadak
Satala antik kenti- Gülyüz Uslu
Satala ancient city
30
Antakya
Samandağ
Seleucea Pieria antik kenti, muhteşem su tüneli
Seleucea Pieria ancient city, wonderful tunnel
G. Garbrecht, Ü.Öziş
Antakya
Trajanus Su kemeri –
Trajanus aqueduct –M. Bildirici
31
Antakya Dörtyol
Issos antik kenti, suyolu-Issos ancient city
Isparta Yalvaç
Antioch in Pisidia, antik kenti, su kemerleri
J.Burdy, Antioch in Pisidia ancient city, aqueduct
Isparta Uluborlu
Apolonia, antik kenti
Apollonia ancient city, aqueduct
33
Isparta
Adada antik kenti –Adada ancient city
İçel Anamur
Anemurion antik kenti, suyolu
Anemurion ancient city, aqueduct
İçel Tarsus
Tarsos antik kenti, Kilikya Başkent
Tarsos ancient city, irrigation canals
İçel Silifke
Seleucea ad Calycadmus antik kenti –
Seleucea ad Calycadmus Ancient city
İçel Silifke
Corycos antik kenti, su yolları, sarnıçlar- M.Bildirici
Kızkalesi
D. Murphy, Corycos anc,ent city water systems
İçel Silifke
Diocaesera antik kenti, su yolları
Uzuncaburç
Diocaesera ancient city, water tunnel
İçel Silifke Ura
Olba antik kenti suyolları- M.Ali Çankırı
Olba ancient city, water tunnels
34
İstanbul
Byzantion antik kenti, Hadrianus Su kemeri
Byzantion ancient city, Hadrianus aqueduct
Bu inceleme İstanbul’un başkent oluşuna kadardır.
BİZANS ve OSMANLI BU İNCELEME DIŞINDADIR
35
İzmir
Symrna antik kenti Suyolları Ünal Öziş, Weber
Symrna antik kenti, aqueducts
İzmir
Symrna Agora –Symnra Agora
İzmir Selçuk
EFES Anadolu’da en büyük antik kent
Ephesus Biggest ancient ancient city, aqueducts
Forcheimer, Ünal Öziş, Gilbert Wiplinger
İzmir Foça
Phocaea antik kenti, suyolu
Ü. Öziş Phocaea ancient city
İzmir Bergama
PERGAMON KRALLIK BAŞKENTİ
PERGAMON CAPITAL OF PERGAMON KINGDOM
Gunter Garbercht, H. Fahlbusch
İzmir Torbalı
Metropolis antik kenti – Metropolis ancient city
37
Kayseri
Caesera (Sezar) Antik kenti- Caesera ancient city
41
İzmit
Nicomedya antik kenti, suyolları
Nicomedya ancient city, aqueducts
42
Konya
Iconium antik kenti- M.Bildirici- Icınium ancient city
Konya Emirgazi
Hyde antik kenti, su sislemleri
Hyde ancient city, water systems
Konya Ereğli
Roma dönemi Alanark Sulama Kanalı –M. Bildirici
Alanark, Roman Irrigation canal
Konya Sarayönü
Laodicea antik kenti, suyolları- M. Bildirici
Laodicea antik kenti, aqueducts
43
45
Kütahya
Çavdarhisar
Aiozonai antik kenti, baraj (sel kapanı), koruma duvarı
Manisa Salihli
Sart
LİDYA BAŞKENTİ,
Manisa Akhisar
Thyateira antik kenti
Aiozonai, ancient city, dam, bridges in use
Capital of LYDIA, ancient city
Weber, Thyateira ancient city, aqueduct
48
Manisa Alaşehir
Philadelphia antik kenti
Manisa
Magnesia ad Sipylum antik kenti
Muğla Milas
Mylassa Çok önemli antik kent –Very important
ancient city
Muğla Datça
KNIDOS antik kenti
KNIDOS ancient city
Muğla Bodrum
Halicarnassos Çok önemli antik kent, antik liman
Halicarnassos ancient city, antic harbor
Muğla Yatagan
Stratonicea antik kenti- Staratonicea ancient city
Muğla Fethiye
Telmessus antik kenti
Telmessos ancient city
Muğla Milas Ören
Ceramos antik kenti, suyolları M.Bildirici
Ceramos ancient city and water supply
Muğla Milas
Iassos antik kenti, suyolları
Kıyıkışla
Iassos ancient city, aqueducts
Muğla Milas
Heraclea on Latmos antik kenti
Kapıkırı
Heraclea on Latmos antic kenti
Muğla Ortaca
Kaunos antik kenti, suyolları
Kaunos ancient city, aqueducts
51
Muğla Fethiye
Xanthos Antik kenti –Galip Büyükyıldırım
Kınık
Xanthos ancient city
Niğde Bor
Tyana antik kenti, havuz su kemerleri
Tyana ancient city, pond, aqueduct
Tekirdağ
Perinthos (Heraklea) antik kenti –N. Asgari
Marmara Ereğlisi
Perinthos ancient city
62
Tokat Niksar
Neocaesera antik kenti
63
Uşak Banaz Ahat
Akmonia antik kenti, basınçlı su yolu
61
Weber, Akmonia antik kent, inverted siphon
65
Uşak Buldan
Tripolis antik kenti
Van
Faruk Bendi
Aksaray Eskil
Böğet Roma Barajı –M.Bildirici Böğet Roman dam
Karaman
Ermenek
Germanicopolis antik kenti su yolları M.Bildirici
Karaman
Ermenek
Sbede antik kenti, su tünelleri, MEHMET BİLDİRİCİ
Germanicopolis ancient city, aqueducts
Sbede ancient city, water tunnels
Yukarıçağlar
Bizden önceki Anadolu halkları her kimse, büyük mühendislik eserleri koymuşlardır.
Mühendisliğe hevesi olanların bunlardan alacağı çok şeyler vardır. Bunlar
Anadolu’nun bir yerinde değil, her yerindedir.
Süleyman Demirel, İnşaat Yüksek Mühendisi, Dokuzuncu Cumhurbaşkanı
Ankara 1994