Kriyoterapi sırasında

Prof.Dr. Hamdi R. Memişoğlu
Çukurova Üniversitesi Tıp Fakültesi Dermatoloji A.B.D.
Son yıllarda kriyoterapi alanında birçok gelişmeler
gözlenmektedir.
Bir dermatolojik cerrahi yöntem olarak, deri kanserleri,
aktinik keratoz ve lentigo maligna gibi lezyonlarda %90’ların
üzerinde kür oranı sağlanması kozmetik sonuçların iyi
olması, ucuz ve kolay uygulanabilirliğinin yanısıra birçok
lezyonun bu yöntemle tedavi edilebilmesi, tedavi için yaş
sınırı gözetmemesi, kriyoterapinin çekiciliğini arttırmaktadır.
Günümüzde ultrason ile tümör derinliklerinin ölçülebilmesi,
ısı monitör sistemlerinin kullanılmasının yanı sıra belkide
pek yakın gelecekte helyum kriyoterapi sistemlerinin
kullanıma girmesi ile kriyoterapi dermatolojide çok daha
yaygın kullanılan bir tedavi aracı olacaktır. Yine son
zamanlarda gelişme gösteren güneşe bağlı hasar görmüş
deride kryopeel uygulaması, kimyasal peeling yöntemine bir
alternatif oluşturmaktadır.
a 2500 yıl önce Mısırlılar yaralanmalarda ve
enflamasyonların tedavisinde soğuk uygulamasını
başarı ile kullanmışlardır.
Hippocrates (M.Ö. 460-370) travmatik
ağrıların yanı sıra kemik kökenli
ağrıların azaltılmasında da soğuğun
etkisinden söz etmiştir.
a 1661 yılında Thomas Bartholinus’un kar ve buzun tıbbi
amaçlı kullanımını ilk kez tartıştığı görülmektedir.
a Bir Fransız askeri cerrah olan Baron Dominique-jean
Larrey (1766-1842) amputasyonlar sırasında
ekstremiteye kar uygulaması ile çok daha az ağrı
hissedildiğini ve kanama olmadığını gözlemiştir.
a 1885 yılında ise Carl Gerhardt deri tüberkülozunun
tedavisinde ilk kez soğuk tedavisini kullanmıştır.
a 1895 yılında Linde’nin likid hava ve nitrojeni ticari
amaçlı üretmesi ile modern kriyoterapiye bir adım
daha atılmıştır
a 1899 yılında Newyork’lu bir dermatolog olan White
pamuk uçlu aplikatörü likefiye hava içine batırarak
verruka, nevüs, prekanseröz lezyonlar ve bazı cilt
kanserlerini başarı ile tedavi etmiştir.
a 1905 yılına gelindiğinde ise Juliusberg dermatolojik
hastalıkların tedavisinde likid karbondioksid ile
dondurma yöntemini tanımlamıştır. 1900’lü yılların
başlarında William Allen Pusey Amerika’da nevüs
ve akne tedavisinde likid karbon dioksidi kullanan
ilk dermatolog olmuştur.
a 1907 yılında Newyork’lu dermatolog Whitehouse
geliştirdiği sprey yöntemi ile multipl deri kanserlerinin
tedavisinde mükemmel sonuçlar almıştır.
a
a
1940’lı yıllarda Allington likid nitrojeni tanıtmıştır.
Modern anlamda kriyoterapinin doğuşu ise 1961
yılında Amerikalı bir cerrah olan Irving Cooper’un
uğraşıları sonucu ortaya çıkmıştır. Irving Cooper ilk
likid nitrojen kullanan aracı planlamışlardır.
a Torre bu dönemlerde yaptığı çalışmalarla Cooper’in
çalışmalarına öncü olmuştur.
a Aynı dönemlerde Turin ve Fasano freon gazı ve
nitrojen protoxide kullanmışlardır.
a Torre son olarak likid helyum kullanan kriyoterapi
cihazların tasarımları ile uğraşmaktadır.
Ekstrasellüler buz oluşumu
Kriyoterapinin ilk uygulandığı zamanlarda hücre ölümüne
neden olan başlıca etkinin dokularda buz oluşumu ve buz
kristallerinin ortaya çıkması ile mekanik hasarlanma oluştuğu
düşünülüyordu. Gözlemler sonucuna göre in vitro hücrelerin
dondurulması önce ekstrasellüler buz oluşumuna neden
olmakta ve hücreler dereceli olarak sıkışmaktadır. Ancak
donma erime süreçlerinde intrasellüler ve extrasellüler
kompartmanlardaki volüm değişiklikleri hücre
membranlarında hasarlanma oluşturabilmektedir. Tek başına
ekstrasellüler buz oluşumunun hücreleri öldürmeye yeterli
olmadığı görülmüştür. Kriyoterapi sırasında ısı değişiklikleri
hızlı olursa intrasellüler buz oluşumu kaçınılmaz olur ve bu
fiziksel olarak çok daha hasarlayıcı olabilir.
Hipertonik hasar
Ekstrasellüler buz oluştuğunda, ekstrasellüler su
azalmakta ve buna bağlı olarak kalan sıvıda solid
konsantrasyonu artmaktadır. Hücreler ile ekstrasellüler
sıvı arasında osmotik gradient değişikliklerin oluşumu
elektrolitlerin hücre dışına çıkmasına, hücre volümünün
düşmesine ve hücre membranın hasarlanmasına neden
olmaktadır. Hızlı elektrolit transferinin hücre
proteinlerinde ve enzim sistemlerinde hasara neden
olduğu da suçlanan nedenler arasında yer almış ve
kriyoterapi sırasında oluşan ısı gradientleri özellikle de
erime periyodunda oluşan değişimin bu anlamda hasara
neden olduğu ileri sürülmüştür.
Sensitizasyon
Eritrositler kullanılarak yapılan deneylerde gerekli
hipertonik durumlar oluşturulsa bile gross hücre
hasarı oluşturulamamıştır. Bunun sonucunda
hasarlanmanın hücre membranlarındaki
fosfolipidlerin bozulması sonucu oluşan bir
sensitizasyon hasarlanması olduğu fikri ortaya
atılmıştır. Ancak bu fikir araştırıcılar tarafından
doğrulanmamıştır.
İntrasellüler buz oluşumu
Extrasellüler buz oluşumu ve sensitizasyon hasarı sadece
donma yavaş olduğu zaman oluşabilir. Hızlı donma
sırasında intrasellüler buz oluşur. Bu durum daha çok
hücre ölümüne neden olmaktadır. Mitokondri ve
endoplazmik retikülüm gibi hücre organellerinin
hasarlanmasının intrasellüler buz oluşumunun oluşturduğu
zarar sonucu ortaya çıktığı belirtilmektedir. Oluşan buz
kristallerinin çapı da oldukça önemlidir, büyük kristallerin
daha büyük hasara neden olduğu bilinmektedir. Kanıtların
çoğu intrasellüler buz oluşumu ölümcüldür genel
prensibini desteklemektedir. Kriyoterapi uygulamasını
izleyerek yavaş erime süresinde buzun
rekristalizasyonunun doku hasarlanmasına neden olması
muhtemeldir. Bu son durum başlangıçtaki dondurma
işleminin yol açtığı hücre ölümü kadar öneme sahiptir.
Dolaşımsal değişiklikler
a Erken endotelyal hasarlanma ve ödem, dolaşımla
ilgili fonksiyon bozukluklarına yol açar.
a Kapiller ve venöz tıkanıklıklar tedaviden günler
sonra ortaya çıkıp anoksi, ileri derecede hücre
ölümü ve doku nekrozuna neden olur.
İmmünolojik kanıtlar
Kriyoterapi; tümör hücrelerine karşı immünolojik
reaksiyonlar göstermektedir. Tek doz kriyoterapi almış
tümörlü bir hayvandan alınan lenfosit ve serumun,
kriyoterapi almamış identik tümörlü aynı tür başka
hayvandan alınan lenfosit ve serumdan daha fazla
sitotoksisiteye sahip olduğu gözlenmiştir. Bu yanıtın,
dokuya özel olduğu ve donma sırasında ya da
sonrasında tümör spesifik antijenlerin salınımı ile
uyarıldığı gösterilmiştir. Yine diğer araştırmacılar da
prostat gibi dokuların kriyoterapisi sonrası immün
reaksiyonların etkilerini gözlemlemişlerdir. Bununla
birlikte bu gibi bulguların insan derisi kriyoterapi
uygulamalarında kanıtlanması önem taşımaktadır.
Kriyoterapide kullanılan ekipmanlar ve kriyojenler
oldukça çeşitlilik göstermektedir. Kriyoterapide likid
nitrojen, karbondioksit, nitrozoxide, etilkloride,
çeşitli fluoracarbon gazları ve bunların karışımları
kullanılmış, bir kısmı da halen kullanılmaktadır. Likid
nitrojenin bulunamadığı durumlarda ikinci en iyi
alternatif nitroz oksid olup kaynama derecesi - 80°C
dir. Ancak malign tümörlerin tedavisinde
önerilmemektedir.
KRİYOJEN
SICAKLIK
Karbondioksit (Solid)
- 300C
Karbondioksit karı
- 790C
Likid nitroz oksit
- 890C
Likid nitrojen
- 1960C
Subcooled likid nitrojen
- 2050C
Likid helium
- 2680C
Ekipman
a Rutin klinik uygulamalar için en sık kullanılan
ekipman, dondurucu olarak hemen her yerde
bulunabilen likid nitrojen kullanan sistemlerdir. Likid
nitrojen hücre ölümüne yol açması nedeni ile
premaling ve malign deri lezyonlarının başlıca tedavi
yöntemi olarak dikkati çekmektedir.
a En basit ekipman dipstick yönteminde
kullanılmaktadır. Uzun süredir uygulanmakta olan bu
yöntemde bir pamuk-yün swap veya bakır disk
kullanılmaktadır. Swap veya disk likid nitrojen içeren
metal termos içine batırıldıktan sonra tedavi edilecek
alana uygulanmaktadır.
Ekipman
a El tipi sprey ünitesi: Rutin uygulamalarda ayaktan
tedavi gören hastalar için birçok dermatolog
tarafından kullanılmaktadır
a Kompakt masaüstü ünite: Hem sprey hem de
kryoprob uygulamaları yapılabilen özelliğe sahiptir
a Bu üniteler, tedavi alanlarının büyüklüğü ve
özelliklerine göre değişik çapta sprey ve prob uçlar
içermektedir.
a Problar genellikle silindirik bir yapıya sahip olup,
deriye temas eden yüzeyleri düz olan probların tercih
edilmesi gerekmektedir.
Ekipman
Kriyoterapi uygulamalarında çeşitli yardımcı aletler
de kullanılmaktadır. Bunlar arasında;
a Yalıtkan nitelikteki ucu kesik koniler: Sınırlı bir alana
sprey uygulaması gerektiğinde kullanılmaktadır. Bu
yöntemle ısıdaki düşüş çok hızlı olmakta ve açık
sprey uygulamalarından daha hasarlayıcı etki
göstermektedir. Yeni tasarım cihazlarda ünite ucuna
monte edilerek içerisinden likid nitrojen geçirilen ve
deri üzerine bir miktar bastırılarak uygulanan
enstrumanlar da bulunmaktadır.
a Plastik retraktörler: Göz çevresine yerleşmiş
lezyonlarda, gözü korumak için plastik göz kapağı
retraktörleri gereklidir.
Ekipman
Monitor cihazları: Benign ve düz yüzeyli, küçük premalign
ve malign lezyonlar herhangi bir monitörizasyon
gerektirmeden likid nitrojen ile kriyoterapi uygulanarak
tedavi edilebilir. Ancak derin yerleşimli ve geniş hacimli
lezyonlarının tedavisinde dikkatli bir derinlik-doz monitör
uygulaması yapılmalıdır. Bu uygulamada pyrometerthermocouple kombinasyonu en sık kullanılan
kombinasyondur. Bunun yanı sıra monitörizasyonda
impedance/resistance metodu da kullanılmaktadır.
Dokudan kaybedilen ısının ölçümü esasına dayanan ısı
akımı ölçümü ve thermography gibi yöntemler deneysel
düzeyde kullanılmaktadır.
Ekipman
Tedavi öncesinde, tedavi sırasında ve sonrasında Derma-scan
(ultrasonografi) kullanımı yararlı bir yardımcı yöntemdir.
Derma-scan
a Tedaviden
Tedaviden önce;
önce; tümörün
tümörün kemik
kemik yapı
yapı ile ilişkisi olup
olmadığını gösterir. Tümörün derinliğinin saptanmasına
yardımcı olur.
a Kriyoterapi sırasında; termokupların uygun yere yerleştirilip
yerleştirilmediğini ve buz topu oluşumunu gösterir.
a Kriyoterapi sonrası ise; yaranın iyileşme derecesi ve rekürrens
olup olmadığını izlenmesine olanak sağlar.
Likid nitrojenin 25-35 litrelik izole kaplar içinde
depolanmaktadır. Bu tip kaplarda likid nitrojen 3 aya kadar
korunabilmektedir.
Benign ve prekanseröz lezyonlar genellikle malign olan
lezyonlara oranla daha yüzeyel tedavi gerektirirler.
Yeterli bir tedavi için gerekli olan uygulama zamanı;
a Lezyonun kalınlığına
a Büyüklüğüne
a Lokalizasyonuna
a Karakterine
a
a
Dondurma tekniğine
Basınç uygulanıp uygulanmamasına
göre değişiklikler göstermektedir.
Uygulama
Benign lezyonlar tedavi edilirken daha iyi kozmetik
sonuç almak açısından;
a Kriyoterapi dozunu biraz az tutmak ve gerekirse
tekrar tedavi uygulamak, kriyoterapi dozunda aşırıya
kaçamaktan daha uygundur.
a Uzun süreli basınç uygulayarak veya aynı seansta
aynı alana tekrarlayan dondurma işlemi kalıcı
hipopigmentasyon ve yüzeyel atrofiye neden olabilir.
Uygulama
Kriyoterapide;
a
a
a
a
Açık sprey
Kapalı sprey
Prob
Pamuk uçlu aplikatörler
ile uygulama yapılabilmektedir.
Uygulama
Dipstick yöntemi: En
En basit
basit uygulama tekniği dipstick yöntemidir.
Uzun süredir kullanılan bu yöntemde bir pamuk-yün swap veya
bakır disk kullanılmaktadır. Swap veya disk likid nitrojen içeren
metal termos içine batırıldıktan sonra tedavi edilecek alana
uygulanır. Uygulama süresi tedavi edilecek lezyonun cinsine ve
boyutuna göre değişmektedir. Uzun süreli donma elde etmek için
tekrar tekrar likid nitrojen içine aplikatörü batırmak ve lezyon
üzerine uygulama yapmak gerekmektedir. Çevre ısısı, uygulama
basıncı gibi çeşitli değişkenler karşısında bu yöntemi standardize
etmek oldukça güçtür. Bu teknik sadece yüzeyel ve küçük benign
lezyonlar için uygun bir yöntemdir. Premaling ve malign deri
lezyonları tedavi edilmek isteniyorsa modern ve standardize
edilmiş ekipmanların kullanılması gerekmektedir.
Verruka vulgaris gibi bazı benign lezyonların tedavisinde pamuk
uçlu aplikatör ile likid nitrojen uygulaması yapılabilir.
Uygulama
Açık sprey: Özellikle yüzeyi düzensiz ve süperfisial
lezyonlarda tercih edilmektedir. Üç tip temel sprey
uygulama tekniği vardır.
a Spiral model: Bu teknikte genellikle lezyonun
ortasından başlayıp yavaş bir şekilde lezyon periferine
spiral hareketler yapılarak uygulama yapılmaktadır.
a Boya fırçası modeli: Bu teknikte de lezyonun
periferinden başlanarak horizontal ve vertikal yönlerde
ileri ve geriye doğru spreyi hareket ettirerek uygulama
yapılır.
a Konsantrasyon modeli: Bu modelde de lezyonun
merkezinden uygulamaya başlanır ve donmanın
buradan lezyon çevresine ilerlemesi sağlanır.
SPİRAL TEKNİK
BOYA FIRÇASI
TEKNİĞİ
KONSANTRASYON
TEKNİĞİ
Uygulama
Kapalı sprey : Verrüköz yüzeyli fakat belirli sınırları olan
lezyonlar için tercih edilmelidir. Kapalı sprey
uygulamada süre açık sprey uygulamanın yaklaşık yarısı
kadardır. Kapalı sprey uygulamalarda özellikle yüz gibi
bölgelerde hipopigmentasyon sorun olabileceğinden
uygulamanın sonlarına doğru sprey ucu hafifçe
çekilerek lezyon periferinde karlanma olması sağlanır.
Böylece hipopigmente alan ile normal deri arasında bir
geçiş zonu elde edilebilir.
Uygulama
Prob uygulaması : Özellikle basınç tatbik edilmesi gereken
lezyonlarda (vasküler lezyonlar), göz çevresi, ağız ve vagina gibi
açık sprey uygulamalarının sakıncalar oluşturabileceği alanlara
kriyoterapi yapmak için oldukça uygun bir seçenektir. Bunun
yanında çok küçük lezyonlarda sprey uygulaması geniş bir
alanda donmaya yol açıp morbiditeyi artıracağı için nokta uçlu
problar ile uygulama yapmak daha uygun bir yöntem olacaktır.
Prob uygulamasında; probun ucu ıslatılarak buz topunun
oluşması sırasında dokuya yapışması sağlanır. Alttaki dokuları
çok fazla zarar görmemesi için buz topu oluşup prob iyice
yapıştıktan sonra hafif bir şiddette geri çekilmelidir. Buz topu
oluştuktan ve yeterli genişliğe ulaştıktan sonra ya da
termokuplda yeterli dereceye ulaşılınca prob yana doğru
doğru
kıvrılarak
kıvrılarak buz
buz topundan
topundan ayrılmalıdır.
ayrılmalıdır.
Uygulama
Yüzeyel sinirlerin geçtiği alanlarda dikkatli olunmalıdır. Eğer
uygulama alanının yakınında damar-sinir paketi geçiyorsa bir
lokal anestezik madde kullanarak bu alanda lezyonun
yükseltilmesi sağlanarak daha risksiz uygulama yapılabilir.
Mukozalara prob uygulaması yapılırken probun donma
işleminden sonra yapıştığı alandan dikkatlice ayrılması
gerekmektedir. Probun dikkatsizce çekilmesi mukoz membran
yaralanmalarına ve kanamaya neden olabilir.
Hiperkeratotik lezyonlarda kriyoterapi öncesi shave eksizyon
yapılması gerekir. Tırnak çevresi lezyonlarda anestezi yapılması
uygun olur.
Problar ve diğer aparatlar ile viral ve bakteriyel bulaşma
olabileceğinden bu konuda dikkatli olunmalıdır. Özellikle HIV
pozitif hastalarda gündeme gelen dispozbl ekipman kullanımı
henüz yaygın değildir.
Uygulama
Benign lezyonların ve çoğu bazal hücreli karsinomaların 3 mm’den
daha derin olmadıkları gözönüne alınırsa kriyoterapi
uygulamalarında genellikle monitörizasyon gerekmediği, gözlemin
yeterli olduğu ifade edilebilir. Monitörizasyon için en uygun
aparatlar termkupl uçlardır. Lezyon periferine ve derinliğine
yerleştirilerek her aşamada okuma yapılabilir. Gözlemde ise donma
alanının lateral genişliği önemli bir değişkendir. Bir genellemede
bulunulacak olursa donma alanının lateral yayılımı, yaklaşık olarak
donma alanının derinliğine eşittir.
Uygulamada etkinlik açısından gözününde bulundurulması gereken
değişkenler
değişkenler donma
donma hızı
hızı ve
ve erime
erime zamanıdır.
zamanıdır. Doku
Doku ne
ne kadar
kadar hızlı
hızlı
dondurulursa,
dondurulursa, yüksek
yüksek soğukluk
soğukluk derecesine
derecesine sahip
sahip izoterm
izoterm halkaları
halkaları
o
o denli
denli derin
derin olur.
olur. Yine
Yine uzamış
uzamış erime zamanı hücreler açısından
daha tahrip edici özelliktedir. Uygulamalarda hızlı dondurma ve
uzamış erime zamanına özen gösterilmelidir.
Uygulama
Özellikle prob uygulamalarından sonra probun buz
topundan ayrılmasında dikkatsiz davranılması
laserasyona ve ikincil kanamalara neden olabilir.
Kanama kontrolü için Monsel solüsyonu veya
trichloroasetic asit kullanılabilir.
Uygulama
Postoperatif Bakım
Kriyoterapi uygulanan alanların üzerinin açık
bırakılması önerilmektedir. Büllöz reaksiyon 5-7 gün
sürmekte ve daha sonra kuru bir eskar gelişmektedir.
Bazı uygulayıcılar eskarı uzaklaştırıp topikal antibiyotik
uygularken bazıları da eskarı yerinde bırakmakta 3-6
hafta içinde doğal olarak uzaklaşmasını
beklemektedirler. Antiseptik uygulamada rifampicin
solüsyonlar ile yapılacak atuşmanlar yeterli
olabilmektedir.
Dokuya soğuk uygulaması sonrası şu aşamalar
gözlenmektedir.
a Donma fazı (frezing phase): Soğuk uygulaması ile
başlamakta ve birkaç dakika devam etmektedir.
a Erime fazı (Thawing phase): Donma fazına benzerlik
gösterip 5-7 dakika içinde sonlanmaktadır.
a Konjesyon fazı: Kısa süreli bir ödem fazıdır.
a Kriyonekroz fazı: Soğuk uygulamasını izleyen birkaç dakika
içerisinde elektron mikroskobik değişiklikler oluşmakta iken
ışık mikroskobu düzeyinde değişiklikler saatler sonra
gözlenebilmektedir.
a Yara iyileşme fazı: Son aşama olarak bir yara iyileşme
dönemi göze çarpar.
a Çocuklarda
Çocuklarda ve
ve genel
genel sağlık
sağlık durumları
durumları iyi
iyi olmayan
olmayan yaşlılar
yaşlılar da
da
dahil
dahil olmak
olmak üzere
üzere her
her yaştaki
yaştaki hastalarda
hastalarda başarılı
başarılı bir
bir şekilde
şekilde
uygulama
uygulama yapmak
yapmak olasıdır.
olasıdır.
a En
En iyi
iyi kozmetik
kozmetik sonuçlar
sonuçlar açık
açık cilt
cilt rengine
rengine sahip
sahip olan
olan hastalarda
hastalarda
elde
elde edilmektedir.
edilmektedir. Koyu
Koyu tenli
tenli hastalara
hastalara uygulama
uygulama yapıldığında
yapıldığında
hipopigmentasyon
hipopigmentasyon ve
ve keloid
keloid oluşma
oluşma riski
riski vardır.
vardır.
a Anestezi
Anestezi uygulaması
uygulaması gerektirmediğinden
gerektirmediğinden anestezi
anestezi
uygulamalarına
uygulamalarına reaksiyonu
reaksiyonu olan
olan hastalarda
hastalarda da
da uygulanabilir.
uygulanabilir.
a Vasküler
Vasküler oklüzyon
oklüzyon fenomeni
fenomeni nedeni
nedeni ile
ile antikoagülan
antikoagülan kullanan
kullanan
hastalarda
hastalarda postoperatif
postoperatif kanama
kanama riski
riski yoktur.
yoktur.
a Multipl
Multipl yaygın
yaygın lezyonları
lezyonları olan
olan hastalarda
hastalarda aynı
aynı seansta
seansta tedavi
tedavi
edilebilir.
edilebilir.
a Burun,
Burun, kulak,
kulak, alın,
alın, şakak,
şakak, parmak
parmak sırtlarına
sırtlarına yerleşmiş
yerleşmiş lezyonlar
lezyonlar
diğer
diğer tedavi
tedavi yöntemleri
yöntemleri ile
ile özellikle
özellikle de
de cerrahi
cerrahi yöntem
yöntem ile
ile tedavi
tedavi
edildiğinde
edildiğinde bir
bir çok
çok komplikasyonlar
komplikasyonlar doğabilmektedir.
doğabilmektedir.
a Aktinik keratoz: Sıklıkla kriyoterapi ile tedavi edilmekte ve
kısa sürede komplikasyonsuz sonuçlar alınmaktadır. Sprey
yöntem bu endikasyon için çok uygundur. Küçük boyutlu ve
düz yüzeyli lezyonlara 8-10 saniye süre ile hipertrofik
tiplerine ise 10-20 saniye süre ile uygulama yapmak
yeterlidir.
a Lökoplaki: Dudak ve buccal mukozanın lökoplakileri sprey
yöntem için uygun lezyonlardır. Küçük lezyonlarda prob
uygulaması yapılabilirse de dudak ve büyük ağız
lezyonlarında sprey yöntem tercih edilmektedir. Ağız
içerisinde çalışırken oluşan gazı dental bir aspiratör ile
almak çalışma koşullarını kolaylaştırır. Likid nitrojen sprey
yöntem ile dudaktaki lökoplakilerin tedavisinde %96’lık bir
tedavi oranı elde edilmiştir. Dil üzerindeki lezyonlara likid
nitrojen sprey yöntem ile 10-15 saniye süreli uygulama
yapılabilir. Özellikle dil lateraline uygulama yapılıyorsa skar
gelişebilir.
Endikasyonlar
a Bowen
Bowen hastalığı:
hastalığı: Yaygın
Yaygın ve
ve multisentrik
multisentrik özellik
özellik gösterebilen
gösterebilen bu
bu
hastalık
hastalık tedavisinde
tedavisinde bir
bir çok
çok güçlükler
güçlükler gözlenebilir.
gözlenebilir. Eksizyon
Eksizyon ve
ve
graf
graf uygulaması
uygulaması çok
çok sık
sık kullanılan
kullanılan bir
bir tedavi
tedavi yöntemi
yöntemi olmakla
olmakla
birlikte
birlikte yaygın
yaygın olgularda
olgularda mutile
mutile edici
edici özellik
özellik gösterebilir.
gösterebilir. Likid
Likid
nitrojen
nitrojen sprey
sprey yöntem
yöntem ile
ile tek
tek seansta
seansta çok
çok geniş
geniş alanlara
alanlara tedavi
tedavi
uygulanabilir.
uygulanabilir.
a Queyrat
Queyrat Erythroplasia:
Erythroplasia: Tedavisinde
Tedavisinde topikal
topikal 5-fluorouracil
5-fluorouracil ve
ve CO2
CO2
lazer
lazer kullanılmakta
kullanılmakta ise
ise de
de bu
bu yöntemler
yöntemler lezyonu
lezyonu tam
tam ortadan
ortadan
kaldıramamakta
kaldıramamakta ve
ve tedavi
tedavi sonrası
sonrası çok
çok sayıda
sayıda rekürrensler
rekürrensler
gözlenmektedir.
gözlenmektedir. Queyrat
Queyrat Erythroplasia’sı
Erythroplasia’sı premalign
premalign bir
bir durum
durum
olup
olup bu
bu tip
tip lezyonlarda
lezyonlarda uygulanan
uygulanan tedavi
tedavi lezyonu
lezyonu tamamen
tamamen
ortadan
ortadan kaldırmalıdır.
kaldırmalıdır. Bu
Bu endikasyonda
endikasyonda kriyoterapi
kriyoterapi hızlı,
hızlı, ciddi
ciddi
morbiditelerden
morbiditelerden uzak,
uzak, küratif
küratif ve
ve skar
skar bırakmayan
bırakmayan bir
bir yöntemdir.
yöntemdir.
Endikasyonlar
a Deri
Deri Kanserleri:
Kanserleri: Uygun
Uygun teknik,
teknik, yeterli
yeterli enstruman,
enstruman, uygun
uygun
tümörler
tümörler ve
ve hastalar
hastalar seçildiği
seçildiği sürece
sürece kriyoterapi
kriyoterapi malignensilerin
malignensilerin
tedavisinde
tedavisinde mükemmel
mükemmel bir
bir yöntemdir.
yöntemdir. Kriyoterapi,
Kriyoterapi, bazı
bazı deri
deri
kanserlerinin
kanserlerinin tedavisinde
tedavisinde Mosh
Mosh kemocerrahisi,
kemocerrahisi, klasik
klasik cerrahi,
cerrahi,
elektrocerrahi
elektrocerrahi ve
ve radyoterapi
radyoterapi gibi
gibi diğer
diğer yöntemler
yöntemler ile
ile
kıyaslanabilecek
kıyaslanabilecek alternatif
alternatif bir
bir tedavi
tedavi seçeneği
seçeneği oluşturmaktadır.
oluşturmaktadır.
a Bazal
Bazal hücreli
hücreli karsinom:
karsinom: Nodüler
Nodüler veya
veya ülseratif
ülseratif tip,
tip, süperficial
süperficial
tip
tip bazal
bazal hücreli
hücreli karsinomlara
karsinomlara kriyoterapi
kriyoterapi uygulanabilir.
uygulanabilir.
Tümörler
Tümörler öncelikle
öncelikle palpe
palpe edilmeli
edilmeli sınırları
sınırları saptanmalıdır.
saptanmalıdır.
Sınırları
Sınırları belirli
belirli olmayan,
olmayan, multisentrik
multisentrik yapı
yapı gösteren
gösteren tümörler
tümörler
tedaviye
tedaviye oldukça
oldukça direnç
direnç göstermektedirler.
göstermektedirler. Tümör
Tümör büyüklüğü
büyüklüğü
de
de önemli
önemli bir
bir kriter
kriter olup
olup 22 cm
cm nin
nin altındaki
altındaki tümörler
tümörler kriyoterapi
kriyoterapi
için
için uygundurlar.
uygundurlar. Bazal
Bazal hücreli
hücreli karsinomada
karsinomada tümör
tümör boyutu
boyutu
büyüdükçe
büyüdükçe başarı
başarı oranı
oranı düşmektedir.
düşmektedir. Tümörün
Tümörün klinik
klinik gidişi
gidişi de
de
tedavi
tedavi üzerine
üzerine etkili
etkili olan
olan kriterler
kriterler arasında
arasında yer
yer almaktadır.
almaktadır.
Endikasyonlar
Klinik olarak tümörün süresi de önemli bir faktör olup uzun süreli
tümörler derine invaze olup saldırgan bir gidiş gösterebilirler.
Kartilaj ve kemik yapılar üzerindeki tümörler kriyoterapi ile tedavi
edilebilirler. Kartilaj dokular kriyo hasarlanmaya oldukça
dirençlidir. Kriyoterapi ile chondronecrosis son derece nadir
görülmektedir. Radyoterapi sonrası gelişen rekürren tümörlerin
tedavisinde de kriyoterapinin özel bir önemi vardır. Bu
endikasyonda yeni gelişen lezyonlara kriyoterapi olabildiğince sık
tekrarlanarak tümör ortadan kaldırılmaya çalışılmalıdır. Cerrahi
işlem sonrası gelişen rekürren tümörlerde ise bu prensip
geçerliliğini yitirmekte aksine bu olgular kriyoterapiye direnç
göstermekte ve tedavi sonrası rekürrens oranı oldukça yüksek
olmaktadır. Histolojik bulgular da tedaviye alınacak yanıt
açısından yol gösterici olabilmektedir.
Endikasyonlar
Morfopheaform veya sclerotic bazal hücreli karsinomlar,
multisentrik infiltre tümörler, basosquamous veya metatipikal
karsinomlar gibi tümörler klinik olarak da agresif olabildikleri gibi
histolojik görünümleri de bu yönde olup tedaviye iyi yanıt
vermezler. Bu nedenle morpheaform veya sclerotic, metatipikal
veya mixt tümörler kriyoterapi ile tedavi edilmeye uygun
değillerdir. Yine yerleşim yerleri itibari ile iyileşme süreçleri çok
uzun olabilen ayak sırtı ve bacak distalinde yerleşmiş tümörler
kriyoterapi ile tedaviye uygun seçenekler oluşturmazlar.
Uygulama öncesi tümör sınırları işaretlenmeli güvenli bir marjine
ulaşmak için tümör sınırıın 5 mm ötesine kadar dondurma işlemi
yapılmalıdır. Bu sınır büyük tümörlerde 10 mm kadar çıkarılabilir.
Genelde anestezi uygulaması yapılmamakla birlikte
monitörizasyon uygulanacaksa anestezi uygulanmalıdır.
Endikasyonlar
a Squamous
Squamous hücreli
hücreli tümörler:
tümörler: Küçük
Küçük ve
ve iyi
iyi differensiye
differensiye özellikle
özellikle
de
de aktinik
aktinik keratozlar
keratozlar üzerinde
üzerinde gelişenler
gelişenler kriyoterapi
kriyoterapi ile
ile tedaviye
tedaviye
uygundurlar.
uygundurlar.
a Lentigo
Lentigo maligna:
maligna: Tedavi
Tedavi edilmediği
edilmediği takdirde
takdirde %30-50
%30-50 oranında
oranında
lentigo
lentigo malign
malign melanomaya
melanomaya dönüşme
dönüşme riski
riski olan
olan bu
bu lezyonların
lezyonların
tedavisinde
tedavisinde kriyoterapi
kriyoterapi tercih
tercih edilmektedir.
edilmektedir. Kriyoterapi
Kriyoterapi selektif
selektif
olarak
olarak pigment
pigment üreten
üreten hücrelerde
hücrelerde hasarlanma
hasarlanma yapmaktadır.
yapmaktadır.
Kriyoterapi
Kriyoterapi uygulaması
uygulaması ile
ile lentigo
lentigo malignada
malignada %96.1
%96.1 oranında
oranında
tedavi
tedavi başarısı
başarısı bildirilmiştir.
bildirilmiştir.
a Palyasyon:
Palyasyon: Arnott
Arnott dondurucu
dondurucu ısıların
ısıların uygulanması
uygulanması ile
ile primer
primer ve
ve
sekonder
sekonder malignensilerin
malignensilerin boyutlarında
boyutlarında azalma
azalma olduğunu
olduğunu
göstermiştir.
göstermiştir. Bu
Bu uygulama
uygulama ile
ile ağrı
ağrı sıklıkla
sıklıkla azalmakta
azalmakta ve
ve kronik
kronik
bakteriyel
bakteriyel enfeksiyonlar
enfeksiyonlar genellikle
genellikle düzelmekte
düzelmekte veya
veya kür
kür
sağlanmaktadır.
sağlanmaktadır. Kuflik
Kuflik birçok
birçok tedavisi
tedavisi olanaklı
olanaklı olmayan
olmayan malign
malign
deri
deri tümöründe
tümöründe palyatif
palyatif amaçlı
amaçlı kriyoterapi
kriyoterapi yararlı
yararlı bir
bir uygulama
uygulama
olduğunu
olduğunu ifade
ifade etmiştir.
etmiştir.
Endikasyonlar
a Adenoma
Adenoma Sebaceum:
Sebaceum: Tuberous
Tuberous sklerozlu hastalarda görülen bu
fasial
fasial tümörler
tümörler sıklıkla
sıklıkla kozmetik
kozmetik amaçlı
amaçlı olarak
olarak tedavi
tedavi edilmek
edilmek
istenmektedir.
istenmektedir. Yüz
Yüz bölümlere
bölümlere ayrılarak
ayrılarak üçer
üçer haftalık
haftalık aralarla
aralarla
uygulama
uygulama yapılır.
yapılır.
a Spider
Spider angioma:
angioma: Elektrodesiccation
Elektrodesiccation ve
ve lazer
lazer bu
bu lezyonun
lezyonun
tedavisinde
tedavisinde etkindir.
etkindir. Ancak
Ancak lezyon
lezyon kriyoterapiye
kriyoterapiye de
de yanıt
yanıt
vermektedir.
vermektedir. Uygulama
Uygulama küçük
küçük uçlu
uçlu bir
bir prob
prob ile
ile gerçekleştirilmeli
gerçekleştirilmeli
ve
ve atrofi
atrofi ve
ve hipopigmentasyondan
hipopigmentasyondan kaçınmak
kaçınmak için
için aşırı
aşırı
dondurma
dondurma uygulanmamalıdır.
uygulanmamalıdır. Gerekirse
Gerekirse birkaç
birkaç seans
seans uygulama
uygulama
yapılmalıdır.
yapılmalıdır.
a Dermatofibroma:
Dermatofibroma: Benign
Benign bir
bir lezyon
lezyon olup
olup tedavi
tedavi gerektirmese
gerektirmese de
de
zaman
zaman zaman
zaman hastalar
hastalar lezyonun
lezyonun tedavisini
tedavisini isteyebilirler.
isteyebilirler.
Kriyoterapiye
Kriyoterapiye yanıt
yanıt alınmakla
alınmakla birlikte
birlikte özellikle
özellikle koyu
koyu tenli
tenli
kişilerde
kişilerde tedavi
tedavi edilen
edilen alanın
alanın ortasında
ortasında hipopigmentasyon
hipopigmentasyon
çevresinde
çevresinde ise
ise hiperpigmentasyon
hiperpigmentasyon gelişebilmektedir.
gelişebilmektedir.
Endikasyonlar
a Granuloma
Granuloma Faciale:
Faciale: Çeşitli
Çeşitli tedavi
tedavi yöntemleri
yöntemleri ile
ile tedavi
tedavi edilmeye
edilmeye
çalışılmış
çalışılmış ancak
ancak olguların
olguların bazılarının
bazılarının bu
bu yöntemlere
yöntemlere yanıt
yanıt
vermedikleri
vermedikleri gözlenmiştir.
gözlenmiştir. Likid
Likid nitrojen
nitrojen sprey
sprey yöntem
yöntem ile
ile bazı
bazı
lezyonlar
lezyonlar başarı
başarı ile
ile tedavi
tedavi edildiği
edildiği bildirilmiştir.
bildirilmiştir.
a Kapiller
Kapiller Hemangiom:
Hemangiom: Birçok
Birçok kapiller
kapiller hemangiom
hemangiom kendiliğinden
kendiliğinden
gerileme
gerileme gösterse
gösterse de
de göz
göz veya
veya ağız
ağız çevresinde
çevresinde yerleşenler
yerleşenler
tedavi
tedavi gerektirebilmektedir.
gerektirebilmektedir. Tedaviye
Tedaviye erken
erken başlamak
başlamak kolay
kolay ve
ve
daha
daha iyi
iyi sonuçlar
sonuçlar alınmasını
alınmasını sağlayabilir.
sağlayabilir. Tedavide
Tedavide lezyon
lezyon
çapına
çapına uygun
uygun düz,
düz, yuvarlak
yuvarlak veya
veya door
door knob
knob tip
tip kriyoprobler
kriyoprobler ile
ile
uygulama
uygulama yapılabilmektedir.
yapılabilmektedir.
a Kavernöz
Kavernöz Hemangiom:
Hemangiom: Tedavi
Tedavi yöntemi
yöntemi kapiller
kapiller
hemangiom’lardaki
hemangiom’lardaki gibidir.
gibidir. Ancak
Ancak lezyonlar
lezyonlar daha
daha derin
derin
yerleşimli
yerleşimli olduğundan
olduğundan genellikle
genellikle çift
çift donma
donma erime
erime siklusu
siklusu
uygulamak
uygulamak gerekmektedir.
gerekmektedir. Derin
Derin kavernöz
kavernöz hemangiomları
hemangiomları
tedavi
tedavi etmek
etmek için
için intralezyoner
intralezyoner kriyoprob
kriyoprob yapılmıştır.
yapılmıştır.
Endikasyonlar
a Port
Port Wine
Wine Stain:
Stain: Maküler
Maküler komponentler
komponentler kriyoterapiye
kriyoterapiye
dirençlidirler.
dirençlidirler. Ancak
Ancak eksofitik
eksofitik alanlar
alanlar kriyoterapi
kriyoterapi ile
ile düzleşebilir
düzleşebilir
ve
ve koyu
koyu renkli
renkli alanlarda
alanlarda bir
bir miktar
miktar renk
renk açılması
açılması olabilir.
olabilir.
Kriyoterapi
Kriyoterapi atrofi
atrofi ve
ve skar
skar gelişimine
gelişimine yol
yol açabileceğinden
açabileceğinden bu
bu tip
tip
lezyonların
lezyonların tedavisinde
tedavisinde lazer
lazer tedavileri
tedavileri tercih
tercih edilmelidir.
edilmelidir.
a Keloid:
Keloid: Kriyoterapi
Kriyoterapi intralezyoner
intralezyoner steroid
steroid ile
ile kombine
kombine şekilde
şekilde
uygulanırsa
uygulanırsa iyi
iyi sonuçlar
sonuçlar alınabilmektedir.
alınabilmektedir. Uygulama
Uygulama olarak
olarak
önce
önce intralezyoner
intralezyoner steroid
steroid yapılır
yapılır ve
ve bunu
bunu izleyerek
izleyerek dondurma
dondurma
işlemi
işlemi gerçekleştirilir.
gerçekleştirilir. Tedaviyi
Tedaviyi birer
birer aylık
aylık aralar
aralar ile
ile tekrarlamak
tekrarlamak
gereklidir.
gereklidir.
a Keratoakantoma:
Keratoakantoma: En
En iyi
iyi tedavi
tedavi yöntemi
yöntemi önce
önce lezyona
lezyona shave
shave
eksizyon
eksizyon yapmak
yapmak sonra
sonra dondurma
dondurma işlemini
işlemini uygulamaktır.
uygulamaktır.
a Solar
Solar lentigo:
lentigo: Oldukça
Oldukça sık
sık görülen
görülen bu
bu lezyonlar
lezyonlar kriyoterapi
kriyoterapi ile
ile
başarılı
başarılı bir
bir şekilde
şekilde tedavi
tedavi edilebilir.
edilebilir. Ön
Ön tedavi
tedavi olarak
olarak topikal
topikal
tretinoin
tretinoin ve
ve hidrokinon
hidrokinon uygulanıp
uygulanıp daha
daha sonra
sonra kriyoterapi
kriyoterapi
yapmak
yapmak daha
daha iyi
iyi kozmetik
kozmetik sonuç
sonuç alınmasını
alınmasını sağlar.
sağlar.
Endikasyonlar
a Molluscum Contagiosum: Genellikle çok sayıda lezyon
mevcut olup bunların kriyoterapi ile tedavisi zaman alıcı
olabilir. Bu lezyonlar küretaj yapılarakta tedavi
edilebilmektedir. Likid nitrojen sprey yöntemi ile 5-10
saniyelik uygulama genellikle yeterlidir.
a Mukosel: İlk kriyoterapi uygulamasına lezyonların %50-60
kadarı yanıt verirken ikinci bir seansta bu oran %80-90’lara
çıkmaktadır. Lezyonları çok büyük olmadıkları sürece drene
etmeye gerek yoktur. Prob ile uygulama yapılmaktadır.
a Epidermal
Epidermal nevüs:
nevüs: Kriyoterapi
Kriyoterapi ile epidermal nevüs
tedavisinden tutarsız sonuçlar alınmıştır. Çocuklarda
genellikle total gerileme olmaktadır. Ancak tedavi yerinde
sıklıkla hipopigmentasyon gelişmektedir.
Endikasyonlar
a Prurigo nodülaris: Birçok tedavi
tedavi yöntemi
yöntemi ile
ile tedavi edilmişse
de lezyonları ortadan kaldırmak güçtür. Kriyoterapi dirençli
olgularda uygulanabilir. Kriyoterapi ile C sinir fiberleri
değişikliğe uğrayarak pruritus azalabilir. Sprey ve prob
yöntemi kullanılabilir.
a Sebaceous hiperplazi: Bu lezyonlar nadiren tedavi gerektirir.
Ancak yeterince büyük ve kozmetik problem yaratan
lezyonlar kriyoprob uygulaması ile etkin bir şekilde tedavi
edilebilir.
a Seboreik keratoz: Kriyoterapi tek
tek başına
başına birçok seboreik
keratoz lezyonunu tedavi edebilir. Ancak kalın lezyonlarda
küretaj ile kriyoterapi birlikte uygulanır.
a Pyogenic granuloma: Kriyoterapiye
Kriyoterapiye oldukça
oldukça dirençli
dirençli olabilir.
Küçük lezyonlar kriyoprob ile 0-45 saniye, büyüz lezyonlar 12 dakika süre ile dondurma gerektirebilir.
Endikasyonlar
a Venöz
Venöz lake:
lake: Tedavide
Tedavide kriyoprob uygulaması yapılır.
a Verruka vulgaris: Sıklıkla kriyoterapi ile tedavi edilirler.
Ancak tedaviye yanıtlar oldukça değişkenlik göstermektedir.
Parmaklarda yer alan verrukalar sprey teknik ile yapılan
uygulamalara iyi yanıt vermektedir. Periungual verrukalar
zaman zaman tedaviye çok dirençli olabilirler. Bu tip
lezyonlarda sprey ile uygulama yaparken donma zonu tırnak
plağının altına kadar ilerletilmelidir. Küçük lezyonlara
kriyoprob uygulanabilir. Kriyoterapi uygulaması ile
tedavideki başarı %65-70 arasında değişmektedir. Öncü
tedavi olarak salisilik asit uygulaması kriyoterapinin daha
derinlere penetrasyonuna ve verrukanın daha fazla
hasarlanmasını sağlayabilir.
a Verruka plana:
plana: Hem sprey hem de prob uygulaması
yapılabilir. Tedavi öncesinde topikal tretinoin kullanımı
yineleyen ve tedaviye dirençli lezyonlarda yararlı olabilir.
Endikasyonlar
a Plantar
Plantar ve
ve palmar
palmar verrukalar:
verrukalar: Plantar
Plantar ve
ve palmar
palmar verrukaların
verrukaların
tedavisinde
tedavisinde çoğu
çoğu zaman
zaman kriyoterapi
kriyoterapi tek
tek başına
başına etkin
etkin
olamamaktadır.
olamamaktadır. Tedavi
Tedavi öncesinde
öncesinde salisilik
salisilik asit
asit uygulaması
uygulaması
yararlı
yararlı olabilir.
olabilir.
a Condyloma
Condyloma Acuminata:
Acuminata: Anogenital
Anogenital condloma
condloma tedavisinde %90
oranında
oranında başarı
başarı elde
elde edilmiştir.
edilmiştir.
a Alopesi:
Alopesi: Androgenetik
Androgenetik alopesi
alopesi haftalık
haftalık likid
likid nitrojen
nitrojen sprey
sprey
uygulaması
uygulaması ile
ile tedavi
tedavi edilebilir.
edilebilir. 4-6
4-6 uygulama
uygulama sonrası
sonrası saç
saç
dökülmesi
dökülmesi azalmaktadır.
azalmaktadır. İyileşmenin
İyileşmenin vazodilatasyona
vazodilatasyona sekonder
sekonder
dolaşımın
dolaşımın iyileşmesi
iyileşmesi kıl
kıl follikülü
follikülü epitelinin
epitelinin uyarılması
uyarılması ile
ile olduğu
olduğu
düşünülmektedir.
düşünülmektedir.
a Angiokeratoma:
Angiokeratoma: Bu
Bu lezyonlar
lezyonlar kriyoterapiye
kriyoterapiye oldukça
oldukça
dirençlidirler.
dirençlidirler. Tedaviye
Tedaviye minimal
minimal yanıt
yanıt verirler
verirler ve
ve bir
bir süre
süre sonra
sonra
lezyonlarda
lezyonlarda yeniden
yeniden büyüme
büyüme olur.
olur.
a İngrowing
İngrowing nail:
nail: Çift
Çift donma
donma erime
erime siklusu
siklusu şeklinde
şeklinde 20-30
20-30 saniye
saniye
süre
süre ile
ile sprey
sprey uygulama
uygulama yapılabilir.
yapılabilir.
Endikasyonlar
Full-Face kriyoterapi peeling: Chiarello, güneşe bağlı
hasarlanma gösteren derilerde cryopeel adlı yöntemi
tanımlamıştır. Bu yöntemde yüzde geniş alanlara
kriyoterapi uygulanmaktadır.
ARAŞTIRMACI
LEZYON CİNSİ
KÜR ORANI
NÜKS ORANI
Kuflik ve Gage
Bazal hücreli
karsinoma ağırlıklı
deri tümörü serisi
% 98.4
Kuflik ve Gage
Bazal hücreli
karsinoma
% 99
Holt
Non melanom deri
kanserleri
%97
Graham
Bazal hücreli
karsinoma
% 2.5
Holt
Skuamöz hücreli
karsinoma
% 2.9
ARAŞTIRMACI
LEZYON CİNSİ
KÜR ORANI
Özpoyraz
Bazal hücreli
karsinoma
% 94.2
Holt
Bowen hastalığı
Zacarian
Coleman
Torre
Lentigo maligna
% 96.1
Lubritz ve
Smolewski
Aktinik keratoz
% 99
Tolida
Mukosel
% 100
Özpoyraz
Mukosel
% 90
Sonnex
Dawber
Ingrowing nail
% 54
Bunney
Verruka vulgaris
(el)
% 75
NÜKS ORANI
% 0.8
Kriyoterapiyi izleyerek oldukça hafif ve geçici yan etkiler
ortaya çıkabilmektedir. Enflamatuar reaksiyonlar; vezikül,
bül, ödem, sulantı ve sızıntı, eskar gelişimine yol açabilir.
Bu reaksiyonlar, benign lezyonların tedavisini izleyerek 1-2
hafta içerisinde, malign lezyonlarda ise 4-6 haftalık bir süre
içinde düzelme göstermektedir. Ancak bacak distali, sırt,
ense ve saçlı deri gibi alanlarda iyileşme gecikebilmekte,
iyileşme süreci aylarla ifade edilebilmektedir.
a Ağrı: Kriyoterapi sonrası el parmaklarında ve ayaklarda ağrı
görülmesine sıkça rastlanmaktadır. Şakakta yerleşmiş
malign lezyonların tedavisi sonrasında birkaç dakikadan
birkaç saate kadar sürebilen migren tipi baş ağrısı ortaya
çıkabilmektedir. Saçlı deriye yerleşim gösteren lezyonların
tedavisini izleyerek zonklayıcı tarzda ağrı birkaç saat
sürebilmektedir.
Yan etki ve komplikasyonlar
a Ödem: Göz çevresine ve alına yerleşmiş tümörlere
kriyoterapi uygulandığında ödem bir problem olarak
karşımıza çıkabilmektedir. Periorbital ödem 3-5 gün
sürebilmektedir. Sistemik steroid verilmesi postoperatif
ödemi azaltabilmekle beraber yara iyileşmesini
geciktirebilmektedir.
a Hemoraji: Deri kanserleri veya diğer derin yerleşimli
lezyonlar kriyoterapi ile tedavi edildikleri zaman doku
nekrozu oluştuğunda kapiller kanama oluşabilir. Kanamayı
kontrol altına alabilmek için basınç uygulamak ve nadiren
lezyona sütür koymak gerekebilir.
a Gaz insufflasyonu: Bir biopsi
biopsi işlemini
işlemini izleyerek gevşek yapılı
bir dokuya dondurma işlemi uygulanıyorsa doku ayrışma
gösterebilir, likid nitrojen gaz halinde deri altında birikebilir.
Tedavi edilen alan üzerine baskı uygulamak gazın
dağılmasını sağlar.
Yan etki ve komplikasyonlar
a Senkop: Senkop oldukça nadir görülmekle birlikte deri
kanserlerinin tedavisi sırasında gözlenebilmektedir.
a Sinir hasarlanması: Kriyoterapi uygulamalarından sonra
lezyon altındaki sinirlerin hasarı zaman zaman rapor
edilmiştir. Bazı derin lezyonların tedavisinden sonra
paresteziler 1-3 ay devam edebilmekte ancak kalıcı sinir
hasarı nadiren oluşmaktadır.
a Skar formasyonu: Hipertrofik skar oluşumu kriyoterapi
uygulamalarından sonra sık görülmez. Şayet oluşursa potent
topikal kortikosteroid ve intralezyoner steroid tedavilerine
zamanla yanıt vermesi beklenir. Kriyoterapi sonrası por
yapılarının kaybolması ve hafif atrofi geliştiği gözlenebilir.
15-20 saniyeden daha uzun süreli dondurma işlemleri kıl
folliküllerinin kaybına neden olabilmektedir. Göz kapağındaki
tümörlerin tedavisinden sonra ektropion gelişimi nadirdir.
Yan etki ve komplikasyonlar
a Kartilaj nekrozu:
nekrozu: Nadiren
Nadiren gözlenirse
gözlenirse de
de özellikle
özellikle kulak
kulak
heliksine yapılan uygulamalardan sonra oluşabilir.
a Pigment değişiklikleri:
değişiklikleri: kriyoterapi
kriyoterapi sonrası
sonrası en can sıkıcı
değişikliklerden birisi de hipopigmentasyon gelişimidir.
Pigment hücreleri soğuğa ileri derece duyarlı olup bu
hücrelerin hasarlanması - 4 ile -7 derece arası uygulamalarda
bile ortaya çıkabilmektedir. 30-60 saniye süre ile yapılan
uzun uygulamalarda pigment kaybı kalıcı olabilmektedir.
Koyu deri rengine sahip hastalarda yapılan uygulama kabul
edilemeyecek kozmetik sonuçlara yol açabilmektedir.
a Enfeksiyon: Postoperatif enfeksiyon oldukça nadir
görülmektedir. Şayet görülürse klasik yöntemler ile tedavi
edilebilir.
a Reaktif değişiklikler:
değişiklikler: Kriyoterapi
Kriyoterapi sonrası milia formasyonu ve
pseudoepitheliomatous hiperplazi gelişebilirse de bunlar
tedavi ile düzelir.
Kontrendikasyonlar
a
a
a
a
a
a
a
a
a
a
Agammaglobulinemia
Orijini bilinmeyen kan diskrazileri
Soğuk intoleransı
Soğuk ürtikeri
Kollajen ve otoimmün hastalıklar
İmmünosupressif tedavi
Renal diyaliz
Kriyofibrinojenemia
Kriyoglobulinemia
Multipl myeloma
Kontrendikasyonlar
a
a
a
a
Trombosit eksikliği hastalığı
Pyoderma gangrenosum
Raynaud hastalığı
Yine alt ekstremitelerde belirgin arteriosklerosis varsa
kriyoterapiden kaçınmak doğru bir yaklaşım olur.