denizhane - Mavi Kuşak Hareketi

DENİZHANE
“İSTANBUL BOĞAZI”
101 PARE KAPLUMBAĞA SORUSU
Bu bölüm Prof.Dr. Yakup Kaska tarafından hazırlanmıştır.
Bu bölümün amacı akademik çalışmalar dışında olan ancak deniz kaplumbağa koruma çalışmalarına
katılan kişilere yönelik hazırlanmıştır.
Lütfen her türlü görüş ve önerilerinizle yeni sorularınızı [email protected] adresine göndererek bu
bölümün olgunlaşmasına yardımcı olunuz. Bu bölümdeki bilgiler kısmen bilimsel kısmen de popüler
bilgi niteliğindedir.
Burada sorulan sorular ve cevapları birden fazla soruyu da içermekte olup ilgi çekmesi açısından 101
pare kaplumbağa sorusu adı verilmiştir. Katkılarınızla bu soruların sayısını arttırabilirsiniz. Bazen de bir
sorunun cevabını okurken başka olası soruların cevaplarını da beraberinde bulacaksınız.
Prof.Dr.Yakup Kaska
Pamukkale Üniversitesi, Fen Edebiyat Fakültesi, Biyoloji Bölümü /DENİZLİ
E-Posta : [email protected]
1
101 PARE KAPLUMBAĞA SORUSU
1.
Deniz kaplumbağalarını kısaca tanıtır mısınız?
DENİZ KAPLUMBAĞALARIMIZ
Dünyadaki 8 tür deniz kaplumbağalarından sadece beşi (Caretta caretta (İribaş deniz kaplumbağasıLoggerhead turtle) Chelonia mydas (Yeşil kaplumbağa-Green turtle), Dermochelys coriacea (Deri
kabuklu deniz kaplumbağası-Leatherback), Lepidochelys kempi (Gündüz yuvalayan kaplumbağaKemp's Ridley) ve Eretmochelys imbricata (Atmaca gagalı kaplumbağa-Hawksbill turtle) Akdenizde
mevcut olup bunlardan da ancak iki tür (Caretta caretta ve Chelonia mydas) Akdenizdeki kumsallarda
yuva yapmaktadır. Yapılan çalışmalarda Akdenizdeki bu türlerin sayısının 2000 Caretta caretta ve 500
Chelonia mydas ergin dişisi olduğu tahmin edilmektedir. Diğer 3 türün ise henüz yuvalama yaptığı
tesbit edilememiş olup sadece beslenmek amacıyla veya yanlışlıkla bir kaç tanesinin Akdeniz'e girdiği
düşünülmektedir.
Caretta caretta adı neredeyse Akdeniz'deki kumsallarımıza yuva yapan deniz kaplumbağalarının genel
adı olarak kullanılıyor. Bu nedenle denizlerimizde yaşayan diğer kaplumbağa türlerine kısmen haksızlık
yapılıyor. Bunun sebebi belki kelimenin kolay söylenmesi belki de daha doğudaki Akdeniz
kumsallarımıza yuva yapan Chelonia mydas (Yeşil kaplumbağa) ve henüz yuva yaptığı tesbit edilmemiş
ancak denizlerimizde dolaşan diğer türlerin de olduğununun fazla bilinmemesidir. Kaplumbağalar yuva
yaptığı ölçüde tanınıyor dersek yalan olmaz. Çünkü en çok tanınan Caretta caretta türü yaklaşık 180 km
olan ülkemizdeki yuvalama alanlarına her yaz yaklaşık 2000 (1300-2700) yuva yaparken, Chelonia
mydas türü ise ortalama 900 (700-1200) yuva yapmaktadır. Her dişinin ortalama bir sezonda 3 yuva
yaptığını da kabul edersek her yaz kumsallarımız 450-900 dişi Caretta ve 230-400 Chelonia ergin dişisi
yuva yapmak için kumsallarımıza gelmektedir. Bu sayılara henüz miktarı hakkında pek bilgi sahibi
olmadığımız erkekler ve genç bireyler de eklenirse Türkiye kumsallarının ve bu kumsallara yakın
beslenme bölgelerinin Akdeniz'deki bu türlerin devamlılığının sağlanması konusunda ne kadar büyük
öneme sahip olduğu açıkça anlaşılacaktır.
Türkiye kumsallarında yukarıdaki bilgileri sağlayan çalışmalar, kapsamlı olarak 1988 yılında başlamış ve
günümüzde de değişik üniversiteler ve gönüllü kuruluşlarca devam ettirilmektedir. Bu çalışmalarda
genel olarak kumsallara olan kaplumbağa çıkışları tespit edilmekte, gelen dişiler markalanmakta,
yuvalama ile sonuçlanan yumurtalar kafesler yardımıyla korunmakta, yerleri değiştirilmekte ve yuvaya
gelen predasyon gibi tehlikeler tespit edilerek yuvadan çıkan yavrular ve bunların ne kadarının denize
ulaştığı, ne kadarının öldüğü, ne kadarının yumurtada gelişmesini tamamlayamadığı gibi bilgiler
toplanmaktadır.
2
Deniz kaplumbağalarını inceleyen akademik çalışmaların artmasıyla yukarıdaki bilgilere ek olarak
dişilerin her sezon niçin aynı kumsala yuva yapmak için geldiği ve kaplumbağaların kış sezonunda
nerelerde dolaştıkları gibi bilgiler uydu aracılığıyla takip edilmekte; farklı kumsallara yuva yapan
kaplumbağaların genetik olarak birbirlerinden farklılıkları gibi konular araştırılmakta; cinsiyet
kromozomları olmayan (yumurtadan çıkacak yavrunun cinsiyetini yumurtanın bulunduğu ortamın
sıcaklığı belirlenmektedir) bu türlerin cinsiyetlerinin hangi sıcaklıklarda dişi veya hangi sıcaklıklarda
erkek olduğu araştırılmaktadır. Giderek ısınan dünyamızda özellikle çevreye bağlı cinsiyet belirlenmesi
nesli tükenmekte olan deniz kaplumbağaları açısından çok önemlidir. Çünkü sadece dişilerin olduğu bir
tür korunmuş sayılamaz.
Deniz kaplumbağalarının neslinin tükenmemesi için bunların yuvalanma alanlarının ve yuvaların
korunması kadar denizlerimizin de hem kirlilik açısından hem de yapılan zararlı faaliyetler açısından
kontrol edilmesi gerekmektedir. Sadece dişiler doğdukları kumsala yuva yapmak için gelirlerken erkek
ve gençler sahillerimize yakın beslenme bölgelerinde bulunmaktadırlar. Bu ortamda bunlara yönelik
oluşan her tür zararlı faaliyet onların yaralanmalarına ve ölmelerine yol açmaktadır. Yumurtadan çıkan
yavruların ancak %3'ünün ergin safhasına ulaşabildiğini kabul edersek neslin devamının sağlanmasında
yaralı ve hasta bireylerin tedavileri de büyük önem taşımaktadır. Gerek denizlerimizdeki deniz
kaplumbağalarının araştırılması ve gerekse bu yaralıların tedavi edileceği bir Araştırma ve
Rehabilitasyon Merkezinin oluşturulması konusunda da eksikliklerimiz olduğu kanaatindeyim. Deniz
kaplumbağalarının sadece doğdukları kumsalları yuvalamak için tercih etmeleri ve kumsala ait genetik
yapılarının oluşması, giderek ısınan dünyamızda dişi ağırlıklı bir populasyonun oluşması gibi ilginç
özellikleri nedeniyle ve her yönüyle bir açık hava müzesi olan ülkemizin bütün değerlerinin korunması
gerektiği konusunda okuyucuların da aynı görüşte oldukları düşüncesindeyim. Bu aynı görüş
çerçevesinde yukarıda belirttiğim eksikliklerin giderilmesi ve daha ayrıntılı çalışmalar yapılması
konusunda kurumlar, üniversiteler, dernek ve diğer gönüllü kuruluşlarla işbirliği içerisinde
tamamlanması dileklerimle....
2.
Deniz kaplumbağa türlerini tanıtırımsınız?
Burada deniz kaplumbağalarının hepsi için bir Türkçe isim verilmiştir. Daha önceki kaynaklarda C.caretta
için bayağı ve sıradan anlamında Adi deniz kaplumbağası veya sadece deniz kaplumbağası kullanılmış
olmasına rağmen bunların şu anda nesli tükenmekte olan bir tür için kullanımının uygun olmayacağı ve
sadece deniz kaplumbağası denmesinin de görülen her tür kaplumbağa için C.caretta imajı
uyandıracağından dolayı İribaş kaplumbağa (Loggerhead turtle) kullanılmıştır. Yine C.mydas türü için
bazı kaynaklarda çorba kaplumbağası bazılarında ise yeşil kaplumbağası kullanılmıştır. Çorba ismi bu
türden çorba yapıldığı imajını yaygınlaştıracağı düşüncesiyle Yeşil kaplumbağa (Green turtle) ismi
kullanılmıştır.
3
Caretta caretta (İribaş kaplumbağa): İri kafası ve çok kuvvetli çenesi vardır. Erginde Düz karapaks boyu:
80-90 cm ve kahverengi renklidir. Asimetrik yürüyüş şekli vardır. Ön ayaklar ardışık hareket eder, arka
ayaklar birlikte veya ardışık olabilir. 2-3 yılda bir 3-5 yuva geceleri yapar. Karapaksta 5 Costal plağı ve
Kafada 2 çift prefrontal plak vardır. Etçildir (Yengeçler, deniz anası, kabuklular ve süngerler) ve bazıları
kış uykusuna yatabilirler (Çamurlara gömerek).
Dermochelys coriacea (Deri kabuklu kaplumbağa): En büyük deniz kaplumbağası türüdür. Sırtta sert
kabuk yoktur. Deri ile kaplıdır. Siyah renklidir, beyaz benekler vardır. Erginde Düz karapaks boyu: 180220 cm ve simetrik yürüyüşe sahiptir. Ön ve arka ayaklar aynı anda peşpeşe hareket eder. Her yıl
yuvalar ve 6-7 yuva yaparlar. Geceleri yuvalarlar.
Chelonia mydas (Yeşil kaplumbağa): Erginde Düz karapaks boyu: ~100 cm. Karapaks koyu kahverengi
renklidir. Kafada bir çift prefrontal, sırt kabuğunda da 4 Costal plak vardır. Eti yeşil renkli olduğu için
yeşil kaplumbağa denmiştir. Eti özellikle çorba yapımında kullanılmıştır (Meksika ve Teksas). Simetrik
yürüyüşe sahiptir. Ön ve arka ayaklar aynı anda peşpeşe hareket eder. 2-3 yılda bir 3-5 yuva yapar ve
otçuldur. (Deniz algleri, deniz yosunları).
Tablo 1. Deniz kaplumbağaları hakkında genel bilgiler.
Latince Adı
İng.
turtle
Adı- Türkçe Adı
Ergin
Ağ.
(kg)
Ortalama Yu.
Çap.
yum.
sayı.
(mm)
Kuluçka
Yavru
sür.(gün) ağır.
(gr)
Chelonia mydas
Green
Yeşil
kaplumbağa
113295
75-150
45
48-70
~25
Chelonia agassizii
Black
Siyah k.
100
~70
45
50-55
~20
Natator depressus
Flatback
Düzkabuklu k.
90
~50
51
50-55
~40
Caretta caretta
Loggerhead
İribaş k.
77-227
70-120
40
45-60
~20
Eretmochelys
imbricata
Hawksbill
Atmaca gagalı k. 43-75
~140
38
<64
~15
Lepidochelys
olivacea
Olive Ridley
Zeytin yeşilli k.
45
110
40
52-58
~17
Lepidochelys kempi
Kemp's
Ridley
Gündüz
yuvalayan
34-45
~100
39
48-62
~17
Dermochelys
coriacea
Leatherback Deri kabuklu k.
295545
80
54
50-55
~45
4
Natator depressus (Düz kabuklu kaplumbağa): Düz kabuklu olduğu için bu ismi almıştır. Erginde Düz
karapaks boyu: ~90 cm ve kabuk sarı-gri renklidir. 2-3 yılda bir 3 yuva yaparlar. (Bazıları gündüz de yuva
yapabilir). Simetrik yürüyüşe sahiptir. Ön ve arka ayaklar aynı anda peşpeşe hareket eder. Sadece
Avusturalyada bulunan endemik bir türdür.
Chelonia agassizzii: Siyah kaplumbağa: Erginde Düz karapaks boyu: 100 cm ve karapaks siyah renklidir.
Geceleri yuvalar 2-3 yılda bir 2-3 yuva yapar. Simetrik yürüyüşe sahiptir. Ön ve arka ayaklar aynı anda
peşpeşe hareket eder.
Eretmochely imbricata (Atmaca gagalı kaplumbağa): Karapaks plakları kiremit gibi birbir üzerine
binmiştir. Sırt kabuğu kahverengi lekelidir. Kafa uzun ve incedir. Üst çene yırtıcı gaga görünümündedir.
Erginde Düz karapaks boyu: ~80 cm. 2-3 yılda bir 7-8 yuva yapar. (Bazen gündüz de yuva yapabilir)
Etçildir. (Süngerler).
Lepidochelys olivacea (Zeytin yeşilli kaplumbağa): (1887 de Brezilya'da yaşayan ünlü H.N. Ridley FRS
'den ve zeytini yeşil renginden almıştır). Erginde Düz karapaks boyu: ~66 cm. Karapaksda 5-9 Costal ve /
vertebral plak vardır. Gece yuva yapar ve 2 yılda bir 2-3 yuva yapar. Asimetrik yürüyüş şekli vardır. Ön
ayaklar ardışık hareket eder, arka ayaklar birlikte veya ardışık olabilir.
Lepidochelys kempi (Gündüz yuvalayan kaplumbağa): (1906 yılında Richard M. Kemp adlı balıkçı ilk
numuneyi getirdiği için bu isim verilmiştir.). En küçük deniz kaplumbağasıdır. Erginde Düz karapaks boyu:
~65 cm ve gri siyah renklidir. Arribada (~ 40.000 dişi) denen toplu yuvalama çıkışları vardır. Gündüz
yuvalar ve yavrular gündüz yuvadan çıkarlar. Asimetrik yürüyüş şekli vardır. Ön ayaklar ardışık hareket
eder, arka ayaklar birlikte veya ardışık olabilir. Her yıl 2-3 yuva yaparlar. Karapaksda 5 Costal ve 5
vertebral plaklar vardır.
3.
Deniz Kaplumbağalarının Sistematiği hakkında bilgi verir misiniz?
Deniz kaplumbağaları yüz milyon yıldan daha uzun süredir yeryüzünde yaşamlarını devam ettiren
canlılardır. Bu geçen süre içinde çok fazla değişime uğramamışlardır. Her ne kadar kertenkeleye benzer
sürüngenlerin nesli tükenmiş bir koluna ait olduklarına ilişkin kanıtlar varsa da, kökenleri tam olarak
bilinmemektedir. Deniz kaplumbağalarına ait bulunan ilk fosil 150 milyon yıl öncesine dayanmakta ve
bu fosil günümüz kaplumbağalarına benzemektedir. Bu fosil kanıt, bunların bataklıkta yaşayan
türlerden evrimleşmiş olabileceğini işaret etmektedir. Mesozoik çağın Kretese’nin son dönemlerinde
(yaklaşık 65-135 milyon yıl önce), deniz kaplumbağaları Toxochelidae, Protostegidae, Chelonidae ve
Dermochelydae familyalarından ortaya çıkmış ve tüm dünyadaki okyanuslara dağılmıştır. Bu dört
familyadan sadece Chelonidae ve Dermochelydae familyaları günümüze kadar nesillerini devam
ettirmiştir. Günümüz deniz kaplumbağaları, birkaç deniz yılanı hariç, atalarından ve yaşamlarını denizde
geçiren diğer sürüngen gruplarının yaşam tarzlarından fazla farklılıklar göstermemektedir (Ripple,
1996).
5
4.
Regnum
: Animalia
Phylum:
: Chortdata
Clasis
: Reptilia
Ordo
: Testudinata
Deniz kaplumbağalarının Yaşam döngüleri hakkında bilgi verir misiniz?
Deniz kaplumbağaları her üreme sezonu (Nisan ve Mayıs) çiftleşerek erkekler kumsala yakın yerlerde
dolaşırken, dişi bireyler yaklaşık 15 gün aralıklarla bir sezonda (Mayıs-Ağustos) ortalama 3 yuva yaparlar.
Bıraktıkları yuvalardan yaklaşık iki ay sonra yavrular çıkar. Bu kuluçka süresince yumurtalar değişik
tehditler altındadır. Bu yuvalardan çıkan yavrular (Temmuz-Ekim) ay ışığı veya denizin parıltısı sayesinde
denize doğru giderler ancak daha kuvvetli başka ışık olursa yanlış yöne giderler.
Denize ulaşan yavru karnın (Abdomen) içine çekerek depolanan yağlı besin maddesi (vitellüs) nedeniyle
dalamaz ve iki hafta kadar yüzeyde dolaşır. Bu nedenle bu esnada kuş ve balık gibi parçalayıcıların yemi
olurlar. Bu safhaları atlatan yavrular deniz algleri arasında yüzerler ve dolaşırlar, yönlerini de hem bu
besin alanlarını tanımalarından hem de manyetik yönelim sayesinde bulurlar.
Erginleşene kadar dönem kayıp yıllar olarak bilinir, çünkü 25-30 yıl süren bu sürede genç bireylerin
nerelerde neler yaptıkları konusunda pek fazla bilgi elde edilememiştir. Gerek bu genç safhada ve
gerekse ergin safhada da balıkçılık, trol avcılığı, hastalık, kirlilik ve sürat motorları gibi değişik tehlikeler
her zaman kaplumbağalar için birer tehlike olmaktadır.
Deniz kaplumbağalarının hayat devri ve zararlı faktörler.
6
5.
Bu türlerin dağılım alanları ve sayıları hakkında bilgi verir misiniz?
Tropik ve subtropik alanlarda yayılış ve yuvalama alanı gösteren yeşil ve iribaş kaplumbağa türlerinden
Yeşil kaplumbağa Akdeniz’de sadece Türkiye ve Kıbrıs kumsallarında yuva yaparken, İribaş kaplumbağa
ise Mısır, Libya, Tunus, Yunanistan, Türkiye ve Kıbrıs kumsallarına yuva yaptığı tespit edilmiştir (Dodd,
1988; Groombridge, 1990).
Dünya pop. (dişi)
Akdeniz pop. (dişi)
Türkiye pop. (dişi)
Caretta caretta
+60.000
2.000
450-900
Chelonia mydas
+200.000
300-500
230-380
Deniz kaplumbağaların dünyadaki genel durumuna, yayılış ve yasal koruma altına alınış durumlarına
bakacak olursak:
Caretta caretta : Tropik ve subtropik sular olmak koşuluyla Dünyanın genelinde yaygın bir türdür. IUNC
(International Union for Conservation of Nature and Natural Resources) tarafından tehlike altında
(yabanıl ortamda yakın gelecekte soyunun tükenmesinin çok yüksek riski ile karşı karşıya) olarak
belirtilmiştir. Eti az tüketilmesine karşın dünyanın bazı yerlerinde yumurtaları toplanmaktadır.
İnsanların tüketimi için yapılan bu direkt toplama C. caretta'ların gelecekteki yaşamlarında çok önemli
bir faktör değildir. Endüstri ve kalkınmanın sonuçlarının etkileri, trol avcılığı, yuvalama sahillerindeki
eğlence yerlerinin gelişimi türe zarar vermektedir. Limpus, şu anda güney Queensland'de,
Avustralya'da National Research Council, Amerika'da Canaveral Burnu'nun kuzeyinde yakalamanın bir
sonucu olarak populasyonların azaldığını, fakat Canaveral Burnu'nun güneyinde Florida'da büyük
populasyonların, Natal'da, Güney Afrika'da kısmen küçük populasyonların artmakta olduğunu
bildirmiştir (Pritchard 1997).
Chelonia mydas : Atlantik Okyanusu, Meksika Körfezi, Arjantin sahilleri, Akdeniz, Hint ve Pasifik
Okyanusunda yayılış gösterir. IUNC tarafından tehlike altında (yabanıl ortamda yakın gelecekte
soyunun tükenmesinin çok yüksek riski ile karşı karşıya) olarak belirtilmiştir. Bir çok yerde yumurta ve
etinin tüketildiğini, bu bağlamda uluslararası ticaret önemli bir etken olamadığını fakat bazı bölgelerin
yerli insanlarınca (örneğin Endonezya'nın bazı adalarında) geçim kaynağı olarak kullanılmasının ve
oralardaki nüfus artışının türe zarar verdiğini bildirmiştir (Pritchard 1997).
Chelonia agassizii : Kuzey ve Güney Amerikanın batı sahillerinde yaşarlar. Tür Galapagos Adalarında
korunmaktadır. Meksika'da da korunma çalışmaları vardır fakat kaçak avlanma tür için ciddi sorunlar
oluşturmaktadır (Pritchard 1997).
7
Eretmochelys imbricata : Diğer deniz kaplumbağalarıyla kıyaslanırsa en tropikal yayılışlı türdür. Atlantik,
Pasifik ve Hint Okyanusu’nun tropik ve subtropik kısımlarında yayılış gösterir. IUNC tarafından kritik
şekilde tehlike altında (yabanıl ortamda çok yakın gelecekte soyunun tükenmesinin çok çok yüksek riski
ile karşı karşıya) olarak belirtilmiştir. Atmaca Gagalı kabuğu ürünlerinin ciddi boyutta ulusal ve
uluslararası ticareti vardır ve son yıllarda artmıştır. Türün bu şekilde kullanılması yaygın bir kaygıya
neden olmaktadır. Türün yakın görünen yok olması hakkındaki çok şiddetli ikazlar sayesinde kabuk ve
diğer ürünlerin aşırı global tüketimi azalmıştır. Bundan başka bu tür belki yaygın olarak bazı tropikal
resif habitatlarında; Karayip Adaları veya tropikal Avustralya'da görülse de böyle populasyonlar esasen
ergin olmayan bireylerden ibarettir ve çok az yuvalama "koloniler" olarak bilinir. Limpus, türe ait artış
gösteren bir tek populasyon bulunduğunu, Trono, bu populasyonun Sabah Kaplumbağa Adalarında
(Malezya) 1969'dan beri 10 kattan fazla arttığını belirtmiştir (Pritchard 1997).
Lepidochelys kempii : Erginleri çoğunlukla Meksika Körfezinde yayılış gösterir. Gençleri Atlantik
Okyanusunun kuzeybatısının tropikal ve ılıman bölgelerinde ve Amerika Birleşik Devletlerin doğu
sahillerinde yayılış gösterirler. Bazen kuzey Avrupa sularında, Fas’ın güney sahillerine kadar genç
bireylere rastlanabilmektedir IUNC tarafından kritik şekilde tehlike altında (yabanıl ortamda çok yakın
gelecekte soyunun tükenmesinin çok çok yüksek riski ile karşı karşıya) olarak belirtilmiştir 1947'de
Rancho Nuevo, Tamaulipas, Meksika'da türe ait yaklaşık 40000 kaplumbağanın bulunduğu bir arribada
olayının filmi çekilmiştir. Birkaç ayrı durum bir yana bırakılırsa burası tür için bilinen tek yuvalama
yeridir. Bununla birlikte 1965'e kadar Rancho Nuevo hakkında elde bunu izleyen veriler yoktur. 1965'te
en büyük arribada'da 5000'den az kaplumbağa sayıldı ve sahilin korunmasına rağmen bu sayı sonraki
yirmi yıl boyunca çok azaldı, 20 yıl sonunda bir sezonda sayılan yuvalar en çok yüzlerle ifade ediliyordu.
1960'ların sonunda yumurta sayısının azalması sonucu yumurta ticaretinin azalması nedeniyle trol
avcılığını artmıştır. Trol avcılığının yapıldığı yer L. kempii türünün tek habitatı olan Meksika körfeziydi.
1978'de kabul edilen koruma programı sonucu yuvalama populasyonu az da olsa 80'lerin ortasında
zenginleşti ve daha sonra tutarlı bir şekilde artmaya başladı. Bu tür, deniz kaplumbağalarının Dünya'da
en az bulunanıdır (Pritchard 1997).
Lepidochelys olivacea : Pasifik, Hint ve Atlantik Okyanuslarının tropik, subtropik kısımlarında yayılış
gösterirler. Bu geniş yayılışla bazı okyanus adalarındaki durum bilinmemektedir. IUNC tarafından
tehlike altında (yabanıl ortamda yakın gelecekte soyunun tükenmesinin çok yüksek riski ile karşı karşıya)
olarak belirtilmiştir. L. olivacea nispeten lokalize olmuş yuvalama alanlarına sahip olmasına rağmen,
aşırı derecede bir araya toplanmış yuvalamanın devam eden varlığının bir sonucu olarak Dünya'da
deniz kaplumbağalarının en çok kalan türüdür. Dünya'nın her yerinde (Playa Ostional, Kostarika'daki
sınırlanmış yumurta tüketimi hariç) "arribada" sahilleri sözde koruma altındadır ama Surinam, Kostarika
ve Hindistan'da balıkçılık ve trol avcılığı kaplumbağaları tehdit etmektedir (Pritchard 1997).
8
Natator depressus : Bu türün yayılışı çok sınırlıdır. Avustralya’nın kuzeyinde, kuzeydoğusunda ve Papua
Yeni Gine çevresindeki sularda yayılış gösterirler. IUNC tarafından kritik şekilde tehlike altında (yabanıl
ortamda çok yakın gelecekte soyunun tükenmesinin çok çok yüksek riski ile karşı karşıya) olarak
belirtilmiştir. Türün tek yayılış alanı olan Avustralya’da tür için hukuki koruma vardır fakat Aborjinlerin
avlanması bu korumanın dışındadır. Yerli halk besin olarak C. mydas'ı tercih ettiği için N. depressus'un
geleceği iyi görünmektedir. Fakat karides için yapılan trol avcılığı nedeniyle hem kaplumbağalar hem de
deniz tabanı zarar görmekte ve bir çevre felaketi meydana gelmektedir (Pritchard 1997).
Dermochelys coriacea : En geniş yayılışa sahip deniz kaplumbağasıdır. Diğer deniz kaplumbağası
türlerinin bulunmadığı dünyanın daha kuzey ve güney bölgelerinde bulunur. Kuzey Pasifik’te Bering
Denizi’nin güneyi ve Alaska Körfezinde; güney Pasifik’te Şili’de, Barents Denizinde; Kuzey Atlantik’te
Ternöv ve Labrador’da; Hint Okyanusunda; Güneybatı Pasifik’te Tazmanya ve Yeni Zelanda’da yayılış
gösterir. IUNC tarafından kritik şekilde tehlike altında (yabanıl ortamda çok yakın gelecekte soyunun
tükenmesinin çok çok yüksek riski ile karşı karşıya) olarak belirtilmiştir. Uluslar arası ticarette bu tür
önemli değildir. Özellikle doğu Pasifik, Guyana ve Asya'daki yuvalama kolonilerinde (Terengganu,
Malezya gibi) çoğunluk yumurta tüketimi olmak üzere yumurta ve eti tüketilmektedir. Bu durum tür
için büyük tehlike oluşturmaktadır.
Şu anda Atlantik kolonileri (özellikle Trinidad, Surinam ve Fransız Guyana'sında) oldukça güvende
görünmekte ve muntazam şekilde artmaktadır, Natal, Güney Afrika ve Mozambik'teki küçük yuvalama
kolonileri de böyledir. Diğer taraftan Terengganu kolonisi son yıllarda çökmüş durumdadır ve Pasifik
Meksika ve Kostarika'da populasyonların ciddi azalma gösterdiği belgelenmiştir, bu durum; sahillerdeki
katliamlar, yumurta toplanması ve açık denizde balık avlama araçlarının verdiği zararların sonucudur
(Pritchard 1997).
CITES (The Convention on International Trade in Endangered Species of Wild Fauna and Flora) 1973’te
bazı yabanıl türlerin korunması için düzenlenmiş uluslar arası bir antlaşmadır ve 116 ülkenin imza attığı
bu antlaşma ile bütün deniz kaplumbağaları koruma altına alınmıştır
6.
Yuva yapmalarını anlatır mısınız?
Yuva yapımından yaklaşık iki hafta önce kumsala yakın bir sığ bölgede veya lagun, göl gibi bir alanda
erkeğiyle çiftleşen dişi yumurtlamak için kumsala çıkar. Bu ise erginleşince yine doğdukları kumsallara
yuvalamak için çıkışlar şeklinde olmaktadır. Ancak azda olsa bundan sapmalar tespit edilmiştir. Her çıkış
yuva ile sonuçlanmaz, genelde 3 çıkıştan biri yuva ile sonuçlanır. Diğer çıkışlar (Yalancı çıkışlar) uygun
yuva yeri aramak ve yumurtaların yumurta kanalı boyunca ilerlemesine yardımcı olur.
9
Yuvalama şu safhalarda gerçekleşir: Bu safhalarda kaplumbağa yumurtlama safhası hariç diğer
dönemlerde en küçük bir rahatsızlıkta geri dönebilir, ancak yumurtlama safhasında bu duyarlılık biraz
azalır. Denizden su yüzeyine çıkma (Sakin ortam, düşük tuzluluk, nehir ağızlarını tercih ederler), sahile
çıkma, vücut çukuru kazma (ön ayaklarla), yumurta çukuru kazma (arka ayaklarla). Bu nedenle yuva
çukuru arka ayak boyuna ve kazılan vücut çukuru derinliğine göre değişir. Örneğin C.caretta 50-60 cm
derine yumurtlarken, C.mydas 80-100 cm derine yumurtlar. yumurtlama (tek tek olabildiği gibi ikili, üçlü
ve dörtlü olarak da bırakılabilir), yumurta çukurunu kapatma (arka ayaklarla), vücut çukurunu kapatma
(Bu safhada da yuva üzerine yığılan kum bakımından da iki tür arasında fark vardır. Yeşil kaplumbağa,
iribaş kaplumbağaya göre daha çok kum yığar), ve son olarak denize geri dönüş safhalarıdır
7.
Kaplumbağaları nasıl tanıyorsunuz?
Kaplumbağalar plastik yada metal marka ile ayaklarından küpe gibi markalanırlar. Bu sayede, toplam
dişi sayısını, büyüme oranının, yuvalama aralığının, göç aralığı, kumsala bağlılık ve kumsallar arası göç
durumlar belirlenebilir. Markalama dişilerin sağ ön yüzgecindeki iki plak arasındaki yumuşak etli kısma
yapılmaktadır. Markaların üst yüzlerinde bir numara, alt taraflarında da irtibat adresi yer almaktadır.
Ancak Türkiye kumsallarında kullanılan markalama bilgileri tek merkezde toplanmadığı için bu bilgiler
tam olarak değerlendirilememektedir. Tek tip marka ve verilerin bir merkezde toplanmasıyla bu eksiklik
giderilecektir.
PIT marka denen barkot tipi markalama ve uydu vericisi yardımıyla izleme yöntemleriyle de
kaplumbağalar tanınabilmekte ve takip edilmektedir.
8.












Ergin deniz kaplumbağası görüldüğü anda neler yapılmalıdır?
Düz karapaks ölçüleri alınır
Düz Karapaks Boyu: Kumpas kullanılarak nuchal plak ile subcaudal plaklar arası ölçülür.
Düz Karapaks Eni: Karapaksın en geniş bölgesinde sağ ve sol marjinal plaklar arası mesafe kumpas
yardımı ile ölçülür.
Eğri karapaks ölçüleri alınır.
Eğri Karapaks Boyu: Mezuro kullanılarak nuchal plak ile subcaudal plaklar arası ölçülür.
Eğri Karapaks Eni: Karapaksın en geniş bölgesinde sağ ve sol marjinal plaklar arası mesafe mezuro
yardımı ile ölçülür.
Yuvalama safha ve süreleri yazılır. Bu safhalar:
Vücut çukurunu kazma: Kaplumbağanın vücut çukurunu kazmaya başladığı anla, yumurta çukurunu
kazmaya başladığı zaman arasında geçen süre.
Yumurta çemberini kazma: Kaplumbağanın yumurta çukurunu kazmaya başladığı anla,
yumurtlamaya başladığı zaman arasında geçen süre.
Yumurtlama: Kaplumbağanın yumurtlamaya başladığı anla sona erdiği an arasında geçen süre.
Yumurta çemberini kapatma: Yumurtlamanın sona erdiği anla, yumurta çemberinin kapanmasına
kadar geçen süre.
Vücut çukurunu kapatma: Yumurta çemberinin kapanması ile kaplumbağanın denize dönmeye
başladığı an arasında geçen süre.
10









9.







10.





11.





Denize dönme: Kaplumbağanın denize dönmeye başladığı anla, denize ulaştığı an arasında geçen
süre.
Toplam süre: Kaplumbağanın sahilde geçirdiği sürenin toplamıdır.
Neural plak, costal plak, nuchal plak, subcaudal plak ve marjinal plak sayıları kaydedilir.
Nuchal plak: Başın arkasında bulunan plaktır.
Subcaudal plak: Kuyruk bölgesinde bulunan plaktır.
Neural plak: Karapaksın merkezinde baş-kuyruk istikametinde uzanan plaklardır.
Costal plak: Karapaksın sağ ve sol kısımlarında bulunan, neural ve marjinal plaklar arasında kalan
plaklardır.
Marjinal plak: Karapaksın sağ ve sol kenarlarında bulunan plaklardır.
Markalama işlemi için kaplumbağanın ekstremiteleri kontrol edilir. Eğer marka yoksa
kaplumbağanın sağ ön ekstremitesine markalama işlemini yapılır.
İz bulunduğunda yapılacak işlemler nelerdir?
Yuva yeri yumurtalara zarar vermeden belirlenir.
Belirlenen yuvanın kenarına yuvalama tarihi, yuva no gibi belirtici işaretler konur.
Yumurta çemberinin denizden, ıslak alandan ve yarı ıslak alandan uzaklıkları ölçülür.
Sahilde bulunan izin iç ve dış en ölçümleri kaydedilir.
Dış en: Kaplumbağanın sağ ve sol ekstremitelerinin izlerinin bulunduğu alanın genişliğidir.
İç en: Kaplumbağanın ekstremitelerinin arasında kalan (plastronun) izdir.
İzin kumsal üzerindeki şekli ve kaplumbağanın denizden çıkış-geri dönüş istikameti belirtilir.
Yuva bulunduğunda yapılacak işlemler
Yuva yeri belirlenerek, en az iki sabit noktadan ölçüsü alınır.
Yuva yeri halkın kullandığı alanda ise, yuva üzerine kafes yerleştirilir.
Yuva, predasyonların sık olarak karşılaşıldığı alanda ise, yuvanın üzerine yuva içi kafes yerleştirilir.
Eğer yuva taşınmış ise, yumurtlama ile taşınma esnasında geçen süre kaydedilir.
Yuvaya ısı ölçer yerleştirilmişse, ısı ölçer no’sunu ve yerleştirme zamanı (tarih ve saat olarak)
kaydedilir.
Yavru çıkış esnasında yapılacak işlemler:
Kuluçka süresi kaydedilir. Kuluçka süresi olarak, yumurtlama ile ilk yavru çıkışı esnasında geçen süre
baz alınmalıdır (son çıkış veya en çok çıkış değil)
Yavrular denize ulaşırken karşılaşılabilecek tilki, yengeç, kuş vb. predatörlere karşı önlem alınır.
Yavruların farklı yönlere dağılmalarını kontrol edip, çevrede bulunan ışıkları mümkün olduğu kadar
engellemeye çalışılır.
Yavru çıkabilecek yuvalardan 10, 20, 30cm derinliklerden sıcaklık ölçümleri her saat başı alınır.
Yavru çıkışları, yavru sayısı, çıktığı gün ve saati ile birlikte kaydedilir.
11
12.







13.






14.






15.




Kontrol açışı esnasında yapılacak işlemler:
Denize ulaşan yavru sayısı kaydedilir.
Yuva içindeki ölü yavru sayısı kaydedilir.
Yuva yüzeyindeki ölü yavru sayısı kaydedilir.
Boş kabuk sayısı kaydedilir.
Döllenmiş ve döllenmemiş yumurta sayısı kaydedilir.
Yuva içi predasyon varsa, predatör türünü belirterek meydana getirdiği zararları yazılır.
Kazılan yuvadan kum örneği, ölü embriyo örneği, ölü yavru örnekleri alınır.
Ölü kaplumbağa görüldüğü zaman yapılacak işlemler:
Kaplumbağanın görüldüğü zaman, tarih ve saat kaydedilir.
Kaplumbağanın morfolojik özelliklerine bakarak ne zaman öldüğü hakkında tahmin yürütülür.
Kaplumbağanın karapaks boyu, eni ve plak sayıları kaydedilir.
Kaplumbağanın ölüm sebebini bulmaya çalışılır.
Kaplumbağanın çeşitli organlarından doku örnekler alınır.
Kaplumbağa üzerinde işlemler tamamlandıktan sonra kaplumbağa gömülür.
Yaralı kaplumbağa görüldüğü zaman yapılacak işlemler:
Yaralı kaplumbağa güvenli bir ortama taşınır.
Kaplumbağanın rahatsız olduğu nokta tespit edilir.
Kaplumbağanın yarası ulaşılabilecek bir noktada ise, gerekli malzemeler temin edilerek tedavi edilir.
Tedaviden sonra gerekli pansuman işlemlerini yaparak yaralı bölge temizlenir.
Kaplumbağa herhangi bir ihtimale karşı beslenmeye alınır.
Kaplumbağanın belirli bir süre bekletilmesi gerekiyorsa, sakin bir ortama taşınır.
Kaplumbağanın durumunu nasıl kontrol ederiz?
Denizde yüzeyinde sürüklenen bir kaplumbağa olduğu zaman dikkatli bir şekilde tekneye alınmalıdır.
Eğer ağzında olta ipi varsa bu ipten çekilmemelidir. Kaplumbağa tekneye veya bota
yaklaştırıldığında olta veya ip varsa tür ile ilgili ve ölçümle ilgili bilgiler alınıp ip veya olta pense
yardımıyla kesilmelidir.
Kaplumbağa çeneleri çok kuvvetli olduğundan bu durumlarda dikkatli olunmalı ve kesinlikle ağız
içine el sokulmamalıdır.
Olta bezen yemek borusunda olabilir bu durumda ağzına sert cisimle açarak bu olta kesilerek
yerinden çıkarılmalıdır. Oltanın sivri olan uç kısmı kesilerek çıkarılmalıdır. Bu işlemler yapıldıktan
sonra kaplumbağa kendisini dinç hisseder etmez hemen serbest bırakılmalıdır.
12











16.


Kaplumbağa aktif değilse kaplumbağa gölge ve ıslak bir ortamda tutulmalıdır. Bu esnada arka tarafı
yaklaşık 20 cm kadar havaya kalkacak şekilde kaldırılmalı ve altına bir şeyler konmalıdır. Havlu vb
şeyle bu esnada ıslak tutulmalıdır. Bu esnada kesinlikle su dolu bir ortama konmamalıdır. Bu zaten
boğulma durumunda deniz suyunun akciğerlerden çıkmasını kolaylaştırıcı bir çalışmadır.
Bu sürede zaman zaman kaplumbağada göz kapakları açılıp kapanarak refleksleri kontrol edilmelidir.
Bu sürede tepki veriyorsa kaplumbağa yaralıdır. Bu süre zarfında tepki veriyorsa yaralanma
durumundaki ilk yardım uygulanır. Baygın mı olduğu veya ölü mü olduğu bu 24 saatlik süre
sonundaki reaksiyona göre belirlenir. Hiçbir reaksiyon vermezse ölmüştür ve yapılacak bir şey
yoktur. Bu durumda gerekli bilgiler kaydedilerek ve otopsi yapılarak gerekli dokular ve bilgiler
alınabilir.
Bazı durumlarda kaplumbağalar tirol ağlarına takılırlar ve bota boşaltma esnasında çıkabilirler. Eğer
nette kaplumbağa olduğu fark edilirse boşaltma işlemi dikkatli yapılmalıdır.
Bu durumda da yine kaplumbağanın baygın, yaralı veya ölü olduğunu yukarıdaki şekilde kontrol
edilir. Eğer sağlıklı ise hemen serbest bırakılmalıdır.
Bunun dışında küçük ağlara takılan kaplumbağalarda sıyrıklar, botlara çarpma sonucu yaralanmalar
veya kasti olarak vurulma izleri olabilir.
Bu durumda yine kaplumbağanın durumu yukarıdaki kriterlere göre belirlenir. Eğer kaplumbağanın
direnci iyi ve sıyrıklar veya yaralar baş dışındaysa kaplumbağayı serbest bırakmak en iyisidir. Eğer
kafasında ise bu yaranın durumuna göre günde en az 3 pansumanla (yara tozu, ve mikrop kapmayı
önleyici merhemler kullanılabilir.
Bu bakım süresinin uzunluğuna göre kaplumbağanın su ve besin ihtiyacı da sağlanmalıdır.
Kaplumbağanın durumunun iyi yada kötü olduğunu anlamak çok önemlidir. Örneğin kaplumbağa
nefes alırken kafasını kaldırıyorsa bu sağlıklı olduğuna işaretlerden birisidir. Yine ön yüzgeçlerini
tuttuğumuzda veya çektiğimizde vereceği tepki onun sağlıklılığına işaretlerdendir. Yere konduğunda
yürümeye yeltenmesi veya yanlardan kaldırıldığında ön yüzgeçlerini sürekli olarak çırpması sağlıklı
olduğuna işaretlerden bazılarıdır. Bu durumda kaplumbağa en kısa zamanda uygun ortamda
bırakılmalıdır.
Eğer kaplumbağa yanlardan tutularak kaldırıldığında kafa ve bacaklar aşağı sarkıyorsa bu
kaplumbağa yaralı veya ölü demektir. Bu durumda kaplumbağanın reflekslerini kontrol etmek
önemlidir. Bu birkaç yolla yapılabilir. Sırt kabuğu yanlardan tutularak 10 cm kadar sırayla sağa
doğru veya sola doğru kaldırılıp hareketi gözlenebilir, Göze veya göz kapağına dokunularak gözün
kapatılma hızı gözlenebilir veya kloak bölgesi tırnaklanarak kuyruk veya arka bacak hareketleri
gözlenerek kaplumbağanın refleksleri gözlenir ve durumu hakkında yaralı veya ölü olduğuna karar
verilir.
Kaplumbağa kokuşmuş şişmiş veya üzerinde değişik canlılar gelişmeye başlamışsa bu hayvan zaten
ölmüştür. Post mortem süre kaplumbağanın ölü olarak bulunma sezonuna göre değişir.
Ölü kaplumbağayla ilgili olarak, kaplumbağanın türü, kabuk boyu ve eni, yaralanma durumu gibi
bilgiler toplanmalıdır.
Predasyona karşı alınacak önlemler nelerdir?
Yuvaların etrafı temizlenerek, yuva etrafında olabilecek izler takip edilir ve bu izlerin hangi canlılara
ait oldukları tespit edilir.
Tilki, köpek, porsuk vb. hayvanlara karşı yuva içine, yumurtalara ve yavru çıkışına engel olmayacak
şekilde kafes yerleştirilir.
13




17.
Predasyon oranı fazla ise, yumurtalar daha önce hazırlanmış etrafı tel kafesle çevrilmiş hatchery
alanına taşınır. Bu çalışma uzman kontrolünde yapılmalıdır.
Yengeç predasyonlarına karşı, yuvanın bulunduğu alanın yakınlarında yengeç yuvalarının olup
olmamasına dikkat edilir.
Yavru çıkışı beklenen yuvalarda, yavruların denize ulaşabileceği noktalardaki yengeç yuvaları
kapatılır.
Kuş ve yengeç predasyonlarına karşı, yavruların denize ulaşması esnasında, yavrular sürekli olarak
kontrol edilerek, predatör canlıların yaklaşması engellenir.
Yuva yeri değiştirme esnasında yapılacak işlemler nelerdir?
 Doğal yuvanın su baskını, predasyon ve zararlı insan etkileri altında kalabilme tehlikeleri göz önünde
bulundurularak, yuvanın taşınıp taşınmamasına karar verilir.
 Taşınması gereken yumurtaların, ilk 24 sat içersinde taşınması gerekir.
 Taşınacak yuvanın yumurta çemberi bulunarak yumurtalar sarsılmadan taşıma kovasına yerleştirilir.
Bu esnada yumurta sayısı ve doğal yuvanın derinliği, kuru alan ve nemli alanın ölçüleri mezuro
kullanılarak ölçülür.
 Sarsılmadan taşınan yumurtalar, taşınılacak bölgeye kazılmış yuvaya dikkatle yerleştirilir. Yeni
yuvanın ölçüleri, doğal yuvalarla aynı ölçülerde olmalıdır.
 Yeni yuvaya yuva no, yumurta sayısı, yuvalama tarihi gibi bilgiler kaydedilir.
 Taşınan yuvalar tel örgü ile çevrilmiş alanda bulunuyorsa, yavru çıkış esnasında yavrular toplanarak
uygun bir alandan denize ulaşmaları sağlanır.
 Yuvaların taşınacağı bölge su baskınlarına maruz kalmayacak bir bölgede olmalıdır.
 Seçilecek bölgenin yakınlarında bulunan bitki örtüsü yavru çıkış başarısına etki etmemelidir.
 Seçilen bölgedeki yuvaların sıcaklığı, doğal yuva sıcaklığına hemen hemen eşit düzeyde olmalıdır.
 Yuvaların taşındığı bölgenin etrafı plastik tel kafeslerle kapatılmalıdır. Bu kafesin yüksekliği en az 2 m.
ve kumun altında kalan kısmı da en az yarım metre derinlikte olmalıdır.
 Taşınan yuvaların birbirlerine olan uzaklıkları en az 1 m. olmalıdır.
18.
Yavrular nasıl çıkar ve tehlikeler nelerdir?
Yaklaşık iki aylık kuluçka süresi sonunda; yavrular yumurta dişi ile kabuğu yırtar (~1 gün böyle kalır),
yavaş yavaş kumun yüzeyine doğru çıkar (3-7 gün), yüzeye ulaşanlar nadiren hepsi birlikte, çoğunlukla
1-7 gün sürede çıkışlarını tamamlarlar. Kum yüzeyinin geceleyin soğuması bu çıkışı yönlendirir.
Yavrular normalde denize yönelim (Ay ışığı, dalgaların parıltısı, dalga ses ve titreşimleri) gösterirler.
Ancak yüksek sıcaklık (kuruma), predasyon (yengeç, köpek vb.), yanlış yönelim ve derin araç izleri ve
büyük çöplerin denize ulaşımı engellemesi gibi kumsaldan kumsala değişen değişik tehlikelerle karşı
karşıyadırlar. Mor,mavi ve yeşil (dalga boyu düşük, enerjişi, şiddeti ve frekansı yüksek)renkler çok etkili,
kırmızı, sarı ve turuncu (dalga boyu yüksek, şiddeti düşük)ise az etkili olduğundan bu ışıkların kullanımı
koruma açısından büyük önem taşımaktadır.
14
19.
Kaplumbağaların cinsiyetleri nasıl belirlenir?
Sürüngenlerin çoğunda cinsiyet kromozomu yoktur. Bu nedenle sıcaklık, hormonal farklılık, gonad
belirleyici genler, gonad oluşumu, hormon ve dış görünüş olarak cinsel farklılık oluşmaktadır. Cinsiyet
embryonik gelişim sırasında kuluçka süresinin ortadaki 1/3 lük döneminde (60 günlük kuluçka süresinin
20-40 günleri arası gibi) belirlenmektedir. Bu süre zamanındaki sıcaklığa göre yavruların cinsiyetleri
belirlenmektedir. 32 oC civarında hepsi dişi, 26 oC civarı hepsi erkek ve 29 oC civarı ise yarısının dişi
yarısının erkek oluşmasına yol açmaktadır. Bu konudaki diğer uç durumlar aşağıda özetlenmiştir. Bu
ilginç durumlar; 1-) Yüksek sıcaklıkta -dişi; Düşük sıcaklıkta- erkek (deniz kaplumbağaları); 2-) Yüksek
sıcaklıkta -erkek; Düşük sıcaklıkta- dişi (timsah ve bazı kertenkeleler); 3-) Yüksek ve düşük sıcaklıklardadişi; orta sıcaklıklarda-erkek (3 timsah, 1 kertenkele, 3 kaplumbağa) sayılabilir. Deniz kaplumbağalarının
hepsi birinci durumu sergilemektedirler. Dinazorlar gibi deniz kaplumbağaların da dünyamızdan yok
olmamaları için bu konularda ayrıntılı çalışmalar yapılması gerekmektedir.
20.
Küresel ısınma deniz kaplumbağalarını nasıl etkiler?
Giderek ısınan dünyamızda buzulların erimesi ve deniz seviyelerinin yükselmesi kaplumbağalar
açısından; -Doğduğu kumsala gelme durumu? Ve Sıcaklığa bağlı cinsiyet tayini? Yönünden çok
önemlidir. Yine Atmosfer sıcaklık artışı kum sıcaklık artışı ve dişi ağırlıklı bir populasyon oluşmasına yol
açabilir. Deniz seviyesinin yükselmesi sonucu küçük kumsallar yok olabilir, adalar küçülebilir,
kumsalların genel şekli değişebilir. Bu durumda kaplumbağa kumsal mı değiştirecek? Yoksa nesil bitene
kadar o kumsala gelmeye devam mı edecekler? Tabii ki bunların tersine fırtına ve kötü hava şartları
kumsallarda soğumaya da yol açabilir. Bu durumlara karşılık özellikle yuva yerlerinin değiştirilmesi
büyük önem taşımaktadır (Davenport, 1989). Bunun için su altında kalacak yuvaların daha güvenli
yerlere taşınması, yuvaların kumsaldaki kuluçkalıklara transferi, kuluçkalıkların gölgelendirilmesi veya
stryfoam kutularında yumurtaların geliştirilmesi gibi alternatif koruma yöntemleri ülkemizde
başlatılmayı beklemektedir.
21.
Deniz kaplumbağalarının ömürleri ve sağlık problemleri hakkında bilgi verir misiniz?
Yaklaşık insan ömrü gibi 100-120 yaş civarına kadar yaşayabilen deniz kaplumbağalarını da değişik
sağlık problemleri beklemektedir. Besinle ilgili (yetersiz beslenme, metabolik kemik hastalıkları, demir
yetmezliği), bakteriyel (Ülserimsi mide hastalığı (Ulcerative stomatitis), Mantar enfeksiyonları, Virüs
hastalıklar (fibropapillomatosis)), Parazitlik (Sülükler, midyeler ve yassı solucanlar) ve çevresel sağlık
problemleri gibi kimyasal kirlenme (PCB, DDT ve ağır metaller) ve Çöp (plastik) yenmesi ve boğulma ve
deniz aktiviteleri sonucu yaralanma (sürat motoru, tirol,...vb) gibi durumlarla karşı karşıyadırlar.
15
C.caretta va C.mydas türleri ortalama 20-30 dakika süre ile 100-230m dalabilir bu su altında kalma
süresi 1 saate kadar uzayabilir. Bu duruma karşı ABD ve yakın ülkelerinde karides avcılığı için kullanılan
ağlarda Kaplumbağa salma birimi (Turtle Excludeer Device) takılarak kaplumbağaların ağlara takılma
durumunda bu parça sayesinde kurtulabilmektedirler. Ancak Akdeniz'de bunun kullanılması şu
aşamada ekonomik ve pratik olmayabilir.
22.
Deniz kaplumbağaları nasıl göç eder ve beslenirler?
Genel olarak deniz kaplumbağalarının besinlerini üç grupta toplayabiliriz. Caretta ve Chelonia'nın
yavruları plankton ve küçük böceklerle beslenmesine rağmen, büyüdükçe Caretta etçil, Chelonia ise
otçul beslenmektedir. Birinci grubu böcekler ve planktonlar (karınca, sinek, bitki çekirgeleri ve küçük su
yüzeyinde yüzen canlılar ve balık yumurtaları), ikinci grubu deniz hayvanları (Yengeçler, balıklar,
kabuklu deniz hayvanları, midye, deniz anaları) ve son grubu ise deniz bitkileri (sargassum-deniz algi,
deniz marulu gibi bitkiler) oluşturmaktadır. Gerek beslenme ortamlarının araştırılması ve gerekse göç
yollarının araştırılması kaplumbağanın sırtına yapıştırılacak bir uydu verici cihazıyla mümkün
olabilmektedir. Bu çerçevede İtalya'dan izlenen bir dişi Bodrum (Muğla)'a kadar gelmiştir. Bu ve buna
benzer çalışmalara ülkemizde de büyük ihtiyaç duyulmaktadır.
23.
Koruma çalışmalarımız yeterlimidir ve neler yapılmalıdır?
Kumsalda önlenebilecek tehlikeler arasında insanların kumsallara gece ziyaretleri, araç trafiği ve
şemsiyelerle yumurtalar tahrip etmeleri, kumsaldan görülen ışıklandırmalar, yanlış yapılanmalar ve
zararlı predasyonlar sayılabilir. Ancak kumsallara özgü özel koruma önlemleri belirtilmelidir.
Korumaya yönelik alınabilecek önlemler ise üreme sezonu kumsala giriş yasaklanabilir ya da o bölge
halkı ışıklandırma ve kumsaldaki şezlong ve şemsiye kullanımı bakımından eğitilebilir, ışıklandırmalar
perdelenmeli veya önünü kapatabilecek ağaçlandırma yapılmalıdır. Ayrıca yüksek dalga boylu
(kırmızı,sarı) veya düşük basınçlı sodyum lambalarının kullanımı sağlanmalı, kumsallarda yanlış
yapılanma önlenmeli, yuva tahribatlarının kontrolü (Kafesleme, yer değiştirme) yapılabilir. Ancak %3
civarının erginleşebildiği ve yaklaşık 1000 yumurtadan ancak 1 tanesinin 50 yaşlarına ulaşabildiği deniz
kaplumbağalarını korumak için denizdeki zararlı faaliyetler kontrol edilmelidir. Ne kadar kontrol edilse
de yaralı ve hasta deniz kaplumbağalarının tedavi edilebileceği bir merkez kurulmalıdır.
16
24.
İnsanoğlunun etkilerini kısaca açıklarmısınız?
Sahillerdeki yasal ölçüleri aşacak şekilde kıyıya yakın yapılar yuvalama alanlarını kaplamakta ve
daraltmaktadır. Sahillerdeki hemen hepsi turistik amaçlı ışıklandırmalar nedeniyle kaplumbağa
yuvalamak için sahile çıkmamaktadır. Yavru çıkış dönemlerinde de yavruların ışığa yönelmesi nedeniyle
yavrular denize ulaşamayıp yanlış yönlere giderek ölmektedirler. İnsan aktivesi ve gürültüsü sonucu dişi
kaplumbağaların yuva yapmadan denize dönmelerine neden olabilmektedir. Üreme dönemlerinde,
beslenme ve üreme alanlarındaki balıkçılık faaliyetleri nedeniyle kaplumbağalar ağlara takılıp
boğulabilmekte, olta iğnelerini yutarak yaralanabilmektedir. Ve hatta ağlara takılarak ağlara zarar
verdiği ve balık tükettiği düşüncesiyle bazen insanlar tatarından öldürülmektedirler. Trol avcılığı
nedeniyle de bir çok kaplumbağa ağlara takılıp ölmektedir. Yine turizmle ilgili olarak sürat tekneleri ve
hız yapan motorlu deniz araçları kaplumbağalar çarpıp zarar verebilmekte ya da onları tedirgin ederek
kumsala yaklaşmalarına ve çıkmalarına engel olabilmektedir. Kumsalda kıyıya yeterli uzaklıkta olmayan
ve geceleri kaldırılmayan şemsiye ve şezlonglar yuvalama alanlarını kaplamakta ya da
kaplumbağalarının kumsalda hareketine engel olabilmektedir. Kumsallarda çöplerin bulunması ve
birikmesi, dişi ve yavru deniz kaplumbağalarına fiziksel engel oluşturabilmekte, dişi kaplumbağa yuva
yapmadan denize dönebilmekte ve yavru kaplumbağaların da denize ulaşmalarında zorluklar
oluşturabilmektedir. Etçil deniz kaplumbağaları bazen suda bulunan naylon poşet ve benzeri plastik
atıkları denizanası zannederek yutmakta ve bunlar sindirim ve boşaltım yollarında sorunlara neden
olmakta, bazen bu yolları tıkayarak ölümlere bile neden olmaktadır. Endüstriyel ve evsel atıkların neden
olduğu kirlenme kıyı ve deniz ekosistemine zarar vererek ekosistemin parçası olan kaplumbağalara da
zarar vermektedir. Kaplumbağalar besin amaçlı ve başka hammaddelerle kolaylıkla üretilmesine rağmen,
sabun, kabuklarından yapılan tarak, gözlük çerçevesi, afrodizyaklar ve bazı tuhaf şeyleri yapmak için
kaçak olarak avlanmaktadırlar. Dünyanın çeşitli yerlerinde kaplumbağa yumurtaları yasadışı olduğu
halde yiyecek olarak toplanmaktadır
25.
Doğal düşmanları nelerdir?
Ergin kaplumbağalar için çok az predatör vardır. Büyük köpekbalıkları özellikle Galeocerdo cuvier
(Çizgili Köpekbalığı)’in kaplumbağaalrı avladığı bilinmektedir. Orcinus orca (Katil Balina)’nın da Deri Sırtlı
Kaplumbağa’ları avladığı bilinmektedir. Köpek (Canis lupus familiaris), çakal (Canis mesomelas), tilki
(Vulpes vulpes), porsuk (Meles meles), rakun (Procyon lator), hayalet yengeç (Ocypode cursor), bazı kuş,
balık ve omurgasız türleri yumurta ve/veya yavrulara zarar vermektedir.
Yeşil ve Siyah Deniz kaplumbağalarının derilerinde tümöre benzer oluşumlar olan fiborpapillomas
denen oluşumlar meydana gelebilmektedir. Göz civarında olursa görüşü engelleyebilir fakat
kaplumbağaların beslenme ve yüzmelerinde bir değişiklik oluşturmamaktadır. Fakat bu kaplumbağalar
ikincil parazitlere ve enfeksiyonlara karşı zayıftırlar
17
26.
Su altında ne kadar kalabilirler?
Deniz kaplumbağaları zamanlarının çoğunu su altında geçirirler ancak, nefes almak için periyodik
aralıklarla su yüzeyine çıkarlar. Oksijen ihtiyaçlarını karşılamak için patlama şeklinde nefes verip, hızlı
bir şekilde nefes alırlar. Akciğerleri, derin dalışlarda hızlı bir şekilde nefes alıp vermeye uyum
göstermişlerdir. Normal hareketleri için 4-5 dakika kadar su altında kalırlar ve nefes almak için 1-3
saniye su yüzeyine çıkarlar (Ripple, 1996), deniz altında saatlerce dinlenebilir veya uyuyabilirler
(Alderton, 1993). Ancak bu süre, faaliyetlerinin artmasında veya yoğun stres altında oldukça kısalır.
Dalma derinlikleri, yetişkin D. coriace için 1000 metrenin altında (Eckert ve diğ., 1989), L. olivacea için
290 m. (Plotkin, 1994) ve C. caretta için 233 m. (Sakamato ve diğ., 1990) olarak verilmiştir. Her ne
kadar E. imbricata (Starbird ve Hillis, 1995), C. mydas (Brill ve diğ., 1995) ve L. kempii (Byles, 1988;
Mendonca ve Pritchart, 1986) sığ sularda kalsalar da (20-50 metre arasında), bir C. agassizii için dalma
derinliği 110 m. olarak verilmiştir (Berkson, 1967). Su altında kalma süresi E. imbricata için en uzun
56.1 dakika (Starbird ve Hillis, 1995), yuvalama yapan L. olivacea için 54.3 dakika olarak ölçülmüştür.
Yine L. olivacea için üremekte olan erkek birey 28.6 dakika, üreme sonrası erkek birey 20.5 dakika
olarak verilmiştir (Starbird ve Hillis, 1995). Deniz kaplumbağalarında normal bir dalmada geçen süre 2-5
saat arasında değişmektedir (Byles, 1988). Yetişkin deniz kaplumbağalarının bir çoğu kayaların
yakınında veya çıkıntılı kaya yakınlarında uykuya yatarlar. Yavrular ve genç bireyler ise, deniz yüzeyinde
ön yüzgeçlerini karapakslarının üzerine toplayarak uyurlar (Ripple, 1996). Diğer sürüngenler gibi deniz
kaplumbağaları da sıcak kanlı hayvanlar gibi ısılarını ayarlayamadıkları için ortam sıcaklığında meydana
gelebilecek değişikliklerden etkilenir. Kışın su sıcaklığı 150C’nin altına düştüğünde, deniz
kaplumbağalarının çoğunun hareketi yavaşlar ve sıcak sulara göç eder veya bir sığınakta çamurun
içinde kış uykusuna yatar. 50C’nin altında bir sıcaklıkta olan suda 12 saatten fazla kalmaları genellikle
ölümlere sebep olur. Düşük sıcaklıklarda olduğu gibi aşırı yüksek sıcaklıklarda deniz kaplumbağaları için
öldürücü nitelik taşır. Güneş ışığı ergin bir deniz kaplumbağasının vücut ısısında 10 0C’lik bir artışa sebep
olabilir. Buda deniz kaplumbağalarının yuvalamak için neden geceleri sahile çıktığının bir göstergesidir.
C. mydas ve C. caretta gibi büyük vücut ölçülerine sahip deniz kaplumbağaları, sıcaklığın öldürücü etkisi
nedeniyle güneş ışığı altında yuva yapma riskine girmez. Aksi halde denize kısa bir süre içinde
dönemeyeceklerinden, büyük bir ihtimalle güneş çarpması nedeniyle öleceklerdir (Ripple, 1996). Ayrıca
gece yapılan yuvalama olayında deniz kaplumbağalarının yumurtlama esnasında rahatsız edilme riski
gündüze nazaran oldukça azdır. Buna karşılık L. kempii ve L. olivacea gibi vücut boyları daha küçük olan
deniz kaplumbağaları, vücut sıcaklıklarını rüzgarın da yardımıyla çok daha çabuk düşürebildiklerinden
gündüz yuvalama yapabilmektedirler (Alderton, 1993).
18
27.
Kayıp yıllar ne demektir ve cinsel olgunlaşma süreleri ne kadardır?
Deniz kaplumbağaları hayatlarının çok kısa bir dönemini karaya bağımlı olarak sürdürürler. Anaç
kaplumbağa yumurtalarını yuvalama sahiline bıraktıktan sonra denize geri döner. Eğer kaplumbağa
tekrar yumurtlayacaksa yuvalama sahilinin yakınlarında dolaşır. Sahile bırakılan yumurtalardan türe
göre değişen kuluçka süresini tamamlayan yavrular, yuvadan çıkarak denize ulaşırlar. Denize ulaşmaları
esnasında bir dizi tehlikelere maruz kalırlar. Denize ulaşan yavruların erginleşip tekrar yuvalama
sahiline dönmesine kadar geçen süre “kayıp yıllar” olarak bilinir. Bu süre zarfında sürekli olarak göç
davranışı içindedirler. Denize ulaşan yavrular 1-2 gün denizlerin yüzeysel kısımlarında yüzerek, hem
kendilerine güvenli bir ortam arar, hem de beslenebilecekleri alanları bulmaya çalışırlar. Gelişen
vücutlarına göre artan besin ihtiyaçlarını karşılamak için okyanuslara doğru göç eğilimindedirler.
Erginleşip fertil bireyler haline gelmeleri Mendonca (1981)’ya göre 10-15 yıl, Zug ve diğ. (1983)’ne göre
14-19 yıl, Frazer (1983)’a göre 22 yıl, Frazer ve Ehrhart (1985)’a göre daha önceki yıllardan elde edilen
bilgilerle 12-30 yıl arasında tahmin edilmektedir. Kışın su sıcaklığı 150C’nin altına düştüğünde, deniz
kaplumbağalarının çoğunun hareketi yavaşlar ve sıcak sulara göç eder veya bir sığınakta çamurun
içinde kış uykusuna yatar. 50C’nin altında bir sıcaklıkta olan suda 12 saatten fazla kalmaları genellikle
ölümlere sebep olur. Düşük sıcaklıklarda olduğu gibi aşırı yüksek sıcaklıklar da deniz kaplumbağaları için
öldürücü nitelik taşır. Güneş ışığı ergin bir deniz kaplumbağasının vücut ısısında 10 0C’lik bir artışa sebep
olabilir. Yuvalama sahilinin yakınlarında çiftleştikten sonra erkek birey tekrar beslenme alanına göç
ederken dişi birey 10-15 günlük aradan sonra yuvalama sahiline çıkarak yumurtlar. Dişi birey
yumurtlarını bıraktıktan sonra beslenme ortamına geri döner. Dişi ve erkek bireylerin bir sezondaki
üreme sayıları türe göre değişmektedir. Ayrıca erkek ve dişi bireylerin her sezon üreme yetenekleri
birbirinden farklıdır. Erkek bireyler genellikle her üreme sezonunda üreme yeteneğine sahipken, dişi
bireyler 2-5 senede bir üreme yeteneğine sahiptir.
28.
Nesillerini tehlikeye sokan faktörler nelerdir?
Geçen son 500 yıl içinde, deniz kaplumbağalarının eti, yumurtaları, kabukları, yağı ve derisinin insanlar
tarafından tüketilmesi, bu türlerin nesillerinin yok olması tehlikesiyle karşı karşıya bırakmıştır. Binlerce
deniz kaplumbağası her yıl karides ağları, tirol ağları ve çengelli oltalar nedeniyle boğulmaktadır (Ripple,
1996). Özellikle yarı saydam plastik artıkların deniz anasına benzemesi nedeniyle deniz kaplumbağaları
tarafından yenilmesi ölümlere veya yaralanmalara sebep olmaktadır. Eğer bu plastik parçalar yeterince
büyüklerse iç organlara takılarak ölümlere sebep vermekte veya bağırsaklarda besinlerinin emilimlerini
güçleştirerek sağlıklarını bozmaktadır (Gramentz, 1988). Ham petrolün neden olduğu kirliliğin deniz
kaplumbağalarında çok önemli bir tehlike teşkil etmediği tespit edilmiştir (Gramentz, 1986). Ayrıca bot
çarpmaları da ergin ve genç deniz kaplumbağalarının ölümlerine sebep olmaktadır.
19
Ergin deniz kaplumbağalarını karada yaşadığı problemlerin başında zararlı insan aktiviteleri, düzensiz
bir şekilde gelişen turizm ve bu turizmle birlikte ortaya çıkan binalaşma ve ışıklı alanların artması
sonucu kumsalların yanlış kullanımı gelmektedir. Ergin deniz kaplumbağalarının denizde yaşadığı
problemler karaya nazaran daha azdır. Denizdeki balıkçılık faaliyetleri esnasında denize bırakılan ağlar
ergin deniz kaplumbağaları için sorun teşkil etmektedir. Sürat motorları veya buna benzer araçlar
denizde ilerlerken kaza sonucu deniz kaplumbağalarına çarpmakta ve kaplumbağaların ölümüne veya
yaralanmasına sebep olmaktadır.
Yavru deniz kaplumbağalarının karada yaşadığı problemlerin başında tilki (Vulpes vulpes), porsuk
(Meles meles), köpek (Canis lupus familiaris), rakun (Procyon lator), leş kargası (Corvus corone) ve
hayalet yengeci (Ocypode cursor) gibi parçalayıcı hayvanların tahribatı gelmektedir. Bu predatörlerin
faaliyetleri sonucu hem yavru kaplumbağalar, hem de yumurtalar zarar görmektedir. Ayrıca çevreden
gelen aydınlatma ışıklarının etkisi ile yavru kaplumbağalar yollarını şaşırmakta ve denizi bulamadan
ölmektedir. Denize yakın olan yuvalar su baskını tehlikesiyle karşı karşıya gelebilmekte ve bunun
sonucunda da yavru kaplumbağalar, embriyonik gelişimini tamamlayamadan ölmektedir. Kaplumbağa
yuvalarını etkileyen diğer bir faktör de yuvaları istila eden böceklerin faaliyetleridir. Yavru deniz
kaplumbağalarının denizde yaşadığı problemler hakkında ayrıntılı bir bilgi yoktur. Ancak, yavrular
denize ulaştıkları andan itibaren onları birçok tehlike beklemektedir. Bunların başında balıklar, kuşlar
ve ağla balık avlayan balıkçılar gelmektedir.
20
KAYNAKLAR:
Alderton, D. (1993), Turtles and Tortoises of the World, Blandorf Pres, London, 191p.
Atatür, M. K. (1992), Türkiye Deniz Kaplumbağaları Biyolojileri ve Korunmaları, T.C. Tarım ve Köyişleri
Bakanlığı Su Ürünleri Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü, Bodrum, Yayın No:8, 55s.
Baran, I. (1990), Sea Turtles in Turkey, Marine Turtle Newsletter, 48, 21-22.
Baran, I., Durmuş, H., Atatür, M. K. (1991), On Chelonia mydas (L.) (Reptilia: Chelonia) Population of
Mersin-Kazanlı Region, Doğa Tr. J. of Zoology, 15, 185-194.
Baran, I., Durmuş, H., Çevik, E., Üçüncü, S. ve Canbolat, A.F. (1992), Türkiye Deniz Kaplumbağaları Stok
Tespiti, Doğa Tr. J. of Zoology, 16, 119-139.
Baran, İ., Durmuş, S.H. ve Türkozan, O. (1998), Erster Nachweis der Lederschildkröte, Dermochelys
coriacea (Linnaeus, 1766) (Testudines: Dermochelyidae) aus Türkschen Gewassern, Herpetofauna,
20 (112), 34-37.
Baran, İ., Ilgaz, Ç., Türkozan, O., Kaska, Y. ve Kumlutaş, Y. (2001), Caretta caretta türünün Dalyan,
Fethiye, Patara ve Kızılot Kumsalları’ndaki Populasyon Durumlarının Araştırılması ve Koruma
Stratejilerinin Saptanması IV. Ulusal Ekoloji Kongresi. Bodrum- Muğla, 5-8 Ekim 2001.
Baran, İ., Özdemir, A., Ilgaz, Ç. ve Türkozan, O. (2001), Impact of Some İnvertebrates on Eggs and
Hatchlings of the Loggerhead Turtle, Caretta caretta, in Turkey. Zoology in the Middle East, 24, 917.
Baran, İ., Türkozan, O., Kaska, Y., Ilgaz, Ç. ve Sak, S. (1996), Dalyan, Fethiye, Patara ve Belek
Kumsalları’ndaki Deniz Kaplumbağası Populasyonlarının Araştırılması, Kesin Rapor.
Baran, İ., ve Kasparek, M. (1989). Marine Turtles in Turkey. Status survey 1988 and recommendation for
conservation and management. Hiedelberg 1989. 123pp.
Başoğlu, M. (1973), Sea Turtles and the Species Found Along the Coast of Neighboring Countries, Türk
Biyoloji Dergisi, 23, 12-21.
Başoğlu, M., ve Baran, İ. (1982), Anadolu Sahillerinden Toplanan Deniz Kaplumbağası Materyeli
Üzerinde Kısa Bir Rapor, Doğa Bilim Dergisi, Ser. A, 6(2), 69-71.
Bell, C.D.L. ve Parsons, J. (2002), Cayman Turtle Farm Head-starting Project Yields Tangible Success,
Marine Turtle Newsletter, 98, 5-6.
Berkson, H. (1967), Physiological Adjustments to Deep Diving in the Pacific Green Turtle (Chelonia
mydas agassizii), Comp. Biochem. Physiol., 21, 507.
Blanck, C. E. ve Sawyer, R. H., (1981), Hatchery practices in Relation to Early Embriyolgy of the
Loggerhead Sea Turtle, Caretta caretta (Linne), J. Exp. Mar. Biol. Ecol., 49, 163-167.
Bocourt, M. M. (1868), Description des Quelques Cheloniens Nouveau Appartenant a laFaune
Mexicaine, Ann. Sci. Nat. Ser. 5. Zool., 10, 121-122.
21
Bowen, B. W., W. S. Nelson ve. Avise, J. C. (1993), A Molecular Phylogeny for Marine Turtles: Trait
Mapping, Rate Assessment, and Conservation Relevance, Proc. Natl. Acad. Sci. USA, 90, 55745577.
Brand, G. E. (1999), Guidlines for Marine Turtle Nest Protection and Egg Relocation Conservation
Projects, Turtle Report/WSPA, England, 39p.
Brill, R. W., Balazs, G. H., Holland, K. N., Chang, R. K. C., Sullivan, S. ve George, J. (1995), Daly
Movements, Habitat Use, and Subemergence Intervals of Normal end Tumorbearing Juvanile
Green Turtles (Chelonia mydas L.) within a Foraging Area in the Hawaiian Islands, J. Exp. Mar. Biol.
Ecol., 185-203.
Broderick, A. C. ve Godley, B. J. (1994), Marine Turtles in Northern Cyprus. Results from Glasgow
University Expeditions 1992-1993. Marine Turtle Newsletter, 67, 11.
Broderick, A. C. ve Godley, B. J. (1996), Population and Nesting Ecology of the Green Turtle, Chelonia
mydas and the Loggerhead Turtle, Caretta caretta, in Northern Cyprus, Zoology in the Middle
East, 13, 27-46.
Broderick, A. C., Glen, F., Godley, B. J. ve Hays, G. C. (2002), Estimating the Number of Green and
Loggerhead Turtles Nesting Annually in the Mediterranean, Oryx, 36(3). (Baskıda)
Broderick, A. C., ve Hancock, E. G. (1997). Insect infestion of Mediterranean marine turtle eggs. Herpet.
Rev., 28; 190-191.
Brown, L., ve Macdonald, D. W. (1995). Predation on green turtle Chelonia mydas nests by wild canids
at Akyatan beach, Turkey. Biol. Cons., 71;55-60.
Bustard HR (1967), Mechanism of Nocturnal Emergence from the Nest in Green Sea Turtle Hatchlings,
Nature, 214, 317.
Bustard, H.R. (1972), Sea Turtles. Their Natural History and Conservation, W. Collins and Sons, London.
Byles, R. A. (1988), Behavior and Ecology of Sea Turtles from Chesapeake, Virginia. Ph. D. Dissertation,
College of William and Mary, Williamsburg, VA.
Caldwell, D.K. (1962), Growth Measurements of Young Captive Atlantic Sea Turtles in Temperate
Waters, L.A. Co. Mus. Contrib. Sci., No.50, 8p.
Canbolat, A. F. (1999), Köyceğiz- Dalyan ve Patara Özel Çevre Koruma Bölgeleri’ndeki Kumsallarda
Deniz Kaplumbağaları Populasyonlarının Araştırılması: Sonuç Raporu, Çevre Bakanlığı Özel Çevre
Koruma Kurumu Başkanlığı, Ankara, 73s.
Canbolat, A. F. (2001), Köyceğiz- Dalyan Özel Çevre Koruma Bölgesi’nde 2000 ve 2001 Üreme
Sezonundaki Deniz Kaplumbağası Populasyonunun Araştırılması: Sonuç Raporu, Çevre Bakanlığı
Özel Çevre Koruma Kurumu Başkanlığı, Ankara, 68s.
Canbolat, A.F. (1990), Dalyan Kumsalı’nda Yuva Yapan Deniz Kaplumbağası, Caretta caretta (Linnaeus,
1758) Üzerine İncelemeler, Yüksek Lisans Tezi. Hacettepe Üniversitesi- Fen Bilimleri Enstitüsü,
Ankara, 52s.
22
Canbolat, A.F. (1991), Dalyan Kumsalı (Muğla, Türkiye)’ında Caretta caretta (Linnaeus, 1758)
Populasyonu Üzerine İncelemeler, Doğa-Tr. J. of Zoology, 15, 255-274.
Canbolat, A.F. (1997), Dalyan ve Patara Caretta caretta (Linnaeus, 1758) Deniz Kaplumbağası
Populasyonlarının Biyolojisi, Doktora Tezi. Hacettepe Üniversitesi- Fen Bilimleri Enstitüsü, Ankara,
454s.
Carr, A.F. (1952), Handbook of Turtles. The Turtles of the United States, Canada, and Baja California,
Cornell Univ. Press, Ithaca, NY
Casale, P., G. Gerosa, R., Argano, S., Barbaro, ve Fontana, G. (1998), Testosterone Titres of Immature
Loggerhead Sea Turtles (Caretta caretta) Incidentally Caught in the Central Mediterranean: A
Preliminary Sex Ratio Study, Chel. Conserv. Biol., 3, 90-93.
Davenport, J. (1989). Sea turtles and the greenhouse effect. Br. Herpetol. Soc. Bull., 29; 11.
Demirayak, F., Venizelos, L., Sadek, R., Hraoui, S. ve Khalil, M., (2002), Marine Turtle Conservation in
the Mediterranean-Lebanon: A First Survey for Chelonia mydas and Caretta caretta in Lebanon,
Proceedings of the Twenty Second Annual Symposium on Sea turtle Biology and Consevation,
Miami. (Baskıda).
Dodd, C. K., JR, (1988), Synopsis of the Biological Data on the Loggerhead Sea Turtle Caretta caretta
(Linnaeus,1758), US Fish Wildl. Serv. Biol. Rep., 88(14), 1-110.
Durmuş, S. H. (1998), An Investigation on Biology and Acolgy of Sea Turtle Population on Kazanlı and
Samandag Beaches, Ph. D. Thesis. Dokuz Eylul University, Izmir-Turkey.
Eckert, K. L. ve Eckert, S. A. (1988), Translocating Leatherback Sea Turtle Eggs: Coasts and Benefits.
Proceedings of the Eighth Annual Workshop on Sea Turtle Conservation and Biology, (23-26)
135p.
Eckert, S. A., Eckert, K. L., Ponganis, P. ve Koyman, G. L. (1989), Diving and Foraging Behavior of
Leatherback Sea Turtles (Dermochelys coriacea), Can. J. Zool., 67, 2834.
Erdoğan, A., Öz, M., Kaska, Y., Düşen, S., Aslan, A., Yavuz, M., Tunç, M. R. ve Sert, H. (2001). Marine
Turtle Nesting at Patara, Turkey, in 2000, Zoology in the Middle East, 24, 31-34.
Erk’akan, F. (1993), Nesting Biology of Loggerhead Turtles Caretta caretta L. on Dalyan Beach, MuğlaTurkey, Biological Conservation, 66, 1-4.
Erk’akan, F. (1993). Nesting biology of loggerhead turtles Caretta caretta L. on Dalyan Beach, MuglaTurkey. Biol. Cons., 66;1-4.
Frazer, N. B. (1983), Survivorship of Adult Female Loggerhead Sea Turtles, Caretta caretta, Nesting on
Little Cumberland, Georgia, USA, Herpetologica, 39, 436-447.
Frazer, N.B., ve Ehrhart, L.M. (1985), Preliminary Growth Models for Green, Chelonia mydas, and
Loggerhead, Caretta caretta, Turtles in the Wild, Copeia, 73-79.
23
Geldiay, R. (1983), Deniz Kaplumbağalarının (Caretta caretta caretta ve Chelonia mydas mydas)
Populasyonları ve Korunmaları ile İlgili Tedbirler Araştırmalar, TÜBİTAK. Proje NO. WHAG431,121s.
Geldiay, R. (1984), Türkiye’nin Ege ve Akdeniz Kıyılarında Yaşayan Deniz Kaplumbağalarının (Caretta
caretta caretta L. ve Chelonia mydas mydas L.) Populasyonları ve Korunmaları ile İlgili
Araştırmalar, Doğa Bilim Dergisi, A 8, 66-75.
Geldiay, R. ve Koray, T. (1982), Türkiye’nin Ege ve Akdeniz Kıyılarında Yaşayan Deniz Kaplumbağalarının
(Caretta c. caretta ve Chelonia m. mydas) Populasyonları ve Korunmaları ile İlgili Tedbirler
Üzerine Araştırmalar, TÜBİTAK. Proje No. WHAG- 431, 121s.
Geldiay, R., Koray, T. ve Balik, S. (1982). Status of Sea Turtle Populations (Caretta c. caretta and
Chelonia m. mydas) in the Northern Mediterranean Sea, Turkey, Pp. 425-434 In: K. Bjorndal (ed),
Biology and Conservation of Sea Turtles, Smithsonian Inst. Press, Washington, D.C.
Godfrey, M., Demirayak, F. ve Whitmore-Price, C. (1998), Status of Marine Turtles on Çıralı Beach,
Turkey, in 1997, DHKD, İstanbul.
Gramentz, D. (1986), Cases of Contamination of Sea Turtles with Hydrocarbons, U.N.ROCC Info No:17,
25-27.
Gramentz, D. (1988), Involvement of Loggerhead Turtle with the Plastic, Metal and Hydrocarbon
Pollution in the Central Mediterranean, Marine Pollution Bulletin, 19(1), 11-13.
Groombridge, B. (1990), Marine turtles in the Mediterranean: Distribution, Population Status,
Conservation. Council of Europe, Nature and Environment Ser. No. 48, 98 p.
Hathaway, R. R. (1972), Sea Turtles Unanswered Questions About Sea Turtles in Turkey. Balık ve
Balıkçılık. 20, 1, 1-8.
Hays GC, Godley BJ ve Broderick AC (1999), Long-term thermal conditions on the nesting beaches of
green turtles on Ascension Island, Mar Ecol Prog Ser 185, 297–299.
Heppell, S. S. ve Crowder, L. B. (1998). Prognostic Evaluation of Enhancement Programs Using
Population Models and Life History Analysis, Bulletin of Marine Science, 62, 495-507.
Heppell, S. S., Crowder, L.B. ve Crouse, D.T. (1996), Models to Evaluate Headstarting as a Management
Tool for Long-Lived Turtles, Ecological Applications, 6, 556-565.
Higginson, J. ve Vasquez, F. (1989), Hatchery Desing and the Production of Female Hatchlings, Marine
Turtle Newsletter, 44, 7-12.
Hirth, H. F. (1980), Some Aspects of the Nesting Behavior and Reproductive Biology of Sea Turtles,
Amer. Zool., 20, 507-524.
Hughes, G.R. (1974), The sea turtles of south-east Africa. I. Status, Morphology and Distributions,
Ocean. Res. Inst. Invest. Rep., No. 35, 144 p.
24
Ilgaz, Ç. (1998), Kuzey Karpaz ve Dalyan Kumsalları’ndaki Deniz Kaplumbağası Populasyonları ile
Kumsallarda Yavru Çıkışına Etki Eden Ekolojik Şartların Araştırılması, Yüksek Lisans Tezi. D.E.Ü. Fen
Bilimleri Enstitüsü Biyoloji Eğitimi Ana Bilim Dalı, İzmir.
Ilgaz, Ç. ve Baran, İ. (2001). Reproduction Biology of the Marine Turtle Populations in Northern Karpaz
(Cyprus) and Dalyan (Turkey), Zoology in the Middle East., 24, 35-44.
Işık, K., Öz, M., Erdoğan, A., Düşen, S., Aslan, A., Sert, H., Yavuz, M. ve Tunç, R. (2001), Patara Özel
Çevre Koruma Bölgesinde Deniz Kaplumbağaları Populasyonlarının Araştırılması, Akdeniz
Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi Biyoloji Bölümü ve Akdeniz Üniversitesi Biyolojik Çeşitlilik
Araştırma, Geliştirme ve Uygulama Merkezi (AK-BİYOM), Antalya, 59s.
IUCN (1988). IUCN on sea turtle conservation. Amphibia- Reptilia, 9; 325-327.
Juarez, R., ve Muccio. C. (1997), Sea Turtle Conservation in Guatemala, Marine Turtle Newsletter, 77,
15-17.
Kaska Y., Baran İ., Ilgaz Ç., Türkozan O., Öz M. ve Erdoğan A. (2001d), An estimation of the total nesting
activity of sea turtles in Turkey, Proceedings of the 21th International Sea Turtle Symposium,
Philedelphia-USA.
Kaska, A., Bağcı, H. ve Kaska, Y. (2001a), Genetic Material Collection of Sea Turtles and PCR
Amplifications. First Mediterranean Conference on Marine Turtles, Roma-Italy, 24-28 Ekim 2001.
Kaska, A., Başkale, E. ve Kaska, Y. (2001b), Deniz Kaplumbağa Yuva Yerlerinin Değiştirilerek Korunması.
IV. Ulusal Ekoloji Kongresi, Bodrum- Muğla, 5-8 Ekim 2001.
Kaska, Y. (1993), Kızılot ve Patara Caretta caretta Populasyonunun Araştırılması, Yüksek Lisans Tezi,
D.E.Ü. Fen Bilimleri Enstitüsü, İzmir, 28s.
Kaska, Y. (1993). Investigation of Caretta caretta population in Patara and Kizilot. M. Sc. Thesis. Dokuz
Eylul University, Izmir.
Kaska, Y. (1998), Studies on the Embryology, Ecology and Evolution of Sea Turtles in the Eastern
Mediterranean. PhD Thesis, Glasgow University, UK.
Kaska, Y. (2000a), Predation Pattern of Loggerhead and Green Turtle Nests in the Eastern
Mediterranean and its Possible Effect on Sex Ratio, Isr J Zool., 46, 343-349.
Kaska, Y. (2000b). Genetic structure of Mediterranean sea turtle populations. Tr. J. of Zoology, 24:191197.
Kaska, Y. (2001). The need for sea turtle rescue center in Turkey; a preliminary work. Proceedings of the
21th International Sea Turtle Symposium. Philedelphia-USA.
Kaska, Y. ve Başkale, E. (2001), Conservation and Research Aspects of Hatchery Practices. First
Mediterranean Conference on Marine Turtles, Roma-Italy, 24-28 Ekim 2001.
Kaska, Y. ve Furness, W.R. (2001), Heavy Metals in Marine Turtles Eggs and Hatchlings in the
Mediterranean, Zoology in the Middle East., 24, 127-132.
25
Kaska, Y., Baran, İ., Ilgaz, Ç.,Türkozan, O., Öz, M., Erdoğan, A. (2001). An estimation of the total nesting
activity of sea turtles in Turkey. Proceedings of the 21th International Sea Turtle Symposium.
Philedelphia-USA.
Kaska, Y., Baran, İ., Öz, M., Erdoğan, A., Ilgaz, Ç. ve Turkozan, O. (2001c), Deniz Kaplumbağalarında
Sıcaklığa Bağlı Cinsiyet Tayini, IV. Ulusal Ekoloji Kongresi, Bodrum- Muğla, 5-8 Ekim 2001.
Kaska, Y., Downie JR, Tippett R. ve Furness R (1998), Natural Temperature Regimes for Loggerhead and
Green Turtle Nests in the Eastern Mediterranean, Can J Zool., 76, 723–729.
Kaska, Y., Furness, R., and Baran İ. (2000a). Sex ratio of nests can be estimated from the mean
temperature during the middle third of incubation. Pp. 73-75 In: Abreu-Grobois, F.A., R. BrisenoDuenas, R., R. Marquez and L. Sarti (Compilers). Proceedings of the Eighteenth Annual Sea Turtle
Biology and Conservation. NOAA Technical Memorandum NMFS-SEFCS-436, 293 pp.
Kaska, Y., Furness, R., and Baran İ. (2000b). Temperature determined pattern of hatching and
emergence of sea turtles in the Eastern Mediterranean. Pp. 198-200 In: Abreu-Grobois, F.A., R.
Briseno-Duenas, R., R. Marquez and L. Sarti (Compilers). Proceedings of the Eighteenth Annual Sea
Turtle Biology and Conservation. NOAA Technical Memorandum NMFS-SEFCS-436, 293 pp.
Kaska, Y., ve Downie, R. (1999). Embryonic development of sea turtles in the Mediterranean. Zoology in
the Middle East, 19:55-69
Kasparek, M. (1993), Marine Turtle Conservation in the Mediterranean. Marine Turtles in Egypt. Phase
I. Survey of the Mediterranean Coast between Alexandria and El Salum, Unpublished Report to
MEDASSET and RAC/SPA.
Kasparek, M. (1995), The Nesting of Marine Turtles on the Coast of Syria. Zoology in the Middle East,
11, 51-62.
Laurent, L., Bradai, M.N., Hadoud, D. A., ve Gomati, H. E. (1995), Marine Turtle Nesting Activity
Assessment on Libyan Coasts. Phase: Survey of Coasts Between the Egyptian Border and Sirte.
RAC/SPA (MAP-UNEP), Tunis.
Limpus, C. J., Reed, P. ve Miller, J. D. (1983), Islands and Turtles: the Influence of Choice of Nesting
Beach on Sex Ratio, In: Baker JT, Cater RM, Sammarco PW, Stark KP (eds) Proceedings of
Inaugural Great Barrier Reef Conference. James Cook University Press, Townsville, Qld., Australia,
397-402.
Lutz, P. L. ve Musick, J. A. (1997), The Biology of Sea Turtles, CRC Press, New York..432p.
MacDonald, D. W., Brown, L., Yerli, S. ve Canbolat, A. (1994), Behavior of Red Foxes, Vulpes vulpes,
Caching Eggs of Loggerhead Turtles, Caretta caretta, J. Mammal., 75, 985-988.
Margaritoulis, D. (1982), Observation on Loggerhead Sea Turtle Caretta caretta Activity During Three
Nesting Season (1977-1979) in Zakynthos, Greece, Biological Conservation, 24(3), 193-194.
Margaritoulis, D. (1988), Nesting of the Loggerhead Sea Turtle Caretta caretta on the Shores of
Kiparissia Bay, Greece, in 1987, Mésogée, 48, 59-65.
26
Margaritoulis, D. (1989), Loggerhead Sea Turtle Nesting, Kiparrisa Bay, Greece, in 1987, Marine Turtle
Newsletter, 53, 17-18.
Margaritoulis, D. ve Dimopoulos, D. (1994), The Loggerhead Sea Turtle Caretta caretta on Zakynthos.
Population Status on Conservation Efforts during 1994, Unpublished Report for Sea Turtle
Protection Society of Greece, Athens.
Matsuzawa Y., Sato K., Sakamoto W. ve Bjorndal K. A. (2002), Seasonal Fluctuations in Sand
Temperature: Effects on the İncubation Period and Mortality of Loggerhead Sea Turtle (Caretta
caretta) Pre-Emergent Hatchlings in Minabe, Japan, Mar. Biol., 140, 639-646.
Mendonca, M. T. ve Pritchard, P. C. H. (1986), Offshore Movements of Post-Nesting Kemp’s Ridley Sea
Turtles (Lepidochelys kempii), Herpetologica, 42, 373.
Moody, K. (1996), The Effects of Nest Relocation on Hatching and Emergence Success of Caretta
caretta, Program of 16th Annual Symposium on Sea Turtle Conservation and Biology.
Morreale, S. J., Ruiz, G. J., Spotila, J. R. ve Standora, E. A. (1982), Temperature-Dependent Sex
Determination: Current Practices Threaten Conservation of Sea Turtles, Science, 216, 1245–1247.
Mrosovsky, N. (1968), Nocturnal Emergence of Hatchling Sea Turtles: Control by Thermal İnhibition of
Activity, Nature, 220, 1338-1339.
Mrosovsky, N. (1983), Conserving Sea Turtles. British Herpetological Society, London. 176p.
Mrosovsky, N. (1988), Pivotal Temperatures for Loggerhead Turtles (Caretta caretta) from Northern
and Southern Nesting Beaches, Can. J. Zool., 66, 661–669.
Mrosovsky, N. (1994). Sex ratios of sea turtles. J. Exper. Zool., 270; 16-27.
Mrosovsky, N., Dutton, P. H. ve Whitmore, C. P. (1984), Sex Ratios of Two Species of Sea Turtle Nesting
in Suriname, Can. J. Zool., 62, 2227–2239.
Nelson, D. A. (1988), Life History and Enviromental Requirements of Loggerhead Turtles, U. S. Fish
Wildl. Serv. Biol. Rep., 88(23), U. S. Army Corps of Engineers, TR EL-86-2 (Rev.), 34p.
Neville, A., Webster, W. D., Gouveia, J. F., Hendricks, E. L., Hendricks, I., Marvin, G. and Marvin, W. H.
(1988), The Effects of Nest Temperature on Hatchling Emergence in Loggerhead Sea Turtles
(Caretta caretta), In: Schroeder, B.A. (Comp.), Proceedings of the Eighth Annual Conference on
Sea Turtle Biology and Conservation. NOAA Technical Memorandum NMFS-SEFC-214, Miami, FL,
71–73.
Newbury, N., Khalil, M. ve Venizelos, L. (2002), Population Status and Conservation of Marine Turtles at
El-Mansouri, Lebanon, Zoology in the Middle East, 27, 47-60.
Oruç, A. (1999), Çıralı Deniz Kaplumbağası Üreme Kumsalı Üzerine Değerlendirme Raporu’98, DHKD,
İstanbul.
27
Oruç, A. (2001), Trawl Fisheries in the Eastern Mediterranean and their Impact on Marine Turtles,
Zoology in the Middle East, 24, 119-125.
Oruç, A., İkis, D., Kütle, B. ve Zeydanlı, D. (2002), Çıralı Deniz Kaplumbağası Yuvalama Kumsalı ve
Maden, Tekirova Bükü, Küçük Boncuk ve Beycik Koyları Değerlendirme özet Raporu, DHKV,
İstanbul.
Parham, J. F., ve Zug, G. R. (1996), Chelonia agassizii – Valid or not? Marine Turtle Newsletter, 72, 2-5.
Peters, A. ve Verhoeven, K. J. F. (1992), Breeding Success of the Loggerhead, Caretta caretta and the
green Turtle Chelonia mydas in the Goksu Delta, Turkey, Rapp. 310, Dept. Anim. Ecol., Univ. of
Nijmegen.
Plotkin, P. T. (1994), The Migratory and Reproductive Behavior of the Olive Ridley, Lepidochelys
olivacea (Eschscholtz, 1829) in the Eastern Pacific Ocean, Ph. D. dissertation. Texas A and M
University, College Station.
Pritchard, P. C. H. (1983), Conserving Sea Turtles, by N. Mrosovsky (book review), Coepia, 1108-1111.
Pritchard, P.C.H. (1979), Encyclopedia of Turtles, T.F.H. Publ., Neptune, N.J.
Raymond, P. W. (1984), The Effects of Beach Restoration on Marine Turtles Nesting in South Brevard
County, Florida, Unpublished Master Thesis, University of Central Florida, Orlando, 112p.
Ripple, J. (1996), Sea Turtles. ISBN I- 9004555-00-5, Colin Baxter Photography Ltd. Grantown-on-spey,
Scotland, 84p.
Sak, S. (1998), Belek Kumsalı’ndaki Deniz Kaplumbağası Populasyonlarının İncelenmesi, Yüksek Lisans
Tezi. DEU. Fen Bilimleri Enstitüsü, İzmir, 57s.
Sak, S. ve Baran İ. (2001), Research on the Sea Turtle Population of Belek Beach, Turk. J. Zool., 25, 361367.
Sakamoto, W., Uchida, I., Naito, Y., Kureha, K., Tujimura, M. ve Sato, K. (1990), Deep Diving Behavior of
the Loggerhead Turtle Near the frontal Zone, Nippon Suisan Gakkaishi, 56, 1435.
Salmon, M., Reiners, R., Lavin, C. ve Wyneken, J. (1995), Behaviour of Loggerhead Sea Turtles on an
Urban Beach. I. Correlates of Nest Placement, Journal of Herpetology, 29, 568-576.
Schroth, W., Streit, B., ve Schierwater, B. (1996). Evolutionary handicap for turtles. Nature, 384; 521522.
Sella, I. (1982). Sea turtles in the eastern Mediterranean and Northern Red sea . pp. 417-423, in: K. A.
Bjorndal (Ed.), Biology and Conservation of Sea Turtles. Washington D. C. 583 pp.
Stancyk, S.E. (1982), Non-human Predators of Sea Turtles and Their Control, Pp. 139-152 In: K. Bjorndal
(ed), Biology and Conservation of Sea Turtles, Smithsonian Inst. Press, Washington, D.C.
Starbird, C. H. ve Hillis, Z. (1995), Telemetry Studies of the Internesting Movements and Behavior of
Hawksbill Sea Turtles (Eretmochelys imbricata) Around Buck Island Reef National Monument, St.
Crois, U. S. Virgin Islands, in Proc. 12th Ann. Workshop on Sea turtle Biology and Conservation,
NOAA Tech. Memo. NMFS-SEFSC-361, Miamy, Florida, 134.
28
Sutherland, J. M. (1985), Marine Turtle in Greece and Their Conservation, Marine Turtle Newsletter, 32,
6-8.
Swimmer, J. (1994), Comparison of in Situ and Relocated Loggerhead Sea Turtle Nests at Projeto
Tamar, Bahia, Brazil, In Proceedings of 13th Annual Symposium on Sea Turtle Biology and
Conservation.
Talbert, O.R., Jr., Stancyk, S.E., Dean, J.M. ve Will, J.M. (1980), Nesting Activity of the Loggerhead Turtle
(Caretta caretta) in South Carolina I: a rookery in transition, Copeia, 709-719.
Taşkavak, E., Boulon, R. H. ve Atatür, M. K. (1998), An Unusual Stranding of a Leatherback Turtle in
Turkey, Mar. Turt. Newsletter, 80, 13.
Taşkın, N. (1998), Patara Kumsalı’ndaki Deniz Kaplumbağası Populasyonunun Embriyolojik Gelişiminin
İncelenmesi, Yüksek Lisans tezi. D.E.Ü. Fen Bilimleri Enstitüsü, İzmir.
Taşkın, N. ve Baran, I. (2001), Reproductive Ecology of the Loggerhead Turtle, Caretta caretta, at
Patara, Turkey, Zoology in the Middle East, 24, 91-100.
Toker, F. ve Demirayak, F. (1996), Olimpos-Çıralı Durum Değerlendirme Raporu’95. DHKD, Kıyı Yönetimi
Bölümü Rapor No: 96/2, İstanbul.
Turkozan, O., Ilgaz, Ç. ve Sak, S. (2001), Carapacial Scute Variation in Loggerhead Turtles, Caretta
caretta, Zoology in the Middle East, 24, 137-142.
Turpçulu, S. (2001), Fethiye-Yanıklar Kumsalı Deniz Kaplumbağaları Yavru Gelişimine Sıcaklığın Etkisi ve
Yavru Morfolojisi, Yüksek Lisans Tezi. D. E. Ü. Fen Bilimleri Enstitüsü, İzmir.
Türkozan, O. (1998), Research on the Marine Turtle Populations of Fethiye and Kizilot Beaches, Ph. D.
Thesis, Dokuz Eylul University, Izmir-Turkey.
Türkozan, O. (2000), Reproductive Ecology of the Loggerhead Turtle, Caretta caretta, on Fethiye and
Kizilot Beaches, Turkey, Chelonian Conservation and Biology, 3(4), 686-692.
Türkozan, O. and Durmuş, H. (2000), Feeding Ground for Juvenile Green Turtle, Chelonia mydas, on
Western Coast of Turkey, British Herpetological Society Bulletin, 71, 1-5.
Türkozan, O. ve Baran, İ., (1996), Research on the Loggerhead Turtle, Caretta caretta, of Fethiye Beach,
Tr. J. of Zoology, 20, 183-188.
Türkozan, O. ve Durmuş, H. (2001), Albino Loggerhead and Green Turtle (Caretta caretta and Chelonia
mydas) Hatchlings in Turkey, Zoology in the Middle East, 24, 133-136.
van Piggelen, D. G. G. ve Strijbosch, H. (1993), The Nesting of Sea Turtles (Caretta caretta and Chelonia
mydas) in the Göksu Delta, Turkey, June August, 1991, Doğa Tr. J. of Zoology, 17, 137-149.
Warren, L. ve Antonopoulou, E. (1990), The Conservation of Loggerhead Turtle in Zakynthos, Greece,
Oryx, 24, 15-22.
Woody, J. B. (2001), Guest Editorial: It's Time to Stop Headstarting Kemp's Ridley, Marine Turtle
Newsletter, 55, 7-8.
Wyneken, J., Burke, T.J., Salmon, M. ve Pedersen, D.K. (1988), Egg Failure in Natural and Relocated Sea
Turtle Nests, Journal of Herpetology, 22, 88p.
29
Yerli, S. V. (1990), Patara Kumsalı (Antalya)’na Yuva Yapan Deniz Kaplumbağaları (Caretta caretta
Linnaeus) Üzerine İncelemeler, Hacettepe Fen ve Müh. Bil. Dergisi, 11, 133-143.
Yerli, S. V., ve Demirayak, F. (1996). Türkiye’de deniz kaplumbağaları ve üreme kumsalları üzerine bir
degerlendirme’95. DHKD. Rapor No:96/4 129 pp.
Yerli, S., Canbolat, A. F., Brown, L. J. ve MacDonald, D. W. (1997), Mesh Grids Protect Loggerhead
Turtle Caretta caretta Nests from Red Fox Vulpes vulpes Predation. Biological Conservation, 82,
109-111.
Yerli, S.V. ve Canbolat, A.F. (1998), Özel Çevre Koruma Bölgeleri’nde (Köyceğiz-Dalyan, Patara, FethiyeÇalış, Belek, Göksu Deltası) Deniz Kaplumbağalarının Korunmasına Yönelik Yönetim Planı İlkeleri,
Çevre Bakanlığı ÖÇKKB Yayını, ISBN 975-7347-43-4, Ankara 82s.
Yonat, J. ve Swimmer, B. (1994), Comparisons of In Situ and Relocated Loggerhead Sea Turtle (Caretta
caretta) Nests at Projeto Tamar, Bahia, Brazil, Proceedings of the Thirteenth Annual Symposium
on Sea Turtle Biology and Conservation, (162) 339p.
Zug, G.R., Wynn, A. ve Ruckdeschel, C. (1983), Age Estimates of Cumberland Island Loggerhead Sea
Turtles, Mar. Turtle Newsletter, 25, 9-11.
www.mavikusakhareketi.com
DenizTemiz Derneği / TURMEPA
2014
30