Untitled - haberlesmesistemleri

Transkript

9.5 Güvenlik sorunlarını giderme
9.5.2 Yaygın sorunları ve çözümleri tanımlama
Bilgisayar sorunları, donanımla, yazılımla, bağlantıyla veya bunlar
arasındaki herhangi bir birleşimle ilgili olabilir. Bazı bilgisayar sorunlarını
diğerlerinden daha sık çözersiniz. Şekil 1'de yaygın güvenlik sorunları ve
çözümleriyle ilgili bir grafik bulunmaktadır.
Bu çalışma sayfası, müşteriden gelecek bilgileri doğrulamak üzere
kullanacağınız iletişim becerilerinizi geliştirmek için tasarlanmıştır.
Çalışma Sayfası
Müşteriden Bilgi Toplama
İş emrine müşteri bilgilerini ve sorun tanımını girin
9.6 Özet
Bu bölümde, bilgisayar güvenliği ve bilgisayar ekipmanının, ağların ve
verilerin korunmasının neden önemli olduğu ele alındı. Bilgisayar
ekipmanınızı ve verilerinizi güvende tutmanıza yardımcı olması için, verilere
ve fiziksel güvenliğe yönelik tehditler, yordamlar ve koruyucu bakım
teknikleri tanımlandı. Güvenlik, bilgisayarı, ağ cihazlarını ve verileri
kaybolma ve fiziksel tehlike durumlarına karşı korur. Aşağıda bu bölümle
ilgili hatırlanması gereken bazı önemli noktalar bulunmaktadır:
•
•
•
•
Güvenlik tehditleri kuruluşun içinden veya dışından gelebilir.
Virüsler ve solucanlar, verilerin güvenliğini hedef alan yaygın
tehditlerdir.
Verilerinizin ve fiziksel ekipmanınızın kaybolmaması için bir güvenlik
planı geliştirip uygulayın.
İşletim sistemlerinizi ve uygulamalarınızı yamalarla ve hizmet
paketleriyle güncel ve güvende tutun.
İLETİŞİM BECERİLERİ
10.0 Giriş
İletişim becerileri ve sorun giderme işlemi arasındaki ilişki nedir?
Bilgisayar teknisyeni olarak, yalnızca bilgisayarları onarmayacak,
aynı zamanda insanlarla etkileşim halinde olacaksınız. Aslına
bakılırsa sorun giderme işlemleri, bilgisayarın nasıl onarılacağının
bilinmesini gerektirdiği gibi müşteriyle iletişim kurmayı da gerektirir.
Bu bölümde tıpkı tornavida kullanırken kendinize duyduğunuz güven
gibi iyi iletişim becerilerini de güvenle kullanmayı öğreneceksiniz.
Bu bölümü tamamladıktan sonra, şunları yapabileceksiniz:
•
•
•
•
İletişim ve sorun giderme arasındaki ilişkiyi açıklama.
İyi iletişim becerilerini ve profesyonel davranışı tanımlama.
Bilgisayar teknolojisini kullanarak çalışmanın etik ve yasal
yönlerini açıklama.
Çağrı merkezi ortamını ve teknisyenin sorumluluklarını
tanımlama.
10.1 İletişim ve sorun giderme arasındaki ilişkiyi açıklama
Bir şeyin onarılması için tamirci çağırmak zorunda kaldığınız bir anı
düşünün. Bu sizin için acil bir durum muydu? Tamircinin sempatik ve
duyarlı olması sizi memnun etti mi? Belki de tamircilerle ilgili kötü bir
deneyim yaşadınız. Bir sorunu çözmesi için yine aynı kişiyi çağırır mısınız?
Gelişmiş iletişim becerileri, teknisyenin sorun giderme becerilerini geliştirir.
Bu becerilerin her ikisi de zamanla ve deneyimle gelişir. Donanım, yazılım
ve işletim sistemi bilginiz arttıkça, sorunu hızla belirleyip çözüm bulma
yeteneğiniz de gelişecektir. Aynı durum, iletişim becerilerinin gelişimi için
de geçerlidir. İletişim becerilerini geliştirdikçe, müşterilerle çalışırken daha
verimli olacaksınız. Gelişmiş iletişim becerilerine sahip bilgili bir teknisyen iş
piyasasında her zaman aranan kişi olmayı başarır.
Bilgisayardaki bir sorunu gidermek için, müşteriden sorunla ilgili ayrıntıları
öğrenmeniz gerekir. Bilgisayarındaki sorununun giderilmesini isteyen
kişilerin çoğu biraz stresli olur. Müşterinizle iyi bir ilişki kurarsanız müşteri
biraz olsun kendini rahat hissedebilir. Rahatlayan bir müşteri, sorunun
kaynağını belirleyip sorunu gidermeniz için size gereken bilgileri daha rahat
sağlayabilir.
Bilgisayar sorununu çözerken izlenen ilk adım genellikle doğrudan
müşteriyle konuşmaktır. Teknisyen olarak belirli iletişim ve araştırma
araçlarından da yararlanmanız gerekir. Bu kaynakların tümü, sorun
giderme süreci için bilgi toplamak üzere kullanılabilir.
Çalışma Sayfası
Teknisyene Yönelik Kaynaklar
Bilgisayar sorunlarını gidermek için çevrimiçi kaynakları araştırın
10.2 İyi iletişim becerilerini ve profesyonel davranışı tanımlama
Müşteriyle ister telefonda, ister karşılıklı konuşurken iyi iletişim kurmanız ve
kendinizi profesyonel şekilde tanıtmanız önemlidir. Profesyonelliğiniz ve
gelişmiş iletişim becerileriniz, müşterinizin size duyduğu güveni arttırır.
Müşteri, vücut dilinizi anlayabilir. Müşteri telefonda bile olsa, iç çekme
seslerinizi duyup onu küçümsediğinizi hissetmeye başlar. Tam tersine
müşteri, telefonda onunla konuşurken gülümsediğinizi de anlayabilir. Çoğu
çağrı merkezi teknisyeni, yüz ifadelerini izlemek için masasında ayna
bulundurur.
Başarılı teknisyenler, bir müşteri çağrısından diğerine geçerken tepkilerini
ve duygularını kontrol eder. Tüm teknisyenlerin dikkate alması gereken
altın kural, her yeni müşteri çağrısının yepyeni bir başlangıç anlamına
geldiğidir. Herhangi bir çağrıda yaşadığınız hüsranı asla başka bir çağrıya
yansıtmayın.
•
•
•
•
•
•
•
Müşterinin bilgisayar sorununu belirleme.
Müşteriye karşı profesyonel davranış sergileme.
Görüşme sırasında müşterinin sorun üzerine yoğunlaşmasını
sağlama.
Uygun İnternet görgü kurallarından yararlanma.
Zaman ve stres yönetimi tekniklerini uygulama.
Hizmet seviyesi anlaşmalarını (SLA'lar) dikkate alma.
İş ilkelerine uygun davranma.
10.2.1 Müşterinin bilgisayar sorununu belirleme
Teknisyenin öncelikli görevlerinden biri, müşterinin karşılaştığı bilgisayar
sorunun türünü belirlemektir.
Konuşmanıza başlarken aşağıdaki üç kuralı hatırlayın:
•
•
•
Bilginiz Olsun – Müşterinize adıyla hitap edin
İlişki Kurun – Müşterinizle birebir iletişim kurmak için kısa ve net bir
konuşma yapın
Anlamaya Çalışın – Müşterinizle etkili bir şekilde nasıl iletişim
kuracağınızı belirleyebilmek için müşterinin bilgisayar konusundaki
bilgi düzeyini ölçün.
Bunun için etkin dinleme becerileri geliştirmeniz gerekir. Müşterinin tüm
hikayesini anlatmasına izin verin. Müşteri sorunu açıklarken, ara sıra
"Anlıyorum", "Evet", "Anladım" veya "Tabii" gibi kısa sözcükler veya
tümceler söyleyin. Bu sayede müşteriniz orada olduğunuzu ve onu
dinlediğinizi anlar. Bu, müşterinin sözünü kesip soru sormakla veya uzun
uzadıya bilgi vermekle aynı anlama gelmez.
Teknisyen, müşterinin sözünü kesip sorular sormamalı veya uzun uzadıya
bilgi vermeye çalışmamalıdır. Bu kabalık ve saygısızlık anlamına gelir ve
gerginlik yaratır. Konuşma sırasında çoğu zaman kendinizi diğer kişinin
sözünü bitirmesini beklemeden ne söyleyeceğinizi düşünürken bulabilirsiniz.
Bunu yaptığınızda karşınızdaki kişiyi gerçek anlamda dinlemiyorsunuzdur.
Bunun için, diğer insanlar konuşurken onları dikkatle dinlemeyi deneyin ve
sözlerini bitirmelerine izin verin.
Müşterinin sorunun tamamını açıklamasını dinledikten sonra anlattıklarına
açıklık getirin. Bunu yapmanız, müşterinin onu duyduğunuza ve durumu
anladığınıza inanmasını sağlar. Açıklık getirmenin en iyi yollarından biri,
"Yanlış anlamadıysam sorununuz..." sözcükleriyle başlayarak müşterinin
açıklamasını yeniden yorumlamaktır. Bu, müşteriyi dinlediğinizi ve yaşadığı
sorunlarla ilgilendiğinizi ona gösteren oldukça etkili bir araçtır.
Sorununu anladığınız yönünde müşteriyi temin ettikten sonra, konuyla ilgili
birkaç soru sormak zorunda kalabilirsiniz. Bu soruların alakalı olmasına
dikkat edin. Müşterinin sorunu tanımlarken yanıtını vermiş olduğu soruları
sormayın. Bu durum müşteriyi rahatsız eder ve onu dinlemediğinizi
gösterir.
Soracağınız sorular, toplamış olduğunuz bilgilere dayanan hedefe yönelik
kapalı uçlu sorular olmalıdır. Kapalı uçlu sorular, belirli bilgilerin alınmasına
yönelik olmalıdır. Müşteri, basit bir "evet" veya "hayır" ile ya da "Windows
XP Pro" gibi daha somut yanıtlarla karşılık verebilmelidir. Müşteriden
topladığınız bilgilerin tümünü kullanarak iş emrini doldurmaya devam edin.
10.2.2 Müşteriye karşı profesyonel davranış sergileme
Müşterilerle ilgilenirken, görevinizin her aşamasında profesyonel olmanız
gerekir. Müşterilerle konuşurken saygılı ve dikkatli davranmalısınız.
Telefondayken, müşteriyi nasıl beklemeye alacağınızı ve çağrıyı
sonlandırmadan müşteriyi nasıl aktaracağınızı bildiğinizden emin olun.
Çağrıyı nasıl yönlendirdiğiniz önemlidir. Sizin işiniz, sorunu çözebilmek için
müşterinin sorun üzerine odaklanıp sorunu ifade etmesine yardımcı
olmaktır.
Müşteriyle iletişim kurarken olumlu bir tavır takının. Müşteriye neler
yapabileceğinizi söyleyin. Yapamayacaklarınız üzerinde durmayın. Sorunu
çözmek için e-postayla bilgi gönderme, adım adım izlenen talimatları
fakslama veya uzaktan denetim yazılımını kullanma gibi onlara yardımcı
olabileceğiniz farklı yollardan söz etme konusunda hazırlıklı olun.
Müşteriler onlara yardımcı olma konusunda istekli olup olmadığınızı
hemen anlar.
Şekil 1'de, müşteriyi beklemeye almadan önce izlenecek sürecin ana
hatları belirtilmektedir. Öncelikle, müşterinin konuşmasını bitirmesine izin
verin. Daha sonra ona kendisini beklemeye almak zorunda olduğunuzu
açıklayın ve bunun için izin isteyin. Müşteri beklemeye alınmayı kabul
ettiğinde ona teşekkür edin. Müşterinize yalnızca birkaç dakika hattan
ayrılacağınızı söyleyip bu süre zarfında ne yapacağınızı açıklayın.
Şekil 2'de arama aktarma sürecinin ana hatları belirtilmektedir. Arama
aktarırken de beklemeye alma sırasında uygulanan adımların aynısını
izleyin. Müşterinin konuşmasını bitirmesine izin verin ve aramayı aktarmak
zorunda olduğunuzu açıklayın. Müşteri aktarılmayı kabul ettiğinde, ona
kendisini aktardığınız telefon numarasını söyleyin. Ayrıca yeni teknisyene
kendi adınızı, aktardığınız müşterinin adını ve ilgili olay bildirim formunun
numarasını söyleyin.
Müşterilerle ilgilenirken neleri yapmamanız gerektiğini bilmelisiniz.
Müşteriyle iletişim kurarken yapmamanız gereken şeylerin listesini
inceleyin:
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Müşteri sorunlarını küçümsemekten kaçının
Jargon, kısaltma ve kısa adlar kullanmaktan kaçının
Olumsuz bir tavır takınmaktan veya olumsuz bir ses tonuyla
konuşmaktan kaçının
Müşterilerle tartışmaktan kaçının veya kendinizi savunmaya
çalışmayın
Yargılayıcı ve kırıcı olmaktan veya müşteriye isimler takmaktan
kaçının
Müşterilerle konuşurken müşterilerin konuşmalarını kesmekten
veya müşterinin dikkatini dağıtacak şeyler yapmaktan kaçının
Müşterileri gereksiz yere ve aniden beklemeye almaktan kaçının
Aktarımın amacını açıklamadan ve müşteriden izin almadan
aktarım yapmaktan kaçının
Diğer teknisyenler hakkında müşteriye olumsuz ifadeler
kullanmaktan kaçının
Aktivite
Sınıf Tartışması
Olumsuz şeyleri olumlu şekilde söyleme yöntemlerini gösterin ve
tartışın
10.2 İyi iletişim becerilerini ve profesyonel davranışı
tanımlama
10.2.3 Görüşme sırasında müşterinin sorun üzerine
yoğunlaşmasını sağlama
İşinizin bir parçası da, telefon çağrısı sırasında müşteriye
odaklanmaktır. Müşterinin soruna odaklanmasını sağladığınızda,
çağrıyı kontrolünüz altında tutabilirsiniz. Böylece sorun giderme
sırasında hem kendi zamanınızı hem de müşterinin zamanını en
verimli şekilde kullanmış olursunuz. Yapılan yorumları kişisel olarak
algılamayın ve herhangi bir yoruma veya eleştiriye karşılık vermeyin.
Müşteriyle ilgilenirken serinkanlı bir tutum sergilemeye devam
ederseniz, soruna çözüm bulmak çağrının odak noktası olur.
Şekil 1'de gösterildiği gibi, birçok farklı bilgisayar sorunu olduğu gibi
birçok farklı müşteri türü de vardır. Aşağıdaki sorunlu müşteri türleri
kapsamlı değildir ve bir müşteri aynı anda bu özelliklerin birkaçına
sahip olabilir. Müşterinizin hangi özelliklere sahip olduğunu anlamanız
gerekmektedir. Bu özellikleri anlarsanız, çağrıyı uygun biçimde
yönetebilirsiniz.
Konuşkan Müşteri
Konuşkan müşteri, çağrı sırasında sorunla ilgisi olmayan her konuda
konuşur. Bu müşteriler genellikle telefon aramasını sosyalleşme fırsatı
olarak değerlendirir. Konuşkan bir müşterinin soruna odaklanmasını
sağlamak güç olabilir.
Kaba Müşteri
Kaba bir müşteri, çağrı boyunca şikayet eder ve çoğunlukla ürün,
hizmet ve teknisyenle ilgili olumsuz yorumlarda bulunur. Bu tür
müşteriler bazen hakaret edebilir, işbirliği yapmaya yanaşmaz ve çok
kolay sinirlenir.
Kızgın Müşteri
Kızgın bir müşteri, çağrı boyunca yüksek sesle konuşur ve genellikle
teknisyen konuşurken o da konuşmaya çalışır. Kızgın müşteriler
genellikle sorunlarından ötürü huzursuz, bu sorunu gidermesi için
birisini aramak zorunda kalmaktan ötürü de mutsuz olurlar.
Bilgili Olduğunu Gösteren Müşteri
Bilgili olduğunu göstermeye meraklı olan bir müşteri, bilgisayar
konusunda kendisiyle eşit derecede bilgi sahibi olan bir teknisyenle
konuşmak ister. Bu tür müşteriler genellikle çağrıyı kontrolleri altında
tutmaya çalışır ve birinci seviye bir teknisyenle konuşmak istemez.
Deneyimsiz Müşteri
Deneyimsiz bir müşteri, sorunu tanımlamakta güçlük çeker. Bu
müşteriler talimatlarınızı genellikle düzgün biçimde izleyemez ve
karşılaştığı hataları ifade edemez.
Aktivite
Zorlu müşterilerin nasıl yönetileceğini belirtin ve tartışın
10.2.4 Uygun İnternet görgü kurallarından yararlanma
İki veya üç kişinin sorunu tartışmayı bırakıp yalnızca birbirine hakaret ettiği
bir blog yazısı okuduğunuz oldu mu? Bunlara "hararetli tartışma" adı verilir
ve genellikle blog'larda veya e-posta ileti dizilerinde görülür. Bu kişilerin
normal, yüz yüze bir konuşma sırasında bu sözleri birbirlerine söyleyip
söylemeyeceğini merak ediyor musunuz? İçinde selamlama bulunmayan
veya tamamen büyük harflerle yazılmış bir e-posta aldığınız olmuştur. Böyle
bir e-postayı okurken kendinizi nasıl hissedersiniz?
Teknisyen olarak, müşterilerle kurduğunuz her türlü iletişimde profesyonel
olmalısınız. E-posta ve metin yoluyla kurulan iletişimlerde, İnternet görgü
kuralları adı verilen kişisel ve kurumsal görgü kuralları vardır.
E-posta ve metin yoluyla kurulan iletişimlere yönelik görgü kurallarının yanı
sıra, müşterilerinizle ve iş arkadaşlarınızla kurduğunuz her türlü çevrimiçi
etkileşim için geçerli olan genel kurallar vardır.
•
•
•
•
•
•
•
•
Karşınızdakinin bir insan olduğunu unutmayın.
Gerçek hayatta izlediğiniz davranış standartlarına bağlı kalın.
Sanal evrende bulunduğunuz yeri bilin.
Diğer insanların zamanına ve bant genişliğine saygı gösterin.
Uzmanlık bilgilerinizi paylaşın.
Çevrimiçi "hararetli tartışmalara" katılmayın.
Diğer insanların özeline saygı gösterin.
Başkalarının hataları konusunda bağışlayıcı olun.
Bu liste tüm görgü kurallarını kapsamamaktadır. Aklınıza çevrimiçi
iletişimlerle ilgili başka genel kural geliyor mu?
10.2 İyi iletişim becerilerini ve profesyonel davranışı
tanımlama
10.2.5 Zaman ve stres yönetimi tekniklerini uygulama
Teknisyen olarak meşgul bir insansınızdır. Kendi iyiliğiniz için, uygun
zaman ve stres yönetimi tekniklerini kullanmanız önemlidir.
Çalışma Alanı Ergonomisi
Çalışma alanınızın ergonomisi, işinizi yapmanıza yardımcı olur veya işinizi
zorlaştırır. Gününüzün büyük bir kısmını çalışma alanında
geçirebileceğinizden, Şekil 1'de gösterildiği gibi masa düzeninizin planlı
olduğundan emin olun. Mikrofonlu kulaklık setinizi ve telefonunuzu
kolaylıkla erişebileceğiniz ve rahat kullanabileceğiniz bir yere koyun.
Sandalyenizin yüksekliği rahat olduğunuz konuma ayarlanmalıdır.
Bilgisayar ekranınızı rahat olduğunuz bir açıya ayarlayın, böylece ekranı
görmek için başınızı yukarı veya aşağı eğmek zorunda kalmazsınız.
Klavye ve farenizin de sizin için rahat bir konumda bulunduğundan emin
olun. Yazmak için bileğinizi bükmemeniz gerekir. Mümkünse, gürültü gibi
dikkat dağıtıcı unsurların sayısını en aza indirmeye çalışın.
Zaman Yönetimi
Zaman yönetimi için gerçekleştirdiğiniz eylemlere öncelik vermeniz
önemlidir. Şirketinizin iş politikasını dikkatli bir şekilde izlediğinizden emin
olun. Şirket politikasında, çözümlemesi daha zor da olsa öncelikle "arıza
durumu" çağrılarını tamamlamanız gerektiğini belirtilebilir. "Arıza
durumu" çağrısı genellikle sunucunun çalışmadığı ve tüm ofis veya
şirketin işlerine devam edebilmek için sorunun çözülmesini beklediği
anlamına gelir.
Bir müşteriyi geri aramanız gerekirse, bunu mümkün olduğunca
belirlenmiş geri arama süresine yakın bir zamanda yapın. Geri aranacak
müşterilerin listesini tutun ve bu aramaları yaptıkça her birinin yanına
işaret koyun. Böylece hiçbir müşteriyi unutmazsınız.
Birçok müşteriyle çalışırken, sevdiğiniz müşterilere daha hızlı veya daha
iyi hizmet vermeye çalışmayın. Çağrı tablosunu gözden geçirirken
yalnızca kolay müşterileri aramaya çalışmayın. Örnek müşteri çağrı
tablosu için Şekil 2'ye bakın. İzniniz olmadığı sürece başka bir
teknisyenin çağrılarını almayın.
Stres Yönetimi
Stres yönetimi için, iki müşteri çağrısı arasında kısa bir süre dinlenerek
kendinize gelin. Her çağrı birbirinden bağımsız tutulmalıdır. Bir çağrıda
yaşadığınız hüstanı diğerine taşımamalısınız.
Stresten kurtulmak için birkaç fiziksel egzersiz yapmanız gerekebilir.
Ayağa kalkıp kısa bir yürüyüş yapmalısınız. Birkaç basit esneme hareketi
yapın veya stres topuyla oynayın. Mümkünse mola verip dinlenmeye
çalışın. Böylece bir sonraki müşteri çağrısını yanıtlamak için hazır
olacaksınız.
Şekil 3'te rahatlama yöntemleri gösterilmektedir. Aklınıza iş stresini
azaltabilecek başka egzersizler geliyor mu?
10.2.6 Hizmet Seviyesi Anlaşmalarını (SLA) dikkate alma
Müşterilerle ilgilenirken, müşteriyle imzalanan hizmet seviyesi anlaşmasına
(SLA) bağlı kalmak önemlidir. SLA, üzerinde anlaşılan bir hizmet seviyesi
sağlamak için bir kuruluş ile hizmet satıcısı arasındaki beklentileri
tanımlayan bir sözleşmedir. Servis şirketinin bir çalışanı olarak işiniz,
müşterinizle aranızdaki SLA'ya saygı göstermektir. Şekil 1'deki dairelerin
içine tıklayarak, bir SLA'da bulunan bazı standart bölümleri inceleyin.
SLA, genellikle tüm ilgili tarafların sorumluluk ve yükümlülüklerini içeren
yasal bir sözleşmedir. Aşağıda SLA içeriğinin bir kısmı verilmiştir:
•
•
•
•
•
•
•
•
Yanıt süresi garantileri (genellikle çağrı türüne ve hizmet seviyesi
anlaşmasına bağlıdır)
Destek sağlanacak ekipman ve/veya yazılım
Hizmetin verileceği yer
Koruyucu bakım
Tanılama işlemleri
Parça mevcudiyeti (eşdeğer parçalar)
Fiyatlar ve kesintiler
Hizmetin verilebildiği zaman aralığı (örneğin 7/24; Pazartesi - Cuma,
8:00 - 17:00, vb.)
SLA'da istisnalar olabilir. Şirketinizin iş kurallarını ayrıntısına kadar
izlediğinizden emin olun. Bazı istisnalar arasında, müşterinin hizmet
seviyesini yükseltme veya gözden geçirme amacıyla yönetime yönlendirme
olanağı yer alır. Yönetime yönlendirme işlemi, özel durumlarda
gerçekleştirilmelidir. Örneğin eski bir müşterinin veya çok büyük bir şirkette
bulunan bir müşterinin, servis şirketinizle arasındaki SLA'da belirtilen
unsurların dışında kalan bir sorunu olabilir. Bu gibi durumlarda yönetiminiz,
müşteri ilişkileriyle ilgili nedenlerden ötürü müşteriye destek vermeyi
seçebilir.
Aklınıza, bir çağrıyı yönetime yönlendirmenin iyi bir fikir olabileceğini
düşündüğünüz başka durumlar geliyor mu?
10.2.7 İş ilkelerine uygun davranma
Teknisyen olarak, müşteri çağrılarına yönelik tüm iş politikalarını bilmeniz
gerekir. Müşteriye tutamayacağınız bir söz vermek istemezsiniz. Ayrıca
çalışanlara yönelik tüm kuralları da iyice anlamanız gerekir.
Müşteri Çağrısı Kuralları
Aşağıdaki kurallar, bir çağrı merkezinin müşteri çağrılarını işlerken dikkate
alması gereken belirli kurallara örnek gösterilebilir:
•
•
•
•
•
•
Maksimum çağrı süresi (Örnek: 15 dakika)
Aramayı sırada bekletmek için izin verilen maksimum süre (Örnek:
üç dakika)
Günlük arama sayısı (Örnek: En az 30)
Çağrıları diğer teknisyenlere aktarmaya yönelik kurallar (Örnek:
Yalnızca mutlaka gerekli olduğunda ve teknisyenin izni alındıktan
sonra)
Müşteriye verebileceğiniz ve veremeyeceğiniz sözleri belirleyen
kurallar (Ayrıntılar için müşterinin SLA'sına bakın)
Ne zaman SLA'nın izleneceği ve çağrının ne zaman yönetime
yönlendirileceği
Çağrı Merkezi Çalışanlarına Yönelik Kurallar
Çalışanların genel günlük etkinliklerini kapsayan başka kurallar da vardır:
•
•
•
•
•
•
•
Genellikle ilk çağrıyı almadan 15 -20 dakika önce iş yerinize varın.
Hazırlanmak için zamanınız olsun.
İzin verilen mola sayısını ve süresini aşmayın.
Sırada çağrı varsa, molaya veya öğle yemeğine çıkmayın.
Diğer teknisyenlerle aynı anda molaya veya öğle yemeğine çıkmayın
(molaları kendi aranızda paylaşın).
Mola vermek veya öğle yemeğine çıkmak için devam eden bir
aramayı terk etmeyin.
Bırakmanız gerekirse, başka bir teknisyenin yerinize bakacağından
emin olun.
Yerinize bakabilecek başka bir teknisyen yoksa, müşteriden daha
sonra (muhtemelen sabah) onu geri arayıp arayamayacağınızı
•
•
•
öğrenin.
Belirli müşterilere ayrıcalık göstermeyin.
Başka bir teknisyenin çağrılarını izinsiz almayın.
Başka bir teknisyenin yetenekleri hakkında olumsuz konuşmayın.
Aklınıza çağrı merkezi için geçerli olabilecek başka bir kural geliyor mu?
10.3 Bilgisayar teknolojisini kullanarak çalışmanın etik ve
yasal yönlerini açıklama
Müşterilerle ve ekipmanları üzerinde çalışırken, dikkate almanız
gereken bazı genel etik normlar ve yasal kurallar vardır. Çoğunlukla
bu normlar ve kurallar birbiriyle örtüşür.
Etik Normlar
Her zaman müşterilerinize ve onların mülkiyetlerine saygı
göstermelisiniz. Erişilebilir durumda olan herhangi bir bilgi veya veri
de mülkiyet kapsamına girer. Bu tür bilgi veya veriler
aşağıdakilerden herhangi birini içerir:
•
•
•
•
E-postalar
Telefon listeleri
Bilgisayardaki kayıtlar veya veriler
Masada bırakılmış dosya, bilgi veya verilerin basılı kopyaları
Yönetici hesabı da dahil olmak üzere bir bilgisayar hesabına erişim
sağlamadan önce, müşteriden izin almanız gerekir. Sorun giderme
sürecinde kullanıcı adları ve parolalar gibi bazı özel bilgiler edinmiş
olabilirsiniz. Bu tür özel bilgileri belgelere geçirdiyseniz, söz konusu
belgeleri gizli tutmalısınız. Herhangi bir müşteri bilgisinin
başkalarına açıklanması etik olmadığı gibi yasadışı da olabilir.
Müşteri bilgilerine yönelik yasal ayrıntılar genellikle SLA (Hizmet
Seviyesi Anlaşması) kapsamında ele alınır.
Müşteriye istenmeyen nitelikle iletiler göndermeyin. Müşterilere
toplu istenmeyen postalar veya zincirleme mektuplar göndermeyin.
Asla sahte veya isimsiz e-posta göndermeyin. Bu eylemlerin hiçbiri
etik değildir ve belli durumlarda yasadışı olarak da
değerlendirilebilir.
Yasal Kurallar
Bilgisayarlarla ilgili olarak yalnızca etik olmamanın yanı sıra
kesinlikle yasadışı olan birçok etkinlik vardır. Bunun ayrıntlı bir liste
olmadığını aklınızda bulundurun:
•
Sistem yazılımında veya donanım yapılandırmalarında
•
•
•
•
•
•
müşterinin izni olmadan herhangi bir değişiklik yapmayın.
Bir müşterinin veya iş arkadaşınızın hesaplarına, özel
dosyalarına ya da e-posta iletilerine izinsiz erişim
sağlamayın.
Telif hakkı ve/veya yazılım sözleşmeleri ya da yürürlükteki
devlet yasalarını ihlal ederek dijital içerik (yazılım, müzik,
metin, resim ve video gibi) yüklemeyin, kopyalamayın veya
paylaşmayın.
Bir müşterinin şirketine ait BT kaynaklarını ticari amaçlarla
kullanmayın.
Müşterinin BT kaynaklarını yetkisiz kullanıcıların kullanımına
açmayın.
Hassas müşteri bilgilerini gizli tutun.
Bir müşterinin şirketine ait kaynakları bilinçli olarak yasadışı
eylemler gerçekleştirmek üzere kullanmayın. Müstehcenlik,
çocuk pornosu, tehditler, taciz, telif hakkı ihlali, üniversite
ticari marka ihlali, hakaret, hırsızlık, kimlik hırsızlığı ve
yetkisiz erişim suç teşkil eden veya yasadışı olan kullanımlar
kapsamına girer.
Ülkenizde yürürlükte olan, telif hakkı ve ticari markalarla ilgili
kanunları biliyor musunuz?
Aktivite
Gizlilik sorunlarını ele alın
10.4 Çağrı merkezi ortamını ve teknisyenin
sorumluluklarını tanımlama
Çağrı merkezi ortamı genellikle çok profesyonel ve hareketli bir
ortamdır. Çağrı merkezi, müşterilerin aradığı ve çağrılarının bir çağrı
tablosuna yerleştirildiği yardım masası sistemidir. Müsait durumdaki
teknisyenler müşterilerden gelen çağrıları alır. Teknisyen,
müşterinin SLA'sında (Hizmet Seviyesi Anlaşması) belirtilen destek
seviyesine uygun destek sağlamalıdır.
•
•
•
Çağrı merkezi ortamını tanımlama.
Birinci seviye teknisyenin sorumluluklarını tanımlama.
İkinci seviye teknisyenin sorumluluklarını tanımlama.
10.4 Çağrı merkezi ortamını ve teknisyenin
sorumluluklarını tanımlama
10.4.1 Çağrı merkezi ortamını tanımlama
Çağrı merkezi, bir şirketin içinde bulunur ve o şirketin çalışanlarına
veya şirket ürünlerini satın alan müşterilere hizmet sunabilir. Diğer
taraftan çağrı merkezi, dış müşterilere hizmet olarak bilgisayar
desteği satan bağımsız bir işletme de olabilir. Her iki durumda da
çağrı merkezi yoğun ve hareketli bir çalışma ortamı olup genellikle
günün 24 saati hizmet verir.
Çağrı merkezlerinde çok sayıda bölme bulunur. Şekil 1'de
gösterildiği gibi, her bölmede bir sandalye, en az bir bilgisayar, bir
telefon ve bir mikrofonlu kulaklık seti bulunur. Bu bölmelerde
çalışan teknisyenlerin çeşitli düzeylerde bilgisayar deneyimi olur.
Bazıları belirli bilgisayar, yazılım veya işletim sistemi türlerinde
uzman olabilir.
Çağrı merkezindeki tüm bilgisayarlarda yardım masası yazılımı
bulunur. Teknisyenler işlerine yönelik işlevlerinin çoğunu yönetmek
için bu yazılımı kullanır. Şekil 2, yardım masası yazılımının çoğu
özelliğini kapsayan eksiksiz bir liste olmasa da bu konuda daha
ayrıntılı bilgi sağlamaktadır.
Çağrı merkezinin çağrı öncelikleriyle ilgili kendi iş politikaları vardır.
Şekil 3'te çağrıların nasıl adlandırıldığını, tanımlandığını ve çağrılara
nasıl öncelik verildiğini gösteren örnek bir grafik bulunmaktadır.
10.4 Çağrı merkezi ortamını ve teknisyenin sorumluluklarını
tanımlama
10.4.2 Birinci seviye teknisyenin sorumluluklarını tanımlama
Çağrı merkezlerinde bazen birinci seviye teknisyenler için farklı adlar
kullanılır. Bu teknisyenler, birinci seviye analistler, operatörler veya hata
çözümleyiciler olarak da bilinebilir. Ünvanına bakılmaksızın, birinci seviye
teknisyenlerin sorumlulukları her çağrı merkezinde hemen hemen aynıdır.
Birinci seviye teknisyenin öncelikli sorumluluğu, müşteriden ilgili bilgileri
toplamaktır. Teknisyenin, tüm bilgileri olay bildirim formuna veya iş emrine
girmesi gerekir. Şekil 1'de, birinci seviye bir teknisyenin edinmesi gereken
bilgiler gösterilmektedir.
Bazı sorunların çözümü kolaydır ve birinci seviye bir teknisyen, iş emrini
ikinci seviye bir teknisyene yönlendirmeden gereken işlemleri yapabilir.
Çoğunlukla sorunun çözülmesi için ikinci seviye bir teknisyenin deneyimine
ihtiyaç duyulur. Bu durumlarda birinci seviye teknisyenin, müşteriden aldığı
sorun tanımını kısaca bir veya iki cümle halinde iş emrine girmesi gerekir.
Bu işlemin önemi büyüktür, çünkü böylece diğer teknisyenler müşteriye
aynı soruları yeniden sormak zorunda kalmadan hızla durumu anlayabilir.
Şekil 2'de, müşterilerin bazı yaygın sorunları tanımlama şekli ve teknisyenin
bu sorunları nasıl belgelemesi gerektiği gösterilmektedir.
10.4 Çağrı merkezi ortamını ve teknisyenin sorumluluklarını
tanımlama
10.4.3 İkinci seviye teknisyenin sorumluluklarını tanımlama
Birinci seviye teknisyenler için olduğu gibi, çağrı merkezlerinde ikinci seviye
teknisyenler için de farklı adlar kullanılabilir. Bu teknisyenler ürün uzmanları
veya teknik destek personeli olarak bilinebilir. İkinci seviye teknisyenin
sorumlulukları genellikle tüm çağrı merkezlerinde aynıdır.
İkinci seviye teknisyen genellikle birinci seviye teknisyenden daha fazla
teknoloji bilgisine sahiptir veya daha uzun süredir şirkette çalışıyordur. Bir
sorun on dakika içinde çözülemezse, birinci seviye teknisyen Şekil 1'de
gösterildiği gibi, üste yönlendirilecek bir iş emri hazırlar. İkinci seviye
teknisyen sorunla ilgili açıklamaları içeren iş emrini alır. Ardından daha
başka sorular sormak ve sorunu çözmek için müşteriyi geri arar.
Aşağıda, sorunun ne zaman daha deneyimli bir teknisyene
yönlendirileceğini belirlerken dikkate alınabilecek ayrıntılı bir liste
bulunmaktadır. Bu genel bir listedir; sorun yönlendirme konusunda
şirketinizin iş politikasını dikkate almalısınız.
•
•
•
•
Bilgisayar kasasının açılmasını gerektiren sorunları üste yönlendirin.
Uygulama, işletim sistemi ve sürücü yüklemesi gerektiren sorunları
üste yönlendirin.
CMOS değişikliği gibi, müşterinin belirli adımları izlemesiyle
çözülecek zaman alıcı sorunları üste yönlendirin.
Arıza durumu çağrılarını üste yönlendirin. Tüm ağ arızalanmıştır ve
daha deneyimli bir teknisyen bu sorunu daha hızlı bir şekilde
çözebilir.
Bilgisayarın açılmasını gerektiren sorunlarda ikinci seviye teknisyene ihtiyaç
duyulur. İkinci seviye teknisyenler de sorunu çözmek amacıyla sürücüleri
ve yazılımı güncellemek, işletim sistemine erişmek, BIOS'u (Temel
Giriş/Çıkış Sistemi) kontrol etmek ve diğer tanılama bilgilerini toplamak
üzere müşterinin bilgisayarına bağlanmak için uzaktan tanılama yazılımını
kullanabilir.
10.5 Özet
Bu bölümde iletişim becerileri ile sorun giderme becerileri arasındaki
ilişkiyi öğrendiniz. Başarılı bir teknisyen olmanız için bu iki becerinin
bir arada olmasını gerektiğini anladınız. Ayrıca bilgisayar teknolojisi
ve müşteri mülkiyetiyle ilgili yasal hususları ve etik kuralları da
öğrendiniz.
Bu bölümde geçen şu kavramların akılda tutulması gerekir:
•
•
•
•
•
•
Başarılı bir teknisyen olmak için müşterilere ve iş
arkadaşlarınıza karşı gelişmiş iletişim becerileri göstermeniz
gerekir. Bu beceriler en az teknik uzmanlık kadar önemlidir.
Müşteri ve iş arkadaşlarınıza karşı her zaman profesyonel bir
tavır takınmalısınız. Profesyonel tavır, müşteri güvenini arttırır
ve güvenilirliğinizi geliştirir. Bunun yanı sıra, zor müşterilerin
bilinen özelliklerini anlayabilmeli ve bu tür bir müşteriyle
telefon konuşması yaparken neleri yapıp neleri yapmamanız
gerektiğini de öğrenmelisiniz.
Telefon konuşması sırasında zor bir müşterinin soruna
odaklanmasını sağlamak için kullanabileceğiniz birkaç teknik
vardır. Öncelikle sakin olmalı ve uygun bir şekilde konuyla ilgili
sorular sormalısınız. Bu teknikler, çağrıyı kontrolünüz altına
almanıza yardımcı olur.
Müşteriyi beklemeye almanın veya başka bir teknisyene
aktarmanın doğru ve yanlış yolları vardır. Her zaman doğru
olan yolu izlemeye çalışın. Bunlardan herhangi birinin hatalı bir
şekilde yapılması, şirketinizin müşterileriyle olan ilişkilerine
ciddi zararlar verebilir.
E-posta, metin mesajları, anında mesajlaşma veya blog'lar
yoluyla iletişim kurarken dikkate alınması gereken kurallar
listesine İnternet görgü kuralları denir. Bu da hatalı
davranışların şirketinizin müşterileriyle olan ilişkilerine zarar
verebileceği bir alandır.
Müşterinizin hizmet seviyesi anlaşmasını (SLA) iyice anlamalı
ve bu anlaşmaya sadık kalmalısınız. Sorun SLA kapsamında
ele alınan unsurların dışında kalıyorsa, müşteriye yardım
etmek için neler yapabileceğinizi ve neler yapamayacağınızı
söylemenin olumlu yollarını bulmanız gerekir. Özel durumlarda
•
•
•
•
iş emrini yönetime yönlendirmeyi seçebilirsiniz.
SLA'nın yanı sıra, şirketin iş politikalarını da izlemelisiniz.
Şirketinizin aramalara nasıl öncelik verdiği, bir aramanın ne
zaman ve nasıl yönetime yönlendirildiği ve ne zaman mola
veya öğle yemeği izninizin olduğu gibi konular bu politikalar
kapsamında yer alır.
Bilgisayar teknisyeninin işi streslidir. İyi bir gün geçiren çok az
müşteriye rastlarsınız. Çalışma alanınızı ergonomik anlamda
en verimli şekilde düzenleyerek stresinizin bir kısmını
hafifletebilirsiniz. Her gün zaman ve stres yönetimi tekniklerini
uygulamalısınız.
Bilgisayar teknolojisini kullanarak çalışmanın etik ve yasal
yönleri bulunmaktadır. Şirketinizin izlediği politikaların ve
uygulamaların farkında olmalısınız. Ayrıca ülkenizin ticari
marka veya telif hakkı yasalarına da aşina olmanız gerekebilir.
Çağrı merkezi çok hareketli bir ortamdır. Birinci seviye
teknisyenlerin ve ikinci seviye teknisyenlerin kendilerine özgü
belirli görevleri vardır. Bu sorumluluklar çağrı merkezine bağlı
olarak küçük farklılıklar gösterebilir.
GELİŞMİŞ KİŞİSEL BİLGİSAYARLAR
11.0 Giriş
Bir teknisyen olarak kariyeriniz süresince, müşterinin bilgisayarındaki bir
bileşenin yükseltilmesi mi, yoksa değiştirilmesi mi gerektiğini belirlemeniz
gerekebilir. Bilgisayarlara yönelik yükleme yordamları, sorun giderme
teknikleri ve tanılama yönlemleri konusunda gelişmiş becerilere sahip
olmanız önemlidir. Bu bölümde donanım ve yazılımda bileşen
uyumluluğunun önemi ele alınmaktadır. Ayrıca müşterinin donanım ve
yazılımını verimli bir şekilde çalıştırmak için yeterli sistem kaynağına
duyulan ihtiyaçtan da söz edilmektedir.
•
•
•
•
•
•
Sahada, tezgahta ve uzaktan destek vererek çalışan teknisyen işleri
hakkında genel bilgi verme.
Laboratuvar yordamlarının ve araçlarının güvenli kullanımını
açıklama.
Bilgisayar bileşenlerinin değiştirilmesini gerektiren durumları
tanımlama.
Kişisel bilgisayar bileşenlerini ve çevresel aygıtları yükseltme ve
yapılandırma.
Kişisel bilgisayar bileşenleri için yaygın koruyucu bakım tekniklerini
tanımlama ve uygulama.
Bilgisayar bileşenlerinin ve çevresel aygıtların sorunlarını giderme.
11.1 Sahada, tezgahta ve uzaktan destek vererek çalışan
teknisyen işleri hakkında genel bilgi verme
Bilgisayarlarla ilgili deneyiminiz ve teknik sertifika edinmeniz, aşağıdaki
işlerden herhangi biri için kalifiye olarak değerlendirilmenize yardımcı
olabilir:
•
•
•
Saha teknisyeni
Uzak teknisyen
Tezgah teknisyeni
Farklı bilgisayar kariyerlerine sahip teknisyenlerin çalıştığı ortamlar da farklı
olur. Her kariyer için gerekli olan beceriler birbirine çok benzeyebilir. Farklı
becerilerine ne derece ihtiyaç duyulduğu işten işe değişiklik gösterir.
Bilgisayar teknisyeni olmak üzere eğitim aldığınızda, aşağıdaki becerilere
sahip olmanız beklenir:
•
•
•
•
•
•
•
Bilgisayarı monte etme ve yükseltme
Yükleme gerçekleştirme
Yazılımı yükleme, yapılandırma ve en iyi hale getirme
Koruyucu bakım uygulama
Bilgisayar sorunlarını giderme ve bilgisayarları onarma
Müşteriyle net bir şekilde iletişim kurma
Müşteri geribildirimlerinin ve soruna çözüm bulunurken izlenen
adımların belgelerini tutma
Şekil 1'de gösterildiği gibi saha teknisyenleri, çeşitli şartlarda ve iş
alanlarında çalışır. Bir şirket için çalışıp yalnızca o şirketin varlıklarını
onarabilirsiniz. Diğer yandan, çeşitli şirketler ve müşteriler için yerinde
bilgisayar ekipmanı onarımı sağlayan bir şirket için de çalışabilirsiniz.
Müşterilerle düzenli olarak irtibat halinde olduğunuz ve çeşitli donanımlar
ve yazılımlar üzerinde çalıştığınız için, her iki durumda da mükemmel sorun
giderme becerilerine ve müşteri hizmeti becerilerine sahip olmanız
gereklidir.
Bir uzak teknisyenseniz, Şekil 2'de gösterildiği gibi bir yardım masasında
çalışıp bilgisayarlarıyla ilgili sorunlar yaşayan müşterilerden gelen çağrıları
veya e-postaları yanıtlayabilirsiniz. Sorunu tanılamak ve onarmak için iş
emirleri oluşturup müşterilerle bağlantı kurarsınız.
Müşterinin sorularınızı ve talimatlarınızı açıkça anlaması gerektiğinden,
gelişmiş iletişim becerilerine sahip olmanızın değeri büyüktür. Bazı yardım
masaları, sorunu onarmak üzere doğrudan müşterinin bilgisayarına
bağlanmak için yazılım kullanır. Uzak teknisyen olarak, bir kuruluşa bağlı
yardım masası teknisyenleri ekibiyle birlikte veya evden çalışabilirsiniz.
Tezgah teknisyeni olarak genellikle müşterilerle doğrudan çalışmazsınız.
Tezgah teknisyenleri, Şekil 3'te gösterildiği gibi, daha çok merkezi bir
depoda veya tesiste bilgisayar garanti hizmetlerini gerçekleştirmek üzere
görevlendirilir.
Çalışma Sayfası
İş Fırsatları
Bilgisayarlarla ilgili işleri araştırın
11.2 Laboratuvar yordamlarının ve araçlarının güvenli
kullanımını açıklama
İşinizde veya laboratuvarda önceliğiniz her zaman güvenlik olmalıdır.
Bilgisayar teknisyeni olarak, işyerindeki olası birçok tehlikenin farkında
olmalı ve bunları önlemek için gerekli önlemleri almalısınız.
Düzenli rutininizin bir parçası olması için laboratuvarda güvenlik tatbikatları
yapmayı denemelisiniz. Tüm güvenlik yordamlarını izleyin ve iş için doğru
araçları kullanın. Bu politika, kişisel yaralanmaların ve ekipman hasarlarının
önlenmesine yardımcı olacaktır.
Güvenli bir çalışma ortamı sağlamak için sorun çıktığında değil, sorun
çıkmadan önce harekete geçmek daha iyidir. Şekil 1'de, güvenli bir çalışma
ortamı sağlamanıza yardımcı olacak güvenlik kuralları listesi verilmektedir.
•
•
•
•
Güvenli çalışma ortamını ve yordamlarını gözden geçirme.
Araçların adlarını, amaçlarını, özelliklerini ve güvenli, doğru
kullanımını gözden geçirme.
Potansiyel tehlikeleri tanımlama ve bilgisayar bileşenleri için uygun
güvenlik yordamlarını uygulama.
Çevresel konuları tanımlama.
11.2.1 Güvenli çalışma ortamını ve yordamlarını gözden geçirme
Kendinizin ve yakınınızdakilerin zarar görmemesini sağlamak için işyerinde
güvenliğine önem verilmesi gerekir. Her durumda daima aşağıdaki temel
kuralları dikkate almanız gerekir:
•
•
•
•
ESD'nin (Elektrostatik Boşalma) ekipmanınıza zarar verme riskini
azaltmak için antistatik altlık ve ped kullanın.
Tehlikeli veya zehirli malzemeleri güvenli bir dolapta saklayın.
Birilerinin takılıp düşmesine neden olabilecek her türlü nesneyi
zeminden kaldırın.
Çalışma alanlarını düzenli aralıklarla temizleyin.
Bilgisayar ekipmanını bir yerden başka bir yere taşırken dikkatli olmalısınız.
Çalışma alanınızda bulunan müşterilerin güvenlik kurallarını izlediğinden
emin olun. Bu kuralları açıklamanız ve müşterilere kurallara uymanın onları
koruyacağına dair güvence vermeniz gerekebilir.
Pil, çözücü, bilgisayar ve monitör gibi ürünleri imha ederken her zaman
yerel kanunları ve devlet yasalarını dikkate alın. Aksi takdirde para cezasına
çarptırılabilirsiniz. Birçok ülkede güvenlik standartlarını uygulayan ve
çalışanlar için güvenli çalışma şartları sağlayan kurumlar bulunmaktadır.
Ülkenizde iş güvenliği kanunlarını ve standartlarını tanımlayan belgelerden
bazıları nelerdir?
11.2.2 Araçların adlarını, amaçlarını, özelliklerini ve güvenli,
doğru kullanımını gözden geçirme
Bilgisayar teknisyeninin güvenli bir şekilde çalışması ve bilgisayar
ekipmanına gelebilecek hasarları önleyebilmesi için uygun araçları
kullanması gerekir. Teknisyenin, bilgisayar sorunlarını tanılamak ve
onarmak için kullanabileceği birçok araç bulunmaktadır:
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Düz tornavida, büyük ve küçük
Yıldız tornavida, büyük ve küçük
Cımbız veya parça bulucu
Kargaburun
Yan keski
Yonga sökücü
Alyan anahtar seti
Torx uçlu tornavida
Vida somunu tornavidası, büyük ve küçük
Üç tırnaklı bileşen tutucu
Sayısal multimetre
Geri döngü fişi
Küçük ayna
Küçük toz fırçası
Yumuşak, artık bırakmayan bez
Kablo bağı
Makas
Küçük el feneri
Elektrik bandı
Kurşunkalem veya tükenmez kalem
Sıkıştırılmış hava
Statik elektrik, bilgisayar teknisyenlerinin çoğu ortamda çalışırken duyduğu
en büyük endişelerden biridir. Kullandığınız araçlar ve hatta vücudunuz bile
içinde binlerce volt elektrik depolayabilir veya iletebilir. Kendinizi
topraklamadan önce halı veya kilim üzerinde yürüyüp bir bilgisayar
bileşenine dokunursanız, bileşene ciddi anlamda hasar verebilirsiniz.
Antistatik cihazlar, statik elektriğin kontrol edilmesine yardımcı olur. Hassas
bileşenlere hasar gelmemesi için antistatik cihazları kullanın. Bir bilgisayar
bileşenine dokunmadan önce, topraklanmış bir bilgisayar şasisine veya
altlığa dokunarak kendinizi toprakladığınızdan emin olun. Antistatik
cihazların bazıları şunlardır:
•
•
•
•
Antistatik bileklik – Vücudunuzdaki statik elektriği toprağa iletir
Antistatik altlık – Bilgisayar çerçevesini topraklar
Antistatik torba – Bilgisayara takılmamış olan hassas bileşenleri
güvende tutar
Temizleme ürünleri – Statik elektrik birikmesine neden olmadan
bileşenlerin bakımını yapar
DİKKAT: Monitörlerde ve yazıcılarda bulunduğu gibi yüksek voltajlı
devrelerle çalışırken antistatik bileklik takmayın. Bu konuda gerekli eğitimi
almadıysanız monitörleri açmayın.
11.2.3 Potansiyel tehlikeleri tanımlama ve bilgisayar bileşenleri
için uygun güvenlik yordamlarını uygulama
Dahili bilgisayar bileşenlerinin çoğu düşük voltajlı elektrik kullanır. Ancak
bazı bileşenler yüksek voltajla çalışır ve güvenlik önlemlerini dikkate
almamanız halinde tehlikeli olabilir. Aşağıdaki tehlikeli, yüksek voltajlı
bilgisayar bileşenlerinin bakımı yalnızca yetkili personel tarafından
yapılmalıdır:
•
•
•
Güç kaynakları
Monitörler
Lazer yazıcılar
Güç Kaynakları
Bir güç kaynağının onarım maliyeti bazen yeni bir güç kaynağı fiyatına eşit
olabilir. Bu nedenle çoğu bozuk veya kullanılmış güç kaynağı değiştirilir.
Yalnızca deneyimli ve yetkili teknisyenler güç kaynaklarına bakım
uygulamalıdır.
Monitörler
Bir monitördeki dahili elektronik parçalar onarılamaz, ancak değiştirilebilir.
CRT (Katot Işınlı Tüp) monitörler başta olmak üzere birçok monitör yüksek
voltaj kullanarak çalışır. Monitörlerin bakımı yalnızca yetkili bir elektronik
teknisyeni tarafından yapılmalıdır.
Lazer Yazıcılar
Lazer yazıcılar çok pahalı olabilir. Bozuk yazıcıların, bozuk parçaları
onarılarak veya değiştirilerek onarılması daha düşük maliyetlidir. Lazer
yazıcılar yüksek voltaj kullanır ve bu yazıcıların iç kısmında çok sıcak
yüzeyler bulunabilir. Lazer yazıcılara bakım uygularken dikkatli olun.
11.2.4 Çevresel konuları tanımlama
Tabiat, ince dengeler üzerine kurulmuştur. Bu dengeleri korumak için,
bilgisayar bileşenlerinde bulunan tehlikeli malzemelerin belirli yöntemler
izlenerek imha edilmesi gerekir. Bilgisayar geri dönüşüm deposu, çöpe
atılan bilgisayarların parçalara ayrıldığı bir yerdir. Hala kullanılabilir
durumda olan bilgisayar parçaları, başka ekipmanların onarımı için geri
dönüşüme tabi tutulabilir. Şekil 1'de bir bilgisayar geri dönüşüm deposu
gösterilmektedir.
Geri dönüşüm depolarının, her bilgisayar parçasının çöpe atılmasıyla ilgili
kanun ve yönetmeliklere uyması gerekir. Parçalar geri dönüşüme tabi
tutulmadan önce, gruplara ayrılır. CRT (Katot Işınlı Tüp) monitörlerde,
tehlikeli bir element olan kurşundan 1,6 - 2,3 kg (4 - 5 lbs) bulunur.
Kurşunun büyük bir kısmı, katot ışınlı tüplerin içinde bulunur. Bilgisayarın
içinde bulunan diğer malzemeler de zararlıdır:
•
•
•
Cıva
Kadmiyum
Heksavalent krom
Piller, dizüstü bilgisayarlara, dijital fotoğraf makinelerine, video kameralara
ve uzaktan kumandalı oyuncaklara güç sağlamak üzere kullanılır. Pillerde
aşağıdaki zehirli maddelerin bazıları bulunabilir:
•
•
•
•
Nikel kadmiyum (Ni-Cd)
Nikel metal hidrid (Ni-MH)
Lityum iyon (Li-ion)
Kurşun (Pb)
Bileşenleri Atma
Birçok kuruluş, elektronik ekipmanlarda bulunan tehlikeli bileşenlere yönelik
çöpe atma yöntemlerini tanımlayan politikalara sahiptir. Bu yöntemler
genellikle yeniden kullanım, geri dönüşüm veya değiştirme programlarını
içerir.
Bilgisayar bileşeni güncelliğini yitirdiğinden veya ek işlevlere ihtiyacınız
olduğundan, bilgisayar bileşenini atmanız gerekebilir. Parçaları geri
dönüşüme tabi tutmanın yanı sıra, başka kişilere veya kuruluşlara da
bağışlayabilirsiniz. Bazı işletmeler, kullanılmış ekipmanları alır ve yeni
ekipman maliyetinin bir kısmından düşer.
11.3 Bilgisayar bileşenlerinin değiştirilmesini gerektiren
durumları tanımlama
Bilgisayar bileşenlerinin değiştirilmesini gerektiren durumlar arasında bozuk
parçalara onarım yapma veya işlevsellik adına bileşen yükseltme ihtiyacı
yer alır.
•
•
•
•
•
•
•
Bir kasa ve güç kaynağı seçme.
Bir anakart seçme.
CPU ve soğutma sistemi seçme.
RAM seçme.
Bağdaştırıcı kartlarını seçme.
Depolama aygıtlarını ve sabit diskleri seçme.
Giriş ve çıkış aygıtlarını seçme.
11.3.1 Bir kasa ve güç kaynağı seçme
Satın almadan veya yükseltmeden önce müşterinin ihtiyaçlarını belirlemeniz
gerekir. Müşterinize bilgisayara hangi aygıtların bağlanacağını ve hangi
uygulamaların kullanılacağını sorun.
Bilgisayar kasasında güç kaynağı, anakart, bellek ve diğer bileşenler
bulunur. Ayrı ayrı yeni bir bilgisayar kasası ve güç kaynağı satın alırken,
tüm bileşenlerin yeni kasaya uyacağından ve güç kaynağının tüm
bileşenleri çalıştırabilecek kadar güçlü olduğundan emin olun. Çoğu zaman
güç kaynağı kasanın içinde gelir. Yine de güç kaynağının kasada bulunacak
tüm bileşenleri çalıştıracak gücü sağlayabileceğini doğrulamanız gerekir.
11.3.2 Bir anakart seçme
Yeni anakartların çoğunlukla eski bileşenlerle uyumsuz olabilecek yeni
özellikleri veya standartları vardır. Yeni bir anakart seçerken bu kartın
CPU'yu (Merkezi İşlem Birimi), RAM'i (RAstgele Erişimli Bellek), ekran
kartını ve diğer bağdaştırıcı kartlarını desteklediğinden emin olun.
Anakartta bulunan soket ve yonga kümesi (chipset), CPU ile uyumlu
olmalıdır. Anakart ayrıca var olan ısı alıcı/fan takımını da desteklemelidir.
Varolan güç kaynağında yeni anakarta oturacak bağlantılar bulunmalıdır.
Özellikle genişleme yuvalarının sayısına ve tipine dikkat edin. Bu yuvalar
var olan bağdaştırıcı kartlarıyla uyumlu mu? Örneğin yeni anakartta, var
olan ekran kartı için AGP (Hızlandırılmış Grafik Bağlantı Noktası) bağlayıcı
bulunmayabilir. Anakartta, var olan bağdaştırıcı kartlarının kullanamadığı
PCIe (Çevresel Bileşen Arabağlantısı) genişleme yuvaları bulunabilir. Son
olarak yeni anakart, var olan bilgisayar kasasıyla fiziksel olarak uyumlu
olmalıdır.
11.3.3 CPU ve ısı alıcısı/fan takımı seçme
Arızalandığında veya güncel uygulamalar için yeterli olmamaya
başladığında CPU'yu değiştirin. Örneğin, Şekil 1'de gösterildiği gibi, gelişmiş
bir grafik uygulaması satın almış olan bir müşteriniz olabilir. Bu uygulama
için güncel CPU'dan daha hızlı bir işlemci gerektiğinden söz konusu
uygulamadan tam verim alınamayabilir.
Bir CPU satın almadan önce, CPU'nun var olan anakartla uyumlu
olduğundan emin olun:
•
•
•
Yeni CPU, aynı soket tipini ve yonga kümesini (chipset)
kullanmalıdır.
BIOS (Temel Giriş/Çıkış Sistemi) yeni CPU'yu desteklemelidir.
Yeni CPU için farklı bir ısı alıcı/fan takımı gerekli olabilir.
Üreticilerin web siteleri, CPU'lar ile diğer aygıtlar arasındaki uyumluluğu
araştırmak üzere kullanabileceğiniz iyi bir kaynaktır. CPU'yu yükseltirken,
doğru voltajın kullanıldığından emin olun. Anakartın içinde bir voltaj
düzenleyici modül (VRM) bulunmaktadır. CPU'nun voltaj ayarı, anakartta
bulunan atlatıcılarla veya anahtarlarla yapılandırılabilir. Şekil 2'de farklı
soketleri kullanan iki benzer CPU gösterilmektedir.
11.3.4 RAM seçme
Uygulama kilitlendiğinde veya bilgisayar sık sık hata iletileri
görüntülediğinde RAM'in yenilenmesi gerekebilir. Sorunun RAM'de olup
olmadığını belirlemek için, Şekil 1'de gösterildiği gibi eski RAM modülünü
değiştirin. Uygulamanın düzgün biçimde çalışıp çalışmadığını görmek için
bilgisayarı yeniden başlatın.
NOT:Yanıt vermeyen bir uygulamayı kapatmak için aynı anda Ctrl-AltDelete tuşlarına basarak Görev Yöneticisi'ni açın. Açılan pencerede söz
konusu uygulamayı seçin. Şekil 2'de gösterildiği gibi, uygulamayı kapatmak
için Görevi Sonlandır'a tıklayın.
Yeni RAM seçerken, RAM'in güncel anakartla uyumlu olduğundan emin
olmalısınız. Ayrıca yeni RAM'in bilgisayarda bulunan RAM ile aynı türde
olması gerekir. Yeni RAM'in hızı, var olan RAM'in hızıyla aynı veya ondan
daha yüksek olmalıdır. Yeni RAM satın almak için mağazaya giderken
orijinal bellek modülünü yanınıza almanız size kolaylık sağlayabilir.
11.3.5 Bağdaştırıcı kartlarını seçme
Genişleme kartları olarak da adlandırılan bağdaştırıcı kartları bilgisayara
fazladan işlev kazandırır. Şekil 1'de, mevcut bağdaştırıcı kartlarından
bazıları gösterilmektedir. Bağdaştırıcı kartı satın almadan önce biraz
araştırma yapın:
•
•
Boş bir genişleme yuvası var mı?
Bağdaştırıcı kartı bu boş yuva ile uyumlu mu?
Anakartta uyumlu genişleme yuvaları yoksa, harici aygıtlar kullanılabilir:
•
•
Harici aygıtın USB (Evrensel Seri Veriyolu) veya FireWire modelleri
var mı?
Bilgisayarda boş USB veya FireWire bağlantı noktası var mı?
Bağdaştırıcı kartı yükseltmeyle ilgili aşağıdaki durumu değerlendirin. Bir
müşterinin ağa bağlanmak için kablosuz bağlantı kartına ihtiyacı vardır.
Yeni kablosuz bağdaştırıcı kartın var olan kablosuz ağla ve bilgisayarla
uyumlu olması gerekir.
Satın almadan önce kablosuz NIC'leri (Ağ Arayüz Kartı) araştırın. Yeni
kablosuz NIC'nin kablosuz ağda kullanılan 802.11 kablosuz bağlantı
standardıyla uyumlu olduğundan emin olmalısınız.
Bilgisayarda kullanılabilir bir genişleme yuvasının veya açık bir USB bağlantı
noktasının olup olmadığını inceleyin. Boş genişleme yuvasına uyacak bir
bağdaştırıcı kartı veya USB kablosuz NIC satın alın. En son
değerlendirmeniz gereken etmenler fiyatı, garantisi, markası ve
kullanılabilirliğidir.
11.3.6 Depolama aygıtlarını ve sabit diskleri seçme
Müşterinizin veri depolama ihtiyaçlarını karşılamamaya başladığında veya
arızalandığında sabit diski değiştirmeniz gerekebilir. Sabit diskin
arızalandığını gösteren işaretler şunlardır:
•
•
•
Alışık olunmayan seslerin duyulması
Hata iletileri vermesi
Verilerin veya uygulamaların bozulması
Sabit diskiniz bu belirtilerden herhangi birini gösterirse, en kısa sürede diski
değiştirmelisiniz. Şekil 1'de PATA (Paralel Gelişmiş Teknoloji Bağlantısı),
SATA (Seri Gelişmiş Teknoloji Bağlantısı) ve SCSI (Küçük Bilgisayar Sistemi
Arayüzü) bağlayıcıları gösterilmektedir.
Seri ATA'nın (SATA) piyasaya sürülmesiyle ATA, Paralel ATA veya PATA
olarak yeniden adlandırılmıştır. PATA sabit diskleri 40 pinli / 80 iletkenli
kablo veya 40 pinli / 40 iletkenli kablo kullanabilir.
SATA
SATA sabit diskleri, seri arayüz kullanarak anakarta bağlanır. SATA sabit
disklerinin veri aktarım hızı PATA disklerinden daha yüksektir. Veri
kablosunun boyutu küçüldükçe, bilgisayar kasasındaki hava akışı da artar.
SATA'nın eski modelleri 1,5 Gbps hız sunuyordu. Güncel sürümler ise 3,0
Gbps hız sunabilmektedir.
SCSI
Küçük bilgisayar sistemleri arayüzü (SCSI) standardı genellikle sabit diskler
ve bant sürücüler için kullanılır. Ancak yazıcılar, tarayıcılar, CD-ROM
(Kompakt Disk - Salt Okunur Bellek) sürücüleri ve DVD (Sayısal Çokyönlü
Disk) sürücüleri de SCSI kullanabilir. Bugün SCSI aygıtları, çoğunlukla
yüksek aktarım hızlarına ve güvenilirliğe ihtiyaç duyan sunucularda ve
bilgisayarlarda kullanılmaktadır.
SCSI, PATA veya SATA'ya göre daha gelişmiş bir arayüz denetleyicisidir. Ağ
sunucuları da dahil, üst seviye bilgisayarlar için idealdir. SCSI aygıtları
arasında sabit diskler, CD-ROM sürücüleri, bant sürücüleri, tarayıcılar ve
çıkarılabilir sürücüler bulunabilir. Şekil 2'de gösterildiği gibi, SCSI aygıtları
genellikle papatya zinciri adı verilen bir zincir oluşturarak dizi halinde
bağlanır. Sinyallerin kabloların sonundan sekip girişime neden olmaması
için papatya zincirinin her iki ucu da sonlandırılmalıdır. Genellikle SCSI
veriyolunun bir ucundaki SCSI denetleyicisi, yerleşik sonlandırmaya sahip
olur. SCSI kablosunun diğer ucu, zincirdeki son diskte bulunan bir rezistör
veya SCSI veriyolunun ucunda bulunan fiziksel sonlandırıcı tarafından
sonlandırılır.
Çoğu SCSI veriyolu, toplamda yedi aygıt ve bir SCSI denetleyicisi
destekleyebilir. Kanallar 0 - 7 arasında numaralandırılır. SCSI'nın bazı
modelleri toplamda 15 aygıtı ve bir SCSI denetleyicisini destekler. Bu
kanallar da 0 - 15 arasında numaralandırılır. SCSI kanalındaki her aygıtın
benzersiz bir SCSI kimliği olmalıdır. Örneğin birincil sürücü 0 ve denetleyici
kartı genellikle 7 olur. SCSI kimliği çoğunlukla SCSI sürücüsündeki
atlatıcılar kullanılarak belirlenir.
SCSI veriyolu başlangıçta 8 bit genişliğindeydi ve 5 MBps'lik aktarım hızında
çalışıyordu. Daha sonraki SCSI teknolojileri, 16 bit veriyolunu kullanmış ve
320 – 640 MBps'lik hızlarda işlerlik göstermiştir. Şekil 3'te farklı SCSI tipleri
gösterilmektedir. Güncel SCSI teknolojileri, yüksek hız sağlamak amacıyla
seri arayüz kullanmaktadır, bu durum gelecekte de böyle olacaktır.
11.3.7 Giriş ve çıkış aygıtlarını seçme
Bilgisayara bilgi aktaran herhangi bir aygıt giriş aygıtı olabilir:
•
•
•
•
•
•
•
Fare
Klavye
Tarayıcı
Kamera
Süreç denetim sensörü
MIDI arayüzü
Mikrofon
Çıkış aygıtı ise bilgisayardan dışarı bilgi aktarır:
•
•
•
•
•
Monitör
Projektör
Yazıcı
İşlem denetim aygıtları
Hoparlör
Giriş ve çıkış aygıtlarını seçmek için öncelikle müşterinin ne istediğini
anlamalısınız. Daha sonra, İnternet'te olası çözümleri araştırarak donanım
ve yazılımı seçmelisiniz. Müşterinin hangi giriş veya çıkış aygıtına ihtiyacı
olduğunu belirledikten sonra, bu aygıtı bilgisayara nasıl bağlayacağınızı
belirlemelisiniz. Şekil 1'de, yaygın giriş ve çıkış bağlantı noktası simgeleri
gösterilmektedir.
Teknisyenlerin birçok farklı arayüz tipini iyi biliyor olması gerekir:
•
•
•
•
•
USB (Evrensel Seri Veriyolu) 1.1 – Maksimum 12 Mbps hızda veri
aktarır
USB 2.0 – Maksimum 480 Mbps hızda veri aktarır
IEEE (Elektrik Elektronik Mühendisleri Enstitüsü) 1394 (FireWire) –
100, 200 veya 400 Mbps hızda veri aktarır
Paralel (IEEE 1284) – Maksimum 3 MBps hızda veri aktarır
Seri (RS-232) – Eski modeller 20 Kbps ile sınırlıyken yeni modeller
•
1,5 Mbps'lik aktarım hızlarına ulaşabilir
SCSI (Ultra-320 SCSI) – 320 MBps'lik aktarım hızıyla maksimum 15
aygıtı destekler
Çalışma Sayfası
Yedek Bileşen Seçme
Bilgisayar bileşenlerini araştırın
11.4 Kişisel bilgisayar bileşenlerini ve çevresel aygıtları
yükseltme ve yapılandırma
Çeşitli nedenlerden ötürü bilgisayar sistemlerinin düzenli aralıklarla
yükseltilmesi gerekir:
•
•
•
Kullanıcı gereksinimleri değişir
Yükseltilen yazılım paketleri yeni donanımların kullanılmasını
gerektirir
Yeni donanım gelişmiş başarım sunar
Bilgisayarda yapılan değişiklikler, bileşenleri ve çevresel aygıtları
yükseltmenize veya değiştirmenize neden olabilir. Yükseltme işleminin mi,
değiştirme işleminin mi daha verimli ve düşük maliyetli olacağını
araştırmalısınız.
•
•
•
•
•
•
Anakartı yükseltme ve yapılandırma.
CPU ve ısı alıcısı/fan takımını yükseltme ve yapılandırma.
RAM’i yükseltme ve yapılandırma.
BIOS’u yükseltme ve yapılandırma.
Depolama aygıtları ile sabit diskleri yükseltme ve yapılandırma.
Giriş ve çıkış aygıtlarını yükseltme ve yapılandırma.
11.4.1 Anakartı yükseltme ve yapılandırma
Anakartı yükseltmek veya değiştirmek için, CPU (Merkezi İşlem Birimi), ısı
alıcı/fan takımı ve RAM (Rastgele Erişimli Bellek) gibi başka birkaç bileşeni
de değiştirmek zorunda kalabilirsiniz.
Yeni anakartın eski bilgisayar kasasına uyması gerekir. Ayrıca güç kaynağı
da, yeni anakart ile uyumlu olmalı ve tüm yeni bilgisayar bileşenlerini
destekleyebilmelidir.
Yükseltme işlemine CPU'yu ve ısı alıcı/fan takımını yeni anakarta taşıyarak
başlayabilirsiniz. Bu bileşenleri kasasının dışına çıkarırsanız üzerlerinde
daha rahat çalışabilirsiniz. CPU'ya zarar vermemek için antistatik altlık
üzerinde çalışmalı ve bileklik takmalısınız. CPU ve ısı alıcı arasına termal
macun sürmeyi unutmayın. Yeni anakart için farklı bir RAM gerekiyorsa,
RAM'i bu sırada takın.
Sıra eski anakartı çıkarıp yenisiyle değiştirmeye geldiğinde, kasa LED'lerine
(Işık Yayan Diyot) ve düğmelere bağlanan kabloları anakarttan çıkarın.
Etiketleri aynı olsa da aralarında küçük farklar bulunabilir. Yükseltme
işlemine başlamadan önce, her şeyin nereye ve nasıl bağlandığını
hatırlayabilmek için günlüğünüze notlar alın.
Anakartın kasaya nasıl sabitlendiğini de not edin. Bazı montaj vidaları
destek sağlarken bazıları da anakart ile şasi arasında önemli bir topraklama
bağlantısı sağlayabilir. Özellikle metalik olmayan vidalar ve ayraçlar
konusunda dikkatli olmalısınız. Bu parçalar yalıtkan olabilir. Yalıtkan
vidaların ve desteklerin elektriği ileten metal donanımla değiştirilmesi, yıkıcı
sonuçlara yol açabilir.
Doğru vidaları kullandığınızdan emin olun. Kendiliğinden sökülebilen metal
vidaları dişli vidalarla karıştırmayın. Bu vidalar dişli vida deliklerine zarar
verir ve kullanımı güvenli olmaz. Dişli vidaların doğru uzunlukta olduğundan
ve inç başına aynı sayıda dişe sahip olduğundan emin olun. Diş sayısı
doğruysa, vida kolayca takılacaktır. Vidayı kuvvet uygulayarak yerine
yerleştirebilirsiniz, ancak bu dişli vida deliğine zarar verir ve anakartı
güvenli bir şekilde yerinde tutmaz. Yanlış vidanın kullanılması, metal
kalıntılarının ortaya çıkmasına neden olur ve bu kalıntılar da kısa devreye
yol açabilir.
NOT: Vidanın dişli kısmı aynı uzunluktaysa ve aynı sayıda dişe sahipse, düz
tornavida için üretilmiş bir vidayı yıldız tornavida için üretilmiş bir vidayla
değiştirmenizde herhangi bir sakınca yoktur.
Ardından, güç kaynağı kablolarını bağlamanız gerekir. ATX (Geliştirilmiş
Yüksek Teknoloji) güç bağlayıcıları aynı boyutta değilse (daha fazla pini
varsa), bağdaştırıcı kullanmanız gerekebilir. Kasa LED'lerine ve düğmelerine
giden kabloları bağlayın.
Yeni anakart yerine yerleştirilip kabloları bağlandıktan sonra, tüm
genişleme kartlarını takıp yerlerine oturtmalısınız. Son kez yaptığınız işi
kontrol edin. Gevşek veya fazladan kablo olmadığından emin olun.
Klavyeyi, fareyi, monitörü ve güç kaynağını bağlayın. Herhangi bir sorun
belirtisi görüyorsanız güç kaynağını derhal kapatmalısınız.
Bir genişleme kartı işlevinin anakartta tümleşik olarak bulunan bir işlevle
aynı olabileceğini aklınızda bulundurun. Böyle bir durumda, sistem
BIOS'undaki (Temel Giriş/Çıkış Sistemi) yerleşik işlevleri devre dışı
bırakmanız gerekebilir. Hangi BIOS ayarlarının yapılması gerektiği
konusunda bilgi edinmek için anakartınızla birlikte verilen belgelere göz
atın.
Laboratuvar Çalışması
NIC (Ağ Arayüz Kartı)
Bir NIC takın ve tümleşik anakart ağ bağdaştırıcısını devre dışı
bırakın
11.4.2 CPU ve ısı alıcısı/fan takımını yükseltme ve yapılandırma
Bilgisayarın görülen gücünü arttırmanın bir yolu da, işleme hızını
arttırmaktır. CPU'yu yükselterek bunu yapmanız mümkün. Ancak dikkate
almanız gereken bazı gereklilikler vardır:
•
•
•
•
Yeni CPU, var olan CPU soketine uymalıdır.
Yeni CPU, anakart yonga kümesiyle (chipset) uyumlu olmalıdır.
Yeni CPU, var olan anakartla ve güç kaynağıyla birlikte
çalışabilmelidir.
Yeni CPU, var olan RAM ile birlikte çalışabilmelidir. Yeni ve daha hızlı
CPU'dan yararlanabilmek için RAM'in yükseltilmesi veya
genişletilmesi gerekebilir.
Anakartınız eskiyse, uyumlu bir CPU bulamayabilirsiniz. Böyle bir durumda
anakartı değiştirmek durumunda kalırsınız.
DİKKAT: CPU takarken veya çıkarırken her zaman antistatik altlık üzerinde
çalışın ya da bileklik takın. Kullanıncaya kadar CPU'yu antistatik altlığın
üzerine koyun. CPU'ları antistatik ambalajda saklayın.
CPU'yu değiştirmek için, ZIF (Sıfır Takma Gücü) mandalını kullanarak var
olan CPU'yu soketten ayırıp çıkarmalısınız. Farklı soketlerin farklı
mekanizmaları vardır, ancak hepsi de düzgün biçimde yerleştirilen CPU'nun
yerine sabitlenmesine yardımcı olur.
Yeni CPU'yu yerine yerleştirin. CPU'yu soketin içine girmesi için zorlamayın
veya kilitleme çubuklarını kapatmak için aşırı kuvvet uygulamayın. Aşırı
kuvvet uygulanırsa CPU veya soketi zarar görebilir. Takarken
zorlanıyorsanız, CPU'yu düzgün biçimde hizaladığınızdan emin olun. Çoğu
CPU'nun pin düzeni yalnızca tek bir yönde takılmasına olanak verir.
Aklınızda herhangi bir soru varsa, yeni CPU'yu inceleyin ve fiziksel olarak
eskisine benzediğinden emin olun.
Yeni CPU için farklı bir ısı alıcı/fan takımı gerekli olabilir. Isı alıcı/fan takımı,
CPU'ya oturmalı ve CPU soketiyle uyumlu olmalıdır. Isı alıcı/fan takımı
ayrıca daha hızlı olan yeni CPU'nun yaratacağı ısıyı dışarı verebilmelidir.
DİKKAT: Yeni CPU ile ısı alıcı/fan takımı arasına termal macun sürmelisiniz.
Bazı BIOS (Temel Giriş/Çıkış Sistemi) modelleri sayesinde, CPU ve ısı
alıcı/fan takımında sorun olup olmadığını belirlemek için ısı ayarlarını
görüntüleyebilirsiniz. Üçüncü taraf yazılım uygulamaları, CPU sıcaklığı
bilgilerini kolaylıkla okunabilir biçimde raporlayabilir. Yonganın doğru
sıcaklık aralığında çalışıp çalışmadığını belirlemek için anakart veya CPU'nun
kullanıcı belgelerine başvurun. Bazı CPU'lar ve kasa fanları, CPU sıcaklığına
ve dahili kasa sıcaklığına bağlı olarak otomatik açılıp kapanır. Sıcaklıklar,
fan takımında yerleşik bulunan ısı yoklayıcılar veya CPU'daki dahili devreler
aracılığıyla ölçülür.
11.4.3 RAM’i yükseltme ve yapılandırma
Sistemdeki RAM miktarının arttırılması hemen hemen her zaman genel
sistem başarımını iyileştirir. RAM'i yükseltmeden veya değiştirmeden önce,
yanıtlamanız gereken bazı sorular vardır:
•
•
•
•
Şu anda anakartın kullandığı RAM tipi nedir?
RAM her defasında tek bir modül takılarak mı yerleştiriliyor, yoksa
eşleşen yuvalara grup halinde mi yerleştiriliyor?
Boş RAM yuvası var mı?
Yeni RAM yongası, var olan RAM'in hızıyla, gecikme özelliğiyle,
tipiyle ve voltajıyla uyumlu mu?
DİKKAT: Sistemin RAM'i üzerinde çalışırken, antistatik altlık kullanın ve
bileklik takın. Takıncaya kadar RAM'i antistatik altlığın üzerine koyun. RAM'i
antistatik ambalajda saklayın.
RAM'i yerinde tutan sabitleme turnaklarını açarak var olan RAM'i çıkarın.
Soketten çekin. Şu an kullanılan DIMM'ler (Çift Hat İçi Bellek Modülü) düz
biçimde çekilir ve düz biçimde yerleştirilir. Eski SIMM'ler (Tekli Hat İçi
Bellek Modülü ) ise yerine sabitlenmesine olanak veren bir açıyla
yerleştirildi.
Yeni RAM'i yerleştirin ve sabitleme tırnaklarını kullanarak yerine sabitleyin.
DİKKAT: Bellek modülünü tamamen sokete yerleştirdiğinizden emin olun.
RAM düzgün biçimde hizalanmazsa anakartta ciddi hasara neden olabilir ve
ana sistem veriyolunda kısa devreye neden olur.
Uyumluysa ve düzgün biçimde takılırsa sistem yeni RAM'i algılar. BIOS
(Temel Giriş/Çıkış Sistem) RAM miktarını doğru göstermezse, RAM'in
anakartla uyumlu olduğundan ve düzgün biçimde takıldığından emin olun.
RAM Takma
Bilgisayara ek RAM takın
11.4.4 BIOS’u yükseltme ve yapılandırma
Anakart üreticileri düzenli aralıklarla BIOS'ları için piyasaya güncelleme
sürer. Şekil 1'de de gösterildiği gibi dağıtım notları ürüne yapılan
yükseltmeyi, uyumlulukla ilgili geliştirmeleri ve çözülen bilindik hataları
tanımlar. Bazı yeni aygıtlar yalnızca güncellenmiş bir BIOS kullanıldığında
düzgün çalışır.
Eski bilgisayarlarda BIOS bilgileri, ROM (Salt Okunur Bellek) yongalarında
bulunurdu. BIOS bilgilerini yükseltmek için ROM yongasının değiştirilmesi
gerekirdi ve bu işlemi gerçekleştirmek her zaman mümkün olmazdı.
Modern BIOS yongaları EEPROM (Elektrikle Silinebilir Programlanabilir
Salt Okunur Bellek) veya flash bellek olur. Bunlar, bilgisayar kasası
açılmadan kullanıcı tarafından yükseltilebilir. Bu işleme "BIOS'u
yükseltme" denir.
Bilgisayarınızdaki geçerli BIOS ayarlarını görüntülemek için, Şekil 2'de
gösterildiği gibi BIOS ayarları programına girmelisiniz. Bilgisayar açılış
sınaması (POST) gerçekleştirirken BIOS ayarları tuş dizisine basın.
Bilgisayara bağlı olarak bu tuş F1, F2 veya Del tuşu olabilir. BIOS ayarları
tuşunu veya tuş birleşimini bulmak için ekrandaki metni izleyin ya da
anakart kullanım kılavuzuna başvurun.
Önyükleme işleminin ilk kısmında, ayarlara veya BIOS kipine girmek için
hangi tuşa basılacağını gösteren bir ileti görüntülenir. BIOS'ta bu yordam
hakkında bilgi sahibi olmayanların değiştirmemesi gerektiği çeşitli ayarlar
bulunur. Emin değilseniz, sorunu derinlemesine araştırmadan hiçbir BIOS
ayarını değiştirmemeniz en iyisidir.
Yeni bir BIOS indirmek için üreticinin web sitesinden yararlanın ve Şekil
3'te gösterildiği gibi önerilen yükleme yordamlarını izleyin. BIOS yazılımını
çevrimiçi yükleme işlemi, yeni bir BIOS dosyası indirme, dosyaları bir
diskete kopyalama veya ayıklama ve disketten önyükleme yapma
işlemlerini kapsar. Yükleme programı, işlemi tamamlamak için kullanıcıya
belirli bilgileri sorar.
BIOS'u komut istemi aracılığıyla yükseltmek hala yaygın bir işlem olsa da
birçok anakart üreticisi web sitelerinde, kullanıcıların Windows'un içinden
BIOS'u yükseltmesine olanak veren yazılımlar sağlar. Yordamlar
üreticiden üreticiye farklılık gösterir.
DİKKAT: Hatalı biçimde yüklenmiş veya tamamlanmadan durdurulmuş
BIOS güncellemesi, bilgisayarın kullanılamaz duruma gelmesine neden
olabilir.
BIOS
Yeni BIOS sürümlerini araştırın
11.4.5 Depolama aygıtları ile sabit diskleri yükseltme ve
yapılandırma
Yüksek erişim hızı ve daha fazla depolama alanı elde etmek için yeni bir
bilgisayar satın almak yerine başka bir sabit disk eklemeyi düşünebilirsiniz.
Disk eklemek için çeşitli nedenler vardır:
•
•
•
•
•
•
İkinci bir işletim sistemi yüklemek
Ek depolama alanı sağlamak
Daha hızlı bir sabit disk sağlamak
Sistem takas dosyasını saklamak
Orijinal sabit disk için yedek sağlamak
Hata toleransını arttırmak
Yeni bir sabit disk eklemeden önce göz önüne alınması gereken birkaç şey
vardır.
Yeni disk PATA (Paralel Gelişmiş Teknoloji Bağlantısı) ise ve aynı veri
kablosunu kullanıyorsa, disklerden biri ana (master) disk, diğeri de bağımlı
(slave) disk olarak ayarlanmalıdır. Şekil 1'de, PATA sabit diskinin
arkasındaki atlatıcı ayarları gösterilmektedir. Ayrıca yeni bölümler veya
sürücü harfi atamaları da iyi planlanmalıdır. BIOS'taki önyükleme sırasının
ayarlanması gerekebilir.
Şekil 2'de gösterildiği gibi, artıklı bağımsız disk dizisi (RAID) gibi diziler,
birden çok sabit diski bağlarken bir yandan da hata toleransını geliştirir.
Bazı RAID tipleri için de iki veya daha fazla sabit disk gerekir. Donanım
veya yazılım yoluyla RAID'i yükleyebilirsiniz. Donanım yüklemeleri genellikle
daha güvenilir olmasına karşın daha pahalıdır. Yazılım yüklemeleri,
Windows Server 2003 gibi bir işletim sistemi tarafından oluşturulur ve
yönetilir.
Sabit Disk Yükseltme ve Yapılandırma
İkinci bir sabit disk takın ve yapılandırın
11.4.6 Giriş ve çıkış aygıtlarını yükseltme ve yapılandırma
Bir giriş veya çıkış aygıtı çalışmamaya başlarsa, aygıtı değiştirmeniz
gerekebilir. Bazı müşteriler, başarımı ve üretkenliği arttırmak için giriş veya
çıkış aygıtlarını yükseltmek isteyebilir.
Şekil 1'de gösterilen ergonomik klavyenin kullanımı daha rahat olabilir.
Kullanıcının ek karakterler kullanarak ikinci bir dilde yazma gibi özel
görevleri yerine getirebilmesi için bazen yeniden yapılandırma yapması
gerekir. Son olarak giriş veya çıkış aygıtının değiştirilmesi veya yeniden
yapılandırılması, engelli kullanıcıların ihtiyaçlarına karşılık verebilmeyi
kolaylaştırır.
Bazen yükseltme işlemini var olan genişleme yuvalarını veya soketleri
kullanarak gerçekleştirmek mümkün olmaz. Böyle bir durumda, yükseltme
işlemini USB (Evrensel Seri Veriyolu) bağlantısını kullanarak
gerçekleştirebilirsiniz. Bilgisayarda fazladan bir USB bağlantısı yoksa, Şekil
2'de gösterildiği gibi bir USB bağdaştırıcı kartı takmalı veya bir USB
dağıtıcısı satın almalısınız.
Yeni donanımı aldıktan sonra yeni sürücü yüklemek zorunda kalabilirsiniz.
Bunun için genellikle yükleme CD'sini kullanabilirsiniz. CD'niz yoksa,
üreticinin web sitesinden güncellenmiş sürücüleri edinebilirsiniz.
NOT: İmzalı sürücü, Windows donanım kalitesi laboratuvar testini geçmiş
ve Microsoft'tan bir sürücü imzası almış olan bir sürücüdür. İmzasız
sürücüler, sistemde dengesizliklere, hata iletilerine ve önyükleme
sorunlarına neden olabilir. Donanım yüklemesi sırasında imzasız bir sürücü
saptanırsa, bu sürücünün yüklemesine devam etmek isteyip istemediğiniz
sorulur.
11.5 Kişisel bilgisayar bileşenleri için yaygın koruyucu bakım
tekniklerini tanımlama ve uygulama
Bilgisayarların düzgün biçimde çalışmaya devam etmesini sağlamak için
koruyucu bakım uygulayarak bilgisayarlara bakım yapmanız gerekir.
Koruyucu bakım, bileşenlerin kullanım ömrünü uzatabilir, verileri koruyabilir
ve bilgisayar başarımını arttırabilir.
•
•
•
Dahili bileşenleri temizleme.
Kasayı temizleme.
Bilgisayar bileşenlerini inceleme.
11.5.1 Dahili bileşenleri temizleme
Bilgisayarlara yönelik koruyucu bakımın önemli bir bölümü sistemi temiz
tutmaktır. Ortamdaki toz miktarı ve kullanıcı alışkanlıkları, bilgisayar
bileşenlerinin ne sıklıkta temizlenmesi gerektiğini belirler. Temizlik işleminin
büyük bir kısmını toz birikimini önlemek oluşturur.
Tozları temizlemek için elektrik süpürgesi kullanmayın. Elektrik süpürgesi
statik elektrik oluşturup bileşenlere ve atlatıcılara zarar verebilir ve bu
parçaları gevşetebilir. Bunun yerine tozu temizlemek için sıkıştırılmış hava
kullanmalısınız. Sıkıştırılmış hava tüpü kullanırsanız, sıvının bilgisayar
bileşenlerine sızmaması için tüpü dik tutun. Her zaman sıkıştırılmış hava
tüpündeki talimatları ve uyarıları dikkate alın.
Düzenli temizlik sayesinde bileşenlerde gevşek vidaların ve bağlayıcıların
olup olmadığını inceleme şansı bulursunuz. Bilgisayar kasasının içinde
mümkün olduğunca temiz tutmanız gereken birkaç parça vardır:
•
•
•
•
•
•
•
Isı alıcı/fan takımı
RAM (Rastgele Erişimli Bellek)
Bağdaştırıcı kartları
Anakart
Kasa fanı
Güç kaynağı
Dahili sürücüler
DİKKAT: Bir fanı sıkıştırılmış havayla temizlerken, fan kanatlarını yerinde
tutun. Bu, çarkın aşırı dönmesini veya fanın yanlış yönde hareket etmesini
önler.
11.5.2 Kasayı temizleme
Bilgisayarın dışındaki tozlar veya kirler, soğutma fanlarından ve gevşek
bilgisayar kasası kapaklarının arasından içeri sızabilir. Ayrıca Şekil 1'de
gösterildiği gibi kirler, eksik genişleme yuvası kapakları aracılığıyla da
bilgisayara girebilir. Bilgisayarın içinde toz birikirse, bu hava akışını önleyip
soğutma işlemini etkileyebilir.
Bilgisayar kasasının dış yüzeyini bir bezle veya toz beziyle temizleyin.
Temizlik ürünü kullanırsanız bu ürünü doğrudan kasa üzerine
püskürtmeyin. Bunun yerine, temizleme bezinin veya toz bezinin üzerine az
bir miktar temizlik ürünü dökün ve kasanın dış yüzeyini silin.
Kasayı temizlerken, daha sonra sorunlara yol açabilecek durumların olup
olmadığına bakmalı ve bu durumları önlemeye çalışmalısınız:
•
•
•
Tozların, kirlerin veya canlı haşerelerin bilgisayara girmesine izin
veren eksik genişleme yuvası kapakları
Bağdaştırıcı kartlarını yerinde tutan gevşek veya eksik vidalar
Kasadan kolaylıkla ayrılabilecek eksik veya dolanmış kablolar
11.5.3 Bilgisayar bileşenlerini inceleme
Bilgisayarı iyi durumda tutmanın en iyi yolu, düzenli bir program yaparak
bilgisayarı incelemektir. Temizlik, bu incelemenin yapılması için iyi bir fırsat
sağlar. İncelenecek bileşenlerin denetim listesini yapmanız gerekir:
•
•
•
•
CPU (Merkezi İşlem Birimi) ve soğutma sistemi – CPU'da ve soğutma
sisteminde toz birikiminin olup olmadığını inceleyin. Fanın rahat bir
şekilde dönebildiğinden emin olun. Şekil 1'de gösterildiği gibi, fan
güç kablosunun sıkı biçimde bağlı olup olmadığını kontrol edin. Fanın
döndüğünü görmek için fanı çalışır durumdayken kontrol edin.
Sokete sıkıca oturduğundan emin olmak için CPU'yu inceleyin. Isı
alıcının sıkı bir şekilde bağlı olduğundan emin olun. Hasar
görmemesini sağlamak için temizlerken CPU'yu çıkarmayın.
RAM (Rastgele Erişimli Bellek) bağlantıları – RAM yongaları, RAM
yuvalarına sıkıca oturmalıdır. Şekil 2'de, bazen sabitleme
tırnaklarının gevşeyebildiği gösterilmektedir. Gerekirse RAM
yongalarını yeniden yerlerine oturtun. Tozları temizlemek için
sıkıştırılmış hava kullanın.
Depolama aygıtları – Sabit disk, disket sürücüsü, optik sürücü ve
bant sürücüsü de dahil olmak üzere tüm depolama sürücülerini
inceleyin. Tüm kablolar sıkıca bağlanmış olmalıdır. Şekil 3'te
gösterildiği gibi, gevşek, eksik veya hatalı ayarlanmış atlatıcıların
olup olmadığını kontrol edin. Diskten tıkırtı, arka arkaya vurma veya
gıcırdama sesleri gelmemelidir. Optik sürücü ve bant sürücüsü
kafalarının kulak temizleme çubukları ve sıkıştırılmış havayla nasıl
temizleneceğini öğrenmek için üreticinin kullanım kılavuzunu
okuyun. Disket sürücülerini sürücü temizleme setiyle temizleyin.
Bağdaştırıcı kartları – Bağdaştırıcı kartları, genişleme yuvalarına
düzgün biçimde oturtulmalıdır. Şekil 4'te gösterildiği gibi, gevşek
kartlar kısa devreye yol açabilir. Kartların genişleme yuvasından
çıkmamasını sağlamak için bağdaştırıcı kartlarını sabitleme vidasıyla
sabitleyin. Bağdaştırıcı kartlarındaki veya genişleme yuvalarındaki
tozları ya da kirleri temizlemek için sıkıştırılmış hava kullanın.
NOT: Büyük monitör kablosu ekran kartına baskı yaptığından veya
sabitleme vidaları sıkılırken dikkatli davranılmadığında ekran kartı bazen
yerinden çıkabilir.
NOT: Bir genişleme yuvasında ekran kartı kullanılıyorsa, anakarttaki
tümleşik ekran kartı büyük bir ihtimalle devre dışı bırakılır. Yanlışlıkla ekran
kartına monitör bağlarsanız, bilgisayar çalışmaz.
İncelenmesi gereken yaygın bilgisayar parçalarından bazıları şunlardır:
•
•
•
•
Güç aygıtları – Anahtarlı uzatma kabolarını, aşırı gerilim bastırıcıları
(aşırı gerilim koruyucuları) ve UPS (Kesintisiz Güç Kaynağı)
cihazlarını inceleyin. Havalandırmanın düzgün olduğundan ve
havalandırmayı engelleyen herhangi bir unsurun olmadığından emin
olun. Bulunduğunuz bölgede elektrik sorunları veya gök gürültülü
sağanak yağışlar oluyorsa, anahtarlı uzatma kablosunu değiştirin.
Gevşek vidalar – Gevşek vidalar hemen onarılmaz veya
değiştirilmezse, sorunlara yol açabilir. Kasada bulunan gevşek bir
vida daha sonra kısa devreye yol açabilir veya çıkarılmasını
güçleştiren bir konuma yuvarlanabilir.
Klavye ve fare – Klavye ve fareyi temizlemek için sıkıştırılmış hava
veya küçük bir elektrik süpürgesi kullanın. Fare mekanikse, topu
çıkarın ve kirleri temizleyin.
Kablolar – Tüm kablo bağlantılarını inceleyin. Kırılmış veya bükülmüş
pinlerin olup olmadığını araştırın. Parmaklarınızla tüm bağlayıcı
sabitleme vidalarının sıkı durumda olup olmadığını kontrol edin.
Kabloların kıvrılmamış, delinmemiş veya ciddi bir şekilde bükülmemiş
olduğundan emin
11.6 Bilgisayar bileşenlerinin ve çevresel aygıtların sorunlarını
giderme
Sorun giderme süreci, bilgisayar veya çevresel aygıtlarla ilgili sorunları
çözmenize yardımcı olur. Bu sorunlar, sürücü güncellemesi gibi basit
sorunlar ile CPU takma gibi daha karmaşık sorunlar arasında çeşitlilik
gösterebilir. Sorunları tanılayıp gidermenize yardımcı olması için sorun
giderme adımlarını kılavuz olarak kullanın.
•
•
•
Sorun giderme sürecini gözden geçirme.
Yaygın sorunları ve çözümleri tanımlama.
Sorun giderme becerilerini kullanma.
giderme
11.6.1 Sorun giderme sürecini gözden geçirme
Bilgisayar teknisyenleri, bilgisayarı onarmak için sorunu çözümleyip hatanın
nedenini belirleyebilmelidir. Bu işlem sorun giderme olarak adlandırılır.
Sorun giderme sürecindeki ilk adım, müşteriden veri toplamaktır. Şekil 1 ve
2'de, müşteriye sorulacak açık uçlu ve kapalı uçlu sorular listelenmektedir.
Müşteriyle konuştuktan sonra, bilinen bariz sorunların olup olmadığını
soruşturmanız gerekir. Şekil 3'te bilgisayar donanımıyla ilgili sorunlar
listelenmiştir.
Bilinen bariz sorunları değerlendirdikten sonra pratik çözümleri deneyin.
Şekil 4'te bilgisayar donanımı sorunlarına yönelik birkaç pratik çözüm
listelenmiştir.
Pratik çözümler sorunu çözmenize yardımcı olmadıysa, bilgisayardan veri
toplamanın zamanı gelmiş demektir. Şekil 5'te, bilgisayardan sorunla ilgili
bilgi toplamanın farklı yolları gösterilmektedir.
Bu noktada sorunu değerlendirmek, olası çözümleri araştırmak ve
uygulamak için yeterli bilgiye sahip olacaksınız. Şekil 6'da olası çözümlere
yönelik kaynaklar gösterilmektedir.
Sorunu çözdükten sonra, müşteriyle bağlantı kurup iş emrini kapatın. Şekil
7'de, bu adımın tamamlanması için gerekli olan görevlerin bir listesi
bulunmaktadır.
giderme
Bilgisayar sorunları, donanımla, yazılımla, ağlarla veya bunlar arasındaki
herhangi bir birleşimle ilgili olabilir. Bazı bilgisayar sorunlarını diğerlerinden
daha sık çözersiniz. Şekil 1'de yaygın donanım sorunları ve çözümleriyle
ilgili bir grafik bulunmaktadır.
11.6 Bilgisayar bileşenlerinin ve çevresel aygıtların
sorunlarını giderme
11.6.3 Sorun giderme becerilerini kullanma
Sorun giderme sürecini anladığınıza göre, artık dinleme ve tanılama
becerilerinizi kullanmanızın zamanı gelmiş demektir.
Birinci laboratuvar çalışması, PC donanım sorunlarıyla ilgili
becerilerinizi geliştirmek üzere tasarlanmıştır. Önyükleme yapmayan
bir bilgisayarın sorununu giderecek ve onaracaksınız.
İkinci laboratuvar çalışması, PC donanım sorunlarıyla ilgili iletişim ve
sorun giderme becerilerinizi geliştirmek üzere tasarlanmıştır. Bu
laboratuvar çalışmasında şu adımları gerçekleştireceksiniz:
•
•
•
İş emrini kabul etme
Sorunu deneyip çözümlemek için müşteriden çeşitli adımları
gerçekleştirmesini isteme
Sorunu ve çözümünü belgeleme
Laboratuvar Çalışması:
Önyükleme Sorunu
Bilgisayardaki önyükleme sorununu giderin
Laboratuvar Çalışması:
Uzak Teknisyen Önyükleme Sorunu
Bilgisayar önyükleme sorununun nasıl giderileceği konusunda
müşteriye yol gösterme
11.7 Özet
Bu bölümde, gelişmiş bilgisayar tanılama ve onarım işlemlerini,
yükseltmelerin nasıl yapıldığını ve bileşenlerin nasıl seçildiğini öğrendiniz.
Bu bölümde ayrıca, sorunları bulup çözmenize ve bulgularınızı müşteriye
sunmanıza yardımcı olacak bazı ayrıntılı sorun giderme teknikleri de
gösterildi.
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Saha teknisyenlerinin, uzak teknisyenlerin ve tezgah teknisyenlerinin
görevleri ve gelişmiş sorun giderme becerilerine sahip çalışanları
bekleyen iş fırsatları hakkında bilgi edindiniz.
Güvenli laboratuvar yordamlarını ve araç kullanımını açıklayıp
uygulayabilirsiniz. Başta monitör ve lazer yazıcılarla ilgili olmak
üzere, temel elektrik güvenliğini tanımlayabilirsiniz. Çalışan güvenliği
standartlarının amacını ve uygulanma şeklini biliyorsunuz.
Çeşitli tipte bilgisayar pilleri ve monitör gibi donanım tiplerine
yönelik güvenli imha etme yordamlarını biliyorsunuz.
Müşterilere koruyucu bakım uygulamalarını kullanarak
bilgisayarlarını nasıl koruyacaklarına dair önerilerde bulunabilirsiniz.
Bilgisayarın monitör, kasa, yazıcı ve çevresel aygıtlar gibi harici
bileşenlerinin nasıl temizleneceğini anlatabilirsiniz. Bilgisayarın
anakart, CPU (Merkezi İşlem Birimi), soğutma sistemi, RAM
(Rastgele Erişimli Bellek) ve bağdaştırıcı kartları gibi dahili
bileşenlerinin nasıl temizleneceğini açıklayabilirsiniz.
Ne zaman bilgisayar ve bileşenlerin yükseltilmesi gerektiği ve ne
zaman yeni ürünlerin satın alınması gerektiği konusunda müşterilere
tavsiyeler verebilirsiniz.
İkinci bir sabit disk ekleme ve yapılandırmaya yönelik adımları
açıklayabilirsiniz. Kasa, güç kaynağı, CPU, soğutma sistemi, RAM,
sabit disk ve bağdaştırıcı kartları gibi çeşitli bilgisayar bileşenlerinin
güncellenmesine yönelik adımları tanımlayabilirsiniz.
İkinci seviye bir teknisyenin sorunu belirlemesine yardımcı olan açık
ve kapalı uçlu soruların kullanımını gösterebilirsiniz.
Müşteriden bilgi toplama, bariz sorunları soruşturma, öncelikle pratik
çözümleri deneme, sorunları değerlendirme ve sorun çözülünceye
kadar farklı çözümler deneme gibi sorun giderme adımlarını
tanımlayabilirsiniz.
İkinci seviye teknisyenin rolünün ne olduğunu ve birinci seviye
teknisyenin sorun giderme çabalarından nasıl yararlanılacağını
biliyorsunuz.
GELİŞMİŞ İŞLETİM SİSTEMLERİ
12.0 Giriş
Bu bölümde, işletim sistemlerinin yüklenmesi, yapılandırılması ve en iyi
duruma getirilmesi konuları ayrıntılarıyla ele alınmaktadır.
Bugün piyasada Microsoft Windows, Apple Mac OS, UNIX ve Linux dahil
olmak üzere çok çeşitli işletim sistemi markası vardır. Teknisyen, işletim
sistemini seçerken güncel bilgisayar sistemini değerlendirmelidir. Ayrıca bir
işletim sisteminin de birçok sürümü veya dağıtımı vardır. Microsoft
Windows sürümlerinden bazıları arasında Windows 2000 Professional,
Windows XP Home Edition,Windows XP Professional, Windows Media
Center, Windows Vista Home Basic, Windows Vista Business ve Windows
Vista Premium bulunmaktadır.
Bu işletim sistemlerinin her biri benzer bir arayüz kullanarak aynı
özelliklerin birçoğunu sunar. Ancak belirli müşteri ihtiyaçlarını karşılamak
için gerekli olan bazı işlevler tümünde bulunmayabilir. Müşterinizin
ihtiyaçlarını temel alarak en iyisini bulmak için işletim sistemlerini
birbirleriyle karşılaştırabilmelisiniz.
•
•
•
•
•
Müşteri ihtiyaçlarına uygun işletim sistemini seçme.
İşletim sistemini yükleme, yapılandırma ve en iyi duruma getirme.
İşletim sistemlerinin nasıl yükseltileceğini tanımlama.
İşletim sistemleri için koruyucu bakım yordamları tanımlama.
İşletim sistemlerindeki sorunları giderme.
12.1 Müşteri ihtiyaçlarına uygun işletim sistemini seçme
Müşteriye danıştıktan sonra değerlendirilmesi gereken çeşitli
özelliklere sahip çok sayıda işletim sistemi vardır. Müşteri için işletim
sistemi seçerken, işletim sisteminin gerektirdiği minimum ekipman
gereksinimlerini karşılayan veya bu gereksinimleri aşan bir donanım
seçmeniz gerekir.
Bu bölümde, işletim sisteminin işlevlerini tanımlamak için Windows XP
Professional kullanılmaktadır. Kariyerinizin bir noktasında, Windows
işletim sistemi yüklü bir bilgisayarı yükseltme veya onarma olasılığınız
yüksektir.
Şekil 1'de, Windows işletim sistemlerinin karşılaştırması
gösterilmektedir.
•
•
İşletim sistemlerini tanımlama.
Ağ işletim sistemlerini tanımlama.
12.1.1 İşletim sistemlerini tanımlama
İşletim sistemi, kullanıcı ile bilgisayar arasındaki arayüzdür. İşletim
sistemi olmasaydı kullanıcı, bilgisayardaki donanımla veya yazılımla
etkileşim kuramazdı. İşletim sistemi aşağıdaki işleme ve düzenleme
yeteneklerini sağlar:
•
•
•
•
Donanım ve uygulamalar arasında köprü kurar
Verilerin saklanacağı bir dosya sistemi oluşturur
Uygulamaları yönetir
Kullanıcı komutlarını yorumlar
İşletim sistemleri, minimum donanım gereksinimlerine sahiptir. Şekil
1'de birkaç işletim sistemine yönelik minimum donanım
gereksinimleri gösterilmektedir.
12.1.2 Ağ işletim sistemlerini tanımlama
Ağ işletim sistemi (NOS), ağ iletişiminin olduğu bir ortamda işlevselliği ve
yönetilebilirliği arttırmaya yönelik ek işlevleri içeren bir işletim sistemidir.
Aşağıdakiler ağ işletim sistemlerine örnek gösterilebilir:
•
•
•
•
•
•
Windows 2000 Server
Windows 2003 Server
UNIX
Linux
Novell NetWare
Mac OS X
NOS, istemcilere ağ kaynağı sağlamak üzere tasarlanmıştır:
•
•
•
•
•
•
Paylaşılan veritabanları gibi sunucu uygulamaları
Merkezi veri deposu
LDAP (Basit Dizin Erişimi Protokolü) veya Active Directory gibi
ağdaki kullanıcı hesapları ve kaynaklar için merkezi bir depo
sağlayan dizin hizmetleri
Ağ yazdırma kuyruğu
Ağ erişimi ve güvenliği
RAID (Artıklı Bağımsız/Ucuz Disk Dizisi) ve yedekler gibi artıklı
depolama sistemleri
Ağ işletim sistemleri, ağ işlevlerinin gerçekleştirilmesi için tasarlanmış
birkaç protokol sağlar. Bu protokoller ağ sunucularındaki kod tarafından
denetlenir. Ağ işletim sistemleri tarafından kullanılan protokoller, web'de
gezinme, dosya aktarımı, e-posta, ad çözümleme ve otomatik IP (İnternet
Protokolü) adresleme gibi hizmetler sağlar. Şekil 1'de daha fazla bilgi
gösterilmektedir.
Aktivite
Ağ Protokolleri
Şekil 2'deki ağ protokolü eşleme aktivitesini tamamlayın
12.2 İşletim sistemini yükleme, yapılandırma ve en iyi
duruma getirme
İşletim sistemlerinin çoğunu yüklemek kolaydır. Bilgisayar
başlatıldıktan sonra Windows XP Professional yükleme CD'si,
yükleme işlemi boyunca bir dizi soruyla size yol gösterecek olan bir
sihirbaz görüntüler. Bu soruların yanıtı verildikten sonra yükleme
sihirbazı otomatik olarak yüklemeyi tamamlar. Bu bölümde,
Windows XP Professional'ın özel yüklemesini gerçekleştireceksiniz.
•
•
•
•
•
•
•
•
Varsayılan bir yüklemeyi ve özel bir yüklemeyi karşılaştırma
ve aralarındaki farkları bulma.
Özel yüklemeyi kullanarak Windows XP Professional’ı
yükleme.
Diskleri, dizinleri ve dosyaları oluşturma, görüntüleme ve
yönetme.
İşletim sistemlerinin başarımını en iyi duruma getirmek için
kullanılacak yordamları ve yardımcı programları tanımlama.
Tarayıcıların başarımını en iyi duruma getirmek için
kullanılacak yordamları ve yardımcı programları tanımlama.
E-posta yazılımının yükleme, kullanım ve yapılandırmasını
tanımlama.
Ekran çözünürlüğünü ayarlama ve video sürücüsünü
güncelleme.
İkinci bir işletim sistemi yüklemeyi tanımlama.
duruma getirme
12.2.1 Varsayılan bir yüklemeyi ve özel bir yüklemeyi
karşılaştırma ve aralarındaki farkları bulma
Evde veya küçük ofis ağında kullanılan çoğu bilgisayar için Windows
XP Professional'ın varsayılan yüklemesi yeterlidir. Windows XP
Professional'ın özel yüklemesi genellikle daha büyük ağlarda
kullanılır.
Varsayılan Yükleme
Varsayılan yükleme için minimum kullanıcı etkileşimi gerekir. Belirli
bilgisayar ve sahip/kullanıcıya yönelik bilgileri sağlamanız istenir.
Özel Yükleme
Windows XP'de, özel yükleme varsayılan yüklemeye çok benzer.
Kurulum sırasında özel bir seçenek sunan yalnızca iki ekran vardır.
Şekil 1'de gösterildiği gibi birinci ekran, bölgesel ayarların
özelleştirilmesi, ikinci ekran ise ağ ayarlarının özelleştirilmesi için
kullanılır. Teknisyen veya teknik deneyime sahip bir kullanıcı
genellikle özel yükleme gerçekleştirir. Özel yükleme sırasında,
işletim sisteminin tek bir kullanıcının veya bir şirketin ağ
yöneticisinin tercihlerini ya da gereksinimlerini karşılayacak şekilde
özelleştirilmesini sağlamak için sihirbaz, kullanıcıdan ayrıntılı
başarım bilgileri ister. Kurulum sırasında sihirbaz tarafından sorulan
soruların yanıtlarını ve önceden belirlenmiş ayarları içeren bir yanıt
dosyası kullanarak ağdaki birden fazla bilgisayarda özel Windows XP
Professional yüklemesi gerçekleştirebilirsiniz.
Teknisyen aşağıdaki özellikleri eklemek için Windows XP
Professional yüklemesini otomatikleştirip özelleştirebilir:
•
•
•
•
Microsoft Office gibi üretkenlik uygulamaları
Özel uygulamalar
Çoklu dil desteği
Microsoft Sistem Yönetimi Sunucusu'nu (SMS) kullanan
İşletim Sistemi Dağıtım Özellik Paketi
•
Donanım aygıt sürücüleri
12.2 İşletim sistemini yükleme, yapılandırma ve en iyi duruma
getirme
12.2.2 Özel yüklemeyi kullanarak Windows XP Professional’ı
yükleme
Evde veya küçük ofis ortamında kullanılan çoğu bilgisayar için Windows XP
Professional'ın varsayılan yüklemesi yeterlidir. Windows XP Professional'ın
özel yüklemesi, zaman tasarrufu sağlayıp büyük bir ağda bulunan
bilgisayarlardaki işletim sistemlerinin tutarlı biçimde yapılandırmasına
olanak verebilir.
•
•
•
•
Yanıt dosyası kullanarak ağ dağıtım noktasından katılımsız yükleme.
İşletim sisteminin bir kopyasını kullanıcı müdahalesi olmadan
doğrudan sabit diske kopyalayan Sysprep ve disk kopyalama
programını kullanarak kopya tabanlı yükleme.
Ağın tümünde yüklemeyi indirebilen Uzaktan Yükleme Hizmetleri'ni
(RIS) kullanarak uzaktan yükleme. Bu kurulumu doğrudan kullanıcı
isteyebilir veya yönetici bilgisayara yönlendirebilir.
İşletim sisteminin yüm kuruluşa dağıtılmasını büyük ölçüde
basitleştiren, Microsoft Sistem Yönetimi Sunucusu'nu (SMS) kullanan
İşletim Sistemi Dağıtım Özellik Paketi.
Katılımsız Yükleme
unattend.txt yanıt dosyasını kullanan katılımsız yükleme, ağ üzerinde
gerçekleştirilebilecek en kolay yükleme yöntemidir. Windows XP
Professional CD'sindeki deploy.cab dosyasının içinde bulunan setupmgr.exe
adlı bir uygulama kullanılarak yanıt dosyası oluşturulabilir.
Şekil 1'de bir yanıt dosyası örneği gösterilmektedir. Tüm sorular
yanıtlandıktan sonra unattend.txt dosyası, sunucudaki dağıtım paylaşım
klasörüne kopyalanır. Bu noktada aşağıdaki iki işlemden birini
gerçekleştirebilirsiniz:
•
•
İstemci makinesinde unattended.bat dosyasını çalıştırın. Bu işlem,
sabit diski hazırlar ve ağ üzerinde otomatik olarak sunucudan işletim
sistemini yükler.
Bilgisayarı başlatan ve sunucudaki dağıtım paylaşımına bağlanan bir
önyükleme diski oluşturun. Ağ üzerinde işletim sistemini yüklemek
•
için toplu iş dosyasını çalıştırın.
Kopya Tabanlı Yükleme
Kopya tabanlı yüklemeler gerçekleştirirken, bilgisayarlardan birini tamamen çalışır durumda olacak bir şekilde yapılandırarak işleme başlamalısınız.
Ardından sistemi kopyalama işlemine hazırlamak üzere Sysprep'i çalıştırın. Üçüncü taraf bir disk kopyalama uygulaması, hazır durumdaki bilgisayarın bir
kopyasını hazırlar ve bu kopya CD veya DVD'ye yazdırılabilir. Daha sonra birden çok bilgisayarın yüklemesini tamamlamak için bu kopya, uyumlu HAL'lere
(Donanım Ayırma Katmanı) sahip bilgisayarlara kopyalanabilir. Söz konusu kopya kopyalandıktan sonra, bilgisayarı başlatabilirsiniz, ancak bilgisayar adı
ve etki alanı üyeliği gibi belli ayarları yapılandırmanız gerekebilir.
Uzaktan Yükleme
RIS'te (Uzaktan Yükleme Hizmetleri) yükleme işlemi, kopya tabanlı yüklemeye benzer, ancak bu yüklemede sürücü kopyalama yardımcı programı
kullanılmaz. Bir RIS ağı paylaşım klasörünü Windows işletim sistemi dosyalarının kaynağı olarak kullanarak yeni bilgisayarlarda Microsoft Windows
kurulumu gerçekleştirmek için RSI'yı kullanabilirsiniz. Uzak önyükleme-etkin istemci bilgisayarlara işletim sistemi yükleyebilirsiniz. Ağa bağlı kullanıcı
bilgisayarları, Pre-Boot eXecution Environment (PXE) özelliğine sahip bir ağ bağdaştırıcısı veya uzaktan önyükleme diski kullanılarak başlatılabilir. Daha
sonra istemci, geçerli kullanıcı hesabı kimlik bilgileriyle oturum açar.
RIS, nispeten küçük ağlarda kullanılmak üzere tasarlanmıştır ve geniş alan ağının (WAN) düşük hızlı bağları üzerinde kullanılmamalıdır. Microsoft Sistem
Yönetimi Sunucusu (SMS), ağ yöneticisinin ağdaki çok sayıda bilgisayarı yönetmesine olanak verir. SMS, güncellemeleri yönetmek, uzaktan denetim
sağlamak ve envanter yönetimi gerçekleştirmek üzere kullanılabilir. İsteğe bağlı bir özellik olan İşletim sistemi dağıtımı, Windows 2003 sunucusunda SMS
İşletim Sistemi Dağıtım Özellik Paketi'nin yüklenmesini gerektirir. SMS, LAN veya WAN gibi bir ağda çok sayıda istemci bilgisayarın yüklenmesine olanak
verir.
Gelişmiş Windows XP Yüklemesi
Windows XP'nin özel yüklemesini gerçekleştirin
duruma getirme
12.2.3 Diskleri, dizinleri ve dosyaları oluşturma,
görüntüleme ve yönetme
Diskler ve dizinler, işletim sistemi içinde verilerin saklandığı ve
düzenlendiği konumlardır. İşletim sistemi tarafından kullanılan
dosya sistemi, bölüm boyutu, küme boyutu ve güvenlik özellikleri
gibi depolama işlemini etkileyen diğer etmenleri belirler.
Disk Yapısı
Disk Yönetimi yardımcı programı, bilgi görüntüler ve Windows'ta
bölümleme ve biçimlendirme gibi hizmetleri gerçekleştirir. Şekil
1'de, Windows XP Professional'da kullanılan Disk Yönetimi yardımcı
programı gösterilmektedir.
Sabit diskte birkaç farklı türde bölüm bulunur:
•
•
•
Birincil bölümler
Genişletilmiş bölümler
Mantıksal sürücüler
NOT: Herhangi bir zamanda, yalnızca bir bölümü etkin bölüm
olarak atayabilirsiniz. İşletim sistemi, sistemin önyüklemesi için bu
etkin bölümü kullanır. Etkin bölüm birincil bölüm olmalıdır.
Çoğu durumda, C: sürücüsü etkin bölüm olup önyükleme ve sistem
dosyalarını içerir. Bazı kullanıcılar dosyaları düzenlemek veya
bilgisayarda çift önyükleme yapabilmek için ek bölümler oluşturur.
Disk Yönetimi yardımcı programına şu şekilde erişebilirsiniz:
•
•
Başlat menüsünden Bilgisayarım'a sağ tıklayın ve Yönet
> Disk Yönetimi'ni seçin.
Başlat menüsünden Ayarlar > Denetim Masası >
Yönetimsel Araçlar > Bilgisayar Yönetimi'ni seçin.
Önce Depolama'ya, ardından Disk Yönetimi'ne çift
tıklayın.
Dosya Sistemi
Bölümler bir dosya sistemiyle biçimlendirilir. Windows XP’de FAT32
ve NTFS olmak üzere iki dosya sistemi bulunur. Kararlılık ve
güvenlik özellikleri açısından NTFS daha iyidir.
Örneğin Windows, dosya uzantısını görüntülemez, ancak bu durum
güvenlik sorunlarına yol açabilir. Virüs yazan kişiler, yürütülebilir
dosyaları yürütülemez dosyaymış gibi sahte bir kimliğe
büründürerek dağıtabilir. Bu güvenlik ihlalinin önüne geçmek için
her zaman şunları yaparak dosya uzantılarını görüntülemelisiniz:
Başlat menüsünden Denetim Masası > Klasör Seçenekleri >
Görünüm'ü seçin ve Şekil 2'de gösterildiği gibi "Bilinen dosya
türleri için uzantıları gizle" onay kutusunun işaretini kaldırın.
NOT: Dosyaların C: sürücüsünün kök dizinine kaydedilmesi,
verilerle ilgili düzenleme sorunlarına yol açabilir. C: sürücüsünde
oluşturulmuş klasörlere veri depolamak daha uygun bir yöntemdir.
Ek Bölümler
Windows XP Professional'da ek bir bölüm oluşturun
duruma getirme
12.2.4 İşletim sistemlerinin başarımını en iyi duruma
getirmek için kullanılacak yordamları ve yardımcı
programları tanımlama
İşletim sisteminin başarımını en iyi duruma getirmek için
kullanılabilecek birkaç yordam ve araç vardır. Tüm işletim
sistemlerinde kavramlar aynı olabilir, ancak en iyi duruma getirme
yöntemleri ve yordamları farklıdır. Örneğin sanal bellek Windows 98
ve Windows XP işletim sistemlerinde aynı işlevi gerçekleştirdiği
halde, sanal bellek ayarlarını bulma ve belirleme yolları farklıdır.
Sistem Araçları
Bir işletim sisteminin bakımını yapmak ve işletim sistemini en iyi
duruma getirmek için, Windows içinde bulunan çeşitli araçlardan
faydalanabilirsiniz. Bu araçlardan bazıları arasında, sabit diskte
dosya yapısı hatalarının olup olmadığını tarayan disk hatası
denetleme aracı ve daha hızlı erişim için dosyaları bir araya getiren
sabit disk birleştirme aracı bulunur. Şekil 1'de, sabit disk yönetim
araçları gösterilmektedir.
Sanal Bellek
Sanal bellek, CPU'nun (Merkezi İşlem Birimi) bilgisayarda bulunan
bellekten daha fazla miktarda belleği adreslemesine olanak verir.
Bu işlem, her uygulamanın aynı miktarda belleği adresleyebilmesi
için gerçekleştirir. Sanal bellek, sürekli olarak RAM'in (Rastgele
Erişimli Bellek) içinde ve dışında okunan bir takas veya sayfa
dosyasıdır. Genellikle bu takas dosyasının boyutunu Windows'un
belirmesine izin vermeniz gerekir. Değiştirmeniz gereken tek ayar,
takas dosyasının konumudur. Bu değişikliği yapmak için yönetici
grubunun üyesi olmanız gerekir. Şekil 2'de sanal bellek ayarları
gösterilmektedir.
Windows XP'de sanal bellek ayarlarına erişmek için aşağıdaki
yollardan birini kullanın:
•
Başlat > Ayarlar > Denetim Masası > Sistem > Gelişmiş
sekmesi > Performans Seçenekleri
veya
•
Başlat > Denetim Masası > Performans ve Bakım > Sistem
> Gelişmiş > Performans > Ayarlar > Gelişmiş
Disk Birleştiricisi
Windows işletim sistemleri, sabit diskteki dosyaları en iyi duruma
getirmek için birleştirme yardımcı programı sağlar. Dosyalara
erişildikçe ve sabit diske dosya depolandıkça, bu dosyalar diskte
bitişik bulundukları konumlarından çıkarak farklı bölgelere yayılır.
Bu da işletim sisteminin yavaşlamasına neden olabilir. Sabit diskin,
dosyanın tamamını bulmak için sabit disk tablasındaki birkaç alanı
araması gerekir. Tek bir dosyada bu işlemin yaratacağı etki en az
düzeydedir. Ancak binlerce dosya söz konusu olduğunda bu işlem
sabit disteki dosyaların okunması ve sabit diske dosya yazılması
işlemlerini yavaşlatacaktır. Bir diski birleştirmek için masaüstünde
Bilgisayarım'a çift tıklayın. En iyi duruma getirmek istediğiniz sabit
diske sağ tıklayın. Özellikler'i seçin. Araçlar sekmesinde Şimdi
Birleştir'e tıklayın.
Geçici Dosyalar
Neredeyse her program, uygulama veya işletim sistemi
kullanmamaya başlayınca genellikle otomatik olarak silinen geçici
dosyalar kullanır. Ancak bu geçici dosyaların bazılarının manuel
silinmesi gerekir. Geçici dosyalar, başka dosyaların kullanabileceği
sabit disk alanını kapladığından, iki veya üç ayda bir gerekli oldukça
bu dosyaların kontrol edilip silinmesi iyi bir fikirdir. Geçici dosyalar
genellikle aşağıdaki konumlarda bulunur:
•
•
•
•
•
C:\temp
C:\tmp
C:\windows\temp
C:\windows\tmp
C:\documents and settings\%USERPROFILE%\local
settings\temp
Hizmetler
Hizmetler, belirli bir amacı gerçekleştirmek veya istek beklemek için
arkaplanda çalışan bir uygulama türüdür. Gereksiz güvenlik
risklerini azaltmak için yalnızca gerekli hizmetler başlatılmalıdır.
Bilgisayarda bulunan hizmetlerden bazılarını görmek için Şekil 3'e
bakın. Hizmetleri denetlemek için kullanılabilecek dört farklı ayar
veya durum vardır:
•
•
•
•
Otomatik
Elle
Devre Dışı
Durduruldu
DHCP (Dinamik Konak Bilgisayar Yapılandırma Protokolü) veya
Otomatik Güncelleştirmeler gibi bir hizmet otomatik şeklinde
ayarlanırsa, bilgisayar başlatılırken bu hizmetler de başlatılır.
Kesintisiz güç kaynağı (UPS) desteği gibi manuel hizmetlerin
çalışması için manuel yapılandırılması gerekir. Bazı hizmetler (örn.
yazıda sorun olduğunda yazdırma biriktiricisinin kapatılması) sorun
giderme amaçlarıyla durdurulabilir veya devre dışı bırakılabilir.
Sanal Bellek
Sanal bellek ayarlarını özelleştirin
12.2 İşletim sistemini yükleme, yapılandırma ve en iyi duruma
getirme
12.2.5 Tarayıcıların başarımını en iyi duruma getirmek için
kullanılacak yordamları ve yardımcı programları tanımlama
Web tarayıcıları ve e-posta uygulamaları, genellikle bilgisayarda en çok
kullanılan uygulamalardır. Web tarayıcılarının ve e-posta uygulamasının en
iyi duruma getirilmesi, bilgisayar başarımını arttırır.
Microsoft tarayıcısı olan Internet Explorer'da (IE), ana sayfa ayarlarını ve
tarayıcı görünümü ayarlarını değiştirmeye yönelik genel ayarlar
bulunmaktadır. Diğer ayarlar da, tarayıcı tarafından kaydedilmiş bilgileri
görüntülemenize veya silmenize olanak verir:
•
•
•
•
•
Geçmiş
Geçici dosyalar
Tanımlama bilgileri
Parolalar
Web formu bilgileri
NOT: Tanımlama bilgileri, kullanıcıya sunulan sayfayı özelleştirmek için
kullanıcı bilgilerinin izlenmesi amacıyla web tarayıcısı ile web sunucusu
arasında iletilen bilgilerdir.
IE'de ilgili ayarlara erişmek için bir IE tarayıcı penceresi açın ve Araçlar >
Internet Seçenekleri'ni seçin.
İnternet dosyalarını önbelleğe alma veya saklama, önceden ziyaret edilen
web sitelerine erişme işlemini hızlandırmak üzere kullanılan bir Web
tarayıcısı özelliğidir. IE'de bulunan dosya saklama aracı, ziyaret ettiğiniz
sitelerin görüntülerinin veya HTML (Köprü Metni İşaretleme Dili)
dosyalarının kopyalarını sabit diske indirir. Web sitesini yeniden ziyaret
ettiğinizde, dosyalar yerel disk önbelleğinde (cache) bulunduğundan ve bu
dosyaların yeniden indirilmesi gerekmediğinden, site daha hızlı açılır.
Web tarayıcısında önbelleğe alınan dosyalar güncelliğini yitirebilir veya çok
büyük olabilir. Bu IE ayarları, önbellek (cache) boyutunu ve önbelleğin ne
zaman yenilenmesi gerektiğini denetlemenize olanak verir:
•
•
•
•
Sayfa her ziyaret edildiğinde
IE her başlatıldığında
Otomatik olarak
Hiçbir zaman
Önbellek (cache) ayarlarına erişmek için bir IE tarayıcı penceresi açın ve
Araçlar > Internet Seçenekleri'ni seçin. Temporary Internet Files
alanında Ayarlar'a tıklayın. Diğer IE yapılandırma seçeneklerini keşfetmek
için Şekil 1'deki sekmelere tıklayın.
Alternatif Tarayıcı (İsteğe Bağlı)
Alternatif bir tarayıcı yükleyin
duruma getirme
12.2.6 E-posta yazılımının yükleme, kullanım ve
yapılandırmasını tanımlama
E-posta yazılımı, web tarayıcısının bir parçası olarak veya bağımsız
bir uygulama olarak yüklenebilir. Outlook Express, Microsoft
Windows işletim sisteminin bileşeni olan bir e-posta aracıdır.
Outlook Express'i yapılandırmak için, Şekil 1'de gösterildiği gibi, eposta hesabınız hakkında bilgi sağlamalısınız.
E-posta istemci yazılımına e-posta hesapları yüklerken aşağıdaki
bilgilere sahip olmanız gerekir:
•
•
•
•
•
•
•
Görünen ad
E-posta adresi
Gelen posta sunucusu türü, örn. POP3 (Postane Protokolü 3)
veya IMAP (İnternet İleti Erişim Protokolü)
Gelen posta sunucusu adı
Giden posta sunucusu adı
Kullanıcı adı
Hesap parolası
E-postada kullanılan protokoller şöyledir:
•
•
•
Postane Protokolü sürüm 3 (POP3) – TCP/IP (İletim Denetim
Protokolü/İnternet Protokolü) üzerinden bir uzak sunucudan
e-posta alır. Sunucuda e-postanın bir kopyasını bırakmaz,
ancak bazı uygulamalar postanın belirli bir süre
saklanacağını kullanıcıların belirtmesine olanak verir.
İnternet İleti Erişim Protokolü (IMAP) – Yerel e-posta
istemcilerinin sunucudan e-posta almasına olanak verir.
Genellikle e-posta, e-posta uygulamasında kişisel bir klasöre
taşınana kadar e-postanın bir kopyasını sunucuda bırakır.
IMAP, sunucu ve istemci arasındaki e-posta klasörlerini
eşitler.
Basit Posta Aktarım Protokolü (SMTP) – TCP/IP ağında eposta iletir. Bu biçim, yalnızca ASCII (Bilgi Alışverişi için
•
Amerikan Standart Kodu) kodlaması kullanan metinlere
yönelik e-posta biçimidir.
Çok Amaçlı İnternet Posta Uzantıları (MIME) – Resimler ve
kelime işlemci belgeleri gibi diğer biçimlerin yanı sıra, eposta biçimini ASCII standardındaki metni de kapsayacak
biçimde genişletir. Normalde SMTP ile birlikte kullanılır.
E-posta yazılımında ek özellikler de bulunur:
•
•
•
E-posta kurallarının otomatik olarak işlenmesi
HTML, düz metin veya zengin metin gibi farklı e-posta
kodlamaları
Haber grupları
Aktivite
E-Posta Protokolleri
Şekil 2'deki e-posta protokolü eşleme aktivitesini tamamlayın
duruma getirme
12.2.7 Ekran çözünürlüğünü ayarlama ve video
sürücüsünü güncelleme
İşletim sistemi yüklendikten sonra, müşterinizin gereksinimlerini
karşılayacak ekran çözünürlüğünü ayarlayabilirsiniz. Ekran
çözünürlüğü düzgün biçimde ayarlanmazsa, farklı video kartları ve
monitörlerden beklenmeyen görüntüleme sonuçları elde
edebilirsiniz. Beklenmeyen sonuçlar arasında Windows
masaüstünün ekranının tamamını kaplamaması veya çözünürlük çok
yüksek bir değere ayarlanırsa ekranın kararması gibi sonuçlar yer
alır.
LCD (Sıvı Kristal Ekran) ekran kullanılırken çözünürlük özgün kipe
veya özgün çözünürlüğe ayarlanmalıdır. Özgün kip, monitörün
sahip olduğu piksel sayısıyla aynı olan ekran çözünürlüğü değeridir.
Özgün kipten çıkarsanız, monitör en iyi görüntüyü göstermez.
Windows XP Professional çalıştıran bir bilgisayardaki ekran
çözünürlüğü ayarları için Şekil 1'e bakın.
Görüntü Özellikleri denetim masası uygulamasının Ayarlar
sekmesinde ekran ayarlarını değiştirebilirsiniz:
•
•
•
Ekran çözünürlüğü – Piksel sayısını belirler. Yüksek sayıda
piksel, daha iyi bir çözünürlük değeri ve görüntü kalitesi
sunar.
Yenileme hızı – Ekrandaki görüntünün ne sıklıkta yeniden
çizildiğini belirler. Yenileme hızı Hertz (Hz) olarak ifade edilir.
Yenileme hızı arttıkça, ekran görüntüsü daha sabit olur.
Görüntü renkleri – Ekranda bir defada görülebilen renk
sayısını belirler. Renkler, üç temel rengin (kırmızı, yeşil,
mavi) yoğunluğu değiştirilerek oluşturulur. Bit sayısı arttıkça,
renk sayısı da artar. Aşağıda renk derinliklerinin listesi yer
almaktadır:
o 256 renk - 8 bit renk
o 65.536 renk - 16 bit renk (Yüksek Renk)
o 16 milyon renk - 24 bit renk (Gerçek Renk)
o
16 milyon renk - 24 bit (32 bit işlemeyi olanaklı kılmak
için 8 bit dolgulama özelliğine sahip Gerçek Renk)
Bir görüntü sorununu giderirken, sürücünün grafik kartıyla
tamamen uyumlu olup olmadığını kontrol edin. Windows düzgün
biçimde çalışan varsayılan bir sürücü yükleyebilir, ancak en iyi
görüntüleme ve başarım için kullanılabilecek tüm seçenekleri
sağlamayabilir. Windows XP Professional'da bulunan video sürücüsü
güncelleme yardımcı programı için Şekil 2'ye bakın. En iyi grafik
başarımını elde etmek için aşağıdakileri gerçekleştirin:
1.
2.
3.
4.
5.
Üreticinin web sitesinden en güncel sürücüyü indirin.
Geçerli sürücüyü kaldırın.
Antivirüs yazılımını devre dışı bırakın.
Yeni sürücüyü yükleyin.
Bilgisayarı yeniden başlatın.
NOT: Antivirüs yazılımını devre dışı bırakmanız, bilgisayarınızı
virüslere karşı korumasız bırakır, bu yüzden söz konusu işlem
İnternet'e bağlıyken gerçekleştirilmemelidir.
Video sürücüsünü yüklerken veya yeniden yüklerken sorunlarla
karşılaşabilirsiniz. Örneğin grafik başarımı adımlarını
gerçekleştirdikten sonra, bilgisayarı yeniden başlattığınızda ekranı
görüntüleyemezsiniz. Sorunu araştırmak ve ayarları geri yüklemek
için bilgisayarı yeniden başlatın. Önyükleme aşamasında F8 tuşuna
basın. Size sorulduğunda önyükleme seçeneklerine girin ve 640 x
480 çözünürlüğünü kullanmak için Enable VGA Mode'u (VGA
Kipini Etkinleştir) seçin. İşletim sistemi yüklendikten sonra grafik
kartının Özellikler bölümünden Sürücüye Geri Dön'ü seçebilirsiniz.
Yüklemeye çalıştığınız sürücüyle ilgili olası sorunları belirlemek için
biraz araştırma yapmanız gerekir.
duruma getirme
12.2.8 İkinci bir işletim sistemi yüklemeyi tanımlama
Tek bir bilgisayarda birden çok işletim sistemi bulunabilir. Bazı
yazılım uygulamaları, işletim sisteminin en son sürümünü
gerektirirken bazım yazılım uygulamalarıysa daha eski bir sürümün
kullanılmasını gerektirir. Bilgisayarda birden çok işletim sistemi için
çift önyükleme süreci bulunur. boot.ini dosyası, önyükleme
sürecinde birden çok işletim sisteminin bulunduğunu belirlediğinde,
sizden hangi işletim sistemini yüklemek istediğinizi seçmeniz istenir.
Örnek bir boot.ini dosyası için Şekil 1'e bakın.
Çift Önyükleme Kurulumu
Microsoft Windows'ta bir çift önyükleme sistemi oluşturmak için
genellikle birden fazla sabit diskiniz olmalı veya sabit diskinizde
birden fazla bölüm bulunmalıdır.
En eski işletim sistemini birincil bölüme veya etkin bölüm olarak
işaretlenmiş sabit diske yüklemeniz gerekir. Ardından ikinci işletim
sistemini ikinci bölüme veya sabit diske yüklemeniz gerekir.
Önyükleme dosyaları otomatik olarak etkin bölüme yüklenir.
Yükleme sırasında, başlangıçta önyüklenecek işletim sisteminin
seçilmesine olanak vermek üzere etkin bölümde boot.ini dosyası
oluşturulur. boot.ini dosyası, işletim sistemlerinin sırasını
değiştirmek üzere düzenlenebilir. Önyükleme aşamasında işletim
sistemi seçiminin belirlenebileceği süreyi belirlemek için yine bu
dosyayı düzenleyebilirsiniz. Genellikle işletim sisteminin seçilmesi
için beklenen varsayılan süre 30 saniyedir. Kullanıcı belirli bir işletim
sistemini seçmek için araya girmediği sürece bu ayar, bilgisayarın
önyükleme süresini her zaman 30 saniye geciktirir. Bilgisayarın
daha hızlı başlatılabilmesi için boot.ini dosyasında, önyükleme süresi
5 veya 15 saniye olarak değiştirilmelidir.
boot.ini dosyasını düzenlemek için Bilgisayarım > Özellikler >
Gelişmiş Sekmesi'ne sağ tıklayın. Başlangıç ve Kurtarma alanında
Ayarlar'ı seçin. Düzenle'ye tıklayın.
12.3 İşletim sistemlerinin nasıl yükseltileceğini tanımlama
İşletim sisteminin en son donanım ve yazılımla uyumlu kalması için düzenli
aralıklarla yükseltilmesi gerekir. İşletim sisteminin yeni sürümleri piyasaya
sürüldüğünde, daha eski işletim sistemlerine yönelik destek geri çekilir.
Piyasaya sürekli olarak yeni donanım ürünleri sunulmaktadır. Yeni
tasarlanan ürünlerin düzgün biçimde çalışabilmesi için en güncel işletim
sisteminin yüklenmesi gerekir. Yeni işletim sistemi pahalı olabilse de, yeni
özellikler sayesinde gelişmiş işlevsellik ve yeni donanımlar için destek elde
edersiniz.
Windows XP yükseltmesi, bir CD'den veya ağ üzerinden gerçekleştirilebilir.
Yeni işletim sisteminin bilgisayarla uyumlu olduğundan emin olmalısınız.
Microsoft, var olan sisteminizi yeni Windows işletim sistemlerine
yükseltmeden önce uyumsuzluk sorunları için sistemi taramak üzere
Yükseltme Danışmanı adında bir yardımcı program sağlar. Yükseltme
Danışmanı'nı Microsoft Windows web sitesinden ücretsiz olarak
indirebilirsiniz. Yükseltme Danışmanı işlemlerini tamamladığında, sizi olası
sorunlar konusunda bilgilendirecek bir rapor oluşturulur. Donanım
uyumsuzluğu, yükseltme işleminde oluşan hataların en yaygın nedenidir.
Aşağıdaki listede tanımlandığı gibi, tüm eski Windows işletim sistemleri yeni
sürümlere yükseltilemeyebilir:
•
•
•
Windows 98, Windows 98 SE ve Windows Me, Windows XP Home
veya Windows XP Professional'a yükseltilebilir.
Windows NT workstation 4.0 Service Pack 6 ve Windows 2000
Professional yalnızca Windows XP Professional'a yükseltilebilir.
Windows 3.1 ve Windows 95, Windows XP'ye yükseltilemez.
NOT: Yükseltme işlemine başlamadan önce tüm verileri yedeklemeyi
unutmayın.
12.4 İşletim sistemleri için koruyucu bakım yordamları
tanımlama
İşletim sistemine yönelik koruyucu bakım işlemleri arasında, görevlerin
zamanlanmış güncellemeleri gerçekleştirmek üzere otomatik hale
getirilmesi işlemi yer alır. Ayrıca sistemin güncel ve yeni yazılım ile
donanımlarla uyumlu olmasını sağlayan hizmet paketlerinin yüklenmesi de
koruyucu bakım işlemleri arasında yer alır.
Sürücü veya sistem bozulursa, sistemi bir önceki durumuna geri yüklemek
için geri yükleme noktalarını kullanabilirsiniz. Ancak geri yükleme noktaları
kayıp verileri kurtaramaz.
•
•
Otomatik görevleri ve güncellemeleri zamanlama.
Geri yükleme noktalarını ayarlama.
tanımlama
12.4.1 Otomatik görevleri ve güncellemeleri zamanlama
Windows XP'de Zamanlanmış Görevler yardımcı programını kullanarak
görevleri otomatik hale getirebilirsiniz. Zamanlanmış Görevler yardımcı
programı, seçilen, kullanıcı tanımlı ölçütleri izleyerek bu ölçütler
karşılandığında görevleri yürütür.
GUI (Grafiksel Kullanıcı Arayüzü) Zamanlanmış Görevleri
Zamanlanmış Görevler yardımcı programı kullanılarak otomatik hale getirilen
yaygın görevlerden bazıları şunlardır:
•
•
•
•
Disk temizleme
Yedekleme
Disk birleştiricisi
Başka uygulamalar başlatma
Zamanlanmış Görevler sihirbazını açmak için Başlat > Tüm Programlar
>Donatılar > Sistem Araçları > Zamanlanmış Görevler'i seçin. Şekil 1'de
gösterildiği gibi, Zamanlanmış Görev Ekle'ye çift tıklayın.
CLI (Komut Satırı Arayüzü) Zamanlanmış Görevleri
Zamanlanmış Görevler yardımcı programı, Windows tabanlı bir GUI yardımcı
programıdır. Ayrıca bir komutu, komut dosyasını veya uygulamayı belirli bir
tarih ve saatte otomatik olarak çalışacak biçimde zamanlamak üzere komut
satırı yardımcı programında at komutunu da kullanabilirsiniz. at komutunu
kullanmak için, Yöneticiler grubunun bir üyesi olarak oturum açmış olmanız
gerekir.
at komutu hakkında daha fazla bilgi edinmek için Başlat > Çalıştır'ı seçin.
CLI komut satırına cmd yazın ve Tamam tuşuna basın. Komut istemine
at/? yazın.
Windows Otomatik Güncelleştirmeleri
Windows XP işletim sisteminin güncellemelerini yapılandırmak için aşağıdaki
yöntemlerden birini kullanmanız gerekir:
•
•
•
•
Otomatik (tarih ve saat belirtilmesi gerekir)
Güncelleştirmeleri benim için karşıdan yükle; ancak ne zaman
yükleneceğini benim seçmeme izin ver
Bana bildir, ancak otomatik olarak karşıdan yükleyip kurma
Otomatik Güncelleştirmeleri kapat
Şekil 2'de gösterilen Otomatik Güncelleştirmeler ekranı, Denetim Masası'nda
bulunur.
Görev Zamanlama
Basit bir görevi zamanlayın ve iptal edin
tanımlama
12.4.2 Geri yükleme noktalarını ayarlama
Geri yükleme noktaları, işletim sistemini önceden belirlenmiş bir
zamandaki haline geri getirir. Bazı durumlarda bir uygulamanın veya
donanım sürücüsünün yüklenmesi, sistemin kararsız hale gelmesine
veya beklenmedik değişikliklerin ortaya çıkmasına neden olabilir.
Normalde uygulamanın veya donanım sürücüsünün kaldırılması
sorunu çözer. Uygulamanın veya donanım sürücüsünün kaldırılması
sorunu çözmezse bilgisayarı, sistemin düzgün biçimde çalıştığı daha
önceki bir haline geri yüklemeyi denemeniz gerekir.
Sistem Geri Yükleme yardımcı programını açmak için Başlat > Tüm
Programlar >Donatılar > Sistem Araçları > Sistem Geri Yükleme'yi
seçin.
Windows XP, aşağıdaki senaryolarda geri yükleme noktaları
oluşturabilir:
•
•
•
Bir yükleme veya yükseltme işlemi gerçekleştirildiğinde
Bilgisayar çalışır durumdaysa 24 saatte bir
Manuel olarak, herhangi bir zamanda
Geri yükleme noktaları, Windows işletim sistemleri tarafından
kullanılan sistem ve kayıt defteri ayarları hakkında bilgi içerir. Sistem
geri yükleme, kişisel veri dosyalarını yedeklemez veya bozulmuş ya
da silinmiş kişisel dosyaları kurtarmaz. Verileri yedeklemek için, bant
sürücüsü, CD veya USB (Evrensel Seri Veriyolu) depolama aygıtı gibi
özel bir yedekleme sistemi kullanmanız gerekir.
12.5 İşletim sistemlerindeki sorunları giderme
Sorun giderme süreci, işletim sistemiyle ilgili sorunları çözmenize yardımcı
olur. Bu sorunlar, düzgün çalışmayan bir sürücü kadar basit, kilitlenen bir
sistem kadar karmaşık da olabilir. Sorunları tanılayıp gidermenize yardımcı
olması için sorun giderme adımlarını kılavuz olarak kullanın.
•
•
•
Sorun giderme sürecini gözden geçirme.
Yaygın sorunları ve çözümleri tanımlama.
Sorun giderme becerilerini kullanma.
12.5.1 Sorun giderme sürecini gözden geçirme
Bilgisayar teknisyenleri, bilgisayarı onarmak için sorunu çözümleyip hatanın
nedenini belirleyebilmelidir. Bu işlem sorun giderme olarak adlandırılır.
Sorun giderme sürecindeki ilk adım, müşteriden veri toplamaktır. Şekil 1 ve
2'de, müşteriye sorulacak açık uçlu ve kapalı uçlu sorular listelenmektedir.
Müşteriyle konuştuktan sonra, bilinen bariz sorunların olup olmadığını
soruşturmanız gerekir. Şekil 3'te işletim sistemiyle ilgili sorunlar
listelenmiştir.
Bilinen bariz sorunları değerlendirdikten sonra pratik çözümleri deneyin.
Şekil 4'te işletim sistemi sorunlarına yönelik birkaç pratik çözüm
listelenmiştir.
Pratik çözümler sorunu çözmenize yardımcı olmadıysa, bilgisayardan veri
toplamanın zamanı gelmiş demektir. Şekil 5'te, bilgisayardan sorunla ilgili
bilgi toplamanın farklı yolları gösterilmektedir.
Bu noktada sorunu değerlendirmek, olası çözümleri araştırmak ve
uygulamak için yeterli bilgiye sahip olacaksınız. Şekil 6'da olası çözümlere
yönelik kaynaklar gösterilmektedir.
Sorunu çözdükten sonra, müşteriyle bağlantı kurup iş emrini kapatırsınız.
Şekil 7'de, bu adımın tamamlanması için gerekli olan görevlerin bir listesi
bulunmaktadır.
Bilgisayar sorunları, donanımla, yazılımla, ağlarla veya bunlar arasındaki
herhangi bir birleşimle ilgili olabilir. Bazı bilgisayar sorunlarını diğerlerinden
daha sık çözersiniz. Durdurma hatası, sistemin kilitlenmesine neden bir
donanım arızası veya yazılım hatasıdır. Bu hata türü, mavi ekran hatası
(BSoD) olarak bilinir ve sistem bir hatadan kurtulamadığında görüntülenir.
BSoD genellikle aygıt sürücüsü hatalarından kaynaklanır. Durdurma
hatalarını veya BSoD hatalarını incelemek için Olay Günlüğü ve diğer
tanılama yardımcı programları kullanılabilir. Bu tür hataları önlemek için
donanımın ve yazılım sürücülerinin uyumlu olduğunu doğrulayın. Ayrıca
Windows'a yönelik en güncel yamaları ve güncellemeleri yükleyin. Sistem
başlangıç sırasında kilitlendiğinde, bilgisayar otomatik olarak yeniden
başlatılabilir. Yeniden başlatma işlemi, Windows'ta bulunan otomatik
yeniden başlatma işlevi tarafından gerçekleştirilir ve hata iletisinin
görülmesini güçleştirir. Otomatik yeniden başlatma işlevi, Gelişmiş
Başlangıç Seçenekleri menüsünde devre dışı bırakılabilir. Şekil 1'de yaygın
donanım sorunları ve çözümleriyle ilgili bir grafik bulunmaktadır.
12.5.3 Sorun giderme becerilerini kullanma
Sorun giderme sürecini anladığınıza göre, artık dinleme ve tanılama
becerilerinizi kullanmanızın zamanı gelmiş demektir.
Birinci laboratuvar çalışması, işletim sistemiyle ilgili becerilerinizi
geliştirmek üzere tasarlanmıştır. Windows Update'i kullanmadan
önce ve kullandıktan sonra geri yükleme noktalarını kontrol
edeceksiniz.
İkinci laboratuvar çalışması, iletişim ve sorun giderme becerilerinizi
geliştirmek üzere tasarlanmıştır. Bu laboratuvar çalışmasında şu
adımları gerçekleştireceksiniz:
•
•
•
İş emrini kabul etme
Sorunu deneyip çözümlemek için müşteriden çeşitli adımları
gerçekleştirmesini isteme
Sorunu ve çözümünü belgeleme
İşletim Sistemi Sorunu
Bir işletim sistemi sorununu giderin
Uzak Teknisyen İşletim Sistemi Sorunu
Müşteriye bir işletim sistemi sorununu nasıl düzelteceği
konusunda talimat verin
12.6 Özet
Bu bölümde işletim sisteminin, müşterinin ihtiyaçları temel alınarak nasıl
seçileceği konusu ele alındı. İşletim sistemleri ile ağ işletim sistemleri
arasındaki farkları öğrendiniz. Laboratuvar çalışmaları sayesinde Windows
XP, bölüm oluşturma, sanal belleği özelleştirme ve görev zamanlama gibi
konuları daha yakından incelediniz. Ayrıca işletim sistemlerine yönelik en iyi
duruma getirme ipuçlarını ve de bilgisayar sorunlarının ikinci seviye bir
teknisyenin bakış açısından nasıl çözüldüğünü gördünüz. Bu bölümde ele
alınan aşağıdaki kavramlar, işletim sistemi seçerken ve yüklerken size
faydalı olacaktır:
•
•
•
•
•
•
•
•
Müşterinin teknoloji ihtiyaçlarını iyice anladığınızdan emin olun.
Yaygın işletim sistemleri arasındaki farkları bilin.
Müşteri ihtiyaçlarına uygun teknolojileri dikkatle belirleyin.
İşletim sistemi yüklemenin farklı yöntemleri bilin.
İşletim sistemlerinin nasıl yükseltildiğini bilin.
Koruyucu bakımın, sorunları, ortaya çıkmadan önce nasıl
durdurabildiğini anlayın.
Müşteri için hangi koruyucu bakım yordamlarının uygun olduğunu
bilin.
İşletim sistemi sorunlarının nasıl giderildiğini bilin.
GELİŞMİŞ DİZÜSTÜ BİLGİSAYARLAR VE TAŞINABİLİR CİHAZLAR
13.0 Giriş
Hareketliliğe olan talep arttıkça, dizüstü bilgisayarların ve taşınabilir
cihazların popülerliği de artmaya devam edecektir. Kariyerinizin ilerleyişi
sırasında sizden bu cihazları nasıl yapılandıracağınızı, onaracağınızı ve bu
cihazlara nasıl bakım uygulayacağınızı bilmeniz beklenecektir. Masaüstü
bilgisayarlar hakkında edindiğiniz bilgiler, dizüstü bilgisayarlara ve
taşınabilir cihazlara bakım uygularken size yardımcı olacaktır. Ancak iki
teknoloji arasında önemli farklar vardır.
Hareketliliği kolaylaştırmak için dizüstü bilgisayarlar ve taşınabilir cihazlar,
masaüstü bilgisayarlara göre daha fazla kablosuz teknoloji kullanır. Tüm
dizüstü bilgisayarlar, güç kaynağına bağlı olmadığında pil ile çalışır. Dizüstü
bilgisayarı çevresel aygıtlara bağlamak için genellikle yerleştirme
istasyonları kullanılır. Bilgisayar teknisyeni olarak, dizüstü bilgisayarın veya
taşınabilir cihazın yanı sıra bu yerleştirme istasyonlarını ve aksesuarları da
yapılandırmanız, en iyi duruma getirmeniz ve bu cihazlara yönelik sorunları
gidermeniz gerekecektir. Çoğu dizüstü bilgisayar bileşeni üretici firmaya
özgüdür, bu nedenle bazı üreticiler dizüstü bilgisayar onarımları
gerçekleştirebilmeniz için uzman sertifikasyon eğitimini tamamlamanızı
gerekli kılacaktır.
Dizüstü bilgisayarlara bakım uygulamak oldukça zorlayıcı olabilir. Dizüstü
bilgisayarlar üzerinde çalışmak için gerekli olan becerilerde uzmanlaşmanız
kariyerinizin ilerleyişinde önemli bir role sahiptir.
•
•
•
•
•
Dizüstü bilgisayarlar ve taşınabilir cihazlar için kablosuz iletişim
yöntemlerini açıklama.
Dizüstü bilgisayarlara ve taşınabilir cihazlara yönelik onarımları
açıklama.
Dizüstü bilgisayar bileşenlerini seçme.
Dizüstü bilgisayarlara yönelik koruyucu bakım kurallarını ve
yöntemlerini açıklama.
Bir dizüstü bilgisayardaki sorunların nasıl giderileceğini açıklama.
13.1 Dizüstü bilgisayarlar ve taşınabilir cihazlar için kablosuz
iletişim yöntemlerini tanımlama
Kablosuz cihazlar, insanlara diledikleri yerde çalışabilme, öğrenebilme, oyun
oynayabilme ve iletişim kurabilme özgürlüğü verir. Kablosuz cihazları
kullanan kişilerin ses, video ve veri iletişimleri gönderip alabilmeleri için
herhangi bir fiziksel konuma bağlı kalmalarına gerek yoktur. Bunun bir
sonucu olarak, birçok ülkede müşterilerine İnternet hizmeti sağlayan
kafeler gibi kablosuz bağlantı tesisleri açılmaktadır. Üniversite
kampüslerinde, ağa fiziksel bağlantı kurmanın imkanlı olmadığı yerlerde
öğrencilerin derslere kaydolmasını, konferansları izlemesini ve ödev teslim
etmesini sağlamak için kablosuz ağlar kullanılmaktadır. Daha fazla insan
kablosuz cihazları kullandıkça, kablosuz iletişimlere olan eğilim de artmaya
devam edecektir.
•
•
•
•
•
Bluetooth Teknolojisini açıklama.
Kızılötesi Teknolojisini açıklama.
Hücresel WAN (Geniş Alan Ağı) Teknolojisini açıklama.
Wi-Fi Teknolojisini açıklama.
Uydu Teknolojisini açıklama.
13.1.1 Bluetooth Teknolojisini tanımlama
Bluetooth, cihazların kısa mesafeler içinde iletişim kurmasına olanak veren
bir kablosuz teknolojidir. Bir Bluetooth aygıtı, kablosuz kişisel alan ağı
(WPAN) oluşturmak üzere yedi adete kadar farklı Bluetooth aygıtına
bağlanabilir. Bu teknik özellik, Elektrik Elektronik Mühendisleri Enstitüsü
(IEEE) 802.15.1 standardı tarafından açıklanmaktadır. Bluetooth aygıtları
ses ve veri işleyebilme yeteneğine sahiptir ve aşağıdaki cihazları bağlamak
için uygundur:
•
•
•
•
•
•
Dizüstü bilgisayarlar
Yazıcılar
Fotoğraf makineleri
PDA'lar (Personal Digital Assistant - Kişisel Sayısal Yardımcı)
Cep telefonları
Eller-serbest mikrofonlu kulaklık seti
Genel Bluetooth özellikleri için Şekil 1'e bakın.
Bluetooth kişisel alan ağının (PAN) mesafesi, PAN'daki cihazların kullandığı
güç miktarıyla sınırlıdır. Bluetooth aygıtları, Şekil 2'de de gösterildiği gibi üç
sınıfa ayrılır. En yaygın Bluetooth ağı, yaklaşık 10 metrelik (33 fit) aralığa
sahip olan Sınıf 2'dir.
Endüstriyel, Bilimsel ve Tıbbi (ISM) bantta bulunan 2.4 ile 2.485 GHz
arasındaki radyo frekansı aralığında çalışır. Onaylanmış cihazların
kullanılması halinde bu bant lisans gerektirmez. Bluetooth standardı,
uyarlanır frekans sekmesi (AFH) içerir. AFH, sinyallerin Bluetooth
aralığındaki farklı frekansları kullanarak "sekme" yapmasına olanak tanır.
Bu durum, birden fazla Bluetooth aygıtı mevcutken oluşabilecek girişim
olasılığını azaltır. Ayrıca AFH, cihazın zaten kullanımda olan frekansları
öğrenmesine ve sekme için farklı bir frekans altkümesini seçmesine olanak
verir.
Bluetooth standardına güvenlik önlemleri de eklenmiştir. Bluetooth
aygıtının ilk bağlanışında aygıt, kişisel kimlik numarası (PIN) kullanılarak
kimlik doğrulamasına tabi tutulur. Bluetooth, hem 128 bit şifrelemeyi, hem
de PIN doğrulamasını destekler.
13.1.2 Kızılötesi Teknolojisini tanımlama
Kızılötesi (IR) kablosuz teknoloji düşük güce sahip, kısa mesafeli bir
kablosuz teknolojidir. IR, Işık Yayan Diyotlar (LED'ler) kullanarak veri iletir
ve fotodiyotlar kullanarak veri alır.
IR kablosuz ağlar, küresel olarak düzenlenmemiş biçimde çalışır. Ancak
Kızılötesi Veri Birliği (IrDA), IR kablosuz iletişime yönelik özellikleri tanımlar.
Genel IR özellikleri için Şekil 1'e bakın.
Dört çeşit IR ağ vardır:
•
•
•
•
Görüş alanı – sinyal yalnızca cihazlar arasında açık ve engelsiz bir
görüş alanı varsa iletilir.
Saçılım – Sinyal tavanlardan ve duvarlardan seker.
Yansıtıcı – Sinyal bir optik alıcı-vericiye gönderilir ve alıcı cihaza
yeniden yönlendirilir.
Geniş bant optik uzak nokta – İletim yüksek kaliteli çoklu ortam
gereksinimlerini karşılayabilir.
Kızılötesi ağlar, dizüstü bilgisayarları oldukça yakındaki şu cihazlara
bağlamak için idealdir:
•
•
•
•
•
•
Çoklu ortam projektörü
PDA (Personal Digital Assistant - Kişisel Sayısal Yardımcı)
Yazıcı
Uzaktan kumanda
Kablosuz fare
Kablosuz klavye
IR cihazlarının kurulumu ve yapılandırması oldukça kolaydır. Birçok IR
cihazı, dizüstü veya masaüstü bilgisayardaki USB bağlantı noktasına
bağlanır. Bilgisayar yeni aygıtı algıladıktan sonra, Windows XP Şekil 2'de
gösterildiği gibi uygun sürücüleri yükler. Yükleme işlemi, yerel ağ
bağlantısının kurulumuna benzer.
IR pratik, kısa mesafeli bir bağlantı çözümüdür, ancak bazı sınırlamaları
vardır:
•
•
•
•
IR ışığı tavanlardan veya duvarlardan geçemez.
IR sinyalleri, floresan aydınlatma sistemi gibi güçlü ışık kaynaklarıyla
girişime maruz kalabilir ve bu kaynaklar tarafından seyreltilebilir.
Dağınık IR cihazları görüş alanı olmaksızın bağlantı kurabilir, ancak
veri aktarım hızları daha düşük, mesafeleriyse daha kısadır.
IR, bilgisayar iletişimi için kullanıldığında IR mesafeleri 1 m (3 fit)
veya 1 m'den az olmalıdır.
13.1.3 Hücresel WAN (Geniş Alan Ağı) Teknolojisini tanımlama
Hücresel ağlar başlangıçta yalnızca sesli iletişim için tasarlanmıştı. Hücresel
teknoloji gelişmeye devam etmekte ve artık aynı anda ses, video ve veri
aktarımının yapılabilmesine olanak vermektedir. Ayrıca dizüstü
bilgisayarların ve taşınabilir cihazların uzaktan kullanımına da imkan
sağlamaktadır. Bir hücresel WAN bağdaştırıcısı takılı durumdayken, dizüstü
bilgisayar kullanıcısı seyahat halindeyken İnternet'e erişebilir. Genel
hücresel WAN özellikleri için Şekil 1'e bakın.
DSL ve kablo bağlantılarından daha yavaş olsa da, hücresel WAN'lar hala
yüksek hızlı bağlantı olarak sınıflandırılacak kadar hızlıdır. Bir dizüstü
bilgisayarı hücresel WAN'a bağlamak için, hücresel ağlarla birlikte çalışacak
şekilde tasarlanmış bir bağdaştırıcı kullanmanız gerekir. Hücresel
bağdaştırıcısının aşağıdakilerin bazılarını veya tümünü desteklemesi
gerekir:
•
•
•
•
•
•
•
Mobil İletişim için Küresel Sistem (GSM) – Dünya çapındaki hücresel
ağ
Genel Paket Radyo Hizmeti (GPRS) – GSM kullanıcıları için veri
hizmeti
Dört bant – Cep telefonunun dört GSM frekansının tümünde
çalışmasına olanak verir: 850 MHz, 900 MHz, 1800 MHz ve 1900
MHz
Kısa Mesaj Servisi (SMS) – Metin mesajları
Multimedya Mesaj Servisi (MMS) – Multimedya mesajları
GSM Gelişimi için Geliştirilmiş Veri Hızları (EDGE) – Artırılmış veri
hızları ve iyileştirilmiş veri güvenilirliği sağlar
Eniyileştirilmiş Evrim-Veri (EV-DO) – Daha iyi indirme hızları
Bir hücresel WAN'a bağlanmak kolay bir işlemdir. Şekil 2'de gösterildiği gibi
hücresel WAN kartları Tak ve Çalıştır (PnP) niteliğindedir. Bu kartlar PC
Kartı yuvasına takılır veya dizüstü bilgisayarda yerleşik durumdadır.
13.1.4 Wi-Fi Teknolojisini tanımlama
Wi-Fi kablosuz teknolojisi, IEEE (Elektrik Elektronik Mühendisleri Enstitüsü)
802.11 ağ iletişimi standartlarını ve özelliklerini temel alır. 802.11
numarası, IEEE 802.11 belgelerinde belirtilen bir dizi standardı ifade eder.
Bu nedenle 802.11 ve Wi-Fi terimleri birbirlerinin yerine kullanılabilir. Şekil
1'de, Wi-Fi özelliklerinin bazıları gösterilmektedir.
Şu anda dört ana Wi-Fi, 802.11 standardı bulunmaktadır:
•
•
•
•
802.11a
802.11b
802.11g
802.11n (taslak halinde)
Teknisyenler WiFi standartlarından söz ederken yalnızca son harflerini
kullanır. Örneğin bir teknisyen 802.11b kablosuz yönlendiriciden “b”
yönlendirici şeklinde söz edebilir.
802.11g standardı 2003'te piyasa sürülmüştür ve şu anda kullanılan en
yaygın Wi-Fi standardıdır. 802.11n standardı 2006'da taslak biçiminde
piyasaya sürülmüştür ve resmi bir IEEE standardı olmadan önce küçük bir
değişikliğe uğrayabilir.
802.11b, 802.11g ve 802.11n standartları 2.4 GHz frekans bandını kullanır.
2.4 GHz frekans bandı düzenlenmemiş niteliktedir ve yoğun şekilde
kullanılır. Büyük trafik miktarı, diğer 2.4 GHz kablosuz cihazların 2.4 GHz
aralığındaki kablosuz sinyallerle girişim yapmasına neden olabilir. Bu
nedenle 802.11a standardı, 5.0 GHz frekans bandını kullanacak şekilde
tasarlanmıştır. Bunun bir sonucu olarak, 802.11a diğer 802.11x
standartlarıyla uyumlu değildir. Veri hızı ve aralık bilgileri için Şekil 2'ye
bakın.
Güvenlik, kablosuz ağlar için önemli bir konudur. Kablosuz yönlendiricinin
kapsama alanındaki herhangi birinin potansiyel olarak ağa erişimi vardır.
Güvenlik amacıyla şu önlemler alınmalıdır:
•
•
•
•
Asla kolay anlaşılır, şifrelenmemiş metin kullanarak oturum veya
parola bilgileri gönderilmemelidir.
Mümkün olduğunda VPN (Sanal Özel Ağ) bağlantısı kullanılmalıdır.
Ev ağlarında güvenlik etkin durumda olmalıdır.
Wi-Fi Korumalı Erişim (WPA) güvenliği kullanılmalıdır.
Wi-Fi ağlarını güvence altına almak için Wi-Fi Korumalı Erişim standartları
(WPA, WPA2) kullanılır. WPA, Wi-Fi cihazları arasındaki veri akışını korumak
için karmaşık bir şifreleme ve kimlik doğrulama teknolojisi kullanır. WPA,
128 bit şifreleme anahtarı kullanır ve tüm kablosuz cihazlarda
etkinleştirilmelidir. WPA, yaygın olarak bilinen güvenlik sorunlarına sahip
olan kabloluya eş gizliliğin (WEP) yerine kullanıma sunulmuştur.
13.1.5 Uydu Teknolojisini tanımlama
Uydu hizmeti, diğer yüksek hızlı hizmetlerin olmadığı alanlarda yüksek
hızlı, geniş bant erişime gerek duyan, kırsal kesimde yaşayan veya
uzak kullanıcılar için idealdir. Ancak başlangıç maliyetinin daha fazla
olması ve nispeten daha yavaş hızlara sahip olması nedeniyle, yüksek
hızlı uydu ağ bağlantılarının yalnızca kablo veya Sayısal Abone Hattı
(DSL) bağlantısı mevcut olmadığında kullanılması önerilir. Genel uydu
özellikleri için Şekil 1'e bakın.
Uydu İnternet bağlantıları iki yönlü veri kanallarını kullanır. Bir kanal
yükleme, diğeriyse indirme amacıyla kullanılır. Uydu bağlantısı
kullanılarak indirme ve yükleme işlemlerinin ikisi de gerçekleştirilebilir.
Bazı durumlarda yükleme için bir telefon hattı ve modem kullanılır.
Yükleme hızları 50 Kbps civarındayken, indirme hızları genellikle 500
Kbps aralığındadır. Bu değerler, bağlantıyı DSL'e benzer asimetrik bir
bağlantı haline getirir. Uydu bağlantıları kablo veya DSL
bağlantılarından daha yavaştır, ancak telefon modem bağlantılarından
daha hızlıdır. Uydu ile bağlanmanın bazı avantajları vardır:
•
•
•
Kırsal ve uzak alanlarda da kullanılabilen iki yönlü, yüksek hızlı
İnternet erişimi
Hızlı dosya indirme olanakları
Uydu çanağı, TV erişimi için de kullanılabilir
Sistemin etkili bir şekilde çalışması için uydu sisteminin düzgün
konumlandırılması, kurulması ve yapılandırılması önemlidir. Uydu
çanağının yönünü birçok uydunun Dünya yörüngesinde döndüğü
ekvator yönüne ayarlasanız bile aradaki engeller ve olumsuz hava
koşulları sinyal alımıyla girişim yapabilir.
Uydu bağlantısı kurmak için gerekli olan belirli araçlar vardır:
•
•
610 mm'lik (24 inç) uydu çanağı
Yukarı bağ (dünyadan uyduya bağlantı) ve aşağı bağ (uydudan
dünyaya bağlantı) için modem
•
Eşeksenli kablo ve bağlayıcılar
Aktivite
Kablosuz Teknolojiler
Şekil 2'deki kablosuz teknoloji eşleme aktivitesini tamamlayın
13.2 Dizüstü bilgisayarlara ve taşınabilir cihazlara yönelik
onarımları tanımlama
Bir dizüstü bilgisayar veya taşınabilir cihaz arızalanmaya başlarsa ne
yapmam gerekir? Dizüstü bilgisayarın, genellikle Müşteri Tarafından
Değiştirilebilir Birimler (CRU'lar) adı verilen, müşteri tarafından
değiştirilebilen bazı parçaları vardır. CRU'lar arasında dizüstü bilgisayar pili
ve ek RAM gibi bileşenler bulunur. Müşteri tarafından değiştirilmemesi
gereken parçalara Sökülebilir Birimler (FRU) denir. FRU'lar arasında dizüstü
bilgisayar anakartı, LCD ekran ve klavye gibi bileşenler bulunur. Çoğu
durumda cihazın satın alındığı yere, yetkili bir servis merkezine, hatta
üreticiye iade edilmesi gerekebilir.
Bir onarım merkezi, farklı üreticiler tarafından üretilmiş dizüstü
bilgisayarlara bakım hizmeti sağlayabilir veya belirli bir marka üzerinde
uzmanlaşarak bakım garantisi ve onarım konusunda yetkili bayi olarak
değerlendirilebilir. Aşağıdakiler yerel onarım merkezlerinde gerçekleştirilen
yaygın onarım türleridir:
•
•
•
•
•
•
•
•
Donanım ve yazılımların düzgün çalışıp çalışmadığının sınanması
Veri aktarımı ve veri kurtarma
Sabit disk takma ve yükseltme
RAM takma ve yükseltme
Klavye ve fan değiştirme
Dizüstü bilgisayarın iç temizliği
LCD ekran onarımı
LCD invertörü ve arkaplan ışığı onarımı
Çoğu LCD ekran onarımının bir onarım merkezinde gerçekleştirilmesi
gerekir. Bu onarımlar, LCD ekranın, LCD'de bulunan ve LCD'yi aydınlatan
arkaplan ışığının ve arkaplan ışığının gerektirdiği yüksek voltajı üreten
invertörün değiştirilmesini kapsar. Arkaplan ışığı arızalanırsa, ekran yalnızca
belirli bir açıdan bakıldığında görülebilir.
Yerel hizmetler mevcut değilse, dizüstü bilgisayarı bir bölgesel onarım
merkezine veya üreticiye göndermeniz gerekebilir. Dizüstü bilgisayardaki
hasar ciddiyse veya özel yazılım ve araçlar gerektiriyorsa, üretici onarım
girişiminde bulunmak yerine dizüstü bilgisayarı değiştirmeye karar verebilir.
DİKKAT: Bir dizüstü bilgisayarı veya taşınabilir cihazı onarma girişiminde
bulunmadan önce, garantiyi kontrol edip garanti süresi içinde yapılan
onarımların yetkili bir servis merkezi tarafından gerçekleştirilmemesinin
garantiyi geçersiz kılıp kılmadığına bakın. Dizüstü bilgisayarı kendiniz
onarırsanız, her zaman verileri yedeklemeniz ve cihazın güç kaynağıyla olan
bağlantısını kesmeniz gerekir.
Çalışma Sayfası
Onarım Merkezlerini Araştırma
Onarım merkezi hizmetlerini araştırın
13.3 Dizüstü bilgisayar bileşenlerini seçme
Dizüstü bilgisayar bileşenlerinin birkaç nedenden ötürü değiştirilmesi
gerekir. Orijinal parça yıpranmış, hasar görmüş veya arızalı olabilir. Yeni
standartları desktekleyen bir kablosuz PC kartı gibi ek işlevselliğe sahip
olmak isteyebilirsiniz. Bellek ekleyerek başarımı iyileştirmek isteyebilirsiniz.
Bu değişikliklerden herhangi birini uygularken, tüm yeni bileşenlerin var
olan bileşenlerle ve işletim sistemiyle fiziksel ve elektriksel olarak uyumlu
olduğundan emin olun.
Bileşenleri güvenilir bir kaynaktan satın almak ve garanti bilgilerini
araştırmak her zaman iyi bir fikirdir. Bileşenler genellikle iki kategoriye
ayrılır: perakende ambalajlı veya orijinal cihaz üreticisi (OEM). Perakende
ambalajlı bileşenler veya perakende kutu bileşenleri genellikle belgeler, tam
kapsamlı garanti, kablolar, montaj donanımı, sürücüler ve yazılım ile birlikte
gelir.
OEM bileşenleri genellikle ambalajsız satılır. OEM bileşenleri, kullanıcının
gerekli olabilecek belgeleri, yazılımı, sürücüleri ve ek donanımları bulmasını
gerektirebilir. OEM bileşenleri genellikle daha uygun fiyatlıdır ve benzer
perakende ambalajlı bileşenlere göre daha kısa garanti süresine sahiptir.
Çok sayıda dizüstü bilgisayara toplu olarak yükseltme yapıldığında ve ek
destek gerekmediğinde OEM bileşenlerinin kullanılması önemli oranda
tasarruf sağlayabilir.
•
•
•
•
Pilleri seçme.
Yerleştirme istasyonu veya bağlantı noktası çoğaltıcısı seçme.
Depolama aygıtları seçme.
Ek RAM (Rastgele Erişimli Bellek) seçme.
13.3.1 Pilleri seçme
Yeni bir dizüstü bilgisayar piline ihtiyacınız olduğunu nasıl anlayabilirsiniz?
İşaretler her zaman açıkça ortada olmayabilir, ancak bazıları barizdir:
•
•
•
•
Dizüstü bilgisayar AC güç kaynağından çıkarıldığında hemen
kapanıyor
Pil akıyor
Pil aşırı ısınıyor
Şarj edildikten sonra pilin kullanım süresi kısa oluyor
Pille ilgili olduğundan şüphelendiğiniz sorunlar yaşıyorsanız, pili dizüstü
bilgisayarlarla uyumlu tanınmış ve kaliteli bir pille değiştirin. Yedek pil
bulunamazsa, pili test için yetkili bir onarım merkezine götürün.
Yedek pil, dizüstü bilgisayar üreticisinin belirlediği özelliklere uygun veya bu
özelliklerin üzerinde olmalıdır. Yeni piller, orijinal pille aynı biçim katsayısını
kullanmalıdır. Voltajlar, güç dereceleri ve AC adaptörleri de üreticinin
belirlediği özelliklere uygun olmalıdır.
NOT: Yeni bir pili şarj ederken her zaman üretici tarafından sağlanan
talimatlara uyun. İlk şarj sırasında dizüstü bilgisayarı kullanabilirsiniz, ancak
AC adaptörünü çıkarmayın. Ni-Cad ve NiMH yeniden şarj edilebilir piller,
şarj belleğini kaldırmak için zaman zaman tamamen deşarj edilmelidir. Pil
tamamen deşarj edildikten sonra maksimum kapasitesi dolana kadar şarj
edilmelidir.
DİKKAT: Pillerle ilgili işlemlerde her zaman özenli davranılmalıdır. Piller
düzgün biçimde şarj edilmezse, kısa devreye maruz kalırsa veya yanlış
kullanılırsa patlayabilir. Pil şarj edicisinin pilinizin kimyasına, boyutuna ve
voltajına uygun biçimde tasarlanmış olduğundan emin olun. Piller zehirli
atık olarak değerlendirilir ve yerel yasalara uygun biçimde imha edilmelidir.
Çalışma Sayfası
Dizüstü Bilgisayar Pilleri
Dizüstü bilgisayar pillerini araştırın
13.3.2 Yerleştirme istasyonu veya bağlantı noktası çoğaltıcısı
seçme
Yerleştirme istasyonları ve bağlantı noktası çoğaltıcıları, dizüstü bilgisayarda
bulunan bağlantı noktası sayısını arttırır. Bağlantı noktası çoğaltıcısı, bir
SCSI (Küçük Bilgisayar Sistem Arayüzü) bağlantı noktası, bir ağ bağlantı
noktası, PS/2 bağlantı noktaları, USB bağlantı noktaları ve bir oyun bağlantı
noktası içerebilir. Yerleştirme istasyonunda bağlantı noktası çoğaltıcısında
bulunan bağlantı noktalarının aynısı bulunur; ancak yerleştirme istasyonu,
PCI (Çevresel Bileşen Arabağlantısı) kartlarına, ek sabit disklere, optik
sürücülere ve disket sürücülerine bağlanabilme olanağını da sağlar.
Yerleştirme istasyonları, dizüstü bilgisayarın bir ofis ağına ve çevresel
aygıtlara bağlanmasını kolaylaştırır. Bir yerleştirme istasyonuna bağlı olan
dizüstü bilgisayar, masaüstü bilgisayarla aynı özelliklere sahip olur. Şekil
1'de aynı dizüstü bilgisayarı destekleyen birkaç yerleştirme istasyonu ve
bağlantı noktası çoğaltıcısı gösterilmektedir.
Yerleştirme istasyonları ve bağlantı noktası çoğaltıcıları birkaç bağlantı
seçeneği sunar:
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Ethernet (RJ-45)
Modem (RJ-11)
S-Video, TV out (TV çıkışı)
USB 2.0 bağlantı noktası
Harici monitör
Paralel bağlantı noktası
Yüksek hızlı seri bağlantı noktası
IEEE (Elektrik Elektronik Mühendisleri Enstitüsü) 1394 bağlantı
noktası
Stereo kulaklık çıkışı
Stereo mikrofon girişi
Yerleştirme istasyonu bağlantı noktası
Bazı yerleştirme istasyonları, Şekil 2'de gösterildiği gibi dizüstü bilgisayarın
alt kısmında bulunan yerleştirme istasyonu bağlantı noktasını kullanarak
dizüstü bilgisayara bağlanır. Diğer yerleştirme istasyonları doğrudan dizüstü
bilgisayarın USB bağlantı noktasına takılacak şekilde tasarlanmıştır. Çoğu
dizüstü bilgisayar kullanımdayken veya kapalı durumdayken yerleştirme
istasyonuna bağlanabilir. Yerleştirme işlemi sırasında yeni aygıt ekleme
işlemi, yeni eklenen bileşenleri tanıyıp yapılandıran PnP (Tak ve Çalıştır)
teknolojisi kullanılarak veya yerleştirilmiş ve yerleştirilmemiş durumlar için
ayrı bir donanım profili belirlenerek yapılabilir.
Birçok yerleştirme istasyonu ve bağlantı noktası çoğaltıcısı, üretici firmaya
özgüdür ve yalnızca belirli dizüstü bilgisayarlarla çalışır. Bir yerleştirme
istasyonu ve bağlantı noktası çoğaltıcısı satın almadan önce, dizüstü
bilgisayar için uygun marka ve modeli belirlemek üzere dizüstü bilgisayar
belgelerini veya üreticinin web sitesini kontrol edin.
Çalışma Sayfası
Yerleştirme İstasyonu
Dizüstü bilgisayar yerleştirme istasyonlarını araştırın
13.3.3 Depolama aygıtları seçme
Bir garanti teknik yardım gerektirmedikçe, depolama aygıtları birer CRU'dur
(Müşteri Tarafından Değiştirilebilir Birim). Bir dizüstü bilgisayar için
depolama aygıtı eklerken, değiştirirken veya yükseltirken kullanabileceğiniz
birkaç seçenek vardır:
•
•
•
Harici USB sabit disk
Firewire sabit disk
DVD/CD yazıcı
Dizüstü bilgisayarda kullanılan dahili sabit disk depolama aygıtının biçim
katsayısı, masaüstü bilgisayardakine göre daha küçüktür. Ancak daha
küçük olan sürücü, daha fazla depolama kapasitesine sahip olabilir.
Harici bir USB sabit disk, USB bağlantı noktasını kullanarak dizüstü
bilgisayara bağlanır. Başka bir harici sürücü türü de, Firewire bağlantı
noktasına bağlanan IEEE (Elektrik Elektronik Mühendisleri Enstitüsü) 1394
harici sabit disktir. Harici sabit disk, USB veya Firewire bağlantı noktasına
takıldığında dizüstü bilgisayar bu sürücüyü otomatik olarak algılar.
DVD/CD RW sürücüsü, CD'deki verileri okuyan ve CD'ye veri yazan, ayrıca
DVD'deki verileri okuyan bir optik sürücüdür. Yedek oluşturmak ve veri
arşivlemek için kullanışlı bir yöntemdir. Yazılabilir CD ve DVD'lerin en
yaygın iki türü, yazılabilir (R) ve yeniden yazılabilir (RW) olanlarıdır.
Yeni bir dahili veya harici sabit disk satın almadan önce, uyumluluk
gereksinimleri için dizüstü bilgisayar belgelerini veya üreticinin web sitesini
kontrol edin. Belgelerde genellikle Sıkça Sorulan Sorular (SSS'ler) bulunur.
Bu kısım faydalı olabilir. Ayrıca İnternet'te, bilinen dizüstü bilgisayar bileşen
sorunlarını araştırmak da önemlidir.
Çalışma Sayfası
DVD Sürücüsü Araştırması

Untitled - haberlesmesistemleri

Transkript

Benzer belgeler

Windows İşletim Sistemi

BOND-RITE Test Yapabilen TOPRAKLAMA PENSESİ

bu say›da... - Technotoday

PSG Commercial Notebook Datasheet updated

Başlangıç setinde PITmode Speedglas kaynak

Bilgisayar Dershanesi | Flash | Word | Excel | PowerPoint| Access

Yazılım ve DOS İşletim Sistemi

4 - Gigabyte

4 - Gigabyte