ege üniversitesi fen bilimleri enstitüsü

Transkript

EGE ÜNİVERSİTESİ FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ
(DOKTORA TEZİ)
KOCAÇAY DELTASI ORNİTO FAUNASININ
TESPİTİ VE ALANI ETKİLEYEN
ÇEVRESEL FAKTÖRLER
Ercan YAMAN
Biyoloji Anabilim Dalı
Bilim Dalı Kodu: 401.04.00.
Sunuş Tarihi:07.03.2008
Tez Danışmanı: Prof. Dr. Mehmet SIKI
Bornova – İZMİR
II
III
Sayın Ercan YAMAN tarafından DOKTORA TEZİ olarak
sunulan “KOCAÇAY DELTASI ORNİTOFAUNASININ TESPİTİ
VE ALANI ETKİLEYEN ÇEVRESEL FAKTÖRLER” başlıklı bu
çalışma E. Ü. Lisansüstü Eğitim ve Öğretim Yönetmeliğinin ve E. Ü. Fen
Bilimleri Enstitüsü Eğitim ve Öğretim Yönergesi’nin ilgili hükümleri
uyarınca tarafımızdan değerlendirilerek savunmaya değer bulunmuş /
bulunmamış ve 07/03/2008 tarihinde yapılan tez sınavında aday oy birliği
/ ile başarılı / bulunmuştur.
İmza
Jüri Üyeleri
Juri Başkanı ;Prof. Dr. Mehmet SIKI........................................
Üye
;..............................................................................
Üye
;....................................................................................
Üye
;..................................................................................
Üye
;...................................................................................
IV
V
ÖZET
KOCOÇAY DELTASI ORNİTOFAUNASININ
TESPİTİ VE ALANI ETKİLEYEN
ÇEVRESEL FAKTÖRLER
YAMAN, Ercan
Doktora Tezi, Biyoloji Bölümü
Tez Yöneticisi: Prof. Dr. Mehmet SIKI
Mart, 2008 155 sayfa
Bu çalışmada; Kuş araştırıcıları tarafından yeterince araştırılmayan
Kocaçay Deltası’ndaki (Bursa) kuş türlerini tespit etmek, tespit edilen
türlerin statülerini ortaya çıkarmak, kuluçkaya yatan türleri ve kuluçka
yerlerini tespit etmek amaçlanmıştır. Ayrıca deltayı etkileyen olumsuz
çevresel faktörlerin neler olduğuda ortaya konmaya çalışılmıştır.
Kocaçay Deltası’nda 2004-2008 yılları arasında sürdürdüğümüz
çalışmalarımız sonucu 15 Ordo, 44 Familya’ya dahil 114 kuş türü tespit
edilmiştir.
IUCN kriterlerine göre deltada tespit edilen 114 türden 110’u
Düşük Riskli (LC), 2’si Duyarlı (VU), 1’i de Tehdite Yakın (NT)
sınıfındadır.
VI
Deltada yaptığımız çalışmalarda 38 türün yerli, 22 türün yaz
göçmeni, 11 türün kış göçmeni, 16 türün transit olduğu tespit edilmiştir.
Diğer taraftan 27 türün statüleri gözlem sayılarının yetersizliğinden
dolayı kesinlik kazanmamıştır. Araştırmalarımız sırasında tespit ettiğimiz
türlerden 18’inin kesin olarak, 20’inin yüksek olasılıkla deltada ürediği
saptanmıştır. Çalışma döneminde deltada tespit ettiğimiz 114 kuş
türünden 46’sı su kuşudur. Bu su kuşlarından 12’si deltada üremektedir.
Araştırmalarımız sırasında deltada yaşayan kuş popülasyonlarını
etkileyen olumsuz çevresel faktörler olarak Yeniköy’de turizme bağlı
yapılaşmanın deltaya doğru genişlemesi, deltada Yeniköy çöp depolama
merkezinin bulunması, Bursa’nın evsel ve sanayi atıklarını taşıyan
Nilüfer Çayı’nın deltayı kirletmesi ve deltada başıboş dolaşan büyükbaş
hayvan sürülerinin bulunmasıdır.
Anahtar Kelimeler : Kocaçay Deltası, Bursa, ornitofauna, çevresel
faktörler.
VII
ABSTRACT
DETERMINATION OF AVIFAUNA OF THE
KOCAÇAY DELTA AND ENVIRONMENTAL FACTORS
AFFECTING THE AREA
YAMAN, Ercan
Ph.D. Thesis in Biology Department
Supervisor: Prof. Dr. Mehmet SIKI
March 2008, 155 Pages
The aims of this study are to determine bird species in the
Kocaçay Delta (Bursa) -which is not sufficiently researched previously- ;
to define states of the observed bird species; to identify breeding species;
and to determine their breeding grounds. Additionally, the environmental
factors that affect the delta are explained.
In our studies conducted in the Kocaçay Delta between the years
of 2004 and 2008, 114 bird species belonging to 44 families and 15
orders were identified.
VIII
According to the IUCN criteria, 110 species are in LC, 2 species are in
VU and 1 species is in NT statutes.
In our study in delta, it was determined that 38 species were
natives, 22 species were summer visitors, 11 species were winter
immigrants and 16 species were transits. The states of 27 species were
unspecified because of insufficient of numbers in their observations.
Among the species observed, 18 were found to definetely breed in the
delta, and 20 were thought to do so with high probabilities. Among the
114 species observed in the delta during our study, 46 species were
waterfowl. 12 of these waterfowl breed in the delta.
The following environmental factors were found to affect the
delta: advancement of tourism based settlement from Yeniköy towards
the delta; presence of Yeniköy waste storage center in the delta; pollution
of the delta by the Nilüfer Çayı, which carries Bursa’s industrial and
urban waste; and presence of wandering cattle herds in the delta.
Key words: The Kocaçay Delta, Bursa, ornithofauna, environmental
factors
IX
TEŞEKKÜR
Çalışma konumun belirlenmesinde, arazi çalışmalarımda ve tezimle
ilgili her türlü konuda bilgi ve tecrübelerini esirgemeyen, Sayın Hocam
Prof. Dr. Mehmet SIKI’ya, bütün arazi çalışmalarımda beni yalnız
bırakmayan, bana her türlü konuda yardımcı ve destek olan meslektaşım
Biyolog Utku Sezer BİLDİRİCİ’ye ve tezin yazım aşamasındaki
yardımlarından dolayı Araş. Gör. Ortaç ONMUŞ’a ayrıca burada adı
geçmeyen yardımını gördüğüm tüm arkadaşlarıma, doktora çalışmalarım
boyunca her türlü fedakarlığa katlanarak sonuna kadar bana destek olan
eşim Biyolog ZeynepYAMAN’a teşekkür ederim.
X
XI
İÇİNDEKİLER
Sayfa
ÖZET...................................................................................................... V
ABSTRACT...........................................................................................VII
TEŞEKKÜR...........................................................................................IX
ŞEKİLLER DİZİNİ.............................................................................XIII
ÇİZELGELER DİZİNİ..........................................................................XV
1.GİRİŞ......................................................................................................1
2.ARAŞTIRMA ALANININ TANIMI…………………………...……..6
2.1. Araştırma Alanının İklimi …………………………………………..7
2.2. Araştırma Alanının Bitki Örtüsü…………………………….………8
2.3. Araştırma Alanının Toprak Yapısı…………………………………10
2.4. Araştırma Alanının Fauna Elemanları…………………………..…12
3.MATERYAL VE METOT…………………………...........................13
4.BULGULAR.........................................................................................17
4.1.Kocaçay Deltası’nda Üreyen Kuş Türleri……..................................31
4.1.1. Podiceps cristatus ……..…...…………………………..…….….31
4.1.2. Podiceps ruficollis …………….....................................................32
4.1.3. Ardea cinerea ………………….…………….…...….…………..33
4.1.4. Ciconia ciconia ………..………...………………………....……35
4.1.5. Tadorna ferruginea …………...……………………………...….37
4.1.6. Gallinula chloropus ………...……………….…………………..38
XII
İÇİNDEKİLER (DEVAM)
Sayfa
4.1.7. Fulica atra ………………...………………………………….…39
4.1.8. Glareola pratincola …………………………………..….………41
4.1.9. Himantopus himantopus …………...………………..…..………42
4.1.10. Charadrius alexandrinus …………….……...…...…….………43
4.1.11. Sterna hirundo …………………….……………………………45
4.1.12. Streptopelia turtur ………...……………………...……….……46
4.1.13. Streptopelia decaocto ………………...………………...………47
4.1.14. Athene noctua …………...………………..……..……………..49
4.1.15, Merops apiaster ………………...………………………….…..50
4.1.16. Upupa epops ……..…………...………………………………..52
4.1.17. Dendrocopos syriacus …………………..……...………...……53
4.1.18. Calandrella brachydactyla …………….……………...….……55
4.1.19. Alauda arvensis ……………………………………..….….…..56
4.1.20. Galerida cristata …………………………………..……….….57
4.1.21. Delichon urbica ……………………………………....………..59
4.1.22. Hirundo rustica ……………...……………………...…….....…61
4.1.23. Motacilla alba ………………….…………………………....…63
4.1.24. Motacilla flava …………………..…………..………...……….65
4.1.25. Lanius collurio ………………………..……………….……….66
4.1.26. Acrocephalus scirpaceus ………………………………….…....67
4.1.27. Acrocephalus arundinaceus ………………………………………..68
4.1.28. Saxicola torquata ………….……….…………………….……70
4.1.29. Luscinia megarhynchos ……….………..……..…………….….71
4.1.30. Turdus merula ………………………………..…...……..…….72
XIII
Sayfa
4.1.31. Parus major …………………………………...….……….…..74
4.1.32. Fringilla coelebs ……………….……………….……..………75
4.1.33. Carduelis carduelis ……..…….………………….…..……..…76
4.1.34. Passer domesticus ………..…….…….………….………...…..77
4.1.35. Passer hispaniolensis…………….…..……….………………..79
4.1.36. Oriolus oriolus ………….……………….………………….….81
4.1.37. Garrulus glandarius ………….…...….………….…………..…82
4.1.38. Pica pica ………….………………...…………………...…..…84
4.2. Alanda Gözlenen Diğer Kuş Türleri……………………………….86
4.2.1. Pelecanus onocrotalus……………………………………..….…86
4.2.2. Pelecanus crispus…………………...………………………...….86
4.2.3. Phalacrocorax pygmeus………………………………………....87
4.2.4. Phalacrocorax carbo……………….……….……………...……87
4.2.5. Phalacrocorax aristotelis…………………………………….…..88
4.2.6. Nycticorax nycticorax ……………………………………..…….88
4.2.7. Egretta alba………………………………………………………89
4.2.8. Egretta garzetta …………………………………………………89
4.2.9. Ardea purpurea…………………………...……………………90
4.2.10. Ardeola ralloides…………….……………………………....….90
4.1.11. Ciconia nigra………………………………...……………..…..91
4.2.12. Platalea leucorodia …………………….……………………....91
4.2.13. Phoenicopterus roseus……………………………...….………92
4.2.14. Cygnus cygnus….…………………………………...…………..92
XIV
Sayfa
4.2.15. Aythya ferina …………………………………………………..93
4.2.16. Aythya nyroca …………………………………………...…….93
4.2.17. Anas acuta …………………………………………………….94
4.2.18. Anas platyrhynchos ……………………………………………94
4.2.19. Anas clypeata……...……………..……………………………..95
4.2.20. Tadorna tadorna………………………………………………..95
4.2.21. Accipiter nisus………………..……………………………………….96
4.2.22. Aquila clanga...……………………...……………………...…..96
4.2.23. Aquila chrysaetos …………………………………………..….96
4.2.24. Circus cyaneus ………………………………………………...97
4.2.25. Circus aeruginosus …………………………………..………..97
4.2.26. Buteo buteo………………………………………………..……98
4.2.27. Falco tinnunculus ………………………………………......….98
4.2.28. Grus grus……………………………………………..…...….…99
4.2.29. Rallus aquaticus……………………………………………..….99
4.2.30. Tringa nebularia …………………………………………...…100
4.2.31. Tringa totanus………………………………………..……..…100
4.2.32.Calidris alpina………………………………………...……..100
4.2.33. Calidris minuta…………………...………………………..….101
4.2.34. Charadrius dubius……………………………………...….….101
4.2.35. Charadrius hiaticula ……………………………………....…102
4.2.36. Pluvialis squatarola…………………………………………102
4.2.37. Larus cachinnans ………………………..…………..……..…103
4.2.38. Larus ridibundus ………………………………………..…….103
XV
Sayfa
4.2.39. Larus minutus ………………………………………….….…104
4.2.40. Chlidonias leucopterus …………………………………..…..104
4.2.41. Gelochelidon nilotica …………………….……………..……105
4.2.42. Chlidonias niger ………………………………………….......105
4.2.43. Cuculus canorus ……………………….…………………..…106
4.2.44. Columba livia…………………………..……….……….…….106
4.2.45. Alcedo atthis ………………………...……………………..…107
4.2.46. Dendrocopos leucotos…………………………………………107
4.2.47. Picus viridis……………………………………………………108
4.2.48. Dendrocopos major……………………………………………108
4.2.49. Dendrocopos minor ………………………………………..…109
4.2.50. Hirundo daurica………………………………………...……..109
4.2.51. Anthus campestris……………...…………………….……..…110
4.2.52. Motacilla citreola ……………………………………..………110
4.2.53. Anthus pratensis ……………………………….……..………111
4.2.54. Lanius senator ………...……………………………...………111
4.2.55. Prunella modularis ………………….……………..….……..111
4.2.56. Sylvia atricapilla……………………………...……………….112
4.2.57. Sylvia melanocephala ………………………………….....….112
4.2.58. Phylloscopus collybita ………………...……………..……....113
4.2.59. Ficedula hypoleuca ……………………………………….....113
4.2.60. Saxicola rubetra ……………………………………………..114
4.2.61. Luscinia svecica …………………………..…………..…….114
4.2.62. Erithacus rubecula ……………….………………………….115
XVI
Sayfa
4.2.63. Luscinia luscinia ……………………………………………..115
4.2.64. Aegithalos caudatus ……………………………………….....116
4.2.65. Remiz pendulinus ……………………..…………………..….116
4.2.66. Parus lugubris …………………………………………..……117
4.2.67. Parus caeruleus ………………………………………………117
4.2.68. Certhia brachydactyla…………………………………………118
4.2.69. Troglodytes troglodytes …………………………..……..……118
4.2.70. Emberiza schoeniclus…………………………….……………119
4.2.71. Emberiza calandra……………………………………...…..…119
4.2.72. Emberiza melanocephala …………………………………..…120
4.2.73. Corvus corene pellescens …………………….……...….…….120
4.2.74. Sturnus vulgaris ……………………………….……………..121
4.2.75. Corvus monedula…………...…………………………...….…121
4.2.76. Corvus corax …………………………………..………..……122
5.ALANI ETKİLEYEN ÇEVRESEL FAKTÖRLER………………...123
5.1. Nilüfer Çayı ve Kocaçay’ı Etkileyen Çevresel Faktörler………...123
5.2.Kocaçay Deltası’nı Etkileyen Diğer Çevresel Faktörler ………..126
6. SONUÇ ……………….....................................................................135
KAYNAKLAR DİZİNİ.........................................................................140
XVII
Sayfa
EKLER……………………………………………..…………………149
Ek 1. Kocaçay Deltası’nı Gösteren Harita……………………………150
Ek-2. Araştırma Alanının Bölümlerini Gösteren Harita……………...151
Ek-3. IUCN Kımızı Liste Kategorileri…………….….………………152
ÖZGEÇMİŞ...........................................................................................155
XVIII
ŞEKİLLER DİZİNİ
Şekil
Sayfa
Şekil 4.1.1.1. Podiceps cristatus yavrularının tespit edildiği alanlar....32
Şekil 4.1.2.1. Podiceps ruficollis’in muhtemel üreme yerleri……...…..33
Şekil 4.1.3.1. Ardea cinerea’nın muhtemel üreme yeri………………..34
Şekil 4.1.4.1. Boğazköy’de Ciconia ciconia’nın yuvası………..………36
Şekil 4.1.4.2. Boğazköy’de Ciconia ciconia’nın yumurtaları……….....36
Şekil 4.1.4.2. Ciconia ciconia’nın yuva yerleri……………..……….…37
Şekil 4.1.5.1. Tadorna ferruginea’nın üreme yerleri……………......…38
Şekil 4.1.6.1. Gallinula chloropus’un muhtemel üreme yeri……….…..39
Şekil 4.1.7.1. Fulica atra’nın yavrularının görüldüğü yerler……….…..40
Şekil 4.1.8.1. Glareola pratincola’nın muhtemel üreme yerleri…….....42
Şekil 4.1.9.1. Himantopus himantopus’un üreme yeri……………...…..43
Şekil 4.1.10.1. Charadrius alexandrinus’un üreme yeri………………..44
Şekil 4.1.11.1. Sterna hirundo’nun muhtemel üreme yeri……….……..46
Şekil 4.1.12.1. Streptopelia turtur’un muhtemel üreme yeri………...…47
Şekil 4.1.13.1. Streptopelia decaocto’nun üreme yeri……………….…48
Şekil 4.1.14.1. Athene noctua’nın muhtemel üreme yeri……………….49
Şekil 4.1.15.1. Merops apiaster’in yuvası……………...…………..…..51
Şekil 4.1.15.2. Merops apiaster’in üreme yerleri………...…………….51
Şekil 4.1.16.1. Upupa epops’un muhtemel üreme yeri…………………53
Şekil 4.1.17.1. Dendrocopos syriacus’un yuvası…….………..………..54
Şekil 4.1.17.2. Dendrocopos syriacus’un üreme yeri……………….....54
Şekil 4.1.18.1. Calandrella brachydactyla’nın muhtemel üreme yeri.…56
Şekil 4.1.19.1. Alauda arvensis’in muhtemel üreme yerleri……...…….57
XIX
ŞEKİLLER DİZİNİ ( DEVAM )
Sayfa
Şekil 4.1.20.1. Galerida cristata’nın yuva ve yumurtası…..……….….58
Şekil 4.1.20.2. Galerida cristata’nın üreme yeri………...……………..59
Şekil 4.1.21.1. Delichon urbica’nın yuvası…………………………….60
Şekil 4.1.21.2. Delichon urbica’nın yavrusu…...………………….…...60
Şekil 4.1.21.3. Delichon urbica’nın üreme yeri……………………..….61
Şekil 4.1.22.1. Hirundo rustica’nın yuvası……………………..………62
Şekil 4.1.22.2. Hirundo rustica’nın üreme yerleri………….…….…..62
Şekil 4.1.23.1. Motacilla alba’nın yuvası…………………………..…..64
Şekil 4.1.23.2. Motacilla alba’nın üreme yeri……………...…………..64
Şekil 4.1.24.1. Motacilla flava’nın muhtemel üreme yeri……….…..…66
Şekil 4.1.25.1. Lanius collurio’nun muhtemel üreme yerleri………..…67
Şekil 4.1.26.1. Acrocephalus scirpaceus’un muhtemel üreme yerleri.…68
Şekil 4.1.27.1 Acrocephalus arundinaceus’un muhtemel üreme yeri….69
Şekil 4.1.28.1. Saxicola torquata’nın yuva ve yumurtası……..………..70
Şekil 4.1.28.2 Saxicola torquata’nın üreme yeri………………….……71
Şekil 4.1.29.1 Luscinia megarhynchos’un muhtemel üreme yeri….…..72
Şekil 4.1.30.1. Turdus merula’nın yuva ve yumurtası……….…………73
Şekil 4.1.30.2. Turdus merula’nın üreme yeri…………….……………73
Şekil 4.1.31.1. Parus major’un yavrusu…….….……………….…..….74
Şekil4.1.31.2. Parus major’un üreme yeri……………….……...….….75
Şekil 4.1.32.1. Fringilla coelebs’in muhtemel üreme yerleri……….....76
Şekil 4.1.33.1. Carduelis carduelis’in muhtemel üreme yerleri…….....77
Şekil 4.1.34.1. Passer domesticus’un yuvaları………..…………..…..78
Şekil 4.1.34.2. Passer domesticus’un üreme yeri………..………….…79
XX
ŞEKİLLER DİZİNİ ( DEVAM )
Sayfa
Şekil 4.1.35.1. Passer hispaniolensis’in yuvaları…………...….………80
Şekil 4.1.35.2. Passer hispaniolensis’in üreme yeri……..…….….……80
Şekil 4.1.36.1. Oriolus oriolus’un muhtemel üreme yeri………......…..82
Şekil 4.1.37.1. Garrulus glandarius’un yuva ve yavrusu………...……83
Şekil 4.1.37.2. Garrulus glandarius’un üreme yeri………….....………83
Şekil 4.1.38.1. Pica pica’nın yuvası………...…………………….……85
Şekil 4.1.38.2. Pica pica’nın üreme yeri…………………………..……85
Şekil 5.1.1. Nilüfer Çayı’nı kirleten sanayi tesisleri …………….……125
Şekil 5.2.1. Yeniköy’de deltanın yanındaki yapılaşma……………..…127
Şekil 5.2.2. Kum ocağının dere yatağına verdiği zarar……..…………128
Şekil 5.2.3. Kocaçay Deltası’ndaki çöp depoloma merkezi…………..129
Şekil 5.24. Başıboş dolaşan büyükbaş hayvanlar………..………...….130
Şekil 5.2.5. Chlidonias sp.’ye ait olduğu düşünülen iki yumurta……..132
Şekil 5.2.6. Kuruyan gölcük…...………………………………….…..133
XXI
ÇİZELGELER DİZİNİ
Çizelge
Sayfa
3.1. Arazi çalışması yapılan tarihler………………………………...13
4.1. Kocaçay Deltası’nda saptanan kuş türleri ………..……………….18
1
1.GİRİŞ
Türkiye sulak alanlar bakımından Avrupa ve Orta Doğu’nun en
önemli ülkelerinden birisidir. Türkiye’nin Avrupa, Asya ve Afrika
kıtaları arasındaki geçiş noktası üzerinde bulunması, üç tarafının farklı
karakterdeki denizlerle çevrili oluşu, deniz seviyesinden 5000 metreyi
aşan yükseklik farklılıkları neticesinde ortaya çıkan iklim çeşitliliği,
Türkiye’yi sulak alanlar bakımından bulunduğu coğrafyanın en önemli
ülkelerinden biri yapmıştır (Balkaya ve Çelikoba, 2005). Beklioğlu vd.,
(2007)’ne göre Türkiye’de toplam alanı iki milyon hektara yaklaşan
300’e yakın sulak alan bulunmaktadır.
Palearktik bölgenin bir bölümünü oluşturan Türkiye Avrupa, Asya
ve Afrika kıtaları arasındaki kuş göç yolları üzerinde köprü görevi
yapmaktadır. Aynı zamanda coğrafi konumundan dolayı farklı iklim
şartlarına ve değişik yaşam ortamlarına sahip olduğu için kuş faunası
açısından büyük bir öneme sahiptir. Bu nedenle yurdumuz kuş faunası
açısından çok zengindir (Kaya vd., 1999).
Doğu Avrupa ve Batı Sibirya’da kuluçkaya yatan birçok türden
yüz milyonlarca kuş her yıl güneye bazen Orta Doğu ülkelerine, bazen de
Güney Afrika’ya kadar ülkemiz üzerinden göç ederler. Ülkemizde üç göç
darboğazı bulunmaktadır. Bunların en bilineni İstanbul Boğazı’dır.
Aslında Şile’den Çanakkale’ye kadar geniş bir alanda gerçekleşmesine
karşın göç en fazla İstanbul üzerinde yoğunlaşır. Orta ve Doğu
Avrupa’dan gelen binlerce kartal, şahin ve yüzbinlerce leylek özellikle
sonbahar göçü sırasında Çamlıca sırtlarında görülürler. Daha az tanınmış
2
bir darboğaz olan Borçka ise Artvin’dedir. Bu darboğaz Doğu
Avrupa’nın doğusundaki ve Batı Sibirya’daki ormanlardan, Kazakistan
bozkırlarından gelen Arışahini (Pernis apivoru)s , Şahin (Buteo buteo) ve
Bozkır Kartalı (Aquila nipalensis) gibi yırtıcılar için yaşamsal önem taşır.
Sonbahar göçünde Gürcistan sınırından İspir yaylalarına kadar göç eden
birey ve topluluklar gözlenebilir. Son olarak, süzülen göçmen kuşlar
güney sınırımızdan çıkarken Hatay’ın Belen mevkisi dolaylarında yoğun
şekilde görülürler. İlkbahar göçünde de hemen hemen aynı rotalar bu
sefer güneyden kuzeye doğru takip edilir. Küçük kuşlar için ise bazı
durumlarda ilk ve sonbahardaki göç rotası aynı değildir. Küçük
Akgerdan (Sylvia curruca), Ötleğen ve Kızılsırtlı Örümcekkuşu (Lanius
collurio) gibi türler, kuzeye çıkışta Doğu Akdeniz rotasını kullanırken
sonbaharda güneye Batı Akdeniz üzerinden inerler. Bu nedenle, kuşların
göçleri sırasındaki bu uzun yolculuklarını emin bir şekilde yapabilmeleri
için, Türkiye’deki sulak alanların varlığı her hangi bir ülkedekinden daha
fazla önem taşımaktadır.
Türkiye’de gözlenen kuş türleri hakkında; Turan 421, Çanakçıoğlu
ve Mol 418, Kasparek ve Bilgin ise 450 kuş türünün bulunduğunu
bildirmişlerdir. Kirwan ile arkadaşları Türkiye’de 453 kuş türünün
bulunduğunu, bu türlere 12 türün ilave edilerek, sayının 465’e
yükselebileceğini belirtmişlerdir. Yine Barış’a göre Türkiye’de 67
familya’ya dahil 453 kuş türünün bulunduğu kabul edilmekte, bunların
394’ü düzenli olarak görülmekte ve 304 tür üremektedir. Bilgin’e göre
Türkiye’nin kuş varlığı, 70 familya’ya mensup 454 türden oluştuğu
bildirilmiştir (Gündoğdu, 2002).
3
Kence ve Bilgin’e (1996) göre Türkiye’de gözlenen kuş türleri 18
takım ve 69 familya’ya dahil 450 türden oluşmaktadır. Bu türlerden
376’sı yılın her döneminde düzenli olarak görülmekte, 57’si Türkiye’de
kaydedilmiş raslantısal ve 17 tür ise her yıl görülmemekle birlikte son elli
yılda beş kereden daha sık kaydedilmemiş olan türlerdir. Türkiye’de
düzenli olarak görülen 376 kuş türünden 299’u düzenli olarak
üremektedir. 75 tür ise göç ve kışlama sırasında kaydedilmiştir.
Bilimsel anlamda Türkiye’deki ornitolojik çalışmaların Alman
bilim adamları ile hız kazandığı bilinmektedir. Özellikle Atatürk
tarafından
ülkemizde
İstanbul
Üniversitesi’nde
görevlendirilen
araştırıcılardan Prof. Dr. Curt Kosswig ve eşi Dr. Eleonora Kosswig’in
Türkiye kuşları ile ilgili çalışma yapmalarını sağlamıştır. Prof. Dr. C.
Kosswig, Prof. Dr. Saadet Ergene’nin “Türkiye Kuşları” ile ilgili bir
kitap yazmasını teşvik etmiştir. Yine altmışlı yıllarla birlikte, Dr. Hans
Kummerlöeve Türkiye kuşları ile ilgili önemli yayınlar yapmıştır. Prof.
Kosswig’in kuşlar açısından önemini ortaya koyduğu Manyas Kuş
Cenneti, 1959 yılında Milli Park ilan edilmiş ve 1976 yılında da Avrupa
Konseyi tarafından A-Sınıfı diplomaya sahip olan ilk doğal park olarak
değerlendirilmiştir. Altmışlı yıllarda yine Sultansazlığı’nın kuşlar
açısından öneminin anlaşılması ile koruma altına alındığını görüyoruz.
Bird-Report’un özellikle yabancı araştırıcıların kayıtlarına dayanarak
yaptığı araştırma sonuçları ellili yıllardan başlayarak günümüze kadar
devam eden önemli kaynaklardandır (Kiziroğlu, 2004). 1945-1990 yılları
arasında Türkiye kuşları üzerine bazı kitaplar da yayınlanmıştır (Ergene,
1945; Baran ve Yılmaz, 1984; Kiziroğlu, 1989; Turan, 1990).
4
Türkiye kuş faunası ile ilgili olarak son yıllarda çok sayıda yerli ve
yabancı bilim adamı araştırmalar yayınlamışlardır (Sıkı ,1985,Sıkı
vd.,1998,2002; Sert ve Erdoğan, 2004; Kirwan, 1998, 1999; Kaya ve
Kurtonur, 2003; Kılıç, 1999; Kullberg, 1998; Eken, 1997a, 1997b;
Ayvaz, 1990; Balkaya ve Çelikoba, 2005; Tabur ve Ayvaz, 2005;Tabur
ve Ayvaz 2006, Aslan ve Kiziroğlu, 2003; Albayrak ve Erdoğan, 2005;
Perktaş ve Ayaş, 2005; Erdoğdu, 2001; Gündoğdu, 2002; Erdoğan vd.,
2002; Kaya vd., 1999; Kaya, 1998; Urhan ve Kahraman, 2006).
Araştırma alanımızda ise şimdiye kadar Kocaçay Deltası’nın
avifaunasını ortaya çıkartan detaylı bilimsel bir çalışma yapılmamıştır.
Ancak Yarar ve Magnin (1997), Türkiye’nin Önemli Kuş Alanları
(ÖKA) kitabında, Kara Leylek (Ciconia nigra), Pasbaş Pakta (Aythya
nyroca), Bataklık Kırlangıcı (Glareola pratincola) ve Akça Cılıbıt
(Charadrius alexandrinus)’ın üreyen populasyonlarıyla ÖKA statüsü
kazandığını ve deltada önemli sayıda Küçük Karabatak (Phalacrocorax
pygmeus), Ak Pelikan (Pelecanus onocrotalus) ve Sakarmeke (Fulica
atra )’nin bulunduğunu belirtmektedirler. Yine Ertan ve diğ. (1989)
Türkiye’nin ÖKA kitabında, Saz Delicesi (Circus aeruginosus), Yılan
Kartalı (Circaetus gallicus), Suna (Tadorna tadorna), Uzunbacak
(Himantopus himantopus), Bataklık Kırlangıcı (Glareola pratincola),
Kocagöz (Burhinus oedicnemus), Bıyıklı Sumru (Clidonias hybridus),
Ak
Sırtlı
Ağaçkakan
(Dendrocopos
Leucotos),
Çalı
Bülbülü
(Cercotrichas galactotes), Gülen Sumru (Gelochelidon nilotica)’nun
deltada kuluçkaya yatan türler olduğunu belirtmişlerdir. Kılıç ve Eken
(2004) Türkiye’nin ÖKA 2004 güncellemesinde Phalacrocorax pygmeus
5
ve Pelecanus onocrotalus’ un göç döneminde, Fulica atra’nın kış
döneminde görüldüğünü, Ciconia nigra, Aythya nyroca, Haliaeetus
albicilla, Glareola pratincola, Charadrius alexandrinus’un üreme
döneminde
kaydedildiğini
belirtmişlerdir.
Eken
ve
diğ.
(2006)
Türkiye’nin Önemli Doğa Alanları Kitabında (ÖDA), ÖDA kriterlerini
sağlayan ve alanda üreyen 33 kuş türünün listesini vermiştir.
Bursa ili sınırlarında bulunan Kocaçay Deltası Ornitofaunası
önceki araştırmacılar tarafından yeterince detaylı araştırılmamıştır. Bu
nedenle delta ile ilgili bilimsel araştırmalardaki eksikliği gidermek için
Kocaçay Deltası’ndaki kuş türlerini tesbit etmek, tespit edilen türlerin
statülerini ortaya çıkarmak, kuluçkaya yatan türleri ve kuluçka yerlerini
tespit etmek amaçlanmıştır. Ayrıca deltayı etkileyen olumsuz çevresel
faktörlerin neler olduğu da ortaya konmaya çalışılmıştır.
6
2. ARAŞTIRMA ALANININ TANIMI
Kocaçay Deltası Marmara Denizi’nin güney kıyısında Bursa ilinde
bulunur Karacabey ilçesine yaklaşık 30 kilometre uzaklıkta bulunur (Ek1). Kuş Gölü’nden gelen Karadere, Ulubat Gölü’nden gelen Uluabat
Deresi, ve Bursa’dan gelen Nilüfer Çayı, Kocaçay (Susurluk Irmağı)’ı
oluşturarak Kocaçay Deltası’na ve Marmara Denizi’ne açılır. Deltanın
batı yarısında toplam alanı 194 hektar olan Dalyan ve Poyraz gölleri, 600
hektar olan sazlıklar, 730 hektarlık alanı kaplayan Dişbudak ( Fraxinus
sp ) Kızılağaç (Alnus glutinosa), söğüt (Salix sp.) lerden oluşan subasar
ormanları bulunmaktadır. Deltanın doğu bölümünde Arapçiftliği Gölü
(391 hektar), tarım alanları, kumullar, sazlıklar, Deniz Börülcesi
(Salicornia sp.), ve Ilgın (Tamarix sp.) ile kaplı geniş çamur
düzlüklerden oluşur (Yarar ve Magnin, 1997).
Dalyan Gölü bir kum kordonu ile denizden ayrılmıştır. Kış
aylarında deniz suları göle girer ve göl suları da yükselerek alanı
genişletir. Denizden yükseltisi 2 m, derinliği 75 cm kadardır. Bahar
mevsiminde göl suyu dengeleninceye kadar denize boşalmaktadır.
Poyraz Gölü daha batıda yer alır ve ormanın içine doğru uzanır (Seçmen
ve Leblebici, 1996).
Arapçiftliği Lagünü, bir alüvyon gölü özelliği taşımaktadır.
Maksimum 170 cm. (ort. 55 cm) derinliğe sahiptir. Acısu karekteri
taşıyan bu lagünün tuzluluğu mevsimsel olarak değişmekte olup, en
7
düşük değerine Şubat ayında (% 0.5) en yüksek değerine ise Ekim ayında
(%19.6) ulaşır (Altunel, 1990).
Alanın sahil kısmı bölge halkı tarafından turizm amacıyla
kullanılmaktadır. Göller ile tepeler arasında kalan bölgede tarım
yapılmaktadır. Subasar ormanı sulak çayırlar ise mera olarak kullanılır.
Bölgedeki lagünlerde balıkçılık önemli bir geçim kaynağıdır. Deltada
ağaç kesimi, arıcılık ve yabani bitki toplayıcılığı yapılmaktadır.
2.1. Araştırma Alanının İklimi
Marmara iklimi, Karadeniz ve Akdeniz iklimleri arasında bir geçiş
özelliği göstermektedir. Bu nedenle kışları Akdeniz iklimi kadar ılık,
yazları Karadeniz iklimi kadar yağışlı değildir. Karasal iklim kadar kışı
soğuk, yazı da kurak geçmemektedir. Bu özelliklerden dolayı Buna bağlı
olarak doğal bitki örtüsünü alçak kesimlerde Akdeniz kökenli bitkiler,
yüksek kesimlerin kuzeye bakan yamaçlarda Karadeniz bitki topluluğu
özelliğindeki nemli ormanlar oluşturmaktadır. Soğuk ay olan Ocak ayı
ortalama sıcaklığı 4.9°C, sıcak ay olan Temmuz ayı ortalama sıcaklığı
23.7°C, yıllık ortalama sıcaklık 14.0°C dir. Ortalama yıllık toplam yağış
595.2 mm dir ve yağışların çoğu kış mevsimindedir. Yaz yağışlarının
yıllık toplam içindeki payı %11.7 dir. Yıllık ortalama nispi nem %73'tür
(Devlet Meteoroloji İşleri Genel Müdürlüğü, 2008).
Kocaçay Deltası’nın drenaj alanı olan Güney Marmara Bölgesi,
yarı kurak iklim şartları altında Türkiye ortalamasının üzerinde yağış alır.
8
Yağışlı dönem (Aralık-Nisan, ortalama 450 mm/yıl) aynı zamanda
yüksek derecede rüzgarlıdır (ort. 8 m/s). Kurak dönemde (Mayıs-Kasım)
ortalama yağış 236 mm/yıl olup rüzgar bakımından da nispeten sakindir
(ort. rüzgar hızı 2-4 m/s) (Kazancı vd., 1999).
2.2. Araştırma Alanının Bitki Örtüsü
Kocaçay Deltası Önemli Bitki Alanı, Marmara Denizi’nin güney
sahillerinde, Kocaçay’ın denize döküldüğü yerde oluşmuştur. Genişliği
500-1000 metre arasında değişen kumullar, Yeniköy'e doğru 15 km
uzunluğundadır. Genellikle alçak tepelerden oluşan kumullar kıyıya
paralel olarak uzanır. Ön cephe kumullarda Centaurea spinosa,
Euphorbia paralias (Kum Sütleğeni) bitki topluluğu baskındır (Byfield
and Özhatay, 1995).
Ön cephe kumullarından sabit kumul topluluğuna geçiş yaparken
Lavandula stoechas subsp. cariensis (Karabaşotu) türü yaygın olarak
bulunur. Sabit kumul topluluğunda bulunan diğer türler arasında Alkanna
tinctoria, Anthemis tinctoria (Boyacı Papatyası), A.tomentosa (Tüylü
Papatya),
Polycarpon
tetraphyllum
sayılabilir.
Ayrıca,
Akdeniz
kumullarının karakteristik bir türü, Echium angustifolium'a da yer yer
rastlanır (Byfield and Özhatay, 1995).
Sabit kumluk alanlarda, tipik olarak yalnızca uzun gevşek kumlu
çukurlarında az miktarda Fraxinus angustifolia subsp. oxycarpa, Quercus
robur baskınlığında topluluklar yer alır. Bu toplulukların oluşturduğu
9
orman, yer yer kesilerek otlatmaya açılmıştır. Otlatmanın daha az olduğu
bölümlerde Paliurus spina-christii çalılıkları, nemli meralar ve
otlatmanın daha yoğun olduğu bölümlerdeyse Helictotrichon sp,
Plantago coronopus, P.lanceolata gibi kısa boylu tek yıllık bitkiler
(terofit) gelişmiştir. Terofit toplulukları, bu bölümlerde uzun zamandır
otlatma yapıldığının bir göstergesidir. Terofit topluluklar arasında Aira
elegantissima, Türkiye'de ilk kez burada kayıt edilmiş olan Anagallis
minima, Blackstonia perfoliata, Briza minör, Hypochoeris glabra, Juncus
bufonius, J.capitatus, Lotus angustissimus, L.suaveolens, Moenchia
mantica, Ornithopus compressus, Türkiye'de çok az yerde kayıtlı olan
Radiola linoides, Trifolium bocconei, T.glomeratum, T.subterraneum ve
Tuberaria guttata gibi türler yer alır (Byfield and Özhatay, 1995).
Kumlukların arkasındaki geniş sulak alan habitatları hafif tuzlu ve
tatlısu içeren açık su habitatlarından oluşur. Az miktarda sucul flora
içeren hafif tuzlu göl suyunda başlıca Myripophyllum spicatum,
Potamogeton pectinatus (Taraksı Susümbülü) ve Zannichellia palustris
gibi türlere rastlanır. Tuzluluğun azaldığı bölümlerde, su içinde ve
üstünde yüzen sucul florada, bol miktarda Hydrocharis morsusranae
(Kurbağa
Zehiri),
Salvinia
natans,
Lemna
trisulca
(Zincirsi
Sumercimeği), L.minor (Küçük Sumercimeği), Utricularia vulgaris (Su
Miğferi) ve Nymphaea alba (Beyaz Nilüfer) yer alır (Byfield and
Özhatay, 1995).
Göllerin kenarlarında geniş alanlar kaplayan Bolboschoenus
maritimus, Phragmites australis (Saz), Schoenoplectus lacustris,
10
S.litoralis ve Typha angustifolia, yüksek sazlı bataklık topluluğunu
oluşturur. Tatlısu ortamında yer yer Holoschoenus vulgaris, Rumex
conglomeratus kalkerli turbalık mera bitki topluluğu gelişmiştir. Kıyıya
doğru, tuzluluk oranının artmasıyla birlikte Althaea officinalis, Apium
graveolens, Carex extensa (Ayakotu), Isolepis setacea, Juncus maritimus
(Hasırotu), Polypogon monspeliensis, Samolus valerandi ve Tamarix
smyrnensis (Ilgın) gibi türler de artar (Byfield and Özhatay, 1995).
Kumluk alanların arkasında daha kurak yerlerde Fraxinus sp.
(Dişbudak), Platanus orientalis (Çınar), Populus alba (Akkavak) ve
Quercus robur (Saplı Meşe), ağırlıklı subasar (longoz) ormanı hakimdir.
Bu bölüme balta girmemiş orman görüntüsü veren Periploca graeca,
Rosa sempervirens, Smilax excelsa ve Vitis sylvestris gibi çeşitli
tırmanıcı bitki türleri egemendir. Buna ek olarak, bol miktarda Alnus
glutinosa (Kızılağaç)’ya da rastlanır (Byfield and Özhatay, 1995).
2.3. Araştırma Alanının Toprak Yapısı
Kocaçay (Kocasu) Deltası çamur egemen, uzunlamasına bir
tortul birikimidir. Toplam 3,5 km ilerlemesi, 48 km² su dışı düzlüğü olan
dalga kontrollü bir deltadır. Delta üzerinde dağılım kanalı yoktur.
Deltanın oldukça fazla olan yanal büyümesi, yörede baskın olan
kuzeydoğu rüzgarlarının oluşturduğu dalgalar ile sağlanmaktadır. İki
lagün gölü, bataklıklar, bataklık kum sırtları, kumullar ve uzun kumlu
plaj deltanın görünen elemanlarıdır. Deltanın toplam kalınlığının grafik
11
hesaplama ve karşılaştırmalarla 55-60 m kadar olduğu tahmin
edilmektedir. 4 m kotu bulunmaktadır (Kazancı vd., 1999).
Kocaçay, denize kavuşmadan önce 8 km uzunluktaki Karacabey
Boğazı’nı geçer. Boğazın genişliği 150-1500 m arasında değişir ve tabanı
Kocaçay’ın alüvyonları ile düzleşmiştir. Nehir kendi alüvyonlarını halen
1.5-4.5 m kadar yarmış olup menderesli dar bir kanalda akmaktadır.
Kocaçay’ın kotu 2 m dir. Bu uzunca mesafede çok sakin bir akış söz
konusudur (Kazancı vd., 1999).
Kocaçay Deltası 21 km’lik kıyı uzunluğuna sahiptir. En geniş
yerinde 3.5 km olup batıdan doğuya doğru daralan bir geometrisi vardır.
Kocaçay, delta üzerinde sağa bükümlü dar bir kanalda akar ve deltayı iki
kısma ayırır. Kocaçay’ın delta üzerindeki kanal uzunluğu 4.5 km dir.
Kanalın ayırdığı batıdaki delta parçası doğudakinden daha büyüktür.
Akarsu boşalım ağzının iki yanında, düzensiz geometrili iki lagün vardır
ve bunların zaman içinde konumları değişebilmektedir. Delta düzlüğünde
0.5-1 m arası yükseklikteki yerler en geniş alanı kaplar. En fazla
yükseklik 4 m olup Bayramdere köyü yakınındadır (Kazancı vd., 1999).
2.4. Araştırma Alanının Fauna Elemanları (Balıklar, Amphibiler,
Sürüngenler)
Kocaçay Deltası’ndaki Bayramdere Dalyanı’nda Turna (Esox
lucius), Kızılkanat (Scardinius erythropthalmus), Ekinli (Arapçiftliği)
Dalyanı’nda ve Kocaçay’da ise Yılan Balığı (Anguilla anguilla), doğal
12
gölleri, özellikle dibi çamurlu etrafı bol vejetasyonlu yavaş akan suları
tercih eden Sazan Balığı (Cyprinus carpio) ve Dere Pisisi Balığı
(Pleuronectes flesus luscus) yaşamaktadır (Öztürk vd., 2002; Altunel,
1990; Oğuz, 1991a; 1991b). Deldadaki göller Rhodeus sericeus amarus
iç su balığı için önemli bir yaşam alanıdır (Eken vd., 2006).
Kocaçay Deltası’nda Amfibi ve Sürüngenler hakkında yapılan
çalışmalarda Ekinli köyünde Pelobates syriacus (Toprak Kurbağası),
Rana
ridibunda
Kaplumbağa),
(Ova
Mauremys
Kurbağası),
caspica
Emys
(Çizgili
orbicularis
Kaplumbağa),
(Benekli
Natrix
tessellata (Su Yılanı) türleri tespit edilmiştir (Uğurtaş, 1989). Alanda
aynı zamanda Triturus karelini (Pürtüklü Semender)’de bulunur (Eken
vd., 2006).
13
3. MATERYAL VE YÖNTEM
Kocaçay Deltası’ndaki 2004-2008 yılları arasındaki yaptığımız
çalışmalarımızda kuş türlerini ve kuluçkaya yatan türleri tespit etmek için
ayda en az 1 kez gözlemler yapılmaya çalışılmıştır. Ancak 2005 yılında
yaygın bir şekilde görülen kuş gribi nedeniyle bir dönem arazi
çalışmalarına ara verilmiştir. 34 arazi çalışmasının yapıldığı tarihler
Çizelge 3.1’de verilmiştir.
Çizelge 3.1. Arazi çalışması yapılan tarihler
16 Nisan 2004
17 Nisan 2005
21Mayıs 2005
22 Mayıs 2005
2 Haziran 2005
11 Haziran 2005
12 Haziran 2005
24 Mayıs 2006
24 Haziran 2006
25 Haziran 2006
20 Ağustos 2006
21 Ağustos 2006
21 Ekim 2006
25 Ekim 2006
18 Kasım 2006
18 Aralık 2006
24 Aralık 2006
10 Mart 2007
14 Nisan 2007
15 Nisan 2007
12 Mayıs 2007
10 Haziran 2007
23 Haziran 2007
8 Temmuz 2007
24 Temmuz 2007
20 Ekim 2007
21 Ekim 2007
3 Kasım 2007
4 Kasım 2007
24 Kasım 2007
8 Aralık 2007
18 Aralık 2007
24 Aralık 2007
12 Ocak 2008
14
Araştırma alanı çok geniş olduğundan ve farklı biotoplar
içerdiğinden yeterli gözlemlerin yapılabilmesi için alan dörder kilometre
karelik 14 bölüme ayrılmıştır (Ek-2).
Arazi çalışmalarına gündoğumu ile başlanmış ve güneş batıncaya
kadar devam edilmiştir. Çalışmalarımızda kuş türlerinin tespiti dürbün ve
teleskop ile yapılmıştır. Gözlenen ve kuluçkaya yatan kuşların tür tespiti;
kaynak kitaplarda verilen kuşların morfolojik özellikleriyle, renk ve
desen özellikleri dikkate alınarak yapılmıştır (Heinzel vd, 1995).
Kuşların yuva, yumurta ve yavru fotoğrafları dijital fotoğraf makinası
kullanılarak çekilmiştir. Delta’da ürediğini tespit ettiğimiz kuşların
üreme yerlerinin koordinatları Garmin marka GPS’i (map 76 CSX)
kullanılarak belirlenmiştir. Arazi gözlemlerimiz sırasında kuluçkaya
yatan kuşların tespit edilemeyen yuva ve yumurtaları laboratuvara
getirilerek kaynak kitaplar yardımıyla tespitleri yapılmıştır. Kuş
sayımları ve türlerin tespiti için rastgele gözlemler yapılarak kuşlarla
ilgili veriler toplanmıştır. Arazi gözlemlerimiz sırasında kuluçkaya yatan
kuş türleri ile ilgili elde edilen yuva, yumurta ve yavrularıyla ilgili tüm
bulguların fotoğrafları çekilmiştir.
Gözlemlerimiz sırasında üreyen kuşların davranışlarını tespit etmek
için referans olarak kullanılan üreme kodları, uluslararası kuş sayımları
komitesi tarafından üreyen kuşların araştırılması için türetilmiş kuş
araştırıcıları tarafından kullanılan kodlardır. Bu kodlar 1 ila 16 arasında
değişmektedir. Bu kodların amacı kesin üreme teşhisi koyabilmek için
gereken zamanın çok uzun olması dolayısıyla, kabaca kur, teritoryal
15
davranışlar gibi özelliklerin gözlenmesine dayanmaktadır. Uluslararası
üreme kodları standartlarına göre üreme davranışları muhtemel, yüksek
ihtimal ve kesin olmak üzere 3 grup altında sınıflandırılmıştır. 1,2 kodları
türün o alanda üremesinin olası olduğunu 3,4,5,6,7,8,9 kodları türün o
alanda büyük olasılıkla ürediğini 10,11,12,13,14,15,16 numaralı kodlar
ise türün o alanda kesin olarak ürediğini ifade eder (Doğal Hayatı
Koruma Derneği, Kuş Atlası Kayıt Formu).
Muhtemel (olası)
1. Tür üreme döneminde uygun üreme habitatında görüldü.
2. Öten erkek birey gözlendi.
Yüksek İhtimal (büyük olasılıkla)
3.Çift uygun yuvalama habitatında görüldü.
4. Türün teritoryal alan belirlemesi davranışı gözlendi.
5. Kur davranışı ve gösterisi gözlendi.
6. Tür düzenli olarak en az iki defa yuva alanını ziyaret ediyor.
7. Erişkin bireyden yüksek sesli ve tekrarlayan ötüşler duyuldu.
8. Ele alınıp incelenen bireyde kuluçka lekesi gözlendi.
9. Yuva yapımı yada yuva deliği açma çalışması gözlendi.
Kesin
10. Dikkat çekici hareketler (yaralı taklidi) gözlendi.
11.Kullanılmış yuva yada yumurta kabuğu bulundu.
12.Yeni çıkmış yavru gözlendi.
13. Aktif olarak kullanılan yuva gözlendi.
16
14.Yetişkin yuvaya yiyecek taşırken gözlendi.
15. İçinde yumurta olan yuva gözlendi.
16. Yuvada yavru görüldü yada sesi duyuldu.
Çalışma yaptığımız alanda bazı kuş türlerinin kesin olarak üreyip
üremediklerini saptamak oldukça zordur. Kuş türlerinin alanda üreyip
üremediklerini belirlemek açısından bu üreme kodları çok önemlidir.
Çünkü kısıtlı çalışma süresinde her kuşun yuvasını, yumurtasını ve
yavrusunu bulmak güç olmaktadır. Kocaçay Deltası’nda yaz göçmeni
olan Acrocephalus scirpaceus’un (Saz Kamışçını) yuva, yumurta ve
yavrusuna raslanmamıştır. Ancak pek çok bölümde öten erkek bireyler
duyulmuştur.
Erkek
bireyin
ötmesi,
içinde
bulunduğu
bölgeyi
sahiplenmesi ve dişi bireylere kur yapması anlamına geldiğinden, türün
üremesi açısından önemli bir bulgudur.
Kocaçay Deltası’nda gözlenen kuş türlerinin tehlike derecelerinin
bildirilmesinde IUCN kriterlerinden faydanılmış ve bu kriterleri
açıklayan bilgiler Ek-3’de verilmiştir ( IUCN, 2006).
17
4. BULGULAR
Kocaçay Deltası’nda Nisan 2004 yılında başlayan ve Ocak 2008
yılında tamamlanan çalışmalarımızda tespit edilen 114 kuş türünün 15
Ordo’ya
(Podicipediformes,
Pelecaniformes,
Phoenicopteriformes, Anseriformes,
Gruiformes,
Caradriiformes,
Accipitriformes
Columbiformes,
Ciconiiformes,
Falconiformes,
Cuculiformes,
Strigiformes, Coraciiformes, Piciformes Passeriformes) ve 44 familya’ya
dahil olduğu saptanmıştır. Bu türler Cramp (1985)’da verilen sistematik
sıraya göre çizelge 4.1’de topluca verilmiştir.
27 türün arazide 1 veya 2 kez gözlenmeleri nedeniyle statüleri hakkında
karar verilememiştir. 38 türün alanda ürediği bulgularla tespit edilmiştir.
Çalışma döneminde tespit ettiğimiz 114 kuş türünden 46’sı sukuşu olup,
bu su kuşlarından 12’si deltada üremektedir.
18
Çizelge 4.1. Kocaçay Deltası’nda Saptanan Kuş Türleri, Türlerin gözlendiği tarihler
ve bölümler, türlerin ait olduğu familyalar, alanda bulunma dönemleri, üreme
kodları ve IUCN (The World Conservation Union) kırmızı liste statüleri.
Kısaltmalar: (Y: Yerli, YG: Yaz göçmeni, KG: Kış göçmeni, T: Transit,ST: Statüsü,
Ü.K: Üreme kodu, B.D: Bulunma dönemi, (+): Kesin kuluçkaya yatan türler, -:
Statüsü belli değil, A.G:Arapçiftliği Gölü, Dal. G:Dalyan Gölü, Poy. G:Poyraz
Gölü, Böl: Bölüm, Koc: Kocaçay, Der. Ağ: Dere Ağzı, Den. K.: Deniz Kıyısı,
Boğ.:Boğazköy, Orm.: Orman, Çal: Çalılık, Bayram:Bayramdere, Tar:Tarla)
FAMİLYA
TÜR
Podiceps
cristatus
GÖZ.
TARİHİ
GÖZ .
BÖLÜM
21.05.05
12.06.05
24.06.06
21.08.06
18.11.06
10.03.07
14.04.07
15.04.07
08.07.07
24.07.07
5.böl.Poy.G.
5.böl.Poy.G.
5.böl.Poy.G.
5.böl.Poy.G.
5.böl.Poy.G.
5.böl.Poy.G.
Kocaçay
5.böl.Dal.G.
14.böl. A.G.
Kocaçay
3.4.5.böl.
5. bölüm
5. bölüm
6.bölüm
Dere ağzı
Dere ağzı
5.böl.Dal.G.
Kocaçay
3.4.5.böl
5.11. böl.
5. bölüm
6.bölüm
Nehir ağzı
12.böl.dere
12.böl.dere
12.böl.dere
14.böl A.G..
Kocaçay
11. böl.
5. böl.
6. bölüm
Deniz kıyısı
5.6.böl.Dal.
Dere ağzı
Podicipedidae
Podiceps
ruficollis
Phalacrocorax
pygmeus
Phalacrocoracidae
Phalacrocorax
carbo
04.11.07
12.01.08
25.10.06
18.11.06
24.12.06
23.06.07
08.07.07
24.07.07
04.11.07
12.01.08
20.08.06
21.08.06
18.11.06
24.12.06
10.03.07
15.04.07
08.07.07
03.11.07
12.01.08
17.04.05
24.06.06
21.10.06
25.10.06
SA
YI
12
10
14
50
12
5
4
15
10
12
4
3
3
5
2
4
4
8
40
12
4
6
3
10
2
2
16
20
8
10
8
50
30
Ü
K
IU
CN
S
T
12
LC
Y
+
3
LC
Y
LC
Y
19
Phalacrocoracidae
Phalacrocorax
aristotelis
Pelecanus
onocrotalus
Pelecanidae
Pelecanus
crispus
Ardea
purpurea
Ardea cinerea
Ardeidae
18.11.06
24.12.06
10.03.07
14.04.07
15.04.07
12.05.07
23.06.07
08.07.07
24.07.07
18.12.07
24.12.07
12.01.08
18.11.06
45
25
20
15
15
5
20
8
20
15
10
14
5
17.04.05
12.06.05
20.08.06
21.08.06
21.10.06
25.10.06
10.06.07
08.07.07
18.12.07
24.12.07
17.04.05
Dere ağzı
12.böl.dere
5.böl.Dal.G.
5.böl.Dal.G.
5.böl.Dal.G
6.böl.A.G.
5.böl.Dal.G.
Kocaçay
6. bölüm
6. bölüm
6. bölüm
6. bölüm
6. bölüm
deniz kıyısı
5. böl.Dal.G.
5. böl.Dal.G.
5. böl.Dal.G.
6. böl.yol
5. böl.Dal.G.
12.böl.yol.
6.böl.A.G.
Kocaçay
Kum ocağı
Kum ocağı
5.böl.Dal.G.
22.05.05
12.06.05
20.08.06
21.08.06
21.10.06
25.10.06
18.11.06
24.12.06
10.03.07
14.04.07
15.04.07
10.06.07
23.06.07
08.07.07
24.07.07
20.10.07
21.10.07
03.11.07
04.11.07
18.12.07
24.12.07
5.böl.Poy.G.
12.böl. dere
12.böl. dere
6.böl.A.G.
6.böl.A.G.
5.böl.dere
5.böl.dere
5.böl.dere
5.böl Poy.G
5.böl.Dal.G.
5.böl.Dal.G.
6.böl.A.G
5.böl.Dal.G.
Koc. 14.böl.
3. 6.böl.
11.bölüm
13.bölüm
11. bölüm
5. bölüm
6.7. bölüm
6.7. bölüm
1
1
1
2
2
1
1
1
1
1
1
2
1
23
2
2
10
2
3
5
8
3
2
7
5
10
2
3
1
4
4
1
1
LC
Y
LC
_
LC
Y
G
VU
T
LC
_
LC
Y
20
Nycticorax
nycticorax
Egretta alba
Ardeidae
Egretta
garzetta
Ardeola
ralloides
Ciconia
ciconia
Ciconiidae
Ciconia nigra
12.01.08
24.12.06
5.6.bölüm
12.böl. dere
6
1
17.04.05
24.05.06
21.10.06
25.10.06
18.11.06
24.12.06
10.03.07
15.04.07
20.10.07
21.10.07
03.11.07
04.11.07
18.12.07
24.12.07
12.01.08
20.08.06
21.08.06
18.11.06
24.12.06
12.05.07
10.06.07
23.06.07
08.07.07
24.07.07
20.10.07
03.11.07
18.12.07
24.12.07
12.01.08
08.07.07
5. bölüm
5.böl.Dal.G.
6. bölüm
6.böl.A.G.
6.bölüm
6. bölüm
6.böl.Dal.G.
12.bölüm
11.bölüm
7. bölüm
11. bölüm
4.5. bölüm
6. bölüm
6.7. bölüm
6. bölüm
5.böl.Dal.G.
5.böl.Dal.G.
5.böl.Dal.G.
5.böl.Dal.G.
6.böl.A.G.
Arapçiftliği
5.böl.Dal.G.
14.böl.A.G.
6. bölüm
11.bölüm
11. bölüm
6.7. bölüm
6.7. bölüm
6. bölüm
Kocaçay
1
3
50
40
15
10
3
2
2
13
2
4
2
10
8
1
2
2
1
1
5
3
8
4
3
3
8
6
5
6
16.04.04
17.04.05
24.05.06
10.03.07
14.04.07
10.06.07
08.07.07
24.07.07
20.08.06
21.08.06
12.05.07
24.07.07
12.böl.dere
12.böl.dere
12.böl.dere
1.10.bölüm
Boğazköy
Bayram.
Kocaçay
3.bölüm
13.bölüm
13.bölüm
13.bölüm.
3.bölüm
10
15
12
2
6
8
3
25
1
1
1
15
15
16
LC
_
LC
Y
LC
Y
LC
_
LC
Y
G
+
LC
Y
G
21
Threskiornithidae
Platalea
leucorodia
24.07.07
18.12.07
12.01.08
6. bölüm
6. bölüm
6. bölüm
1
60
12
Phoenicopterus
12.05.07
10.06.07
21.10.07
18.12.07
24.12.07
12.01.08
17.04.05
21.10.06
17.04.05
21.10.06
03.11.07
04.11.07
12.01.08
22.05.05
24.06.06
14.04.07
10.06.07
03.11.07
12.01.08
17.04.05
14.04.07
15.04.07
12.05.07
10.06.07
23.06.07
08.07.07
24.07.07
21.10.07
10.03.07
6. bölüm
Arapçiftliği
7. bölüm
6.7. bölüm
6. bölüm
6. bölüm
5.böl.dal.G.
5.böl.dal.G.
4. ve 5. böl
Dalyan G.
11. bölüm
5. bölüm
5. bölüm
4. bölüm
4.böl.saz.b.
5.böl.Poy.G.
6.bölüm
11. bölüm
5. bölüm
5.böl.Dal.G.
2.bölüm
5.böl.Dal.G.
6.böl.A.G.
5.böl.Dal.G.
3.böl.saz.b.
7. 14. böl
5.böl.Dal.G.
6.bölüm
5.böl.Dal.G.
14
10
6
60
70
40
2
2
8
10
25
5
3
2
3
15
6
15
4
2
11
25
20
25
28
15
16
170
20
10.03.07
20.10.07
18.12.07
21.10.07
03.11.07
24.12.07
12.01.08
15.04.07
12.05.07
24.12.07
12.01.08
21.10.06
18.11.06
5.6.bölüm
11.bölüm
6.7. bölüm
7. bölüm
11. bölüm
7. bölüm
6. bölüm
5.böl.Dal.G.
6.böl.A.G.
6. bölüm
6. bölüm
6. bölüm
4.bölüm
15
5
7
5
20
10
12
2
5
15
10
1
1
roseus
Phoenicopteridae
Cygnus cygnus
Aythya ferina
Aythya nyroca
Tadorna
ferruginea
Anatidae
Anas acuta
Anas
platyrhynchos
Anas clypeata
Tadorna
tadorna
Accipitridae
Accipiter nisus
Aquila clanga
LC
Y
LC
Y
LC
T
LC
K
G
NT
12
LC
Y
Y
+
LC
K
G
LC
Y
LC
K
G
LC
Y
LC
VU
-
-
22
Aquila
chrysaetos
Accipitridae
Circus cyaneus
Circus
aeruginosus
Buteo buteo
Falconidae
Falco
tinnunculus
Gallinula
chloropus
Fulica atra
Rallidae
Gruidae
Rallus
aquaticus
Grus grus
18.11.06
21.10.07
03.11.07
08.12.07
24.12.06
24.12.06
21.10.07
24.12.07
24.12.06
14.04.07
15.04.07
08.12.07
18.12.07
24.12.07
12.01.08
24.12.06
24.07.07
22.05.05
12.06.05
24.12.06
14.04.07
08.07.07
21.10.07
17.04.05
22.05.05
12.06.05
25.06.06
20.08.06
21.08.06
21.10.06
24.12.06
10.03.07
14.04.07
15.04.07
12.05.07
24.07.07
20.10.07
03.11.07
04.11.07
18.12.07
24.12.07
12.01.08
03.11.07
12.böl.dere
7. bölüm
11.bölüm
2. bölüm
6. bölüm
12.bölüm
6. bölüm
6. bölüm
12.bölüm
Boğazköy
11.bölüm
3. bölüm
13.bölüm
6. bölüm
12.bölüm
12.bölüm
12.bölüm
4. bölüm
4.böl.saz.b.
4.5.böl Poy.
4.5.böl Poy.
Kocaçay
Kum ocağı
4. 5.ve 6.
6.böl.Dal.G.
6.böl.Dal.G.
6.bölüm
6.bölüm
Arapçift.G.
Arapçift.G.
5.böl.Dal.G.
5.böl Dal.G.
5.böl.Dal.G.
6.böl.Dal.G.
6.böl.A.G
3.4.5.böl
11.bölüm
11. bölüm
5.11. böl.
6.7. bölüm
7. bölüm
12.bölüm
4. bölüm
1
1
1
1
2
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
4
5
100
40
30
30
50
45
30
90
17
50
35
15
18
30
90
100
90
150
40
1
25.10.06
5.böl. sazl.
1
LC
K
G
LC
_
LC
K
G
LC
Y
LC
Y
3
LC
Y
12
LC
Y
+
LC
T
LC
T
23
Recurvirostridae
Himantopus
himantopus
Glareola
pratincola
Glareolidae
Charadrius
alexandrinus
Charadriidae
Charadrius
dubius
Charadrius
hiaticula
Pluvialis
squatarola
Tringa
nebularia
Tringa totanus
Scolopacidae
Calidris
minuta
Calidris alpina
Larus
cachinnans
Laridae
12.05.07
08.07.07
24.07.07
12.05.07
10.06.07
23.06.07
08.07.07
17.04.05
12.06.05
25.06.06
12.05.07
10.06.07
23.06.07
08.07.07
24.07.07
21.10.07
20.08.06
21.08.06
21.10.06
12.05.07
04.11.07
21.10.07
6.böl.A.G.
7.14. böl
Arapçiftliği
6.böl.A.G.
6.böl.A.G
5.böl.Dal.G.
7. 14. böl.
6. böl deniz
6.böl.deniz
6.böl.A.G.
2.böl.kum.
6.böl.Dal.G.
5.böl.Dal.G.
7. 14.böl
6. bölüm
6. bölüm
5.böl.Poy.G.
5.böl.Poy.G.
6. böl.dere
göl ağzı
6.böl.A.G
6. bölüm
7. bölüm
21.10.06
6
30
10
75
80
15
40
6
2
14
30
12
16
10
5
2
5
4
5
Y
G
12
LC
7
LC
Y
G
12
LC
Y
G
+
+
LC
T
LC
Y
4
4
28
LC
T
5.böl. saz.
1
LC
T
15.04.07
12.05.07
24.12.07
12.01.08
10.06.07
5.böl.Dal.G.
6.böl.A.G.
6. bölüm
6. bölüm
6.böl.A.G.
1
1
15
10
2
LC
K
G
LC
T
21.10.07
04.11.07
12.01.08
17.04.05
24.06.06
20.08.06
21.10.06
25.10.06
24.12.06
10.03.07
14.04.07
12.05.07
10.06.07
23.06.07
7. bölüm
6. bölüm
6. bölüm
6.böl.den.k.
6.böl.den.k.
6.bölüm
5.6.böl.dere
göl ağzı
5.6.böl.dere
göl ağzı
2.böl.deniz
13.bölüm
6.böl.A.G.
6.böl.der ağ.
30
2
5
90
110
200
30
90
20
25
30
20
120
400
LC
K
G
LC
Y
24
Larus
ridibundus
Laridae
Larus minutus
Chlidonias
leucopterus
Sterna hirundo
Sternidae
Gelochelidon
nilotica
Chlidonias
niger
Streptopelia
turtur
Columbidae
Streptopelia
decaocto
Columba livia
Cuculidae
Cuculus
canorus
21.10.07
18.12.07
24.12.07
12.01.08
14. bölüm
6. bölüm
6. bölüm
6. bölüm
15
30
80
20
21.08.06
21.10.06
18.11.06
24.12.06
10.03.07
14.04.07
23.06.07
08.07.07
04.11.07
12.01.08
21.10.06
6.böl.dere
6.böl.göl
6.böl.dere
6.böl.dere
6.böl.dere
6.böl.dere
6.böl.dere
Kocaçay
6. bölüm
6. bölüm
5.6.böl.dere
göl ağzı
6. bölüm
5.böl. poy.
gölü
6.böl.den. k
6.böl.den..k
6.böl.dal.ağ.
5.böl.dal.G.
7. 14.böl
6. bölüm
6.böl.
dal.ağzı
6.böl.A.G.
6. böl.dal.G.
5.böl.Poy.G.
30
20
15
10
16
15
20
5
3
2
30
12.böl. köy
12.böl. köy
4.5.bölüm
7. bölüm
4.5.bölüm
11.böl.boğ,
11.böl.boğ.
Bayram.
11.bölüm
12. bölüm
12.bölüm
3. bölüm
Ağaçlık
3
15
50
10
16
5
6
4
1
40
30
2
12.01.08
22.05.05
17.04.05
12.06.05
20.08.06
23.06.07
08.07.07
24.07.07
20.08.06
21.08.06
10.06.07
24.07.07
14.04.07
20.08.06
21.08.06
23.06.07
08.07.07
24.07.07
14.04.07
23.06.07
24.07.07
20.10.07
24.11.07
12.01.08
12.06.05
2
6
40
10
25
40
45
15
50
40
6
8
1
7
LC
Y
LC
K
G
LC
T
LC
Y
G
LC
Y
G
LC
_
LC
Y
G
LC
Y
2
3
2
3
K
G
LC
_
25
24.05.06
24.12.06
12.05.07
11.böl. ağ.
10.böl. köy
Boğazköy
1
1
1
17.04.05
12.06.05
21.10.06
24.12.06
14.04.07
15.04.07
04.11.07
12.01.08
12.05.07
08.07.07
24.07.07
5.böl.Dal.G.
5.6.7. böl.
Dal. Dere
4.5.Poy.G.
5.böl.Dal.G.
5.böl.Dal.G.
5. bölüm
12.bölüm
6.böl.A.G.
Kocaçay
3.böl.
2
1
3
3
2
5
2
1
25
30
12
17.04.05
12.06.05
10.03.07
14.04.07
24.07.07
11.06.05
14.04.07
08.07.07
24.05.06
10
4
2
2
2
2
1
1
1
24.11.07
08.12.07
18.12.07
2.böl.ağaç.
2.böl.ağaç.
2.bölüm
3.bölüm
3.bölüm
2. bölüm
3.bölüm
14.böl ağ.
2.bölge
ağaçlık
10. bölüm
2. bölüm
13.bölüm
08.12.07
Calandrella
brachydactyla
Alauda
arvensis
Athene noctua
Strigidae
Alcedo atthis
Alcedinidae
Meropidae
Merops
apiaster
Upupa epops
Upupidae
Dendrocopos
syriacus
Picidae
Dendrocopos
minor
Dendrocopos
leucotos
Dendrocopos
major
Picus viridis
Alaudidae
Galerida
cristata
3
13
14
LC
Y
LC
Y
LC
Y
G
+
3
LC
Y
1
LC
Y
LC
_
1
1
1
LC
_
LC
_
3. bölüm
1
LC
_
24.05.06
10.06.07
21.10.07
13.böl.tar.
5.9.böl.tar.
7. bölüm
4
12
10
LC
Y
G
10.03.07
15.04.07
12.05.07
10.06.07
04.11.07
12.01.08
17.04.05
21.05.05
11.06.05
24.06.06
20.08.06
12.bölüm
12.bölüm
6.bölüm
13.bölüm
12.bölüm
12.bölüm
5.böl. kum.
5.bölüm
4.böl.kum.
4.böl.kum
4.bölüm
5
15
20
30
5
7
20
12
6
10
45
LC
Y
2
2
3
Y
+
15
LC
26
Alaudidae
Delichon
urbica
Hirundo
rustica
Hirundinidae
Hirundo
daurica
Motacilla alba
Motacillidae
Anthus
campestris
Motacilla flava
Motacilla
citreola
21.08.06
21.10.06
18.11.06
10.03.07
15.04.07
12.05.07
21.10.07
18.12.07
24.12.07
12.01.08
16.04.05
17.04.05
11.06.05
24.06.06
21.08.06
14.04.07
21.05.05
22.05.05
11.06.05
25.06.06
20.08.06
14.04.07
15.04.07
12.05.07
24.07.07
12.05.07
10.06.07
16.04.04
17.04.05
12.06.05
24.06.06
25.10.06
10.03.07
14.04.07
15.04.07
10.06.07
4.bölüm
4.bölüm
13.böl.kum
13.bölüm
13.bölüm
6.bölüm
7. bölüm
13. bölüm
13.14.böl.
13.bölüm
1.bölüm
Yeniköy
1.bölüm
Yeniköy
Yeniköy
Yeniköy
Arazi gen.
Arazi gen.
Arazi gen.
Arazi gen.
Bayram.
Boğazköy
12.bölüm
13.bölüm
Arazi gen.
13.böl.çalı
13.böl.çalı
Arazi gen.
Arazi gen.
Arazi gen.
Arazi gen.
6.böl.der.ağ.
6.bölüm
11.12 böl.
Boğazköy
6.böl.çalılık
35
40
5
15
15
16
25
10
8
6
30
30
25
24
25
12
50
40
60
40
50
40
30
45
40
12
14
50
50
20
30
5
6
6
25
3
16.04.04
17.04.05
24.06.06
10.03.07
15.04.07
10.06.07
20.10.07
15.04.07
Arazinin
genelinde
Arazi gen.
Arazi gen.
Arazi gen.
6.böl.A.G.
11.bölüm
5.böl.çayır
60
40
30
12
30
15
2
3
11
12
11
13
LC
Y
G
+
LC
Y
G
+
LC
15
Y
G
LC
Y
+
LC
T
LC
Y
G
LC
T
1
2
27
Anthus pratensis
Lanius senator
Lanius collurio
Laniidae
Prunellidae
Sylviidae
Prunella
modularis
Sylvia
atricapilla
Sylvia
melanocephala
Acrocephalus
scirpaceus
Acrocephalus
arundinaceus
Muscicapidae
Turdidae
Phylloscopus
collybita
Ficedula
hypoleuca
Saxicola
torquata
Saxicola
rubetra
Luscinia
megarhynchos
Luscinia
svecica
Luscinia
luscinia
21.10.06
17.04.05
21.05.05
22.05.05
11.06.05
20.08.06
21.08.06
12.05.07
10.06.07
08.07.07
24.07.07
10.03.07
11.06.05
14.04.07
20.10.07
10.03.07
6.bölüm
4. böl. çalı
Arazi gen.
Arazi gen.
Arazi gen.
5. böl.çalı
13.böl.çalı
13.bölüm
6.böl.A.G
7.14.böl.
4.5.6.böl.
12.bölüm
ağaçlık
2. bölüm
12.bölüm
11.bölüm
3.bölüm
2
3
15
50
40
8
5
30
10
10
18
4
2
3
1
2
20.08.06
21.08.06
12.05.07
10.06.07
23.06.07
23.06.07
24.07.07
12.böl.dere
12.böl.saz
6.böl.A.G.
13.bölüm
12.böl.dere
12.böl.dere
3.4.5.böl.
8
6
16
8
4
4
6
25.10.06
5.6.bölüm
14.04.07
2
LC
LC
_
LC
Y
G
LC
_
_
LC
Y
G
LC
_
2
LC
Y
G
2
LC
Y
G
30
LC
_
2.bölüm
2
LC
T
12.06.05
18.11.06
10.03.07
15.04.07
18.12.07
17.04.05
12.böl. tar.
12.bölüm
13.böl.tarla.
13.bölüm
13.bölüm
5.böl.kum.
2
3
2
6
2
2
LC
Y
+
LC
T
16.04.04
17.04.05
11.06.05
25.06.06
12.05.07
25.10.06
4.5. bölüm
4.böl.çal.
boğazköy
3.böl.çal.
13.bölüm
5.böl çal.
20
16
7
6
10
1
LC
Y
G
LC
_
25.10.06
5.6.bölüm
20
LC
_
15
2
28
Turdus merula
Turdidae
Erithacus
rubecula
Aegithalidae
Remizidae
Aegithalos
caudatus
Remiz
pendulinus
Parus major
Paridae
Parus lugubris
Parus
caeruleus
17.04.05
12.06.05
24.06.06
25.10.06
10.03.07
14.04.07
15.04.07
12.05.07
10.06.07
24.07.07
20.10.07
03.11.07
04.11.07
24.11.07
08.12.07
18.12.07
24.12.07
12.01.08
21.10.06
18.11.06
24.12.06
10.03.07
03.11.07
04.11.07
24.11.07
08.12.07
18.12.07
24.12.07
12.01.08
21.05.05
11.06.05
10.03.07
04.11.07
10.03.07
2. böl.ağaç.
5.6.bölüm
6.bölüm
6.bölüm
2.bölüm
12.bölüm
13.bölüm
13.bölüm
13. bölüm
3.4.5.böl.
11.bölüm
11. bölüm
4. bölüm
10.12.böl.
1.2.3. böl.
14. bölüm
13.14.böl.
13.bölüm
12.bölüm
Ağaçlık
12.bölüm
Ağaçlık
11. bölüm
11. bölüm
11.12.böl.
1.2.3.böl.
13.14.böl.
13.14.böl.
13.bölüm
4. bölüm
ağaçlık
4.bölüm
4. bölüm
5. böl.saz.
20
10
6
5
5
6
15
25
20
6
5
5
4
8
15
10
10
5
25
15
8
5
10
20
15
15
6
14
12
10
5
4
30
5
15
LC
Y
+
LC
K
G
LC
Y
_
LC
17.04.05
25.06.06
21.10.06
18.11.06
10.03.07
14.04.07
04.11.07
24.11.07
10.03.07
10.03.07
08.12.07
2. bölüm
ağaçlık
12.böl.ağaç.
12.böl.ağaç.
2.böl. orm
2.3. böl
12. bölüm
11. bölüm
5.6.böl.
3.böl.orm.
2. bölüm
5
5
3
2
6
10
15
4
2
1
4
12
LC
LC
LC
Y
+
T
T
29
Certhiidae
Troglodytidae
Emberizidae
Certhia
brachydactyla
Troglodytes
troglodytes
Emberiza
calandra
Emberiza
melanocephala
Emberiza
schoeniclus
Fringilla
coelebs
Fringillidae
Carduelis
carduelis
08.12.07
2. bölüm
2
10.03.07
24.11.07
24.12.07
22.05.05
11.06.05
10.06.07
12.böl.ağaç.
11. bölüm
6. bölüm
4. bölüm
5. bölüm
6.böl.çal.
1
1
1
25
10
4
24.12.07
6. bölüm
1
17.04.05
22.05.05
11.06.05
24.06.06
18.11.06
10.03.07
14.04.07
24.07.07
20.10.07
21.10.07
03.11.07
04.11.07
24.11.07
08.12.07
18.12.07
24.12.07
12.01.08
16.04.05
17.04.05
21.05.05
24.06.06
25.10.06
18.11.06
10.03.07
14.04.07
15.04.07
03.11.07
04.11.07
24.11.07
08.12.07
18.12.07
24.12.07
12.01.08
11.bölüm
Boğazköy
Boğazköy
3.bölüm
3.bölüm.
12.bölüm
2.3.böl.
3.4.5.böl
11.bölüm
14. bölüm
11. bölüm
12.bölüm
12.bölüm
1.2.3. böl.
13.14.böl.
13.14.böl.
13.bölüm
2. bölüm
Boğazköy
Boğazköy
Boğazköy
5.6.bölüm
5.bölüm
5.bölüm
2.bölüm
12.bölüm
6. bölüm
4.5.6. böl.
10. bölüm
2. bölüm
13.14.böl.
13.14.böl.
13.bölüm
20
12
15
20
5
20
25
17
10
15
10
8
12
18
15
20
11
20
14
40
14
10
6
5
2
8
30
15
12
30
25
25
20
16.04.04
12.bölüm
15
_
LC
K
G
T
LC
LC
_
_
2
LC
Y
2
LC
Y
Passer
Passeridae
domesticus
Y
30
Passeridae
Passer
hispaniolensis
Sturnidae
Sturnus
vulgaris
Oriolus oriolus
Oriolidae
Garrulus
glandarius
Corvidae
Pica pica
Corvus corene
pellescens
Corvus
monedula
Corvus corax
17.04.05
11.06.05
24.06.06
10.03.07
14.04.07
20.10.07
03.11.07
04.11.07
24.11.07
12.01.08
16.04.04
17.04.05
10.06.07
08.07.07
24.12.07
Boğazköy
8.bölüm
Bayram.
Bayram.
2.bölüm
11.bölüm
11. bölüm
12. bölüm
12.bölüm
12.bölüm
8.bölüm
Bayram.
Boğazköy
Hayırlar k.
12. bölüm
20
15
12
25
30
8
12
12
30
15
5
4
6
4
40
21.05.05
11.06.05
23.06.07
16.04.04
17.04.05
12.06.05
25.06.06
25.10.06
10.03.07
14.04.07
14.04.07
24.07.07
21.10.07
03.11.07
04.11.07
24.11.07
08.12.07
16.04.04
17.04.05
11.06.05
21.10.06
12.05.07
17.04.05
10.03.07
18.11.06
12.05.07
12.05.07
3. bölüm
Ormanlıkta
12.böl.dere
2. böl.
ağaçlık
2.bölüm
10.bölüm
5.6.bölüm
6.bölüm
2.bölüm
3. bölüm
4.bölüm
14. bölüm
11. bölüm
12. bölüm
12.bölüm
2.3. bölüm
4.5. bölüm
çalılıkta
5.bölüm
12.5.6.böl
6.böl.A.G.
9. böl. kav
12.böl.dere
12.bölüm
10.bölüm
13.bölüm.
1
1
1
10
6
8
4
3
2
2
2
1
2
2
2
6
6
2
2
2
20
5
2
1
2
2
1
+
13
13
LC
LC
Y
G
+
LC
_
2
LC
Y
G
16
LC
Y
+
11
LC
Y
+
_
_
Y
LC
LC
_
31
4.1 Kocaçay Deltası’nda Üreyen Kuş Türleri
4.1.1 Podiceps cristatus (LINNAEUS, 1758)
(Bahri)
Türkiye’de yerli ve kış göçmeni olan bu tür (Heinzel vd.1995),
üreme döneminde iç sular (göller, barajlar ve göletler), kış döneminde
ise iç suların dışında deniz kıyısında da bulunur. Yuvasını kıyılara yakın
saz kümeleri içine yapar (Turan, 1990).
Bu tür IUCN 2007 Kırmızı Liste kategorisinde düşük riskli (LC)
olarak belirtilmiştir. BirdLife International verilerine göre türün tahmin
edilen üreyen çift sayısı Avrupa’da 300.000- 450.000, Türkiye’de ise
6.000- 8.000 arasında olup, populasyon değişimi azalma eğilimindedir
(BirdLife International 2004).
Kocaçay Deltası’nda her mevsim görülen bir türdür. Türün en
yüksek birey sayısı 21.08.2006 tarihinde 50 birey, en düşük birey sayısı
ise 12.01.2008 tarihinde 3 birey olarak kaydedilmiştir. Üreme döneminde
Dalyan ve Poyraz Gölleri’nde, Kocaçay’ın sazlık kısımlarında ve
Arapçiftliği Gölü’nde yavrulu bireyler tespit edilmiştir. Bu bulgularımıza
göre deltada kesin olarak üremektedir. Yavruların tespit edildiği yerleri
gösterir harita Şekil 4.1.1.1’de gösterilmiştir.
32
Şekil 4.1.1.1. Podiceps cristatus yavrularının tespit edildiği alanlar.
4.1.2 Podiceps ruficollis (PALLAS, 1764)
(Yumurtapiçi)
Türkiye’de yerli ve kış göçmeni olan bu tür, diğer batağan
türlerine göre nehirlerde daha sık, deniz kıyısında daha seyrek bulunur
(Heinzel vd.1995). Yuvasını su bitkilerinden küçük bir yığın halinde
yapar (Turan, 1990).
edilen üreyen çift sayısı Avrupa’da 99.000-170.000, Türkiye’de ise
13.000- 20.000 olup, populasyon değişimi azalma eğilimindedir
(BirdLife International, 2004).
33
Kocaçay Deltası’nda her mevsim görülen bu tür, üreme döneminde
Dalyan, Poyraz göllerindeki sazlık kısımlarda ve Kocaçay nehrinde, kış
döneminde ise Dalyan Gölü ve Kocaçay’ın denize açıldığı alanda tespit
edilmiştir. Türün en yüksek birey sayısı 04.11.2007 tarihinde 40 birey, en
düşük birey sayısı 24.12.2006 tarihinde 2 birey olarak tespit edilmiştir.
Büyük olasılıkla deltada üremektedir. Muhtemel üreme yerlerini gösterir
harita Şekil 4.1.2.1’de gösterilmiştir.
Şekil 4.1.2.1. Podiceps ruficollis’in muhtemel üreme yerleri.
4.1.3 Ardea cinerea (LINNAEUS, 1758)
(Gri Balıkçıl)
Türkiye’de yerli ve kış göçmeni olduğu belirtilen bu tür (Heinzel
vd.1995; Kiziroğlu, 1989), genellikle ağaçlarda, nadiren sazlıklarda
34
koloniler halinde yuva yapar. Göl ve akarsu kıyılarında, deniz
sahillerinde görülür (Turan, 1990).
2.500- 5.000 olup, populasyonda önemli bir değişim gözlenmemektedir.
Yarar ve Magnin’e (1997) göre deltada 10 çift Gri Balıkçıl’ın
kuluçkaya yattığı bildirilmesine karşın, bu türün yuvaları deltada
bulunamamıştır. Fakat 8.07.2007 tarihinde çalışma alanı dışındaki Kum
Ocağı yanındaki söğütlüklerin bulunduğu alanda 23 bireylik küçük bir
grup söğütlük üzerinde uçarken gözlenmiştir. Türün olası üreme yeri
Şekil 4.1.3.1’de verilmiştir.
Şekil 4.1.3.1. Ardea cinerea’nın muhtemel üreme yeri.
35
4.1.4 Ciconia ciconia (LINNAEUS, 1758)
(Beyaz Leylek)
Türkiye’de yaz göçmeni olan bu tür, yurdumuza Mart başında
gelir, köylerdeki binaların çatılarına, baca üstlerine ve yüksek ağaçların
geniş dal çatallarına çalı çırpıdan yuva yapar (Turan, 1990 a).
Bu tür deltada sığ ve taşkın çayırlıklarda ve yeni ekili alanlarda
gözlenmiştir. Ekmekçi (1yuva, 2 yavru), Boğazköy (2 yuva 3 yavru),
Bayramdere (1 yuva ) ve Hayırlar (1 yuva 4 yavru) köylerinde toplam 5
yuva ve 9 yavru sayılmıştır. Boğazköy’deki yuvaya çıkılarak yuva ve
yumurtaların fotoğrafları çekilmiştir (Şekil4.1.4.1.a,b). Hayırlar ve
Ekmekçi köyündeki yuvalar elektrik direğine, diğer yuvalar ise evlerin
çatısına yapılmıştır.
36
Şekil 4.1.4.1. Boğazköy’de Ciconia ciconia’nın yuvası.
Şekil 4.1.4.2. Boğazköy’de Ciconia ciconia’nın yumurtaları.
37
Şekil 4.1.4.2. Ciconia ciconia’nın yuva yerleri.
4.1.5 Tadorna ferruginea (PALLAS, 1764)
(Angıt)
Türkiye’de yerli olan bu tür, göl bataklık, barajlar ve akarsu
kıyılarında bulunur. Yuvasını kayalıklar arasına, ağaç kovuklarına, yıkık
duvar aralarına yapar (Turan, 1990).
Tür IUCN 2007 Kırmızı Liste kategorisinde düşük riskli (LC)
edilen üreyen çift sayısı Avrupa’da 11.000 den az, Türkiye’de ise 9.00012.000 olup, populasyon değişimi artma eğilimindedir (BirdLife
International 2004).
Türün en yüksek birey sayısı 21.10.2007’de 170 birey, en düşük
birey sayısı 17.04.2005’de 2 birey’dir. 08.07.2007 tarihinde Kocaçay’ın
38
denize açıldığı kısımda yetişkin bireylerle beraber 12 Angıt yavrusu
sayılmış olup, bu tür alanda kesin olarak üremektedir. Yavruların
görüldüğü yerler Şekil 4.1.5.1’de verilmiştir.
Şekil 4.1.5.1. Tadorna ferruginea’nın üreme yerleri.
4.1.6 Gallinula chloropus (LINNAEUS, 1758)
(Yeşil Ayaklı Su Tavuğu)
Türkiye’de yerli olan bu tür (Kiziroğlu, 1989), durgun su
kıyılarında, sulak çayırlarda, sazlıklarda yaşar. Kamışlar ve otlar arasına
yuva yapar (Turan, 1990).
edilen üreyen çift sayısı Avrupa’da 900.000-1.700.000, Türkiye’de ise
39
15.000-25.000 olup, populasyon değişimi azalma eğilimindedir (BirdLife
Tür deltada 4. ve 5. bölüm’deki sazlık ve bataklık kısımlarda ve
Kocaçay’ın sazlık kısımlarında uygun üreme habitatında gözlenmiştir.
Tür yüksek ihtimalle alanda üremektedir. Üreme yeri Şekil 4.1.6.1’de
gösterilmiştir.
Şekil 4.1.6.1. Gallinula chloropus’un muhtemel üreme yeri.
4.1.7 Fulica atra (LINNAEUS, 1758)
(Sakarmeke)
Türkiye’de yerli olan Sakarmeke, kenarları bitkiler ve sazlıklarla
kaplı tatlı su göllerinde bulunurlar (Heinzel vd.1995). Yuvasını saz ve
kamışlarla bataklıklarda yapar (Turan, 1990a).
40
Tür IUCN 2007 Kırmızı Liste kategorisinde düşük riskli (LC)
edilen üreyen çift sayısı Avrupa’da 1.300.000- 2.300.000, Türkiye’de ise
20.000-40.000 olup, populasyonda önemli bir değişim gözlenmemektedir
Tür deltada Dalyan, Poyraz ve Arapçiftliği göllerindeki yoğun su
üstü bitki örtüsünün olduğu alanlarda gözlenmiştir. Türün en yüksek
birey sayısı 24.12.2007 tarihinde 150 birey, en düşük birey sayısı
12.05.2007
tarihinde
15
birey’dir.
24.07.2007
tarihindeki
çalışmalarımızda ise 11 yavru gözlenmiş olup, tür burada kesin olarak
üremektedir. Yarar ve Magnin’e (1997) göre bu tür deltada üremektedir.
Eken ve diğ. (2006)’ne göre 1996 yılında 42610 bireyin kışladığı
belirtilen Sakarmeke yavrularının görüldüğü yerler Şekil 4.1.7.1’de
verilmiştir.
Şekil 4.1.7.1. Fulica atra’nın yavrularının görüldüğü yerler.
41
4.1.8 Glareola pratincola (LINNAEUS, 1766)
(Bataklık Kırlangıcı)
Türkiye’de yaz göçmeni ve transit geçen bir türdür (Kiziroğlu,
1989). Tuzlu göl ve bataklık kıyılarında, su boylarında yaşar. İçleri kuru
ot ve kök parçalarıyla döşenmiş yuvalarını bataklık kıyılarında yapar
(Turan, 1990a).
Tür IUCN 2007 Kırmızı Liste kategorisinde en düşük tehdit (LC)
edilen üreyen çift sayısı Avrupa’da 10.000- 18.000, Türkiye’de ise 3.0006.000 olup, populasyon değişimi azalma eğilimindedir (BirdLife
Tür Arapçiftliği Gölü’nün yakınındaki açık alanlarda üreme
davranışı gösterirken kaydedilmiştir. 23.06.2007 tarihinde 6. bölümdeki
ve 08.07.2007 tarihinde 7. ve 14. bölümlerdeki üreme habitatlarından
geçerken havada toplu olarak uçma davranışları gözlendiğinden bu
alanların muhtemel üreme alanı olduğu düşünülebilir. Ertan ve diğ.
(1989)’ne göre deltada 30-40 çift, Kılıç ve Eken’e (2004) göre en az 80
çift ürediği bildirilen bu türün bizim çalışmalarımızda üreme
populasyonun yaklaşık 50 çift olduğu düşünülmektedir. Türün muhtemel
üreme yerleri Şekil 4.1.8.1’de verilmiştir.
42
Şekil 4.1.8.1. Glareola pratincola’nın muhtemel üreme yerleri.
4.1.9 Himantopus himantopus (LINNAEUS, 1758)
(Uzunbacak)
Türkiye’de değişik bölgelerde yaz göçmeni olup (Kiziroğlu,
1989), bataklıklarda, göl kıyılarında, sığ lağünlerde ve su taşkınları
yakınlarında yaşar. Yuvalarını lagünlerde, çamurlu yerlerdeki otlar ve
kökler üzerine yapar (Turan, 1990a).
Bu tür IUCN 2007 Kırmızı Liste kategorisinde en düşük tehdit
(LC) olarak belirtilmiştir. BirdLife International verilerine göre türün
tahmin edilen üreyen çift sayısı Avrupa’da 37.000- 64.000, Türkiye’de
ise 9.000-12.000 olup, populasyon değişimi azalma eğilimindedir
43
Arapçiftliği Gölü’nün doğu kıyısındaki taşkın kısımlarda bitkilerin
arasında 12.05.2007 tarihinde 12 Uzunbacak beslenirken kaydedilmiştir.
08.07.2007 tarihinde ise 14. bölümde bataklık taşkın kısımlarda territorial
alan savunmasına yönelik saldırgan davranışlar gösteren yaklaşık 50-55
birey tespit edilmiştir. Eken ve diğ. (2006)’ne göre 15-50 çift, Ertan ve
diğ. (1989)’ne göre ise 15 çift bireyin deltada ürediği belirtilmektedir.
Türün üreme yeri Şekil 4.1.9.1’de verilmiştir.
Şekil 4.1.9.1. Himantopus himantopus’un üreme yeri.
4.1.10 Charadrius alexandrinus (LINNAEUS, 1758)
(Kesik Kolyeli Yağmur Kuşu )
Türkiye’de yerli ve yaz göçmeni olan bu tür (Heinzel vd.1995),
kumlu ve çakıllı deniz kıyısında, lagünlerin, tuzlu ve acı göllerin
kıyılarında yaşar. Bitki örtüsü az olan kumlu yerlerde yuva yapar (Turan,
1990).
44
edilen üreyen çift sayısı Avrupa’da 22.000- 35.000, Türkiye’de ise 8.00011.000 olup, populasyon değişimi azalma eğilimindedir (BirdLife
Bu tür Dalyan Gölü’nün ve Arapçiftliği Gölü’nün kumlu
kıyılarında gözlenmiştir. 12.05.2007 tarihinde Arapçiftliği gölünün
kumlu kıyısında 1 yavru görülmüştür. 1996 yılında en az 70 çift ürediği
bildirilen bu türün (Kılıç ve Eken, 2004), deltanın genelinde dağınık bir
şekilde ürediği için üreme populasyonunun maksimum 30-40 çift
olduğunu tahmin etmekteyiz. Eken ve diğ. (2006)’ne göre ise 70-90 çift
bireyin deltada ürediği belirtilmektedir. Türün üreme yeri Şekil 4.1.10.1’
de verilmiştir.
Şekil 4.1.10.1. Charadrius alexandrinus’un üreme yeri.
45
4.1.11 Sterna hirundo (LINNAEUS, 1758)
(Deniz Kırlangıcı)
Türkiye’nin değişik bölgelerinde yaz göçmeni ve transit geçen bir
tür olup (Heinzel vd.1995), göl ve nehir kıyılarında, kıyıya yakın
adalarda yaşar. Kumsallarda göl ve bataklıklardaki adacıklarda yuva
yapar (Turan, 1990).
edilen üreyen çift sayısı Avrupa’da 270.000- 570.000 Türkiye’de ise
8.000-12.000 olup, populasyonda önemli bir değişim gözlenmemektedir
Türün en yüksek birey sayısı 08.07.2007 tarihinde 45 birey, en
düşük birey sayısı 12.06.2005 tarihinde 10 birey’dir. 08.07.2007
tarihinde 7. bölümdeki Arapçiftliği Gölü’ndeki sazlıklardan oluşan
adacıktan üzerimize doğru gelen, territorial alan savunmasına yönelik
saldırgan davranışlar gösteren yaklaşık 45 öten birey sayılmıştır. Bu
nedenle tür alanda yüksek ihtimalle üremektedir. Eken ve diğ. (2006)’ne
göre 70-80 çift, Yarar ve Magnin’e (1997) göre ise 70 çiftin deltada
ürediği belirtilmektedir. Türün üreme yeri Şekil 4.1.11.1’ de verilmiştir.
46
Şekil 4.1.11.1. Sterna hirundo’nun muhtemel üreme yeri.
4.1.12 Streptopelia turtur (LINNAEUS, 1758)
(Üveyik)
Türkiye genelinde yaz göçmeni olan bu tür, seyrek ormanlar,
çalılıklar ve fundalıklarda bulunur (Heinzel vd.1995). Ağaç dallarında ve
sık çalılar arasında yuva yapar (Turan, 1990a).
edilen üreyen çift sayısı Avrupa’da 3.500.000-7.200.000 Türkiye’de
47
Türün en yüksek birey sayısı 23.06.2007 tarihinde 50 birey, en
düşük birey sayısı 20.08.2006 tarihinde 3 birey’dir. 23.06.2007 tarihinde
4. ve 5. bölümde ve açık alanlarda öten bireyler gözlenmiştir. Arazide
yüksek olasılıkla kuluçkaya yatan göçmen bir kuştur. Türün muhtemel
üreme yeri Şekil 4.1.12.1’de verilmiştir.
Şekil 4.1.12.1. Streptopelia turtur’un muhtemel üreme yeri.
4.1.13 Streptopelia decaocto (FRIVALDSKY,1838)
(Dere Kumrusu)
Türkiye’de yerli bir tür olup (Kiziroğlu, 1989) yerleşim yerlerinde
yaşar. Yuvasını ağaç dallarına, elektrik ve telefon direklerine ve
balkonlara yapar ( Turan, 1990a).
48
edilen üreyen çift sayısı Avrupa’da 4.700.000- 11.000.000, Türkiye’de
ise 1.000.000- 3.000.000 olup, populasyonda önemli bir değişim
gözlenmemektedir (BirdLife International 2004).
Bu tür, Boğazköy ve Bayramdere köylerinde kaydedilmiştir.
Türkiye’de gözlendiği hemen hemen her yerde ürediği için araştırma
alanında da ürediğini belirtebiliriz. Türün Boğazköy’deki üreme yeri
Şekil 4.1.13.1. Streptopelia decaocto’nun üreme yeri.
49
4.1.14 Athene noctua (SCOPOLI, 1769)
(Kukumav)
Türkiye’de yerli bir tür olup, tarlalar, seyrek ağaçlık ve
ormanlarda, meyve bahçelerinde yaşar (Heinzel vd.1995). Ağaç
kovuklarında, çatı aralarında, boş bacalarda yuva yapar (Turan, 1990a).
edilen üreyen çift sayısı Avrupa’da 5.600.000-1.300.000 Türkiye’de
Deltada Boğazköy ve Bayramdere köylerinde kaydedilmiştir.
12.05.2007 tarihinde Boğazköy’de bir öten birey uygun üreme
habitatında gözlenmiştir. Türün muhtemel üreme yeri Şekil 4.1.14.1’de
verilmiştir.
Şekil 4.1.14.1. Athene noctua’nın muhtemel üreme yeri.
50
4.1.15 Merops apiaster (LINNAEUS, 1758)
(Arı Kuşu)
Arı kuşu Türkiye’de yaz göçmeni ve transit geçen bir tür olup
(Heinzel vd.1995), yuvalarını kumlu yarlarda açtığı deliklere yapar
(Turan, 1990).
edilen üreyen çift sayısı Avrupa’da 480.000- 1.000.000, Türkiye’de ise
Deltada ilk olarak 40 bireylik grup halinde 12.05.2007 tarihinde 6.
ve 13. bölümlerde görülmüştür. 08.07.2007 tarihinde ise kullanılmakta
olan 20 yuva çalışma alanı dışındaki Kocaçay’ın kum ocağı mevkisinde
bulunmuştur (Şekil 4.1.15.1.) Ebeveynlerin yuvaya yiyecek taşıdıkları
görülmüştür. Ebeveynlerin yuvaya yiyecek taşımaları yuvada yavrunun
olduğunun bir kanıtıdır. Aynı bölgenin yaklaşık 1 km gerisinde 2006
yılında 23 yuva tespit edilmiştir. Türün üreme yerleri Şekil 4.1.15.2’de
verilmiştir.
51
Şekil 4.1.15.1. Merops apiaster’in yuvası
Şekil 4.1.15.2. Merops apiaster’in üreme yerleri.
52
4.1.16 Upupa epops (LINNAEUS, 1758)
(İbibik)
İbibik Türkiye genelinde yaz göçmenidir (Heinzel vd.1995).
Ağaçlık geniş arazilerde, seyrek ormanlarda, bahçelerde yaşar. Yaşlı
ağaçların kovuklarında, toprak yarlardaki delik ve oyuklarda, kaya
yarıklarında yuva yapar (Turan, 1990a).
Bu tür IUCN 2007 Kırmızı Liste kategorisinde düşük risk (LC)
edilen üreyen çift sayısı Avrupa’da 890.000-1.700.000 Türkiye’de ise
Deltanın 2.ve 3. bölümlerindeki ormanlık kısımlarda öten bireyler
kaydedilmiştir. Deltada olasılıkla kuluçkaya yatan bir türdür. Türün
muhtemel üreme yeri Şekil 4.1.16.1’de verilmiştir.
53
Şekil 4.1.16.1. Upupa epops’un muhtemel üreme yeri.
4.1.17 Dendrocopos syriacus (EHRENBERG, 1833)
(Suriye Alaca Ağaçkakanı)
Yurdumuzun genelinde yerli olup, seyrek ve genellikle yaprak
döken ormanlarda, ağaçlık ve açık arazilerde yaşar (Heinzel vd.1995).
edilen üreyen çift sayısı Avrupa’da 530.000- 1.100.000 Türkiye’de
Deltada 2., 3., ve 14. bölümlerdeki ağaçlık kısımlarda gözlenmiştir.
08.07.2007 tarihinde 14. bölümde ağaçlık alanda öten bir birey
görülmüştür. Ayrıca bu türe ait olduğunu düşündüğümüz bir yuva
08.12.2007 tarihinde 2. bölümde bulunmuştur (Şekil4.1.17.1). Eken ve
54
diğ. (2006)’ne göre bu tür deltada üremektedir. Türün muhtemel üreme
yeri Şekil 4.1.17.2’de verilmiştir.
Şekil 4.1.17.1. Dendrocopos syriacus’un yuvası.
Şekil 4.1.17.2. Dendrocopos syriacus’un üreme yeri.
55
4.1.18 Calandrella brachydactyla (LEISLER, 1814)
(Kısa Parmaklı Tarla Kuşu)
Yurdumuzda yaz göçmeni ve transit geçen bir tür olup, tarlalarda
ve kumullarda, ağaçsız ve çıplak arazilerde bulunur (Heinzel vd.1995).
Yuvasını toprakta basit bir çukurun içersine yapar (Turan, 1990a).
edilen üreyen çift sayısı Avrupa’da 7.300.000- 14.000.000 Türkiye’de ise
3.000.000- 6.000.000 olup, populasyon değişimi artma eğilimindedir
Türün en yüksek birey sayısı 10.06.2007 tarihinde 12 birey’dir.
Deltada 5. 9. ve 13. bölümlerdeki tarlalarda öten bireyler tespit edildiği
için bu türün deltada olası ürediğini düşünmekteyiz. Eken ve diğ.
(2006)’ne göre de bu türün deltada ürediği belirtilmektedir. Türün
muhtemel üreme yeri Şekil 4.1.18.1’de verilmiştir.
56
Şekil 4.1.18.1. Calandrella brachydactyla’nın muhtemel üreme yeri.
4.1.19 Alauda arvensis (LINNAEUS, 1758)
(Tarla Kuşu)
Türkiye’de değişik bölgelerde yerli ve kış göçmeni olup, ağaçsız
açık arazilerde, çiftlikler, yaylalar ve kıyı kumullarında bulunur (Heinzel
vd.1995).Yuvalarını ekin tarlalarında ve bataklıklardaki kuru ve otlu
kısımlara yapar. Yuvası ince kökler, yumuşak ot ve samanla döşenmiş
küçük bir çukurdan oluşur (Turan, 1990a).
900.000- 1.800.000 olup, populasyon değişimi azalma eğilimindedir
57
Türün en yüksek birey sayısı 10.06.2007 tarihinde 13. bölümde 30
birey, en düşük birey sayısı ise 10.07.2007 ve 04.11.2007 tarihlerinde 12.
bölümde 5 birey’dir. Deltada özellikle tarım alanlarının bulunduğu 12. ve
13. bölümlerde Mart-Haziran aylarında öten bireyler kaydedilmiştir.
Türün muhtemel üreme yerleri Şekil 4.1.19.1’de verilmiştir.
Şekil 4.1.19.1. Alauda arvensis’in muhtemel üreme yerleri.
4.1.20 Galerida cristata (LINNAEUS, 1758)
(Tepeli Tarla Kuşu)
Türkiye genelinde yerli olan bu tür, köy ve şehirlere yakın ekili
alanlarda, çayır ve meralarda yaşar. Toprakta yuva yapar (Turan, 1990a).
IUCN 2007 Kırmızı Liste kategorisinde düşük riskli (LC) olarak
belirtilmiştir. BirdLife International verilerine göre türün tahmin edilen
üreyen çift sayısı Avrupa’da 3.600.000-7.600.000, Türkiye’de ise
58
2.000.000-
4.000.000
olup,
populasyonda
önemli
bir
değişim
görülmemektedir (BirdLife International 2004).
Galerida cristata yerli bir türdür. Bu tür 20.08.2006’da 45 birey ve
18.11.2006’da 13. bölümde 5 birey sayılmıştır. 12.05.2007’de 6.
bölümde küçük bitkilerin bulunduğu alanda yuvası bulunmuştur (Şekil
4.1.20.1). Türün üreme yeri Şekil 4.1.20.2’de verilmiştir
Şekil 4.1.20.1. Galerida cristata’nın yuva ve yumurtası.
59
Şekil 4.1.20.2. Galerida cristata’nın üreme yeri
4.1.21 Delichon urbica (LINNAEUS, 1758)
(Pencere Kırlangıcı)
Yurdumuzda yaz göçmeni ve transit geçen bir tür olup (Heinzel
vd.1995), çiftlikler ve köylerde yaşar. Yuvasını çatı altlarına, balkon
kirişlerine, pencere içlerine, yarım küre şeklinde çamurdan yapar.
Yuvasının üst kısmında küçük bir giriş deliği bırakır (Turan, 1990).
edilen üreyen çift sayısı Avrupa’da 9.900.000-24.000.000, Türkiye’de ise
8.000- 35.000 olup, populasyon değişimi azalma eğilimindedir (BirdLife
60
Pencere Kırlangıcı çalışmalarımız sırasında Yeniköy, Bayramdere
ve Boğazköy’de gözlenmiştir. Yuvası (Şekil 4.1.21.1) ve yavrusu (Şekil
4.1.21.2) Bayramdere köyünde tespit edilmiştir. Türün üreme yerleri
Şekil 4.1.21.1. Delichon urbica’nın yuvası.
Şekil 4.1.21.2. Delichon urbica’nın yavrusu.
61
Şekil 4.1.21.3. Delichon urbica’nın üreme yerleri.
4.1.22 Hirundo rustica (LINNAEUS, 1758)
(Kır Kırlangıcı)
Yurdumuzun tamamında yaz göçmeni bir tür olup, yerleşim
yerleri çevresinde, açık tarım alanlarında, çayırlarda, göl ve gölet
kıyılarında yaşar. Çatı kirişlerine, kapı ve pencere kemerleri üzerine,
çamur ve saman parçalarını, tükürüğü ile yapıştırarak üstü açık yuvasını
yapar (Turan, 1990a).
edilen üreyen çift sayısı Avrupa’da 16.000.000-36.000.000, Türkiye’de
ise 1.000.000- 2.500.000 olup, populasyonda önemli bir değişim
62
Türün en yüksek birey sayısı 11.06.2005 tarihinde 60 birey’dir. Bu
türün yuvasının fotoğrafı 08.12.2007 tarihinde Bayramdere köyünde
çekilmiştir (Şekil 4.1.22.1). Türün üreme yerleri Şekil 4.1.22.2’de
verilmiştir.
Şekil 4.1.22.1. Hirundo rustica’nın yuvası.
Şekil 4.1.22.2 Hirundo rustica’nın üreme yerleri.
63
4.1.23 Motacilla alba (LINNAEUS,1758)
(Kuyruk Sallayan)
Türkiye’de bütün bölgelerde yerli olup (Kiziroğlu, 1989), her türlü
arazide, bahçelerde, çayırlarda, açık alanlarda ve tarım alanlarında yaşar.
Su kıyılarını tercih eder. Yerleşim yerlerinde de görülür. Ağaç
kovuklarında, köprü ayaklarında, kaya oyuklarında, bina oyuklarında
yuva yapar (Turan, 1990a).
edilen üreyen çift sayısı Avrupa’da 13.000.000- 26.000.000 Türkiye’de
ise 3.000.000- 600.000 olup, populasyonda önemli bir değişim
Deltanın genelinde her mevsim görülen bu türün yuvası,
12.06.2005 tarihinde Boğazköy’deki okulun çatısında bulunmuştur (Şekil
4.1.23.1). Yuvasını kiremit altına ince kuru otları kullanarak yapmıştır.
Yumurtalar kirli beyaz renkli olup, üzeri küçük kahverengi beneklidir.
Türün üreme yeri Şekil 4.1.23.2’de verilmiştir
64
Şekil 4.1.23.1. Motacilla alba’nın yuvası.
Şekil 4.1.23.2. Motacilla alba’nın üreme yeri.
65
4.1.24 Motacilla flava (LINNAEUS, 1758)
(Sarı Çoban Aldatan)
Türkiye’de yaz göçmeni olup, sığır ve koyunların otladığı sulak ve
kuru çayırların çevresinde bulunur (Heinzel vd.1995). Yuvasını yerde
yapar (Turan, 1990a).
ise 200.000- 600.000 olup, populasyon değişimi azalma eğilimindedir
Bu türün en yüksek birey sayısı 16.04.2004 tarihinde 60 birey, en
düşük birey sayısı ise 20.10.2007 tarihinde 2 birey’dir. 10.06.07 tarihinde
6. bölümde yapılan çalışmada 15 öten birey sayılmıştır. Bu verilere göre
olasılıkla deltada kuluçkaya yatmaktadır. Türün muhtemel üreme yeri
66
Şekil 4.1.24.1. Motacilla flava’nın muhtemel üreme yeri.
4.1.25 Lanius collurio (LINNAEUS, 1758 )
(Kızıl Sırtlı Örümcek Kuşu )
Türkiye’de yaz göçmeni ve transit geçen bu tür, çalılık ve açık
arazilerde yaşar (Heinzel vd.1995). Yuvasını çalılıkların ve küçük
ağaçların sık dalları içine yapar (Turan, 1990a).
400.000-800.000 olup, populasyon değişimi azalma eğilimindedir
67
Üreme döneminde deltada dikenli çalıların bulunduğu açık
arazilerde öten bireyler tespit edilmiş olup, türün alanda olası ürediğini
düşünüyoruz. Türün en yüksek birey sayısı
22.05.2005 tarihinde 50
birey, en düşük birey sayısı ise 21.08.2006 tarihinde 5 birey’dir. Eken
ve diğ. (2006)’ne göre de bu türün deltada ürediği belirtilmektedir. Türün
muhtemel üreme yerleri Şekil 4.1.25.1’de verilmiştir.
Şekil 4.1.25.1. Lanius collurio’nun muhtemel üreme yerleri.
4.1.26 Acrocephalus scirpaceus (HERMANN,1804)
(Saz Ardıcı)
Türkiye’de yaz göçmeni ve transit geçen bir türdür (Heinzel
vd.1995). Sazlıklarda, göl ve bataklık kıyılarındaki bitkiler arasında
yaşar. Yuvasını sazlar arasında sazlara asılı olarak yapar (Turan, 1990a).
68
edilen üreyen çift sayısı Avrupa’da 2.700.000-5.000.000, Türkiye’de
Kuluçka zamanı sazlıklarda yüksek sesle öterek yerlerini belli
etmektedirler. Bu tür deltada olasılıkla kuluçkaya yatmaktadır. Türün
Şekil 4.1.26.1. Acrocephalus scirpaceus’un muhtemel üreme yerleri.
4.1.27 Acrocephalus arundinaceus (LINNAEUS, 1758)
(Büyük Saz Ardıcı)
vd.1995). Göl ve akarsu kıyılarındaki sazlık ve kamışlıklarda yaşar.
69
Yuvasını sazlıklarda suya bakan tarafa, 3-5 saz kamışının arasına asılı
olarak yapar. Ayrıca sık çalılar ve söğüt dalları arasına da yuva yapar
(Turan, 1990a).
Deltada uzun sazlıkların olduğu habitatlarda öten bireyler
kaydedilmiştir. Bu tür olasılıkla arazide kuluçkaya yatmaktadır. Türün
Şekil 4.1.27.1. Acrocephalus arundinaceus’un muhtemel üreme yerleri.
70
4.1.28 Saxicola torquata (LINNAEUS, 1766)
(Taş Kuşu )
Türkiye’de yerli ve yaz göçmeni olan bu tür, sulak ve kuru
çayırlarda, fundalık, çalılık ve tarlalarda yaşar (Heinzel vd.1995).
Deltada genellikle tarla kenarlarındaki çitlerde görülmektedir.
Yuvası 12. bölümdeki tarla kenarındaki uzun otların arasında
bulunmuştur (Şekil4.1.28.1). Yuvasını toprağın üzerine ince kuru otları
kullanarak yapar. Türün üreme yeri Şekil 4.1.28.2’de verilmiştir.
Şekil 4.1.28.1. Saxicola torquata’nın yuva ve yumurtası.
71
Şekil 4.1.28.2. Saxicola torquata’nın üreme yeri.
4.1.29 Luscinia megarhynchos (BREHM,1831)
(Bülbül)
Türkiye’de yerli ve transit geçen bu tür, yaprakdöken ormanlar,
çalılıklar ve dere boylarında yaşar (Heinzel vd.1995). Yuvasını sık
böğürtlenler, yüksek ısırgan otları ve dikenli çalılar içinde toprakta yapar
(Turan, 1990a).
1.000.000- 2.000.000 olup, populasyon değişimi azalma eğilimindedir
72
Deltada çalılık habitatlarda bu türe ait öten bireyler gözlenmiştir.
Deltada olasılıkla üreyen bir türdür. Muhtemel üreme yeri Şekil
4.1.29.1’de gösterilmiştir.
Şekil 4.1.29.1. Luscinia megarhynchos’un muhtemel üreme yeri.
.
4.1.30 Turdus merula (LINNAEUS, 1758 )
(Karatavuk )
Türkiye’de yerli olan bu tür, ormanlarda çalılıklarda park ve
bahçelerde bulunur (Heinzel vd.1995).
800.000- 2.000.000 olup, populasyon değişimi azalma eğilimindedir
73
Deltada bu türün yuvası 3. bölümdeki ağaçta bulunmuştur (Şekil
4.1.30.1).Turdus merula yuvasının çanak kısmını kalın otlardan, orta
tabakasını çamurdan, en iç tabakasını ise daha ince otlardan
şekillendirmektedir. Üreme yerini gösterir harita Şekil 4.1.30.2
gösterilmiştir.
Şekil 4.1.30.1. Turdus merula’nın yuva ve yumurtası
Şekil 4.1.30.2. Turdus merula’nın üreme yeri
74
4.1.31 Parus major (LINNAEUS, 1758)
( Baştankara)
Türkiye genelinde yerli olan bu tür, her türlü ağaçlık alanda,
orman, çalılık ve fundalıklarda yaşar (Heinzel vd.1995). Ağaç ve duvar
oyuklarında (Turan, 1990a).
2.000.000-
6.000.000
olup,
populasyonda
önemli
bir
değişim
Büyük Baştankara deltada ağaçlık ve ormanlık alanlarda
kaydedilmiştir. 25.06.2006 tarihinde 2. bölgede yeni uçmaya çalışan
yavru yakalanarak fotoğrafı çekilmiştir (Şekil 4.1.31.1). Üreme yerini
gösteren harita Şekil 4.1.31.2’de gösterilmiştir.
Şekil 4.1.31.1. Parus major’un yavrusu.
75
Şekil4.1.31.2. Parus major’un üreme yeri.
4.1.32 Fringilla coelebs (LINNAEUS 1758)
(İspinoz)
Türkiye’de yerli ve kış göçmeni olan bu tür, orman, koru ve
fundalıklarda yaşar (Heinzel vd.1995). Ağaçların tepesine yakın dal
çatallarında yuva yapar (Turan, 1990a).
olarak belirtilmiştir. BirdLife International verilerine göre tahmin edilen
üreyen çift sayısı Avrupa’da 130.000.000-240.000.000 Türkiye’de
3.000.000-
9.000.000
olup,
populasyonda
önemli
bir
değişim
76
Deltada üreme döneminde ağaçlık ve ormanlık alanlarda öten
bireyleri kaydedilmiştir. Deltada olasılıkla üremektedir. Muhtemel üreme
yerlerini gösteren harita Şekil 4.1.32.1’de gösterilmiştir.
Şekil 4.1.32.1. Fringilla coelebs’in muhtemel üreme yerleri.
4.1.33 Carduelis carduelis (LINNAEUS, 1758)
(Saka Kuşu)
Türkiye genelinde yerli olan bu tür, otsu bitkilerin zengin olduğu
ağaçlık alanlarda, orman açıklıklarında ve köylerde yaşar (Heinzel
vd.1995). Yuvasını ağaçların dallarının uç kısımlarına yapar (Turan,
1990a).
üreyen çift sayısı Avrupa’da 12.000.000- 29.000.000 Ülkemizde
77
Deltada bütün bölümlerde uygun habitatlarında her mevsim
görülebilir. Üreme döneminde öten bireyler tespit edilmiştir. Muhtemel
üreme yerlerini gösteren harita Şekil 4.1.33.1’de gösterilmiştir.
Şekil 4.1.33.1. Carduelis carduelis’in muhtemel üreme yerleri.
4.1.34 Passer domesticus (LINNAEUS, 1758)
( Serçe)
Türkiye’de yerli olan bu tür (Heinzel vd.1995), çatı aralarında,
kiremit altlarında, saçaklarda, kovuklarda ve leylek yuvaları altlarında
yuva yapar (Turan, 1990a).
78
üreyen çift sayısı Avrupa’da 63.000.000-130.000.000 Türkiye’de ise
Deltada bu türe ait yuvalar Leylek (Ciconia ciconia) yuvalarının alt
kısımlarında görülmüştür (Şekil 4.1.34.1). Üreme yerini gösteren harita
Şekil 4.1.34.2’de gösterilmiştir.
Şekil 4.1.34.1. Leylek ( Ciconia ciconia) yuvasının altındaki (Passer hispaniolensis ile
birlikte) Passer domesticus yuvaları.
79
Şekil 4.1.34.2. Passer domesticus’un üreme yeri.
4.1.35 Passer hispaniolensis (TEMMINCK, 1830)
(Bataklık Serçesi)
Türkiye’de yerli ve kış göçmeni olan bu tür (Heinzel vd.1995),
Leylek (Ciconia ciconia) yuvalarının alt kısmında, çalılıklarda ve
ağaçlarda koloniler halinde yuva yaparlar (Turan, 1990a).
üreyen çift sayısı Avrupa’da 2.800.000- 6.200.000, Türkiye’de ise
Çalışma alanı dışındaki Hayırlar Köyü’ndeki Leylek yuvasının
altında Passer domesticus yuvaları ile beraber ve 12. bölümdeki
80
çalılıklarda bu türün yuvaları tespit edilmiştir (Şekil 4.1.35.1).
Karaçalı’lıkların bulunduğu alanda çok sayıda yuva gözlenmiştir. Türün
üreme yerlerini gösterir harita Şekil 4.1.35.2’de gösterilmiştir.
Şekil 4.1.35.1. Passer hispaniolensis’in yuvaları.
Şekil 4.1.35.2. Passer hispaniolensis’in üreme yeri.
81
4.1.36 Oriolus oriolus (LINNAEUS, 1758)
(Sarı Asma)
Türkiye’de yaz göçmeni olan bu tür, yaprakdöken ormanlar, seyrek
ağaçlı araziler ve kavaklıklarda bulunur (Heinzel vd.1995). Yuvasını
ağaçların tepelerine yakın dalların çatalları arasına sarkıtarak yapar
(Turan, 1990).
üreyen çift sayısı Avrupa’da 3.400.000- 7.100.000 Türkiye’de 350.000600.000 olup, populasyon değişimi azalma eğilimindedir (BirdLife
Üreme döneminde ormanlık alanda ve dere boyundaki ağaçlık
kısımlarda öten bireyin sesi duyulmuştur. Deltada olasılıkla ürediğini
düşünmekteyiz. Muhtemel üreme yerini gösteren harita Şekil 4.1.36.1’de
gösterilmiştir.
82
Şekil 4.1.36.1. Oriolus oriolus’un muhtemel üreme yeri.
4.1.37 Garrulus glandarius (LINNAEUS, 1758)
(Kestane Kargası)
Türkiye’de yerli olan bu tür (Heinzel vd.1995), ormanlarda, sebze
ve meyve bahçelerinde, ağaçlı tarım alanlarında yaşar. Ağaçların
gövdeye yakın olan dallarına yuva yapar (Turan, 1990).
üreyen çift sayısı Avrupa’da 6.000.000- 13.000.000, Türkiye’de 600.0001.800.000 olup, populasyonda önemli bir değişim görülmemektedir
Yuvası araştırma sahamızın 10. bölümündeki Kavak (Populus sp.)
ağacında 25.06.2006 tarihinde bulunmuştur. Yuvasının dış kısmını kalın,
83
iç kısmını ise ince dal parçalarıyla şekillendirmiştir (Şekil 4.1.37.1).
Türün üreme yerini gösterir harita Şekil 4.1.37.2’de gösterilmiştir.
Şekil 4.1.37.1. Garrulus glandarius’un yuva ve yavrusu.
Şekil 4.1.37.2. Garrulus glandarius’un üreme yeri.
84
4.1.38 Pica pica (LINNAEUS, 1758)
(Saksağan)
Türkiye’de yerli olan bu tür, açık tarım alanlarında, seyrek ağaçlık
ve çalılık arazilerde, park ve bahçelerde yaşar. Yuvasını ağaçların tepeye
yakın kısımlarına çalı çırpıdan yapar ve yuva üzerine dallardan bir çatı
kurar (Turan, 1990a).
üreyen çift sayısı Avrupa’da yaklaşık olarak 7.500.000- 19.000.000,
Türkiye’de 900.000- 1.800.000 olup, populasyon değişimi artma
eğilimindedir (BirdLife International 2004).
Deltada çalılık ve seyrek ağaçlı bölgeler başta olmak üzere her
yerde görülebilen kuluçkaya yatan bir türdür. Yuvası 4. bölümdeki ağaçta
bulunmuştur (Şekil 4.1.38.1). Türün üreme yerini gösterir harita Şekil
4.1.38.2’de gösterilmiştir.
85
Şekil 4.1.38.1. Pica pica’nın yuvası.
Şekil 4.1.38.2 Pica pica’nın üreme yeri.
86
4.2 Alanda Gözlenen Diğer Kuş türleri
4.2.1. Pelecanus onocrotalus LINNAEUS, 1758
(Beyaz Pelikan)
Ülkemizde değişik bölgelerde yaz göçmeni, kış göçmeni ve
transit geçen bir türdür (Heinzel vd.1995). Bu tür IUCN 2007 Kırmızı
Liste kategorisinde düşük riskli (LC) olarak belirtilmiştir. BirdLife
International verilerine göre tahmin edilen üreyen çift sayısı Avrupa’da
200 den az, Türkiye’de ise 60- 80 olup, populasyon değişimi artma
eğilimindedir (BirdLife International 2004). Kılıç ve Eken’e (2004) göre
Kocaçay Deltası’nda 1996 yılında göç mevsiminde 800 birey
görülmüştür. Bizim çalışmalarımızda ise Dalyan Gölü, Arapçiftliği Gölü
ve Koçaçay’da tespit edilmiş olup, gözlenen en yüksek sayı
21.10.2006’da 10 bireydir.
4.2.2 Pelecanus crispus BRUCH, 1832
(Tepeli Pelikan)
Ülkemizde yerli, yaz göçmeni ve kış göçmeni bir türdür (Heinzel
vd.1995). Bu tür IUCN 2007 Kırmızı Liste kategorisinde duyarlı (VU)
üreyen çift sayısı Avrupa’da 3.000 den az, Türkiye’de ise 1.300- 1.600
olup, populasyon değişiminde herhangi bir artma görülmemektedir
(BirdLife International 2004). Kocaçay Deltası’nda 18.12.2007 ve
87
24.12.2007 tarihlerinde sadece kum ocağı alanında 4 birey tespit
edilmiştir.
4.2.3. Phalacrocorax pygmeus (PALLAS, 1773)
(Cüce Karabatak)
Ülkemizde yerli ve kış göçmeni bir türdür (Heinzel vd.1995). Bu
tür IUCN 2007 Kırmızı Liste kategorisinde düşük riskli (LC) olarak
belirtilmiştir. BirdLife International verilerine göre göre tahmin edilen
üreyen çift sayısı Avrupa’da 63.000 den az, Türkiye’de ise 1.500- 22.000
olup, populasyon değişiminde dalgalanma görülmemektedir (BirdLife
International 2004). Kılıç ve Eken’e (2004) göre 1996 yılında göç
döneminde 63 birey deltada kaydedilmiştir. Ertan ve diğ. (1989)’ne göre
ise üreme mevsimi boyunca düzenli olarak gözlenen ve kuluçkaya yatma
olasılığı bulunan bir türdür. Bizim çalışmalarımızda Arapçiftliği Gölü,
Koçaçay, Dere ağzı ve Kocaçay boyunca kaydedilmiştir. Tespit edilen en
yüksek sayı 03.11.2007 tarihinde 11 bireydir.
4.2.4. Phalacrocorax carbo (LINNAEUS, 1758)
(Karabatak)
Türkiye’de değişik bölgelerde yerli, kış göçmeni ve yaz göçmeni
bir türdür (Heinzel vd.1995). Bu tür IUCN 2007 Kırmızı Liste
kategorisinde
düşük
riskli
(LC)
olarak
belirtilmiştir.
BirdLife
310.000-370.000, Türkiye’de ise 3.000- 4.500 olup, populasyon değişimi
artma eğilimindedir (BirdLife International 2004). Ertan ve diğ.
88
(1989)’ne göre alanda üreme döneminde düzenli olarak görülen ve
kuluçkaya yatma olasılığı olan bir türdür. Bu tür Dalyan Gölü, Dere ağzı,
Arapçiftliği Gölü, Kocaçay boyunca gözlenmiş olup, gözlenen en yüksek
sayı 25.10.2006 tarihinde 30 bireydir.
4.2.5. Phalacrocorax aristotelis (LINNAEUS, 1761)
(Tepeli Karabatak)
Ülkemizde yerli ve kış göçmenidir (Heinzel vd.1995). Bu tür IUCN
2007 Kırmızı Liste kategorisinde düşük riskli (LC) olarak belirtilmiştir.
BirdLife International verilerine göre tahmin edilen üreyen çift sayısı
Avrupa’da 92.000 den az, Türkiye’de ise 3.000- 6.000 olup,
populasyonda
önemli
bir
değişim
görülmemektedir
(BirdLife
International 2004). Deltada 18.11.06 tarihinde 6. bölümde deniz
kıyısında 5 birey kaydedilmiştir.
4.2.6. Nycticorax nycticorax (LINNAEUS, 1758)
(Gece Balıkçılı)
Ülkemizde yerli ve transit geçen bir türdür (Heinzel vd.1995). Bu
belirtilmiştir. BirdLife International verilerine göre tahmin edilen üreyen
çift sayısı Avrupa’da 63.000- 87.000, Türkiye’de ise 4.000- 8.000 olup,
populasyon değişimi artma eğilimindedir (BirdLife International 2004).
89
Eken ve diğ. (2006) 20-30 çift bireyin deltada ürediğini belirtmektedir.
Bizim çalışmalarımızda sadece 24.12.2006 tarihinde 12. bölümde
deredeki sazlıkların arasında 1 birey gözlenmiştir.
4.2.7. Egretta alba (LINNAEUS, 1758)
(Büyük Beyaz Balıkçıl)
Yurdumuzda değişik bölgelerde yaz göçmeni, kış göçmeni ve
8.600’den az, Türkiye’de ise 1.500- 2.500 olup, populasyonda önemli bir
değişim görülmemektedir (BirdLife International 2004). Deltada Dalyan
Gölü, Arapçiftliği Gölü ve Kocaçay’daki sazlık kısımlarda gözlenmiş
olup, en yüksek sayı 21.10.2006 tarihinde 50 bireydir.
4.2.8. Egretta garzetta (LINNAEUS, 1766)
(Küçük Beyaz Balıkçıl)
68.000- 94.000, Türkiye’de ise 2.800- 3.800 olup, populasyon değişimi
azalma eğilimindedir (BirdLife International 2004). Eken ve diğ. (2006)
40-50 çift bireyin deltada ürediğini belirtmektedir. Ancak bizim
90
çalışmalarımızda üreme bulgusu bulunamamış olup, 08.07.2007 ve
18.12.2007 tarihlerinde tespit edilen en yüksek birey sayısı 8’dir.
4.2.9 Ardea purpurea (LINNAEUS, 1758)
(Erguvani Balıkçıl)
Ülkemizde yaz göçmeni ve transit geçen bir türdür (Heinzel
vd.1995). Bu tür IUCN 2007 Kırmızı Liste kategorisinde düşük riskli
(LC) olarak belirtilmiştir. BirdLife International verilerine göre tahmin
edilen üreyen çift sayısı Avrupa’da 29.000- 42.000, Türkiye’de 1.5002.000 olup, populasyon değişimi azalma eğilimindedir (BirdLife
International 2004). Eken ve diğ. (2006)’ne göre 5-20 çift bireyin deltada
ürediği
belirtilmektedir.
Bizim
çalışmalarımızda
üreme
bulgusu
bulunamamış olup, deltada sadece 18.11.2006 tarihinde 1 birey
gözlenmiştir.
4.2.10. Ardeola ralloides (SCOPOLI, 1769)
(Alaca Balıkçıl)
edilen üreyen çift sayısı Avrupa’da 18.000- 27.000, Türkiye’de 4.0006.000 olup, populasyon değişimi azalma eğilimindedir (BirdLife
International 2004). Eken ve diğ. (2006)’ne göre 10 çift bireyin deltada
ürediği belirtilmektedir. Bizim çalışmalarımızda üreme bulgusuna
91
rastlanmamış olup, 08.07.2007 tarihinde Kocaçay boyunca 6 birey tespit
edilmiştir.
4.1.11 Ciconia nigra (LINNAEUS, 1758)
(Kara Leylek)
(LC) olarak belirtilmiştir. BirdLife International verilerine göre türün
tahmin edilen üreyen çift sayısı Avrupa’da 7.800- 12.000, Türkiye’de ise
1.000- 2.000 olup, populasyonda önemli bir değişim gözlenmemektedir
(BirdLife International 2004). Yarar ve Magnin’e (1997) göre 10 çift
Kara Leyleğin deltada ürediği belirtilmektedir. Ertan ve diğ. (1989) bu
türün deltada kuluçka mevsimi boyunca gözlendiğini ve kuluçkaya yatma
olasılığının olduğunu bildirmektedir. 24.07.2007 tarihinde yaptığımız
gözlemlerde deltanın 3. bölümünde suların çekildiği kamışlık kısımlarda
ve hemen yakınındaki ormanlık alan üzerinde uçarken 15 Kara Leylek
gözlenmiştir.
4.2.12. Platalea leucorodia ( LINNAEUS, 1758)
(Kaşıkçı Balıkçıl)
Ülkemizde kış göçmeni, transit geçen ve yerli bir türdür (Heinzel
edilen üreyen çift sayısı Avrupa’da 8.900- 15.000, Türkiye’de 600- 1.200
92
olup, populasyon değişimi azalma eğilimindedir (BirdLife International
2004). Eken ve diğ. (2006)’ne göre 5 çift bireyin deltada ürediği
belirtilmektedir.
Bizim
çalışmalarımızda
Arapçiftliği
Gölü’nün
kıyısındaki açık çamur düzlüklerinde gözlenmiştir. Tespit edilen en
yüksek sayı 18.12.2007 tarihinde 60 bireydir.
4.2.13. Phoenicopterus roseus (LINNAEUS, 1758)
(Flamingo)
Ülkemizde yaz ve kış göçmenidir (Heinzel vd.1995). Bu tür
çift sayısı Avrupa’da 110.000’den az, Türkiye’de 35.000- 55.000 olup,
Çamaltı Tuzlası- Homa Dalyanın’da kuluçkaya yatan bu tür (Sıkı, 1985;
2002), Arapçiftliği Gölü’nün küzey kıyısındaki açık çamur düzlüklerinde
gözlenmiş olup, tespit edilen en yüksek sayı 18.12.2007 tarihinde 60
bireydir.
4.2.14. Cygnus cygnus
(LINNAEUS, 1758)
(Ötücü Kuğu)
Ülkemizde kış göçmenidir (Heinzel vd.1995). Bu tür IUCN 2007
Kırmızı Liste kategorisinde düşük riskli (LC) olarak belirtilmiştir.
Avrupa’da 65.000’den az, Türkiye’de 500- 1.500 olup, populasyon
93
değişiminde dalgalanma görülmektedir (BirdLife International 2004).
Kocaçay Deltası’nda 17.04.2005 ve 21.10.2006 tarihlerinde Dalyan
Gölü’nde 2 birey yüzerken gözlenmiştir.
4.2.15. Aythya ferina (LINNAEUS, 1758)
(Elmabaş Ördek)
Ülkemizde yerli ve kış göçmenidir (Heinzel vd.1995). Bu tür
çift sayısı Avrupa’da 210.000- 440.000, Türkiye’de 2.500- 3.500 olup,
populasyonda
önemli
bir
değişim
görülmemektedir
(BirdLife
International 2004). Yarar ve Magnin’e (1997) göre deltada 30 çift
Elmabaş Ördek üremektedir. Bu tür Kocaçay Deltası’ndaki Dalyan ve
Poyraz göllerinde gözlenmiştir. Gözlenen en yüksek birey sayısı 25 olup,
03.11.2007 tarihinde 11. bölüm’deki Dalyan gölü’nde tespit edilmiştir.
4.2.16. Aythya nyroca (GULDENSTADT, 1769)
(Pasbaş)
Ülkemizde yerli ve yaz göçmenidir (Heinzel vd.1995). Bu tür
IUCN 2007 Kırmızı Liste kategorisinde Tehdite Yakın (NT) olarak
çift sayısı Avrupa’da 12.000- 18.000, Türkiye’de ise 800- 1.200 olup,
populasyon değişimi azalma eğilimindedir (BirdLife International 2004).
Eken ve diğ. (2006)’ne göre deltada 70-80 çift birey üremektedir. Bizim
çalışmalarımızda bu türün üreme bulgularına rastlanmamıştır. Ancak 4.
94
bölümdeki sazlık ve bataklık kısımlarda, Dalyan ve Poyraz göllerinde
gözlenmiş olup, 03.11.2007 tarihinde tespit edilen en fazla birey sayısı
15’tir.
4.2.17. Anas acuta (LINNAEUS, 1758)
(Kılkuyruk)
Ülkemizde kış göçmeni, transit geçen ve yerli bir türdür (Heinzel
edilen üreyen çift sayısı Avrupa’da 320.000- 360.000, Türkiye’de ise 80160 olup, populasyon değişimi azalma eğilimindedir (BirdLife
International 2004). Deltada sadece 5. bölümdeki Dalyan Gölü’nde
10.03.2007 tarihinde 20 birey tespit edilmiştir.
4.2.18. Anas platyrhynchos (LINNAEUS, 1758)
(Yeşilbaş Ördek)
Ülkemizde yerli ve yaz göçmeni bir türdür (Heinzel vd.1995). Bu
çift sayısı Avrupa’da 3.300.000- 5.100.000, Türkiye’de 3.000- 6.000
olup, populasyon değişimi azalma eğilimindedir (BirdLife International
2004). Bu tür deltada Dalyan ve Arapçiftliği göllerinde gözlenmiştir.
Tespit edilen en fazla birey sayısı 10.03.2007 tarihinde 15’tir.
95
4.2.19 Anas clypeata (LINNAEUS, 1758)
(Kaşıkgaga)
Ülkemizde yerli ve kış göçmeni ve transit geçen bir türdür
(Heinzel vd.1995). Bu tür IUCN 2007 Kırmızı Liste kategorisinde düşük
riskli (LC) olarak belirtilmiştir. BirdLife International verilerine göre
tahmin edilen üreyen çift sayısı Avrupa’da 170.000- 210.000, Türkiye’de
ise 40- 80 olup, populasyon değişimi azalma eğilimindedir (BirdLife
International 2004). Bu tür 11. bölüm’deki Dalyan Gölü ve Arapçiftliği
Gölü’nde gözlenmiştir. En fazla birey sayısı 03.11.2007 tarihinde tespit
edilmiş olup, 20’dir.
4.2.20. Tadorna tadorna (LINNAEUS, 1758)
(Kuşaklı Ördek)
çift sayısı Avrupa’da 42.000- 65.000, Türkiye’de ise 600- 1.200 olup,
Kuşaklı Ördek; 12.05.2007 tarihinde Arapçiftliği Gölü’nde 5 birey ve 5.
bölümdeki Dalyan Gölü’nde 15.04.2007 tarihinde 2 birey gözlenmiştir.
En fazla birey sayısı 24.12.2007 tarihinde 6. bölümde tespit edilmiş olup,
15’tir.
96
4.2.21. Accipiter nisus (LINNAEUS 1758)
(Atmaca)
Deltada 21.10.2006 tarihinde 6. bölümdeki bataklık kısımda 1 birey
gözlenmiştir.
4.2.22. Aquila clanga (PALLAS, 1811)
(Büyük Bağırgan Kartal)
Kırmızı Liste kategorisinde duyarlı (VU) olarak belirtilmiştir. BirdLife
810-1.100 olup, Türkiye’den üreme kaydı belirtilmemiştir (BirdLife
International 2004). Deltada 18.11.2006 tarihinde 4. bölümdeki ağaçlık
alanda 1 birey kaydedilmiştir.
4.2.23. Aquila chrysaetos (LINNAEUS, 1758)
(Kaya Kartalı)
97
populasyonda
önemli
bir
değişim
görülmemektedir
(BirdLife
International 2004). Delta’nın değişik bölümlerinde (2., 7., 11.,
12.bölüm) (Çizelge 4.1.) seyrek ağaçların olduğu alanlarda 1-2’si bir
arada uçarken görülmüştür.
4.2.24. Circus cyaneus (LINNAEUS, 1766)
(Mavi Doğan)
Ülkemizde kış göçmeni bir türdür (Heinzel vd.1995). Bu tür
çift sayısı Avrupa’da 32.000- 59.000, Türkiye’de ise 10 olup, populasyan
değişimi ile ilgili veri bulunmamaktadır (BirdLife International 2004).
Kocaçay Deltası’nda 6. bölümdeki bataklık alanda 24.12.2006 tarihinde 1
birey gözlenmiştir.
4.2.25. Circus aeruginosus (LINNAEUS, 1758)
(Kırmızı Doğan)
Ülkemizde değişik bölgelerde kış göçmeni, transit geçen, ve yerli
bir türdür (Heinzel vd.1995). Bu tür IUCN 2007 Kırmızı Liste
kategorisinde
düşük
riskli
(LC)
olarak
belirtilmiştir.
BirdLife
93.000- 140.000, Türkiye’de ise 1.500- 2.000 olup, populasyon değişimi
azalma eğilimindedir (BirdLife International 2004). Eken ve diğ.
98
(2006)’ne göre bu tür deltada üremektedir. Bizim çalışmalarımızda
üreme bulgusuna rastlanmamakla birlikte 6. ve 12. bölümlerdeki sazlık
ve bataklık kısımlarda gözlenmiştir.
4.2.26. Buteo buteo (LINNAEUS, 1758)
(Şahin)
çift sayısı Avrupa’da 710.000- 1.200.000, Türkiye’de ise 2.500- 3.500
olup, populasyonda önemli bir değişim görülmemektedir (BirdLife
International 2004). Deltada değişik bölümlerde (3., 6., 11., 12.) ağaç ve
tarlaların bulunduğu alanlarda gözlenmiştir.
4.2.27. Falco tinnunculus (LINNAEUS, 1758)
(Kerkenez)
Ülkemizde yerli bir türdür (Heinzel vd.1995). Bu tür IUCN 2007
Avrupa’da 330.000- 500.000, Türkiye’de 9.000- 14.000 olup populasyon
değişimi azalma eğilimindedir (BirdLife International 2004). Deltada 12.
bölümdeki tarlaların bulunduğu kısımlarda havada süzülerek besin
ararken gözlenmiştir.
99
4.2.28. Grus grus (LINNAEUS 1758)
(Turna)
çift sayısı Avrupa’da 98.000, Türkiye’de ise 900-1.200 olup,
populasyonda
önemli
bir
değişim
görülmemektedir
(BirdLife
International 2004). Deltada 5. bölümdeki sazlık kısımlarda 25.10.2006
tarihinde 1 birey gözlenmiştir.
4.2.29 Rallus aquaticus (LINNAEUS, 1758)
(Su Yelvesi)
Avrupa’da 140.000-360.000, Türkiye’de ise 8.000- 16.000 olup,
Bu tür 4. bölümdeki sazlık ve bataklık kısımda 03.11.2007 tarihinde
tespit edilmiştir.
100
4.2.30. Tringa nebularia (GUNNERUS, 1767)
(Yeşil Bacak)
çift sayısı Avrupa’da 2.600, Türkiye’de ise 150- 300 olup, populasyonda
önemli bir değişim görülmemektedir (BirdLife International 2004). Bu
tür deltada 21.10.2006 tarihinde 5. bölümdeki sazlık alanda gözlenmiştir.
4.2.31. Tringa totanus (LINNAEUS, 1758)
(Kızılbacak)
çift sayısı Avrupa’da 280.000-610.000, Türkiye’de ise 4.000- 8.000 olup,
Deltada 5. ve 6. bölümlerdeki açık çamur düzlüklerinde gözlenmiştir. En
fazla birey sayısı 24.12.2007 tarihinde tespit edilmiş olup, 15’dir.
4.2.32.Calidris alpina (LINNAEUS, 1758)
(Güney Kum Kuşu)
101
çift
sayısı
Avrupa’da
1.300.000
den
azdır.
Türkiye’den
veri
bulunmamaktadır (BirdLife International 2004). Güney Kum Kuşu 6. ve
7. bölümdeki Arapçiftliği Gölü’nün kıyısındaki kumluk alanda küçük
gruplar halinde gözlenmiştir. En fazla birey sayısı 21.10.2007 tarihinde
tespit edilmiş olup, 30’dur.
4.2.33. Calidris minuta (LEISLER,1812)
(Küçük Kum Kuşu)
IUCN 2007 Kırmızı Liste kategorisinde en düşük tehdit (LC) olarak
çift sayısı Avrupa’da 9.100, Türkiye’de ise 5000- 8000 olup,
populasyonda
önemli
bir
değişim
görülmemektedir
(BirdLife
International 2004). Deltada 10.06.2007 tarihinde 6. bölümdeki
Arapçiftliği Gölü’nün kıyısındaki kumluk alanda 2 birey gözlenmiştir.
4.2.34. Charadrius dubius (SCOPOLI, 1786)
(Küçük Kolyeli Yağmur Kuşu)
Türkiye’de yaz göçmenidir (Heinzel vd.1995). Bu tür IUCN 2007
Avrupa’da
110.000-240.000,
Türkiye’de
ise
3.000-12.000
olup,
102
Deltada 5. bölümdeki Poyraz Gölü’nün kıyısındaki kumluk alanda
gözlenmiştir.
4.2.35. Charadrius hiaticula (LINNAEUS, 1758)
(Kolyeli Büyük Yağmur Kuşu)
Türkiye’de kış göçmenidir (Heinzel vd.1995). Bu tür IUCN 2007
Avrupa’da 62.000, Türkiye’de ise 100- 500 olup, populasyon değişimi
dalgalanma göstermektedir (BirdLife International 2004). Bu tür 6.
bölümdeki Arapçiftliği Gölü’nde gözlenmiştir. En fazla birey sayısı
21.10.2007 tarihinde tespit edilmiş olup, 5’dir.
4.2.36. Pluvialis squatarola (LINNAEUS, 1758)
(Siyah Karınlı Yağmurcun)
Avrupa’da 120.000 den az, Türkiye’de ise 300- 900 olup, populasyon
değişimi dalgalanma göstermektedir (BirdLife International 2004).
Deltada 28 Siyah Karınlı Yağmurcun, 21.10.2007 tarihinde 7. bölümdeki
Arapçiftliği Gölü kıyısındaki kumluk alanda gözlenmiştir.
103
4.2.37. Larus cachinnans (PALLAS,1826)
(Gümüş Martı)
Avrupa’da 310.000-580.000, Türkiye’de ise 20.000- 80.000 olup,
Deltada 5. ve 6. bölümlerdeki Kocaçay’ın denize açıldığı kısımlardaki
kum adacıklarında, Arapçiftliği Gölü kıyısında ve Kocaçay boyunca
gözlenmiştir. Tespit edilen en yüksek birey sayısı, 23.06.2007 tarihinde
400’ dür.
4.2.38. Larus ridibundus (LINNAEUS 1766)
(Karabaş Martı)
Avrupa’da 1.500.000-2.200.000, Türkiye’de ise 4.000- 8.000 olup,
Karabaş Martı 6. bölüm’deki Kocaçay’ın denize açıldığı kumluk
kısımlarda gözlenmiştir. En fazla birey sayısı 21.08.2006 tarihinde tespit
edilmiş olup, 30’dur.
104
4.2.39. Larus minutus (PALLAS, 1776)
(Cüce Martı)
Ülkemizde kış göçmeni ve transit geçen bir türdür (Heinzel
(LC) olarak belirtilmiştir. BirdLife International verilerine göre
Avrupa’da yaklaşık üreyen çift sayısı 11.000, Türkiye’de ise 1.5002.500 çiftin ürediği belirtilmekte ve populasyon değişimi ile ilgili veri
bulunmamaktadır (BirdLife International 2004). Cüce Martı deltada 6.
bölümdeki gölün denize sınır kısmında ve Kocaçay’ın denize açıldığı
kısımdaki kumluk alanlarda gözlenmiştir. En fazla birey sayısı
21.10.2006 tarihinde tespit edilmiş olup, 30’dur.
4.2.40. Chlidonias leucopterus (TEMMINCK, 1815)
(Beyaz Kanatlı Deniz Kırlangıcı)
Ülkemizde transit geçen ve yaz göçmeni bir türdür (Heinzel
Avrupa’da yaklaşık üreyen çift sayısı 74.000-210.000, Türkiye’de ise 40120 çiftin ürediği belirtilmekte ve populasyon değişimi azalma
eğilimindedir (BirdLife International 2004). Deltada 22.05.2005 tarihinde
5. bölümde 6 birey gözlenmiştir.
105
4.2.41. Gelochelidon nilotica (GMELIN, 1789)
(Gülen Deniz Kırlangıcı)
Ülkemizde yaz göçmenidir (Heinzel vd.1995). Bu tür IUCN 2007
BirdLife International verilerine göre Avrupa’da yaklaşık üreyen çift
sayısı 12.000-22.000, Türkiye’de ise 2.000- 6.000 çiftin ürediği
belirtilmekte ve populasyon değişimi azalma eğilimindedir (BirdLife
International 2004). Deltada 6. bölümde Dalyan Gölü’nün denize sınır
kısmında gözlenmiştir. En fazla birey sayısı 20.08.2006 tarihinde tespit
edilmiş olup, 50’dir.
4.2.42. Chlidonias niger (LINNAEUS, 1758)
(Siyah Deniz Kırlangıcı)
Türkiye’de transit geçen bir türdür (Heinzel vd.1995). Bu tür
belirtilmiştir. BirdLife International verilerine göre Avrupa’da yaklaşık
üreyen çift sayısı 83.000-170.000, Türkiye’de ise 200- 600 çiftin ürediği
International 2004). Deltada 14.04.2007 tarihinde 5. bölümdeki Poyraz
Gölü’nde 1 birey gözlenmiştir.
106
4.2.43. Cuculus canorus (LINNAEUS, 1758)
(Guguk Kuşu)
Türkiye’nin genelinde yaz göçmenidir (Heinzel vd.1995). Bu tür
üreyen çift sayısı 4.200.000-8.600.000, Türkiye’de ise 200.000- 500.000
çiftin ürediği belirtilmekte ve populasyon değişimi ile ilgili veri
bulunmamaktadır (BirdLife International 2004). Deltada 12.06.2005
tarihinde 3. bölümdeki ağaçlık kısımda 2 birey gözlenmiştir.
4.2.44. Columba livia (GMELIN, 1789)
(Kaya Güvercini)
sayısı 9.300.000-15.000.000, Türkiye’de ise 400.000- 800.000 çiftin
ürediği
belirtilmekte
ve
populasyon
değişimi
sabittir
(BirdLife
International 2004). Bu tür 12. bölümdeki tarlalık alanda beslenirken
gözlenmiştir. En fazla birey sayısı 24.11.2007 tarihinde tespit edilmiş
olup, 40’dır.
107
4.2.45. Alcedo atthis (LINNAEUS, 1758)
(Yalıçapkını)
üreyen çift sayısı 79.000-160.000, Türkiye’de ise 1000- 2000 çiftin
ürediği belirtilmekte ve populasyon değişimi azalma eğilimindedir
(BirdLife International 2004). Eken ve diğ. (2006)’ne göre bu türün
deltada ürediği belirtilmektedir. Çalışmalarımızda bu türün üreme
bulgusuna rastlanmamıştır. Ancak deltada değişik bölümlerdeki kanal ve
su kenarlarında gözlenmiştir. En fazla birey sayısı 15.04.2007 tarihinde
tespit edilmiş olup, 5’tir.
4.2.46. Dendrocopos leucotos (BECHSTEIN, 1803)
(Beyaz sırtlı Ağaçkakan)
sayısı 180.000- 550.000, Türkiye’de ise 500- 900 çiftin ürediği
International 2004). Eken ve diğ. (2006)’ne göre bu türün deltada ürediği
belirtilmektedir.
Çalışmalarımızda
bu
türün
üreme
bulgusuna
108
rastlanmamıştır. Ancak deltada 2. ve 10. bölümlerdeki ormanlık alanlarda
gözlenmiştir.
4.2.47. Picus viridis (LINNAEUS, 1758)
(Yeşil Ağaçkakan)
sayısı 590.000- 1.300.000, Türkiye’de ise 8.000- 12.000 çiftin ürediği
International 2004). Deltada 08.12.2007 tarihinde 3. bölümdeki ağaçlık
alanda 1 birey ağaçta beslenirken gözlenmiştir.
4.2.48. Dendrocopos major (LINNAEUS, 1758)
(Büyük Alaca Ağaçkakan)
sayısı 12.000.000- 18.000.000, Türkiye’de ise 50.000- 100.000 çiftin
(BirdLife International 2004). Deltada 18.12.2007 tarihinde 13. bölümde
ağaç üzerinde 1 birey gözlenmiştir.
109
4.2.49. Dendrocopos minor (LINNAEUS, 1758)
(Küçük Ağaçkakan)
sayısı 450.000- 1.100.000, Türkiye’de ise 8.000- 16.000 çiftin ürediği
belirtilmekte ve populasyonda önemli bir değişim görülmemektedir
(BirdLife
International
2004).
Deltada
24.05.2006
tarihinde
2.
bölüm’deki ağaçlık alanda 1 birey kaydedilmiştir.
4.2.50. Hirundo daurica (LINNAEUS, 1758)
(Kızıl Kırlangıç)
Türkiye’de yaz göçmeni ve transit geçen bu tür (Heinzel
vd.1995), IUCN 2007 Kırmızı Liste kategorisinde riskli düşük (LC)
olarak belirtilmiştir. BirdLife International verilerine göre Avrupa’da
yaklaşık üreyen çift sayısı 100.000-430.000, Türkiye’de ise 30.00090.000 çiftin ürediği belirtilmekte ve populasyonda önemli bir değişim
görülmemektedir (BirdLife International 2004). Deltada 13. bölümde
olup, 14’dür.
110
4.2.51. Anthus campestris (LINNAEUS, 1758)
(Kır İncir Kuşu)
Avrupa’da yaklaşık üreyen çift sayısı 1.000.000-1.900.000, Türkiye’de
ise 200.000- 400.000 çiftin ürediği belirtilmekte ve populasyon değişimi
azalma eğilimindedir (BirdLife International 2004). Deltada 10.06.2007
tarihinde 6. bölümdeki çalılık kısımda 3 birey tespit edilmiştir.
4.2.52. Motacilla citreola (PALLAS, 1776)
(Sarıbaşlı Kuyruksallayan)
Türkiye’de bu türün varlığı bildirilmemiştir. Bu tür IUCN 2007
belirtilmekte ve populasyon değişimi artma eğilimindedir (BirdLife
International 2004). Deltada 15.04.2007 tarihinde 5. bölümde 3 birey
gözlenmiştir.
111
4.2.53. Anthus pratensis (LINNAEUS,1758)
(Çayır İncir Kuşu)
Türkiye’de kış göçmen bir türdür (Heinzel vd.1995). Bu tür
üreyen çift sayısı 7.000.000-16.000.000, Türkiye’de üreme kaydı
verilmemiştir (BirdLife International 2004). Deltada 21.10.2006 tarihinde
6. bölümdeki çayırlık alanda 2 birey tespit edilmiştir.
4.2.54. Lanius senator (LINNAEUS, 1758)
(Kızıl Başlı Örümcek Kuşu)
Avrupa’da yaklaşık üreyen çift sayısı 480.000-1.200.000, Türkiye’de ise
30.000- 90.000 çiftin ürediği belirtilmekte ve populasyonda önemli bir
değişim görülmemektedir (BirdLife International 2004). Deltada
17.04.2005 tarihinde 4. bölümdeki çalılık kısımda 3 birey gözlenmiştir.
4.2.55. Prunella modularis (LINNAEUS, 1758)
(Çit Serçesi)
Türkiye’de yerli ve kış göçmeni bir türdür (Heinzel vd.1995). Bu
112
çiftin ürediği belirtilmekte ve populasyonda önemli bir değişim
görülmemektedir (BirdLife International 2004). Deltada 10.03.2007
tarihinde 12.bölümdeki ağaçlık kısımda 4 birey gözlenmiştir.
4.2.56. Sylvia atricapilla (LINNAEUS, 1758)
(Siyah Tepeli Ötleğen)
International verilerine göre Avrupa’da yaklaşık üreyen çift sayısı
25.000.000-49.000.000, Türkiye’de ise 80.000- 160.000 çiftin ürediği
belirtilmekte ve populasyonda önemli bir değişim görülmemektedir
(BirdLife International 2004). Deltada 2., 11. ve 12. bölümlerde çalılık ve
seyrek ağaçlık alanlarda gözlenmiştir.
4.2.57. Sylvia melanocephala (GMELIN, 1789)
(Karabaş Ötleğen)
Ülkemizde değişik bölgelerde yerli, yaz ve kış göçmenidir
(Heinzel vd.1995). Bu tür IUCN 2007 Kırmızı Liste kategorisinde düşük
riskli (LC) olarak belirtilmiştir. BirdLife International verilerine göre
ise 800.000- 2.400.000 çiftin ürediği belirtilmekte ve populasyonda
113
önemli bir değişim görülmemektedir (BirdLife International 2004).
Deltada 10.03.2007 tarihinde 3. bölümdeki çalılıkların ve ağaçların
olduğu alanda 2 birey gözlenmiştir.
4.2.58. Phylloscopus collybita (VIEILLOT, 1817)
(Söğüt Bülbülü)
Ülkemizde transit geçen, yaz ve kış göçmeni bir türdür (Heinzel
ise 100.000- 400.000 çiftin ürediği belirtilmekte ve populasyonda önemli
bir değişim görülmemektedir (BirdLife International 2004). Deltada
25.10.2006 tarihinde 5. ve 6. bölümlerdeki çalılık alanlarda 30 birey
gözlenmiştir.
4.2.59. Ficedula hypoleuca (PALLAS, 1764)
(Siyah Sinek Yutan)
Ülkemizde transit geçen bir türdür (Heinzel vd.1995). Bu tür
üreyen çift sayısı 12.000.000-20.000.000, Türkiye’de üreme verisi
tarihinde 2. bölümdeki ağaçlık alanda 2 birey sayılmıştır.
114
4.2.60. Saxicola rubetra (LINNAEUS, 1758)
(Çayır Taş Kuşu)
Ülkemizde transit geçen bir türdür (Heinzel vd.1995). Bu tür
çiftin ürediği belirtilmekte ve populasyon değişimi azalma eğilimindedir
(BirdLife International 2004). Deltada 17.04.2005 tarihinde 5. bölümdeki
çalılık arazide 2 birey sayılmıştır.
4.2.61. Luscinia svecica (LINNAEUS, 1758)
(Buğdaycıl)
Ülkemizde transit geçen ve yerli bir türdür (Heinzel vd.1995). Bu
üreyen çift sayısı 4.500.000-7.800.000, Türkiye’de ise 1.000- 3.000 çiftin
çalılık alanda 1 birey gözlenmiştir.
115
4.2.62. Erithacus rubecula (LINNAEUS, 1758)
(Kızıl Gerdan)
üreyen çift sayısı 43.000.000-83.000.000, Türkiye’de ise 100.000400.000 çiftin ürediği belirtilmekte ve populasyonda önemli bir değişim
görülmemektedir
(BirdLife
International
2004).
Deltada
değişik
bölümlerde çalılık ve ağaçlık alanlarda gözlenmiştir. En fazla birey sayısı
21.10.2006 tarihinde 12. bölümde tespit edilmiş olup, 25’dir.
4.2.63. Luscinia luscinia (LINNAEUS, 1758)
(Alaca Göğüslü Bülbül)
Türkiye’de transit geçen bir türdür (Heinzel vd.1995). Bu tür
üreyen
çift
sayısı
3.700.000-6.900.000, Türkiye ile ilgili veri
tarihinde 5. ve 6. bölümlerdeki çalılıkların bulunduğu alanlarda 20 birey
gözlenmiştir.
116
4.2.64. Aegithalos caudatus (LINNAEUS, 1758)
(Beyaz Tepeli Uzunkuyruk)
Ülkemizde yerli olan bir türdür (Heinzel vd.1995). Bu tür IUCN
2007 Kırmızı Liste kategorisinde düşük riskli (LC) olarak belirtilmiştir.
sayısı 5.000.000-12.000.000, Türkiye’de ise 800.000- 2.500.000 çiftin
(BirdLife International 2004). Deltada 4. bölümdeki ormanlık alanda
olup, 30’dur.
4.2.65. Remiz pendulinus (LINNAEUS, 1758)
(Çulha Kuşu)
Bu tür ülkemizde yerli olup (Heinzel vd.1995), IUCN 2007
International 2004). Deltada 10.03.2007 tarihinde 5. bölümdeki sazlık
alanlarda 5 birey sayılmıştır.
117
4.2.66. Parus lugubris (TEMMINCK, 1820)
(Esmer Baştankara)
sayısı 450.000-1.300.000, Türkiye’de ise 400.000- 1.200.000 çiftin
ürediği
belirtilmekte
ve
populasyonda
önemli
bir
değişim
görülmemektedir (BirdLife International 2004). Deltada 5. ve 6.
bölümlerde çalılık alanlarda 2 birey gözlenmiştir.
4.2.67. Parus caeruleus (LINNAEUS, 1758)
(Mavi Baştankara)
sayısı 20.000.000-44.000.000, Türkiye’de ise 700.000-1.800.000 çiftin
ürediği
belirtilmekte
ve
populasyonda
önemli
bir
değişim
bölümlerdeki ağaçlık kısımlarda gözlenmiştir. En fazla birey sayısı
08.12.2007 tarihinde tespit edilmiş olup, 4’dür.
118
4.2.68. Certhia brachydactyla (BREHM, 1820)
(Bahçe Tırmaşık Kuşu)
sayısı 2.700.000-9.700.000, Türkiye’de ise 150.000- 450.000 çiftin
ürediği
belirtilmekte
ve
populasyonda
önemli
bir
değişim
tarihinde subasar ormanlık alanda ağaç gövdesinde tırmanırken 2 birey
gözlenmiştir.
4.2.69. Troglodytes troglodytes (LINNAEUS, 1758)
(Çit Kuşu)
üreyen çift sayısı 23.000.000-40.000.000, Türkiye’de ise 400.0001.200.000 çiftin ürediği belirtilmekte ve populasyonda önemli bir
değişim görülmemektedir (BirdLife International 2004). Deltada 6., 11.
ve 12. bölümlerdeki çalılık ve tarla kenarındaki çitlerde gözlenmiştir.
119
4.2.70. Emberiza schoeniclus (LINNAEUS, 1758)
(Bataklık Kiraz Kuşu)
çiftin ürediği belirtilmekte ve populasyon değişimi azalma eğilimindedir
sazların ve ağaçların bulunduğu kısımda 1 birey gözlenmiştir.
4.2.71. Emberiza calandra (LINNAEUS, 1758)
(Tarla Kiraz Kuşu)
üreyen çift sayısı 7.900.000-22.000.000, Türkiye’de ise 3.000.0009.000.000 çiftin ürediği belirtilmekte ve populasyon değişimi azalma
eğilimindedir (BirdLife International 2004). Deltada 4. ve 5. bölümlerde
çalılık ve ağaçlık kısımlarda gözlenmiştir. En fazla birey sayısı
22.05.2005 tarihinde tespit edilmiş olup, 25’dir.
120
4.2.72. Emberiza melanocephala (SCOPOLI, 1769)
(Karabaş Kiraz Kuşu)
Ülkemizde yaz göçmenidir (Heinzel vd.1995). Bu tür IUCN 2007
sayısı 2.800.000-9.300.000, Türkiye’de ise 2.500.000- 8.500.000 çiftin
ürediği belirtilmekte ve populasyon değişimi artma eğilimindedir
çalılık kısımda 4 birey gözlenmiştir.
4.2.73. Corvus corene pellescens (LINNAEUS, 1758)
(Leş Kargası)
Bu alt tür Ülkemizde yerli olup (Heinzel vd.1995), IUCN 2007
sayısı 7.000.000-17.000.000, Türkiye’de ise 500.000- 1.500.000 çiftin
ürediği
belirtilmekte
ve
populasyonda
önemli
bir
değişim
bölümlerdeki kavaklık ve ağaçlık alanlarda gözlenmiştir.
121
4.2.74. Sturnus vulgaris (LINNAEUS, 1758)
(Sığırcık)
tür IUCN 2007 Kırmızı Liste kategorisinde en düşük tehdit (LC) olarak
üreyen çift sayısı 23.000.000-56.000.000, Türkiye’de ise 1.000.0004.000.000 çiftin ürediği belirtilmekte ve populasyon değişimi azalma
eğilimindedir (BirdLife International 2004). Deltada 24.12.2007 tarihinde
12. bölümdeki tarlaların ve seyrek ağaçların bulunduğu alanda 40 birey
gözlenmiştir.
4.2.75. Corvus monedula (LINNAEUS, 1758)
(Küçük Karga)
Kırmızı Liste kategorisinde en düşük tehdit (LC) olarak belirtilmiştir.
sayısı 5.200.000-15.000.000, Türkiye’de ise 1.000.000- 4.000.000 çiftin
(BirdLife International 2004). Deltada 10. ve 12. bölümde yerleşim
yerlerinde gözlenmiştir.
122
4.2.76. Corvus corax (LINNAEUS, 1758)
(Büyük Karga)
Türkiye’nin genelinde yerli bir türdür ( Heinzel vd.1995). Bu tür
IUCN 2007 Kırmızı Liste kategorisinde en düşük tehdit (LC) olarak
üreyen çift sayısı 450.000-970.000, Türkiye’de ise 10.000- 20.000 çiftin
ürediği
belirtilmekte
ve
populasyonda
önemli
bir
değişim
tarihinde 13. bölümde 1 birey gözlenmiştir.
123
5. ALANI ETKİLEYEN ÇEVRESEL FAKTÖRLER VE
ÖNERİLER
5.1. Nilüfer Çayı ve Kocaçay’ı Etkileyen Çevresel Faktörler
Kocaçay Deltası’nı etkileyen olumsuz çevresel faktörlerden en
önemlisi, çeşitli sanayi atıklarıyla aşırı bir şekilde kirlenmeye maruz
kalan Nilüfer Çayı’ndaki kirliliktir. Nilüfer çayı, Karacabey’deki
Hayırlar Köyü’nde Kocaçay ile birleşmektedir. Kocaçay da Ekinli
Köyü’nü
geçtikten
yaklaşık
4
km
sonra
Marmara
Denizi’ne
dökülmektedir. Deltanın batısındaki Dalyan Gölü bir kum kordonuyla
denizden ayrılmıştır. Kış mevsiminde bu kum kordonu açılmakta ve
Marmara Denizi ile su alışverişi yapmaktadır. Dolayısıyla Dalyan Gölü
de dolaylı olarak Nilüfer Çayı’nın ve Marmara Denizi’nin kirliliğinden
etkilenmektedir.
Bursa önemli sanayi ve tarım kentlerimizden birisidir. Nilüfer Çayı
Bursa Ovası’ndan geçerken çeşitli sanayi (otomotiv ve otomotiv yan
sanayi, tekstil sanayi, metal sanayi, kimya sanayi madencilik, deri sanayi,
gıda sanayi v.b) atıklarıyla aşırı bir şekilde kirlenmeye maruz
kalmaktadır. Ayrıca Güney Marmara Bölgesi yüksek tarım potansiyeline
sahip olması nedeniyle kullanılan tarım ilaçları, yüzey sularının kirliliğini
tehlikeli boyutlara taşımaktadır. Nilüfer Çayı aynı zamanda geçtiği
bölgelerde tarımda sulama suyu olarak kullanılmaktadır. Nilüfer
Çayı’nda meydana gelen kirlilik su ve kara ekosistemini olumsuz yönde
124
etkilemektedir (Çelik, 2004). Nilüfer Çayı’nı kirleten sanayi tesisleri
Şekil 5.1.1’de gösterilmiştir.
Nilüfer Çayı’nda meydana gelen kirlenmenin ekolojik sistemdeki
etkilerini gözlemlemek için çay kenarında yayılış gösteren. Rumex
obtusifolius ve Polygonium lapathifolium’un ağır metal biriktirme
kapasiteleri araştırılmıştır. Yapılan çalışmada, Nilüfer Çayı’nın sanayi
kaynaklı atık sularla metal kirliliğine maruz kaldığı görülmüştür. Rumex
obtusifolius türü bitkinin Cu ve Zn’ u, Polygonium lapathifolium’un ise
Zn’u belli oranda ortamdan uzaklaştırarak alanların bu metalden
temizlenmesinde katkılarının olabileceği ortaya konmuştur. Yapılan
çalışmaların
sonuçları,
Nilüfer
Çayı’nda
metal
kirliliğinin
belirlenmesinde ve kirletilmiş alanların temizlenmesinde bitkisel çözüm
tekniklerinin kullanılabirliğini göstermiştir (Çelik, 2004).
Güney Marmara Bölgesi’nde Geçit, Göbelya, Hayırlar, Ekmekçi
istasyonlarında, Mart 1991- Mayıs 1996 tarihleri arasında mevsimsel
aralıklarla Nilüfer Çayı ve Kocaçay’da ağır metallerin derişimleri
saptanmıştır. Yapılan çalışmalarda Civa ve Kadmiyum için derişim
değeri Su Kirliliği Kontrolü Yönetmeliği’nin öngördüğü değerden düşük
fakat Krom için derişim değerleri öngörülen değerden yüksek çıkmıştır.
Bu tür metal kirlenmeleri ekosistemin olumsuz yönde etkilenmesine ve
hatta bazı canlı türlerinin yok olmasına sebep olmaktadır. Eser miktarda
bile sakıncalı olabilen metaller arasında en önemli grubu “ağır metaller”
olarak bilinen Ag, Sb, As, Be, Cd, Cr, Cu, Pb, Mn, Hg, Ni, Se, Zn, vb
gibi elementler oluşturur. Bu ağır metallerin birikimi sonucunda suda
125
yaşayan balıklar ve diğer canlılar ölebilir. Hatta bu tür su ürünleriyle
beslenen insanlar içinde tehlikeli olabilir (Özer vd., 1996).
Balıkçıllar ve yırtıcı kuşlar da, besin zincirlerinin çoğunlukla son
basamaklarını oluşturduklarından dolayı, doğadaki kalıcı kirleticilerin
(ağır metaller, pestisitler, vb.) ekosistemdeki konsantrasyonlarının
belirlenmesinde kullanılmaktadırlar (Çelikoba vd., 2005).
Şekil 5.1.1. Nilüfer Çayı’nı kirleten sanayi tesisleri (Çelik, 2004)
Bursa’da evsel atık sular 1998 yılına kadar arıtılmadan Nilüfer
Çayı’na deşarj edilmiştir. BUSKİ (Bursa Su ve Kanalizasyon İşleri)
tarafından 1992 yılında yapımına başlanan ve 1997 yılında aktif hale
gelen merkezi atık su kolektörü, kent atık sularının % 60’lık bir kısmını
kendisine bağlamıştır. Günümüzde ana toplayıcı kolektörlerle toplanan
atık sular doğu ve batı atık su arıtma tesisleri’nde arıtılıp Nilüfer
126
Çayı’na deşarj edilmektedir. Sisteme bağlanmayan kısım ise arıtılmadan
Nilüfer’e doğrudan deşarj edilmektedir (Çelik, 2004).
Alanı dehdit eden en büyük problem Nilüfer Çayı’nın, Kocaçay su
toplama havzasındaki göl ve sulakalan habitatlarını kirletmesidir. Bu
kirlenmenin derecesini azaltmak için Nilüfer Çayı’na deşarj edilen
suların % 60 kısmını arıtan Doğu ve Batı Atık Su Arıtma Tesisleri’nin
kapasitesini arttıracak yeni atıksu arıtma projeleri biran önce hayata
geçirilmelidir. Ayrıca Marmara Denizi Nilüfer Çayı’ndan yaklaşık olarak
10 km uzaklıktadır. Doğu ve Batı atık su arıtma tesislerinde arıtılan
suların Nilüfer Çayı’na değil de Marmara denizine deşarj edilirse Nilüfer
Çayı’ndaki bu problemin çözüleceği kanaatindeyiz. Böylece hem tarımla
uğraşan çiftçiler daha temiz bir suyla tarlalarını sulayacaklar hem de
sukuşları daha temiz bir suda beslenebileceklerdir.
5.2. Kocaçay Deltasını Etkileyen Diğer Çevresel Faktörler
Yeniköy yaz mevsiminde yoğun turist akımına uğramaktadır. Bu
nedenle Yeniköy turizm merkezi haline gelmiştir. Turizmin artmasına
paralel olarak doğal yapıya uygun olmayan hızlı bir yapılaşma göze
çarpmaktadır. Bu yapılaşma ve insan baskısı deltanın doğal yapısına
zarar vermektedir (Şekil 5.2.1). Ayrıca kumul alanları besleyen
derelerden sürekli kum çekilmekte (Şekil 5.2.2), kumul alanları besleyen
kum kaynağı engellenmektedir. Dereler kenarındaki sanayi tesislerinin ve
yerleşim birimlerinin atıkları ile kirlenen kumlar, kumul ekosistemi
olumsuz yönde etkilemektedir. Merops apiaster (Arı kuşu) türünün
127
kuluçka alanında yapılan kum çekme çalışmaları, dere yatağının doğal
yapısına ve vejetasyonuna geriye dönüşü olmayan bir şekilde zarar
vermektedir. Bu nedenle burada faaliyet gösteren kum ocağının
çalışmaları yetkili kurumlarca denetlenerek kontrol altına alınmalıdır.
Kum ocağının faaliyetleri durdurulmalı veya faaliyetlerine kuşların
üreme mevsiminde ara verilmelidir.
Şekil 5.2.1. Yeniköy’de deltanın yanındaki yapılaşma.
128
Şekil 5.2.2. Kum ocağının dere yatağına verdiği zarar.
Ayrıca Yeniköy ve yakın yerleşim yerlerinin çöpleri ve turizm
faaliyetleri sonucu oluşan evsel atıklar deltanın içinde Yeniköy’e
yaklaşık 1 km. uzaklıktaki çöp toplama alanına taşınmaktadır (Şekil
5.2.3). Bu çöp yığınları subasar ormanı ve kıyı kumulları gibi bir
habibatın arasında çok kötü bir görüntü oluşturmaktadır. Bu çöplükten
etrafa saçılan poşet türü atıklar, hem subasar ormanını hem de kıyı
boyunca rüzgar ile taşınarak deltayı önemli ölçüde kirletmektedir. Bu çöp
depolama yeri doğaya zarar vermeyecek bir alana taşınmalıdır.
129
Şekil 5.2.3. Kocaçay çöp depoloma merkezi.
Üç yıl aradan sonra 2007 yılında yeniden Karacabey’e tersane
kurulması gündeme gelmiştir. Söz konusu tersane yat, ve çekçek yeri
kullanımı için seçilen alanın Kocaçay Deltası’nı olumsuz etkileyeceği
için yer seçimi kararının tekrar değerlendirilmesi gerekmektedir.
Kocaçay Deltası’nda 2006 yılının Kasım ayında özel avlak tahsis
edilmiştir. Türkiye’nin dört bir köşesinden avcılar kalabalık gruplar
halinde gelerek Boğazköy’deki Ovakorusu Çiftliği’nde yetiştirilen
sülünleri ücret karşılığı satın alıp deltada avlamaktadırlar. Bu aktiviteler
hem deltadaki kuşları rahatsız etmekte, hem de yasa dışı avlanan avcıları
cesaretlendirmektedir. Ayrıca boş fişekler ve saçma kurşunları deltayı
kirletmektedir. Bu nedenle özel av uygulaması deltanın dışında doğaya
ve kuşlara daha az zarar verecek bir alanda yapılmalıdır.
130
Deltanın genelinde bütün yıl boyunca büyükbaş hayvanlar başıboş
dolaşmaktadır (Şekil 5.2.4). Bu hayvanlar, Acrocephalus arundinaceus
Acrocephalus scirpaceus, Saxicola torquata, Himantopus himantopus,
Charadrius alexandrinus, Galerida cristata, Alauda arvensis gibi alanda
kuluçkaya yatan ve yatması muhtemel olan kuş türlerini rahatsız edebilir.
Bu büyükbaş hayvanlar sadece kuşların üreme mevsiminde deltaya
salınmazlarsa bu problemin ortadan kalkacağını düşünmekteyiz.
Şekil 5.24. Başıboş dolaşan büyükbaş hayvanlar.
Deltanın
küresel
ısınmadan
etkilendiğini
düşünmekteyiz.
Arapçiftliği Gölü’nün yanındaki Ballıkaya Köyü ilk defa 2007 yaz
döneminde tamamen susuz kalmıştır. 08.07.2007 tarihinde Arapçiftliği
131
Gölü’nde yaptığımız araştırmada göl suyunun normal seviyesinden
yaklaşık 5 metre içeri çekildiğini, 24.07.07 tarihinde yaptığımız
çalışmada bu çekilmenin 10 metreyi bulduğu görülmüştür. Aynı bölgede
Chlidonias sp.’ye ait olduğu düşünülen bir çift yumurta (Şekil 5.2.5)
sular çekildiği için açıkta kalmış ve kuluçka başarısızlığa uğramıştır.
Yine aynı tarihte yaptığımız çalışmada 3. ve 4. bölgelerdeki küçük
gölcüklerin tamamen kuruduğu gözlenmiştir. (Şekil 5.2.6). Devlet
Meteoroloji Genel Müdürlüğü Meteorolojik Kuraklık Haritası (2008)’na
göre Şubat 2007-Ocak 2008 tarihleri arasında Kocaçay Deltası’nın
bulunduğu alanda orta şiddette kuraklığın olduğu görülmektedir. Bu
kuraklıktan dolayı kuluçkaya yatabilmeleri için içinde su bitkileri olan
bataklıklara ve suyla çevrili küçük kum adacıklarına ihtiyacı olan türlerin
(Tringa totanus, Sterna hirundo, Chlidonias sp ) kuluçkaları başarısızlığa
uğrayabilir.
Dalyan ve Poyraz göllerinde yaz döneminde sular belli oranda
çekilse bile kuşların tüm ihtiyaçlarını karşılayabilecek kadar su
bulunabilmektedir. Fakat Arapçiftliği Gölü’nün yaz dönemlerinde suyu
tamamen çekilmektedir. Bu yüzden göldeki iki küçük adacık kuşlar
tarafından
yeteri
kadar
kullanılamamaktadır.
Ancak
Arapçiftliği
Gölü’nün 500 metre batısından Kocaçay geçmektedir. Suların çekildiği
yaz aylarında gölün Kocaçay tarafından beslenmesi yetkili kurumlar
tarafından, kanaletler yapılarak sağlanabilir. Ayrıca gölün içine adacıklar
yapılıp ve diğer canlılar tarafından rahatsız edilmemeleri için gerekli
tedbirler alınırsa Sterna hirundo, Chlidonias sp, Glareola pratincola gibi
132
çeşitli
su
kuşlarının
bu
adacıklarda
kuluçkaya
yatacaklarını
düşünmekteyiz.
Şekil 5.2.5. Chlidonias sp.’ye ait olduğu düşünülen iki yumurta.
133
Şekil 5.2.6. Kuruyan gölcük.
Deltadaki
göllerde
yasadışı
avcılık
yapılmaktadır.
Arazi
çalışmalarımız sırasında deltada motorsikletleriyle gelen avcılar sıklıkla
görülmüştür. Balıkçılar ve avcılar gölün her tarafına serbest bir şekilde
gidebilmektedirler. Deltada yasadışı avcılıkla ilgili tedbirlerin tam
anlamıyla uygulanmadığı anlaşılmaktadır. Ayrıca balıkçılıkta kullanılan
teknelerin
motorlarından
kaynaklanan
gürültü,
gürültü
kirliliği
yaratmakta bu da özellikle kuluçka dönemlerinde kuşlarda rahatsızlığa
neden olmaktadır. Kuşların üreme mevsiminde yasadışı avcılıkla
mücadele daha etkin bir şekilde yapılmalı ve motorlu tekneler bu
mevsimde kullanılmamalıdır.
134
Deltada ormanlar tarım arazisi, kışlık odun ve kavaklık alan açmak
için tahrip edilmektedir. Ayrıca Yeniköy’ün girişindeki odun deposu
olarak kullanılan alan, mevsimlik subasar ormanın bazı bölümlerini depo
olarak kullanmaktadır.
Bazı sulak alanlar için yapılan Ekolojik Risk Değerlendirmesi
(ERD), Kocaçay Deltası için de uygulanırsa deltanın birçok probleminin
çözüleceğini düşünmekteyiz. ERD, Salihoğlu ve Karaer (2005)’göre
problemlerin kesin çözümü olmasa da çeşitli ekosistemlere uygulanabilen
en önemli çevre yönetim araçlarından biridir.
Ekolojik Risk Değerlendirmesi için Çevre ve Orman Bakanlığı, İl
Çevre ve Orman Müdürlüğü, Üniversiteler ve Sivil toplum örgütleri
biraraya gelerek Kocaçay Deltası Yürütme Kurulu oluşturmalıdır. Alanla
ilgili veriler toplanıp (tür çeşitliliği, su kirliliği, sosyo-kültürel yapı vb.)
bu veriler ışığında ERD problem tanıma çalışması geliştirilmelidir.
Kocaçay Deltası’nda bu önerilerimizin gerçekleştirilmesi ile burada
gözlenen kuş türleri ve kuluçkaya yatan türlerin sayısının artacağını
düşünmekteyiz.
135
6. SONUÇ
Tabur ve Ayvaz (2005)’a göre son 300 yılda 200 kuş türü,
insanlardan kaynaklanan faktörler, tarım alanlarında kimyasalların
kullanılması, aşırı balıkçılık, organik kirlenme, aşırı avlanma gibi
sebeplerden dolayı nesli tükenmiştir. Dünyada toplam 9700 kuş türü
bulunmaktadır. Bunlardan yaklaşık 1000 tanesi yok olma tehlikesi
altındadır (Gündoğdu, 2002).
Deltada, Dalyan ve Poyraz Gölü’nün iç kısımları, Dalyan Gölü’nün
Marmara Denizine sınır olan sahil kısımları, Kocaçay’ın denize açıldığı
kumluk alanlar, Arapçiftliği Gölü ve Kocaçay su kuşları açısından zengin
alanlardır. Kocaçay Deltası’nda Nisan 2004 yılında başlayan, Ocak 2008
yılında tamamlanan çalışmalarımızda 15 Ordo’ya 44 familya’ya dahil
114 kuş türü tespit edilmiştir.
Kocaçay Deltası’nda, yurdumuzda bulunan 20 kuş Ordo’sundan
15’inin
temsilcilerine
rastlanılmıştır.
Birinci
sırada
48
tür
ile
Passeriformes, ikinci sırada 17 tür ile Charadriiformes, üçüncü sırada 9
tür ile Ciconiiformes ordosu bulunmaktadır.
27 türün statüsü ise türler arazide 1 kez gözlenmeleri nedeniyle karar
verilememiştir.
136
Alanda gözlenen türlerin 38’ine üreme kodu verilmiştir. 38 türden
20’inin kesin olarak, 14’inin muhtemelen ve 4’unun ise yüksek ihtimalle
alanda ürediği fotoğrafları çekilerek ve gözlemleyerek tespit edilmiştir.
IUCN kriterlerine göre deltada tespit edilen 114 türden 110’u
Düşük Riskli (LC), 2’si Duyarlı (VU), 1’ i de Tehdite Yakın (NT)
sınıfındadır.
VU (duyarlı) tehlike sınıfında olan Pelecanus crispus, İzmir Kuş
Cenneti’nde üremektedir (Sıkı, 1985). Eken’e (1997a) göre Dünya
çapında tehlike altında olan bu türün, Akdeniz sahil şeridinde üç kışlama
alanı bulunmaktadır: Çamaltı Tuzlası (İzmir), Büyük Menderes DeltasıBafa Gölü (Aydın, Muğla), ve Göksü Deltası (Mersin). Kocaçay
Deltası’nda da kum ocağı bölgesinde 2007 yılı Aralık ayında 4 birey
gözlenmiştir.
Kocaçay Deltası’nda 7. bölgedeki Arapçiftliği Gölü’nün hemen
yanındaki
bitkilerin
arasında
08.07.2007
tarihinde
bulunan
iki
yumurtanın, Kaynak kitap (Cramp, 1985)’tan yaptığımız karşılaştırmaya
göre büyük olasılıkla Chlidonias sp.’e ait olduğu düşünülmektedir.
Alan; Kara leylek (Ciconia nigra), Bataklık kırlangıcı (Glareola
pratincola) Kesik Kolye Yağmur Kuşu (Charadrius alexandrinus)’nun
üreyen populasyonlarıyla Önemli Kuş Alanı (ÖKA) statüsü kazanmıştır.
(Yarar ve Magnin, 1997). Bizim yaptığımız çalışmalarda da Glareola
pratincola,
Charadrius
alexandrinus
ve
Ciconia
nigra
alanda
137
kaydedilmiştir.
Charadrius
alexandrinus’un
kesin,
Glareola
pratincola’nın muhtemelen deltada ürediği tespit edilmiştir.
Yarar ve Magnin’e (1997) göre alanda 800 bireye kadar
Pelecanus onorotalus’un bulunduğu belirtilmektedir. Ancak bizim
çalışmalarımızda en yüksek birey sayısı 10 birey olup 21.10.2006
tarihinde tespit edilmiştir.
Türkiye’nin önemli kuş alanları 2004 güncellenmesinde ( Kılıç ve
Eken, 2004), Haliaeetus
albicilla (Ak Kuyruklu Kartal)’ın deltada
ürediği belirtilmiş fakat bizim yaptığımız çalışmalarda bu tür Kocaçay
Deltası’nda gözlenmemiştir.
Heinzel ve diğ. (1995)’ne göre Motacilla citreola Türkiyede
bulunmamaktadır. Fakat yaptığımız çalışmalarda Kocaçay Deltası’nda
15.04.2007 tarihinde bu tür tespit edilmiştir. Ayrıca 1995 yılının Nisan ve
Haziran aylarında Konya- Karapınar’da (Kılıç, 1999), 1999 yılının
Haziran ayında Kulu gölü’de (Kirwan, 1998) ve Mayıs ayında İzmir Kuş
Cenneti’nde (Sıkı, 2002) bu tür tespit edilmiştir.
Yakın zamana kadar dünya ölçeğinde yok olma tehlikesi altında
olan Küçük Karabatak Uluabat Gölü’nden çıkan Uluabat Deresi böyunca
Kocaçay’a doğru ve deltada ise Kocaçay’ı takip ederek güneye Uluabat
Deresi’ne doğru küçük gruplar halinde Küçük Karabatak geçişleri
gözlenmiştir. Bundan dolayı Kocaçay Deltası’nda görülen bazı
138
sukuşlarının deltanın yakınında bulunan bazı diğer sulakalanları da
kullandıklarını düşünmekteyiz.
1998 yılında üreme döneminde yapılan çalışmada Uluabat gölünde
84 üreyen kuş türü tespit edilmiştir (Welch, 1998.). Bunlardan 57 tür
Kocaçay Deltası’nda çalışmalarımız sırasında gözlenmiş, 35 türün ise
deltada ürediği bulgularla tespit edilmiştir.
Motacilla alba, Delichon urbica, Calandrella brachydactyla,
Charadrius alexandrinus Kocaçay Deltası’nda ürediğini saptadığımız ve
Welch’in (1998) çalışmasında Uluabat Gölü’nde ürediği saptanamayan
türlerdir.
23.06.07 tarihinde 6. bölümde 400 birey Larus cachinnans
sayılmıştır. Adalarda kuluçkaya yatan Larus cachinnans Kocaçay
Deltası’nda kuluçkaya yatabilecekleri uygun bir adacık bulunmadığı ve
uygun sayılabilecek ortamların da balıkçılar ve avcılar tarafından sürekli
kullanıldığı için üreyemediklerini düşünmekteyiz. Ancak Kocaçay’ın
denize
açıldığı
alana
beslenmek
ve
dinlenmek
için
geldikleri
ha)
güneyinde
13500
gözlenmiştir.
Kocaçay
Deltası’nın
(4200
hektar
büyüklüğünde ve Kocaçay Deltası’na kuşuçuşu uzaklığı 18 km olan
Uluabat Kuş Cenneti’nin ve deltanın güney batısında 16400 hektar
büyüklüğünde ve Kocaçay Deltası’na kuşuçuşu uzaklığı 40 km olan
Manyas Kuş Cenneti’nin bulunması ve üç sulak alanında Anadolu'ya
139
kuzeybatıdan giren kuş göç yolu üzerinde yer alması deltayı ayrıca
önemli hale getirmektedir.
Kocaçay Deltası’nı etkileyen çevresel faktörler; Nilüfer Çayı’nın
çeşitli sanayi atıklarıyla aşırı bir şekilde kirlenmeye maruz kalması ve
Kocaçay su toplama havzasındaki göl ve sulakalan habitatlarını
kirletmesi, kumsal alanları besleyen derelerden sürekli kum çekilmesi,
Yeniköy ve yakın yerleşim yerlerinin çöpleri ve turizm faaliyetleri
sonucu oluşan evsel atıklar deltanın içindeki çöp toplama alanına
taşınması, Karacabey’e tersane kurulmasının gündeme gelmesi, deltanın
genelinde bütün yıl boyunca büyükbaş hayvanların başıboş dolaşması,
deltadaki göllerde yasadışı avacılık yapılması, deltadaki ormanların tarım
arazisi, kışlık odun ve kavaklık alanı açmak için tahrip edilmesi şeklinde
özetlenebilir.
Yaptığımız araştırma sonuçlarının, bu alanda araştırma yapacak
olan diğer araştırmacılara kaynak olacağı ve bu alanı etkileyen çevresel
ve biyolojik problemlere ışık tutacağını düşünmekteyiz.
140
KAYNAKLAR DİZİNİ
Altunel, F.N., 1990, Karacabey Ekinli Lağünü Yılan Balıklarında
Rastlanılan Metazoon Parazitler, X.Ulusal Biyoloji Kongresi
Temmuz 1990, Erzurum, 18-20.
Albayrak, T., Erdoğan, A., 2005, Observation on Some Behaviours of
Krüper’s Nuthatch (Sitta krueperi), a Little- Known West
Palaearctic Bird, Turk J Zool, 177-181 pp.
Aslan, A., Kiziroğlu, İ., 2003, A Study on the Ornithofauna of
Sakaryabaşı/Eminekin Pond and Its vicinity, Turk J Zool, 19-26 p.
Ayvaz, Y., 1990, Malatya Pınarbaşı Gölü Kuşları, Doğa Tr. J. Of.
Zoology, 139-143.
Balkaya, N., Çelikoba, İ., 2005, Sulakalanlar ve Kızılırmak Deltası,
II.Mühendislik Bilimleri Genç Araştırmacılar Kongresi, İstanbul,
568-578 .
Baran, İ., Yılmaz, İ., 1984, Ornitoloji Dersleri, E.Ü.Basımevi,İzmir,
323s.
141
KAYNAKLAR DİZİNİ (DEVAM)
Beklioğlu,
M.,
Ceran,
Y.,
Erdoğan,
S.,
Hemmani,
M.,
Koopmanschap, E., Meris, T., Özen, A., Sarısoy, H.D., 2007,
Sulakalan Yönetim Planlaması Rehberi, Doğa Koruma ve Milli
Parklar Genel Müdürlüğü, Kuş Araştırmaları Derneği, Ankara,
176s.
BirdLife International, 2004, Birds in Europe: population estimate,
trens
and conservatıon
status.
Cambridge,
U.K:
BirdLife
Internatıonal.( BirdLife Conservation Series No. 12)
Byfield, A.J., Özhatay, N., 1995, Towards The Conservation of
Turkey’s Northern Sand Dunes. DHKD/FFKD/FFPS, İstanbul.
Cramp, S., 1985, Handbook of the Bird of Europe the Middle East and
North Africa, The Birds of the Western Palearctic, Volume 4,
London, 800p.
Çelik, C., 2004, Bursa Büyükşehir Sınırları İçinde Kalan Derelerde Ağır
Metal Kirliliğinin Bitkilerle İzlenmesi ve Değerlendirilmesi
Üzerine Araştırmalar.Uludağ Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü.
142
Çelikoba, İ., Şengünler, C., Sivri, N.,
2005, Kuşlar ve Kuş
Halkalama’nın Ekosistem ve Çevre Koruma Açısından Önemi, II.
Mühendislik Bilimleri Genç Araştırmacılar Kongresi MBGAK
İstanbul 17–19 Kasım 2005, 549-555.
Devlet Meteoroloji Genel Müdürlüğü, 2008, Devlet Meteoroloji Genel
Müdürlüğü web. Sitesi. Ankara.
Eken, G., Kılıç T. D., 2004, Türkiyenin Önemli Kuş Alanları, Doğa
Derneği, Ankara, 232.
Eken, G., Bozdoğan, M., İsfendiyaroğlu, S., Kılıç, DT., Lise, Y. 2006
Türkiye’nin Önemli Doğa Alanları. Doğa Derneği. Ankara 124125s.
Eken, G., 1997a, The Wintering Populations of Some Waterbird Species
on the Mediterranean Coastline of Turkey Proceedings of the Third
International
Conference
on
the
Mediterranean
Environment,November, 1997; Qawra, Malta, 11-14pp.
Coastal
143
Eken, G., 1997b, The Breeding Population of Some Species of
Waterbirds at Gediz Delta, Zoology in the Middle East, 53-68pp.
Ertan, A., Kılıç, A., Kasparek, M., 1989, Türkiyenin Önemli Kuş
Alanları, Doğal Hayatı Koruma Derneği, İstanbul, 39s.
Erdoğdu, E., 2001, A Study on the Ornithofauna of Doğancı Pond in
Alpu-Eskişehir, Turk J Zool,105-109 pp.
Erdoğan, A., Öz, M., Sert, H., Tunç, R., 2002, Antalya Yamansaz
Gölü ve Yakın Çevresinin Avifaunası ve Herpetofaunası, Çevkor,
Cilt:10 Sayı:43, 33-39.
Ergene, S., (1945), Türkiye Kuşları, İ.Ü. Fen. Fak.Sayı 4, Kenan
Matbaası, İstanbul. Sy:362
Gündoğdu, E., 2002, Isparta Çevresindeki Bazı Korunan Alanlarda
Orman Kuşları Üzerine Gözlemler, Süleyman Demirel Üniversitesi
Orman Fakültesi Dergisi İsparta, 83-100 .
144
Heinzel, H., Parslow, J. and Fitter, R., 1995, Türkiye ve Avrupa’nın
Kuşları, Kuzey Afrika ve Ortadoğu Dahil (Çev.K. A. Boyla), Doğal
Hayatı Koruma, Derneği,İstanbul,383 s.
IUCN, 2006, IUCN Red List of Threatened Species
Kaya, M., 1998, Mert ve Erikli Göllerinin (Kırklareli/İğneada) Kuş
Faunası Açısından Önemi ve Ekolojik Sorunları, Çev Kor,Cilt 7,
Sayı 27, 15-18.
Kaya, M., Yurtsever, S., Kurtonur, C., 1999, Trakya Ornito-Faunası
Üzerine Araştırmalar, Tr.J.of Zoology, 781-790.
Kaya, M., Kurtonur, C., 2003, Gala Gölü Çevresinin (Edirne) Ornitho –
Faunası Üzerine Araştırmalar, Trakya Üniv J Sci, 169-179.
Kazancı, N., Emre, Ö., Erkal, T., İleri , Ö., Ergin, M., Görür,N.,
1999, Kocasu ve Gönen Çayı Deltalarının (Marmara Denizi Güney
Kıyıları) Güncel Morfolojileri ve Tortul Fasiyesleri MTA Dergisi
121, 33-50.
145
Kence, A., Bilgin, C.C., 1996, Türkiye Omurgalılar Tür Listesi, DPT ve
Tübitak, Ankara, 27-87 .
Kılıç, D.T., Eken, G., 2004, Türkiye’nin Önemli Kuş Alanları 2004
Güncellemesi, Doğa Derneği, Ankara, Türkiye, 47s.
Kılıç, A., 1999, Karapınar (Konya) Yöresinin Kuşları, Tr. J. Zoology
Sayı 1, 91-97.
Kirwan, G.M., 1998, Ornithological Observation on Karadağ, Konya
Province, Turkey, Tr. J. Of Zoology, 237-239 pp.
Kirwan, G.M., 1999, A Birding Trip Report Turkey, Published by Mark
Elwonger for Ornifolks Victoria, Texas 23p.
Kiziroğlu, İ., 1989, Türkiye Kuşları, Orman Genel Müdürlüğü Yayını,
Ankara, 314s.
Kiziroğlu, İ., 2004, Türkiye’deki Ornitholojik Araştırmaların Tarihi
Gelişimi,1st International Eurasian Ornithology Congress, Antalya,
8s.
Kullberg, A.K., 1998, Trip Report: Anatolia (Turkey), May 20- June 2
146
Oğuz, M.C., 1991a, Ekinli Lagününde Yakalanan Dere Pisisi Balıkları
(Pleuronectes flesus luscus) Üzerine Parazitolojik Bir Araştırma,
Doğa Tr.j. of Zoology 150-163.
Oğuz, M.C., 1991b, Bursa Yöresindeki Bazı Tatlı Sulardan (KocadereEkinli-Uluabat) Yakalanan Sazan Balığı (Cyprinus carpio) Ekto
Parazitleri Üzerine Bir Araştırma, T.Parazitol. Derg. 103-110.
Özer, U., Güçer, Ş., Şen, E., Aksoy, S., Tüfekçi, S., Delibaş, Ö., 1996,
Güney Marmara Bölgesinde, Nilüfer, Kocasu Derelerinde Ağır
Metal Kirliliğinin Belirlenmesi.Uludağ Üniversitesi Araştırma
Fonu İşletme Müdürlüğü, ProjeNo:91/23
Öztürk, M.O., Aydoğdu, A., Oğuz, M.C., 2002, Bayramdere Dalyanı
(Karacabey)’ndaki Turna(Esox lucius) ve Kızılkanat Balıkları
(Scardinius erythropthalmus )’nın Metazoon Parazit Faunası
Üzerine Bir Araştırma, Türkiye Parazitoloji Dergisi 325-328.
Perktaş, U., Ayaş, Z., 2005, Birds of Nallıhan Bird Paradise (Central
Anatolia, Turkey), Turk J Zool,45-59 pp.
147
Salihoğlu, G., Karaer, F., 2005, Uluabat Gölü İçin Ekolojik
Risk
Değerlendirmesi, İTÜ Dergisi Su Kirlenmesi Kontrolü Cilt:15,
Sayı:1-3, 17-28.
Seçmen, Ö., Leblebici, E., 1996, Türkiye Sulak Alan Bitkileri ve Bitki
Örtüsü. Ege Üniversitesi Fen Fakültesi Yayınları No:158
Sert, H., Erdoğan, A., 2004, The Avifauna of Termessos National Park
(Antalya- Turkey), Turk J Zool. 135-143.
Sıkı, M., 1985, Çamaltı Tuzlası-Homa Dalyanı Kuş Türleri ve Bazı
Türlerin Biyolojileri Üzerinde Araştırmalar, E.Ü. Fen Fakültesi,
Tabiat Tarihi Müzesi , Doktora Tezi, 50s.
Sıkı, M., Tok, C.V., Mermer, A., Tosunoğlu, M., 1998, İzmir Kuş
Cenneti’nin Avifaunası ve Herpeto faunası, XIV. Ulusal Biyoloji
Kongresi, Samsun, Cilt. 3, 181-193.
Sıkı, M., 2002, Gediz Deltası (İzmir Kuş Cenneti) Kuşları. Ekoloji Çevre
Dergisi, Sayı:44, İzmir 11-16
Tabur, M.A., Ayvaz, Y., 2005 Birds of Lake Beyşehir (Isparta-Konya),
Tr. J. Of. Zoology, 361-369 pp.
148
Tabur, M.A., Ayvaz, Y., 2006, Gölcük Gölü (Isparta) Kuşları, S.
Demirel Üniversitesi F.B.E. Dergisi 10-1 (2006), 16 - 20.
Turan, N., 1990a, Türkiye’nin Av ve Yaban Hayvanları: Kuşlar, Orman
Genel Müdürlüğü, Ankara, 274s.
Turan, L.S., 1990b, Saksağan (Pica pica)’larda Teritoryum Oluşturma
ve Yuva Yapımı, Doğa, Tr. J. Of. Zoology, 329-335.
Uğurtaş, İ.H., 1989, Bursa- ULUDAĞ Bölgesinin Herpetofaunası, Doğa
TU Zoology D. 241-248.
Urhan, R., ve Kahraman, D., 2006, Buldan İlçesi’nin (Denizli) Kuşları,
Buldan Sempozyumu, 369-376.
Welch, H., Welch, G., 1998, Uluabat Gölü Üreyen Kuşlar Araştırması,
Doğal Hayatı Koruma Derneği, İstanbul, 81s.
Yarar, M., ve Magnin, G., 1997, Türkiye’nin Önemli Kuş Alanları,
Doğal Hayatı Koruma Derneği, İstanbul, Türkiye, 313s.
149
EKLER
Ek 1. Kocaçay Deltası’nı Gösteren Harita
Ek 2. Araştırma Alanının Bölümlerini Gösteren Harita
Ek 3. IUCN Kımızı liste Kategorileri
152
Ek 3. IUCN Kımızı liste Kategorileri (IUCN, 2001)
Nesli Tükenmiş (EX): Hiçbir şüphe olmadan türün son bireyinin de
ölmesi durumunda, o türün nesli tükenmiş sayılmaktadır. Türün
geçmişteki dağılımı boyunca bilinen ve/veya tahmin edilen habitatta,
uygun zamanda (günlük, mevsimlik, yıllık) yapılan ayrıntılı çalışmalar
sonucunda hiçbir bireyin kaydedilmemesi durumunda, türün nesli
tükenmiş kabul edilir.
Nesli Doğada Tükenmiş (EW): Tür tutsak bir biçimde (kafeste), insan
yardımıyla yaşamını sürdürüyor veya eski dağılım alanı dışında bir yerde
populasyon oluşturuyor ise Nesli Doğada Tükenmiş olarak sınıflandırılır.
Türün tarihsel dağılımı boyunca bilinen ve/veya tahmin edilen habitatta,
uygun zamanda (günlük, mevsimlik, yıllık) yapılan ayrıntılı araştırmalar
sonucunda tek bir bireyin dahi kaydedilmemesi durumunda Nesli Doğada
Tükenmiş kabul edilir. Araştırmalar türün yaşam döngüsü ve formuna
uygun bir şekilde belirlenecek bir zaman aralığında bitirilmiş olmalıdır.
Nesli Kritik (CR): En iyi kanıtlar sonucu tür, Nesli Kritik kriterinin A’
dan E’ye kadar maddelerinden herhangi biriyle eşleşiyorsa Nesli Kritik
olarak sınıflandırılır ve Neslinin doğada tükenme riskinin son derece
yüksek olduğu kabul edilir.
Tehlikede (EN): En iyi kanıtlar sonucu tür, Tehlikede kriterinin A’ dan
E’ye kadar maddelerinden herhangi biriyle eşleşiyorsa Tehlikede olarak
153
sınıflandırılır ve neslinin doğada tükenme riskinin çok yüksek olduğu
kabul edilir.
Duyarlı (VU): En iyi kanıtlar sonucu tür, Duyarlı kriterinin A’ dan E’ye
kadar maddelerinden herhangi biriyle eşleşiyorsa Duyarlı olarak
sınıflandırılır ve neslinin doğada tükenme riskinin yüksek olduğu kabul
edilir.
Tehdite Yakın (NT): Değerlendirildiğinde Nesli Kritik, Tehlikede veya
Duyarlı kategorilerine girmeyen, fakat yakın zamanda bu tehlike
sınıfından birisiyle tanımlanabilecek türler Tehdite Yakın olarak
sınıflandırılır.
Düşük Riskli (LC): Değerlendirildiğinde Nesli kritik, Tehlikede veya
Duyarlı kategorilerine girmeyen türler Düşük riskli olarak sınıflandırılır.
Geniş yayılışlı ve çok sayıda bulunan türler bu sınıfa yerleştirilir.
Yetersiz Verili (DD): Dağılım ve/veya populasyon durumuna bakarak
yok olma riski çalışması yapılabilecek kadar yeterli bilgi bulunmayan
türler bu kategoriye yerleştirilir. Bu kategorideki türün biyolojisi iyi
çalışılmış ve biliniyor olabilir fakat populasyon ve/veya dağılımı
hakkında bilgi eksikliği olabilir. Bu nedenle Yetersiz Verili sınıfı bir
tehlike sınıfı değildir. Türlerin bu sınıfa konulmasıyla tehlike
sınıflandırmasının uygunluğunun gösterileceği yeni değerlendirmeler için
daha fazla bilgi gerektiği belirtilmektedir. Mümkün olan tüm verilerin
kullanılması ve değerlendirilmeye alınması önemlidir. Birçok durumda
154
Yetersiz Verili ile diğer tehlike sınıfları arasında seçim yapmak için çok
dikkat edilmelidir. Eğer türün dağılım gösterdiği alan göreceli olarak
sınırlanmış ve türün son kaydından bu yana önemli bir zaman geçmiş ise,
tehlike kategorilerinden birine yerleştirmek bu tür için uygulanabilir.
Degerlendirilmemiş (NE): Bir tür Kriterlere göre sınıflandırılmamış ise
Değerlendirilmemiş olarak sınıflandırılır.
155
ÖZGEÇMİŞ
1974 yılında Ankarada doğdu.
İlköğrenimini 1986 yılında Ş.
Urfa Cengiz Topel İlkokulu’nda, ortaöğrenimini 1989 yılında Kırklareli
Merkez İlköğretim Okulu’nda, lise öğrenimini ise 1991 yılında İzmir
Buca Lisesinin Fen kolunda tamamladı. 1992 yılında Ege Üniversitesi
Fen Fakültesi Biyoloji bölümü’ne giren E.Yaman, 1997 yılında Biyolog
olarak lisans diplomasını aldı ve aynı yıl içinde E.Ü Fen Fen Bilimleri
Enstitüsün’de yüksek lisans sınavını kazandı. Bir yıl D.E.Ü. Yabancı
Diller Bölümü’nde ingilizce hazırlık kursu gördü ve E.Ü. Fen Fakültesi
Biyoloji bölümü Zooloji Anabilim Dalı’nda Prof. Dr. Mehmet Sıkı
danışmanlığında yüksek lisans çalışmalarına başladı. “Flamingoların
Gizemli Yaşantısı” hakkında seminer verdi ve Prof. Dr. M. Sıkı, M.
Tosunoğlu ile birlikte “ Ornitoloji Uygulama Kılavuzu.”yayınladı. 2001
yılında doktora programına başladı. “Gediz Deltasında Üreyen Bazı
Türlerin Üreme Biyolojileri” hakkında seminer verdi. 2002 yılında
öğretmenlik mesleğine başladı. Askerliğini Tatvan’da (Bitlis) er olarak
yaptı. Evli ve bir çocuk babasıdır.

ege üniversitesi fen bilimleri enstitüsü

Transkript

Benzer belgeler

Kara Bulutları Dağıtmak Elimizde!

CHLOROPHYTA

tamammantar not