türkiye`de ana sağlığı düzeyi

TÜRKİYE’DE
ANA SAĞLIĞI DÜZEYİ
Saliha ALTIPARMAK
"İnsan topluluğu kadın ve
erkek denilen iki cins insandan
oluşur. Kabil midir bu kütlenin
bir parçasını ilerletelim, ötekini
ihmal edelim de kütlenin
bütünü ilerleyebilsin? Mümkün
müdür ki bir cismin yarısı
toprağa bağlı kaldıkça, öteki
yarısı göklere yükselebilsin?"
İçerik:
•
•
•
•
•
•
Ana sağlığı
Kadın Hakları İle İlgili Uluslararası Yaptırımlar
Ana Sağlığı Göstergeleri
Ana Sağlığını Etkileyen Faktörler
Ana Sağlığı Hizmetleri
Türkiye’de Ana sağlığı
–
–
–
–
–
–
–
–
–
Önemi
Veri kaynakları
Ana Ölümlülüğü
Ulusal Ana Ölümleri çalışması
Doğurganlık Durumu
Doğum Öncesi Bakım
Doğum Hizmetleri
Düşükler
Aile Planlaması
2005 yılı Dünya Sağlık Raporu”nun teması
“Make every mother and child count” dur.
“Her anne ve çocuk önemsenmelidir”
ya da
“Her anne ve çocuk değerlidir”
Tüm dünyada yılda
• 300 milyondan fazla kadın gebe kalmakta
• 529 000 anne ölümü olmakta
• Anne ölümlerinin 68 000’i sağlıksız düşükler sonucu
gerçekleşmektedir
www.who.int/whr/en/
Dünyada Her Bir Dakikada;
• 380 kadın gebe kalmakta
• 190 kadın istenmeyen veya planlanmayan gebelikle
karşılaşmakta
• 110 kadın gebelikle ilgili komplikasyon yaşamakta
• 40 kadın tehlikeli düşük yapmakta
• 1 kadın ÖLMEKTE
www.who.int/whr/en/
• Bu ölümlerin %1’i gelişmiş ülkelerde, %99’u gelişmekte
olan ülkelerdedir.
• Gelişmekte olan ülkelerde dakikada ortalama bir kadın
gebelikle ilgili nedenler sonucu ölmektedir.
• Bu ölümlerin %90’nı önlenebilir nedenlerdendir.
www.who.int/whr/en/
Gelişmekte olan ülkelerde 15-44 yaş grubu kadınlar için önde gelen hastalık
yükleri, 1990
Solunum yolu enfeksiyonları
2,5
Anemi
2,5
Yaralanmalar
3,2
Depresif hastalıklar
5,8
HIV/AIDS
6,6
Tüberküloz
7,0
CYBH
8,9
Maternal nedenler
18,0
0,0
2,0
4,0
6,0
8,0
10,0
%
12,0
14,0
16,0
18,0
20,0
Dünya’da Anne Ölümü Nedenleri
Eklampsi
12%
Engellenmiş doğum
8%
Emniyetsiz abortus
13%
Diğer direkt nedenler
8%
İnfeksiyon
15%
İndirekt nedenler
20%
Hemoraji
24%
www.who.int/whr/en/
Doğumda majör komplikasyonlar insidansı
Komplikasyon
insidans
Vaka/yıl
Fatalite oranı
Anne ölümleri
(2000)
DALY Kaybı
(000)
Postpartum
hemoraji
10,5
13.795.000
1
132.000
4 418
Sepsis
4,4
5.768.000
1,3
79.000
6 901
Preeklampsi/ekl
ampsi
3,2
4.152.000
1,7
63.000
2 231
Zor doğum
4,6
6.038.000
0,7
42.000
2 951
www.who.int/whr/en/
Kadınların hayat boyu gebelik ve doğuma bağlı nedenlerle ölme
olasılıkları
Dünya
74
Sahra güneyi Afrika
16
Orta Doğu ve kuzey Afrika
100
Güney Asya
43
Doğu Asya ve Pasifik
360
Latin Amerika ve Karayipler
160
ODA/BDT
770
Sanayileşmiş ülkeler
4000
Gelişmekte olan ülkeler
61
Az gelişmiş ülkeler
17
Türkiye
480
ABD
2500
İsveç
29.800
Pakistan
31
Nijerya
18
Kaynak:Dünya Çocuklarının Durumu 2005
Kadın Hakları ile ilgili Uluslararası Yaptırımlar:
• Birleşmiş Milletler Evrensel Bildirgesi,
• Uluslararası Medeni ve Siyasi Haklar Sözleşmesi,
• Uluslararası Sosyal, Ekonomik, ve Kültürel Haklar
Sözleşmesi,
• CEDAW: Kadınlara Karşı Her Türlü Ayrımcılığın
Önlenmesi Sözleşmesi
• Milenyum hedefleri
ANA SAĞLIĞI GÖSTERGELERİ
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Ana Ölüm Hızı ( AÖH )
Perinatal Ölüm Hızı (PNÖH )
Kaba Doğum Hızı ( KDH )
Doğurganlık Hızları
Toplam Düşük Hızı
İsteyerek Düşük Oranı
Kontraseptif Yöntem Uygulamaları
Doğum Öncesi Bakım Alan Gebe Oranı
Hastanede ve Sağlık Personeli Yardımıyla Yapılan Doğumların Oranı
Doğum Sonu Bakım Alanların Oranı
Jinekolojik Hastalık Prevalansı
Obstetrik Komplikasyonların Görülme Oranı
Kadının Statüsü
Bazı ana sağlığı göstergeleri
• Anne ölümü: Bir kadının gebelik sırasında, doğumda
ya da gebeliğin sonlanmasından sonraki 42 gün içinde,
gebeliğin süresine ve yerine bakmaksızın, gebelik
durumuna veya gebelik sürecine bağlı (doğrudan) ya da
bunların şiddetlendirdiği (dolaylı) ancak tesadüfi
olmayan bir nedenden kaynaklanan kadın ölümü.
• Gebeliğe bağlı ölüm: ölüm nedenine bakılmaksızın
gebelik sırasında veya gebeliğin sonlanmasından
sonraki 42 gün içinde meydana gelen ölümler.
• Kadın ölümü: Ölüm nedenine bakılmaksızın 15-49 yg
kadınlar arasında meydana gelen ölümler
• KDH: Bir toplumda bir yıldaki CDS/ aynı toplumda yıl
ortası nüfusxk
• GDH: Bir toplumda bir yıldaki CDS/ aynı toplumda yıl
ortası 15-49 yaş kadın sayısı x k
• TDH: Doğurganlık hızı değişmeyeceği varsayımı ile, bir
kadının doğurganlık süresince sahip olacağı çocuk
sayısı.
• Tamamlanmış doğurganlık hızı: doğurganlık çağının
sonuna gelindiğinde (45-49 yg) bir kadına düşen CDS.
• Toplam düşük hızı: Bir toplumda belirli bir sürede
isteyerek ve kendiliğinden meydana gelen düşük sayısı/
aynı toplumda toplam gebelik sayısı x k
• Yöntem kullanma oranı: bir toplumda etkili ve etkisiz
yöntem kullanan kadın sayısı/ aynı toplumda 15-49 yg.
kadın sayısı x k
• DÖB alan gebe oranı: doğum öncesi bakım alan gebe
sayısı/tüm gebeler x k
Ana Sağlığını Etkileyen Faktörler
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Genel Sağlık Düzeyi
Ülkede mevcut sağlık sisteminin biçimi, hizmetlerin varlığı, yaygınlığı,
ulaşılabilirliği ve niteliği
Ülkede izlenen genel nüfus politikası
İsteyerek düşüklerle ilgili yasal durum
Kontraseptif yöntemlerle ilgili bilgi, tutum ve davranış
Doğum öncesi bakım hizmetlerinin düzeyi
Doğumların oluş yeri ve doğuma yardım eden kişinin niteliği
Lohusalık dönemi bakım hizmetleri
Toplumun genel beslenme düzeyi
Toplumun genel eğitim ve sağlık eğitimin düzeyi
Toplumun genel haberleşme ve ulaşım durumu
Sosyoekonomik durum
Kadının toplumdaki statüsü (Eğitimi, istihdamı)
Bireysel faktörler (yaş, eğitim, doğurganlık özellikleri, sağlık
davranışları, sistemik hastalık vb)
Ana Çocuk Sağlığı ve Aile Planlaması Hizmetleri
• Gebelerin tespiti ve periyodik izlemleri (doğum öncesi bakım)
• Doğum hizmetleri
• Lohusalık dönemi hizmetleri (doğum sonu bakım)
•
Aile planlaması (15-49 yaş grubu )
• 0-6 yaş grubu çocuk izlemleri (beslenme, büyüme ve gelişmenin
izlenmesi, bağışıklama, anne eğitimi)
Bu hizmetler yaygın olarak birinci basamakta sağlık ocakları ve sağlık evleri ile ana
çocuk sağlığı-aile planlaması merkezlerinde verilmektedir.
AMAÇ; Anne ve çocuklara sağlıklı yaşam, Perinatal, bebek, çocuk, genç, erişkin ve
annelerin hastalık ve ölümlülüğünü azaltıp, sağlıklı nesiller yetiştirmektir.
• TÜRKİYE’DE ANA SAĞLIĞI DURUMU
VERİ KAYNAKLARI
•
•
•
•
•
•
•
Türkiye Nüfus araştırmaları (1968-93)
TNSA (93-2003)
Dünya Bankası verileri
Dünya Sağlık Örgütü verileri
UNICEF, Dünya çocuklarının durumu
Dünya Sağlık Raporu 2005
Türkiye Sağlık İstatistikleri, 2006
AÇS TÜRKİYE İÇİN NEDEN ÖNEMLİ?
2000 nüfus sayımı:
• TR Nüfusu 67.8 milyon
• 15-49 yaş grubu kadınlar % 27 (18.2 milyon)
• 0-14 yaş çocuklar %29.8 (20.2 milyon)
Toplam: % 56.6 (38.4 milyon)
• *Genel nüfus içindeki payı büyük
• *Büyüme-gelişme, gebelik, doğum, lohusalık nedeniyle duyarlı
• *Halen ülkemizde ana ve çocuk sağlığı sorunları önemli sağlık
sorunlarıdır.
TC:
Her yıl
• 1.780. 000 gebelik oluyor
• 500.000’i düşükle sonuçlanıyor
• 23.000 ölü doğum oluyor
• 1.350.000 canlı doğum oluyor
• 39.000 bebek bir yaşına gelmeden ölüyor.
Saglik.gov.tr
Türkiye’de Ölüme Neden Olan İlk 6 Hastalığın % Dağılımı
3.sırada
UHY-ME Çalışması 2000
Türkiye’de Hastalık Yükü (DALY)’e Neden Olan
Hastalıkların Yüzde Dağılımı
1.sırada
UHY-ME Çalışması 2000
• Türkiye’de Anne Ölümlülüğü
• Anne ölüm seviyesi bir toplumun yalnızca sağlık düzeyini değil,
aynı zamanda toplumun gelişmişlik düzeyinin de önemli bir
göstergesidir.
• Anne ölümlerinin seviyesi bir toplumdaki ana-çocuk sağlığı
hizmetlerinin nitelik ve niceliği yanında kadının statüsünün de
önemli bir göstergesidir.
• Türkiye’de konuya verilen öneme karşın anne ölümlerinin
seviyesi halen tam olarak bilinmemektedir.
• Türkiye’de ilk ulusal çalışma, ikili kayıt sistemini kullanan 197475 Türkiye Nüfus araştırması’dır. Bu araştırmaya göre AÖO yüz
bin canlı doğumda 208 olarak hesaplanmıştır. Hayati olaylara
ilişkin kayıt sistemindeki bilgi eksikliğini kapatacak ikili kayıt
sistemini kurmak amacıyla yürütülen araştırma, demoğrafik ve
sağlık açısından yanlış tahminler ürettiği için araştırmaya devam
edilmemiştir.
• 1989’da kız kardeş yönteminin kullanıldığı Türkiye Nüfus
Araştırması’nda AÖO, 1981 yıl ortası için yüz binde 132 olarak
bulunmuştur.araştırmada kullanılan yöntemin ve örneklem
büyüklüğünün doğası nedeniyle ne anne ölümündeki farklılıklar
ne de risk faktörleri ortaya konulamamıştır.
• Türkiye’nin 53 ilindeki 615 hastanede yapılan çalışmaya
göre AÖO yüz binde 49 olarak tespit edilmiştir. Hastane
tabanlı tahminlerdeki yanlılığa ve çalışmanın ülkenin
tamamını kapsamamasına rağmen anne ölümlerinin
tıbbi nedenlerine ilişkin bilginin toplanması bakımından
yararlı olmuştur.
• Son olarak 2000 yılında gerçekleştirilen Hastalık Yükü
Hane halkı araştırmasında AÖO yüz bin canlı doğumda
24 olarak bulunmuştur.
Türkiye’de Yıllara Göre AÖH
(100 000 canlı doğumda)
250
208
200
132
150
100
100
49
50
0
1974
1981
1990
UAÖÇ
1997
• Yapılan bu çalışmalar Türkiye’de anne
ölümlerinin düzeyi, anne ölümlerinin bileşenleri
ve anne ölümlerindeki farklılaşmalara yanıt
vermiyordu.
• Bu nedenle UAÖÇ planlandı.
Türkiye Ulusal Anne Ölümleri
Çalışması
2005
UAÖÇ Zaman Planı
•
2-6 Mayıs 2005: İlçe Koordinatörlerinin Eğitimi
•
9-27 Mayıs 2005: Birincil Kaynak Eğitimleri
•
1 Haziran 2005-31 Mayıs 2006: Veri Toplama
•
Haziran-Ağustos 2006: Analiz ve Rapor Yazımı
•
Ağustos-Eylül 2006 : Son Rapor ve Toplantı
UAÖÇ’nın Genel Amaçları:
• Ülke geneli, 12 bölge (NUTS 1) ve kent-kır ayırımında geçerli veri
sağlamak,
• Temel ölüm nedenlerini belirlemek,
• Risk gruplarını belirlemek,
• Mevcut sistemleri geliştirmek,
• Sürdürülebilir bir sistem önermek,
• Politika önerileri geliştirmek.
UAÖÇ’nın Finansal Kaynağı ve Yürütülmesinde
Sorumlu Kurum ve Kuruluşlar:
•
•
•
•
Avrupa Birliği destekli
ICON-INSTITUT Public Sector GmbH (Almanya),
Hacettepe Üniversitesi Nüfus Etütleri Enstitüsü (Türkiye)
Danışmanlık firması BNB (Türkiye) tarafından oluşturulan bir konsorsiyum
tarafından yürütülmüştür.
Türkiye Üreme Sağlığı Programı çerçevesinde
Sağlık Bakanlığı Ana Çocuk Sağlığı ve Aile Planlaması Genel Müdürlüğü ile
işbirliği içinde
29 ilde
16.139 yerleşim yerinde
(285 Kent; 15.854 kır)
Yaklaşık 39 Milyonluk nüfus
(ülke nüfusunun %54’ü)
Ülkeyi
kır –kent
Yerleşim yeri
Coğrafi bölgelere göre (12 NUTS 1 Bölgesi) temsil eden
•
İSTATİSTİKİ BÖLGE BİRİMLERİ SINIFLANDIRMASI
The nomenclature of territorial units for statistics (NUTS)
NUTS bölgeleri:
• Türkiye’nin Avrupa Birliği’ne uyum süreci doğrultusunda,
2002/4720 no’lu kanun gereğince, Devlet Planlama teşkilatı ve
Devlet İstatistik Enstitüsü üç ayrı düzeyde NUTS (The
Nomenclature of territorial Units for statistics) bölgeleri
oluşturmuşlardır.
• NUTS, Avrupa Birliği ülkelerinin kullandığı istatistiki bölge
sınıflandırmasıdır.
Avrupa Birliği – NUTS - Yerelleştirme 1
Bölgesel düzeydeki ekonomik ve sosyal sorunlara çözüm aranması
Bölgesel istatistiklere gerek duyulması
¾ Bölgelerin sosyo-ekonomik analizlerinin yapılması
¾ Bölgesel politikaların çerçevesinin belirlenmesi
¾ Avrupa Birliği Bölgesel İstatistik Sistemine uygun karşılaştırılabilir
istatistiksel veri tabanı oluşturulması
Avrupa Birliği – NUTS - Yerelleştirme 3
2002
Avrupa Birliğine uyum süreci doğrultusunda
2002/4720 No’lu yasa gereğince
DPT ve DİE üç ayrı düzeyde NUTS bölgesi oluşturur
NUTS 3: 81 il (Türkiye idari olarak 81 ile ayrılmıştır.
NUTS 2: illerin birleştirilmesiyle 26 bölge
NUTS 1: 26 bölgenin birleştirilmesiyle 12 bölge
Ülkemiz 1941 yılında toplanan Birinci Coğrafya Kongresi’nde 7
coğrafi bölgeye ve 21 bölüme ayrılmıştır. Bunlar,
NUTS- 2: 26 Bölge
NUTS1 12 bölge
Örneklem 1:
•
UAÖÇ’nın örneklem tasarımı Türkiye geneli, kentsel ve kırsal alanlar ile 12 NUTS-1
bölgesi için analiz yapmaya imkan verecek şekilde tasarlanmış ağırlıklı, tabakalı,
olasılıklı bir örneklem tasarımıdır.
12 NUTS-1 Bölgesi
Kentsel/Kırsal Alanlar
Ağırlıklı
Tabakalı
Olasılıklı
Tek Örneklem Birimi İL
Seçilen illerdeki
bütün yerleşim birimleri
alınmış
İllerin seçilmesi tek örneklem aşamasını oluşturmuş….
İller tahmin edilen 15-49 kadın ölümlerinin
sayısına olasılıklı orantılı olarak rastgele seçilmiştir
(BM’nin Türkiye için tahmin ettiği AÖO (70 / 100,000) varsayımı ile)
Örneklem 2
• Örneklemin seçim kriteri, her
bir 26 NUTS-2 bölgesinden bir
ilin, tahmin edilen 15-49 kadın
ölümlerinin sayısına olasılıklı
orantılı olarak rastgele
seçilmesi olarak belirlenmiştir.
• Burada amaç, her NUTS-1
bölgesinden en az iki ili
seçebilmektir.
Seçilen İller:
27 il ve 2 plot bölge
Örneklem 3:
• Bir il seçildiğinde, bu ile bağlı olan tüm yerleşim yerleri,
köyler, bucaklar ve ilçeler çalışmaya dahil edildiğinden
ayrıca bir seçim işlemine gerek duyulmamış.
• Seçilen iller, nüfus büyüklüğü 39 milyon olan 16.139
kentsel ve 15.854 kırsal yerleşim yerini içermektedir. Bu
sayısal büyüklük UAÖÇ’nın ülke nüfusunun % 54’ünü
kapsamaktadır.
??
Pilot Araştırma:
•
UAÖÇ için kullanılan bütün araştırma yöntemleri (araştırma tasarımı, formlar,
soru kağıtları) Antalya ilinde altı haftalık bir plot çalışma ile sahada test
edilmiştir.
•
Antalya ilinin plot çalışmada yer alması, örneklemde yer almamasının nedeni,
nüfusunun fazla olması, en az bir büyük belediyesinin olması ve farklı
uzaklıklarda olan kentsel ve kırsal alanların olması rol oynamıştır. Plot
çalışmanın ocak ayında yapılmış olması da ulaşımın daha kolay olması da göz
önünde bulundurulmuştur.
•
Sağlık bakanlığı kendi imkanları doğrultusunda çalışmanın nasıl yürüyeceğini
görmek için, Erzurum ilinde de aynı çalışmayı yapma isteklerini dile getirmiş ve
burada da plot çalışma yapılmıştır.
ı
Pilot Araştırma
İli
Dönemi
Kapsamı
Amaç
Sonuç
Cevaplama oranı
Antalya
Aralık 2004-Ocak 2005
Tüm aktif mezarlıklar
Araştırma tasarımını test etmek
Araştırma tasarımı ve veri
toplama araçları kullanılabilir
bulundu
Yüzde 88
UAÖA’nın Alan Görevlileri
• Birincil Kaynak
• Köy Muhtarı
• Belediye Mezarlık Görevlisi
• İl Proje Ekibi
• İl Proje Koordinatörü
• İl Proje Doktoru
• İl Proje Araştırmacısı
• İlçe Koordinatörü
• İlçe Proje Koordinatörü
• İnceleme Komitesi
• Halk Sağlığı/ epidemiyoloji/ kadın doğum uzmanları/anestezist
• Alan Koordinatörü
• HÜNEE Araştırma Görevlileri ve Öğrencileri
Kullanılan formlar ve soru kağıtları
• Mezarlık Defin Listesi
– Birincil kaynaklar tarafından mezarlıkta gerçekleşen her definin kaydedileceği
form
• Kadın Defin Bildirim Formu
– Birincil kaynaklar tarafından her bir 12-50 yaş grubu kadın defini için ayrıca
doldurulacak olan form
• Sağlık Kurumları Kayıt İnceleme Formu
– Sağlık kurumunda ölen kadınların ölüm nedenini belirlemek için il/ilçe doktoru
tarafından kullanılacak olan form
• Kadın Ölümü Sorukağıdı
– Evde ölen kadınların ölüm nedenini belirlemek için yakınları ile yapılacak sözel
otopsi görüşmesinde il araştırmacısı tarafından kullanılacak sorukağıdı
Birincil kaynaklar tarafından mezarlıkta gerçekleşen her
definin kaydedileceği formdur
Kadın Defin Bildirim Formu
Mezarlık Defin Listesine yazılan her 12-50 yaş grubundaki
kadın defini için ayrıca düzenlenecektir
Sağlık
Kurumu
Kayıt
İnceleme
Formu
Sağlık
kurumunda
ölen
kadınların
ölüm
nedenini
belirlemek
için
kullanılacak
olan formun
kapak
bölümü.
Kadın Ölümleri
Sorukağıdı (Sözel
Otopsi Sorukağıdı)
Evde ölen
kadınların
ölüm nedenini
belirlemek için
yakınları ile
yapılacak
sözel otopsi
görüşmesinde
kullanılacak
sorukağıdının
kapak bölümü.
UAÖA’nın İşleyişi
• Türkiye ile 12 Bölge ve Kent-Kır ayrımını temsil eden 27 ilin
seçilmesi,
• Seçilen bölgelerdeki tüm mezarlıklardan birincil kaynaklar
aracılığı ile ölümlere/kadın ölümlerine ilişkin prospektif bilgi akışı,
• İl Proje Ekibi ve İlçe Koordinatörleri aracılığı ile sözel otopsi
(hanehalkı görüşmesi) veya sağlık kuruluşu kayıt incelemelerinin
gerçekleştirilmesi,
• İnceleme Komitesi’nin ölüm nedenlerini belirlenmesi,
• Diğer veri kaynakları ile birlikte analiz ve raporlama.
UAÖÇ’nın İş Akış Şeması
Birincil Kaynak
Sağlık Ocağı
İl/İlçe Koordinatörü
İl Proje Ekibi
Ön İnceleme Komitesi
Merkezi İnceleme Komitesi
Diğer Verilerin Elde Edilmesi
(TNSA, GNS, MERNIS, DİE)
Hacettepe Üniversitesi
Nüfus Etütleri Enstitüsü
Analiz ve Raporlama
Ulusal Anne Ölümleri
Çalışması’nın Bazı Verileri
Temel katogorilere ve yerleşim yerine göre kadın ölümleri
(%) (15-49), UAÖÇ
0,2
0,1
0,1
Gebeliğe bağlı ancak nedeni
bilinmeyen
Tesadüfi nedenler
0,8
1
Dolaylı nedener
0,9
0,5
0,7
1,2
3,2
1,9
Doğrudan nedenler
2,5
4,1
2,4
Anne ölümleri
3,2
5,5
3,3
Gebeliğe bağlı ölümler
0,0
1,0
2,0
3,0
TC
4,3
4,0
Kent
5,0
Kır
6,0
Kadın Ölümlerinin ve Gebeliğe Bağlı Ölümlerin Temel Özellikleri, UAÖÇ
Bölgelere ve Yerleşim Yerine Göre Gebeliğe Bağlı Ölüm Oranı
Bölgelere ve Yerleşim Yerine Göre Ana Ölüm Oranı, UAÖÇ
UAÖÇ
Yaşa Göre Anne Ölüm Oranı
Yaşa Göre Gebeliğe Bağlı Ölüm Oranı
Gebeliğe bağlı ölüm oranı ve anne ölüm oranları, 35 yaş üzeri kadınlarda
Özellikle de 40-49 yg’da hızla artmaktadır
Anne Ölümlerinin Nedenleri, UAÖÇ
Anne Ölümlerinin Nedenlere
Göre Dağılımı
Gebeliğe Bağlı Ölümlerin Nedenlere
Göre Dağılımı
Anne ölümü
% 74.2
Postpartum hemoraji
%15.7
Yerleşim Yerine Göre Anne Ölümlerinin Dönemi, UAÖÇ
•
Bu ölümlerin %20.9’u postpartum dönemin birinci gününde meydana gelmektedir.
Doğumun ve Ölümün Gerçekleştiği Yer, UAÖÇ
%68
Anne Ölümlerinin
Gerçekleştiği Yer
Son Gebelik İçin Doğumun
Gerçekleştiği Yer
Gebeliğe bağlı ölümler ve anne ölümleri için risk faktörler,
UAÖÇ
1,4
2,3
3,7
6,9
13,3
5
Anne ölümü
Sigara
23,9
28,4
Obezite
Anemi
Endokrin ve metabolik hast.
35,3
2,0
1,7
2,7
Dolaşım sistemi hastalıkları
5,5
4,8
Gebeliğe bağlı ölüm
0
10
Hipertansif bozukluklar
13,0
parite>4
26,4
28,7
20
30
yaş<18>34
42,2
40
Risk yok
50
Anne ölümlerin %64.7’si
Gebeliğe bağlı ölümlerin %57,8’i riskli
Anne Ölümlerine Neden Olan Önlenebilir Faktörler
Anne Ölümleri için
Standart Bakımın Yetersizliğine İlişkin
Faktörlerin Yüzde Dağılımı
Gebeliğe Bağlı Ölümler İçin
Standart Bakımın Yetersizliğine İlişkin Faktörlerin
Yerleşim Yerine Göre Yüzde Dağılımı
Hanehalkı ve toplumsal faktörler; kadının ya da ailesinin sorunu farketmemesi ve tedavi için başvuruda gecikmeyi içerir.
• Ana Ölümlülüğünde Bazı Dünya Verileri:
Anne ölümlerinin önlenebilirliği:
Ülke araştırmaları ve UAÖÇ
49,3
UAÖÇ GBÖ
61,6
UAÖÇ AÖO
68
Jamaika
75
Portekiz
Tanzanya
64
55
A.B.D.
Vietnam
35
85
Zambiya
0
10
20
30
40
50
60
Yüzde
www.bsm.gov.tr/sunu/docs/ACSAP, UAÖÇ
70
80
90
100
DÜNYA, AÖH
1000
940
900
800
700
560
600
500
400
400
300
190
220
200
110
64
100
38,3
28,5
0
Dünya
Sahra Güneyi
Afrika
Orta Doğu ve
Kuzey Afrika
Güney Asya
Doğu Asya ve
Pasifik
Latin Amerika
ve Karayipler
Kaynak:Dünya Çocuklarının Durumu 2005, UAÖÇ
ODA/BDT
TC GBÖ
TC AÖO
Dünya, Ana Ölümlülüğü
900
890
800
700
600
500
440
400
300
200
100
38,3
13
28,5
0
Sanayileşmiş ülkeler
Gelişmekte olan ülkeler
Az Gelişmiş Ülkeler
TC GBÖ
Kaynak:Dünya Çocuklarının Durumu 2005, UAÖÇ
TC AÖO
Bazı Gelişmiş Ülkeler ve TC’de AÖH
(AÖH/100.000)
38,3
40
35
28,5
30
25
20
17
17
15
8
10
4
5
6
2
5
0
ABD
Fransa
Almanya Avusturya
İtalya
Kanada
İsveç
Kaynak:Dünya Çocuklarının Durumu 2005
TC GBÖ
TC AÖO
UAÖÇ’daki ölüm nedenleri ile WHO küresel hastalık yükü 2002 verilerine göre
EURO ve EMRO ülkelerindeki 15-59 yg kadınların ölüm nedenlerinin yüzde dağılımı
Ölüm Nedeni
WHO
(EURO)*
TC(UAÖÇ)**
WHO
(EMRO)*
Enfeksiyon ve paraziter hastalıklar
5,0
3,1
17,0
Gebelik, doğum ve lohusalık
1,0
4,2
15,0
Kanserler
32,0
32,3
13,0
Endokrin ve metabolizma hastalıkları
2,0
1,0
3,0
Nöro-psikiyatrik durumlar
3,0
4,2
3,0
Kardiyovasküler hastalıklar
28,0
17,7
21,0
Solunum sis hastalıkları
2,0
2,1
4,0
Sindirim sis hastalıkları
7,0
2,1
5,0
Genitoüriner sis hastalıları
2,0
3,1
3,0
Dışsal nedenler (kaza, yaralanma, intihar)
18,0
21,9
16,0
Bilinmeyen
-
8.3
-
TOPLAM
100,0
100,0
100,0
EURO: AB’ye üye ülkeleri, Doğu Avrupa ve Türkiye
EMRO: Bütün Arap Ülkeleri, İran, Afganistan, Pakistan
*küresel hastalık yükü, 15-59 yg kadınlar, WHO
**UAÖÇ 2006, 15-49 yg kadınlar
• DOĞURGANLIK DURUMU
• Kaba doğum hızı
• Genel doğurganlık hızı
• Toplam doğurganlık hızı
Türkiye’de Yıllara Göre KDH (Binde)
50
45
40
35
30
25
20
15
10
5
0
42,9
39
34,5
32,2
30,8
29
29,7
23
23,4
19,7
19601965
19651970
19701975
19751980
19801985
2003 TNSA
1989
1990
1993
1998
2003
Türkiye’de yıllara göre genel doğurganlık hızı
(binde)
120
95
102
94
100
79
87
107
90
87
74
80
60
40
20
0
TC
Kent
1993
1998
Kır
2003
Türkiye’de yıllara göre toplam doğurganlık hızı
7
6
6,19
5,31
4,66
5
4,33
4,05
4
3,39
3,4
3
2,7
2,6
2,23
2
1
0
19601965
19651970
19701975
19751980
19801985
1989
1990
1993
1998
2003
2003
TNSA
Türkiye’de yıllara ve yerleşim yerlerine göre
TDH
6
5,7
5
4,4
4
4,2
3,5
3
3,1
3
2
2 2
1,9
2,4
2,6
2,3
3,7
3,2
2,6
2,6
2,4
1,9
3,3
2,7
2,7
2,6 2,2
1,9
1
0
Batı
Güney
1988
Orta
1993
Kuzey
1998
Doğu
TC 2003
2003
Bölgelere Göre TDH
2.7
2.0
2.6
1,8
1,8
1,9
4.2
3,7
2.6
2,3
TÜRKİYE
2,6 1998 TNSA
2,2
2003 TNSA
Toplam doğurganlık Hızları, 2003 TNSA
Yıllara göre Yaşa Özel Doğurganlıktaki Değişimler
300
250
200
150
100
50
0
15-19
20-24
TDA 1978
25-29
TNSA 1988
30-34
TNSA 1993
35-39
TNSA 1998
40-44
45-49
TNSA 2003
Yerleşim yerine göre yaşa özel doğurganlık hızları
(TNSA 2003)
180
160
140
120
100
80
60
40
20
0
15-19
20-24
Kent
25-29
30-34
Kır
35-39
Toplam
40-44
45-49
Yıllara Göre Ortanca ilk Evlilik Yaşı
21
20,5
19,7
20
19,4
18,6
19
17,9
18
17,2
17,5
17,5
17
16
15
1968
1973
1978
1983
1988
1993
1998
2003
Adolesan gebelikler, TNSA 2003
Yıllara Göre Ortanca İlk Doğum Yaşı
22,1
22,5
21,8
22
21,5
21,3
21,7
21,1
21,1
20,8
20,7
21
20,3
20,5
20
19,5
19
TR
Kent
1993
Kır
1998
2003
Yıllara Göre Tamamlanmış Doğurganlık Hızı ve TDH
TDH
Tamamlanmış Doğurganlık Hızı
3
6
5
4,9
4,5
4
2,7
2,6
2,5
3,7
3
2,2
2
1,5
2
1
1
0,5
0
1993
1998
2003
0
1993
TNSA 2003
1998
2003
Doğum aralıkları
26,8
Kısa doğum aralıkları, TNSA 2003
Yaş gruplarına göre canlı doğum sayısı ve yaşayan çocuk sayısı
ortalamaları, TNSA 2003- UAÖÇ (gebeliğe bağlı ölümler)
Ort canlı doğan çocuk sayısı
TC
1,8
2,8
45-49
TC
6,8
3,7
40-44
30-34
2,4
25-29
1,5
1,5
20-24
0,6
TNSA 2003
4
6
8
UAÖÇ
1,9
1
0,2
0,1
15-19
2
4,4
2,7
2,5
2,3
25-29
1
0,6
15-19 0,10,4
4,9
3,1
30-34
2
4,5
3,2
35-39
20-24
0
2,5
40-44
4,7
2,9
2,9
1,7
45-49
5,7
3,4
35-39
Ort yaşayan çocuk sayısı
0
1
2
TNSA 2003
3
4
5
6
UAÖÇ
Gebeliğe bağlı nedenlerle ölen bir kadın ortalama olarak 2,8 çocuk doğurduğu ve 2,5’inin hayatta kaldığı belirlenmiştir.
Bu bulgular canlı doğan çocukların %11’inin doğumdan sonra öldüğünü göstermektedir.
TDH, Dünya
6
5
4
3
5,4
2
5,1
3,4
1
0
3,3
2
2,9
2,5
1,6
1,7
2,2
TDH
Sahra
Güneyi
Afrika
Orta Doğu
ve Kuzey
Afrika
Güney
Asya
Doğu Asya
Latin
ve Pasifik Amerika ve
Karayipler
ODA/BDT
Gelişmiş
Gelişmekte Az gelişmiş
Kaynak:Dünya Çocuklarının Durumu 2005, TNSA 2003
TC
Kaynak:Dünya Bankası
Bazı Gelişmiş Ülkeler ve TC’de TDH:
2,5
2
2,2
2,1
1,9
1,5
1,6
1,4
1,3
1,5
1,2
1
0,5
0
ABD
Almanya
Avusturya
Fransa
İtalya
İsveç
Kaynak:Dünya Çocuklarının Durumu 2005, TNSA 2003
Kanada
TC
• DOĞUM ÖNCESİ BAKIM
• Doğum öncesi bakım (DÖB) anne ve fetusun tüm
gebelik boyunca düzenli aralıklarla gerekli muayene ve
önerilerde bulunularak dikkatli bir şekilde, bir sağlık
personeli tarafından izlenmesidir.
Doğum öncesi bakım
Annelerin ve doğacak bebeklerin sağlıklı olmalarını sağlayan en
etkili sağlık hizmetidir.
Gebeliğin erken dönemlerinde başlatılır ve gebelik süresince
devam ettirilirse daha etkili olur.
Doğum öncesi bakım için ilk ziyaret, gebeliğin üçüncü ayından
önce yapılmalıdır.
DÖB Ziyaret Sayısı:
•
•
•
•
İlk 28 hafta içinde üç ziyaret,
32. Hafta 1 ziyaret,
36. hafta 1 ziyaret,
39. hafta 1 ziyaret,
TOPLAM 6 KEZ
Riskli gebelikler daha fazla…
Doğum Öncesi Bakım Sayısı (2003 TNSA)
60
53,9
50
40
18,9
30
7,5
20
0,9
10
0
1
2 ya da 3
4+
bilinmiyor
DÖB Verenlere Göre Dağılım
(2003 TNSA)
75,4
80
60
19,1
5,5
40
20
0
Dr
Ebe/hemşire
Almayan
Gebeliğin İlk Tespiti /Ay (2003 TNSA)
3,5
3
2,5
2
1,5
1
3,5
2,8
2,6
0,5
0
KENT
KIR
TC
TC’de Yıllara Göre Doğum Öncesi Bakım
Alan Kadınların Oranı ( % )
90
81
80
63
70
60
67,5
50
40
30
43
20
10
0
1988
1993
1998
2003 TNSA
2003
Yerleşim Yeri ve Eğitime Göre DÖB
(2003 TNSA)
100
90
11,6
4,6
80
15,1
34,2
5,7
5,6
1,5
1,1
6,6
45,7
70
60
7,6
50
40
5,9
88,7
83,5
78
57,7
30
97,1
47,5
20
10
0
Kent
Kır
Dr
Eğitim yok
Ebe/hemşire
İlokul
Ortaokul
Almayan
Lise ve üz
Bölgelere Göre Doğum Öncesi Bakım Alanlar
85,2
91,3
83
61,2
85
1998 TNSA
2003 TNSA
Doğumda Anne Yaşına Göre DÖB (2003 TNSA)
100
90
80
70
60
50
40
30
20
10
0
14,4
17,8
30
5,9
5,4
6,1
79,4
76,4
63,3
<20
20-34
Dr
Ebe/hem
35-49
Almayan
Doğum Sırasına Göre DÖB Alma Durumu
(TNSA 2003)
100
90
80
70
60
50
40
7
3,6
15,6
6,9
35,1
51,1
5,4
5,2
89,3
77
30
20
10
58,3
43,5
0
1
2ve3
Dr
4ve5
Ebe/hem
6 ve üz
Almayan
TNSA 2003’den önceki son beş yılda canlı doğumu olan evlenmiş kadınların ve
UAÖÇ’ndaki ölen annelerin son gebelikleri sırasında DÖB sayısına ve ilk bakımın
gebeliğin kaçıncı ayında yapıldığına göre yüzde dağılımının Karşılaştırılması
DÖB Sayısı
DÖB gebelik ayı
0,9
Bilinmeyen
15,9
0,5
bilinmiyor
53,9
4 ve üz
2,3
3,2
8 ve üz
31,9
7,2
6,7
6 ve 7
18,9
21,2
2 ve 3
4 ve 5
7,5
9,8
1
0
10
7,7
13,8
<4
18,6
21,2
DÖB yok
13,6
20
UAÖÇ
47,7
18,6
21,2
DÖB yok
30
40
50
60
TNSA 2003
57,5
0
20
40
UAÖÇ
DÖB sayısı (ortanca): UAÖÇ 4,7; TNSA 5,0
60
80
TNSA 2003
Gebelik sırasında alınan DÖB niteliği
içerden muayene
ultrason çekildi
ÇKS dinlendi
karın ölçüldü
idrar tahlili yapıldı
kan testi yapıldı
TA ölçüldü
boyu ölçüdü
tartıldı
0
20
40
UAÖÇ
60
TNSA 2003
80
100
Gebeliğe bağlı ölümlerde son gebelikte DÖB veren kişi,
UAÖÇ, TNSA 2003
80
70
75,4
65,3
60
50
40
30
21,2 18,6
20
10
0
5,6 5,5
Dr
%70.9
Ebe/hemşire
%80,9
1,7
5,8
0,2
geleneksel ebe
UAÖÇ
0
DÖB almamış
bilinmiyor
TNSA 2003
0,4
0,2
cevapsız
Son 5 yılda DÖB almamaya karşı DÖB almada önemli bulunan
değişkenler, Türkiye, 1998
Değişken
Referans Kategori
•Bölge
•Yerleşim yeri
•Annenin eğitimi
•Eşin eğitimi
•Anneninsağlık sigortası
•Yaş
•Songebeliğin İstenmesi
•Doğum sırası
•Türkçe konuşabilme
•Resmi nikah
•Evlenirken başlık parası
Doğu
Kır
Eğt. yok/ilk bitm.
İlkokul ve altı
Yok
20 yaş altı
İstemiyordu
4 ve üzeri
Hayır
Yok
Evet
OR
Batı (4,07)
Kent (1.70)
Orta, + (4.70)
Lise, + (2.23)
Var (1.78)
20-34 y.(1.53)
İstiyordu(1.37)
İlk doğ. (1.77)
Evet
(1.96)
Var
(1.38)
Hayır
(1.27)
P
.00
.00
.00
.00
.00
.00
.00
.00
.00
.01
.00
DÖB, Dünya
88
90
80
80
70
86
72
81
70
66
56
54
60
50
40
30
20
10
0
Sahra Güneyi
Afrika
Orta Doğu ve
Kuzey Afrika
Güney Asya
Doğu Asya ve Latin Am erika
Pasifik
ve Karayipler
ODA/BDT
Kaynak:Dünya Çocuklarının Durumu 2005, TNSA 2003
Gelişm ekte
olan
Az gelişm iş
TC
• DOĞUM HİZMETLERİ
Doğum hizmetleri,
• Doğuma yardım eden kişi,
• Doğumun gerçekleştiği yer olarak tanımlanmıştır.
Doğumun Yapıldığı Yer (%)
(2003 TNSA)
0.6
21
78
sağlık kuruluşu
evde
bilinmeyen
Doğuma Yardım Eden Kişi (%)
(2003 TNSA)
0,3
Cevapsız
0,5
Hiç kimse
7,4
Akraba/diğer
8,8
Geleneksel ebe
36,3
Ebe/hem
46,7
Dr
0
10
20
30
40
50
Gebeliğe bağlı ölümlerde son gebelik sırasında
doğuma yardım eden kişi, UAÖÇ, TNSA 2003
70
66,6
60
50
46,7
40
36,3
30
20
9,4
10
6,6
8,8
12,7
7,4
1,6 0,5
0
Dr
Ebe/hemşire
geleneksel ebe
UAÖÇ
%75,5
%83
Akraba/diğer
Hiç kimse
TNSA 2003
3,6
0,3
Bilinmiyor
Sağlıklı koşullarda doğum yapmaya karşı, yapmamada önemli
bulunan değişkenler (5 yıl), Türkiye, 1998
Değişken
•Bölge
•Annenin eğitimi
•Annenin Sağ.sigortası
•Yaş
•Doğum sırası
•Annenin ana dili
RK
Doğu
Eğt.yok/ilkbitm.
Yok
20 yaş altı
4 ve üzeri
Türkçe değil
OR
Batı (4.56)
İlkokul/ortabtm(2.50)
Var (2.88)
20-34 yaş (4,23)
İlk doğum(10,7)
Türkçe (3,37)
P
.00
.01
.00
.00
.00
.00
Sağlık Personeli ile Yapılan Doğumlar, Dünya
100
87
92
83
72
80
60
82
41
35
40
20
0
Sp ile Doğum
Sahra Güneyi
Afrika
Orta Doğu ve
Kuzey Afrika
Güney Asya
Doğu Asya ve
Pasifik
Latin Am erika ve
Karayipler
Kaynak:Dünya Çocuklarının Durumu 2005
ODA/BDT
TC
Sağlık Personeli ile Yapılan Doğumlar, Dünya
100
80
83
99
59
60
32
40
20
0
Sp ile Doğum
Sanayileşmiş
Gelişmekte olan
Az gelişmiş
Kaynak:Dünya Çocuklarının Durumu 2005
TC
Bazı Gelişmiş Ülkeler ve TC’de Sağlık Personeli ile
Yapılan Doğumlar
100
90
100
99
100
%17
100
99
80
83
70
60
50
40
30
20
10
0
ABD
Almanya
Avusturya
Fransa
Kaynak:Dünya Çocuklarının Durumu 2005
isveç
TC
• DÜŞÜKLER VE ÖLÜ DOĞUMLAR
• Türkiye’de 1998 Nüfus ve Sağlık Araştırması
sonuçlarına göre her 5 doğuma karşılık 1
isteyerek düşük olması yanında her 3
doğumdan biri planlanmamış gebelik sonucu;
• 2003 TNSA sonuçlarına göre ise her 9 doğuma
karşılık 1 isteyerek düşük ve her 5 gebelikten
biri planlanmamış gebelik olmaktadır.
DÜŞÜKLER (2003 TNSA)
• İsteyerek düşük hızı: 11,3 (yüz gebelikte)
• Kendiliğinden düşük hızı: 10,0 (yüz gebelikte)
• Ölü Doğum : 1,3 ( yüz gebelikte)
• TOPLAM DÜŞÜK: % 21,3
İsteyerek Düşüklerde Eğilim
18
16
14
12
10
8
6
4
2
0
18
14,5
11,3
1993
1998
2003
Yaşa Özel ve Toplam İsteyerek Düşük Hızının Yaşa ve
Yerleşim Yerine Göre Dağılımı, TNSA 2003
TC
11,3
7,2
1
45-49
13,2
2
1
40-44
6
8
8
35-39
17
15
18
30-34
19
25-29
23
16
9
20-24
22
19
9
4
12
2
2
2
15-19
0
5
10
Kent
15
Kır
20
Toplam
25
Bölgelere göre isteyerek düşük
8,8
14,7
14,9
5,2
10,2
11,3 2003 TNSA
14,5 1998 TNSA
İsteyerek Düşük Nedenleri:
İsteyerek Düşük Zamanlaması
İsteyerek Düşüğün Sonlandırıldığı Yer
Kadınların düşük ve ölü doğum sayılarına göre dağılımı, TNSA 2003, UAÖÇ
Gebeliğe bağlı ölümler (UAÖÇ)
TNSA 2003
90
100
80
90
70
80
70
60
60
50
50
40
40
30
30
20
20
10
10
0
0
0
1
isteyerek düşük
ölü doğum
2
3 ve üz
kendiliğinden düşük
0
1
isteyerek düşük
ölü doğum
2
3 ve üz
kendiliğinden düşük
Kendiliğinden düşük ve isteyerek düşükler,
UAÖÇ ve TNSA 2003
Kendiliğinden düşük
80
79,2
68,5
İsteyerek düşük
90
70
84,4
76,1
80
60
70
50
60
50
40
40
30
30
18,9
20
14,6
20
5,6
10
3,9
7
1,5
11,3
13,8
10
6,3
1
2,3 2,3
0
0
0
1
UAÖÇ
2
TNSA 2003
3 ve üz
0
1
UAÖÇ
2
TNSA 2003
3 ve üz
Araştırmadan önceki son 5 yıl içindeki gebeliklerde isteyerek
düşük yapmayı belirleyen faktörler, 1998 TNSA
Değişken
•Bölge
•Annenin eğitimi
•İlk evlilik yaşı
•Gebelikteki yaşı
•Canlı doğum sayısı
• isteyerek düşük deneyim
•Spontan düşük deneyim
•Ölü doğum deneyimi
•Gebelikten önce yöntem
kullanma
RK
Doğu
Eğt.yok/ilkbitm.
20 yaş altı
20 yaş altı
var
var
Var
Var
kullanan
OR
Batı (2.7)
Ortaokul ve üz(2.1)
20 ve üzeri (0.9: her yıla)
20 ve üzeri (1.1: her yıla)
Yok (2.8)
Yok (2.9)
Yok (0.7)
Yok (0.4)
Kullanmayan (2.9)
P
.00
.01
.00
.00
.00
.00
.00
.00
.00
• AİLE PLANLAMASI
• Ülkemizde Cumhuriyet’in kuruluşundan 1965 yılına kadar nüfus
artış hızını destekleyici politikalar benimsenmiş ve uygulanmıştır.
• 1965 yılında çıkartılan 557 sayılı Nüfus Planlaması Hakkında
Kanun ile aile planlaması yöntem kullanımı serbest bırakılarak,
antinatalist politikaya geçilmiştir.
1983 yılında yürürlüğe giren, 2827 sayılı aile planlaması
hizmetlerini düzenleyen ikinci yasa ile getirilen yenilikler:
• Kurs görmüş ebe ve hemşirelere uygulama yetkisi verilmesi,
• Cerrahi kontrasepsiyonun yöntem seçenekleri içine alınması,
• 10 haftaya kadar gebeliklerin istek üzerine sonlandırılması
• Sektörler arası işbirliğinin zorunlu hale getirilmesidir.
Aile planlaması yöntemleri:
Herhangi bir yöntem bilen kadın …………%99,8
Herhangi bir modern yöntem bilen kadın.........%99,5
Herhangi bir geleneksel yöntem bilen kadın........%97,7
Herhangi bir yöntem kullanan…………%71,0
Herhangi bir modern yöntem kullanan.. % 42,5
Herhangi bir geleneksel yöntem……….. %28,5
Herhangi bir yöntem kullanmayan…….%29,0
Modern
yöntemler
(%42,5)
Geleneksel
yöntemler
(%28,5)
•
•
•
•
RİA…………………..
%20,2
Kondom…………………… %10,8
Hap………………………
% 4,7
Tüp ligasyonu……............…% 5,7
•
Vazektomi……………………… % 0.1
•
•
Diyafram/köpük/jel……… % 0.6
Enjeksiyon…………………% 0.4
•
•
Geri çekme……………….. %26.4
Takvim……………………………… %1.1
•
•
Emzirme……………......... % 0.6
Diğer...................................%0,4
Türkiye'de ölümlülükteki hızlı düşmeye karşın
doğurganlıkta yavaş düşme izlenmektedir
YILLAR
Kaba Doğum Hızı
(Binde)
Kaba Ölüm Hızı
(Binde)
Toplam Doğurganlık
Hızı (Bir kadına
düşen)
1960-1965
42.9
16.4
6.19
1965-1970
39.0
13.5
5.31
1970-1975
34.5
11.6
4.66
1975-1980
32.2
10.0
4.33
1980-1985
30.8
9.0
4.05
1989*
29.0
7.0
3.39
1990
29.7
7.9
3.4
1993**
23.0
7.0
2.7
1998***
2003****
23.4
19,7
7.0
4,6
2.6
2,23
Kaynak: DPT, T.KOCAMAN'ın çalışmaları, *DİE1989 Türkiye Nüfus Araştırması, **1993 Türkiye Nüfus ve Sağlık Araştırması, ***1998 Türkiye
Nüfus ve Sağlık Araştırması, ****2003 Türkiye Nüfus ve Sağlık Araştırması
Tablo. Yıllara göre aile planlaması yöntemleri ile ilgili
halen evli olan kadınların bilgi düzeyleri (%)
1978
1983
1988
1993
1998
Hiç birini
bilmeyenler
11.7
6.3
1.8
0.9
1.1
Herhangi bir
yöntem bilen
88.6
93.7
98.3
99.1
98.9
99,8
Modern yöntem
bilen
86.2
90.8
97.5
98.6
98.7,
TNSA
99,5
Hap
81
85
94
95.7
95.8
97,8
Rahim İçi Araç
68
75
94
97.1
97.0
98,2
Kondom
52
55
76
80.8
85.1
89,7
Tüplerin
Bağlanması
39
28
65
75.6
83.4
89,2
Vazektomi
9
19
28
35.1
45.0
40,2
Bilinen Yöntem
Türkiye Nüfus Araştırmaları, TNSA
2003
0,2
Tablo. Yıllara göre aile planlaması yöntemi kullanma durumu (%)
1963
1978
1983
1988
1993
1998
2003
Toplam Kullananlar
22.0
50.0
61.1
63.4
62.6
63.9
71,0
Rahim İçi Araç
-
4.0
8.9
14.0
18.8
19.8
20,2
Hap
1.0
8.0
9.0
6.2
4.9
4.4
4,7
Kondom
4.3
4.0
4.9
7.2
6.6
8.2
10,8
Cerrahi Sterilizasyon
-
-
0.1
1.8
0.9
4.2
5,7
Geri Çekme
10.4
22.0
30.1
25.7
26.2
24.4
26,4
Diğer
12.0
12.1
8.6
8.5
3.2
2.9
3,2
Toplam Etkili Yöntem
5.3
18.0
27.2
31.0
34.5
37.7
42,5
Toplam Etkisiz Yöntem
22.4
32.0
34.2
32.3
28.1
25.5
28,5
Aile Planlamasında
Karşılanamayan
Gereksinim**
-
-
49.7
48.3
40.0
35.6
34,5
İsteyerek Düşük
7.6
16.8
19.0
23.6
18.0
15.7
11,3
Kaynak: Türkiye Nüfus ve Sağlık Araştırmaları,
**Artık çocuk istemediği veya gebe kalmayı geciktirmek istediği halde hiç yöntem kullanmayanlarla, etkisiz yöntem
kullananların toplam oranı.
Yaşayan çocuk sayısına göre evli kadınların çocuk isteme
durumu (%)
Yaşayan Çocuk
Sayısı
Çocuk İstiyor
Çocuk
İstemiyor
Emin Değil
0
88,7
1,5
0,3
1
66,9
25,5
5,9
2
12,1
76,4
4,4
3
4,1
80,8
1,3
4+
3,4
80,4
0,8
24,4
63,4
3,1
Toplam
2003 TNSA
Aile Planlaması Yöntemi Kullanımı
80
70
60
50
31
40
34,5
37,7
43,1
30
20
10
0
%71
32,3
28,1
26,1
27,9
1988
1993
1998
2003
GELENEKSEL YÖNTEM
MODERN YÖNTEM
Bölgeye ve Yönteme Göre Gebeliği Önleyici Yöntem Kullanımı, 2003 TNSA
100%
90%
25,8
29,2
25,8
28,1
80%
70%
60%
42,1
2,8
3
4,6
4
diğer
25,7
26,6
3,6
23,6
50%
geri çekme
35,7
40%
6,1
30%
12,7
5
24
6,1
10,2
9,4
21
25,2
Tüp lig
kondom
11,3
20%
3,7
7,4
RİA
14,3
Hap
8,3
21,9
10%
0%
kullanmıyor
10,8
4,8
3,9
5,3
3,1
4,9
Batı
Güney
Orta
Kuzey
Doğu
Modern Aile Planlaması Yöntemlerinin Temin Edildiği
Kaynaklar, TNSA 2003
Diğer özel
6%
Diğer
3%
Eczane
25%
AÇSAP ve sağlık
ocağı
32%
Kamu %57,7
Özel %41,8
Özel Dr
9%
Diğer kamu
14%
Devlet hastanesi
11%
BATI
ORTA
1988
1993
1998
33
26,3
26,7
33
KUZEY
26
25,7
GÜNEY
29,8
35,2
47
TC
33,2
36,6
42,8
46
28
36,7
35,1
34,8
37,3
40,5
50
45
40
35
30
25
20
15
10
5
0
46
Bölgelere Göre Modern Yöntem Kullanımı
DOĞU
2003
TC: 42,5
Gebeliği Önleyici Yöntem Kullanımındaki Değişimler
26,4
24,4
26,2
25,7
geri çekme
1,1
1,1
1
takvim
3,5
28,5
26,1
28,1
herhangi bir geleneksel yöntem
32,3
5,7
4,2
2,9
1,7
tüp ligasyon
8,2
6,6
7,2
kondom
10,8
20,2
RİA
14
19,8
18,8
4,7
4,4
4,9
6,2
hap
herhangi bir modern yöntem
31
37,7
34,5
42,5
71
63,9
62,6
63,4
herhangi bir yöntem
0
10
1988 TNSA
20
1993 TNSA
30
40
1998 TNSA
50
2003 TNSA
60
70
80
Gebeliği önleyici yöntem bırakma nedenleri
UAÖÇ’da gebeliğe bağlı nedenlerle ölen kadınların son gebelikleri
öncesinde ve TNSA 2003’teki kadınların araştırma sırasında kullandıkları
gebeliği önleyici yöntemlere göre yüzde dağılımı
29
halen kullanmıyor
72
28,5
herhangi bir
geleneksel yöntem
3,3
42,5
herhangi bir
modern yöntem
24,7
71
herhangi bir
yöntem
28
0
20
UAÖÇ
40
60
80
TNSA 2003
Dünyada Aile Planlaması Yöntem Kullanımı
80
79
70
71
72
66
60
50
52
45
40
30
20
22
10
0
Sahra Güneyi
Afrika
Orta Doğu ve
Kuzey Afrika
Güney Asya
Doğu Asya ve
pasifik
Latin Am erika ve
Karayipler
Kaynak:Dünya Çocuklarının Durumu 2005
ODA/BDT
TC
Dünyada Aile Planlaması Yöntem Kullanımı
80
74
71
70
60
60
50
40
30
27
20
10
0
Sanayileşmiş
Gelişmekte olan
Az gelişmiş
Kaynak:Dünya Çocuklarının Durumu 2005
TC
Bazı Gelişmiş Ülkeler ve TC’de AP Yöntem Kullanımı
80
60
40
76
75
0
75
60
51
20
78
75
71
AP
ABD
Almanya
Avusturya
Fransa
italya
İsveç
Kaynak:Dünya Çocuklarının Durumu 2005
Kanada
TC
• Bazı Türkiye Verileri
Yıllara göre sağlık bakanlığı bütçesinin genel bütçeye
oranı
6
5,18
5,27
5
4,02
4
3,05
3
2,64
4,12
4,21
4,1
3,9
3,54
3,12
3,19
3,08
2,54
2,53
2,26
2
2,02
1
0
1925
1930
1935
1940
1945
1950
1955
1960
1965
1970
1975
1980
1985
1990
1995
2000
2004
Kaynaklar:
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Halk Sağlığı Temel Bilgiler,Prof. Dr.Münevver Bertan,Doç.Dr.Çağatay Güler.1997
Dünya Çocuklarının Durumu 2005 (http://www.unicef.org/turkey/dcd04/_dcd04_1.html)
Bin yıl kalkınma hedefleri raporu, Türkiye 2005
Dünya Sağlık Raporu 2005
Türkiye Sağlık İstatistikleri, 2006
Türkiye Nüfus Sağlık Araştırması,Hacettepe Üniversitesi Nüfus Etütleri
Enstitüsü,1993,1998,2003
Tekingündüz, S. “Gelişmiş ülkelerle Türkiye’nin kimi sağlık göstergeleri açısından
karşılaştırılması”
Halk Sağlığı Bakışıyla Ana Çocuk Sağlığı, Prof. Dr. Nazan Bilgen, 1996
Hastane Kayıtlarından,Türkiye’de Anne Ölüm Nedenleri Araştırması 1997.
Aile Planlaması Klinik Uygulama El kitabı.T.C.Sağlık Bakanlığı Ana-Çocuk Sağlığı ve Aile
Planlaması Genel Müdürlüğü,İnsan Kaynağını Geliştirme Vakfı,1995.
Kontraseptif Yöntemler:Uluslar arası Basım. İnsan Kaynağını Geliştirme Vakfı,1990.
Aile Planlamasında Temel Bilgiler. Basım. İnsan Kaynağını Geliştirme Vakfı,1997.
DİE Nüfus Sayımı 1990, 2000
Hastane Kayıtlarından,Türkiye’de Anne Ölüm Nedenleri Araştırması 1997.
HERKESE EŞİT HİZMET
ANCAK
İHTİYACI OLANA DAHA FAZLA
Sevgililer Gününüz
kutlu Olsun…