gana ülke profili

NEPAL TEMEL SOSYAL VE EKONOMİK GÖSTERGELER Nüfus Dil Yönetim Devlet Başkanı Din Halk GSYİH GSYİH/kişi Büyüme Oranı İhracat 26.5 milyon (2004) Nepalce (Nepali) Anayasal Monarşi (Nepal Krallığı) altında çok partili demokrasi Kral Gyanendra (aynı zamanda Nepal Kraliyet Ordusu Başkomutanı) Hindu 61’den fazla etnik grup, 70’den fazla lehçe konuşuluyor 529.0 (NRs bn) (2005) 242.2 $ %3.0 755.6 milyon ABD $ (2005) İthalat Enflasyon Oranı Para Birimi Yüzölçümü Başkent 1868.6 milyon ABD $ (2005) %2.9 (2005) Nepal Rupee’si 147,181 kilometrekare Kathmandu Kathmandu, Bhairahawa, Biratnagar, Birgunj, Dhangadhi, Dhankuta, Dipayal, Nepalgunj, Pokhara, Surkhet 1 ABD $ = 71.5 NR (2005 ortalaması) Başlıca şehirleri Döviz kuru Genel Ekonomik Durum Nepal Krallığı 23 Nisan 2004 yılında Dünya Ticaret Örgütü’nün 147nci üyesi ve aynı zamanda DTÖ içinde ekonomisi en az gelişmiş (least deveploped country­LDC) ilk üye ülke olarak yerini almıştır. Bugün bu konumunu Kamboçya ile birlikte sürmektedir. Nepal kamu yönetimi ve altyapı modernizasyonuna 50 yıldan fazla bir süre önce başlamış ve ümit verici bir gelişme göstermiştir. Temel eğitim ve sağlık da dahil olmak üzere temel hizmetlere erişimde anlamlı gelişme gözlenmiştir. Aynı şekilde, elektrik ve sağlık koruma hizmetlerinden faydalanan hane sayısında artış görülmüştür. Dünya Bankası raporuna göre, Nepal’de ilkokul çağıdaki öğrencilerin takriben %80’i ilkokula kayıtlı durumdadır. Dünyaya gelen çocuklarda ölüm oranı binde 101’den (1990) binde 62’ye (2002) düşmüştür. Makroekonomik istikrar ve liberalizasyon neticesinde kişi başına milli gelir büyüme oranı 1990’lı yıllarda %2.5’dan fazla artış ve nüfus artış oranında azalma yaşanmıştır. Özellikle uluslararası piyasa için hazır giyim eşyası ve el yapımı halı ile Hindistan piyasası için hafif imalat sanayi ürünleri ihracatı ile hızlı büyüyen ticaret sayesinde ekonomi çok daha açık hale gelmiştir. Ancak, ekonomide yaşanan bu büyüme, yoksulluğun anlamlı ölçüde giderilmesi için yeterli olmamıştır. Bugün Nepal’de nüfusun takriben %40’ı hala yoksulluk sınırının altında bulunmaktadır. Günümüzde kişi başına GSYİH 230 $ civarında olan Nepal dünyanın en fakir ülkelerinden biri konumundadır. Doğumda yaşam beklenti süresi artmış olmakla birlikte 60 yıldan beri komşu Güney Asya ülkelerinin altındadır. Çocuk ölüm oranının bölgede en yüksek olduğu ülke konumundadır. Doğumda kadınların ölüm oranının da yüksek olması nedeni ile kadınların ortalama yaşam beklenti süresi de erkeklerden biraz daha azdır. Cinsiyetten kaynaklanan farklılık kendini okur yazarlık alanında da göstermekte; Nepal’de kadınların
© İGEME ­ İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi, 2006 1 sadece %26’sı erkeklerin de %62’si okur yazar konumundadır. Nüfus artışı kırsal alandaki yaşamın bağımlı olduğu arazi sahipliğinde bölünmelere ve orman ürünlerinin tükenmesine yol açmaktadır. Nepal, yılda %273 oranında büyüyen 26,5 milyonluk nüfusu ile nüfusun işlenebilir tarım arazisine oranının dünyada en yüksek olduğu yerlerden biridir. İşsizlik oranı da oldukça yüksek seviyelerde ve işgücü göçü artmaktadır. 2005 yılı Temmuz ayından 2006 yılı Şubat ayı ortalarına kadarki dönemde yurt dışına giden çalışan sayısı 105223 olarak gerçekleşmiştir. Bu rakam bir önceki periyoda göre 74636 kişi şeklindedir. Nepal mutlak krallıktan çok partili anayasal krallığa 1990 yılı baharında geçmiştir. Bu tarihten bugüne kadar geçen zamanın büyük bir bölümünde bu gecikmiş dönüşümün sürecinde ekonomik kalkınmayı teşvik etmede ve yurtiçi gelirlerinin verimli kullanımı ile harekete geçirilmesinde tutarlı yönetim eksikliği gözlenmiştir. Ayrıca ülke kamu yatırımları ile kamu hizmetlerinde düşük gelir ile de karşı karşıyadır. Buna ilaveten Nepal halkı bünyesinde ciddi sosyal ve politik gerginlik yaşanmaktadır. Geçtiğimiz 12 yıl içinde Nepal toplam 12 hükümet görmüştür. EIU (Economist Intellegence Unit) 2005 Nepal ülke raporuna göre, son yıllardaki politik istikrarsızlık nedeni ile oluşan kriz 1 Şubat 2005 tarihinde Kral Gyanendra’nın yönetime askeri güç ile el koyması ile hükümeti görevden alması ve olağanüstü hal ilan etmesi noktasına gelmiştir. Nepal kralı geçmişte olduğundan daha fazla devlet yönetimi işlerine girme görünümünde olarak; sivil haklar ve diğer politikacılar tarafından yerleştirilen medya yayıncılığına sınırlama getirmesi, başbakan Sher Bahadur Deuba’nın tutuklanması ve artmakta olan Maoizm yanlısı eylemler karşısında seçimlerin askıya alınması yoluna gitmiştir. Maoizm yanlılarının başkaldırıları ile ölenlerin sayısının 2000 yılından 2005 yılına kadar 8000’i aştığı ve konunun ülke gündeminde ağırlıklı konuma geldiği belirtilmektedir. Nepal’de mali yıl her sene 15 Temmuz tarihi ile başlamaktadır. 1999­2001 mali yılları süresince GSYİH yılda %5.3 oranında büyümüştür. Fakat 2002 mali yılında, temel olarak imalat sanayii ve turizmde küçülme, güvenlik endişeleri ve tarımsal büyümede negatif ivme nedeniyle ekonomide küçülme yaşanmıştır. 2003 yılında GSYİH’da büyüme %3.3 oranında artarak toparlanmıştır. 2004 ve 2005 yıllarında da büyüme sırasıyla 3.8 ve 2.7 olarak gerçekleşmiştir. Dünya Bankası 2004 yılı raporlarında anılan Milenyum Kalkınma Hedeflerine dünya çapında odaklanma ile (günde bir dolardan az kazanan yoksulların sayısını yarıya düşürmek ve çocuk ölüm oranlarını 2/3 oranında azaltmak dahil), Nepal’de yoksulluğun azaltılması için ekonomik büyümenin toparlanması ihtiyacı bulunmaktadır. Temel Ekonomik Göstergeler 2001a 2002a 2003a 2004a GSYİH (milyar NR) bc 410.2 421.3 446.1 495.6 Reel büyüme(%)bc 4.7 ­0.6 3.0 3.8 Enflasyon (ort.; %) d 2.7 3.0 5.7 2.9 Nüfus (milyon) b 23.2 23.7 24.2 26.5 İhracat (fob, milyon $) b 754.1 610.9 642.1 755.6 İthalat (fob, milyon $) b 1,568.4 1,398.7 1,601.0 1,868.6 Cari İşlemler dengesi (milyar $)b ­148.3 ­270.4 ­333.9 51.7 Döviz kuru (ort.,NT$:ABD$) d 68.2 71.1 74.9 77.9 2005b 529.0a 2.7a n/a n/a 755.6 n/a n/a 76.1 a Gerçekleşen. b Asian Development Bank. c Fiscal years ending July 15th of year indicated. d IMF, International Financial Statistics. e World Bank,Global Development Finance. Kaynak: EIU The Economist Intelligence Unit ­Nepal Country February 2006
© İGEME ­ İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi, 2006 2 Ayrıca, fırsatların yaygınlaştırılması ve adalet, yoksullukla mücadele ve halka daha iyi sonuçlar sunmanın önünde duran engellerin kaldırılması için çabaya ihtiyaç bulunduğu da kaydedilmektedir. Temel GSYİH Sektörleri (%) 2005ab Tarım, Ormancılık & Balıkçılık 38.3 Finans & Emlakçılık 11.1 İnşaat 10.5 Sosyal Hizmetler 10.0 Ticaret, Otelcilik vb 9.8 İmalat 7.8 GSYİH bileşenleri (%) 2005ac Özel tüketim Kamu tüketimi Toplam sabit sermaye oluşumu Rezervlerde değişim Faktör dışı ihraç ürünleri Faktör dışı ithal ürünleri 77.6 10.1 19.3 7.0 11.0 ­25.8 a 15 Temmuz 2005 mali yılı sonu. b Central Bureau of Statistics (GSYİH 1994/95 cari fiyatları; tahmin). c Central Bureau of Statistics (GSYİH 1994/95 cari fiyatları; revize). Kaynak: EIU The Economist Intelligence Unit ­Nepal Country Report Ekonomideki Önemli Sektörler Nepal tarımsal ekonomisi ile gelişmekte olan bir ülkedir. Son yıllarda imalat sanayi ve teknolojik sektörlerdeki gayretler ile kendi koşullarına göre oldukça ilerleme kaydedilmiştir. Tarım ana ekonomi faaliyet alanı olup bunu imalat, ticaret ve turizm izlemektedir. Ana döviz kaynağı gelirleri genel ticaret ürünleri ihracatı, hizmetler, turizm ve Ghurka döviz transferleridir. Tarım Başkent Kathmandu’da yer alan marketlerde rengarenk tahıl ürünleri, bakliyat ve baharatlar sergilenmektedir. Her 10 Nepal’liden 8’i tarım ile uğraşmakta ve ülke ekonomisinde GSYİH %40’ı bu alandan temin edilmektedir. Nepal’de tarımsal alanlar Terai’deki tepelerden inişli çıkışlı tarım alanları ve düzenli tarımsal setleri şeklinde rahatlıkla görülebilmektedir. Oldukça şehirleşmiş olan Kathmandu vadisinde dahi şehrin biraz dışına çıkıldığında tarım için ayrılmış geniş alanlar görülmektedir. Pirinç Nepal’de başlıca kullanılan ürünlerden olup yılda 3 milyon ton civarında üretilmektedir. Diğer başlıca tarım mahsulleri mısır, buğday, darı ve arpadır. Gıda için üretilen tahılın yanı sıra şekerkamışı, yağ tohumu, tütün, jüt ve çay büyük miktarlarda üretilmektedir. İmalat Kathmandu mücevherleri mükemmel işçiliği ile ün yapmıştır. İmalat halen gelişme aşamasında olan bir sektör konumuyla GSYİH içinde %10’dan daha az paya sahiptir. Ana endüstrileri; yün halılar, giyim eşyası, tekstil ürünleri, deri ürünleri, kağıt ve çimentodur. Nepal’de üretilen diğer ürünler çelik eşyalar, sigara, içki ve şekerdir. Büyük ölçekli birçok modern fabrikanın bulunmakta fakat çoğunluğu kırsal veya küçük ölçekli üretim yapabilmektedir. Nepal’in endüstrisinin büyük bir bölümü Kathmandu vadisi ile Güney Terai’deki ovalarda yer alan küçük kasabaların civarında bulunmaktadır. Ticaret Ticaret eski zamanlardan beri Nepal’de temel bir uğraş alanıdır. Antik Trans­Himalaya ticaret yolu üzerindeki kavşaklarda bulunmakla ticaret Nepal’de ikinci ana uğraş alanıdır. Dış ticaretinin karakteristik yapısı ithalatta imalat sanayi ürünleri ve ihracatta da tarımsal
© İGEME ­ İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi, 2006 3 ham maddeler şeklindedir. Nepal yıllık olarak 1 milyar ABD $ civarında imalat sanayii ve petrol ürünleri ithal etmektedir. Yıllık ihracat tutarı yaklaşık 315 milyon $ civarındadır. Giyim eşyası ihracatı 74 milyon $ civarında ve elişi ürünleri ihracatı da 1 milyon $ civarındadır. Diğer önemli ihraç ürünleri; bakliyat, deri, jüt ve tıbbi bitkilerdir. Turizm 1998 yılında toplam 463,684 kişinin ziyaret ettiği Nepal’de turizm en büyük sektörlerden birisi konumuna gelmiştir. Bu sektördeki hızlı gelişme 1950’li yıllarda başlamış, doğal güzelliği, zengin kültürel mirası ve görülecek yer çeşitliliği ile macera fırsatlarının bulunması sayesinde ülkede iyi bir konuma gelmiştir. Bir dönem turizm sektörü tek başına ülkenin en büyük döviz kaynağı olmuş, 1998 yılında turizm gelirleri 158 milyon $ olarak gerçekleşmiştir. Son yıllarda ülkedeki siyasi gerginlik ve diğer ülkelerin resmi temsilcileri tarafından ülkedeki duruma ilişkin uyarılar turizm sektörü üzerinde de olumsuz etki yaratmıştır. 2003 yılında ülkeye gelen turist sayısı 265600 kişi, 2004 yılında da 288356 kişi olarak gerçekleşmiştir. Dış Ticaret Nepal’in Dış Ticareti, Değer: milyon ABD$ 2001a İhracat, fob İthalat , fob Hacim Denge 736.8 2002a 2003a 2004a 2005b 567.4 662.6 755.6 755.6 1,472.5 1,419.6 2,209.3 1,987.0 ­735,7 ­852.2 1,753.8 2,416.4 ­1,091.2 1,868.6 2,624.2 ­1,113.0 n/a n/a n/a a. Gerçekleşen, b. Tahmini Kaynak: EIU Ülke Raporu, Nepal, 2006 Nepal’de 2003 yılı dış ticaret hacmi 2.24 milyar ABD $ olarak gerçekleşmiştir. En önemli dış ticaret ülkesi Hindistan’dır. Ardından ABD gelmekte olup ihracat 642.1 milyon ABD $ ve toplam ithalat da 1601.0 milyon ABD $ şeklindedir. Nepal’in dış ticaretindeki önemli ürün ve ülkeler değer ve paylarına göre aşağıdaki şekildedir. Genel İhracat 2005ad milyon ABD $ Hazır Giyim 83.3 Yün Halılar 80.4 Sebze yağı (Veget ghee oil) 63.9 Paşmina 37.1 Jüt ürünleri 30.5 Genel İthalat 2005ad milyon ABD $ Petrol ürünleri 367.6 Taşıt araç ve parçaları 94.4 Diğer makina ve parçalar 76.9 İlaçlar 50.9 Tekstil 48.0
© İGEME ­ İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi, 2006 4 Başlıca İhraç ülkeleri 2005aef (%/toplam) Hindistan 66,9 ABD 12.8 Almanya 5.3 Birleşik Krallık (UK) 1.8 Fransa 1.0 İtalya 1.0 Kanada 0.9 Başlıca İthal ülkeleri 2005aef (%/ toplam) Hindistan 59.0 Çin 5.7 Singapur 5.3 Endonezya 3.6 Suudi Arabistan 2.2 Tayland 2.1 Malezya 1.9 a 15 Temmuz ile biten 2005 mali yılı. b Central Bureau of Statistics (GSYİH 1994/95 yılı fiyatları; tahmin). c Central Bureau of Statistics (GSYİH cari fiyatları; revize). d Nepal Rastra Bank, Nepal Dış Ticaret İstatistikleri; geçici. e Trade Promotion Centre, Nepal Overseas Trade Statistics. f Geçici. Genel özet görünüm olarak ürün bazında ihracat tekstil ve tarım ürünlerinden oluşmaktadır. İthalatta ise petrol ürünleri, tekstil, taşıt araçları, ham palmiye yağı ve bir miktar da makina ve parçalar yer tutmaktadır. Ülke olarak bakıldığında hem ihracat hem de ithalatın yarıdan fazlası Hindistan ile gerçekleşmektedir. Bunun dışında ihracatta ABD ve başta Almanya olmak üzere AB ülkeleri önemli yer tutarken, ithalatta Singapur başta olmak üzere Güney Asya ülkeleri önemli yer tutmaktadır. Dış Ticaret ve Ödemeler Dengesi: Daha güncel verilere göre Nepal’in ihracatı 2004­05 mali yılı ilk döneminde %14.6 artarak bir önceki yılın aynı dönemini ikiye katlamıştır. Hindistan’da offset ile gösteren artışla birlikte diğer ülkelere ihracatta azalma görülmüştür. Toplam ithalat aynı dönemde %3.8 azalmıştır. Hindistan’dan ithalatta %8.7 oranında artış görülmüştür. Ürün olarak incelendiğinde Nepal 2004/05 mali yılı ilk çeyreğinde Hindistan’a 65 milyon NR (880,000 ABD $) sebze yağı ( vegetable ghee – hydrogenated vegetable oil) ihracatı yapmıştır. Nepal’in Hindistan dışındaki ülkelere ihracatı hazır giyim ve el dokuma yün halı olmak üzere iki ana grupta yoğunlaşmaktadır. Yıllık karşılaştırmaya göre 2004/05 yılı ilk çeyreğinde hazır giyim ihracatı bir önceki yılın aynı dönemine göre %27 azalarak 1.8 milyar NR’ye düşerken yün halı ihracatı %24 artarak 1.6 milyar NR’ye yükselmiştir. Nepal Hazır Giyim Derneği verilerine göre denizaşırı ülkelere ihracattaki azalma ana dış Pazar olan ABD’de Nepal hazır giyim ürünlerine gümrük vergilerinin %15 oranında artırılmasından kaynaklanmaktadır. Nepal hazır giyim ürünleri ABD pazarında Afrika alt­ Sahra ve Karaib ülkelerinden gelen ve gümrük vergisiz ABD pazarına giren ürünlerle rekabet etmek durumundadır. Nepal’in ABD’ye hazır giyim ihracatı 2004 yılında %30 oranında düşerek 123.1 ABD $’dan 85.7 milyon ABD$’a gerilemiştir. ABD’ye satışlar Nepal’in hazır giyim ihracatının %80’ini oluşturmaktadır. 2004 yılında bazı hazır giyim ihracatı 19.3 milyon ABD $ tutarında AB ülkelerine ve 1.5 milyon ABD $ tutarında da Kanada’ya gerçekleşmiştir. 1974’ten beri devam etmekte olan Multi­Fibre Arrangement’in (tekstil ile ilgili kota sistemi) 2004 yılı sonunda bitmesi ile Nepal’in hazır giyim ihracatı Hindistan ve Çin gibi ülkelerden daha güç bir rekabetle karşı karşıyadır. Bu nedenle Nepal’li ihracatçılar ABD’de %18­23 arasında uygulanacak olan gümrük vergisinden muafiyet sağlayacak tavizli gümrük uygulaması için devletten lobi çalışması istemektedirler. Nepal’in hazır giyim sektörü yaklaşık 100,000 kişilik bir istihdama sahip olmakla birlikte daralmaktadır.
© İGEME ­ İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi, 2006 5 Ödemeler dengesi verilerine göre 2004­05 mali yılı ilk iki ayında cari gelirlerde 3.7 milyar NR fazlaya ulaşılmış, ticaret açığı da %18 gerileyerek 10.4 milyar NR olarak gerçekleşmiştir. Fakat hizmetlerden elde edilen net gelir önceki dönemde %69’luk artışın aksine %61 azalarak 173 milyon NR olmuştur. Turizm gelirleri %18 azalarak 1.6 milyon NR olarak gerçekleşmiştir. Bu periyod içinde toplam Nepal ekonomisi 4.2 milyar NR açık vermiştir. Oysa önceki yılın aynı iki ayındaki 2.5 milyar NR artış gözlenmiştir. Nepal Rastra Bank kaynakları açığın ülke dışına çıkan sermayeden kaynaklandığını, bunun net hata ve iptaller listelenip 6 milyar NR tutarında olduğunu belirtmektedir.
© İGEME ­ İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi, 2006 6 Önemli İhraç Ürünleri ve Ülkeleri 1. Hazır Giyim: Hazır giyim ürünleri dokuma kumaştan fabrika imalatına kadar çok çeşitlidir. Geleneksel ürünlerden moda ürünlere kadar çeşitlilik mevcut olup her türlü talebe cevap verilmeye çalışılmaktadır. Palto, ceket, kazak, gömlek, bluz, etek ve pantolon, kapitone ceket, yelek vs. ürünlerin pamuk veya yapay ipek yapımı ve ihracatı Nepal’de ana ihraç ürünleridir. Ana ihraç pazarları ABD, Kanada, Fransa, Hollanda, Birleşik Krallık, İsviçre, İspanya, İtalya, Avustralya gibi ülkelerdir. Ancak tekstil ürünleri ihracatı hızla düşmektedir. 2. Yün Halılar: El dokuması halılar Nepal’in ikinci büyük ihraç ürünü olup en çok istihdama sahip alanlardan biridir. Kendine has seçkin özelliği olan el dokuması Nepal halılarının desen, renk kombinasyonu, esneklik, güç ve dayanıklılık özellikleri ile piyasada ayrı bir yeri vardır. Saf yünden dokunmuş el yapımı halılarda bitkisel boya veya kimyasal boya kullanımı mevcuttur. Genellikle Nepal dokuma halılarının yoğunluğu inç kare başına 60, 80, 120 ilmek arasında değişmektedir. Ana ihraç pazarları Almanya, ABD, Avusturya, Hollanda, Birleşik Krallık, İspanya, Belçika, İsveç, Güney Kore ve Rusya’dır. 3. Paşmina Ürünleri Hazır giyim ve el halılarından sonra üçüncü büyük ihraç ürünü olan paşmina ürünleri dağ keçilerinin tüylerinin iç yüzeyi ile tüylerinin karışımından yapılmaktadır. Kalitesi yumuşaklığı, hafifliği, saflığı, sıcaklığı ve dayanıklılığı ile belirlenmektedir. Paşminadan yapılan ana ihraç ürünleri şal, atkı, fular, battaniye ve hazır giyim ürünleridir. Sentetik veya doğal boyanmış her renkte ürün yaptırmak mümkündür. ABD en büyük Nepal paşmina ürünleri ithalatçısıdır. Diğer ihracat yapılan ülkeler Japonya, Birleşik Krallık, Fransa, Almanya, G. Kore, İtalya, Kanada ve İsviçre’dir. 4. Deri ve Deri Ürünleri Nepal bufalo ve keçi derisi gibi ürünlerin ham halinden işlenmiş haline kadar ihracatını gerçekleştirmektedir. Son birkaç on yıldır Nepal geniş bir ürün yelpazesi ile deri ürünlerini geleneksel veya modern ürünler olarak ihraç etmektedir. Ceket, el çantası, kemer, bayan ve erkek cüzdanı, ayakkabı, eldiven, Nepal’de üretilip ihraç edilen ürünlerden olup ülke ihracatında da önemli bir yere sahiptir. ABD, Japonya, Pakistan, İtalya, Hollanda, İsviçre, Brezilya, Birleşik Krallık, İspanya, Tayvan, Singapur, Hong Kong başlıca ihracat yapılan ülkelerdir. 5. Bakliyat: Mercimek Nepal’in düzenli ihraç geliri temin ettiği ana tarım ürünlerinden biridir. Nepal mercimeği bütün veya ayrılmış olarak ihraç etmektedir. Mercimek Tarai’nin iç kesimleri ile yarı tepelerinde üretilmektedir. Mercimek ziraatı sofralık kullanım ve ihracat potansiyelinin gelecek vaat etmesi nedeni ile yaygınlaşmaktadır. Diğer mercimekler arasında da Nepal mercimeği tercih edilen bir çeşittir. Bangladeş, Singapur, Sri Lanka, Almanya, G.Kore, Birleşik Krallık ve Endonezya ana ihraç ülkeleridir.
© İGEME ­ İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi, 2006 7 6. Elişi Ürünleri ve Gümüş Mücevherat: Nepal elişi ürünlerinin zengin sanat, kaliteli işçilik ve oryantal yapısı yüzyıllardır tüm dünyada bilinmektedir. Elişi ürünlerinin her biri tek olarak üretilmekte olup beceri ve ustalığı yansıtmaktadır. Kasabalarda ve evlerdeki üretim teknikleri ve ustalık yıllardır kuşaktan kuşağa aktarılmaktadır. Nepal elişi ürünleri altın kaplama, bronz ikonlar, telkari parçalar, ev eşyaları, el yapımı kağıt ve kağıt ürünleri, resim, ağa. İşlem ve sepet işçiliği, çanak­çömlek ürünleri, mücevherler ve masklar gibi ürünlerden oluşmaktadır. Başlıca ihraç pazarları ABD, Birleşik Krallık, Almanya, Fransa, Hollanda, Tayvan, Singapur, Japonya, Hong­Kong, Kanada, İtalya ve Avustralya’dır. 7. Baharatlar: Baharatlar Nepal’in ana ihraç ürünlerindendir. Geleneksel olarak Nepal’de zengin bir baharat ürün yelpazesi yetiştirilmektedir. Nepal'de bulunabilen baharat çeşitleri yaş ve kuru zencefil, kakule (hemame), zerdeçal, tarçın, kırmızı biber şeklinde olup yemeklere verdikleri lezzet ile ayrı bir üne sahiptir. Baharatlar çoğunlukla evlerdeki mutfaklarda pişen yemeklerde ve aynı zamanda sanayide kullanılmaktadır. Ayrıca tıbbi ilaç yapımında da kulanım alanı bulabilmektedir. Geleneksel ana ihraç ülkesi Hindistan’dır. Pakistan, Singapur, Almanya, Tayvan gibi ülkeler de Nepal baharatlarının diğer ihraç ülkeleridir. 8. Çiçekçilik Ürünleri: Nepal’de çiçekçilik ürünleri gelişen bir ihraç ürünüdür. Nepal’in değişken iklim doğası ve toprak çeşidi yılın bütün zamanlarında geniş bir ürün yelpazesi ile çiçekçilik ürünleri yetiştirilmesini elverişli kılmaktadır. Nepal’de yüzlerce çiçek çeşidinin yanı sıra 90 farklı cinste ve 350 çeşit orkideye rastlamak mümkündür. Nepal kesme çiçek ve çiçek tohumu ihracatı yapmaktadır. Başlıca ihraç pazarları Hindistan, Japonya, Pakistan, Katar gibi ülkelerdir. Nepal’de ihraç ürün yelpazesini genişletmek için önemli bir potansiyel bulunmaktadır. 9. Tıbbi Bitkiler ve Uçucu Yağlar: Tıbbi bitkiler ve uçucu yağlar Nepal’in bilinen ihraç ürünlerindendir. Tıbbi ve aromatik bitkiler Nepal’in önemli doğal kaynaklarından olup ormanlarda ve Himalaya bölgelerinde bulunmaktadır. Bu bitkiler Nepal’de geleneksel tedavi amaçlı olarak yüzyıllardır kullanılmaktadır. Bitkisel ilaçlar doğrudan tıbbi bitkilerden yapılmaktadır. Uçucu yağlar değişik tıbbi bitkilerden çıkarılmakta olup kozmetik, parfümeri, ilaç gibi birçok tüketim ürününde ham madde olarak kullanılmaktadır. Nepal’de çok çeşitli bitkisel uçucu yağ üretilmekte ve ihraç edilmektedir. Bunlar arasında Stronella yağı, Palm yağı, Sugandha Kokila, limon yağı, liken ekstresi üretilen belirgin uçucu yağ çeşitleridir. Bu ürünlerin ana ihraç pazarları Almanya, Japonya, Pakistan, İtalya, Fransa, ABD, BAE, Birleşik Krallık, İsviçre, İsveç ve Avustralya gibi ülkelerdir. 10. Çay, Kahve: Çay Nepal’in gelecek beklediği ürünler arasında olup yüz yılı aşkın süredir Nepal’de üretilmekte, Orthodox ve CTC önemli çeşitleri arasında yer almaktadır. Illam çayı da Orthodox çeşidi kadar meşhur ve popüler çay çeşidi içinde yer almaktadır. Nepal’in çay ihraç ettiği başlıca ülkeler Almanya, Japonya, Fransa, İtalya, Hong Kong, Birleşik Krallık,
© İGEME ­ İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi, 2006 8 İsviçre, Avustralya, Hollanda ve ABD şeklindedir. Nepal çayları, bu pazarlarda şifalı ve herbal bitki olarak oldukça popülerdir. Çay gibi kahve de Nepal’in gelişmekte olan ihraç potansiyeli ürünlerindendir. Gulmi, Palpa, Syanja, Lalitpur ve Kavre bölgesi gibi Nepal’in orta kesimlerinde yer alan bazı alanlarda kahve yetiştirilmektedir. Kahve üretimi için bu bölgelerin ikliminin elverişli olması Nepal’i üretime teşvik etmiştir. Değeri yüksek ticari bir ürün olarak kahve iç ve dış pazarlarda Nepal için gelecek vaat eden potansiyele sahiptir.Özellikle pişirilmiş kahveyi tercih eden pazarlarda Nepal kahvesine iyi bir talep bulunmaktadır. Japonya ve Hollanda önemli ihraç pazarlarıdır. 11. Bal: Bal da Nepal’in yeni gelişmekte olan ihraç ürünleri arasında yer almakta olup gıda ve ilaç sanayiinde kullanılmaktadır. Kozmetikte şampuan ve sabun katkı malzemesi olarak da kullanılmaktadır. Dağlarda üretilen Nepal balının egzotik tadı oldukça meşhur olup, ana ihraç pazarları Birleşik Krallık, G. Kore, Almanya, Japonya, Hong Kong, Polonya gibi ülkelerdir. 13. Nepal Kağıtları ve Kağıt Ürünleri: Denizaşırı ülkelerde Nepal kağıtları oldukça meşhurdur. Dayanıklılığı ile bilinen bu özel kağıtlar özel bitkilerden yapılmakta olup kartpostal, yazı kağıtları, ahşap baskı blokları, takvim, hediye paketleri, abajur kağıdı vb amaçlarla kullanılmak üzere ihraç edilmektedir. ABD, Japonya, Kanada ve AB ülkeleridir. TÜRKİYE İLE TİCARET Nepal ile Türkiye arasında ticaret her iki ülke için de marjinal seviyede olup dış ticaret hacmi 2004 yılanda 5.5 milyon $ olarak kaydedilmiştir. Türkiye’nin Nepal’e İhracatı , Değer ABD $ DÖRTLÜ DÖRTLÜ ADI 7207 DEMİR, ALAŞIMSIZ ÇELİKTEN YARI MAMULLER 7214 DEMİR­ÇELİK ÇUBUKLAR (SICAK HADDELİ, DÖĞÜLMÜŞ, BURULMUŞ, ÇEKİLMİŞ) DEMİR­ÇELİKTEN İNŞAAT VE AKSAMI 7308 8504 8474 9406 2002 0909 2102 7210 8467 8429 2003 TOPLAM DOLAR 2004 TOPLAM DOLAR 2005 TOPLAM DOLAR 1.790.000 790.282 668 ELEKTRİK TRANSFORMATÖRLERİ, STATİK KONVERTİSÖRLER, ENDÜKTÖRLER TOPRAK, TAŞ, METAL CEVHERİ VB. AYIKLAMA, ELEME VB. İÇİN MAKİNALAR PREFABRİK YAPILAR 27.086 DOMATESLER (SİRKE/ASETİK ASİTTEN BAŞKA USULLERLE HAZIRLANMIŞ) ANASON, REZENE, KİŞNİŞ, KİMYON, KİMYONU TOHUMU VE ARDIÇ MEYVALARI MAYALAR, CANSIZ DİĞER TEK HÜCRELİ MİKROORGANİZMALAR 45.268 331.631 211.392 324.513 169.160 152.911 131.152 151.887 96.640 74.186 63.695 71.742 58.941 DEMİR­ÇELİK YASSI MAMUL, KAPLANMIŞ, SIVANMIŞ (600MM. DEN GENİŞ) EL İLE KULLANILAN PNÖMATİK/MOTORLU ALETLER 51.926 DOZERLER, GRAYDER, SKREYPER, EKSKAVATÖR, KÜREYİCİ, YÜKLEYİCİ VB. 43.930
© İGEME ­ İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi, 2006 46.792 9 7412 8609 BAKIR BORU BAĞLANTI PARÇALARI (RAKOR, DİRSEK, MANŞON GİBİ) DEMİR­ÇELİKTEN CİVATA, SOMUN, TAVAN HALKASI, VİDA, PERÇİN, PİM VB. ELEKTRİK KONTROL, DAĞITIM TABLOLARI, MÜCEHHEZ TABLOLAR DEMİRYOLU TAŞIMACILIĞINDA KULLANILAN KONTEYNERLER 3926 PLASTİKTEN DİĞER EŞYA 7326 DEMİR/ÇELİKTEN DİĞER EŞYA 1902 MAKARNALAR 16.146 20.844 8535 GERİLİMİ 1000 VOLTU GEÇEN ELEKTRİK DEVRESİ TECHİZATI 7.306 17.338 2939 BİTKİSEL ALKALOİDLER VB. TUZLARI, ESTERLERİ, ETERLERİ VE DİĞER TÜREVLERİ BUHAR JENERATÖRLERİ, KIZGIN SU HASIL EDEN KAZANLAR 7318 8537 8402 3808 7304 3922 8544 7307 9015 8465 1704 8539 39.447 36.202 35.561 31.277 140 26.853 23.124 17.260 16.369 HAŞARAT ÖLDÜRÜCÜ, DEZENFEKTE EDİCİ, ZARARLILARI YOK EDİCİ DEMİR­ÇELİKTEN (DÖKME HARİÇ)DİKİŞSİZ TÜP, BORU, İÇİ BOŞ PROFİL PLASTİKTEN KÜVET, DUŞ, LAVABO, BİDE, HELA KÜVETİ VE DONANIMLARI İZOLE EDİLMİŞ TEL,KABLO;DİĞER İZOLELİ ELEKTRİK İLETKENLERİ; FİBER OPTİK KABLO DEMİR­ÇELİKTEN BORU BAĞLANTI PARÇALARI (RAKOR, DİRSEK, MANŞON) ARAZİ ÖLÇME,HİDROGRAFİK,OŞİNOGRAFİK,JEOFİZİK VB.ALET VE CİHAZLARI AĞAÇ, MANTAR, KEMİK, SERT KAUÇUK, PLASTİK VB. İŞLEME MAKİNALARI KAKAO İÇERMEYEN ŞEKER MAMULLERİ (BEYAZ ÇİKOLATA DAHİL) KIZMA ESASLI­DEŞARJ ESASLI ELEKTRİK AMPULLERİ; ARK LAMBALARI DİĞERLERİ 6.926 16.283 412.597 573.958 225.135 TOPLAM 824.192 1.026.566 4.501.581 15.501 14.246 13.009 30.026 12.553 11.893 11.643 11.535 38.708 14.870 11.325 10.462 2005 yılında Türkiye’nin Nepal’e toplam ihracatı 1 milyon $ civarında olup önemli ihraç ürünleri; demir, çelik ve mamülleri, taş ve toprak işleme makinaları, prefabrik yapılar ve domates şeklinde gerçekleşmiştir. Aynı yıl içinde toplam ithalat 4.5 milyon $ civarında olup, önemli ithal ürünleri; düğümlü, sarmalı halılar, yer kaplamaları, muhtelif hazır giyim ürünleri ile bir miktar da deriden oluşmakta, diğer ürünlerin de zaman zaman küçük miktarlarda ihraç edildiği görülmektedir. Türkiye’nin Nepal’den ithalatında düğümlü, sarmalı halılar, iç giyim, diğer giyim ve tekstil ürün grubu önemli yer tutmaktadır.
© İGEME ­ İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi, 2006 10 Türkiye’nin Nepal’den İthalatı, Değer ABD $ DÖRTLÜ DÖRTLÜ ADI 2003 TOPLAM DOLAR 2004 TOPLAM DOLAR 2005 TOPLAM DOLAR 5701 DÜĞÜMLÜ, SARMALI HALILAR, YER KAPLAMALARI 3.860.871 4.235.180 3.612.563 6204 KADIN/KIZ ÇOCUK İÇİN TAKIM, TAKIM ELBİSE, CEKET VS. 26.879 35.264 90.919 4202 DERİ, KÖSELE VB. DEN SEYAHAT EŞYASI 884 4.921 45.427 6206 KADIN/KIZ ÇOCUK İÇİN GÖMLEK, BLUZ, VS. 5.920 26.958 38.346 6505 PARÇA HALİNDE KEÇE, DANTEL, DOKUMA MADDELERİNDEN ŞAPKA, BAŞLIK 26.507 53.009 35.585 6117 GİYİM EŞYASININ DİĞER AKSESUARI; HAZIR AKSESUAR VE PARÇALARI (ÖRME) 3.785 14.897 32.920 6116 ELDİVENLER (ÖRME) 1.767 9.335 30.019 6214 ŞALLAR, EŞARPLAR, FULARLAR, KAŞKOLLAR, PEÇE VE DUVAKLAR VB EŞYA 10.449 22.916 28.474 4104 SIĞIR VE AT CİNSİ HAYVANLARIN DABAKLANMIŞ DERİLERİ 74.467 26.780 6104 KADIN/KIZ ÇOCUK İÇİN TAKIM ELBİSE, TAKIM, CEKET, PANOLON VS. (ÖRME) 6110 KAZAKLAR, SÜVETERLER, HIRKALAR, YELEKLER VB.EŞYA (ÖRME) 7117 TAKLİT MÜCEVHERCİ EŞYASI 18.418 2.576 12.910 9.542 6205 ERKEK/ERKEK ÇOCUK İÇİN GÖMLEK 4.873 6103 ERKEK/ERKEK ÇOCUK İÇİN TAKIM ELBİSE, TAKIM, CEKET, PANTOLON VS. (ÖRME) 408 6101 ERKEK/ERKEK ÇOCUK İÇİN DIŞ GİYİM (ÖRME) 9706 ESKİLİĞİ YÜZYILI AŞAN ANTİKA EŞYA 6203 ERKEK/ERKEK ÇOCUK İÇİN TAKIM, TAKIM ELBİSE, CEKET VS. 9.864 5.800 3.141 1.987 2.337 2.051 2.097 1.237 1.600 4821 KAĞIT VE KARTONDAN HER CİNS ETİKETLER 6217 GİYİM EŞYASININ HAZIR TEFERRUATI, PARÇALARI, AKSESUARLARI 135 665 1.488 1.144 6115 KÜLOTLU, KISA; UZUN KONÇLU ÇORAPLAR, SOKETLER (ÖRÜME) 135 640 1.138 4.017.090 4.531.896 4.005.582 Kaynak: DTM PAZAR İLE İLGİLİ BİLGİLER Ulaşım: Nepal’de ulaşım altyapısı olarak yolların toplam uzunluğu 13,250 km civarındadır. Ana yolların bir bölümü iyi durumda olmakla birlikte diğer bölümleri ancak geçilecek kadardır. Muson mevsimi süresince yollar su baskını nedeni ile zarar görmektedir. Calcutta limanı Nepal sınırından 1150 km uzaklıkta olup Kathmandu’ya karayolu ile ulaşım oldukça güçtür. Öyle ki, ortalama seyahat süresi 6 günü bulabilmektedir. Gelecekle ilgili olarak Birgunj’da “Kuru Liman” olarak adlandırılan bir yapının tesis edilip Hindistan demiryollarına doğrudan bağlantı planlanmaktadır. Hava Ulaşımı Nepal sınırlarının tamamı kara sınırından oluşmakta olduğundan ticaretin ve hızlı gelişen turizm sektörünün gelişmesini desteklemek amacıyla hava yolu ulaşımının geliştirilmesine oldukça dikkat edilmektedir. Nepal’de 1 uluslararası hava limanı bulunmakta olup başkent Kathmandu’da yer almaktadır. Bu hava limanı ile tarifeli bağlantısı bulunan yerler Londra,
© İGEME ­ İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi, 2006 11 Paris, Frankfurt, Moskova, Dubai, Karaçi, Yeni Delhi, Kalkuta, Bombay, Varanasi, Dhakka, Rangoon, Bangkok, Singapur, Osaka, Lhasa, Thimpu ve Hong Kong’tur. Nepal Kraliyet Havayolları Boing 757 ve Boing 727 uçakları ile işletilmektedir. Ulusal nakliye işletmeciliği genişletme hazırlıkları yapılmakta ve Roma ve Pekin yakın gelecekte yeni denizaşırı bağlantılar olarak planlanmaktadır. Kathmandu üzerinden bağlantısı bulunan hava yolları; Aeroflot, Birman Bangladesh, China South West Airlines, Dragon Air, Druk Air, Indian Airlines, Lufthansa, Pakistan International Airlines, Singapore Airlines ve Tai International Airways şeklindedir. Tamamen kara sınırları içinde kalmış olma sebebiyle artan havayolu taşımacılığı ihtiyacını karşılamak için bazı hava yolları tarafından kargo hizmetleri de işletilmektedir. Tepelik ve ulaşımın mümkün olmadığı iç kısımlar ile Terai bölgesine ulaşım Nepal Kraliyet Havayolları (iç hatlar) hizmetleri ile sağlanmış olup aynı şekilde Kraliyetin diğer 44 bölgesine de özel hava yolu iç hatlar servisi bulunmaktadır. Son dönemlerde Nepal iç hatlar ulaşımında özel hava ulaşım araçlarına da uçuş imkanı sağlayan açık­ havayolu politikası uygulamaya başlamıştır. Alışveriş, turizm ve ticarette gelişme dengesinin teşvik edilmesi amacıyla bu hizmetleri güçlendirmeye ağırlık verilmektedir. Nepal’e deniz bağlantılı kargo sadece Hindistan’ın Nepal için transit geçişe izin vermiş olduğu işlevsel durumdaki deniz limanları olarak Kalkuta ve Hadia deniz limanları üzerinden gelmektedir. Kalkuta’daki Hindistan gümrük yetkililerinden geçiş izni alındıktan sonra kargo demiryolu veya kara yolu üzerinden Hindistan Nepal sınırına aktarılmaktadır. Kalkuta’da bu iş için yapılmakta olan işlem şöyledir: ithalatçı Kalkuta’da yasal olarak Hindistan limanı ve gümrük yetkililerinin kayıtlarında bulunması gereken bir gümrükleme firmasına yetki vermek zorundadır. Bu acentanın sorumluluğu, kargoyu Hindistan deniz limanı ve gümrük otoritelerinden transit olarak geçirip, ilgili Hindistan­Nepal gümrük kapısına ulaştırmaktır. Nepal Transit and Warehousing Ltd. bir devlet kuruluşu olup Kalkuta/Haldia limanında çalışan başka Nepal ve Hindistan özel transit geçiş gümrük acentaları da bulunmaktadır. Telekomünikasyon Nepal telekomünikasyon ağı tamamen dijitaldir. Nepal Telecommunication Corporation (NTC) bugüne kadar ülkedeki tek hizmet sağlayıcı olup, Hindistan’a optik kablo bağlantısı, dünyadaki diğer ülkelere de uydu bağlantısı bulunmaktadır. Fakat, Nepal telekomünikasyon sektörü liberal hale getirilmiş olup sektörün gelişimi ve işleyişi özel sektörün hizmet paylaşımına açılmıştır. Bu amaçla bu sektörde devlet tarafından Nepal Telecommunication Authority yetkili kuruluş olarak kurulmuş olup özel sektör katılımını ve kurallara uygun rekabeti temin etme amacıyla bağımsız düzenleyici bir yapıya sahiptir. Devlet gelecek yıllarda Ticaret, Sanayi ve Turizm sektörlerinin bu sektörde talebini karşılamak üzere gelişmesini desteklemeyi tasarlamaktadır. Telekominikasyon sektörüne ilişkin bazı veriler (Ocak 2004) Hizmet Çeşidi Abone Sayısı Sabit Telefon Hattı (NTC) 386,267 Mobil Telefon Hattı 59,882 Kartlı (per­paid) Mobil Telefon Hattı 43,599 Internet & email aboneliği 30,000 Internet Kullanıcısı 150,000 WLL Aboneliği 11,050 GMPCS Aboneliği 270 Radio Paging Aboneliği 12,650 Kaynak: Nepal Telecommunication Authority
© İGEME ­ İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi, 2006 12 Hidro­Elektrik Güç: Nepal’in hidroelektrik güç üretim kaynakları oldukça zengindir. Hızlı sanayileşme için bu güç üretim çeşidi karşılaştırmalı olarak daha avantajlı bulunmaktadır. Ülkede 1997­98 sonunda elektrik üretimi 262 MW’a ulaşmıştır. Artan talebin karşılanması için konsolidasyon ve mevcut güç üretimi ile üretimde ve dağıtımda verimliliğin artırılması konularında adımlar atılacağı belirtilmektedir. Küçük ve orta ölçekli santrallerden Khitmi (60 MW), Indrawati (5 MW), Upper Buhetokoshi (36 MW) özelleştirilmiş durumdadır. Diğer ön çalışması tamamlanmış ana projeler Chisapani (10800MW), Upper Arun (335 MW), Pancheshwor (6840 MW), Lower Arun (308 MW) ve Upper Karnali (300 MW) şeklindedir. Diğer bir ana proje olan West Seti Hydel projesi (750 MW) aynı ismi de taşıyan SMEC özel sektör firması tarafından alınmıştır. Bu proje ihracat amaçlı bir projedir. Proje anlaşması ve İhracat Anlaşması SMEC firması ile HMG/N firması arasında tamamlanmış bulunmaktadır. Nepalin kabaca 83 000 MW civarında hidro elektrik üretim potansiyeli bulunmakla birlikte Nepal, Kuzey Hindistan ve Güneybatı Çin’in gelecek on yıl içinde ikiye katlaması beklenen temiz, yenilenebilir enerji talebine rağmen bu kapasitenin ancak yaklaşık %1’i gelişmiş durumdadır. Nepal’in enerji talebindeki artış yıllık 25 MW olarak %10 civarındadır. Nepal’de 2005 yılı itibariyle enerji ihtiyacı 610 MW olarak hesaplanmaktadır. 2010 yılında Hindistan’ın enerji açığının 20,000 MW, 2015 yılında da Çin’in enerji açığının 330,000 MW olacağı beklenmektedir. Nepal’de ilk önemli araştırma USAID fonları ile 1992 yılında tamamlanmış ve bugünkü duruma gelinmesinde teknik ve mali kaynaklar olarak önemli rol oynamıştır. Asya Kalkınma Bankası, Dünya Bankası gibi kuruluşların da harekete geçmesinde önemli rol oynayan USAID Dünya Bankası Güç Geliştirme Fonu’nun uygulanması için ana hatların tasarlanmasında da rol oynadığı, fonun yaklaşık 175 milyon ABD $ kaynak temin edeceği belirtilmektedir. USAID’in Nepal’in Hindistan ile müzakerelere hazırlanmasında ve 1996 yılında imzaladığı Mahakali river Basin Treaty’nin hazırlanmasında da önemli katkısı bulunduğu belirtilmektedir. Anlaşmada Nepal’de hidroelektrik enerji üretimi için uluslararası yatırıma ilgiye de yer verilmektedir. Vergiler: Nepal’in vergi yapısı doğrudan ve dolaylı olmak üzere iki çeşittir. Doğrudan vergiler de ikiye ayrılmakta olup gelir vergisi (personal tax) ve kurumlar vergisidir (Company or corporate tax). Gelir vergisi: İş, satış ve kazançlar, ev kirası, faiz ve kar payı gelirleri vergiye tabidir. Yıllık kişisel gelir 25000 NR’ye kadar, aile gelirleri de 35000 NR’ye kadar muaftır. Yıllık gelir için vergi dilimleri ilk 40,000 NR için %10, sonraki 40,000 NR için %20 ve bunun üzerindeki miktar için de %30 oranındadır. Kurumlar Vergisi: Firma tarafından beyan edilen hisse payları için muaftır. Sermaye piyasasındaki firmalar %33 oranında vergiye tabidir. İndirimler: Tamamıyla veya harici olarak gelir getirmesi için yapılan harcamalar gelir ve kurumlar vergisinden muaftır. Kurumlar vergisinde toplam gelirlerin %5’e kadarı reklam, eğlence ve benzeri olasılıklar için vergiden muaf olabilmektedir. Yıllık amortisman vergi muafiyeti fabrika ve makinalar için %15­%25 arası, sanayi ve ticari binalar için de %5­%7 arasındadır. Taşıt araçları amortismanı için yıllık olarak %15­%25 ve mobilyalar için de yıllık %10­%15 arası için vergi muafiyeti vardır.
© İGEME ­ İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi, 2006 13 Dolaylı Vergiler: Muhtelif dolaylı vergi çeşitleri vardır. Bunlar Nepal’de üretilen ürünler ile ithal edilen ürünlere uygulanmaktadır. Uygulanacak verginin miktar ve çeşidi üretilen veya ithal edilen ürüne göre değişmektedir. 1. Gümrük Vergisi: Gümrük vergisi %0 ile %110 arasında olabilmektedir. Canlı hayvanlar, balık vb birçok temel ürün gümrük vergisinden muaftır. Makina ve ilgili ihtiyaç duyulan mallar için gümrük vergisi oranı %5, sağlığa zararlı olabilen ürünler (sigara, alkollü içki vs.) için gümrük vergisi oranı %110, kozmetik, havalandırma cihazı gibi lüks tüketim malları için gümrük vergisi oranı %40’tır. Güney Asya Bölgesel Kalkınma Birliği (SAARC) ülkelerinden (üyeleri Nepal, Hindistan, Pakistan, Bangladeş, Bhutan, Sri Lanka ve Maldivler) yapılan ithalatta %10 ile %5 arasında gümrük vergisi oranı indirimi bulunmaktadır. Ayrıca, yakın bir süreden beri Kathmandu vadisinde hava kirliliği ile mücadeleye katkısı olan taşıt araçları için %10 ve parçaları için de %5 oranında vergi indirimi uygulanmaktadır. 2. Satış Vergisi: Çay, yemeklik yağ vb. temel tüketim mallarının satışında %10, TV, VCR, saatler, taşıt araçları, likör vb. lüks tüketim mallarında da %20 satış vergisi bulunmaktadır. 3. Özel Tüketim Vergisi (Excise Duty) ve Telafi Edici Vergiler (Countervailing tax): Nepal’de üretilen ürünler için de özel tüketim vergisi ve ithal edilen ürünler için telafi edici vergi bulunmaktadır. Özel tüketim vergisi üretimde ve telafi edici vergiler de ithalat esnasında hesaba katılmaktadır. Vergi oranı ve uygulama şekli ürünün mahiyetine göre değişmektedir. Örneğin sigaralar için tane başına, TV için de cihazın bedeli üzerinden belli bir oranda vergi hesaplanmaktadır. 4. Katma Değer Vergisi: Mevcut beş yıllık kalkınma planında yer almış olan bu vergi Nepal’de tüketilen ürünler için tasarlanmıştır. Eskiden uygulanmakta olan satış, kontrat, eğlence ve otel vergisinin yerini almakta olup Kasım 1997’de yürürlüğe girmiştir. Vergi oranları genelde %0 ile %10 arasındadır. 5. Octroi: Bir belediyeden diğer belediyeye geçişte uygulanan bu vergi normal olarak toplam mal bedelinin %1’i oranındadır. Ticari Ortam Tarif ve İthalat Vergileri / Gümrük Bedeli Belirlemeleri: Genel olarak ithalat tarifeleri ürün bedeli üzerinden oran tayin etme (ad valorem) esasına göre uygulanmaktadır. Nepal ürün sınıflandırmasında Harmonize Sistem (HS) kullanmaktadır. Vergi oranları %0 ile %110 arasında değişmektedir. Vergiler genel olarak CIF bedeli üzerinden hesaplanmaktadır. Satış vergileri CIF bedeli ve gümrük vergisinin toplamının üzerinden hesaplanmaktadır. İthalat Lisansları Yasaklanmış veya sınırlı miktarda ithalat dışında hemen hemen hiçbir ürün için ithalat belgesine gerek yoktur. Belge gerektiren bazı ürünler şunlardır: sağlığa zararlı olabilecek ürünler (morfin, %60 dereceden fazla alkol içeren içkiler vb.), silah ve mühimmat, patlayıcı maddeler (veya bunların üretiminde kullanılan malzeme ve mermiler), bilgisayar, TV seti ve VCR gibi ev eğlence cihazları dahil iletişim araçları, değerli metaller ve mücevher ile biftek ve biftek ürünleri.
© İGEME ­ İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi, 2006 14 İhracat Kontrolleri Yasaklanmış veya sınırlandırılmış ürünler dışında tüm ürünler serbestçe ihraç edilebilmektedir. Arkeolojik veya dini önemi bulunan, kontrol altındaki vahşi doğa ve yan ürünleri (vahşi hayvanlar, organları, masklar,yılan, kertenkele derisi vb, narkotik ürünleri), patlayıcı malzemeler veya üretimiyle ilgili ürünler, belirli endüstriyel ham maddeler (örneğin ham deri, ham yün, ithal edilmiş tüm ham madde, yatırım malları ve parçaları), mamira, kütük ve kereste gibi ürünlerin ihracatı yasaktır. Miktar sınırlaması olan ürünler zaman zaman Nepal hükümeti tarafından duyurulmaktadır. Geçmişteki örneklerden bazıları şunlardır: gıdalık hububat, yağlı tohumlar ve mercimek gibi bazı bakliyat ürünleri. Genelde, Hindistan dışında bir ülkeden ithal edilen ürünlerin Hindistan’a ihraç edilmesi yasaktır. Ithalat İhracat Dokümantasyonu Nepal’e sevkiyatta gerekli dokümanlar fatura, gümrük beyannamesi, açıkça markalanmış ürün etiketi ve menşe şehadetnamesi şeklindedir. Aynı şekilde Nepal’den sevkiyatta gerekli belgeler; hava yolu için gümrük beyannamesi, gerekiyorsa ihracat lisansı, ticari fatura, menşe şahadetnamesi, bir kopya akreditif belgesi veya banka teminat mektubu, döviz beyannamesi formu, nakliye mal listesi, gelir vergisi kayıt belgesi, havayolu ulaşım faturası ve yetki mektubu şeklindedir. Diğer sevkiyatlarda hava yolu fatura belgesi dışında gerekli diğer belgeler; her bir kamyon için ayrı bir nakliye manifestosu, gümrük transit geçiş vizesi (Hindistan veya Bangladesh üzerinden üçüncü ülkelere) şeklindedir. ABD’ye hazır giyim ihracatında Ulusal Prodüktivite ve Ekonomik Kalkınma Merkezi özel vize dokümanı gerekmektedir. Geçici Giriş: Taşıt araçları, makinalar ve ekipman gibi mallarda, ülke içindeki fuarlara iştirak gibi özel amaçlarla geçici olarak ithal edilebilmekte olup geri ödenmek üzere deposit olarak uygulanmakta olan gümrük vergisi alınmaktadır. Bu çeşit malların, gümrük vergisi ödenmiş ve satışı yapılmış veya kişisel ihtiyaç için mülk edinilmiş olmaması halinde iş bitimini izleyen 3 ay içinde ülke dışına çıkarılması gerekmektedir. Bu süre makul gerekçeler olması halinde %10 ek gümrük vergisi alınarak 3 ay daha uzatılabilmektedir. Malların gümrük vergisi ödenmemiş ve girişinden 6 ay sonra halen re­export yapılmamış ise kaçak muamelesi görebilmektedir. Etiket ve Markalama Şartları: Gümrük Yasaları gereği olarak özel bir etiketleme veya markalama bulunmamaktadır. Sevkiyat etiketlerinde menşe ve varış ülkesinin açıkça görülmesi, ticari fatura, ambalajdaki mal listesi, gümrük beyannamesi ve menşe şahadetnamesi gerekmektedir. Standartlar Nepal ISO 9000 standartlarına tabi değildir. Gıda ürünleri dışındaki ürünlerde herhangi bir yasal zorunlu standart yoktur. Gıda ürünlerinde, yasa gereği ithalatçının Gıda Araştırma Laboratuarı tarafından Gıda Yasası ve Nepal Standart Yasasına göre yapılan numune test belgesine sahip olması gerekmektedir. Nepal gıda ürünleri için kendi standartlarını oluşturmuştur.
© İGEME ­ İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi, 2006 15 Serbest Bölgeler / Antrepolar Nepal’de herhangi bir Serbest Bölge (İhraç İşleme Bölgesi şeklinde adlandırmaktadırlar ve Export Processing Zone –EPZ geçmektedir) bulunmamakla birlikte üretiminin %90’ınından fazlasını ihraç eden herhangi bir endüstri EPZ olarak kurulmuş gibi muamele görmekte ve olanaklardan yararlandırılmaktadır. İhracat için üretimde kullanılan makina, araçlar ve hammadde için gümrük, vergi ve harç yoktur. İhracat odaklı sanayiler bu amaç için ayrılmış bitişik antrepolardan da yararlanabilmektedirler. Ham madde ithalatı gümrüksüz geçişi kayıt defterine işlenip ihracatta bu miktardan düşülerek hesap yapılmaktadır. Sanayici aynı zamanda gümrük bedeli tutarına yetecek miktarda banka garantisi teminatı vermek durumundadır. Özel İthalat Hükümleri: Tibet Otonom Bölgesi, Çin Halk Cumhuriyeti, SAARC üyeleri ve en çok kayrılan ülkeler için %10 ve %5 oranlarında vergi oranı indirimi bulunmaktadır. Serbest Ticaret Düzenlemeleri Üyeliği Nepal Güney Asya Tercihli Ticaret Anlaşmasını (SAPTA) imzalamış olmasına rağmen Serbest Ticaret Düzenlemeleri (Free Trade Arrangements) üyesi değildir. SAPTA 7 Aralık 1995 yılında SAARC tarafından yürürlüğe konmuştur. Nepal, yabancı yatırımlara kapılarını son dönemlerde açmıştır. Fakat, ülkede kısa sürede 400 civarında yatırım projesi toplam 53.3 milyar NR’yi bulmuştur. Bu projeler içinde yabancı sermaye miktarı 11.6 milyar NR’dir. Bu yabancı yatırım projeleri başlıca hidroelektrik güç santrali, mineral araştırma, kimyasallar, turistik oteller ve restoranlar, ihtisas servisleri, gıda ve içki sektörlerindedir. Bu yatırımların geldiği başlıca ülkeler, Hindistan, Japonya, ABD, Çin, G.Kore, Almanya, Fransa, Hong Kong, Birleşik Krallık, İsviçre, Tayland, Pakistan, Avusturya, Singapur, Bermuda, Hollanda ve Tayvan şeklindedir. Yabancı Yatırım Genel Koşulları Yabancı yatırım için yatırım izni alınması gerekmektedir. Bunun yanı sıra yatırım izni verilmeyen alanlar da bulunmakta olup Anexure 6 diye bilinmekte olan listede belirtilmektedir. Bu listede bulunan alanlar; köy endüstrisi (cottage industries), kişisel hizmetler (örneğin berberlik, güzellik salonu ve sürücü kursu vb.), silah ve mühimmat sanayii, patlayıcılar ve silah pudraları, radyoaktif malzeme ile ilgili endüstriler, emlakçılık (inşaat sanayii hariç), hareketli resim görüntülü iş alanları (ülkenin kendi resmi veya diğer dillerinde), güvenlik baskı işleri, para sikkesi işleri. Benzeri şekilde yabancı yatırım izni verilmeyen diğer gruptaki alanlar da şöyledir: Perakendecilik, seyahat acentalığı, trekking acentalığı, Rafting, Pony Trecking, binicilik, sigara, bidi (tütün çeşidi), alkol (%90’dan fazlasını ihraç edenler hariç), iç kurye hizmetleri, atom enerjisi, turist konaklama kira işleri, kümes hayvancılığı, balıkçılık, arıcılık ve danışmanlık hizmetleri (örn. yönetim, muhasebe, mühendislik ve hukuk). Yukarıdaki liste dışındaki alanlarda yabancı yatırıma %100 oranına kadar izin verilebilmektedir. Ülkesine geri dönüş izni verilen bedeller şöyledir; hissenin tamamının veya bir bölümünün satışından elde edilen miktar, yabancı yatırım çerçevesinde gelir veya kar payından elde
© İGEME ­ İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi, 2006 16 edilen miktar, yabancı yönetici ödeneği ve herhangi bir yabancı borç faizi, anlaşmada belirtilmiş olan teknoloji transferi ile ilgili varlıkların bedeli şeklinde olup, lisans telif hakkı (royalty), teknik ve işletme hizmetleri bedellerine %15 vergi uygulanmaktadır. İhracat gelirlerine gelir vergisi uygulanmamaktadır. Yabancı yatırımda öncelik elektrik enerjisi üretimi sektörüne verilmektedir. Herhangi bir sektörün ürününde fiyat belirlemesi için müdahale yoktur. Nepal Krallığı, yabancı yatırımcılar ve bunların bağımlı aile bireyleri (veya yetkili temsilcileri ve bunların bağımlı aile bireyleri) için yabancı yatırım ülkede kaldığı müddetçe vize vermektedir. Vizedeki bu durum için gerekli asgari yabancı yatırım sermaye tutarı 100,000 ABD $’dır. İŞADAMLARININ PAZARDA DİKKAT ETMESİ GEREKEN HUSUSLAR Çalışma Saatleri Kamuda çalışma saatleri Pazar­Perşembe günleri saat 10:00­17:00 arasında ve Cuma günleri 10:00­15:00 arasındadır. Kış dönemi, kamu işyerleri bir saat önce (16:00’da) kapanmaktadır. Cumartesi günleri tüm resmi işyerleri kapalıdır. Bankalar Pazar­Perşembe arası 10:00­15:00 arası (kış dönemi 14:30’e kadar) ve Cuma 09:00­13:00 arasındadır. Yerel bölgelerde çalışma saatleri 1 saat önce tamamlanmaktadır.. Para Birimi: Para birimi Nepal Rupee’sidir. Tedavüldeki banknotlar; 1, 2, 5, 10, 20, 50, 100, 500 ve 1000 şeklindedir. 5 paise’den 5 Rupee’ye kadar sikkeler de dolaşımdadır. Yabancı Para: Döviz bozumunun sadece yetkili döviz bozum merkezlerinde (banka, otel vs) yapılması gerekmektedir. Döviz bozum için fiş­fatura gibi belge verilmekte olup bu belge trekking izni, vize uzatma ve fazladan kalan rupee’nin çıkışta geri dönüşümü için gerekli olmaktadır. Kredi Kartları Visa, Master Card ve American Express Card ana otellerde, restoranlarda ve halı mağazalarında kabul edilmektedir. Birçok ticari banka bu kredi kartı hizmetlerini sunmaktadır. Gümrükler Tüm kişisel bagaj kapı girişinde beyan edilerek giriş yapılmalıdır. Yabancı ziyaretçiler 200 tane (20’lik 10 paket) sigara ve 1 şişe içkiyi gümrüksüz getirebilmektedir. Bazı konularda ihracat kısıtlamaları bulunmakta olup bunlar arkeolojik veya tarihi eser, antikalar ve değerli yarı­değerli taşlar vb. şeklindedir. Nepal’den çıkarken ziyaretçiler tarafından satın alınmış olan bu ürünlerin Arkeoloji Dairesi tarafından kontrol edilmesi ve gümrük çıkışı yapılması gerekmektedir. Yerel Saat: Nepal’de yerel saat GMT +05:45 şeklindedir. Bir başka deyişle Türkiye’den 3 saat 45 dakika ileridir.
© İGEME ­ İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi, 2006 17 Ağırlık ve Uzunluk Ölçü Birimleri: Metrik sistem Resmi Tatil Günleri 2004/2005 A.D., (2061 B.S. Nepal takvimi) 13 Nisan (Yeni yıl, 1 Baisakh). 4 Mayıs (Buddha Jayanti, 22 Baisakh). 7 Temmuz (H. M. King Gyanendra'nın Doğum Günü, 23 Ashad). 30 Ağustos (Janai Purnima, 14 Bhadra). 6 Eylül (Krishna Janmastami, 21 Bhadra). 17 Eylül (Teej­sadece bayanlar için, 1 Ashwin). 19 Eylül (Rishipanchami­sadece bayanlar için, 3 Ashwin). 27 Eylül (Indra jatra­ Sadece Kathmandu vadisinde, 11 Ashwin). 15 Ekim (Ghatasthapana, 29 Ashwin). 20­25 Ekim (Dasain Festivali, 4­9 Kartik). 8 Kasım (Anayasa kuruluş günü, 23 Kartik). November 12­14 (Tihar Festivali, 27­29 Kartik). 11 Ocak (Ulusal Birlik Günü, 27 Push). 29 Ocak (Martyrs' Day, 16 Magh). 18 Şubat (Ulusal Demokrasi günü, 7 Falgun). 8 Mart (Maha Shivaratri, Kadınlar Günü, 25 Falgun). 25 Mart (Holi Festivali, 12 Chaitra). © İGEME ­ İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi, 2006 18