nano teknoloji ile üretilen akıllı tekstiller ve tüketici beklentilerinin

NANO TEKNOLOJİ İLE ÜRETİLEN AKILLI TEKSTİLLER VE TÜKETİCİ
BEKLENTİLERİNİN BELİRLENMESİNE YÖNELİK BİR ARAŞTIRMA
Yrd.Doç.Dr. H.Fatma Şener*
Öğr. Gör.Fatma Bulat **
Özet
Günümüzde insanlar yaşam koşullarına bağlı olarak giysilerinde çok fonksiyonlu ürünleri tercih
etmektedir. Kullanıcılara örtünme ve süsleme ve kendini ifade etmenin yanında, başta sağlık, güvenlik ve
enformasyon alanlarında olmak üzere, başka hizmetler de sunabilen çok fonksiyonlu akıllı tekstil
ürünlerinin üretimi günümüzde sınırlı olarak yapılmaktadır, bazıları ise prototip aşamasındadır. Akıllı
tekstil ürünlerinin insan hayatını büyük oranda kolaylaştırması ve insan hayatını koruma altına alması
açısından son derece önemlidir.
Bu çalışma nanoteknoloji ile üretilmekte olan giyim ürünlerinin bugünkü talep düzeyini
belirlemek, buna bağlı olarak da gelecekte ulaşacağı noktayı tahmin etmeye yönelik olarak
gerçekleştirilmiştir.
Araştırma örneklemi, kolay ulaşılabilir olması nedeniyle Ankara ve Kırıkkale de yaşayan tesadüf
yoluyla seçilmiş 200 kişiyi kapsamaktadır. Nanoteknoloji ile üretilen akıllı tekstiller hakkında insanları
bilgilendirmek ve akıllı tekstillerin bugünkü talep düzeyini ortaya koyabilmek için bir anket formu
hazırlanarak uygulanmıştır. Bu anketten elde edilen bilgiler doğrultusunda, katılımcıların akıllı tekstillerle
üretilmiş öncelikli giysi tercihleri belirlenmiştir. Sonuç olarak akıllı tekstil üreticilerine talep edilen
ürünler doğrultusunda üretim yapmaları ya da bu alanlardaki üretim kapasitelerini arttırmaları konusunda
önerilerde bulunulmuştur.
Anahtar Sözcükler: Nanoteknoloji, Akıllı tekstiller, Fonksiyonellik, Giysi fonksiyonelliği, Tüketici
beklentileri.
Abstract:
Now adayspeople are prefering to wear multiple function clothes mostly.The production of
multiple function clever textile products ,which are not only used for covering and ornament but also used
in health,security,information fields and many other services,is limited these days.But some multiple
function textile products are in testing and sampling phase.the clever textile products are anticipated to
make human beings life more easy and to protect him.
The first aim of this work was to give information to participaters about the clever textile which
was produced with nano technology.The second aim was to ascertain these days and estimate future
demand level of clothing products which are being produced with nano technology.
The enquiry comprise 200 person living in Ankara and Kırıkkale.The enquiry was applied by
preparing questionnaire form to give people information about clever textile produced by nano
technology and to find these days demand level of clever textile.The information which was obtain from
questionnaire shows that the most prefered products were clever textile products.As a result the enquiry
suggest that the producers of clever textile must increase production capacity so that they can balance the
increasing demand level.
Key Words: Nano technology,Clever textile, Functional, Functional clothes, Tecnical textile
*Gazi Üniversitesi Mesleki Eğitim FakültesiGiyim Endüstrisi ve Moda Tasarımı Eğitimi Bölümü
**Kırıkkale Üni. Keskin Meslek.Yüksek Okulu Tekstil Programı [email protected]
GİRİŞ
Nano kelimesi, Yunanca’da “cüce” anlamına gelmektedir ve fiziksel ölçü birimlerinde
ön takı olarak kullanılmaktadır. Örneğin, birim zaman (saniye), birim hacim (litre) ve birim
uzunluk (metre) ölçüm değerleri ile nano ön takısı kullanıldığında, bu ölçüm birimlerinin
milyarda biri anlamını ifade etmektedir. Kısacası, nano-saniye (ns), saniyenin milyarda biri,
nanolitre,
litrenin
milyarda
biri
ve
nanometre
(nm)
de
metrenin
milyarda
biridir(Güvenç,2007:27).
Nanoteknoloji, maddenin atomik-moleküler boyutta mühendisliğinin yapılarak yepyeni
özelliklerinin açığa çıkarılması; nanometre ölçeğindeki fiziksel, kimyasal ve biyolojik olayların
anlaşılması, kontrolü ve üretimi amacıyla, fonksiyonel materyallerin, cihazların ve sistemlerin
geliştirilmesidir. Bir başka ifade ile çeşitli araçların, malzemelerin ve yapıların moleküler
düzeyde işlenmesi, oluşturulması ve manipüle edilmesi olarak tanımlanmaktadır (Kut ve
Güneşoğlu,2005:224-230).
Nano parçacıklar virüslerden yüz defa daha küçüktür, böylece insan gözü tarafından
algılanamamaktadır. Aşırı derecede küçük boyutlara sahip bu yapılar için, çevremizdeki
nesneler için geçerli olan fiziksel ve kimyasal yasalar geçerli değildir. (Vural,2003:186-187).
Nanoteknoloji yeni bir teknoloji devrimi olarak algılanıyor ve bu teknolojinin 2025
yılına kadar gelişme sürecini tamamlayıp hayatın her alanına gireceği tahmin ediliyor.
Önümüzdeki 10 yıl içinde 3 trilyon dolar Pazar payına sahip olacağı düşünülen nanoteknoloji
bir çok ülke tarafından kritik ve öncelikli alan olarak desteklenmektedir(Bayındır,2006:1)
Nanoteknoloji devriminin insanlığın yakın geleceğinde yaratacağı değişiklik sadece ana
hatları ile tahmin edilebilmektedir. Öyle görünmektedir ki, nanoteknoloji önümüzdeki yirmi
veya otuz sene içinde uygarlığa damgasını vuracak ve bu gelişmelere hazırlık açısından zayıf ve
güçlü ülkeler arasındaki fark artacaktır. Bu nedenle nanoteknolojiye hazırlıklı olmak ve bu tür
konularda hem temel bilimler açısından hem de teknolojik olarak yeterli çalışmaları
gerçekleştirmek gerekmektedir(Özenbaş,2006:2).
19. uncu yüzyıl başlarında gelişmeye başlayan tekstil endüstrisi nanoteknoloji sayesinde
yeni bir döneme girmeye hazırlanmaktadır. Tekstilde kullanılan malzemelere nanometre
boyutlarında farklı özellikler kazandırılması çok önemli gelişmelere yol açacak örneğin; çorap
ipliğinin gümüş nano parçacıklarla katkılandırılması, mikrop barınmasını ve kokuyu
engelleyecek, suyu iten kumaşlardan elde edilmiş giysiler kirlenmeyeceğinden ütü ve yıkamaya
ihtiyaç duyulmayacak. Esnek ve yıkanabilen sensörlerin kumaşa aktarılması ile elbiselerimiz
görecek, duyacak, hissedecek, komut verecek, enerji üretecek. Kumaş ipliğine elektronik ve
optik özelliklerin kazandırılması ile aydınlatma özelliğine sahip giysiler ve renk değiştiren
giysiler elde edilebilecek (Bayındır,2005:11).
2
Tekstillerde
life
uygulanacak
tüm
yüzey
işlemleri
özelliğini
tekstilin
değiştirebilmektedir. Akıllı tekstiller olarak adlandırılan bu teknoloji ile, ıslanmayan yüzeyler
veya yüzeye bazı özelliklerin kazandırılması, kirlilik tutuculuğu, ısı, yalıtım vb. özellikler
kazandırılmaktadır. Bunun dışında renk değiştirebilen veya ısıya, neme duyarlı olan kıyafetlerin
geliştirilmesi konusunda çok ciddi çalışmalar sürdürülmektedir(Tamerler,2008).
Günümüzde geliştirilen çok işlevli elyaflar, askeri giysiler, koruyucu hastane elbiseleri,
yüksek performanslı spor giysiler gibi bir çok alanda uygulama bulmaktadır(Yılgör,2006:42)
Çevresel değişimleri algılayarak renk, gözenek ve kalınlık özelliklerini bunlara göre
değiştirebilen, mikropları öldüren, cildi besleyip masaj yapabilen, bazı ilaçların deriden vücuda
verilmesini sağlayan akıllı tekstiller gibi günümüzde örnekleri görülmeye başlayan çok boyutlu
ve çok işlevli akıllı tekstillerin üretiminde önemli gelişmeler yaşanması beklenmektedir.
Türkiye’nin de bilgi yoğunluğu ve katma değeri yüksek olan akıllı tekstiller alanında
teknolojik yetenek geliştirmesi, tekstil sektörümüzün rekabetçiliği açısından önem taşımaktadır.
Bu tür akıllı ve çok fonksiyonlu tekstillerin üretiminde “nonwoven” üretim teknolojileri de daha
fazla kullanılmaya başlayacak; fiziksel özellikleri, kullanım özellikleri ve görünüm açısından
dokuma ve örme kumaşlara eşdeğer olan “nonwoven” kumaşların üretimi mümkün
olacaktır(www.tubitak.gov.tr)
Vizyon 2023 Tekstil Paneli, tekstil sektörümüzün orta vadede özgün tasarım, kalite,
verimlilik, pazarlama ve dağıtım yeteneklerinin geliştirilmesine, üst sınıf modaya yönelik
ürünlerin ve teknik tekstillerin üretimine; uzun vadede ise akıllı ve çok işlevli tekstil ürünlerinin
araştırılmasına,
geliştirilmesine
ve
üretimine
önem
vermesi
gerektiğini
öngörmektedir(www:vizyon2023.tubitak.gov.tr).
Günümüzde akıllı tekstil ürünlerinin bazılarının ticarileşmiştir. Pazarlaması
yapılan
akıllı tekstil ürünlerinin bazıları, iklim kontrolü yapabilen giysiler, insana koruma sağlayan
giysiler, selüliti önleyen çoraplar, bakteri üretmeyen tişörtler, leke tutmayan elbiselerdir. Daha
önceleri askeri kıyafetlerde ve bazı spor dallarındaki profesyonel sporcuların giysilerinde
kullanılan akıllı kumaşlar artık hazır giyim markalarının ürünlerinde de yaygın olarak
kullanılmaya başlanmıştır(Balcı,2006).
Teknolojik ilerlemeler sonucunda maliyetlerin düşmesiyle yakın bir gelecekte akıllı
tekstil ürünlerinin günlük hayatta kullanımın yaygınlaşması beklenmektedir. Orta vadede akıllı
tekstil ürünlerinin pazar değerinin milyarlarca dolar seviyesine ulaşacağı tahmin edilmektedir.
Akıllı tekstiller alanındaki gelişmelerle birlikte ortaya çıkacak çok yönlü ürünler için dünyada
çok önemli pazarlar elde edilebilecek tekstil ve hazır giyim alanındaki talep yapısı
değişebilecektir(www.tumgazeteler.com).
3
Ülkemizde akıllı tekstil üretimi yapan başlıca firmalar: Anteks, Yeşim Tekstil, Karsu
Tekstil, Sude Suni Deri San. A.Ş. (Laminatech), Abbate, Orka Group, İstanbul Çorap, Yeğin
Grup, Has Tekstil, Dema Teknik Tekstil, Fiberflon, Hepatr End. Paz., Altınbaşak Tekstil, Zorlu
Tekstil, Hakkoymaz Tekstil’dir.
Akıllı tekstil alanında hali hazırda üretimi yapılan hazır giyim ürünleri şunlardır.
İstanbul Çorap tarafından üretilen Parizien Clinique serisinde, ayakta bakteri oluşumunu ve
kokuyu önleyen anti-bakteriyel, selülit oluşumunu önleyen anti-selülit ve bacağa ekstra nem
sağlayan nemlendirici çoraplar üretilmektedir. Çoraplar bu özelliklerini yaklaşık 20 yıkamaya
kadar kaybetmeden koruyabilmektedir(www.ntvmsnbc.com).
Gaziantep Küsgette kurulu Doliche Firması, özel geliştirdikleri kimyasal bir sistemle
kokusuz çorap üretti ve antibakteriyel özelliğe sahip olan çorabın mantar ve bakterileri
öldürmekte, ayak kokusunu önlemekte ve uzun süreli kullanımda mantar ve diğer hastalıkların
ortadan kalkmasını sağlamaktadır. Yeni geliştirilen özel bir sistemle ürettilen çoraplar klimatik
etki özelliğine sahip(www.dolichetekstil.com).
Has Tekstil San. ve Tic. Ltd. Şti. üç yıl süren araştırma sonucunda 2004 yılında Clothas
markası ile Türkiye’de ilk kez su ve leke tutmayan pantolon üretmiştir. Firma, yıkandığı zaman
güzel koku veren, serin tutan, stres alan ve kolay ütülenen kumaşlar geliştirme çalışmalarını
sürdürmektedir(www.tumgazeteler.com).
Yeşim Tekstil (Bursa), uygulandığı ürünlerde leke ve su tutmama, çabuk kuruma ve
kolay ütüleme özellikleriyle büyük miktarda enerji ve zaman tasarrufu sağlayan Nano
teknolojisini,
Türkiye'de
ilk
kez
örme
ürünlerin
üretiminde
kullanmaya
başlamıştır(www.tumgazeteler.com).
Orka Group (İstanbul), satışa sunduğu kış koleksiyonda yer alan akıllı kumaşlarla
hazırlanan kıyafetler, su ve leke tutmamakta, vücuttaki nem dengesini sağlayarak terlemeyi
azaltmakta ve kokuyu emmektedir. Bu kumaşların, çabuk kuruma ve ütülenme özellikleri de
bulunmaktadır(www.hurriyetim.com)
Kelebek mobilya yağ ve kir tutmayan, uzun ömürlü nano-kumaşlar, kuru temizlemeye
ve sık yıkamaya da dayanıklı kumaşlar kullanmaya başlamıştır. Bionic kumaş
serisindeki
yüksek aşınmaya dayanıklı olan bu kumaşlar, aynı zamanda yumuşak ve çevre dostu
(www.mobilyaonline.net).
İstikbal, elektromanyetik dalgalarını %98.5 oranında engelleyen nanoteknolojik kumaş
geliştirdi.
Kumaşın
hem
ev
ürünlerinde
hem
de
endüstride
kullanılması
düşünülüyor(http://nanoturkiye.blogspot.com).
TSK uzun süren AR-GE çalışmalarının ardından, nanoteknoloji ile hazırlanmış
antibakteriyel, kumaşı suya dayanıklı, yüksek mukavemetli, teri emen ancak dışarıdan belli
4
etmeyen, zor leke tutan, kırışmayan, şapkası daha iyi görüş sağlayan ve her şeyden önemlisi
Türkiye'nin coğrafik yapısına ve bitki örtüsüne uygun renk ve desenlerde hazırlandığı için
uydudan
bakıldığında
sağlayan
kamuflaj
üniformalar
kullanmaya
başlamıştır(www.zaman.com.tr).
Nanoteknoloji kullanılarak üretilen ürünler, bu alanda yapılabilecek yenilikler
düşünüldüğünde, son derece sınırlıdır. Akıllı tekstillerin son zamanlarda gündeme sıkça
gelmesi, öneminin kavranması ve bu yönde ileride güçlü bir talebin oluşacağı beklentisi
nedeniyle ülkemizde bu alana girecek firma sayısında artışların olacağı beklenmektedir.
Nanoteknoloji kullanılarak elde edilen tekstillerden üretilecek bazı hazır giyim
ürünlerinin gelecekteki kullanım alanları ile ilgili tahminler şunlardır.
*Güneşte uzun süre giyilebilir enerji depolayan sensörler eklendiği giysiler
*Bilgi elde edebilen ve iletebilen sensörlerin eklendiği giysiler
*Çok katlı ve incelikli koruma sağlayan giysiler
*Suçu ortaya çıkaran giysiler
*Yaraların iyileşmesine yardımcı olan giysiler
*Kendi kendini onaran giysiler
*Yer çekimine karşı koyabilme özelliği olan giysiler de gelecekteki kullanım alanları olarak
öngörülmektedir.
Türkiye’deki akıllı tekstil ürünlerinin pazar değeri hakkında herhangi bir veri
bulunmamaktadır. Bununla birlikte ülkemizde akıllı tekstil üretimi yapan az sayıda firma
bulunmaktadır. Bu araştırma, nanoteknoloji ile üretilmekte olan giyim ürünlerinin ülkemizde,
bugünkü talep düzeyini belirlemek, buna bağlı olarak da gelecekte ulaşacağı noktayı tahmin
etmeye yönelik olarak planlanıp yürütülmüştür.
2.METARYAL VE YÖNTEM
Araştırmanın materyalini kolay ulaşılabilir olması bakımından Gazi Üniversitesi ve
Kırıkkale Üniversitesi, Öğretim Elemanları ve öğrencilerinden tesadüf yöntemi ile seçilen 200
kişiden elde edilen veriler ve ilgili kaynaklar oluşturmaktadır. Bu çalışma bir pilot çalışma
olarak planlanıp yürütülmüştür.
Araştırma örneklemi, seçilen 200 kişiyi kapsamaktadır. Araştırmanın örneklemini
oluşturan grubunun giysi satın almada nelere önem verdiğini anlamak, onları akıllı tekstil
özellikler hakkında anket yolu ile bilgilendirmek, akıllı tekstillere talep düzeyini ortaya koymak,
aynı zamanda geliştirilen ürünlerin üretiminde, öncelik verilmesi gerekenler hakkında üreticilere
fikir vermek için bir anket formu hazırlanarak uygulanmıştır.
5
Bu anket formunda, katılımcıyı tanımaya yönelik genel bilgiler (yaş, cinsiyet, medeni
hali, eğitim durumu çalışma durumu ve meslek grupları vb.) gibi sorular dışında ki sorular 5
seçenekli likert tipi ölçekten oluşmaktadır. 5’li likert tipi ölçeklerde her bir maddeye verilecek
cevap kodları 1.00 ile 5.00 arasında değişmektedir. Ölçekte yer alan ifadelerin ağırlıkları ve
sınırları aşağıda verilmiştir.
Seçenekler
Ağırlıkları Sınırları
1.Son derece önemsiz
1
1,00- 1,79
2.Önemsiz
2
1,80- 2,59
3.Ne önemli ne önemsiz
3
2,60- 3,39
4.Önemli
4
3,40- 4,19
5.Çok önemli
5
4,20- 5,00
Hazırlanan anketler yaş grupları, cinsiyetleri, eğitim durumları ve meslek grupları farklı
olan bireylere uygulanmıştır. Bu uygulama sonucunda elde edilen verilere aritmetik ortalama,
standart sapma, korelasyon katsayıları ve ki kare gibi çeşitli istatistiksel analizler uygulanmış
sonuçlar tablolarla sunulmuştur.
Uygulamadaki amaç elde edilecek verilerle mümkün olduğunca çok genellenebilir sonuçlara
ulaşmaktır.
3.BULGULAR VE TARTIŞMA
3.1.Araştırmaya Katılanların Demografik Özellikleri
Bu araştırmaya katılanların demografik özellikleri incelendiğinde şu sonuçlara
ulaşılmıştır. Araştırmaya katılanlar cinsiyetleri bakımından incelendiğinde %6,5 kadın, %37,5
erkek olduğu görülmektedir. Katılımcıların yaşları bakımından büyük çoğunluğu %61,(16 -23)
yaş arasında bulunmaktadır. Katılımcılar medeni durumları bakımından %70,5 bekar, %29,5
evli olduğu görülmüştür. Eğitim durumları dağılımının büyük çoğunluğunu %60,5 yüksekokul
ve %17 ile lise oluşturmaktadır. Örneklem grubunda yüksekokulda ve lise de okuyanların daha
fazla yer almasının nedeni araştırmacının verileri toplarken bu kurumlardan daha fazla
faydalanmış olmasından kaynaklanmaktadır. Araştırmaya katılan grubun % 57 si çalışmaz iken
,% 39,5 i de çalışmaktadır. Meslek gruplarına bakıldığında katılımcıların %60,5 öğrenciler,
%20,5 memur, %10,5 diğer, %5 işçi, %3,5 serbest meslek sahibidir.
TABLO II Giysi Satın Alırken Dikkate Alınan Faktörler
Seçenekler
X
Giysinin kumaş özelikleri
3,98
Giysinin model özellikleri
4,07
Giysinin markasına
3,31
Giysinin fiyatına
4,11
N=200
Tablo II’ye göre katılımcılar;
S.S
,885
,891
1,175
,841
giysi satın alırken giysinin kumaş özellikleri, model
özellikleri, marka, fiyat gibi satın almada etkili olan faktörlerden her birini önemli bulmuşlardır.
TABLO III Giysi Özellikleri
6
Seçenekler
Estetiklik
Rahatlık
Sıcak tutma, serin tutma
Yağmur ve rüzgar geçirmeme
N=200
Tablo III’e göre giysiler de aranan
X
4,07
4,44
4,31
4,14
S.S
,903
,761
,753
,823
özelliklerden x=4,44 ile rahatlık son derece önemli
bulunmuştur, son derece önemli bulunan ikinci özellik ise x=4,31 ile sıcak, serin tutmadır,
yağmur ve rüzgar geçirmeme ise x=4,14 ile önemli bulunmuş, x=4.07 ile de estetik özellikler
ikinci önemli özellik olarak görülmüştür.
TABLO IV Nano Teknoloji ile Sağlık Alanında Kullanılmak Üzere Geliştirilmiş Giysiler
Seçenekler
Açık yaraların tedavisine yardımcı olan giysi
Alev almayan giysi
Mantar gibi cilt hastalıklarından koruyan giysi
Giyildiğinde vücuda masaj yapan giysi
Anti alerjik va antibakteriyel giysi
Güneşin zararlı ışınlarından koruyan UV filtreli giysi
Vücudun elektrik dengesini düzenleyen giysi
Vücudun doğal nem dengesini koruyan giysi
Isıyı emerek depolayan, sonra serbest bırakan sıcaklık düzenleme teknolojisi
Serinletici ve stress azaltıcı giysi
Baş ağrıları için ağrı kesici etki yapan bereler
Vücudun otuz hayati fonksiyonunnu24 saat boyunca ölçen ve beklenmeyen bir
değişiklik olduğunda gerekli kişileri haberdar eden giysi
Aloe-vera kapsülleriyle bezenmiş her yıkamada kuku yayan giysi
Ani bebek ölüm sendromuna karşı bebeğin soluk alışı durduğunda haber veren giysi
N=200
Tablo IV’e göre nanoteknoloji ile sağlık alanında kullanılmak üzere geliştirilmiş
X
3,95
4,08
4,23
3,69
4,06
4,00
3,74
3,89
3,73
3,80
3,99
3,92
S.S
,979
1,019
,944
1,205
,970
1,017
1,191
1,099
1,134
1,182
1,150
1,162
3,59
4,09
1,183
1,090
olan
giysilerden mantar gibi cilt hastalıklarından koruyan giysilerin X=4,23 ile son derece önemli
bulunduğu görülmüştür. Önemli bulunan özellikler ise sırasıyla X=4,09 ani bebek ölümü
sendromuna karşı bebeğin soluk alışı durduğunda ebeveyne haber veren giysi; X=4,08 ile alev
almayan giysi; X=4,06 ile 41 anti-alerjik ve antibakteriyel giysi; X=4,00 güneşin zararlı
ışınlarından koruyan UV filtreli giysi; X=3,99 baş ağrıları için ağrı kesici etki yapan bereler;
X=3,95 açık yaraların tedavisine yardımcı olan giysi; X=3,92 vücudun otuz hayati
fonksiyonunu (kalp atışı, tansiyon)24 saat boyunca ölçen ve beklenmeyen bir değişiklik
olduğunda kablosuz ağ bağlantısıyla hastaneleri ve gerekli kişileri haberdar eden giysi; X=3,89
vücudun doğal nem dengesini koruyan giysi; X= 3,80 Serinletici ve stres attırıcı giysi; X=3,74
vücudun elektrik dengesini düzenleyen giysi; X=3,73 Isıyı emerek depolayan, daha
sonra
serbest bırakan sıcaklık düzenleme teknolojisi; X=3,69 giyildiğinde vücuda masaj yapan giysi;
X=3,59 aloe-vera kapsülleriyle bezenmiş, her yıkamada koku yayan giysilerdir.
Sağlık alanında kullanılmak üzere geliştirilmiş olan giysilerin tercihi, katılımcıların sık
yaşadıkları sağlık problemleri hakkında bilgi edinmemize de yardımcı olmaktadır.
7
TABLO V Nanoteknoloji ile Elde Edilen ve Kullanım Kolaylığı Sağlamak Üzere Geliştirilmiş
Giysiler
Seçenekler
Çelikten beşkat daha sağlam, darbeleri emme özelliğine sahip giysi
Kirlendiğinde kendi kendine temizleyen giysi
Yüksek esneme halinde dahi formunun koruyan giysi
Kolay yırtılmayan ve buruşmayan giysi
Su geçirmeyen giysi
Leke ve koku tutmayan girsi
Eskimeyen ve renkleri solmayan giysi
Çabuk kuruyan giysi
N=200
Tablo V’e göre nanoteknoloji ile elde edilen ve kullanım kolaylığı
X
3,46
3,86
3,97
4,20
4,04
4,17
4,21
4,01
S.S
1,210
1,209
1,091
,982
,921
,998
,949
1,051
sağlamak amacıyla
geliştirilmiş olan giysilerden X=4,21 ile son derece önemli bulunan eskimeyen ve renkleri
solmayan giysidir; X=4,20 ile kolay yırtılmayan ve buruşmayan giysi yine son derece önemli
bulunmuştur; X=4,17 Leke ve koku tutmayan giysi önemli bulunmuş bunu sırası; X=4,04 ile su
geçirmeyen giysiler; X=4,01 ile çabuk kuruyan giysiler;X=3,97 ile yüksek esneme halinde dahi
formunu koruyan giysiler;X=3,86 ile kirlendiğinde kendi kendine temizleyen giysiler; X=3,46
ile çelikten beş kat daha sağlam, darbeleri emme özelliğine sahip giysiler takip etmiştir.
Katılımcıların Tablo V’de ki tercihleri hazır giyim ürünlerindeki tüketim çılgınlığı ile
tezat oluşturmaktadır.
TABLO VI Nanoteknoloji İle Estetik Özellikler Kazandırılmış Olan Giysiler
Seçenekler
X
S.S
Hava sıcaklığına göre kolları kısalan giysi
3,41 1,277
Şekil ve renk değiştiren giysi
3,39 1,311
Renk, koku ve görüntüleriyle farklı imajlar veren giysi
3,64 1,212
Giyildiginde ipek gibi farklı hisler veren giysi
3,56 1,279
Selülit önleyici bakım yapan giysi
3,70 1,349
Potluk yapmayan vücuda tam uyum sağlayan giysi
4,16 1,037
N=200
Tablo VI’ya göre nanoteknoloji ile estetik özellikler kazandırılmış olan giysilerden
potluk yapmayan, vücuda tam uyum sağlayan giysi; X=4,16 ile son derece önemli bulunmuştur,
sırası ile X=3,70 ile selülit önleyici bakım yapan giysi;X=3,64 ile renk,koku ve görüntüsüyle
farklı imajlar veren giysi;X=3,56 ile giyildiğinde ipek gibi farklı hisler veren giysi; X=3,41 ile
hava sıcaklığına göre kolları kısalan giysi;X=3,39 ile şekil ve renk değiştiren giysi özellikleri
izlemiştir.
TABLO VII Nanoteknoloji İle Askeri Alanda Kullanılmak Üzere Geliştirilen Giysiler
Seçenekler
Kamuflaj
Dışarıdan bir tehlike algıladığı anda sertleşerek zırha dönüşen giysi
Kimyasal tehlikeleri algılayan ve bu tehlikelere karşı uyaran ve koruma
duvarı oluşturan giysi
Görünmezlik
N=200
8
X
3,79
3,96
4,17
S.S
1,184
1,194
1,068
3,72
1,284
Tablo VII’ye göre nanoteknoloji ile askeri alanda kullanılmak üzere geliştirilen
giysilerden önemli bulunan X=4,17 ile kimyasal tehlikeleri algılayan ve bu tehlikelere karşı
uyaran ve koruma duvarı oluşturan giysidir bunu sırası ile X=3,96 ile dışarıdan bir tehlike
algıladığı anda sertleşerek zırha dönüşen giysi; X=3,79 ile kamuflaj; X=3,72 ile görünmezlik
yine önemli bulunarak izlemiştir.
Araştırma güvenlik alanında çalışan personel arasında yapılmış olsaydı katılımcıların
Tablo VII deki giysi tercihleri tam tersi bir sonuç verirdi
TABLO VIII Nanoteknoloji İle Giysilere Eklenen Elektronik Özellikler
Seçenekler
X
S.S
MP3 çalar
3,39
1,388
Cep telefonu şarz edebilme
3,60
1,338
Vücut aktiviteleriniz hakkında bilgi verme
3,74
1,252
Bluetooth ve kablosuz iletişim ağı
3,41
1,386
Oda sıcaklığına göre renk değiştirme özelliği
3,28
1,386
N=200
Tablo VIII’e göre nanoteknoloji ile giysilere eklenen elektronik özelliklerden olan vücut
aktiviteleri hakkında bilgi verme X=3,74 ile önemli bulunmuştur. Bunu X=3,60 ile cep telefonu
şarz edebilme; X=3,41 ile bluetooth ve kablosuz iletişim ağı yine önemli bulunurken; X=3,39
ile mp3 çalar ne önemli ne önemsiz bulunmuştur, oda sıcaklığına göre renk değiştirme özelliği
ise X=3,28 ile yine ne önemli, ne önemsiz bulunmuştur.
VDC tarafından tüketiciler arasında yapılan bir anket çalışmasının sonucunda,
bilgisayar fonksiyonelliği, veri toplama, kişisel dijital yardımcılara (PDA) ve internete
bağlanabilme ve biomonitörleme gibi çeşitli fonksiyonel performans kabiliyetlerine sahip
giyilebilir bilgisayarlara karşı güçlü bir talep olduğu ortaya çıkmıştır(Balcı,2006). Bu sonuçlar
bizim araştırmamızın sonuçlarıyla örtüşmektedir
3.2.Çapraz Tablolar
Cinsiyet ile giysi satın alırken etkili olan faktörler, satın almada dikkat edilen özellikler
ve nanoteknoloji ile geliştirilmiş akıllı tekstillerin önem dereceleri arasında anlamlı bir farklılık
bulunup bulunmadığını, tanımlayıcı istatistiksel analizler yoluyla test edilmiştir.
TABLO IX Cinsiyet * Selülit Önleyici Bakım Yapan Giysi
Selülit önleyici bakım yapan giysi
Cinsiyet
Toplam
N=200
K
E
son derece
önemli
7
15
22
önemli
8
12
20
ne önemli
ne önemsiz
15
13
28
9
önemli
35
21
56
son derece Toplam
önemli
60
125
14
75
74
200
Giysilere sağlıkla ilgili özellikler kazandırmak amacıyla geliştirilmiş olan giysilerden
selülit önleyici bakım yapan giysilerin tercih edilmesi ile cinsiyet arasında ki kare testine göre
anlamlı bir ilişki bulunmuştur(p< 0,01).
TABLO X Cinsiyet * Ani Bebek Ölüm Sendromuna Karşı Bebeğin Soluk Alışı Durduğunda
Ebebeyne Haber Veren Giysi
Ani bebek ölüm sendromuna karşı bebeğin soluk alışı durduğunda ebebeyne haber veren giysi
son
derece Önemli
ne önemli
ne Önemli
son
derece Toplam
önemli
önemsiz
önemli
2
2
15
34
72
125
4
13
14
21
23
75
6
15
29
55
95
200
N=200
Giysilere sağlıkla ilgili özellikler kazandırmak için geliştirilmiş olan giysilerden ani
bebek ölüm sendromuna karşı bebeğin soluk alışı durduğunda ebebeyne haber veren giysilerin
tercih edilmesi ile cinsiyet arasında ki kare testine göre anlamlı bir ilişki bulunmuştur(p<0,01).
TABLO XI Cinsiyet * Vücudun Otuz Hayati Fonksiyonunu24 Saat Boyunca Ölçen Ve
Beklenmeyen Bir Değişiklik Olduğunda Gerekli Kişileri Haberdar Eden Giysi
Vücudun otuz hayati fonksiyonunu(kalp atışı, tansiyon.) 24 saat boyunca ölçen ve beklenmeyen
bir değişiklik olduğunda kablosuz ağ bağlantısı ile hastaneleri ve gerekli kişileri haberdar eden
giysi
Cinsiyet
Toplam
N=200
K
E
son derece önemli
önemli
ne önemli önemli
ne önemsiz
son derece
önemli
Toplam
4
4
8
19
16
35
58
25
83
125
75
200
5
15
20
39
15
54
Giysilere sağlıkla ilgili özellikler kazandırmak için geliştirilmiş olan giysilerden
vücudun otuz hayati fonksiyonunu 24 saat boyunca ölçen ve beklenmeyen bir değişiklik
olduğunda kablosuz ağ bağlantısı ile hastaneleri ve gerekli kişileri haberdar eden giysilerin
tercih edilmesi ile cinsiyet arasında ki kare testine göre anlamlı bir ilişki bulunmuştur(p< 0,01).
Yaş grupları ile giysi satın alırken etkili olan faktörler, satın almada dikkat edilen
özellikler ve nanoteknoloji ile geliştirilmiş akıllı tekstillerin önem dereceleri arasında anlamlı
bir farklılık bulunup bulunmadığını, tanımlayıcı istatistiksel analizler yoluyla test edilmiştir.
TABLO XII yaş * Oda Sıcaklığına Göre Renk Değiştirme Özelliği
Oda sıcaklığına göre renk değiştirme özelliği
Seçenekler
Yaş
16-23 yaş
24-29 yaş
30-35 yaş
36-41 yaş
42-47 yaş
son derece
önemli
17
1
6
1
2
önemli
ne önemli
ne önemsiz
14
5
4
9
6
18
5
6
1
1
10
önemli
36
4
3
Son derece
önemli
37
8
2
1
2
Toplam
122
19
22
12
14
48-53 yaş
53+ yaş
2
1
1
33
2
2
42
1
1
45
1
7
4
200
Toplam
29
51
N=200
Giysilere estetik özellikler kazandırmak için geliştirilmiş olan giysilerden oda sıcaklığına
göre şekil ve renk değiştiren giysilerin tercih edilmesi ile yaş arasında ki kare testine göre
anlamlı bir ilişki bulunmuştur(p< 0,01).
TABLO XIII Yaş * MP3 Çalar
MP3 çalar
Yaş
16-23 yaş
24-29 yaş
30-35 yaş
36-41 yaş
42-47 yaş
48-53 yaş
53+ yaş
Topla
N=200
son derece
önemli
11
1
6
3
2
3
önemli
26
31
11
5
11
1
1
2
ne önemli ne
önemsiz
19
6
4
5
5
1
2
42
önemli
34
2
1
1
3
1
42
son
derece Toplam
önemli
47
122
5
19
22
2
12
3
14
7
2
4
59
200
Giysilere eklenen elektronik özelliklerle üretilen mp3 çalarlı giysilerin tercih edilmesi
ile yaş arasında ki kare testine göre anlamlı bir ilişki bulunmuştur( p< 0.01).
4.SONUÇ VE ÖNERİLER
Bu çalışma katılımcıların nanoteknoloji ile üretilen akıllı tekstiller hakkında bilgi sahibi
olmalarını sağlamak aynı zamanda nanoteknoloji ile üretilmekte olan giyim ürünlerinin
bugünkü talep düzeyini belirlemek ve gelecekte ulaşacağı noktayı tahmin etmek için
gerçekleştirilmiştir.
Analizlerde kullanılan veriler Gazi Üniversitesi ve Kırıkkale Üniversitesi, Öğretim
Elemanları ve öğrencilerinden elde edilmiştir. Araştırmacı tarafından tesadüf yol ile seçilmiş
200 kişiye anket uygulanmıştır.
Günümüzde insanlar giysilerinde çok fonksiyonlu ürünleri büyük oranda tercih
etmektedir. Kullanıcılara örtünme, süsleme ve kendini ifade etmenin yanında, başta sağlık,
güvenlik ve enformasyon alanlarında olmak üzere, başka hizmetler de sunabilen çok
fonksiyonlu akıllı tekstil elde etme çalışmaları yoğun olarak sürdürülmektedir. Çalışmaların
bazıları prototip aşamasında olup, bazılarının da üretimi sınırlı olarak yapılmaktadır. Akıllı
tekstil ürünlerinin insan hayatını büyük oranda kolaylaştıracağı aynı zamanda insan hayatını
koruma altına alacağı gelişmelere bakılarak öngörülmektedir.
11
Araştırmadan elde edilen verilere göre katılımcıların giysi satın alırken giysinin
fiyatına(x=4,11) ve giysinin rahatlığına(x=4,44) diğer faktörlerden daha fazla önem verdikleri
tespit edilmiştir.
Nanoteknoloji ile üretilen akıllı tekstillerin özelliklerinin ise katılımcılar tarafından
genel olarak önemli bulunduğu yine eldeki verilere göre tespit edilmiştir ancak mantar gibi cilt
hastalıklarından koruyan giysiler(x=4,23), eskimeyen ve renkleri solmayan giysiler(x=4,21) ve
kolay yırtılmayan buruşmayan giysiler son derece önemli bulunmuşlardır.
Tüketicilerin cinsiyetleri ile akıllı tekstil tercihleri arasında anlamlı bir farlılık var
mıdır? Hipotezi sınanmış ve cinsiyet ile akıllı giysi tercihlerinde anlamlı bir farklılık olduğu
araştırma verilerine göre tespit edilmiştir. Bu sonuçlara göre bayanlar selülit önleyici bakım
yapan giysileri, ani bebek ölüm sendromuna karşı bebeğin soluk alışı durduğunda ebeveyne
haber veren giysileri, vücudun otuz hayati fonksiyonunu(kalp atışı, tansiyon.)24 saat boyunca
ölçen ve beklenmeyen bir değişiklik olduğunda kablosuz ağ bağlantısı ile hastaneleri ve gerekli
kişileri haberdar eden giysileri son derece önemli bulmuşlardır.
Yaş ile akıllı tekstil tercihleri arasında anlamlı bir farklılık olduğu saptanmıştır, 16-23
yaş grubunda olan tüketiciler oda sıcaklığına göre renk değiştiren giysileri ve mp3 çalarlı
giysileri son derece önemli bulmuşlardır.
Araştırmadan elde edilen bir başka sonuçta tüketicilerin giysi tercihlerinde daha bilinçli
hareket ettiğidir. Giysilerin artık sadece örtünme, süslenme ve kendini ifade etme aracı olarak
görülmediği, insan hayatını kolaylaştırıcı ve insan sağlığını koruyucu fonksiyonel özelliklerin
giysilerde bulunmasının tüketiciler tarafından beklenen bir durum olduğu saptanmıştır.
Araştırmamızdan elde edilen veriler doğrultusunda akıllı tekstil üreticilerinin
katılımcıların talepleri doğrultusunda öncelikli üretim yapmaları beklenmektedir. Araştırmadan
elde edilen bir başka veri de akıllı tekstiller konusunda insanların çok fazla bilgi sahibi
olmadığıdır. Tüketicilerin akıllı tekstiller konusunda daha fazla bilgi sahibi olabilmeleri için
reklam kampanyalarına ihtiyaç duyulmaktadır. Üreticilerin akıllı tekstillerin, ucuz (commodity)
tekstillere oranla talep edilme oranının artmasını sağlamak için reklam kampanyalarına ağırlık
vermeleri önerilmektedir
Akıllı tekstil üreticileri öncelikli olarak hedef kitlelerinin ihtiyaçlarını tespit etmeye
yönelik çalışmalar yapmalıdırlar. Elde edilen veriler doğrultusunda hedef kitlelerinin talep ettiği
giysilerin üretimine yönelmelidirler. Akıllı tekstil üreticileri elde edilen veriler doğrultusunda
hedef kitlesinin yeni ihtiyaçlarını da tespit edebilir bu tespitler doğrultusunda yeni
gelişmelerden hareketle, insanların bir giysiden beklentilerine uygun giysiler üreterek pazarda
söz sahibi olabilirler.
12
Research and Markets 2011 yılında Dünya'da nanoteknolojinin durumunu tahmin eden
bir rapor hazırlayıp yayınlamıştır. Rapora göre nanoteknoloji piyasasının 2007-2015 yılları
arasında yıllık birleşik büyüme oranı %33 olması tahmin edilmektedir. Tüketici ürünlerinin
yıllık
ortalama
büyüme
oranının
2005-2010
yılları
arasında
%9,4
olması
beklenmektedir(www.nanoturkiye.blogspot.com). Rapordan anlaşılacağı gibi nanoteknoloji
kullanıldığı her alanda yenilikler yaratacak bu yenilikler ilgili alanlarda yatırımını tamamlamış
firmalar tarafından kullanılarak üretilecek bu firmalarda dünya pazarına hakim olacaklardır.
Elde ettikleri başarı bu firmaları rakipsiz kılacaktır.
Ülkemizde tekstil sektörü son yıllarda yaşanan iç ve dış olaylara bağlı olarak sıkıntılı
günler yaşamaktadır. Nanoteknoloji tekstil sektörünün tekrar canlanması için önemli bir şans
olabilir çünkü nanoteknoloji, üreticilerine yakın gelecekte hem ülkemizde hem de dünya da
önemli bir pazar fırsatı sunacaktır. Ülkemizde tekstil sektörünün sahip olduğu bazı avantajlar
vardır. Bu avantajlar; tekstil hammaddesi açısından zenginlik, ana pazarlara coğrafi yakınlık,
kalifiye iş gücü ve gelişmiş bir terbiye sanayinin var olması, hazır giyim sektörü ile ilgili
yatırımların var olmasıdır(17). Bu avantajlar nanoteknoloji alanındaki gelişmeler ile birleşince
tekstil sektörü hem içinde bulunduğu sıkıntılı durumu atlatabilir hem de yurt dışındaki
pazarlarda çok daha güçlü bir konuma gelebilir.
Dünya'ya baktığımızda, hazır giyim firmaları arasında ciddi manada bir rekabetin var
olduğu görülmektedir. Bu rekabet yarışına dahil olabilmek ve bu yarışa devam edebilmek için
bu firmaların nanoteknoloji ile ilgili yatırımlara yönelmesi gerekmektedir aksi takdir de tekstil
sektörümüzdeki sıkıntılı durum artarak devam edecektir.
13
KAYNAKÇA
1-Güvenç,B.Z.,(2007)“Nanobilim, Nanomühendislik ve Nanoteknolojinin Etkilemeyeceği Bir
Alan Bulunabilir mi?Bu Teknolojiyi Kaçırırsak Ne Olur?”Gündem dergisi 2007:27
2-KUT, D., GÜNEŞOĞLU C., (2005). “Nanoteknoloji ve Tekstil Sektöründeki Uygulamaları.”
Tekstil&Teknik Dergisi, Şubat, İstanbul, s224-230
3-VURAL,Ü., (2004). “Trend Belirleyici Yeni Bir Yaklaşım” Nano Teknoloji. Tekstil Teknoloji
Dergisi, 9, 102, s186-187
4-Bayındır,M., (2006)“Nano Teknoloji Tekstilin Emrinde”, Bilim ve Teknik Aralık/2006:1
5-Özenbaş,M., (2006)“Nanoyapılı Malzemeler ve Nanoteknoloji” Bilim Ve Teknoloji
Strataejileri Çalıştayı 31 Mayıs 1 Haziran 2006:2
6- Bayındır,M.,(2005) “Nano Teknoloji Destekli Akıllı Elbiseler”, Bilim ve Teknik
Agustos/2005:11
7-Tamerler,C.,(2008) “Nanoteknoloji'nin UygulamaAlanları Ve Yeni Fırsatlar” İso Vizyon
Toplantıları:Nisan 2008
8- Yılgör,İ.,(2006) “İşlevsel Polimerik Elyaflar Ve Aklıllı Tekstiller”,Bilim ve Teknik
Aralık/2006:42
9- www.tubitak.gov.tr
10- Vizyon 2023 Tekstil, http://vizyon2023.tubitak.gov.tr,
11- Balcı,H.(2006) “Akıllı (Fonksiyonel) Tekstiller, Seçilmiş Kumaşlarda Antibakteriyel Apre
Ve Performans Özellikleri” Ç.Ü. Tekstil Mühendisliği ,Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi
12- http://www.tumgazeteler.com/ 8.11.2008
13-www.ntvmsnbc.com, 8.11.2008
14- http://www.dolichetekstil.com/default.asp?git=10&link=11 01.11.2008
15- www.hurriyetim.com.tr,8.11.2008
16- http://mobilyaonline.net/haber/22/kelebek_devam.htm 8.11.2008
17-http://nanoturkiye.blogspot.com/2008/04/istikbalden-nanoteknolojik-kuma.html 8.11.2008
18- http://www.zaman.com.tr/haber.do?haberno=659389 8.11.2008
14