Sinir Doku

SİNİR DOKU
Sinir Sistemi
– Anatomik yönden iki bölüme ayrılır:
• Merkezi sinir sistemi(MSS): Beyin, Beyincik,
Omurilik
•Periferik sinir sistemi(PSS) : Gangliyonlar, sinirler ve
sinapslar
Sinir Doku
• Hücreleri ( Nöron :Nörosit )
• Ara Maddesi
Nöron(Sinir hücresi )
•Sinir dokusunun ana hücresidir.
•Dendrit ve akson denilen hücre uzantıları
vardır.
•Değişik şekillerde olabilir.
•Çekirdeğin etrafını çevreleyen
sitoplazmaya,“perikaryon”adı verilir.
Nöronların İşleve Göre Sınıflandırılması
• Duyu Nöronları ( afferent –Sensorik )
• Motor Nöronlar (Efferent )
• İnter (Ara) Nöronlar
Efferent ( Motor )
• Somatik Sistem
– İskelet kasında
• Otonom sistem
– Düz kas , kalp kası, bezler
Nöron Sınıflandırması
• Uzantılarına göre:
- Ünipolar( aşağı sınıf omurgalılarda bulunur:solucanlar )
-Psödounipolar (Yalancı tek kutuplu) →Spinal gangliyonda
bulunur (Kraniyal sinirlerin üzerinde çok az sayıda
bulunan duyu gangliyonları)
-Bipolar (İki kutuplu) →Retinadaki iç nükleer tabakada, koku
alma mukozasındaki olfaktör nöronlarda ve iç kulaktaki
kohleanın spiral gangliyonlarında bulunur.
-Multipolar :Çok Kutuplu Nöronlar →Omuriliğin ön boynuz
motor nöronları, piramidal nöronlar ve beyincikteki
purkinje hücreleri.
Çok Kutuplu Nöronlar
• Aksonların uzunluğuna ve dağılımına bağlı
olarak, ikiye ayrılırlar:
-Golgi Tip –I Nöronlar →Aksonları uzundur.
Periferik sinirlere katılırlar.
-Golgi Tip –II Nöronlar →Aksonları kısadır.
Tekrarlayan dallarla, genellikle hücre gövdesinin
yakınlarında sonlanırlar.
• Çekirdek: Ökromatik, Yuvarlak, ( 20
mikron )
• Sitoplazması: Nöroplazma:
•
• Gövde kısmında çekirdeği saran kısım
perikaryon
• Akason içindeki kısmı: Aksoplazma
Perikaryon
• Organeller bulunur.
•Olgun sinir hücrelerinde sentriyol bulunmaz.
•Nörolifler,gümüşleme veya altınlama
yöntemiyle gözükür.
•Lipofuskin ve melanin diye iki pigment
vardır
Hücre İskeleti
• Nöroflamanlar
• Nörotubuluslar
(Toluidin Mavisi, Metilen Mavisi ve
KristalViyole=NisslCisimcikleri )
Nissl Cisimciği
•“Tigroid Body” (Benekli Cisim) de denir.
•Akson tepeciğinde bulunmaz. Onun haricinde
kalan sinir gövdesinde bulunur.
• Nöron hasarı→Sayısı azalır.
• Granüllü ve granülsüz endoplazmik
retikulum ve Ribozomlardan oluşur.
Dendritler
• Nöronların denritik özelliklerine göre sınıflandırılması:
-Radyal dendritli nöronlar: Omuriliğin ön boynuz motor
nöronları ve talamustaki nükleuslarda bulunan nöronlar
-Sitoplazmik esas uzantılı nöronlar: Beyin korteksindeki belli
yerlerde bulunan motor nöronlardır.
-Monopolar dendritli nöronlar: Beyincik korteksindeki
purkinje hücreleridir.
-Oppositopolar dendritli nöronlar: Hippokampustaki
piramidal nöronlardır.
Akson
• Retinanın amakrin hücrelerinde akson bulunmaz.
• Hücre gövdesinden Akson tepeciğiyle ayrılır ve Nissl cisimciği
içermez.
•Aksonlar,nöronlarından hücre gövdelerinden aksolemma denilen bir
zarla ayrılır.
•Aksonun etrafı, kısa bir seyir sonrasında miyelin kılıfı dediğimiz ek bir
kılıfla sarılır.
•PSS’ye geçtikleri zaman, miyelin kılıfının dışında yer alan ve
nörolemma denilen üçüncü bir kılıfla daha sarılırlar.
•Bu kılıf, miyelin dışında yer alan ve buraya bitişik ince Schwann
hücresi sitoplazmasıdır. Burada, Schwann hücresine ait çekirdek ve
organellerin çoğu vardır
Ranvier Boğumu
• Aksonun miyelin kılıfı, periferik sinir sisteminde düzenli
aralığa sahip, dar ve halka şeklinde boğumlanmalar
gösterir.
• Bu boğumlara,“Ranvier Düğümü” denir.
• “internodal bölge”, sadece bir tek Schwann hücresi
bulunur.
•Düğümler arası bölgelerin uzunluğu, fetüste ve bebekte
azdır. Yaşla birlikte artar.
•Ranvier düğümlerinin bulunduğu bölgede, miyelin kılıfı
kesintiye uğrar. Dolayısıyla, buralardan madde alışverişi
gerçekleşir (Miyelin, madde alış-verişini engelleyici bir
kılıftır)
Miyelin Kılıfı
• Lipoprotein yapısındadır.
•% 80 lipid -% 20 protein
•Lipitler: kolesterin esterleri,Fosfatidler,lesitin,
sfingomyelin ve serebrosidler.
Schwann Hücreleri
• Miyelin kılıfının dışında, Schwann hücresinin
sitoplazması bulunur.
•Scwann hücresinin
zarı+sitoplazması→Nörolemma
•Ektoderm kökenlidirler ve Nöral Krista
hücrelerinden farklılaşırlar.
•Aksonların yaşaması ve işlev görebilmesi için
gereklidirler.
•Travmayla kopan liflerde, akson yenilenmesinde
rol oynarlar ve fagositozda yaparlar.
Ara Çizgi
• Miyelin kılıfının oluşumunda önemlidir.
•Aksonun miyelin kılıfı, birbirinden bağımsız ve içiçe ayrı tabakalar
şeklinde değildir.
•Bunun aksine, miyelin kılıfı kesintisiz ve spiral biçiminde kıvrılmış bir
tabakanın iç içe sarılmasıyla meydana gelir.
•Miyelinizasyonda, ilk önce etrafında aksolemmadan başka bir kılıf
olmayan akson Schwann hücre sitoplazmasına gömülmeye başlar.
•Schwann hücresi, ortada yer alan uzunlamasına bir eksenin etrafında ve
saatin aksi yönünde döner.
•Herbir dönüşte, aksonun etrafına bir çift koyu ve açık tabaka eklenir.
•Koyu tabaka, Schwann hücre zarının iki sıtoplazmik yüzeyinin
birleşmesiyle meydana gelir.
•Açık tabaka ise, hücre zarındaki çift kutuplu lipit tabakalarından
farklılaşır.
•Ara çizgi→İki Schwann hücresinin zarlarının sitoplazmik yüzeylerinin
birleşmesiyle oluşur. Sayısı→50kadar.
Miyelin Fonksiyonu
☻Uyarının akson boyunca taşınmasında, izole edici role
sahiptir.
☻Miyelinli aksonların kalınlığı ,2–20μm arasında değişir.
☻Miyelin kılıfı, uyarının aksondan iletimi esnasında
meydana gelebilecek enerji kaybını en aza indirir.
☻Miyelin kılıfının, sinir tellerinin yenilenmesinde de önemli
rolü vardır.
☻Miyelin kılıfının uyarı iletiminde önemli rolüne karşılık,
besin fizyolojisi bakımından bunun tersi sayılabilecek bir
etkisi vardır.
Sinapslar
• Elektiriksel Sinapslar
• Asıl sinapslar
• Presinaptik membran
• Post sinaptik membran
• Sinaps vezikülleri
Aksonal Taşıma
• Anterograd transpost
• Perikaryondan perifere
• Retrograd trasport
sinir sonundan ve dentritlerden perikaryona
Nörogliya
• PSS nöronları ve uzantılarının arası, bağ dokusu ile
doldurulmuştur.
• MSS’de, bazı büyük damarların haricinde bağ dokusu
bulunmaz.
•Nörogliya dokusu, MSS’de bağ dokusu işlevini yerine getiren
gliya hücrelerinden oluşmuştur.
•Gliya hücreleri,nöronlara mekanik desteklik sağlar.
•Kapillerden aldıkları besin maddelerini nöronlara aktarırlar.
Kendi aralarında ve nöronlarla sinaps yapmazlar.
•Nöronların aksine, hayat boyu mitozla çoğalırlar.
•Nöronlar için zorunlu hücrelerdir. Gümüşleme ve altınlama
yöntemleriyle ,uzantılarıyla birlikte boyanabilirler.
Gliya Hücre Çeşitleri
1 –Protoplazmik Astrositler
2 –Fibröz Astrositler
3 –Oligodendrositler
4 –Mikrogliyalar
5 –Ependim Hücreleri
Protoplazmik Astrosit
• Sadece gri cevherde bulunur.
•Uzantılı ve yıldız şeklindedir.
•Kısa, kalın ve dallı uzantıya sahiptir.
•Uzantılarının son kısımları, fil ayağı şeklinde genişlemelerle sonlanır.
•Bu sonlanma ayaklarının bir kısmı, kapiller bazal membranının dışına
tutunur. Bunlara, “perivasküler ayak” adı verilir ve kapillerin etrafını
tamamen çevirirler.
•Dolaşımdan gelen aminoasit, glukoz, su, oksijen ve iyon gibi
maddeler, nöronlara astrosit aracılığıyla geçer.
•Atık maddelerin nöronlardan kapillere geçmeside, yine aynı yoldan
gerçekleşir
• Glutamat ve GABA gibi nörotransmitter maddeleri sentezlerler.
Fibröz Astrosit
• Sadece beyaz cevherde bulunur.
•Uzantıları,kapiller duvarında perivasküler
ayak şeklinde sonlanır.
• •Sinir dokusunun zedelenmesinde, ölen
sinir ve gliya hücrelerinin yerine bölünüp
çoğalırlar.
• Travmada arayı dolduran astrositlerden
meydana gelen doku→gliyal skar dokusu
Oligodendrositler
• Gri ve beyaz cevherlerde bulunur.
•Beyaz cevherdeki sayıları daha fazladır.
• Astrositlerden aldıkları aminoasitleri, glukozu, suyu ve
oksijeni nöronlara aktarırlar. Bundan dolayı, nöronların
yaşaması ve iş görmesi için gereklidirler.
•Oligodendrositleri izole edilen nöronlar,ölüme sürüklenir.
•Dolayısıyla bu hücreler, PSS’de bulunan uydu hücrelerine
eşdeğer sayılabilir.
•Uzantılarıyla,sinir liflerinin miyelinini meydana getirirler
Mikrogliyalar
• En küçük gliya hücresidir.
•Mezodermden köken alır.
•Gri ve beyaz cevherde bulunurlar.
•Gri cevherdeki sayıları daha fazladır.
•Monosit –Makrofaj sisteminin üyesidirler.
•Yıkılan dokuları fagosite ederler ve MSS’yi
temizlerler.
•MSS’de travma→Sayıları oldukça artar
Ependim Hücreleri
• MSS’de içi BOS’la dolu ventriküllerin duvarlarını
ve omuriliğin ortasında yer alan santral kanalı
döşerler.
•Tek katlı kübiktirler. Boşluğa bakan yüzlerinde,
çok sayıda mikrovillusları vardır.
•Bazal membrana sahip değildirler.
•Beyin dokusundaki ve ventriküllerdeki sıvı
arasında, seçici bir engel işlevi görürler.
•Yan yüzlerinde bağlantı birimlerinin bulunması,
epitelden ventriküllere ve merkezi kanala sıvı
geçişini büyük oranda engeller
Periferik Sinir Kılıfları
*Epinöryum: Düzensiz sıkı bağ dokusu
*Perinöryum: Düzensiz sıkı bağ dokusu
*Endonöryum: Gevşek bağ dokusu( kapiller damarlar, retiküler lifler ve
az sayıda fibroblast)
•Mallory–Azan→Mavi
•Azokarmin→Kırmızı
Schwann Hücre çekirdeği
Akson
Myelin kın