Bölüm 3.2, Aşılamalar, aşıların nasıl bulunduğunu - e-Bug

Bölüm 3.2, Aşılamalar, aşıların nasıl bulunduğunu - e-Bug

2
Bl 1: 2a, 2b, 2f, 2h
Bl 2:5a, 5f
Ana Aşama
Çalışma Ünitesi
Unite 6 – Mikro-organizmalar
Tahmini Eğitim Süresi
50 dakika
Bölüm 3.2, Aşılamalar,
araştırmaktadır.
aşıların
nasıl
bulunduğunu
Bu bir öğrencilerin okuduklarını anlama aktivitesidir.
Öğrencilere Edward Jenner hakkında bir hikaye
okutularak aşıların nasıl keşfedildiği anlatılmaktadır. Bu
hikaye öğrencilere de dağıtılabilir veya öğretmen
tarafından yüksek sesle okunulabilir. ‘Boşlukları
doldurun’ veya ‘soruları cevaplayın’ aktiviteleri bu
hikayedeki ana noktaların kuvvetlendirilmelerini sağlar.
İlave aktiviteler öğrencilere Edward Jenner hikayesini ve
aşıları buluşunu canlandırmaktadır.
Öğrenme Verileri
Tüm Öğrenciler aşağıdakileri öğrenecektir:
 Aşılar çeşitli alanlardaki enfeksiyonları grip dahil engellemeye
yardımcı olurlar.
Daha Yetenekli Öğrenciler:
 Her enfeksiyonun aşısı olmadığını anlayacaklardır.
3.2
Enfeksiyonların Önlenmesi
Aşılamalar
Geçmiş Bilgiler
Anahtar
Kelimeler
Antikor
Antijen
Bakteri
Hastalık
Bağışıklık Sistemi
Bağışık
Aşılama
Aşı
Virüs
Beyaz Kan Hücresi (WBC)
Her Öğrenci için
gereken malzemeler
 Bir kopya SW 1
 Bir kopya SH 1
 Bir
beyaz
board
(gerekli değildir)
Mevcut
Web Kaynakları
 Bu aktivitenin bir
sunumu.
Bağışıklık sistemimiz genellikle vücudumuza giren zararlı
mikroplara karşı mücadele eder. İyi bir istirahat, doğru
yiyeceklerin yenilmesi ve çok çok uyunması bağışıklık
sistemimizin kuvvetlenmesine ve daha iyi çalışmasına ve
enfeksiyonları engellemesine neden olurlar.
Bağışıklık sistemini kuvvetlendirmenin diğer bir yoluda aşılama
yoluyladır. Aşılar enfeksiyonları önlemek içindir tedavi etmek için
değil. Genel olarak bir aşı zayıf ve aktif olmayan ve bizleri hasta
eden mikrop türlerinden yapılır. Bazı durumlarda, aşılar bizleri
hasta eden mikropların aynısından değil benzerlerinden de
yapılırlar.
Aşı vücuda enjekte edildiği zaman, Zaralı mikroplarda olduğu
gibi bağışıklık sistemi derhal bunlara saldırırlar. Beyaz kan
Hücreleri çok sayıda antikorlar üreterek antijen olarak
adlandırılan aşıların üzerindeki proteinlerin üzerine yapışırlar.
Aşılar mikropların çok fazla zayıflatılmış türleri oldukları için
Beyaz Kan Hücreleri kolaylıkla bu hücreleri yok ederler ve
bağışıklık sistemi bu mikroplarla nasıl savaştığını unutmaz. Bir
daha ki sefere aynı mikropların hücumu karşısında bu antijenlere
karşı antikorlarını hasta olmadan önce devreye sokar.
Bazı durumlarda, bağışıklık sistemi bu işlemlerin hatırlatılmasına
ihtiyaç duyar bu nedenle aşılama tekrarları yapılmaktadır.
Grip mikropları gibi bazı mikroplar, antijenlerini tekrar tekrar
değiştirirler. Bu da bağışıklık sisteminin bunlarla nasıl mücadele
edildiğini bilemezler bu nedenle yıllık grip aşıları yapılmaktadır.
ŞAŞIRTICI GERÇEK
Aşılama kelimesinde
bulunan vacca kelimesi
latince sığır anlamındadır.
Çünkü ilk aşı daha hafif
geçen sığır çiçeği
hastalığından üretilmiştir.
Ön Hazırlıklar
1.
SH 1 ve SW 1 her öğrenciye bir kopyası
3.2 Enfeksiyonların Önlenmesi
Aşılamalar
Giriş
1. Sınıfa bir çok zararlı mikrobun bizi hasta edebilmesine rağmen bunu önlemek için bazı durumlarda
bazı şeyler yapabileceğimizi anlatarak başlayın.
2. Sınıfa, zayıflatılmış bazı mikropların diş yüzeylerine bazı işaretler konularak vücudumuzun bunlarla
nasıl savaşmaları gerektiğini öğretilmesi işlemine aşılama denildiğini açıklayın. Sınıfa, aşılama
konusundaki deneyimlerini hangi aşıları aldıklarını hatırladıklarını sorun.
3. Sınıfa, hastalıkları ve aşılandıkları bakteri/virüs resimlerini gösterin.
(Bulunduğu yer www.e-bug.eu) Sınıfa 1700 lerde bu hastalıkların çok yaygın olduğunu belirtin.
4. Sınıfa, aşılama olmasaydı, sınıfın çoğunun 5 yaşını aşamayacağını belirtin. Sınıfa, felç, verem gibi bir
çok hastalıkların aşılamalar yoluyla bugün son derece nadir olduğunu açıklayın.
5. Bazı mikropların bizim elbiselerimizi değiştirmemiz gibi kılıflarını değiştirebildiklerini hatırlatın. Bazı
mikroplar bu kılıflarını işaretlerini o kadar çabuk değiştirmektedir ki bilim adamları bunlara aşı
oluşturmaya zaman bulamaktadır. Bu nedenle grip aşısı gibi her yıl aşıyı yenilemektedirler.
Ana Aktivite
1. Her öğrenciye bir kopya SW 1 verin.
2. Edward Jenner (SH 1) hikayesini sınıfa okuyun. Ya hikayeyi beyaz board da sınıfa gösterin veya her
öğrenciye bir kopya SH 1 verin ve sonra sınıfa hikayeyi okuyun.
3. Hikayeyi okuduktan sonra sınıftan ellerindeki çalışma kağıtlarındaki boşlukları doldurmalarını isteyin.
4. Öğrenciler aynı şekilde çalışma kağıtlarının altındaki soruları da cevaplandırmalıdırlar.
Genel
1. Öğrencilerin öğrenmelerini anlamak için aşağıdakileri sorun.
a. Aşılar nelerdir?
Aşılar insanları özel bir hastalığa karşı korurlar. Mikropların ölü veya çok zayıflatılmış türleridir.
b. Aşılama ne zaman uygulanmalıdır?
Aşılar hastalık oluşmadan önce uygulanmalıdır. Aşılama engelleyici bir önlemdir.
c. Aşıları kim keşfetmiştir?
Edward Jenner aşıları 1796 yılında keşfetmiştir.
İlave Aktivite
Edward Jenner hikayesini okuduktan sonra, öğrenciler sınıfa bir tiyatro şeklinde yeniden nakletmelidirler.
Örnek sözler SH 2 de bulunmaktadır. Bu oyun Elmbridge Junior School 12.nci sınıf öğrencileri tarafından
yazılmış ve oynanmıştır. Bu oyun şu sitedir. www.e-bug.eu.
Edward Jenner 1749 yılında doğdu. Genç bir çocukken, Edward fen ve doğa ile ilgilenmekten hoşlanırdı ve zamanının
çoğunu Severn nehrinin kıyısında fosilleri araştırarak geçirirdi. 1770 yılında, yirmi bir yaşında, bir doktor olarak Londra’da
göreve başladı. İki sene sonra kendi şehri Berkeley, Gloucestershire de pratisyen doktor olarak göreve başladı.
Bu zamanlarda insanlar Çiçek hastalığının korkunçluğu ile karşı karşıyaydı. Hastalığı kapan
insanlar ciddi hasarlarla karşılaşıyorlar veya ölüyorlardı. Bir doktor olarak, Edward Jenner
çiçek hastalığı hakkında bölge halkının neler söylediğini dinledi. Onlar daha az etkili olan sığır
çiçeği hastalığını geçirenlerin çiçek hastalığına yakalanmadıklarından bahsediyorlardı.
Jenner bu insanların söylediklerini denemek için bir test yapmaya karar verdi. 1796 yılında Sarah Nelmes adında bir
sütçü Jenner’ e gelerek ellerinde sığır çiçeği kabartıları olduğundan bahsetti. Jenner bu sığır çiçeği kabartılarından bazı
örnekler aldı. Bu mikroplardan bir kısmını bahçıvanın oğlu olan 8 yaşındaki James Phipps adlı çocuğa bulaştırdı. James
sığır çiçeği hastalığına yakalandı ve çabucak tedavi oldu.
Jenner bu sefer tehlikeli çiçek hastalığı geçiren birisinden aldığı mikropları, James’ın kolunu
çizerek bulaştırdı. Tahmin ettiği gibi James’in kolunda küçük bir kabarcık oluştu ancak çiçek
hastalığına yakalanmadı. Jenner, aşılamaya latince sığır anlamına gelen vacca adını verdi. Jenner
önce tüm bölge çocuklarına sığır çiçeği aşısı yaparak daha tehlikeli çiçek hastalığının bulaşmasını
engelledi.
Anlatan
Edward Jenner 1749 yılında doğmuştur. Genç biriyken Edward bilim ve doğa
ile ilgilendi. Saatlerce Severn nehri kıyısındaki saatlerce fosilleri araştırırdı.
Jenner
Severn nehrinde fosil aramak için ne kadar güzel bir gün. Daha güzel ne
olabilir!
Anlatan
1770 yılında 21 yaşında Londra’da Doktorluk eğitimine başladı. İki yıl sonra
memleketi Berkeley, Gloucestershire da paratisyen doktor olarak çalışmaya
başladı. Bu sıralar çiçek hastalığı ve sığır çiçeği bir sorun olarak ortadaydı.
Jenner
Oh gelin, gelin bay ve bayan Smith ne tür bir probleminiz var?
Bayan Smith
Dr Jenner, kocamda sığır çiçeği sorunları var onun için ne yapabilirsiniz?
Bay Smith
Aynı zamanda Doktor, bir arkadaşım çiçek hastalığından öldü ancak asla
sığır çiçeği hastalığı olmadı.
Jenner
Bay Smith
Evet devam edin bay Smith
Ayrıca tanıdığım bazı insanlar sığır çiçeği oldukları halde çiçek hastalığına
yakalanmadılar. Bu bir anlam ifade ediyor mu? Bu benim çiçek olmayacağımı
mı gösteriyor?
Jenner
Biliyor musunuz bunu ilk defa söyleyen kişi siz değilsiniz Bay Smith, Doğru
olduğunuzu düşünüyorum ve bu konuyu araştıracağım.
Anlatan
Ve doktor iyi ki bu durumu araştırdı. Sütçü Sarah Nelmes sığır çobanı
hastalığı nedeniyle geldiği zaman 8 yaşındaki James Phipps adında bir
çocukta bunu deneme fırsatı yakaladı.
Sarah
Doktor, Ellerimde sığır çiçeği döküntüleri var
Jenner
OK Bayan Nelmes, bir bakayım genç James gelsin ellerinizden tutsun.
Sarah
Ne yapıyorsunuz Doktor?
Jenner
Bir deney Miss Nelmes. Bu döküntülerinizden alıp James’in ellerine
bulaştıracağım
Anlatan
James sığır çiçeği hastalığına yakalandı ancak kısa sürede iyileşti. Dr Jenner
şimdi deneyinin 2nci kısmını yapmaya hazırdı. Bu sefer Dr Jenner çiçek
hastası birisinin döküntülerini James’in koluna bulaştıracaktı.
Jenner
Zavallı James eğer planım başarıya ulaşırsa ismin tarihe geçecek.
James
Ancak işler planınıza göre uymazsa ne olacak Dr Jenner?
Jenner
Sana yalan söylemem James, ölebilirsin de!
James
(Gulps) Oh!
Anlatan
Ancak James ölmedi. Jenner doğru tahmin etmişti ve buluşu zamanda
aşılanma adıyla alındı. Daha sonra bölgedeki tüm çocukları çiçek aşısıyla
aşıladı ve onların çiçek olmalarını engelledi. Bugün bile Gloucestershire
Kraliyet Hastanesinde adına bir bölüm bulunmaktadır.
İngilizce –Türkçe karşılıkları uyuşmamaktadır
Edward Jenner was born in ___________________, England. As a young
boy Jenner’s favorite subject was ___________ and when he grew up he
became a ___________. At the time the people of England were terrified
of a deadly disease called ___________.
Symptoms included severe
_____________ and many people died. Jenner noticed that milkmaids
who caught the harmless infection ____________, from their milking cows
did not die from smallpox. Jenner took pus from the hand of a
Tarihi bir
Kahraman
___________ who had cow pox and infected a boy called __________.
Dr Edward Jenner
bilim dünyasının en
önemli kişilerinden
birisidir. Aşılanmayı
keşfetmesiydi
sınıfın yarısından
fazlası bugün
sınıfta olamazdı.
__________ James with smallpox. A ______ developed but the boy did
The boy got infected with cowpox but soon recovered. Jenner then
not develop smallpox. Jenner was delighted that his idea was correct, he
went on to __________ all the children in his town with cowpox to stop
them getting smallpox.
Biliyormusunuz?
Aşağıdaki soruları cevaplayın:
1. Aşılamayı keşfeden doktorun adı neydi?
_________________________________________________________
2. O zaman salgın olan ölümcül hastalığın adı neydi?
9 yaşındaki her
çocuk 10 farklı
tehlikeli
enfeksiyonları
engellemek için en
az 9 defa aşı
olmaktadır.
_________________________________________________________
3. Jenner’in ölümcül hastalığı durdurmak için fikri neydi?
_________________________________________________________
4. James’a sığır çiçeği hastalığı enfekte edildikten sonra ne oldu?
_________________________________________________________
5. James’a çiçek hastalığı enfekte edildikten sonra ne oldu?
_________________________________________________________
6. Jenner için fikrini tüm çocuklara uygulamadan önce James üzerinde test
etmesi neden çok önemlidir?
________________________________________________________
Şaşırtıcı Gerçek
Aşılama kelimesi
Latince bir kelime
olan Vakka dan
gelmektedir.