30-05-ks-İmalat Evrakları

Transkript

2009 Kasım
www.guven-kutay.ch
KONSTRÜKSİYON
SİSTEMATİĞİ
İMALAT EVRAKLARI
30-05
M. Güven KUTAY
30_05_ks_imalat-evraklari.doc
İÇİNDEKİLER
5
. Basamak, Üretim evraklarının hazırlanması ............................................................................................................ 5.3
5.1
Genel................................................................................................................................................................ 5.3
5.1.1
Amaç ........................................................................................................................................................... 5.3
5.1.2
Hedef........................................................................................................................................................... 5.3
5.1.3
İşlem yolu.................................................................................................................................................... 5.3
5.2
Konstrüksiyon evrakları ................................................................................................................................... 5.3
5.2.1
Konstrüksiyon taslağının çizimini ............................................................................................................... 5.3
5.2.1.1
Fonksiyon analizi............................................................................................................................... 5.3
5.2.1.2
Mukavemet kontrolleri ...................................................................................................................... 5.5
5.2.1.3
Ekonomik düşünce ve kontroller ....................................................................................................... 5.5
5.2.1.4
Emniyetli konstrüksiyon.................................................................................................................... 5.6
5.2.1.4.1 Doğrudan emniyet tekniği............................................................................................................. 5.6
5.2.1.4.2 Dolaylı emniyet tekniği ................................................................................................................ 5.7
5.2.1.4.3 İkazlı emniyet tekniği ................................................................................................................... 5.7
5.2.1.5
Ergonomik düşünceler ....................................................................................................................... 5.7
5.2.1.6
Detay problemlerin bulunması ve çözülmesi..................................................................................... 5.8
5.2.2
Hataların ve bozuklukların bulunması ve tedbirlerin alınması .................................................................... 5.8
5.2.2.1
Hata ağacı analizi (Fehlerbaumanalyse) ............................................................................................ 5.8
5.2.2.1.1 Amaç............................................................................................................................................. 5.8
5.2.2.1.2 Gidiş yolu ..................................................................................................................................... 5.8
5.2.2.2
Genel hata arama sahaları .................................................................................................................. 5.9
5.2.2.3
Genel eksiklikler................................................................................................................................ 5.9
5.3
İmalat evrakları .............................................................................................................................................. 5.10
5.3.1
İmalat resimleri ......................................................................................................................................... 5.11
5.3.2
Yönergeler ve öneriler............................................................................................................................... 5.12
5.3.2.1
Amaç ............................................................................................................................................... 5.12
5.3.2.2
Gidiş yolu ........................................................................................................................................ 5.12
5.3.2.3
İmalat............................................................................................................................................... 5.12
5.4
Konstrüksiyon şekilleri .................................................................................................................................. 5.14
5.4.1
Bir kere yapılacak özel amaçlı iş veya tamirat işi konstrüksiyonu ............................................................ 5.14
5.4.2
Standart parçalar veya geometrik sıralı imalat konstrüksiyonu ................................................................. 5.14
5.4.2.1
Geometrik sıralı imalat konstrüksiyonunun tanımı.......................................................................... 5.14
5.4.2.2
Standart parçalar veya geometrik sıralı imalatın avantaj ve dezavantajları...................................... 5.14
5.4.2.3
Geometrik sıralı imalat konstrüksiyonunun hedefi .......................................................................... 5.15
5.4.2.3.1 Tiplerin adet analizi .................................................................................................................... 5.15
5.4.2.3.2 Önemli masrafların analizi.......................................................................................................... 5.16
5.4.2.3.3 Tiplerde maliyet yükselişinin analizi .......................................................................................... 5.16
5.4.2.3.4 Tiplerin seçiminin analizi ........................................................................................................... 5.17
5.4.2.3.5 İşlemlerin analizi ve karar........................................................................................................... 5.18
5.4.2.4
Ekonomik konstrüksiyon yapabilmek için temel düşünceler........................................................... 5.18
5.4.2.4.1 Teknik çözümler ......................................................................................................................... 5.18
5.4.2.4.2 İmalat evrakları........................................................................................................................... 5.20
5.4.2.4.3 İmalat alet ve edevatı .................................................................................................................. 5.20
5.4.3
Parça grupları konstrüksiyonu................................................................................................................... 5.20
5.4.4
Örnek......................................................................................................................................................... 5.21
5.5
Yardımcı kaynaklar........................................................................................................................................ 5.22
5.5.1
5. Basamak için kontrol listeleri................................................................................................................ 5.22
5.6
Ana örneğin çözümü, Kaldırma redüktörü ..................................................................................................... 5.26
5.6.1
Prototip'in seçimi....................................................................................................................................... 5.26
5.6.2
Klavuz şemanın yapılması......................................................................................................................... 5.26
5.6.2.1
Genel düşünceler ............................................................................................................................. 5.26
5.6.2.2
Klavuz şema .................................................................................................................................... 5.27
5.6.3
Konstrüksiyon büyüklüklerinin bulunması................................................................................................ 5.28
5.6.4
Üretim paletinin konstrüksiyon değerleri .................................................................................................. 5.29
5.6.5
Üretim paletinin moment bilançosu .......................................................................................................... 5.33
5.6.6
Taslağın çizimi .......................................................................................................................................... 5.35
5.7
Konstrüksiyonun tamamlanması .................................................................................................................... 5.36
5.7.1
Miller için istekler listesi........................................................................................................................... 5.36
6
Konu İndeksi............................................................................................................................................................ 6.48
Konstrüksiyon sistematiği
5.3
5 . Basamak, Üretim evraklarının hazırlanması
5.1
Genel
5.1.1 Amaç
Bütün problemin çözümü için gerekli bilgileri, informasyonları, anlaşmaları teknik olarak kağıt
(teknik resim, hesap raporları, v.s.) üzerine taşımaktır.
5.1.2 Hedef
Fonksiyonunu en basit şekilde yerine getiren, göreceli olarak ucuz olan ve en az parçayla istekleri
yerine getiren obje için konstrüksiyon donelerini bulmak.
5.1.3 İşlem yolu
Üretim evraklarının hazırlanması iki kısımda toparlanır:
1. Konstrüksiyon evrakları
2. İmalat evrakları
5.2
Konstrüksiyon evrakları
Tecrübelere dayanarak şu bilgiler toplanmıştır. Üretilecek bir objenin fiyatı %50 istek ve şartlar
kataloğunun yapılmasında, %30 u konstrüksiyonun taslağının yapılmasında ve %10 ile %15 arasında
işletmede imalatı esnasında etkilenir ve kazanılır.
İlk başta konstrüksiyon evraklarının temeli olan ana taslağın yapılmasını, inceliyelim. Ana taslağın
büyük bir kağıda bir sürü detayla çizilmesi veya bir sürü küçük kağıtlara çizilmesi arasında bir fark
yoktur. Bu günlerde taslak kağıt üzerine çizilmeyip, bilgisayarda resim programları ile
yapılmaktadır. Ölçek olarakta 1:1 alınır. Gereken ölçekte çıkışlar alınarak ekip analizleri yapılır.
İşin gidişi bir çok kontrolların yapılmasıyla olur. Taslak yapılırken yanında gereken bir sürü
hesaplar, deneyler, ve benzeri işlemler yapılmalıdır. Literatürde konstrüksiyon evraklarının
hazırlanması için gösterilen bir sürü sistem bulunur. Burada pratikte faydası görülmüş gidiş yolu
anlatılacaktır.
5.2.1 Konstrüksiyon taslağının çizimini
İmalat evraklarına temel olan konstrüksiyon taslağı varyantlarda kaba kroki olarak verilmiştir.
Burada daha detaylı ve ölçekli olarak parçalara şekil vermeye başlanır. İşlemler sıra ile şöyle yapılır:
5.2.1.1 Fonksiyon analizi
Konstrüksiyonu etkileyen istek ve şartların analizi ve incelenmesi yapılarak, parçanın şekli ve
malzemesi belirlenir. Mukavemet hesapları yapılarak parçaya şekil vermeye başlanır.
Konstrüksiyona devam edebilmek için burada şu sorulara müsbet cevapların verilmesi gerekir:
) Parça istenilen fonksiyonunu yerine getirebilecek mi?
Bu soru konstrüksiyonun ilk temel ilkesidir ve muhakkak yerine getrilmesi gereklidir. Bu
ilke "Belli" veya "Belirli" konstrüksiyon yapma ile yerine getirilir. Konstrüksiyon isteklere
göre belirli yapılmalıdır.
Aşağıda Şekil 5.1 den Şekil 5.3 e kadar belli veya belirli konstrüksiyona basit ve izahatli
örnekler verilmiştir.
) Ana fonksiyondan başka tali fonksiyonlarda gerekli mi?
www.guven-kutay.ch
5.4
Üretim evraklarının hazırlanması
A
Şekil 5.1, Klasik konstrüksiyon
Tam belli konstrüksiyondur.
Burada eksenel kuvvetler daima
"A" yatağı tarafından karşılanır.
Pinyonun orta noktasının yatağa
veya kutunun duvarına olan
uzaklığı "a" teorik olarak sabit
kalır. Pinyonun teorik orta
ekseninin uzaklığı "a" nın toleransı imalat ölçü toleranslarının
verdiği sapmadan başka değer
alamaz.
Eksenel boy değişmeleri daima
"B" yatağı tarafında olur.
B
a
=
A
B
S
a ± S/2
B
∆s
Tam belli konstrüksiyon değildir.
Fakat pratikte en çok kullanılan
konstrüksiyondur, ekonomiktir.
Burada
eksenel
kuvvetler
momentin etki yönü, dişlilerin
helis açıları yönü ve büyüklüğüne göre ya "A" yatağı veya
"B" yatağı tarafından karşılanır.
Pinyon orta ekseninin uzaklığı
"a" nın toleransı ayar folyeleri ile
yapılan boşluk ayarı "S" e göre
değişir ve "± S/2" değerini alır.
=
A
Şekil 5.2, Pratikte konstrüksiyon
a ± ∆s/2
=
www.guven-kutay.ch
Şekil 5.3, Özel konstrüksiyon
Özel hallerde yapılır. "A" yatağı
yassı yaylar ile belli bir ön
baskıya tabi tutulur. Eksenel
kuvvet "B" yatağı tarafından
karşılandığı veya işletme eksenel
kuvveti "FA" sıkıştırılmış yay
kuvveti "FYay" dan büyük
olmadığı müddetçe belirli bir
konstrüksiyon olarak kullanılır.
Bu konstrüksiyon şekli işletmedeki ısı uzamalarını, boşluk
olmadan ve belirli olarak kuvvetYol-Diyagramından değeri bulunarak, karşılamaya yarar.
5.5
) Parça veya parçalar grubu istenilen randımanı verebilecek mi?
Yapılan hesaplarla, konstrüksiyona ve çalışma şekline göre bu soruya cevap aranır.
) Konstrüksiyona göre ne gibi hatalar olabilir?
Yapılan incelemeler, kontroller ve hesaplarla bu soruya cevap aranır.
5.2.1.2 Mukavemet kontrolleri
Seçilen şekil ve verilen ölçülendirmelere göre işletmedeki yükleme için şu kontroller yapılır
ve yapılan hesaplarla, konstrüksiyona ve çalışma şekline göre bu soruya cevap aranır.
Konstrüksiyona devam edebilmek için burada şu sorulara müsbet cevapların verilmesi gerekir:
)
)
)
)
Parça istenilen dayanma ömrüne ulaşacak mı?
Parça yüklenme sonucu plastik deformasyona uğrayacak mı?
Parça yeteri kadar satabil kalır mı?
Parça korozyon ve aşınmaya dayanacak mı?
5.2.1.3 Ekonomik düşünce ve kontroller
Ekonomik konstrüksiyon, basit konstrüksiyondur. "Basit" ile şunu anlatmak istiyoruz; "Kolay
anlaşılan", "Az parçalı" veya "Kolay imal edilebilen". Bu ikinci temel şarttır. Parçanın veya
parçaların ekonomik fonksiyonlarını (isteklerin veya şartların) yerine getirmesini sağlar ve
objenin ekonomik olarak en iyi şekilde olmasını ortaya çıkarır. Genel olarak bu şartları şöyle
sıralayabiliriz; Parça sayısının az olması, basit formlu ve şekilli parçalar ve kolay imalat
imkanları yaratan parçalardır. Konstrüksiyona devam edebilmek için burada şu sorulara
müsbet cevapların verilmesi gerekir:
Fonksiyon minimum parça adediyle mi yapılıyor?
Parçanın formu basit ve fonksiyon bağlantıları anlaşılıyor mu?
Parçalar hesapları basit ve çabuk yapılabilecek şekil demi?
Parçayı kullanma kolay ve verdiği sinyaller ve görünen, anlaşılır sinyaller mi?
İmalat için tezgaha kolay, kısa zamanda bailanıp kolay ayarlanabilir mi?
Her montörün (alaylı dahi olsa) anlayıp montajını kolayca ve hatasız yapacağı şekilde mi?
Her kişi tarafından bakımı yapılabilecek gibi mi?
4 x 60°
B
Ø110 H7
Ø160
4 x 60°
60°
Ø
Ø
9
9
Ø160
Ø110 H7
A
60°
)
)
)
)
)
)
)
°
50
50
°
Şekil 5.5, Kapak B tarafı
Şekil 5.4, Kapak A tarafı
Yukarıda Şekil 5.4 ve Şekil 5.5 de aynı boyuttaki kapaklar verilmiştir yalnız kapak derinlikleri
değişiktir ve yanlış montaj büyük zararlara sebep olacaktır. Bunu önlemek için bağlantı deliklerinin
taksimatı değişik yapılır. Bir montör bütün cıvataları yerleştirerek kapakları yanlış monte edemez.
www.guven-kutay.ch
5.6
5.2.1.4 Emniyetli konstrüksiyon
Bu üçüncü temel şart can emniyeti, çevre koruması fonksiyonlarının (isteklerin veya şartların)
yerine getirilmesini sağlar. Genel olarak bu şartları şöyle sıralayabiliriz; Objenin ömrü, kazaya
karşı emniyeti, v.s.
"Emniyet tekniği" DIN 31 000 e göre "Üç-Basamak-Metodu" olarak şu üç grupa ayrılmıştır:
a) Doğrudan emniyet tekniği,
b) Dolaylı emniyet tekniği,
c) İkazlı emniyet tekniği.
Bütün projenin yapımı ve ilerlemesi tehlikeye girmemesi için bütün istek ve şartlarda
abartmasız emniyet tedbirleri olmalıdır.
Emniyet tekniğinin etki sahalarını şu şekilde sıralayabiliriz:
- Parçanın emniyeti.
- Fonksiyon emniyeti.
- İş emniyeti.
- Doğa ve çevre emniyeti.
Konstrüktör için bütün iş sahaları iç içe girmiş kabul edilir. Konstrüktör her kısım ve yönden
gelen etki ve istekleri aynı derecede mühim kabul etmeli ve aynı hassaslıkla ele almalıdır.
5.2.1.4.1 Doğrudan emniyet tekniği
Bu prensip üç şekilde kullanılır:
• "Garantili var olma" prensibi.
• "Sınırlı bozulma" prensibi.
• "Çok yönlü dizi" prensibi.
Bu üç prensip hiçbir zaman birbirlerinin yedeği olarak veya yerine kullanılmaları düşünülemez.
Garantili var olma prensibi
Konstrüksiyondaki her parça ihtimal veya olabilecek bütün hatalara karşı fonksiyonlarını garanti
yapacak şekilde yapılmalıdır. Bu hal şu şekilde garantilenir:
⇒ Açık ve belli etkenler ( kuvvet, zaman, çevre durumları, v.s.)
⇒ Hesaplama yolu ve metodunun doğru seçimi.
⇒ İmalat ve montajın sık sık kontrolü.
Bu prensip parça bozulduğunda insan hayatı veya çok büyük zarar olacaksa o parça için kullanılır.
Örneğin; İnsan taşıyan makinalar, uçak, asansör, v.s.
www.guven-kutay.ch
5.7
Sınırlı bozulma prensibi
Sınırlı bozulma prensibinde bir parça bozulsa bile sistem fonksiyonunu yerine getirmelidir.
Bu hal şu şekilde garantilenir:
⇒ En az başka bir parça fonksiyonu iletmelidir.
⇒ Tesisin çalışması tehlikesizce durdurulmalıdır.
⇒ Konstrüksiyon hata veya arızanın derhal görülür şekilde yapılmış olmalıdır.
Bu prensip parça bozulduğunda oluşacak zararın kabul edilen boyutta olması halinde kullanılır.
Çok yönlü dizi prensibi
Bu prensipte emniyet elemanları ya seri, veya paralel veyahut karışık yani hem seri hem paralel
olarak yerleştirilir. Çalışan emniyet elemanına "Aktif emniyet elemanı" eğer emniyet elemanı
yedekte ise buna "Pasif emniyet elemanı" denir.
Bu prensip bütün konstrüksiyon sistemlerinde (mekanik, hidrolik, v.s.) kullanılır.
5.2.1.4.2 Dolaylı emniyet tekniği
Dolaylı emniyet tekniğine koruma eleman ve sistemleri girer. Koruma elemanları ya tehlike anında
sistemi durdururlar veya sistemi işlemeye almazlar veya sorumlu kişiyi ikaz ederler.
Örneğin: Krenlerde, kaldırma tahriğinde aşırı yük emniyeti, Tampon öncesi limit şalter gibi.
Emniyet elemanları çeşitli şekilde yapılabilir. Örneğin, mekanik, akustik veya optik olabilir.
5.2.1.4.3 İkazlı emniyet tekniği
İkazlı emniyet tekniği talimatlar, tabelalar devamlı kontrollar, ikaz sinyalleri (akustik veya optik)
kullanılarak yerine getirilir.
5.2.1.5 Ergonomik düşünceler
Konstrüksiyondaki ergonomik bağlantılar aranır. Konstrüksiyona devam edebilmek için
burada şu sorulara müsbet cevapların verilmesi gerekir:
≈ 1'000
) İnsan ile makina arasındaki bağlantılar düşünülmüş mü?
) Parça veya sistem göze hoş gelecek şekilde dizayn edilmiş mi?
Şekil 5.6, Elektrik santralı kumanda panosu
Şekil 5.7, Kren veya makina kumanda panosu
www.guven-kutay.ch
5.8
5.2.1.6 Detay problemlerin bulunması ve çözülmesi
Projeye ve yapılan konstrüksiyona göre küçük (detay) problemler kendiliğinden ortaya çıkacaktır.
Bu problemler konstrüksiyona göre sıralanıp tek tek çözülecektir.
Bu ana basamakların yanında Fehler! Verweisquelle konnte nicht gefunden werden. ve Kontrol
listesi 5.2 yi ele alıp maddeler tek tek çek edilir.
5.2.2
Hataların ve bozuklukların bulunması ve tedbirlerin alınması
Hataların ve bozuklukların bulunması ve tedbirlerin alınması için sistemli inceleme ve analiz
sistemlerine gerek vardır. Bu sistemleri şu şekilde sıralayabiliriz. "Riziko analizi" , "Hata ağacı
analizi" veya " FEMA ". Burada "Hata ağacı analizi (Fehlerbaumanalyse)" ni kısaca anlatalım ve
"FEMA" sistemini ileride teorisini ve ana örneğe tatbiki ile görelim.
5.2.2.1 Hata ağacı analizi (Fehlerbaumanalyse)
Hata ağacı analizinin tanımlanması:
Hata ağacı grafik olarak düzenlenmiş mantıki bir tablodur. Burada hata ağacının bir yerindeki
fonksiyon rededilir ve bunun sonucu olarak olması istenmeyen bir hataya varılır.
5.2.2.1.1 Amaç
Hata ağacı analizinin amacı, parçaların fonksiyonlarını yapmamasından ötürü olması istenmeyen
hataların oluşmasını önlemektir.
Hata ağacı analizinin uygulanmasından sonra şu hedeflere varılır:
1.
Sistematik olarak fonksiyon hatalarının sebeplerinin bulunması.
2.
Güvenirlik büyüklüklerinin bulunması.
3.
Olasılı fonksiyon kayıplarının önüne geçecek çözümlerin bulunması.
5.2.2.1.2 Gidiş yolu
Hata ağacı analizi için DIN 25424 T1 de verilen standart grafik ve standart işaretler kullanılır.
Analiz için aşağıda verilen yol tutulur.
1.
2.
3.
4.
Fonksiyonların tanımı.
Fonksiyonların reddi.
Hata sebeplerinin bulunması.
Hata sebeplerini düzeltme tedbirleri.
Fonksiyonların tanımı
Araştırma için objenin kara kutusu yeterli bilgi verir. Obje yapması istenilen her fonksiyonu yerine
getirmek zorunundadır. Kara kutuya giriş ve çıkış ürünleri sayısal değerleri ile bilinmektedir. Bu
ürün değerlerinin toleranslarını araştırmak ve belirlemek yeterlidir.
Fonksiyonların reddi
Fonksiyonların reddini yani olmazlığını kabul ederek bu durumun doğuracağı sonuçları düşünerek
istenmeyen hataların benzer modelini yapma. Bunların objenin çalışamayacağı sebebe kadar listesini
yapma.
www.guven-kutay.ch
5.9
Hata sebeplerinin bulunması
Hata sebeplerine etki eden büyüklükleri bir çok yardımcı sistemle bulmak mümkündür. Örneğin;
Enerji temininin, malzeme teminin ve çevre etkilerinin incelenmesi oldukça verimli sonuçlar verir.
Böylece hatalar ve bunların sebepleri bulunur.
Hata sebeplerini düzeltme tedbirleri
Hata sebeplerinin bulunmasından sonra bunların nasıl düzeltileceklerini araştırmak ve hata
sebeplerini ortadan kaldırmak gereklidir. Bunun içinde hata sebeplerini düzeltme tedbirleri incelenir
en iyi çözüm seçilerek hata sebepleri ortadan kaldırılır.
5.2.2.2 Genel hata arama sahaları
Genel olarak hatalar şu çalışma sahalarında oluşur; Kırtasiye, informasyon, personal ve ekip
elemanları, konstrüksiyon, imalat, montaj, işletme, kontrol, v.s.
5.2.2.3 Genel eksiklikler
Genel olarak eksiklikler şu sahalarında bulunur; personal, hesaplar (mukavemet, ölçülendirme,
boşluk, v.s.), kalite, protokoller, talimatlar, yönergeler, v.s.
1. Ekipte çalışan kişiler bu iş için yeterince bilgili ve tecrübeli mi?
2. Mukavemet hesapları kritik parçalar için yapılmış mı?
3. Ölçülendirmede önce büyüklük ölçülerini ilgilendiren istekler ele alınmalı ve bunlar için
gerekli işlemler yapılmalıdır.
Örneğin; Amaca uygun bağlantı ölçüleri, güçler, v.s. belirlenmeli.
4. Konumu ilgilendiren istekler ele alınmalı ve bunlar işlenmelidir.
Örneğin; Konum ve hareket yönünün belirlenmesi, v.s.
5. Malzemeyi ilgilendiren istekler işlenmelidir.
Örneğin; Korosyon durumu, ısıl işlemler, v.s.
6. Kalite kontrol ekibi var mı? Eğer yoksa bu iş için sorumlu belirlenmiş mi?
Örneğin; Tecrübeli bir konstrüktör bu işle görevlendirilir.
7. Kontrol, bakım ve deneme imkanlarını vermelidir.
8. Bakımın en az alet ve takımlarla yapılması sağlanmalıdır.
Böylece istenmeyen veya gereğinden büyük değerlerle hesabın ve konstrüksiyonun yapılması
önlenir ve rasyonel bir konstrüksiyon yapılır.
www.guven-kutay.ch
5.10
5.3
İmalat evrakları
İmalat evrakları iki etapta hazırlanır.
1. İmalat parça listeleri ve resimleri.
2. Yönergeler, talimatlar ve öneriler.
Bu hazırlamalar çeşitli modern çalışma aparat ve sistemleriyle yapılır. Geçen yüzyılın 70li yıllarında
hesap makinasının hesap cetvelinin yerine almasından bu yana bir sürü elektronik cıhaz teknik hayatta ve bilhasa konstrüksiyonda yer almıştır. Bu konstrüktöre yeni ve alışılmamış şartlar getirmiştir.
Bu cıhazlar:
⇒ PC ler (Bilgisayarlar),
⇒ Çalışma istasyonları Workstation veya PC ler,
⇒ Telekominikasyon imkanları
konstrüktöre sınırsız imkanlar ve inanılmaz güç yaratmıştır. Bu cıhazlarla bir sürü modern yardımcı
sistemlerde kendiliğinden gelmiştir:
⇒ CAD sistemleri,
⇒ Teknik resim yönetme sistemleri, programı
⇒ Standart parçalar, malzeme, v.s. için bilgi dosyaları,
⇒ İmalat, Planlama ve Kumanda programları,
⇒ Hesaplama programları
- Makina elemanları hesap programları *)1,
- Benzer model yapma (Simulation) programı*)2,
- Finite-Element-Analiz programları *)3,
⇒ İmalata ve ürüne ait elektronik kataloglar,
⇒ Bir sürü teknik evrak yapma programları, v.s.
*)1
− Cıvata hesaplama yöntemi, "VDI 2230, hesaplama yolu" veya "Cıvatalar,
M.Güven Kutay, Birsen yayınevi, ek CD de hesaplama programı. "
− Elastik ve plastik sıkı geçmeler hesabı, "DIN 7190" veya "Makinacının Rehberi,
M.Güven Kutay, Birsen yayınevi, hesaplama yolu "
− Düz ve helis dişliler mukavemet hesapları, DIN/ISO 3990. veya "Dişli Çarklar,
M.Güven Kutay, Birsen yayınevi, ek CD de hesaplama programı. "
− Rulman yataklar için bazı rulman firmaları elektronik katalogları yanında
hesaplama ve boyutlama programı içeren CD ler vermektedirler. Bu firmalardan
CD istemekte yarar vardır.
*)2
Bu gün artık üç boyutlu teknik resim yapan bilgisayar programlarıyla parçaların
resimleri daha tasarım zamanında çizilip Finite-Elemanları programlarıyla hesapları
yapılıp parçanın teknik olarak istenilen şartlara uyup uymadığına karar verilmektedir
Hatta parçaların hareketleri modelde görülmektedir.
*)3
ABAKUS, I-DEAS, CATIA, EMRC-NISA, ANSYS, v.s.
www.guven-kutay.ch
5.11
Bir taraftan konstrüktöre bu imkanlar sağlanırken, diğer taraftanda konstrüktörun bu cıhazları hızlı,
yapıcı ve verimli kullanması istenmektedir. Buda konstrüktörün kendisini dahada etraflı eğitme
mecburiyetini getirmiştir. Bugün eğer ben kostrüktörüm diyen kişi;
El ile serbest iki veya üç boyutlu taslak çizemiyorsa, herhangi bir CAD sistemiyle
teknik resim çizemiyorsa, herhangi bir Finite-Elemanları programını hesaplamak
için kullanamıyorsa,
maalesef o kişi konstrüktörlük yapamaz.
5.3.1
İmalat resimleri
Standartlara uygun olarak parçaların imalat resimlerinin çizilmesi için her firma kendine has
organizasyon yapmıştır ve imalat resimleri yapılır. Bunun yanında imalat için gerekli olmayan,
işletmeye alma el kitabı, genel ve ana ölçüleri gösteren katalog ve bakım talimatları içinde
resimlerin çizilmesi gereklidir.
Resimler eksiksiz ve anlaşılır olmalıdır. Konstrüktörün imalat ve diğer resimlerin çiziminde, büro,
atölye ve montajdaki bir sürü tecrübeli ve bilgili kişilerle konuşup, resimleri hakikaten kullanabilir
ve anlaşılır şekilde çizmesi veya çizdirmesi gerekir.
Aşağıda konstrüktörün imalat resimlerini yaparken dikkat etmesi gereken kaideler sıralanmıştır:
• Mümkün olduğu kadar en az malzeme ve imalat zamanı ile basit konstrüksiyon yapmak,
• En ucuz, en uygun ve en basit imalat şeklini seçmek,
• Her imalat şeklinin; döküm, kaynak, torna, kıvırma, presleme, v.s. kendine has şekil verme
yöntemlerini bilip ona göre teknik resmi yapmak,
• Malzemeyi titizlikle seçmek,
• İşlem zamanlarını minimuma indirmek. El işi pahalıdır.
• Basit şekillerle konstrüksiyonu yapmak, Karışık şekiller pahalı takımlar şster.
• Toleransları ve yüzey işleme hassasiyetini çok küçük seçmeden normal imalat operasyonu
ile parçanın üretilmesini sağlamak. Fakat parçanın ödevini (fonksiyonunu) yapmasını
engellememek.
Bu çalışmaların sonunda hakikaten faydalı, kullanılır ve herkez tarafından anlaşılan, hatası hemen
hemen olmayan parça listeleri ve teknik imalat resimleri ortaya çıkar.
Malzeme için gereğinden fazla kalite ve mukavemet şartı konulmamalıdır. Parçaların boyutları için
gereğinden büyük ölçüler alınmamalıdır. Sipariş, kontrol ve depolama masraflarını azaltmak için
malzemenin depoda olandan seçilmesine ve mümkünse birçok parçada aynı malzemenin
kullanılmasına dikkat edilmelidir . Aynı malzemeyi kullanmanın bir avantajıda o malzemenin
mekanik ve işlenme özelliklerinin detayına kadar bilinmesidir. Genel olarak parçalar için gereğinden
daha fazla emniyetli şartlar koşulmamalıdır.
Keskin ve rijit geçişler ile gereksiz çentiklerin olmamasına dikkat edilmelidir. Kötü sonuç verecek
konstrüksiyon şeklinin diğer operasyonlarla azaltılması oldukça imkansızdır ve büyük maliyet
artışlarına sebep olur. Parçanın konstrüksiyonunda imalalat imkanları dikkate alınmalıdır.
Sık ve bilinçli yapılan detay kontrolleriyle hata nisbeti azaltılıp daha ekonomik çalışma oluşturulur.
Daha önce hazırlanmış kontrol listeleriyle çabucak yapılan kontroller işi kolaylaştırır.
www.guven-kutay.ch
5.12
Parça veya parçalar grubunun teknik resim yapıldıktan sonra şu ön kontroller yapılmalıdır:
1.
2.
3.
4.
5.
5.3.2
Fonksiyon ve malzeme,
Ölçülendirme,
İşlenebilecek biçimde şekillendirmek,
İmalat şekliyle uyuşma,
Montaj ve demontaj.
Yönergeler ve öneriler
Yönergeler ve öneriler "Talimatlar" adı altında toplanır. Talimatlar parça veya makinanın imalatı ve
montajı için gereken ek bilgileri taşırlar. Böylece parça listelerinde ve imalat resimlerinde uzun uzun
yazılara gerek kalmaz. Bu şekilde çalışma metodunu konstrüktör ve bütün ekip elamanlarının
unutmamalıdır.
Çok etraflı ve detaylı bilgi ve önerileri ihtiva eden bu talimatlar; geliştirme, hesaplama, danışma ve
konstrüksiyon işlemleri yapılırken yazılırlar.
Yapılan konstrüksiyonun gereğine göre aşağıda verilen talimatlar yapılır:
•
•
•
•
•
Konstrüksiyon için: Konstrüksiyon standart ve önerileri, Hesap esasları, Malzeme
özellikleri, Sevk talimatları, ...
İmalat için: İmalat standart ve önerileri, Toleranslar, Kontrol talimatı, Hesap esasları,
Montaj için: Montaj standart ve önerileri, Takım önerileri, Kontrol talimatı, ...
Sevk ve nakliye için: Sevk talimatı, nakliye talimatı, ihracat veya ithalat talimatı,
İşletmeye alma ve bakım için: Kabul ve işletmeye alma talimatı, Bakım talimatı,
Yedekparça talimatı, Garanti talimatı, ...
5.3.2.1 Amaç
Talimatların amacı konstrüksiyon, imalat, montaj, nakliye ve işletmeye alma işlemlerini standart bir
şekilde hep aynı yapmak ve kontrol imkanını satğlamaktır. Kısaca; firmada çalışan her kişiye, bir işi
tek başına emin, bağımsız, hatasız yapma ve sorumluluğunu taşıma olanağını sağlamaktır. Diğer
taraftan "üretim sorumluluğu" için istenilen şartların yerine getirilmesini sağlamaktır.
Üretim sorumluluğu; Bir firmada çalışan her kişi yaptığı işi öyle yapmalıdır ki; üretilen mal onun
hatasından ötürü üçüncü şahıslara zarar vermesin. Bu da kalitenin iyi olmasıyla önlenir. Çalışan
kişi firmadaki talimatları harfi harfine yerine getirmelidir.
5.3.2.2 Gidiş yolu
Burada takip edilecek bir çok yol olduğundan, herhangi bir iş reçetesi vermek oldukça imkansız ve
faydasızdır. Konstrüktör, yani işin sorumlusu kendi bilgi ve tecrübesine dayanarak özel bir tutum
yolu çizmelidir. Kontrüktörün kendine has bir sistemi olsa bile, yinede ekte verilmiş olan kontrol
listelerinden faydalanması önerilir.
5.3.2.3 İmalat
İşletmedeki işlemler ve imalat tümüyle aktif üretim dediğimiz saha çok yanlı ve derin bir bilimdir.
Bu sahada çalışmak ve bir şeyler söyleyebilmek için bu yönde kişinin eğitim görmüş olması gerekir.
İşlerin ve problemin cinsine göre o yönde geniş bilgi ve tecrübesi olan kişiler bir araya getirilmeli,
hiç olmassa böyle kişilere ciddi ve sistemli olarak danışılmalıdır.
İmalat daha doğrusu işletmedeki işleri sıralarsak bunun ne kadar karışık ve geniş olduğu görülür.
Kitabın başındada belirtiğimiz gibi "Konstrüksiyon Sistematiği" ni imalat evraklarının hazırlayıp
www.guven-kutay.ch
konuyu noktalayacağız.
İşletmedeki işlemler:
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Malzeme girişi ve kontrolü,
Ambarlama,
İş hazırlama,
Takım tezgahlarının programlanması,
İşin takım tezgahlarına bağlama aparatları,
Yarı mamul veya parça imalatında kontrol,
İşletme içi malzeme veya parçaların zarar görmeden nakliyesi,
İlk astar boya veya koruyucu ek önlemler,
İşletme içi montaj,
Nakliye için ambalajlama,
Nakliye.
www.guven-kutay.ch
5.13
5.14
5.4
Konstrüksiyon şekilleri
Ödev veya problemin cinsine göre konstrüksiyon şekli seçilir:
1. Bir kere yapılacak özel amaçlı iş veya tamirat işi konstrüksiyonu.
2. Standart parçalar veya geometrik sıralı imalat konstrüksiyonu.
3. Parça grupları konstrüksiyonu.
5.4.1 Bir kere yapılacak özel amaçlı iş veya tamirat işi konstrüksiyonu
İşin genel bilgi ve tecrübelere göre konstrüksiyonu yapılır. Burada hesaplar kabaca yapılıp, daha çok
depoda hazır bulunan malzeme ve parçalar kullanılır. Böylece daha ekonomik hareket edilmiş
olunur ve iş daha ucuza mal olur. Örneğin: Yapılan hesap M10x25 mm lik cıvatanın yeterli
olduğunu vermiştir. Fakat depomuzda M10x30 mm veya M12x25 mm lik cıvata varsa bu iş için yeni
cıvata ısmarlamadan depodaki cıvataya göre konstrüksiyon değiştirilerek depodaki cıvata kullanılır.
5.4.2
Standart parçalar veya geometrik sıralı imalat konstrüksiyonu
5.4.2.1 Geometrik sıralı imalat konstrüksiyonunun tanımı
Geometrik sıralı imalat konstrüksiyonu aynı fonksiyonu yapan ürün, parça veya parçalar grubunun,
aynı teknik çözümle konstrüksiyonu yapılması için seçilen prototipten, standart sayı faktörleriyle
çeşitli büyüklükler üretilerek geniş kullanma sahasına hitap edilmesidir.
5.4.2.2 Standart parçalar veya geometrik sıralı imalatın avantaj ve dezavantajları
Tüketici yönünden :
Avantajlar :
Dezavantajlar :
-
Bakım ve yedek parça kolaylığı,
Ucuz satınalma imkanı,
Tecrübelerden dolayı kaliteli mal,
Kısa telim zamanı
Yeterince yedek kapasite (bazan dezavantaj)
Fazla enerji sarfı ve masrafı,
Fazla takım ve yatırım masrafı,
Bazan gereğinden büyük mal,
-
Masraflarda azalma ve kar (İmalat, depolama, geliştirme, sipariş, v.s.)
Belirli konstrüksiyon
Kolayca yeni büyüklüklerin üretimi
Tekrar eden işlemler (hesaplar, imalat, sipariş, ...)
Hata hemen hemen yok gibi,
Garantili " Know How " (geliştirme, hesaplar, imalat,)
Yalnız prototip hesabı. Diğer büyüklüklere hesap yapılmaz.
Geliştirme zamanı tek parça projesine göre daha uzun,
Bazan gereksiz büyük boyut ve doneler, gereksiz maliyet yüksekliği
Gereğinden fazla yatırım.
Üretici yönünden :
Avantajlar :
Dezavantajlar :
"Standart parçalar" da temelde "Geometrik sıralı imalat konstrüksiyonu" olduğundan burada
Geometrik sıralı imalatı ele alıp tanımlayalım.
www.guven-kutay.ch
5.15
5.4.2.3 Geometrik sıralı imalat konstrüksiyonunun hedefi
Geometrik sıralı imalat konstrüksiyonunun hedefi; belirlenmiş pazar sınırları içinde tüketicinin,
üreticinin ve yönetmenliklerin isteklerine en uygun teknik ve ekonomik çözümle (optimal tip
sayısıyla) karşılamaktır.
Benzerlik sistemi ya tamamen benzerlik bağıntısıyla olur ve ya bütün makina veya bir parça
protipten bir faktörle büyütülüp veya küçültülerek yeni tip bulunur. Bazı yerlerde bulunan ölçünün
küçük değişikliğe tutulması gerekir (standart parçalar; rulman yataklar, civatalar, gibi) ve ölçü
değiştirilir. Örneğin; 88,3 mm çıkan bir rulman geçeçek mil çapı 90 mm ye düzeltilir. Çünkü 88,3
mm lik rulman bulmak imkansızdır.
Geometrik sıralı imalat konstrüksiyonu serisinin belirlenmesi için şu işlemler yapılmalıdır:
1.
2.
3.
4.
5.
Tiplerin adet analizi,
Önemli masrafların analizi,
Tiplerde maliyet yükselişinin analizi,
Tiplerin seçiminin analizi,
İşlemlerin analizi ve karar.
5.4.2.3.1 Tiplerin adet analizi
Tiplerin adet analizi, Geliştirme-Konstrüksiyon projelerinin ekonomik kazançlılığını belirlemek,
maliyet ve imalatın planını yapmak, malzeme temini planlamak ve en önemlisi tiplerinin seçimi için
gereklidir.
1
2
3
5
6
Tip No.
4
7
8
20
20
9
10
10
10
11
Adet
30
20
10
10
20
20
30
35
30
5
Tiplerin sınırı
Şekil 5.8, Tiplerin adet analizi
Görüldüğü gibi tiplerin adet analizi mühim bir dayanaktır. Bununla bir çok kararlar verileceğinden
gayet titiz, doğru ve bilhassa hayal edilen durumu hakikat gibi kabul etmeden yapılmalıdır. Analizin
yapılması için inanılır bilgi ve informasyonlara gerek vardır. Örneğin; İnanılır ve güvenilir Piyasa
araştırması, İnformasyonlar ve İstatistikler gibi.
Bazı özel durumlarda tiplerin adet analizi yapıldıktan sonra bunun bir iyimser birde kötümser
kabullerle analizi yapmanın faydası görülür. Böylece hayatın "İsteyin çalalım" programı olmadığı
görülür. Bilhassa teklif istemelerdeki piyasa özel durumları göz arkası edilmemelidir.
Tiplerin adet analizi çeşitli yönde yapılabilir:
• Sınırlanmış büyüklük sahasında özelliklere göre tiplerin adedi,
• Zamana bilhassa planlanan zaman içindeki tiplein adedi.
www.guven-kutay.ch
5.16
Birinci halde özellik olarak ana fonksiyonun alınması bazı karar verme kolaylıklarını doğurur.
Örneğin; bir projede tahrik gücünün üretilmesi gerekiyorsa sıra özelliği giç (W, kW) veya önemli bir
özellik olan torsiyon momenti (Mt) alınmalıdır. Böylece maliyet bu ana fonksiyon özelliği ile ifade
edilebilir. Örneğin; 1 kW ın maliyeti şu kadar YTL tutar, denilebilir.
Burada şunu açıkça söylemek gerekir: "Tiplerin adet analizi tiplerin seçimi için kullanılmaz."
5.4.2.3.2 Önemli masrafların analizi
Burada tiplerin adedinin değişmesine bağlı bütün masraflar dikkate alınmalıdır. İlk önce akla
malzeme ve zamana bağlı imalat masrafları gelir.
Bunun yanında küçük masraflarıda yabana atmamak gerekir. Hesaplama masrafları, teknik resim
yapma masrafları gibi.
Burada dikkat edilecek husus yalnız tip adedinin etkilediği masraflar olmalıdır. Maalesef masrafların
belirlenmesi burada söylenildiği kadar kolay değildir. Tereddütlü olan kısımlar İşlemlerin analizi ve
kararı kısmında tekrar ele alınmalıdır.
5.4.2.3.3 Tiplerde maliyet yükselişinin analizi
Tipler büyüdükçe maliyetleride büyür. Bu büyümenin geometrik sıralı imalat konstrüksiyonunda
maliyete etkisini bulmak daimi problemdir. Tipler büyüdükçe imalat zamanlarının ve her tip için ön
1
2
3
5
6
Tip No.
4
7
8
9
10
11
400
500
630
800
1000
YTL/adet
Malzeme
İşleme
Takım
30
20
10
100
125
160
200
250
315
Şekil 5.9, Tiplerde maliyet yükselişinin analizi
maliyet hesaplarının yapılması oldukça imkansızdır. Geometrik sıralı imalat konstrüksiyonunda
mekanik kanunlarına göre alınan faktörlerle tipler belirlendiğinden maliyet artışıda faktöre bağlanır
ve bu çok zor olan maliyet hesaplamasını ortadan kaldırır.
Bir ürün, parça veya parça grubunun büyüme faktörü ile bulunan masraf artış faktörü ile malzeme
tutarı, işleme maliyeti, işletme masrafları, kayıplar ve bina masrafı payı ile benzeri harcamaların
tutarı hesaplanabilir. Bulunması gereken faktör için şu sorunun cevabı bulunmalıdır:
• Geometrik sıralı imalat konstrüksiyonunda eğer boy basamak faktörü "x değişikliği
kadarsa" (pL=Ln/L(n-1)=x) "Maliyet deiğşiklik faktörü" ne kadardır?
Diğer taraftan maliyete tiplerin büyülükleri değilde tip sayısıları etkili olan masraflar vardır.
Örneğin; İmalat evraklarının masrafı, depolama masrafları, ürün bakımı ve banzeri masraflar.
www.guven-kutay.ch
5.17
Burada şu sorunun cevabı bulunmalıdır:
• Eğer geometrik sıralı imalat konstrüksiyonunda 1, 2, 3, ... , n tipleri imal edilecek ve aynı
zamanda kontruksiyonu yapılacaksa, hangi masraflar bilinmelidir?
Eğer maliyet artışı matematiksel tam ve doğru hesaplamak istenirse, hele konstrüksiyonun
başlangıcında bir sürü belirsiz durum varken, bu çok karışık ve hatta çözülmesi imkansız problem
oluşturur. Bu durumda şu iki yol tutularak problem çözülür;
1. Tecrübelere dayanarak veya şu andaki benzer ürünlere bakarak geometrik sıralı imalat
konstrüksiyonundaki tip büyüklüğünün maliyet tahminleri yapılır.
2. Uzunluk, imalat şekli ve benzeri etkilerin sistematik hesaplanması.
Tecrübelere dayanarak maliyet tahmini muhakkak ki en kestirme yoldur. Maliyet tahmininde bir
sürü masrafı etkileyen faktörler görülmez ve hesaba katılamaz. Bu daha ziyade parçalar grubu için
bazan kullanılır, fakat tek parça için sistemli maliyet hesabı daha inandırıcı ve doğru yoldur. Bu yol
sihhatli sonuçlar vereceğinden her büyüklükdeki masrafların etkisini doğru olarak gösterir. Parçalar
doğru hesaplanınca parçalar grubu ve sonunda komple ürünün hesabı doğru yapılır.
5.4.2.3.4 Tiplerin seçiminin analizi
Cevap verşlmesş istenilen satış alanı çeşitli sayıda seçilen büyüklüklerle karşılanır. Buda büyüklük
YTL
seçiminin bir sürü varyantı olduğunu gösterir. Şimdi
5
bu varyantlar içinde piyasa talebini karşılayacak fakat
firmaya en az masraflı olan varyantın seçimi yapılır.
Bilinçli ve ekonomik tip seçimi için akla ilk gelen
seçim kriterleri teknik açıdan düşüncelerdir. Örneğin;
Büyük boyutlamadan doğan kayıplar gibi. Diğer
taraftan sayıca en fazla talebin olduğu alanlarda tip
seçimi yapılmalıdır. Bu düşünce çoğu zaman doğru
olur.
Kati ve kaçınılmaz büyüklük üretim alanının en üst
sınırıdır. Burada bir tipin olması şarttır.
4
TM
3
MİT
2
Diğer taraftan kaçınılmaz hakikatte;
İEM
1
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10 Tip adedi
a) Planlaması yapılan senelere göre büyüklüklerin
sayıca değeri değişebilir,
b) Planlaması yapılan senelere göre masrafların
tutarlarıda değişebilir.
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
c) Planlaması yapılan senelerde değişik imalat
usulleri ortaya çıkabilir.
Tip No.
Buna rağmen değişiklikleri dikkate almadan ortalama
değerlere göre zamana göre değişiklikleride unutarak
kabuller yapılır. Detaya gidildikçe hesaplamalar zorlaşıp gittikçe hakikatten uzaklaşılır ve sonuçta
hakiki olmayan aldatıcı doğruluk ortaya çıkar.
Şekil 5.10, Tiplerin seçiminin analizi
Yukarıda Şekil 5.10 de maliyet avantajına göre tip seçimine bir örnek verilmiştir. İmalat evrakları,
depolama ve ürün bakımı masrafı "İEM" tip adedine göre linear yükselir. Malzeme, işleme ve Takım
masrafları "MİT" parça sayısı arttıkça masraflar bir müddet düşer, sonra yükselmeye başlar. Bu iki
masrafın toplamı bize Toplam Masrafı "TM" verir. Görüldüğü gibi buda 4 büyüklük seçimini verir.
www.guven-kutay.ch
5.18
5.4.2.3.5 İşlemlerin analizi ve karar
Yukarıda yapılan seçim ekonomik bakımdan yapılan tip sayısı seçimşdşr. Bunun genel açıdan
kontrolü gerekir. Bunun içinde şu araştırmalar yapılmalıdır:
a) Üretici yönünden seçimin avantaj ve dezavantajları;
• Daha fazla standartlaşma,
• Bilinmiyen saklı veya sayısal ifade edilemiyen masraf, avantaj ve dezavantajlar.
b) Tüketici yönünden seçimin avantaj ve dezavantajları;
Burada rekabet açısından seçtiğimiz sıra büyüklüklerinin doğruluğu araştırılmalıdır.
Örneğin; Yatırımlar, işletme giderleri rekabet alanı içinde olmalıdır. Diğer anlatımıyla,
mişteri ürünü alırken
• Ürün için ek bir yatırım yapılacak mı?
• Satın alma fiyatı rakiplere göre nasıl?
• Ürün için ek masraflar yapması gerekiyormu?
Örneğin; Kullanım sahası yeterli mi? Fundament yapması gerekli mi? Yeni krene
ihtiyacı var mı? Personelini eğitmesi gerekiyor mu? v.s.
c) Rizikolar;
• Piyasa şartlarındaki değişiklikler.
- Kullanım alanındaki değişiklikler,
- Özellik değişiklikleri. Örneğin; Daha yüksek randıman ve benzeri.
• Piyasadaki fiyat değişiklikleri.
- Örneğin; Teknolojik gelişmeler, Arz ve Talebin değişmesi, v.s.
• Piyasadaki fiyat artışları.
- Örneğin; Malzeme fiyatları, Ücretlerde artışlar, Memleketin ekonomik durumu.
5.4.2.4
Ekonomik konstrüksiyon yapabilmek için temel düşünceler
5.4.2.4.1 Teknik çözümler
1. Genel veya kısmi çözümde parça sayısını imkan olduğu kadar az tutmak.
a) Gereksiz fonksiyon ve parçaların elenmesi,
b) Elde olan ve başarıyla kullanılan parça veya parça gruplarının kullanılması,
c) İmkan olduğu kadar az çeşitli malzeme, büyüklük ve prensiplerin kullanılması
- Çalışma prensibi, Bağlantı prensibi gibi,
- Büyüklük adedi, Geçmeler gibi.
d) Yardımcı küçük parçaların tiplerinin sınırlanması. Örneğin; Cıvatalar, Kapaklar, Pimler,
Keçeler gibi.
e) Özel parçalar yerine standart parçaların kullanılması,
f) Parça ve parça gruplarını benzerlik ilkesinden ayrılmadan konstrüksiyonunun yapılması,
g) Standart sayıların kullanılması.
2. Çok yönlülüğe dikkat etmek.
a) İmkan oldukça "Süper parçalar" yapılmalıdır. Örneğin; Hemen hemen her yerde
kullanılabilecek parçalar yapmak,
b) Parçaları en yüksek şartlara göre boyutlamak,
c) Konum varyantlarını mümkün olduğu kadar çok karşılayacak konstrüksiyon yapmak,
www.guven-kutay.ch
5.19
d) Simetrik konstruksiyona yönelmek. Örneğin; Sağ ve sol tarafa monte edilebilecek kapak,
e) Boyut varyantlı parçalarda ham malzemeyi veya ön işlemeli parçayı ekonomik açıdan
gerekli büyüklüklere göre çeşidi aza indirmek,
f) Bir parçanın varyant özelliğini diğer parçaya aktarmamak. Örneğin; Özel varyantlar
yapmamak,
g) Parçalarınn değişken özelliklerini basit olarak kullanmak.
3. Parça veya parça grubunun konstrüksiyonunu otonom olarak yapmak.
a) Parçaların fonksiyonlarını kendi başlarına, başka parçaların yardımı olmadan, yapabilecek
şekilde kontruksiyonlarını yapmak,
b) Parçaları birleştirmek. Örneğin; Geçmeli mil kasnak iki parça yerine, dövme bir parça
yapmak,
c) Parçaları kombine etmek. Örneğin;
- Aynı parçalar, Yassı yaylar gibi,
- Tek boyutu değişik parçalar, 0,5 ; 1 ; 2 mm lik rondelalar gibi,
beraber 0.5 – 1 – 1,5 – 2 – 2,5 – 3 - .... mm verir.
- Sabit ve değişebilen parçalar.
d) Bir kaç parçanın ön mote edilerek parça grubu oluşturması. Böylece gereksiz montaj ve
demontaj işlemleri kazanılır,
e) Çok kullanılan küçük özel parçaları "Parçalar ailesi'ne" almak,
f) Basit monte ve sevk edilebilecek parçalar yapmak, gereksiz karışık montaj ve sevk
işlemlerini önlemek,
g) Değişken parça veya gruplarını mümkün olduğu kadar mjontaj sonunda kullanılacak
şekilde yapmak,
h) Parçalar grubunda alt parçalar grubundan sakınmalı ve basit gruplar yapılmalıdır.
4. Parçaların çeşitli parçalarla birleştirilmesi.
a) Parçaların geometrik kombine yeteneğini yaratmak. Örneğin; Boşluklar, geçmeler.
b) Parçaların fiziksel kombine yeteneğini yaratmak. Örneğin; Kuvvet, Mukavemet, Malzeme
ikilisi, v.s.
5. Parçaların diğer parçalara uymasını sağlamak.
a) Basamaklı veya basamaksız uyma özelliği vermek,
b) İki değişken parçanın birbirine bağlanmasında ya üretilen üçüncü veya yabancı parçadan
faydalanmak,
c) Dayanıklı ve hassas olmayan parçalar kullanmak.
6. Tam bağımsız yol tutulmalıdır.
Her yönde bağımsız olunmalıdır. Örneğin;
- Malzeme
Mümkün olduğu kadar piyasada bol ve her zaman bulunan malzeme
kullanılmalıdır,
- Satın alma, temin
Alınan mallar bir çok firmadan alınmalıdır. Tek firmaya bağımlı
kalınmamalıdır,
- İmalat
Üretim mümkün olduğu kadar özel üretim metoduna değilde genel
üretim metoduyla yapılmalı, toleranslar mümkün olduğu kadar kaba
seçilmelidir. Şu söz unutulmamalıdır; "Toleranslar µm ile değil YTL
ile ölçülür."
www.guven-kutay.ch
5.20
5.4.2.4.2
İmalat evrakları
1. Standart evraklar kullanılmalıdır.
a) Ödeve veya projeye bağlı evraklar yerine bağımsız genel evrakların yapılmasına gayret
edilmelidir. Örneğin; Genel hazırlanmış parça listeleri, teknik resim formları, v.s.
b) Ödeve veya projeye bağımsız imalat evrakları yapılmalıdır. Örneğin; Montaj ve kontrol
talimatları, planları, v.s.
2. Satış elemanları ve Danışmanlar için yardımcı evraklar yapmak.
a) Özel değilde genel satış broşürleri, kataloglar yapmak,
b) Yardımcı şablon, tablo ve hesap yönetmenlikleri hazırlamak.
4. Geometrik sıralı imalatın bakımı.
a) Evrakların devamlı düzeltilmeleri ve bakımı için sorumluları belirlemek,
b) Teknik değişmeleri yapacak ve devamlı kontrol edecek sorumluları belirlemek.
5.4.2.4.3 İmalat alet ve edevatı
İmalatta kullanılacak imalat düzeni, takımları, modelleri, v.s. Geometrik sıralı yapmak.
5.4.3 Parça grupları konstrüksiyonu
Parça grubu aynı veya çeşitli parçalardan oluşur. Aynı parçalar şekil ve boyut bakımından aynıdır.
Renkleri, malzemeleri, yani şekil ve ölçüye tesir etmeyen özellikler değişik olabilir. Çeşitli
parçaların şekil ve boyutları değişik olmasına rağmen diğer parçalara bağlantı ölçüleri uygun alınır
Burada parçalar çeşitli şekilde kombine edilerek değişik varyantlar elde edilir (bak Şekil 5.11).
Parça grupları konstrüksiyonunun hedefi
Önceden hazırlanmış parçalar ve parça gruplarıyla ucuz ve çabuk olarak müşteriye hizmet yani
istediği malı derhal depodan alıp vermek.
Parça grupları şu ana (temel) ve ek parçalara sahiptir:
- ANA veya TEMEL PARÇA
Her varyantta kullanılan parçalar.
- ÖZEL PARÇA
Yeni varyant üreten özel parçalar.
- ÖZEL EK PARÇALAR
Varyantı özel ilave edilen parçalarla değiştiren parçalar.
- EK PARÇALAR
İhtiyari ek olarak kullanılan parçalar.
www.guven-kutay.ch
5.21
5.4.4
Örnek
Özel parça
Ana parça
Özel ek parça
ANA PARÇA
Ev için: Beyaz
Endüstri için: Siyah
ÖZEL PARÇALAR
ENDÜSTRİ
H
H
H
100
H
H
EV
160
100
160
160
250
320
320
400
500
ÖZEL EK PARÇALAR
ØD
D=
80
100
125
160
200
250
mm
Şekil 5.11, Parça grupları konstrüksiyonu için örnek: Tıkanan su borusunu açma pompası
www.guven-kutay.ch
5.22
5.5
Yardımcı kaynaklar
Yardımcı kaynak olarak aşağıdaki tabelalar, şablonlar ve örnek verilmiştir.
5.5.1
5. Basamak için kontrol listeleri
Kontrol listesi 5.1, İşin eskiz ve tasarı bölümü için kontrol listesi
o Fonksiyon
Ön görülen fonksiyon elde edilecek mi?
Ön görülen çözüm prensipleri yeterli mi?
Örneğin; Benzerlik, sızdırmazlık, iyi verim, arızaya karşı hassasiyet,
o Şekil verme
Büyüklük, yer, ağırlık, sıralama, durum, uyma.
o Çözüm
Konstrüksiyon yeterli mi?
Örneğin; Dayanma süresi, emniyetli deformasyon, yeterince stabil, yeterince
resonanssız, zararsız büyüme (ısı altında), normal sınırda aşınma ve yıpranma.
o Emniyet
Parçalar, fonksiyon, imalat, işletme, bakım ve çevre emniyet faktörleri dikkate
alındı mı?
o İnsan-Makina
İnsanla makina arasındaki ilişki dikkate alındı mı?
İyi bir şekil vermeye ( Design ) dikkat edildi mi?
o Kontrol
Bütün gereken kontroller eskiz esnasında ve sonra (FMEA) vede evraklarının
düzenlenmesinde yapıldı mı?
o Montaj
İşletmedeki ve malın çalışacağı yerdeki montaj kriterleri dikkate alındı mı?
Montaj basit, kolay ve emniyetli mi?
o Nakliye
İşletmede ve dışarıda yapılacak nakliye kolay mı?
Problemler var mı? Varsa çözümü düşünüldü mü?
o Kullanma
Bütün kullanırkan doğan durumlar düşünüldü mü?
Örneğin; Gürültü, sallantılar (vibrasyon), Kullanma şekli, ...
o Bakım
Malın bakımını hakikaten normal ve emniyetle yapma imkanı var mı?
o Maliyet
Ön görülen maliyet sınırı aşıldı mı?
Bilinmiyen işletme masrafları ve ek masraflar çıktı mı?
o Termin
Terminler tutulabilecek gibi mi?
Terminleri dahada kısaltma imkanı var mı?
www.guven-kutay.ch
Kontrol listesi 5.2, Talimatlar için kontrol listesi
o İçindekiler
− Talimatın içindekiler
− Eklerinin içindekileri
o Geçerlilik
− Maksat
− Hedef
− Yapılma sebebi
o Dayandığı
−
−
−
−
Şartnameler
Bilinen informasyonlar
Yönergeler
Standartlar
o Hazırlama
−
−
−
−
−
−
−
−
−
−
Ne yapılacak? Tam anlatılması.
Kullanılacak sembollerin açık ve belirli anlatılması.
Kullanılacak takımlar ve toleransları.
Kullanılacak mekanizmalar ve toleransları.
Kullanılacak malzeme ve özellikleri.
Önlemler.
Kullanılacak makinalar ve özellikleri.
Kontrol olanakları.
Kalite emniyeti ve yapma planı.
İstekler.
o Yapma
− Tutulacak yol, nasıl yapılacak?
− Yapımın hassasiyeti.
− Tanımlama, numaralama, sıralama.
o Kontrol
− Dışta, giriş, içte kontroller
o Karar kriterleri −
−
−
−
o Karar
Karşılaştırma değerleri ve bunların toleransları.
Toleranslar.
Resim ve eskizler.
İşlemler ve değerlendirmeler.
− Tastik belgesi, sertifika, protokol, rapor.
o Hataların düzeltilmesi − Sıralama, düzeltme, tamir, tanımlama.
o Sorumluluk
− Tam ve kesin olarak sorumlu mevki ve kişinin belirlenmesi.
o Tastik
− Garanti
o Tutulacak yol
− Kararlar, Paketleme
o Ek
− Kontrol protokölleri, Gereken evrakın gösterilmesi, evraklar,
hata statikleri, benzer imalat, rakip malların broşürleri.
www.guven-kutay.ch
5.23
5.24
Kontrol listesi 5.3, İmalat resimleri için kontrol listesi
RESİM TEKNİĞİ YÖNÜNDEN KONTROL
o
Resim kağıdı ve ölçek doğrumu seçilmiş?
o
Resimler arşivlenecek şekilde mi çizilmiş?
o
Taramalar doğru mu ?
o
Tanımlama ve açıklamalar doğru mu?
o
Parça amaca uygun mu çizilmiş?
− Görünüşler
− Detaylar ( ne az, nede çok )
− Kesitler
− Dağılımlar
− Konum ve projeksiyonlar
− Yeterince projeksiyon
− Simetriler
− Kıvırmalar
− Açılımlar.
TEKNİK AÇIDAN KONTROL
o
Kesit ve projeksiyonlar doğru mu gösterilmiş?
o
Standartlar doğru mu uygulanmış?
− Dönen cisimler için ortalama eksen delikleri var mı?
− Kanallar verilmiş mi?
− Civata bağlantı delikleri uygun mu?
− Vida boyları yeterli mi? ...
o
Parça listesi doğru mu?
− Malzeme seçimi ve değerleri,
− Sevk talimatları ve değerleri,
− İmalat tarzı ve değerleri,
− Montaj tarzı ve değerleri,
− Kontrol tarzı ve değerleri,
− Toleranslar ve değerleri vede hesapları,
− Isı işlemleri,
− Yüzey işlemleri.
www.guven-kutay.ch
ÖLÇÜLER ve YÜZEY KALİTESİ
o
Ölçülendirme gayaye uygun mu?
− Fonksiyon ölçüleri,
− Ana ölçüler,
− Kontrol ölçüleri,
− Tali ölçüler.
o
Seçilen boyutlar standartlara uygun mu?
− Yarı çaplar, çaplar, boyutlar,
o
Verilen yüzey işleme kalitesi doğru ve ekonomik mi?
o
Şekil ve konum toleransları hakikate uygun mu?
o
Malzeme istekler şartnamesine ve standartlara göre mi?
− Aşınma, ...
o
Paslanmaya karşı önlemler alınmış mı?
o
Boyutlar doğru mu?
− Aşınma
− dayanıklılık
− Ağırlık
− Asit ve ısıya dayanıklılık, ...
o
Makinada işleme olanağı?
− Çok ince, titreme, ...
GENEL
o
Monte etme olanağı nasıl?
− Parçalar biri birine uyuyor mu?
− Montaj ve demontaj olanakları nasıl?
− Demontaj olanakları ön görülmüş mü? Demontaj vidaları gibi, ...
− Özel montaj aletlkerine gerek var mı?
o
İmalat olanakları düşünülmüş mü?
− Freseler, matkaplar, torna ve bıçakları, ....
− Gerekli mekanizmalar, mastarlar, ....
− Kıvırma ve kesme alet ve makinaları,
− Malı takım tezgahlarına bağlama olanakları,
− Nakliye olanakları,
− İmalat tarzları,
− Kontrol problemleri.
www.guven-kutay.ch
5.25
İmalat evrakları
5.26
5.6
Ana örneğin çözümü, Kaldırma redüktörü
5.6.1 Prototip'in seçimi
Şu anda redüktörün aşağı yukarı nasıl olacağı temel prensipi ile bilinmektedir. Satış paleti olarak
dört tipte seçilmiştir. Burada bu dört tipten biri prototip olarak seçilir ve bütün işlemler yapıldıktan
sonra sıra faktörü ile diğer tiplerin büyüklükleri bulunur. Prototip ile hesaplar ve konstrüksiyon
yapılırken dikkat edilecek bir hususta ekstrem büyüklüklerin kontroludur. Bu kontrolun hesaplar için
yapılması gereksizdir. Fakat konstrüksiyon, yani ölçülerin kontrolunda çok fayda vardır. Çünkü, ya
en küçük tipte ölçüler imal edilemiyecek kadar küçük, en büyük tiptede anormal büyüklükler ortaya
çıkabilir. Bu durumda gereken önleler alınır. Biz burada prototip olarak en küçük boyu seçip, en
büyük boyunda gerektiğinde kontrolunu yapalım. Böylece konstrüksiyonunu yapacağımız prototipi
seçmiş bulunuyoruz.
Prototip:
5.6.2
AKR 063
Klavuz şemanın yapılması
5.6.2.1 Genel düşünceler
Çözüm için seçilen varyantta momentin iletilmesi helis dişlilerle yapılacağı bilinmektedir. Silindirik
alın dişlilerde kademe çevrim oranı pratikte i ≤ 8 kabul edildiğine göre, şöyle bir düşünce yürütelim.
Çevrim oranımız ne kadardır? Burada redüktörün giriş ve çıkış devir sayılarını bilmemiz gerekir.
Redüktöre giriş devir sayısı tahriğin yapılacağı elektrik motoru ile oluşur. Tecrübeler ≈ 1'400 d/dak
devir sayısında, parçaların yalnız statik olarak salgılarının alınmasıyla, sistemin problemsiz
çalıştığını göstermiştir. Burada 6-Kutuplu motor seçersek bunun devir sayısı nM ≈ 960 d/dak
olacağından doğru seçim yapmış oluruz. Birde 4-Kutuplu motor seçiminde 1'450/960 ≈ 1,5 ve 8Kutuplu motor seçiminde 710/960 ≈ 0,75 faktörü ile kaldırma hızı için satış alternatifleri
kendiliğinden ortaya çıkar. Burada duruma göre motorları seçelim. Diğer taraftan kumanda
yönünden motorun devir sayısı kademesiz ayarlanabilineceğinden motor devir sayısına göre seçimi
önemini kaybetmiştir. Burada prototip AKR 063 için nM ≈ 1460 d/dak kabul edelim ve diğer
büyüklükler için duruma göre devir sayısı seçimini yapalım.
Redüktöre çıkış devir sayısı tamburun devir sayısı kadardır. Öyleyse tamburun devir sayısının
bulunması gerekir. Ek 6, Ön hesaplara ve literatüre göre hesaplarımızı yaparsak prototip AKR 063
için tambur devir sayı nTam ≈ 16 d/dak olarak bulunur.
Bu değerler bize çevrim oranını uRed = nM / nTam ≈ 87,5 olarak verir. Redüktörümüzü iki kademeli
kabul edersek en fazla uRed = u1 . u2 = 8 . 8 = 64 < 87,5 olmaz. Demek ki redüktörümüz 3 kademeli
olmalıdır.
Böylece aşağıda Şekil 5.12 de görülen, klavuz şema hazırlanır. Bu klavuz şema konstrüksiyon
boyunca değerlere genel olarak hakim olmamız için devamlı düzeltilir, gereken yeni değerler katılır
ve kontrol ölçeği olarak tutulur.
www.guven-kutay.ch
5.27
KS A n a ö r n e ğ i n ç ö z ü m ü
5.6.2.2
Klavuz şema
ALINDİŞLİ KALDIRMA REDÜKTÖRÜ AKR 080
Dişli ve millerin malzemesi:
y
a1 =
z
.
u Top = u 1 . u 2 . u 3 =
x
"A" Tarafı
FA1 =
FA1X=
z1,1 =
FA1Y=
FA1Z=
A 1 d t1,1=
FA2 =
FA2X=
FA2Y=
FA2Z=
u=
.
ηW1
Sağ
η1
Sol
β1 =
a2 =
a3 =
a =
m n1 =
FA3 =
FA3X=
FA3Y=
FA3Z=
FA4 =
FA4Y=
FA4Z=
FB1 =
FB1Y=
FB1Z =
η M1=
B 1 1. Mil
n 1=
Mt1=
"B" Tarafı
b1,1 =
b2,1 =
A2
=
z1,2 =
dt1,2=
Sol
z 2,1 =
d t2,1=
B2
b 1,2 =
η1
b 2,2 =
η2
Sağ
z1,3 =
A 3 dt1,3=
β2 =
b 1,3 =
η2 Sağ
b 2,3 =
η3
B3
m n2 =
FB2 =
FB2Y=
FB2Z =
2. Mil
η1=
n 2=
Mt2=
FB3 =
FB3Y=
FB3Z =
3. Mil
z2,2 =
dt2,2=
η2=
n 3=
Mt3=
z2,3 =
dt2,3=
B 4 4. Mil
η Di =
ηMi =
ηKe =
η 1 = ηRY .ηRY .η Di =
η 2 = ηRY .ηRY .η Di =
η 2 = ηRY .ηRY .η Di .η Ke =
ηTop= η1.η2 .η3 .ηMi1 =
ηTop=
Şekil 5.12, Klavuz şema
www.guven-kutay.ch
2. Kademe
FB4 =
FB4X =
FB4Y =
FB4Z =
η3=
n 4=
Mt4=
4. Mil ve 3.Kademedeki moment
Sol
A 4 β3 =
m n3 =
1. Kademe
5.28
İmalat evrakları
5.6.3 Konstrüksiyon büyüklüklerinin bulunması
Klavuz şemadaki gerekli büyüklüklerin hesaplanarak bulunması ve konstrüksiyonun rahatlıkla
yapılabilmesi için ek 6, Ön hesaplara ve literatüre göre hesaplarımızı yaparsak aşağıdaki Tablo 5.1
deki değerleri buluruz. Tablo 5.1 deki değerler temel çıkış değerleridir. Bu değerlerin yardımıyla
daha detaylı olarak Tablo 5.2 de değerler bulunur ve Şekil 5.12 deki değerler doldurularak
tamamlanır.
Tablo 5.1, Üretim paleti ana değerleri
*)1
Faktor
≈q
AKR 063 AKR 125 AKR 200 AKR 320
Sembol
Birim
KALDIRMA KAPASİTESİ
R'10/2(80...) =>qF = qL2=q102=1,25892=1,589 ≈1,6
F
kN
1,6
80
125
200
320
KALDIRMA HIZLARI
Satış kısmı raporundan seçilmiş değerler
v
m/min
1
7
6,3
5,5
4,5
ÇELİK HALAT ÇAPI
R'20/2(14...) => qS = qL = q10 = 1,2589 ≈ 1,25
dH
mm
1,25
14
*)2
18
22
28
TAMBUR ÇAPI
R20/2(280...) => qT = qL = q10 = 1,2589 ≈ 1,25
DT
mm
1,25
280
355
450
560
REDÜKTÖR ÇIKIŞ MOMENTİ
R'20/6(5,6...) => qM = qL3 = q103 = 1,25893 ≈ 2
MÇı
Nm
2,0
5’770
11’540
23’063
46’160
TAHRİK, MOTOR GÜCÜ
P
kW
1,6
11
(11,70..)
15
(16,46..)
*)3
22
(22,99..)
30
(30,10..)
REDÜKTÖR ÇIKIŞ DEVİR SAYISI
n:ı
min-1
1,6-1
16
11
7,8
5,1
ÇEVRİM ORANI
U = nM / nÇı
U
[-]
1
87,5
87,5
87,5
87,5
TANIMLAMALAR
Bu tabloda verilmiş faktör değerleri yuvarlatılmış değerlerdir. Hesaplar tam faktörlerle yapılmıştır. Örneğin; 1,2589 ≈ 1,25 .
*)1 Prototip, Konstrüksiyonu yapılan tip
*)2 Yuvarlatılmış değer, Hesap sonucu 17,04 mm
*)3 Parantez değerleri hesap sonuçları, parantezsiz değerler piyasada bulunan büyüklük değerleri.
Burada konumuz hesap örnekleri olmadığından hesaplama kısımları literatüre bakınız deyip
konstrüksiyon sistematiğine geçeceğiz.
www.guven-kutay.ch
5.29
5.6.4
Üretim paletinin konstrüksiyon değerleri
Tablo 5.2, Üretim paletinin konstrüksiyon değerleri
Prototip
Kaldırma kapasitesi, yük
Hızlar
F
kN
v
m/dak
istenen
hakikat
Çelik halat çapı
istenen
hakikat
istenen
hakikat
Çıkış momenti
dT
mm
MA
Nm
istenen
hakikat
Motor gücü
AKR125
AKR200
AKR320
80
125
200
320
7
6,3
5,5
4,5
7,06
6,13
5,51
4,54
14
18
22
28
13,6330
17,0413
21,5557
27,2660
280
355
450
560
273
341
431
545
5770
11540
23063
46160
5,768
11,427
23,175
46,144
11
15
22
30
11,7063
16,4619
22,9945
30,1018
mm
dS
Tambur çapı
AKR063
istenen
kW
PAn
hakikat
Redüktörün randımanı
ηred =
[-]
0,91
0,91
0,91
0,91
Kaldırma tahriğinin randımanı
ηtot =
[-]
0,82
0,82
0,82
0,82
k
[-]
1,03
1,03
1,03
1,03
nTam
1/dak
16,0
11
7,8
5,1
Hıza göre
15,9155
11,2978
7,7809
5,1157
Motor devirsayısı ve çevrim oranına göre
16,0457
10,9976
7,7936
5,1575
87,5
87,5
87,5
87,5
87,2508
87,2916
87,2508
87,2508
1400
960
680
450
Kanca takımı ağırlık faktörü
Tamburun devir sayısı
İstenilen teorik çevrim oranı
u
[-]
Hakiki oran u = z2/z1 . z4/z3 . z6/z5
Motor devir sayısı
nMOT
1/dak
www.guven-kutay.ch
İmalat evrakları
5.30
Tablo 5.3, Üretim paletinin detaylı konstrüksiyon değerleri
125
80
Mt1
ηM1
z1,1
z2,1
mn1
β1
mt1
Mt2
η1
u1
a1
a10
z1,2
z2,2
mn2
β2
mt2
u2
Mt3
η2
a2
a20
z1,3
z2,3
mn3
β3
mt3
u3
Mt4
η3
a3
a30
utop
10% SUVA
MtT
73
0,970
19
99
200
145
0,970
17
86
320
290
0,970
20
105
580
0,970
19
99
2
3
3
4
18,9656
2,11480455
368
0,985
5,21052632
125,00
124,773468
13,0029
3,07894831
713
0,985
5,05882353
160,00
158,565838
19,7246
3,18699459
1478
0,985
5,25
200,00
199,187162
18,9656
4,22960909
2930
0,985
5,21052632
250,00
249,546936
18
84
17
78
17
79
18
83
3
4
5
6
15,2185
3,10902806
4,66666667
1691
0,985
160,00
158,560431
15,9620
4,16040745
4,58823529
3223
0,985
200,00
197,619354
14,4775
5,16397751
4,64705882
6764
0,985
250,00
247,870921
15,2185
6,21805612
4,61111111
13309
0,985
315,00
314,011834
17
61
17
64
17
61
17
62
5
6
8
10
10,8069
5,09027772
3,58823529
5977
0,965
200,00
198,520831
87,250774
13,0029
6,15789661
3,76470588
11954
0,965
250,00
249,394813
87,3828618
7,1808
8,06324287
3,58823529
23908
0,965
315,00
314,466472
87,5423875
8,9893
10,124352
3,64705882
47816
0,965
400,00
399,911903
87,625387
6347
5770,0
12694
11540,0
25388
23063
50776
46160
Randımanlar; Rulman yatak
ηYA = 0,995 Dişli kademe ηDi = 0,995
Redüktörün toplam randımanı ηRed = ηM1 * η1 * η2 * η3 = 0,91
qL = 1,25892541
1. Mil için
ηM1= ηYA2 * ηKe
2. Mil + 1. Kademe
η1 = ηYA2 * ηDi
3. Mil + 2. Kademe
η2 = ηYA2 * ηDi
4. Mil + 3. Kademe
η3 = ηYA2 * ηDi * ηKe
Keçe randımanı ηKe = 0,980
Tablo 5.3 de görüldüğü gibi modul 2, 3, 4, 5, 6, 8 ve 10 yedi çeşittir ve buda yedi azdırma takımı
eder. Bunları 3, 4, 6, 8 ve 10 diye beş takıma indirebiliriz. Böylece Tablo 5.2 şu şekli alır:
www.guven-kutay.ch
5.31
Tablo 5.4, Üretim paletinin tipleri ve konstrüksiyon değerleri, yeni
Prototip
Tipler *)1
Kaldırma kapasitesi, yük
Hızlar
F
kN
v
m/dak
istenen
hakikat
Çelik halat çapı
istenen
hakikat
istenen
hakikat
Çıkış momenti
dT
mm
MA
Nm
istenen
hakikat
Motor gücü
AKR125
AKR250
AKR500
80
125
200
320
7
6,3
5,5
4,5
7,13
6,13
5,41
4,52
14
18
22
28
13,6330
17,0413
21,5557
27,2660
280
355
450
560
273
341
431
545
6350
12700
25400
50630
6,345
12,569
25,493
50,758
11
15
22
30
11,7063
16,4619
22,9945
30,1018
mm
dS
Tambur çapı
AKR063
istenen
kW
PAn
hakikat
Redüktörün randımanı
ηred =
[-]
0,91
0,91
0,91
0,91
Kaldırma tahriğinin randımanı
ηtot =
[-]
0,82
0,82
0,82
0,82
k
[-]
1,03
1,03
1,03
1,03
nTam
1/dak
16,0
11
7,8
5,1
Hıza göre
15,9155
11,2978
7,7809
5,1157
Motor devirsayısı ve çevrim oranına göre
16,2210
10,9861
7,6569
5,1355
87,5
87,5
87,5
87,5
86,3077
87,3829
88,8088
87,6254
1400
960
680
450
Kanca takımı ağırlık faktörü
Tamburun devir sayısı
İstenilen teorik çevrim oranı
u
[-]
u = z2/z1 . z4/z3 . z6/z5
Motor devir sayısı
nMOT
1/dak
*)1 Her nekadar kaldırma redüktörünü kren kapasitelerine göre seçeceksekte redüktörün çıkış momenti
seçiminde esas rölü oynayacağından buradan itibaren tipleri çıkış momentine göre adlandıralım.
Şöyleki; AKR063 ⇒ 063x100 = 6300 Nm
www.guven-kutay.ch
İmalat evrakları
5.32
Tablo 5.5, Üretim paletinin detaylı konstrüksiyon değerleri, yeni
Tip
Mt1
ηM1
z1,1
z2,1
mn1
β1
mt1
Mt2
η1
u1
a1
a10
z1,2
z2,2
mn2
β2
mt2
u2
Mt3
η2
a2
a20
z1,3
z2,3
mn3
β3
mt3
u3
Mt4
η3
a3
a30
utop
10% SUVA
MtT
125
063
81
0,970
13
66
250
160
0,970
17
86
500
315
0,970
20
105
638
0,970
19
99
3
3
3
4
18,9656
3,17220682
399
0,985
5,07692308
125,00
125,302169
13,0029
3,07894831
784
0,985
5,05882353
160,00
158,565838
19,7246
3,18699459
1'602
0,985
5,25
200,00
199,187162
18,9656
4,22960909
3'223
0,985
5,21052632
250,00
249,546936
18
84
17
78
21
99
18
83
3
4
4
6
15,2185
3,10902806
4,66666667
1'832
0,985
160,00
158,560431
15,9620
4,16040745
4,58823529
3'546
0,985
200,00
197,619354
14,4775
4,13118201
4,71428571
7'440
0,985
250,00
247,870921
15,2185
6,21805612
4,61111111
14'640
0,985
315,00
314,011834
14
51
17
64
17
61
17
62
6
6
8
10
10,8069
6,10833326
3,64285714
6'575
0,965
200,00
198,520831
86,3076923
13,0029
6,15789661
3,76470588
13'149
0,965
250,00
249,394813
87,3828618
7,1808
8,06324287
3,58823529
26'299
0,965
315,00
314,466472
88,8088235
8,9893
10,124352
3,64705882
52'597
0,965
400,00
399,911903
87,625387
6'347
5770,0
12'694
11540,0
25'388
23063
50'776
46160
Randımanlar; Rulman yatak
ηYA = 0,995 Dişli kademe ηDi = 0,995
Redüktörün toplam randımanı ηRed = ηM1 * η1 * η2 * η3 = 0,91
www.guven-kutay.ch
qL = 1,25892541
1. Mil için
ηM1= ηYA2 * ηKe
2. Mil + 1. Kademe
η1 = ηYA2 * ηDi
3. Mil + 2. Kademe
η2 = ηYA2 * ηDi
4. Mil + 3. Kademe
η3 = ηYA2 * ηDi * ηKe
Keçe randımanı ηKe = 0,980
5.33
5.6.5
Üretim paletinin moment bilançosu
Tip
063
125
250
500
Mt1
81
160
1,975
315
1,968
638
2,027
1. Mil içinWel.
ηM1 = 680,0 min-1
Mt2 = Mt1 * u1 * ηW1
Mt1 = Mt2 /u1 / ηW1
Mt2
389
784
1,968
1'478
2,042
2'930
2,012
nM2 =130,5 min-1
2. Mil + 1. Kademe
Mt3 = Mt2 * u2 * η1
Mt2 = Mt3 /u2 / η1
Mt3
1'832
3'546
1,935
7'440
2,098
14'640
1,968
nM3 = 28,0 min-1
3.Mil + 2. Kademe
Mt4 = Mt3 * u3 * η2
Mt3 = Mt4 /u3 / η2
Mt4
6'575
13'149
26'299
52'597
2,000
2,000
2,000
nM3 = 7,8 min-1
4. Mil + 3. Kademe
MtT = Mt4 * η3
Mt = MtT / 1,1
MtT = Mt4 / η3
Mt = MtT * 1,1
MtT
5770
Mt
6347
11540
2,000
12694
2,000
23063
2,000
25388
2,000
www.guven-kutay.ch
46160
2,000
50776
2,000
%10 fazla yükle
Tamburdaki moment
Yükün momenti
İmalat evrakları
5.34
ALINDİŞLİ KALDIRMA REDÜKTÖRÜ AKR 063
y
a2 = 160
a3 = 200
a = 485
a1 = 125
z
Dişli ve millerin malzemesi:
u = 87,33
u Top = u 1 . u 2 . u 3 = 99 . 84 . 61 = 87,25077
19 18 17
x
"A" Tarafı
FB1 = 5'670 N
"B" Tarafı
FA1 = 4'670 N
FB1Y=5'650 N
FA1X= 1'370 N
FB1Z = 440 N
z1,1 = 19
FA1Y= 4'300 N
η M1= 0,97
FA1Z= 1'810 N A 1 dt1,1= 40,181
B 1 1. Mil
n 1 = 1'400 d/dak
ηM1
Mt1= 80 Nm
Sağ
b1,1 = 50
FA2 = 6'940 N
b2,1 = 45 η
FB2 = 11'785 N
1
FA2X= 2'610 N
FB2Y=11'540 N
Sol z1,2 = 18
FB2Z = 2'385 N
FA2Y= 6'805 N
dt1,2= 55,963
FA2Z= 1'370 N A 2 β1 =18,9656°
B2
2. Mil η 1 = 0,985 1. Kademe
m n1 =2,0
Sol
n 2 = 268,7 d/dak
Mt2= 405 Nm
b 1,2 = 65 η1
z 2,1 = 99
d t2,1= 209,366
b 2,2 = 60 η
2
FA3 =34'260 N
FB3 = 22'465 N
FA3X= 4'330 N
Sağ
F
B3Y= 25'370 N
z1,3 = 17
FA3Y= 31'865 N
FB3Z = 2'220 N
β2 = 15,2185° B 3
FA3Z= 13'585 N A 3 dt1,3= 86,535
η 2 = 0,985 2. Kademe
3. Mil
m n2 =3,0
n 3 = 57,6 d/dak
M
b 1,3 =100 η2 Sağ
t3=1'860 Nm
z2,2 = 84
d
=
η
261,158
b 2,3 = 95
t2,2
3
FB4 = 20'635 N
FA4 =35'420 N
FB4X = 7'705 N
Sol
FB4Y = 17'540 N
FA4Y= 35'245 N
FB4Z = 10'870 N
FA4Z= 3'560 N
A 4 β3 = 10,8069°
B 4 4. Mil
η 3 = 0,965
m n3 = 5,0
η Di =
n 4 = 16 d/dak
u 3 = 3,58824
ηMi =
Mt4= 6'575 Nm
z2,3 = 61
4. Mil ve 3.KadeηKe =
dt2,3= 325,778
medeki moment
25
100
5
65
220
η 1 = ηRY .ηRY .η Di = 0,995 . 0,995 . 0,995 = 0,985
η 2 = ηRY .ηRY .η Di = 0,995 . 0,995 . 0,995 = 0,985
η 2 = ηRY .ηRY .η Di .η Ke = 0,995 . 0,995 . 0,995 . 0,980 = 0,965
ηTop= η1.η2 .η3 .ηMi1 = 0,985 . 0,985 . 0,965 = 0,91
25
80
ηTop= 0,91
Şekil 5.13, Değerleri doldurulmuş klavuz şema
www.guven-kutay.ch
5.35
11
8,25
720
Motor 8-polig
17
KALDIRMA REDÜKTÖRÜ
AKR 080 TASLAK
960
Motor 6-polig
16,5
1440
87,25077399...
84
99
u=
19
.
18
.
61
z 2,2
z
. 2,3
z 1,3
z 1,2
.
z 2,1
z 1,1
u=
ÜBERSETZUNG
=
n Antrieb
An
n Abtrieb
Ab
Taslağın çizimi
Motor 4-polig
5.6.6
303.5
232.0
53.5
115
30.0
125
250.0
115.0
60.0
32.5
200
250
315
44.3
55.0
45.0
Ø35
125
22.5
32.5
Ø30.0
Ø30
Ø35
Ø41
Ø45,2
Ø41
53.0
20
Ø35
80
142.0
190
25.0
168.5
Ø18
10
53.5
160
232.0
83,5
Ø60
Ø70
Ø99,4
Ø75
370
Ø30
Ø60
32.5
60
30
485
53,5
307
R3
5
82.5
166.0
200
80
227.0
300
215
678
405
70.0
Ø82.0
Ø90
15
Ø82
Ø105
Ø90
Ø105
Ø120
75
50.0
55.0
35.0
42.0
30
72.5
Ø
72.5
137.5
275.5
335
42.0
R3
5
145
40
80
225.0
Şekil 5.14, AKR 063 kaldırma redüktörünün genel taslağı
Bu taslağın daha işlenmesi ve mükemmelleştirilmesi gereklidir. Bunu yapalım.
www.guven-kutay.ch
5.36
Konstruksiyonun tamamlanması
5.7 Konstrüksiyonun tamamlanması
Çizilmiş taslak ele alınıp istekler ve şartlar kataloğuna göre kontrol edilince bir çok şartın yerine
getirilmediği görülür. Örneğin: Redüktör konumu aşağıda görüldüğü gibi serbest seçilecek şekilde olmalı ve
hatta redüktör müşteriye gönderilse bile kolayca şekil değiştirilebilmelidir.
Şekil 5.15, Redüktör konumu
Bu şartın ve daha başka mükemmelleştirmeleri yapabilmek için parça gruplarının istek ve şartlar
listesinin yapılıp konstrüksiyon varyantlarının aranması ve en iyisini veya iyilerini seçmek gerekir.
Burada konstrüksiyon parçalarına örnek olarak milleri alalım. Buna paralel pratikte diğer parça
gruplarınında analizi yapılır.
22207
22207
22207
22212
22218
22207
22212
22218
Şekil 5.16, Redüktör taslağı, tip AKR 063
5.7.1 Miller için istekler listesi
Miller için istekler listesi aşağıda verilmiştir.
www.guven-kutay.ch
EK 13
5.37
Proje: Miller, kaldırma redüktörü AKR 063
Cinsi :
Cinsi
K = Kati istek ; İ = İhtiyari istek ; D = Dilekler
Nitel isteklerin tanımı
Sayısal değeri
Düşünceler
AKR 063
AKR serisi
GS-16MnCr5
16MnCr5, W.Nr.:1.7131
80 °C
Rulman yataklama
Bütün büyüklükler 063-500
Detay için aşağıya bak *)1
Detay için aşağıya bak *)1
devamlı 40 °C
BİLİNENLER
F
F
F
F
F
F
Milin kullanılacağı redüktör tipi
Milin uyum sağlaması gereken tipler
Göbek malzemesi (büyük çark)
Mil malzemesi
Geçme yerindeki max. işletme ısısı
Yataklama
FONKSİYON İÇİN İSTEKLER
F
Hesaplar için iletilecek momentler
F
Mildeki pinyonun taksimat dairesi
F
F
Dönme yönü
max devir sayısı
F
Toleranslar:
F
Yüklenme durumu
F
F
Emniyet faktörleri
max yüklenme
1. Mil
2. Mil
3. Mil
4. Mil
1. Mil
2. Mil
3. Mil
4. Mil
1. Mil
2. Mil
3. Mil
4. Mil
Pinyonun olduğu yerde sehim
Yataklarda eğim açısı
Milin burulma açısı
max. radyal kaçıklık
Eğilme ......
Torsiyon ...
MtM1 =
75 Nm
MtM2 =
370 Nm
MtM3 = 1'690 Nm
MtM4 = 5'980 Nm
d1,1 = 40,181 mm
d1,2 = 55,963 mm
d1,3 = 86,535 mm
d2,3 = 310,507 mm
sağ ve sol, değişik
n1 = 1400,0 d/dak
n2 = 268,7 d/dak
n3 = 57,6 d/dak
n4 = 16,0 d/dak
fmax ≤ 0,05.mn
tan αA,B ≤ 0,001
ϕ ≤ 0,5 °/m
< 0,02 . mn
Değişken yüklenme
Dalgalı yüklenme
çeşitli
çeşitli
Bu değerler tahrik grubu 2m
için geçerlidir, bak "İstekler
kataloğu"
Dişli hesaplarından
Dişli hesaplarından
Dişli çalışma şartı
Yatakların çalışma şartı
Genel makina parçası
Dişli çalışma şartı
κeğ = -1
α0 = 0,7
κt = 0
bak "İstekler kataloğu"
bak "İstekler kataloğu"
KONSTRUKSİYON İÇİN İSTEKLER
F
Mil ve çarkların tek tek değişebilmesi
Pinyon
Çark
F
F
F
Milin eksenel ve radyal konumu
Parça adedi
Mil/Göbek bağlantı şartları
Mil/Büyük çark
Mil/Halattambur
Mil/Frentamburu
Beraber olabilir
Şart
zParça < 2
Sıkı geçme
Kamalı
Kamalı
Bütün değerler kabul edilen
toleranslarda olmalı.
Şartsız, konstrüksiyona göre.
Piyasada bulunan
Basit ve sağlam
Oynak bağlantı!..
SERVİS İÇİN İSTEKLER
Montaj ve bakım takımları
EKONOMİK YÖNDEN İSTEKLER
İmalat adedi
Hazırlayan:
Ahmet Birinci
Kontrol ve kabul edenler : Mehmet İkinci
Senede 200 adet
Mustafa Üçüncü
Murat Dördüncü
Malik Beşinci
Tarih : 14. Nisan 2007
www.guven-kutay.ch
EK 13
5.38
*)1
Malzemenin mekanik özellikleri:
Miller:
Çarklar:
Dövme veya dolu semantasyon çeliği, DIN 17210 göre: Kısa adı: 16MnCr5, malzeme
numarası: 1.7131
Döküm, DIN 17210 göre: Kısa adı: GS - 16MnCr5, malzeme numarası: 1.7131 (?).
En küçük mekanik değerler < 100° C isi için.
Kopma
Akma sınırı
Elastiklik modülü
Kayma modülü
Poisson sayısı
Rm
Rp0,2
Edyn
G
ν
N/mm2
N/mm2
N/mm2
N/mm2
[-]
Devamlı mukavemet faktörü
K1 = σW / Rm
Çekme
Eğilme
Torsiyon
0,45
0,50
0,30
<16 mm
880
635
16 - 40
780
590
210'000
81'000
0,3
40 - 100
640
440
Akma mukavemetifaktörü
K2 = σF / Rpo,2
Çekme
Eğilme
Torsiyon
1,00
1,25
0,58
Redüktörün montaj ve konumu için varyantlar arayalım
www.guven-kutay.ch
EK 13
5.39
PROJE : Kaldırma redüktörü AKR 063
VARYANT : 1.1
İKİ ÇIKIŞLI 1.MİL
Bilgi:
• İki taraftan çıkışlı mil imal
edilir. Müşterinin isteğine
göre kullanılmayan taraf
kesilir.
Patent : Yok.
Rakipler kullanıyormu?
Hayır.
Firmada daha önce
kullanılmış mı?
Hayır.
AVANTAJLAR:
• Tek parça, depolama masrafı az,
•
DEZAVANTAJLAR:
• Müşteride yapılan işlem
• Değişiklik bir defa yapılır ve redüktör öyle
kalır,
•
•
RİZİKOLAR / GEREKEN EK BİLGİLER
TUTULACAK YOL:
Ö
Ö
Ö
Aktuel
Elendi
DÜŞÜNCELER :
www.guven-kutay.ch
EK 13
5.40
PROJE : Kaldırma redüktörü AKR 063
VARYANT : 1.2
İKİ ÇIKIŞLI, KÜLAHLI 1. MİL
Bilgi:
• Varyant 1.1 gibi. İki
taraftan çıkışlı mil imal
edilir. Birde kapak yerine
külahlı kapak yapılır.
Patent : Yok.
Rakipler kullanıyormu?
Hayır.
Firmada daha önce
kullanılmış mı?
Hayır.
AVANTAJLAR:
• Her zaman ve her yerde konum değişikliği
yapılabilir,
•
DEZAVANTAJLAR:
• Tahrik tarafının ters tarafında külah çıkıntısı,
• Külah kapak yeni parça. Depo ve model
masrafları,
•
•
RİZİKOLAR / GEREKEN EK BİLGİLER
TUTULACAK YOL:
Ö
Ö
Ö
Aktuel
Elendi
DÜŞÜNCELER :
www.guven-kutay.ch
EK 13
5.41
VARYANT 1.3, ORTADAN PİNYONLU 1. MİL
VARYANT 1.4, ÇİFT PİNYONLU 1. MİL
VARYANT 1.5, SIKMA ELEMANLI 1. MİL
VARYANT 1.6, EKLEME ÇATAL MUYLU 1.MİL
VARYANT 1.7, GEÇME PİNYONLU 1.MİL
VARYANT 1.8, İKİ AYRI PİNYONLU 1.MİL
VARYANT 1.9, GENİŞ PİNYONLU 1.MİL
VARYANT 1.10, ÇEŞİTLİ GEÇME MUYLU 1.MİL
www.guven-kutay.ch
EK 13
5.42
VARYANT 2.1, İKİ ÇIKIŞLI 4.MİL
VARYANT 2.2, KÜLAHLI İKİ ÇIKIŞLI 4. MİL
VARYANT 2.3, KAYMA ÇARKLI 4.MİL
VARYANT 2.4, KAVAL 4.MİL VE EK MUYLU
VARYANT 2.5, EKLEME ÇATAL MUYLU 4.MİL
VARYANT 2.6, ÇEŞİTLİ GEÇME MUYLU 4.MİL
Görüldüğü gibi 16 varyant verilmiştir. Bunların onu birinci, altısı dördüncü mil varyantıdır. Birinci,
ve dördüncü mil varyantları aynen alınırsa 20 ve daha bir sürü varyant bulunarak bu sayı daha çok
arttırılır.
Burada seçimimizi "Varyant 1.4, Çift pinyonlu 1.mil" olarak yapmış olduğumuzu kabul edelim.
Diğer taraftan yapılan hesaplar redüktör çıkış milinin tek uygu kamalı değilde komple kamalı mil
olarak yapılması gerektiğini ortaya koymuş olsun.
Bütün imalat resimlerini yapalım. Sonra prototipi seri imalata vermeden önce firma yönetiminden
okey alabilmek için "FMEA" hatalar ve rizikolar analizini yapalım. Bunun içinde tam yapılmış
imalat resimlerine ihtiyacımız olduğu için burada Montaj parça listesi ve resmi ile her parça
grubundan en az bir parça listeli imalat resmini FMEA grubuna verelim.
www.guven-kutay.ch
EK 13
5.43
Rubrik Rubrik Rubrik
R01
Adet
Adet
Adet
1
1
1
1
1
1
3
2
1
1
32
1
8
2
4
4
18
Poz.
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
Evrak-No.
AKR063R01
Tanımı
Redüktör, 4.mil kamalımil
Düşünceler
Evrak-No.
063ALTKU
063-M1
063-M2
063-M3
063-M4
KA072-35
KA072
KA110
KA160
KA160-90
ST 088106335
063-KUTU-ÜST
ST 088110055
ST 088110120
ST 088110145
ST 088110175
ST 188110000
Tanımı
Alt kutu
1. Pinyon mil
2. Pinyon mil kpl.
3. Pinyon mil kpl.
4. Mil kpl.
Kapak φ 072/35-M8
Kapak φ 072-M8
Kapak φ 110-M8
Kapak φ 160-M8
Kapak φ 160/90-M8
6-Kö Cıv M8x35-8.8
GÜst kutu
6-Kö Cıv M10x55-8.8
6-Kö Cıv M10x120-8.8
6-Kö Cıv M10x145-8.8
6-Kö Cıv M10x175-8.8
6-Kö So M10-8.8
Yağ ISO VG 100
Düşünceler
Çizen / Issued
Değişik./Düze
İsmi / Title
Kontrol eden /
Reviwed
Tastik eden / Approved
Revis./Adapt.
KALDIRMA REDÜKTÖRÜ AKR 063
FİRMA
Önceki benz res:
Originated from:
Sayfa-No.
Page-No.
1
Sayfa adedi
No. pages
1
Dosya :
AKR063_PL_00.DOC
Evrak No./Document-no.
AKR 063
Şekil 5.17, AKR 063, Montaj parça listesi
www.guven-kutay.ch
EK 13
5.44
13
9
4
12 8
10
3
2 7
8
5
R3
5
7
1
6
200
10
678
Ø
30
R3
5
145
11
7
17
100
20
190
80
370
Ø30
307
335
60
40
80
405
Ø18
80
37.5
125
250
320
32.5
Zusst.
SHG080
KALDIRMA REDÜKTÖRÜ AKR063
AKR063
AKR063
--:\SHG\SHG080\DWG\SHG080.DWG
Şekil 5.18, AKR 063, Montaj resmi
1 1
A
B
80
D-D
20
20
53
65
R1
0
R19
0
R1
32
R1 10
0
R1
9
R1
0
R1
0
10
10
20
190
0
R1
R1
0
°
10
G
R1
0
30
R1
0
9
R1
10
10
G3/4
R
0
G3/4
G3/4
G3/4
R1
G3/4
10
10
0
R1
R1
9
0
R1
23
R10
5
80
Ø1
00
0
R10
G
0
R1
R1
0
48
R1
0
R1
0
0
R1
23
180
Ø11
Ø10
Ø1
35
5
*)1
275
40
R65
G
0
R1 10
R10
E
R80
R1
0
E
E
E
Ø1
8
90
A-A
73
68
90
Ø11
D
90
110
Redüktör alt kutusu
GG 20 Kırdöküm sevk talimatı
0,5
(4)
10
C
15°
E
170
23
40
063ALTKU
Ø18
20
10
60
120
240
40
80
405
60
125
80
250
60
147
120
A
B
C
295
D
B-B
808
C-C
G
780
50
200
160
30
125
30
R5
0
M8
0
R5
43
R1
R1
0
R1
0
R1
0
R20
15
0
20
R10
73
R2
0
0
R1
Ø110H7
Ø72H7
Ø72H7
240
Ø160H7
1
89
R10
(
N6
N8
)
18
0,2
R5
0
R5
0
23
18
43
R10
0
R2
R20
73
196
*)1 Ýþlemeye baþlangýç ölçüsü
Ölçülenmemiþ bütün yarýçaplar R = 5 mm
200
180
130
115
Döküm eðimi genel 3°
Döküm ölçüleri toleransý DIN1683-GTB17-BZ 4/7
18
0,2
Köşeler 0,2x45° kırılacak
SHG080
RED-ALT KUTUSU
063ALTKU
Datei: 080_1_GEH_U.DWG
063ALTKU
Şekil 5.19, AKR 063, Redüktör Altkutusu
www.guven-kutay.ch
EK 13
5.45
1
2
3
4
5
6
7
STA05009
A
1
( ,
N8
N6
,
N10
18
8
1. Pinyon mil
Ø50−355, 16MnCr5, MN: 1.7131
Sementasyon çeliği sevk talimatı
063-M1
1 1
3,3 kg
A
0,2
Semente edilecek
620-740HB ; 0,5mm
Semente edilecek
620-740HB ; 0,5mm
345
209±0,05
60
3
N10
1
N6
4.0
28.6h12
Ø29,8±0,1
8.0P9
N6
30k6
Ø44
Ø41
B
1.6H13
N10
N6
Ø45,18h9
N10
57.5
Ø35k5
N10
R1
.5
N10
Ø45,18h9
Ø44
Ø35k5
N10
N6
17
N10
50
R1
.5
20°
N10
N6
B
B
C
VERZAHNUNGSDATEN
Zähnezahl
z
13
Modul
mn
3
rechts
Verschiebungsfaktor
x
+0,25
Teilkreisdurchmesser
d
40,181
Verzahnung
DIN 867
DIN 3972
Werkzeug
Verzahnungsqualität
DIN 8
Messzähnezahl
A oWk
=
-0,089
6,8
3
Zahnweite
E
D
Ø3,15
Flankenrichtung
120°
10
6,7
18,9656
Bezugsprofil
50
0,9
20
Schrägewinkel
,6
R0
D
120°
Eingriffswinkel
57
0,3
2,5
15°
100
A
°
20
°
20
0,05 AB
60°
C
113±0,1
50
N10
N10
B
17
N10
2
A uWk
=
W3
15,727
W3o
15,637
W3u
15,590
E
-0,136
grösste Zahnweite
kleinsste Zahnweite
Achsabstand im Gehäuse
B
125±0,020
18
0,2
GEGENRAD
Zähnezahl
0
99
Zeichnungsnummer
063-GZR1
F
F
SHG080-HUBWERKGETRIEBE
Bearbz
1. Pinyon mil
063-M1
063-M1
Datei : 080-W1.DWG
1
3
2
4
5
A3
6
7
8
Şekil 5.20, AKR 063, Kaldırma redüktörü pinyonlu 1. mili
1
2
3
4
5
6
8
7
A
A
3
B
2
1
3
B
C
C
100
D
D
50
E
E
0
F
F
1
Montz
2.Pinyonmil kpl.
063_M2
063_M2
Datei : 080_3_W2_ZS.DWG
2
3
4
5
6
A3
7
8
Şekil 5.21, AKR 063, Kaldırma redüktörü 2. Pinyonmil kpl.
www.guven-kutay.ch
EK 13
5.46
1
3
2
4
5
2
2 ( , ,
A
N6
N8
N10
18
0,2
7
8
2. Dişli çark
GS - 16MnCr5
Sevk talimatı GS - 16MnCr5
063DÇ02
STA05008
(13,5)
DÝÞ ÇEKME ÖLÇÜLERÝ
B
0,01 A
N10
N6
Zähnezahl
z
84
Modul
mn
3
N10
N10
Eingriffswinkel
R8
R8
C
3xØ24
10
R3
20
15,2185°
Flankenrichtung
rechts
Verschiebungsfaktor
x
+0,19472
Teilkreisdurchmesser
d
261,158
Verzahnung
DIN 867
Werkzeug
DIN 3972
11
100
Messzähnezahl
W11 97,299
Zahnweite
AoWk
=
-0,235
A uWk
=
-0,160
W11o 97,140
W11u 97,064
grösste Zahnweite
18
Zähnezahl
Ø268.33h9
N8
N6
Ø70H7
Ø180
Ø120
Ø237
D
160±0,02
Achsabstand im Gehäuse
GEGENRAD
3
3
N8
50
N8
E
kleinsste Zahnweite
20°
20°
D
C
DIN 8
Verzahnungsqualität
R8
B
Schrägewinkel
Bezugsprofil
R8
A
Semente edilecek
620-740HB ; 0,5mm
60
10°
20
6
1
Zeichnungsnummer
063-M2
E
Döküm eğimi genel 3°
60
0,2
Döküm ölçüleri toleransı DIN1683-GTB17-BZ 4/7
0
18
F
F
Bearbz
2. Dişliçark
063DÇ02
063DÇ02
Datei : 080-ZR2.DWG
1
3
2
4
5
A3
6
7
8
Şekil 5.22, AKR 063, Kaldırma redüktörü dişli çarkı
1
2
3
4
5
6
8
7
A
A
3
B
2
1
3
B
C
C
100
D
D
50
E
E
0
F
F
063_M3
1
Montz
3.Pinyonmil kpl.
063_M3
Datei : 080_3_W2_ZS.DWG
2
3
4
5
6
A3
7
8
Şekil 5.23, AKR 063, Kaldırma redüktörü 3. Pinyonmil kpl.
www.guven-kutay.ch
EK 13
5.47
1
2
Kapak 110-M8
GG 20
KA110
1 1
4
3
A
( ,
N8
N6
18
0,2
B
20
10
C
R3
Ø110g6
D
0
Ø95
Ø135
Ø160
50
20°
15°
N6
3
0,4
100
4xØ9
2,5
15
Ölçülenmemiş bütün yarıçaplar R = 2,5 mm
E
18
0,2
F
Bearbz
Kapak 110-M8
KA110
Datei : DK110.DWG
1
2
A4
3
4
Şekil 5.24, AKR 063, Kapak 110-M8
1
2
1 1
4
3
Kapak 072-M8
GG 20
KA072
A
N8
( ,
N6
18
0,2
B
20
10
R3
20°
15°
N6
3
0,4
100
4xØ9
2,5
C
D
Ø72g6
2
7
Ø60
Ø52H7
Ø91
Ø100
Ø120
50
10°
N6
0
15
Ölçülenmemiş bütün yarıçaplar R = 2,5 mm
E
18
0,2
F
Bearbz
Kapak 072-M8
KA072
Datei : DK110.DWG
1
2
A4
3
4
Şekil 5.25, AKR 063, Kapak 072-M8
www.guven-kutay.ch
EK 13
6.48
6
Konu İndeksi
B
I
Belirli konstrüksiyon ......................................... 5.2
Belli konstrüksiyon............................................ 5.2
İkazlı emniyet tekniği ........................................5.6
İş emniyeti..........................................................5.5
Ç
K
Çok yönlü dizi prensibi ..................................... 5.6
Kontrol listesi 5.1............................................. 5.21
Kontrol listesi 5.2............................................. 5.22
Kontrol listesi 5.3............................................. 5.23
D
Doğa ve çevre emniyeti ..................................... 5.5
Doğrudan emniyet tekniği ................................. 5.5
Dolaylı emniyet tekniği ..................................... 5.6
P
Parçanın emniyeti ..............................................5.5
E
S
Emniyet tekniği ................................................. 5.5
Sınırlı bozulma prensibi.....................................5.6
F
T
Fonksiyon emniyeti ........................................... 5.5
Talimatlar.........................................................5.22
G
U
Garantili var olma prensibi................................ 5.5
Üç-Basamak-Metodu .........................................5.5
H
Hata ağacı analizi .............................................. 5.7
www.guven-kutay.ch

30-05-ks-İmalat Evrakları

Transkript

Benzer belgeler

Öğrenme Düzeni Bir derste daha öncede bahsettiğimiz gibi çok

GBP/USD ANALİZİ

İki Parçalı Blok Kalıp Metodu

Teknik Eğitimler