Binalar Sektörü Mevcut Durum Değerlendirmesi

 Binalar Sektörü Mevcut Durum Değerlendirmesi Raporu (2. Taslak­Web, Ağustos 2010) Hazırlayan: Tülin Keskin TÜRKİYE’NİN ULUSAL İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ EYLEM PLANI’NIN GELİŞTİRİLMESİ PROJESİ BİNALAR SEKTÖRÜ MEVCUT DURUM DEĞERLENDİRMESİ RAPORU ­TASLAK­ İÇİNDEKİLER YÖNETİCİ ÖZETİ.......................................................................................................................... 1 1. GİRİŞ ......................................................................................................................................... 4 2. Sektörün Kısa Tanıtımı .............................................................................................................. 6 2.1. Binalar ve Emisyonlar ........................................................................................................ 6 2.2. Türkiye’de Bina Stokunun Yapısı ........................................................................................ 7 2.3. Binalar Sektörünün Enerji Tüketimi ve Enerji Verimliliği ................................................. 10 3. Mevcut Durum ........................................................................................................................ 19 3.1.Politikalar .......................................................................................................................... 19 3.2. Yasal Düzenlemeler.......................................................................................................... 21 3.3. Kurumsal Yapılanma ........................................................................................................ 26 3.4. Finansman ve Ekonomik Araçlar ...................................................................................... 27 3.5. Eylemler/Projeler ............................................................................................................. 28 3.6. Bilimsel ve Teknolojik Ar‐Ge ............................................................................................ 29 3.7. Bilgi Sistemleri, İzleme/Raporlama .................................................................................. 30 3.8. Eğitim/Kapasite Geliştirme .............................................................................................. 30 4. SONUÇ VE ÖNERİLER ........................................................................................................... 32 KAYNAKLAR .............................................................................................................................. 36 EKLER ........................................................................................................................................ 37 EK 1 BİNALAR SEKTÖRÜ PAYDAŞ ANALİZİ ............................................................................... 38 EK 2: BİNALAR SEKTÖRÜ MEVCUT DURUM DEĞERLENDİRMESİ ÇALIŞTAYLARI KATILIMCI LİSTESİ ..................................................................................................................................... 55 EK 3: BİNALAR SEKTÖRÜ MEVCUT DURUM DEĞERLENDİRMESİ KATILIMCI SÜREÇ VE ÇIKTILARI ................................................................................................................................. 60 EK 4: BİNALAR SEKTÖRÜ KAYNAK LİSTESİ ............................................................................... 68 EK 5: AVRUPA BİRLİĞİ’NDE BİNALAR SEKTÖRÜNE YÖNELİK POLİTİKALAR ............................. 73 Ağustos 2010 i
TÜRKİYE’NİN ULUSAL İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ EYLEM PLANI’NIN GELİŞTİRİLMESİ PROJESİ BİNALAR SEKTÖRÜ MEVCUT DURUM DEĞERLENDİRMESİ RAPORU ­TASLAK­ TABLOLAR Tablo 1: Bina Sayısının Gelişmesi……………………………………………………………………………….….. 8 Tablo 2: Elektrikli Ev Cihazları Üretimi, İthalatı ve İç Pazara Satışı………………………………. 15 Tablo 3: AB Nihai Enerji Tüketim Sektörlerinde Tahmin Edilen Enerji Tasarruf Potansiyelleri ve Oranları…………………………………………………………………………………………………………………………. 73 ŞEKİLLER Şekil 1: AB’de Sektörlere Göre Enerji Tüketimi……………………………………………………………… 6 Şekil 2: Sektörlere Göre CO₂ Emisyonu (1000 ton)………………………………………………………… 7 Şekil 3: Kullanım Amacına Göre Bina Tiplerinin Bina Stoku İçindeki Oranı………………….. 8 Şekil 4: Bina Alt Sektörlerine göre Yeni Yapılardaki Eğilim…………………………………………… 9 Şekil 5: Bina Sayıları ve Alanlarına Göre Binalar Sektörü Gelişimi ……………………………………9 Şekil 6: Nihai Enerji Tüketiminin Sektörel Dağılımı, 2008 …………………………………………….….10 Şekil 7: Enerji Türlerine Göre Binalar Sektörü Enerji Tüketimi‐2008……………………………. 11 Şekil 8: Konutlarda Elektrik Tüketiminin Dağılımı……………………………………………………………13 Şekil 9: AB’nin 15 Ülkesinde Binalarda Enerji Tüketim İndeksinin Isıtmada ve Elektrikli Ev Aletlerinde Gösterdiği Azalma Eğilimi………………………………………………………………………….. 14 Şekil 10: Enerji Talebinin Aylar Bazında Dağılımı…………………………………………………………. 16 Şekil 11: Konut Enerji Tüketimleri ve Fiyatları……………………………………………………………….. 17 Ağustos 2010 ii
TÜRKİYE’NİN ULUSAL İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ EYLEM PLANI’NIN GELİŞTİRİLMESİ PROJESİ BİNALAR SEKTÖRÜ MEVCUT DURUM DEĞERLENDİRMESİ RAPORU ­TASLAK­ KISALTMALAR AB Avrupa Birliği AR‐GE Araştırma Geliştirme AVM Alışveriş Merkezi BESD Beyaz Eşya Sanayicileri Derneği BEP Binalarda Enerji Performansı Yönetmeliği BİB Bayındırlık İskân Bakanlığı BMİDÇS Birleşmiş Milletler İklim Değişikliği Çerçeve Sözleşmesi BOTAŞ Boru Hatları ile Petrol Taşıma Anonim Şirketi ÇEDBİK Çevre Dostu Yeşil Binalar Derneği DB Dünya Bankası EBYM Enerji Bilgi Yönetim Merkezi EİE Elektrik İşleri Etüt İdaresi Genel Müdürlüğü ETKB Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı EVD Enerji Verimliliği Danışmanlık Şirketi GEF Küresel Çevre Fonu GSMH Gayri Safi Milli Hâsıla MSAD İnşaat Malzemesi Sanayicileri Derneği IPCC Hükümetler arası İklim Değişikliği Paneli İZODER Isı Su ses ve Yangın Yalıtımcıları Derneği kep Kilogram eşdeğer petrol MMO Makina Mühendisleri Odası ÖTV Özel Tüketim Vergisi ppp Satına Alma Gücü Ağustos 2010 iii
TÜRKİYE’NİN ULUSAL İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ EYLEM PLANI’NIN GELİŞTİRİLMESİ PROJESİ BİNALAR SEKTÖRÜ MEVCUT DURUM DEĞERLENDİRMESİ RAPORU ­TASLAK­ PV Fotovoltaik pil TBB Türkiye Belediyeler Birliği TEP Ton Eşdeğer Petrol TOKİ Toplu Konut İdaresi Başkanlığı TTMD Türk Tesisat Mühendisleri Derneği VAP Verimlilik Artırıcı Proje Ağustos 2010 iv
TÜRKİYE’NİN ULUSAL İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ EYLEM PLANI’NIN GELİŞTİRİLMESİ PROJESİ BİNALAR SEKTÖRÜ MEVCUT DURUM DEĞERLENDİRMESİ RAPORU ­TASLAK­ YÖNETİCİ ÖZETİ Binalar, ekonomi sektöründeki en uzun ömürlü ve önemli boyutta enerji tüketen ürünler olması ve çok geniş ürün ve hizmet aralığını kapsaması nedeniyle enerji verimliliğinin artırılması ve iklim değişikliğine yönelik politika ve programlarda öncelikli çalışma alanı olarak değerlendirilmektedir. AB ve tüm gelişmiş ülkelerde iklim değişikliğiyle mücadeleye yönelik eylemlerin başında binalarda enerji verimliliğinin arttırılması gelmektedir. Ülkemizde 2007 yılında sektör 34 milyon ton CO₂ emisyonuna sebep olan sektörün enerji tüketimi 2008 de 28,3 milyon TEP den 2020 yılında 47,5 milyon TEP’e ulaşacağı tahmin edilmektedir, bu da CO₂ emisyonunun iki misli olacağını göstermektedir. TÜİK’in 2000 yılı bina sayımına göre; bina sayısı 1984 yılında 4,3 milyon iken %78 artışla 2000 yılında 7,8 milyona, konut sayısı ise aynı yılın verilerine göre %129 artışla 16,2 milyona ulaşmıştır. 2000‐2008 yılları arasında alınan inşaat izinlerine göre konut, ticari ve kamu binalarının alan bakımından %56 oranında artarak 1.524 milyon m₂’ye ulaşırken, sayı bakımından ise %7 oranında arttığı görülmektedir. Daha geniş kullanım alanlarına doğru talep artışı, binalarda enerji verimliliği önlemlerinin ivedilikle alınması gerektiğini göstermektedir. Türkiye’de son 5 yıldır binalar sektöründe en önemli gelişmeler Toplu Konut İdaresi (TOKİ) Başkanlığı’nın toplu konut alanındaki yurt çapındaki yatırımları ve hızla büyüyen perakende sektörünün alışveriş merkezleridir. Yıllık cirosu 200 milyar dolar civarında olan (AVM’ler 60 milyar dolar) perakende sektörü sadece satış alanı olarak 17,5 milyon m2 ye ulaşmıştır. Ülkemizde ısınma amacıyla kömür kullanımı yaklaşık yıllık 14 milyon ton civarındadır. 2009 yılı sonu itibarıyla, doğal gaz arzı sağlanan il sayısı 66’ya ulaşmıştır. 2012 yılından itibaren hemen hemen bütün illerimizde doğal gaz kullanımının başlayacağı göz önüne alındığında; fiyatı uygun olması halinde ısınmada doğal gazın yaygınlaşması beklenebilecektir. 2008 yılı verilerine göre binalar sektöründe doğal gaz tüketimi %26 ile en yüksek paya sahip olmuş, elektrik tüketimi %24, güneş, jeotermal, odun, bitki hayvan artıklarından oluşan yenilenebilir enerji ise %21 olarak tüketimde pay almıştır. Türkiye’de kullanılan enerjinin üçte birinden fazlası ısıtma ve soğutma amacıyla harcanmaktadır Binalardaki en önemli önlem binanın ısı kayıplarına karşı, sıcak bölgelerde de ısı kazançlarına karşı güçlendirilmesi; ısı yalıtımıdır. Özellikle 1.derece gün bölgesinde yer alan şehirlerimizde yaz aylarında dış sıcaklıklar 40~45 ºC mertebelerine ulaşmaktadır. Soğutma işlemi ısıtma işlemine kıyasla 3~6 kat daha fazla maliyete sahiptir. Bunun azaltılması için en etkin önlem olan ısı yalıtımı açısından yeni inşa edilecek yada ve büyük ölçüde tadilat yapılacak konut ve ticari binalarda uygulanacak ısı yalıtımı kurallarını düzenleyen TS 825 Binalarda Isı Yalıtım Kuralları” standardı Binalarda Isı Yalıtım Yönetmeliği ile 14.06.2000 tarihinden sonra yapılacak tüm yeni binalarda mecburi standart olarak uygulanması Bayındırlık ve İskan Bakanlığı tarafından sağlanmıştır. Isı yalıtımının uygulanması için ülkemizde etkin bir ısı yalıtım pazarı ve hizmet sektörü bulunmaktadır. TÜİK’in 1998 hane halkı enerji tüketim araştırmasına göre mevcut binaların Ağustos 2010 1
TÜRKİYE’NİN ULUSAL İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ EYLEM PLANI’NIN GELİŞTİRİLMESİ PROJESİ BİNALAR SEKTÖRÜ MEVCUT DURUM DEĞERLENDİRMESİ RAPORU ­TASLAK­ %84’ü tek camlı ve yalnızca %16’sı çatı yalıtımına sahiptir. Yine İZODER “Algılama Araştırması” verilerine göre; tüketicilerin ikamet ettikleri binalara yalıtım uygulaması yaptırması ele alındığında, yalnızca %9’luk bir kesim yalıtım uygulamasına girmiştir. Avrupa’nın onda biri kadar kişi başına yalıtım malzemesi tüketimi binalarımızdaki enerji kaybının nedenini daha iyi açıklamaktadır. Mevzuatın olması ısı yalıtımının sağlandığı anlamına gelmemektedir. Mevcut mevzuat gerçek anlamda uygulamasının %20’ler civarında olduğuna dair sektörde genel bir kanı mevcuttur. Türkiye’de ısı yalıtımının uygulanmasındaki en önemli sorun bilgi ve eğitim eksikliği (özellikle uygulayıcı olan ara elemanlarda) ve uygulamanın etkin denetimdir Tüketicilerin özellikle konutlara yönelik kalite bilincinin yeterli seviyede olmaması ile yapı denetim kuruluşlarının beklenen denetim standardını yakalayamayan uygulamaları bu sonuçta etkili olmuştur. Ülkemizde 2000 öncesi yapılmış bina stoku sadece geçerli inşaat standartları açısından karşılaştırıldığında bile bugünkü yönetmeliğe göre en az iki misli enerji harcamaktadır. EİE binalardaki enerji verimliliği potansiyelini %35 olarak açıklarken, 2023 yılına kadar 10 milyon konuta ısı yalıtımı ile 2.400 GWh soğutma ve 2,3 milyon TEP yakıt tasarrufu tahmini yapmaktadır. Binalardaki ısı enerji kayıplarını düzenlemek üzere 5 Aralık 2008’de yayınlanan, 5 Aralık 2009’de yürürlüğe giren ve 1 Nisan 2010 da esaslı revizyon gören Binalarda Enerji Performansı Yönetmeliği getirdiği yeni düzenlemelerle binalarda enerji verimliliğinin arttırılması için ciddi bir adım olmuştur. Binalarda Enerji Performansı Yönetmeliği ile yeni yapılan binalarda toplam kullanım alanının 2.000 m²’den büyük olması halinde merkezi ısıtma sisteminin kullanılması zorunlu hale getirilmiş, merkezi sistem ısıtması olan binaların münferit sisteme geçirilmesi Kat Mülkiyeti Kanunun 42. Maddesi çerçevesinde zorlaştırılmıştır. Türkiye’de yılda 4 milyar dolar değerinde elektrikli eşya satılmaktadır. Ülkemiz beyaz eşya üreticileri Avrupa’daki ikinci büyük üretici konumundadır. Ülkemiz beyaz eşya piyasasının A ve üzerindeki etiketli cihazlara dönüşümü sağlanmak üzeredir. Yaz sıcaklıklarının son yıllarda artmaya başlaması ile özellikle güney bölgelerde pencere tipi klima satışlarında büyük artış olmuştur. 2006 yılında klima satışı 1,2 milyon adet olmuştur. Bu satışların sadece %25’i A sınıfıdır. A sınıfı klimalar Standart D sınıfı klimalara göre %23 daha az enerji harcamaktadır. Türkiye’de Yüksek Planlama Kurulunun 2009 yılı kararı ile yürürlüğe giren Elektrik Enerjisi Piyasası ve Arz Güvenliği Strateji Belgesi 2023 yılı öngörüleri iddialı hedefler vermektedir ve bugünkü üretim yapısının da önemli oranda değişiklik göstereceğine işaret ederken enerji yoğunluğunun hedef belirtilmeden azaltılacağı belirtilmektedir. 2010 Nisan ayında açıklanan Enerji Stratejisi (2010‐2014) ile enerji sektöründeki stratejik hedefler ve amaçlar ortaya konmuştur. Bu stratejide enerji verimliliğinin arttırılması için yine enerji yoğunluğunun hedef belirtilmeden azaltılması öngörülmektedir. Ayrıca, Ulusal İklim Değişikliği Strateji Belgesi (2010‐2020) Nisan 2010 tarihinde Yüksek Planlama Kurulunda onaylanmıştır. Ağustos 2010 2
TÜRKİYE’NİN ULUSAL İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ EYLEM PLANI’NIN GELİŞTİRİLMESİ PROJESİ BİNALAR SEKTÖRÜ MEVCUT DURUM DEĞERLENDİRMESİ RAPORU ­TASLAK­ Enerji Verimliliği Kanunun uygulanması ile ilgili ana kuruluş olarak Elektrik İşleri Etüt İdaresi Genel Müdürlüğü (EİE) görevlendirilmiştir. “Binalarda Enerji Performansı Yönetmeliği”nin uygulanmasından sorumlu kuruluş Bayındırlık ve İskan Bakanlığı’dır. Halihazırda binalar sektöründe enerji verimliliğinin teşvik edilmesine yönelik teşvik mekanizmaları bulunmamaktadır. Mevcut bina stokuna yönelik yalıtım uygulamasını özendirmek ve yaygınlaştırmak amacıyla, teşvik ve yaptırım unsurlarını içerecek mevzuat altyapısının oluşturulmasından bilgi ve bilinç düzeyinin geliştirilmesine kadar çok yönlü eylemleri içine alacak bir hareketin başlatılması gerekmektedir. Ağustos 2010 3
TÜRKİYE’NİN ULUSAL İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ EYLEM PLANI’NIN GELİŞTİRİLMESİ PROJESİ BİNALAR SEKTÖRÜ MEVCUT DURUM DEĞERLENDİRMESİ RAPORU ­TASLAK­ 1. GİRİŞ Bu rapor, Çevre ve Orman Bakanlığı ve Birleşmiş Milletler Kalkınma Programı ortaklığında yürütülen “Türkiye’nin İklim Değişikliği Ulusal Eylem Planı’nın Geliştirilmesi Projesi”ne yönelik önceliklerin belirlenmesi için, 2010 yılı ilk yarısı itibariyle iklim değişikliği ile mücadele bağlamında sera gazlarının azaltılmasına ilişkin mevcut politikalar, bunların uygulama araçları ve tamamlanmış ya da devam eden uygulamalar çerçevesinde olumlu gelişmeleri, varsa iyileştirilmesi, geliştirilmesi gereken yönleri, devam eden faaliyetleri bir stok sayımı yaklaşımıyla saptayarak mevcut durumu değerlendirmektedir. Projenin yürütücü kuruluşu Çevre ve Orman Bakanlığı, uygulayıcı kuruluşu ise Birleşmiş Milletler Kalkınma Programı’dır. Dokuzuncu Kalkınma Planı’nda “ülkemiz şartları çerçevesinde ilgili tarafların katılımıyla sera gazı azaltımı politika ve tedbirlerini ortaya koyan bir Ulusal Eylem Planı hazırlanarak, BM İklim Değişikliği Çerçeve Sözleşmesi’ne ilişkin yükümlülüklerin yerine getirileceği” belirtilmiştir. Bu mevcut durum değerlendirmesi, hazırlanacak İklim Değişikliği Eylem Planı’nın zeminini oluşturacak ve önceliklerini belirleyecektir. Bu anlamda, değerlendirme kapsamına, sera gazı azaltımına ilişkin mevcut politikalar ve bunların uygulamaları ile konu hakkında halen devam eden çalışmalar alınmıştır. Sera gazı emisyonlarının miktarının hesaplanması “İkinci Ulusal Bildirim” çalışmaları, iklim değişikliğine uyumla ilgili konular da Türkiye’nin İklim Değişikliğine Uyum Kapasitesinin Geliştirilmesi Birleşmiş Milletler Ortak Programı’nın “Ulusal İklim Değişikliğine Uyum Stratejisi” bileşeni kapsamında Türk Hükümeti ve UNDP ortaklığında yürütülen paralel süreçlerde ele alındığından, bu rapor çerçevesinde incelenmemiştir. Türkiye’nin Ulusal İklim Değişikliği Strateji Belgesi, 3 Mayıs 2010 tarihinde Yüksek Planlama Kurulu tarafından onaylanarak yürürlüğe girmiştir. Eylem Planı’nın oluşturulması aşamasında Strateji Belgesi, göz önünde bulundurulacak en önemli çerçeve belgedir. İklim Değişikliği Eylem Planı’na yönelik mevcut durum değerlendirmesi çalışmaları sırasında henüz taslak aşamasında olduğundan Strateji’den genel çerçeve anlamında yararlanılabilmiştir. Bununla birlikte, Strateji’nin aşağıda belirtilen temel ilkeleri değerlendirmelere temel teşkil etmiştir: “Türkiye’nin iklim değişikliğiyle küresel mücadele kapsamında temel amacı, insanlığın ortak kaygısı olan iklim değişikliğini önlemeye yönelik uluslararası taraflarla işbirliği içerisinde, tarafsız ve bilimsel bulgular ışığında ortak akılla belirlenmiş küresel çabalara, sürdürülebilir kalkınma politikalarına uygun olarak, ortak fakat farklılaştırılmış sorumluluklar prensibi ve Türkiye’nin özel şartları çerçevesinde katılmaktır.” Mevcut Durum Değerlendirilmesi Raporu, sektör uzmanının literatür çalışmalarına, ilgili paydaşlarla yüz yüze görüşmelere ve paydaşlarla yürütülen katılımcı sürece dayanılarak hazırlanmıştır. İklim değişikliği ile mücadele kapsamında sera gazı azaltımı konusunda alınacak politika ve tedbirleri etkileyebilecek ve bunlardan etkilenebilecek taraflar (paydaşlar), Ek 1’de yer alan paydaş analizi ile belirlenmiş; belirlenen paydaşların sürece aktif katılımları sağlanmaya çalışılmıştır. Çalıştaya davet edilen kurum/kuruluşlar ile katılımcıların listesi Ek 2’dedir. Ağustos 2010 4
TÜRKİYE’NİN ULUSAL İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ EYLEM PLANI’NIN GELİŞTİRİLMESİ PROJESİ BİNALAR SEKTÖRÜ MEVCUT DURUM DEĞERLENDİRMESİ RAPORU ­TASLAK­ 12 Mart 2010 ve 13 Nisan 2010 tarihlerinde yapılan çalıştaylara katılan katılımcılar tarafından binalar sektörüne ilişkin olumlu gelişmeler belirlenmiş; var olan politikalar ve uygulamalardaki eksiklikler ve aksaklıklar tespit edilmiş; sürmekte olan projeler ve faaliyetler kayda geçirilmiştir. Katılımcılarca belirlenen eksiklikler ve aksaklıklar ile boşluklar, sektör uzmanı tarafından sektöre özgü bir “sorunlar” listesi haline getirilmiştir. Daha sonra bu sorunlar, katılımcılar tarafından sorunların iklim değişikliği ile ilgili Türkiye’nin taraf olduğu uluslararası yükümlülükleri ile ilişkisi; AB’ye uyum süreciyle ilişkisi; Türkiye’nin Dokuzuncu Kalkınma Planı’nda benimsenen gelişme eksenleriyle ilişkisi; ulusal mevzuattaki yükümlülüklerle ilişkisi; çevresel etkileri ve dışsal maliyetleri1; ve son olarak ülke ekonomisine etkisi olarak belirlenen altı kriter çerçevesinde değerlendirilmiş ve bir öncelik sırasına konmuştur. Katılımcı sürecin detayları, katılımcılar tarafından önceliklendirme kriterlerine verilen ağırlıklar ve çalıştay sonuçlarına göre sorunların öncelik sıralaması, Ek 3’de yer almaktadır. Proje çerçevesinde enerji sektörü içinde ısıtma/soğutma; aydınlatma; elektrikli ev ve ofis aletlerindeki enerji tüketimi ile, nihai enerji tüketimi içinde daima bir baz yük oluşturan ve bu nedenle de emisyonları açısından etkili olan binalar sektörünün mevcut durumu incelenmiştir. Enerji sektörü birincil enerji tüketim verilerinin, binaları tek bir kategoride, konut ve diğer hizmet binaları olarak, bir arada değerlendirmesi nedeniyle emisyon açısından değerlendirmeler de aynı şekilde “binalar sektörü” olarak yapılmaktadır. Ancak elektrik tüketimi ile ilgili bilgiler binalar ve diğer sektörlerin değişik segmentleri için mevcut olduğundan elektrik değerlendirmeleri daha detaylı olarak yapılabilmiştir. Raporda ilk olarak binalar sektörü kısaca tanıtılmakta ve sektörün iklim değişikliği üzerindeki etkileri açıklanmaktadır. Ardından, raporun asıl amacı olan mevcut durum değerlendirmesi yer almaktadır. Bu kapsamda binalar sektörüne ilişkin olarak sırasıyla temel politikalar, yasal düzenlemeler, kurumsal yapı, finansman kaynakları, ekonomik araçlar, fiziki yatırım projeleri, bilgi sistemleri ile izleme/raporlama sistemleri, bilimsel ve teknolojik Ar‐Ge ve son olarak eğitim ve kapasite geliştirme konuları ele alınmaktadır. Anılan her alt‐başlık altında Türkiye’de binalar sektöründe mevcut durumun sera gazı emisyonu kontrolü ve azaltım politikalarını uygulamak için yeterli olup olmadığı, bu çerçevede sektördeki olumlu gelişmeler, eksiklikler, geliştirilmesi, iyileştirilmesi veya değiştirilmesi gereken konular ortaya konmaktadır. 1
Bir malın üretiminin ve tüketiminin o malın satıcıları ve alıcıları dışındaki üçüncü kişilere bir maliyet yüklemesine dışsal maliyet denir. Örneğin bir çimento üreticisinin çevrede yarattığı kirlilik sonucu, o çevrede yaşayan insanların sağlık sorunları yaşamaları ve bunlar için ödedikleri maliyetler, dışsal maliyetlerdir. Ağustos 2010 5
TÜRKİYE’NİN ULUSAL İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ EYLEM PLANI’NIN GELİŞTİRİLMESİ PROJESİ BİNALAR SEKTÖRÜ MEVCUT DURUM DEĞERLENDİRMESİ RAPORU ­TASLAK­ 2. SEKTÖRÜN KISA TANITIMI Binalar, ekonomi sektöründeki en uzun ömürlü ve önemli boyutta enerji tüketen ürünler olması ve çok geniş ürün ve hizmet aralığını kapsaması nedeniyle enerji verimliliğinin artırılması ve iklim değişikliğine yönelik politika ve programlarda öncelikli çalışma alanı olarak değerlendirilmektedir. AB ve tüm gelişmiş ülkelerde iklim değişikliği etkilerinin azaltılması ile ilgili eylemlerin başında binalarda enerji verimliliğinin arttırılması gelmektedir. Şekil 1: AB’de Sektörlere Göre Enerji Tüketimi 2
Kyoto yükümlülükleri dolayısıyla 2020 yılına kadar sera gazı emisyonlarını %20 oranında azaltmayı ve yenilenebilir enerji payını %20’lere çıkarmayı hedefleyen AB ülkelerinde de, konut ve hizmetler, 2007 yılındaki toplam enerji tüketiminde yaklaşık %37 ile en yüksek paya sahiptir. Maliyet etkin tasarruf önlemlerinin uygulanması ile 2020 yılına kadar konutlardan %27, ticari binalardan ise %30 oranında tasarruf potansiyelinin geri kazanılması yönünde politikalar geliştirilmekte ve uygulanmaktadır. 2.1. Binalar ve Emisyonlar Türkiye’nin seragazı emisyonları önemli oranda artmaktadır. 1990 yılında 170 milyon ton CO2 eşdeğeri seragazı emisyonu, 2008 yılında 366,5 milyon ton CO2’e (arazi kullanımı, arazi kullanım değişikliği ve ormancılık etkisi hariç) yükselmiştir. Kişi başına düşen sera gazı emisyonu halen düşük olmasına rağmen (5,5 kg CO2/kişi), Birleşmiş Milletler İklim Değişikliği Çerçeve Sözleşmesi’nin (UNFCCC) EK‐I ülkeleri arasında, Türkiye toplam sera gazı emisyonu artış oranı en yüksek olan ülkedir. CO₂ eşdeğeri olarak 2008 yılı toplam seragazı emisyonu 1990 yılına göre %96 artış göstermiştir. 2Eurostat Pocket Books Energy, transport and environment indicators, 2009 Editions Ağustos 2010 6
TÜRKİYE’NİN ULUSAL İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ EYLEM PLANI’NIN GELİŞTİRİLMESİ PROJESİ BİNALAR SEKTÖRÜ MEVCUT DURUM DEĞERLENDİRMESİ RAPORU ­TASLAK­ Şekil 2: Sektörlere Göre CO₂ Emisyonu (1000 ton) 2008 yılı Sera Gazı Ulusal Envanterine göre; ulusal CO2 emisyonunun (270 milyon ton) %16’sı ve enerji sektörünün %18’i konut sektöründen (48 milyon ton) kaynaklanmaktadır. Mevcut Durum (BAU) Senaryosuna göre; binalar sektörünün 28,3 milyon TEP olan enerji tüketiminin 2020 yılına kadar 47,5 milyon TEP’e ulaşacağı tahmin edilmektedir, bu da CO2 emisyonunun iki misli olacağını göstermektedir. Diğer yandan binalar sektörü, maliyet etkin emisyon ve enerji tasarrufu potansiyeli açısından önemli olanaklar sunmaktadır. UNFCCC’e sunulan ilk Ulusal Bildirim’de Hükümet, emisyonların azaltımında enerji verimliliğine yatırımın, yenilenebilir enerji kullanımından daha maliyet‐etkin olduğunu belirtmiştir. 2.2. Türkiye’de Bina Stokunun Yapısı Türkiye nüfusu, Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) istatistiklerine göre 1990’da 56.5 milyondan, 2009 sonunda (bir önceki yıla göre yıllık binde 14,5 yıllık nüfus artış hızı ile) 72.5 milyon kişiye ulaşmıştır. Şehir nüfusu ise 1990’da %52,9’dan 2009 sonunda %75,5’e yükselmiştir. Nüfus artışı ve hızlı şehirleşme özellikle büyük şehirlerde konut ihtiyacını arttırmaktadır. TÜİK’in 2000 yılı bina sayımına göre, bina sayısı 1984 yılında 4,3 milyon iken, %78 artışla 2000 yılında 7,8 milyona, konut sayısı ise aynı yılın verilerine göre %129 artışla 16,2 milyona ulaşmıştır. 2000 yılı bina sayımına göre, konut, ticari ve kamu binalarının alanı 913 milyon m2’ye karşılık gelmekte olup, bunun yaklaşık 400 milyon m2’sinin ısıtıldığı tahmin edilmektedir. 2000 ile 2008 yılları arasında 550.000 bina inşaat izni ve 470.000 bina oturma izni almış, böylece kayıt dışı veya yasa dışı binalar hariç olmak üzere bina stoku 8,6 milyona ulaşmıştır. Ağustos 2010 7
TÜRKİYE’NİN ULUSAL İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ EYLEM PLANI’NIN GELİŞTİRİLMESİ PROJESİ BİNALAR SEKTÖRÜ MEVCUT DURUM DEĞERLENDİRMESİ RAPORU ­TASLAK­ Tablo 1: Bina Sayısının Gelişmesi 2000 2000 Bina Sayımı 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 Toplam 7.838. 7.917. 7.995. 8.042. 8.096. 8.171. 8.286. 8.400. 8.506. 8.602.
bina 675 824 254 496 339 834 088 292 948 141 sayısı Konut 6.735. 6.806. 6.874. 6.915. 6.961. 7.026. 7.126. 7.225. 7.317. 7.400.
olarak 813 105 619 403 390 676 133 955 888 265 kullanıl
an binalar Kaynak: TÜİK Şekil 3’te konut ve konutla birlikte yer alan hizmet binalarının diğer bina tiplerine oranla önemli bir ağırlığa sahip olduğu görülmektedir. Konu ve Ticari hizmet birlikte binalar
11%
Ticari
6%
Eğitim
1%
Endüstriyel
2%
Diğer amaçlı binalar
5%
Konut
75%
Şekil 3: Kullanım Amacına Göre Bina Tiplerinin Bina Stoku İçindeki Oranı Kaynak: TÜİK, 2000 Bina Sayımı Şekil 4’te, 2002‐2007 yılları arasında konut inşaatında hafif bir düşüş olduğu, fakat hastane ve okul gibi kamu binaları ve ticari binalarda artış olduğu görülmektedir. Ağustos 2010 8
TÜRKİYE’NİN ULUSAL İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ EYLEM PLANI’NIN GELİŞTİRİLMESİ PROJESİ BİNALAR SEKTÖRÜ MEVCUT DURUM DEĞERLENDİRMESİ RAPORU ­TASLAK­ Spor Merkezleri
Hastane ve Sağlık Birim Binaları
160000
140000
Okul, Üniversite vb Binalar
120000
Endüstriyel Binalar
100000
Toptan ve Parakende Satış Binaları
80000
60000
Ofisler
40000
Otel ve Benzeri 20000
KONUT DIŞI BİNALAR
2002
2003
2004
2006
Alan(*1000 M2)
Sayı
Alan(*1000 M2)
Sayı
Alan(*1000 M2)
Sayı
Alan(*1000 M2)
Sayı
Sayı
Alan(*1000 M2)
0
KONUTLAR
2007
Şekil 4: Bina Alt Sektörlerine göre Yeni Yapılardaki Eğilim Kaynak: TÜİK Şekil 5’te, 2000‐2008 yılları arasında alınan inşaat izinlerine göre konut, ticari ve kamu binalarının alan bakımından %56 oranında artarak 1.524 milyon m2’ye ulaştığı, sayısal olarak ise %7 oranında arttığı görülmektedir. Daha geniş kullanım alanına doğru talep artışı, binalarda enerji verimliliği önlemlerinin ivedilikle alınması gerektiğini göstermektedir. 1,800
8.60
1,427
8.40
1,313
8.20
8.00
1,524
913
964
997
1,038
1,100
1,600
1,400
1,198
1,200
1,000
800
7.80
600
7.60
7.77
7.81
7.86
7.93
8.04
8.16
8.26
8.35
7.20
7.70
400
7.40
2000
2001
2002
2003
2004
2005
2006
2007
2008
No
of Buildings (mn)
Bina Sayısı (milyon)
200
0
2
Area
(mn sqm)
Bina alanı
(milyon m )
Şekil 5: Bina Sayıları ve Alanlarına Göre Binalar Sektörü Gelişimi Kaynak: TÜİK Ağustos 2010 9
TÜRKİYE’NİN ULUSAL İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ EYLEM PLANI’NIN GELİŞTİRİLMESİ PROJESİ BİNALAR SEKTÖRÜ MEVCUT DURUM DEĞERLENDİRMESİ RAPORU ­TASLAK­ Türkiye’de son 5 yıldır binalar sektöründe en önemli gelişmeler; Toplu Konut İdaresi Başkanlığı (TOKİ)’nin yurt çapında toplu konut alanındaki yatırımları ve hızla büyüyen perakende sektörünün alışveriş merkezleri (AVM’ler)dir. Kentlerde görülen konut açığı talebini ulusal seviyede karşılamak üzere TOKİ tarafından özellikle düşük gelirli kişilere yönelik konutlar inşa edilmiştir. TOKİ’nin faaliyet raporuna göre 2003‐2009 yılları arasında 81 ilde 341.796’sı 80 m2’den daha düşük sosyal konutlar olmak üzere 394.804 konut inşa edilmiştir. Yıllık cirosu 200 milyar ABD Doları (60 milyar ABD Doları AVM’lerden olmak üzere) civarında olan perakende sektörü sadece satış alanı olarak 17,5 milyon m2’ye ulaşmıştır.3 Son birkaç yıldır %20‐25 büyüyen bu sektör, özellikle soğutma ve aydınlatma yükleri ile enerji tüketimi açısından dikkat çeker hale gelmiş olup, yaz aylarında pik yük talebini etkilemektedir. 2.3. Binalar Sektörünün Enerji Tüketimi ve Enerji Verimliliği 2008 yılında ülkemizin toplam birincil enerji tüketimi yaklaşık 108 milyon ton eşdeğeri petrol (TEP), üretimi ise 29 milyon TEP olarak gerçekleşmiştir. Küresel ölçekte yaşanan ekonomik krizin etkisi nedeniyle sanayi sektörü enerji tüketimi daha önceki yıllara göre azalma göstermiş, konut ve hizmetler sektörü enerji tüketimi artarak 28,3 milyon TEP ile nihai enerji tüketiminde %36 ile en yüksek paya sahip olmuştur (Şekil 6). Tarım
7%
Enerji
Dışı
5%
Sanayi
Tüketimi
32%
Konut ve
Hizmetler
36%
Ulaştırma
20%
Şekil 6: Nihai Enerji Tüketiminin Sektörel Dağılımı, 2008 Kaynak: ETKB – 2008 Yılı Genel Enerji Dengesi Tablosu 3
Alışveriş Merkezleri ve Perakendeciler Derneği (AMPD) Ağustos 2010 10
TÜRKİYE’NİN ULUSAL İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ EYLEM PLANI’NIN GELİŞTİRİLMESİ PROJESİ BİNALAR SEKTÖRÜ MEVCUT DURUM DEĞERLENDİRMESİ RAPORU ­TASLAK­ Ülkemizde nüfus artışı ve göç nedeniyle konut ihtiyacının plansız şekilde karşılanmasını esas alan bir yapılaşma politikası izlenmiştir. Bina üretimleri ilk yatırım maliyetlerinin düşük olması yaklaşımı ile yapılmış, binaların kullanım ömürleri boyunca enerji ve bakım maliyetleri dikkate alınmamıştır. Bu nedenle ısıtma ve soğutma amaçlı enerji giderleri, ticari binaların ve kamu kurumlarının işletme giderlerinde ve ailelerin bütçesinde her geçen gün artan enerji fiyatları ile bir yük oluşturmaktadır. Binalar sektöründe güneş, jeotermal, odun, bitki ve hayvan artıklarından oluşan yenilenebilir enerji, tüketimde %21 pay almaktadır. Geleneksel olarak daha çok kırsal kesimde ısınma amacıyla kullanılan bitki hayvan artıkları yavaş yavaş yerini doğal gaz ve kömüre bırakmaktadır. Binalar sektöründe ısınma yakıtlar ile sağlanırken, elektrik, soğutma ve elektrikli cihazlarda, aydınlatma ve diğer hizmetlerde kullanılmaktadır. Elektrik tüketimi %24 ile doğal gazdan (%26) sonra en yüksek paya sahiptir (Şekil 7). Güneş Odun
13%
1%
Hay.ve
Bit.Art. T.Köm.
4%
15%
Jeo Isı ve Diğer Isı
3%
Linyit
8%
D.Gaz
26%
Elektrik
24%
Petrol
6%
Şekil 7: Enerji Türlerine Göre Binalar Sektörü Enerji Tüketimi­2008 Kaynak: ETKB – 2008 yılı Genel Enerji Dengesi Tablosu Isıtma‐Soğutma Sistemleri Türkiye’nin yaygın ısıtma sistemi sobanın ağırlıklı olduğu bireysel ısıtma sistemleridir. Bu ısıtma verimsiz bir ısıtmadır. Ayrıca soba ve küçük kazanların enerji verimliliği konusunda kapsamlı bir araştırma olmamakla birlikte piyasada, alım gücü düşük halkın satın aldığı enerji verimliliği çok düşük ürünler bulunmaktadır. Son yıllarda doğal gazın yaygınlaşması ile merkezi siteme göre kayıpları daha yüksek olan kombi sistemi bir çok evin ısıtılmasında kullanılmaktadır. Ülkemizde ısınma amacıyla kömür kullanımı yaklaşık 14 milyon ton civarındadır. İlk olarak 1989 yılından başlayan ve günümüze kadar hızla artan ithal kömür kullanımı ve son yıllarda kullanım ve yayılım alanı artan doğal gaz nedeniyle, ısınma sektöründeki linyitin payı gerilemiştir. 2009 yılı sonu itibariyle, doğal gaz sağlanan il sayısı 66’ya ulaşmıştır. 2008 yılı verilerine göre konut ve hizmet sektöründe doğal gaz kullanımı %26 (7,9 milyar Sm3) olmuştur. 2012 yılından itibaren hemen hemen bütün illerimizde doğal gaz kullanımının başlayacağı göz önüne alındığında; fiyatı uygun olması halinde ısınmada doğal gazın yaygınlaşması beklenebilir. Ağustos 2010 11
TÜRKİYE’NİN ULUSAL İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ EYLEM PLANI’NIN GELİŞTİRİLMESİ PROJESİ BİNALAR SEKTÖRÜ MEVCUT DURUM DEĞERLENDİRMESİ RAPORU ­TASLAK­ Binalar sektöründe tüketilen yüksek orandaki enerji talebinde Türkiye’nin iklim şartları etkilidir. Yaz aylarında iklim sıcak ve kuru, kış aylarında ise nemli ve yağışlıdır. Bununla birlikte iç bölgelerde, iklim şartları nedeniyle yaklaşık altı ay süresince ısıtma ihtiyacı ve güney bölgelerinde ağırlıklı olmak üzere yaz aylarında soğutma ihtiyacı olmaktadır. Bu nedenle binalardaki en önemli önlem binanın ısı kayıplarına karşı, sıcak bölgelerde de ısı kazançlarına karşı güçlendirilmesi; yani ısı yalıtımıdır. Isı yalıtımı en genel anlamı ile sıcak ortamlarda ısı kaybını, soğuk ortamlarda ısı kazancını önleyen direnç olarak tanımlanabilir. Dünya literatüründe ısı iletkenlik katsayısı 0,065W/mK’nin altında olan malzemeler ısı yalıtım malzemesi, ısı iletkenlik katsayısı bu değer üzerinde kalan malzemeler ise yapı malzemesi olarak kabul edilmektedirler. Isı yalıtımı ile ısıtma tesisatı ilk yatırım ve işletme maliyetleri düşürülürken yazın soğutma giderleri de azalmaktadır. Özellikle 1. derece gün bölgesinde yer alan şehirlerimizde yaz aylarında dış sıcaklıklar 40~45 ºC mertebelerine ulaşmaktadır. Soğutma işlemi ısıtma işlemine kıyasla 3~6 kat daha fazla maliyete sahiptir. Isı yalıtımının uygulanması için ülkemizde etkin bir ısı yalıtım pazarı ve hizmet sektörü bulunmaktadır. 2009 yılı itibarı ile yalıtım malzemeleri üretim, satış ve uygulama sektörünün 225 üretici, 62 ithalatçı, 1.100’ü aşkın satıcı‐uygulamacı firmayla (belirli bir cironun üzerinde kurumsallaşmış firmalar) 3,0 milyar ABD Doları’nın üzerinde iç pazar hacmine ulaştığı görülmektedir. Sektörde yalıtım malzemesi olarak ithalat ve ihracat oldukça düşük boyutta olup, hammadde, yardımcı madde ve katkı maddelerinin önemli bir bölümü (yaklaşık %60’ı) yurtdışından ithal edilmektedir. TÜİK’in 1998 hane halkı enerji tüketim araştırmasına göre, mevcut binaların %84’ü tek camlıdır ve yalnızca %16’sı çatı yalıtımına sahiptir. İZODER “Algılama Araştırması” verilerine göre ise, tüketicilerin ikamet ettikleri binalara yalıtım uygulaması yaptırması ele alındığında, yalnızca %9’luk bir kesim yalıtım uygulamasına girmiştir. Uygulama yaptıranlar yüksek sosyo‐ekonomik statüde bulunmaktadır ve çoğunlukla Marmara Bölgesi’nde yaşamaktadır. Yalıtım sektörünün Marmara Bölgesi’nde yoğunlaşmış olması bunun bir kanıtıdır. Evine yalıtım uygulaması yaptırmış %9’luk kesimin en fazla tercih ettiği yalıtım uygulaması %82,1 ile “ısı yalıtımı” olmuştur4. Avrupa’da, bizde 10 cm civarında olan çatı yalıtımında, bazı soğuk ülkelerde 45 cm’e varan kalınlıklar uygulanmaktadır. AB ülkelerinde çift cam kullanımı en az %50 oranındadır (örneğin, Finlandiya ve İsveç’te %100, Danimarka ve İrlanda’da %80’dir.). Amerika’da kişi başına yalıtım malzemesi miktarı 1 m3/kişi iken, Avrupa’da 0,6 ve Türkiye’de 0,06 m3/kişidir. Avrupa’ya göre 10 kat daha az bir yalıtım malzemesi tüketimi binalarımızdaki enerji kaybının nedenini daha iyi açıklamaktadır. Ayrıca diğer bir gerçek de hızlı kentleşme süreci içerisinde yeni yerleşim alanlarının büyük bir kısmı ruhsatsız ve enerji verimliliği standartlarına uygun olmadan inşa edilmiş olmasıdır. Ülkemizde 2000 yılı öncesi yapılmış bina stoku sadece geçerli inşaat standartları açısından karşılaştırıldığında bile bugünkü mevzuata göre en az iki misli enerji harcamaktadır. Elektrik 4
İzoder Yalıtım Sektörü,Envanter Araştırması, Mayıs 2009 Ağustos 2010 12
TÜRKİYE’NİN ULUSAL İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ EYLEM PLANI’NIN GELİŞTİRİLMESİ PROJESİ BİNALAR SEKTÖRÜ MEVCUT DURUM DEĞERLENDİRMESİ RAPORU ­TASLAK­ İşleri Etüt İdaresi (EİE) binalardaki enerji verimliliği potansiyelini %35 olarak açıklarken, 2023 yılına kadar 10 milyon konuta yapılacak ısı yalıtımı ile soğutma için 2400 GWh elektrik enerjisi ve ısınma için 2,3 milyon TEP yakıt tasarrufu sağlanabileceğini tahmin etmektedir. 5 Elektrikli Ev Aletleri Ülkemizin konutlarda elektrik enerjisi tüketim yapısı, konuttan konuta, ailenin geçim seviyesi ve cihaz altyapısına göre büyük değişiklikler göstermekle birlikte Türkiye Beyaz Eşya Sanayicileri Derneği’nin verilerine göre; evlerde kullanılan elektriğin %85’i elektrikli ve elektronik eşyalar tarafından tüketilmektedir ve ev içi elektrik tüketimdeki en yüksek pay %32 ile buzdolaplarına aittir. Buzdolabı
32%
Diğer
26%
Aydınlatma
12%
TV
7%
Bulaşık
Isıtıcı Kurutucu
Makinası
9%
3%
3%
Çamaşır
Makinası
8%
Şekil 8: Konutlarda Elektrik Tüketiminin Dağılımı Kaynak: TBESD Avrupa çapında yapılan çalışmalar sonucunda elektrikli ev cihazlarının enerji tüketiminde ciddi düşüşler gerçekleştirilmiştir. Bugünün en iyi buzdolabı 1990 yılına göre %75, çamaşır makinesi 1985’lerde çıkan modellere göre enerjide %44 ve suda %62 tasarruf sağlamaktadır. Aynı şekilde bulaşık makinesi 600C çevrimde 1980 yılında 2 kWh harcarken 2004’te tüketim 1 kWh’a ve su tüketimi üçte bire düşmüştür. AB tarafından yapılan bir başka çalışmada tespit edildiğine göre, bu gelişmelerin sonucunda, 2000 yılında 7 değişik ev aletinin tükettiği elektrik enerjisi miktarı 250 TWh olmuştur ve bu 1990 yılı değerinin 30 TWh altındadır. 5
EİE, TÜRKİYE’DE ENERJİ VERİMLİLİĞİ, Durum ve Gelecek Planlaması, Kasım 2009 Ağustos 2010 13
TÜRKİYE’NİN ULUSAL İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ EYLEM PLANI’NIN GELİŞTİRİLMESİ PROJESİ BİNALAR SEKTÖRÜ MEVCUT DURUM DEĞERLENDİRMESİ RAPORU ­TASLAK­ toplam Isınma
Büyük Elektrikli Cihazlar
Şekil 9: AB’nin 15 Ülkesinde Binalarda Enerji Tüketim İndeksinin Isıtmada ve Elektrikli Ev Aletlerinde Gösterdiği Azalma Eğilimi Elektrikli ev aletlerinin etiketlenmesine ilişkin mevzuatlara ilaveten, 9 Temmuz 2005 tarih ve 2005/32/EC sayılı Enerji Kullanan Ürünlerin Çevreye Duyarlı Tasarımı Direktifi ile taşıt araçları dışında enerji ile çalışan ürünlerin tasarım aşamasından bertaraf aşamasına kadar kullanılan malzemelerin geri dönüşümü, enerji verimliliği, kullanım sırasında çevreye yaydıkları CO₂ ve diğer sera gazı emisyonları gibi her türlü çevresel koşulların dikkate alınması yaklaşımı getirilmiştir. Ancak 2005/32/EC sayılı Direktifin kapsamının genişletilmesine ihtiyaç duyulması nedeniyle enerji kullanan ürünlere ek olarak enerji ile ilgili ürünler de kapsam dahiline alınmış ve 2009 tarihli AB Resmi Gazetesinde 21 Ekim 2009 tarih ve 2009/125/EC sayılı Enerji ile ilgili Ürünlerin Çevreye Duyarlı Tasarımı ile ilgili Direktif yayımlanmıştır. 2005/32/EC ve sonrasında yayımlanan 2009/125/EC Direktifinin ürün grupları bazında uygulanmasına yönelik olarak şimdiye kadar AB’de yayımlanan Uygulama Tedbirleri şunlardır: •
17 Aralık 2008 tarih ve 1275/2008 sayılı Komisyon Tüzüğü: Ev ve büro tipi elektrikli ve elektronik cihazların hazır bekleme ve kapalı mod enerji tüketimi •
4 Şubat 2009 tarih ve 107/2009 sayılı Komisyon Tüzüğü: Basit set üstü sinyal dönüştürücü üniteler •
18 Mart 2009 tarih ve 244/2009 sayılı Komisyon Tüzüğü: Doğrusal olmayan ev tipi lambalar (Tadil: 18 Eylül 2009 tarih ve 8592009 sayılı Komisyon Regülasyonu) •
18 Mart 2009 tarih ve 245/2009 sayılı Komisyon Tüzüğü: Entegre balastsız flüoresan lambalar, yüksek yoğunluklu boşalmalı lambalar ve bu lambaları çalıştırabilen balastlar ve aydınlatma armatürleri •
6 Nisan 2009 tarih ve 278/2009 sayılı Komisyon Tüzüğü: Harici güç kaynakları Ağustos 2010 14
TÜRKİYE’NİN ULUSAL İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ EYLEM PLANI’NIN GELİŞTİRİLMESİ PROJESİ BİNALAR SEKTÖRÜ MEVCUT DURUM DEĞERLENDİRMESİ RAPORU ­TASLAK­ •
22 Temmuz 2009 tarih ve 640/2009 sayılı Komisyon Tüzüğü: Elektrik motorları •
22 Temmuz 2009 tarih ve 641/2009 sayılı Komisyon Tüzüğü: Sirkülatörler •
22 Temmuz 2009 tarih ve 642/2009 sayılı Komisyon Tüzüğü: Televizyonlar •
22 Temmuz 2009 tarih ve 643/2009 sayılı Komisyon Tüzüğü: Ev tipi buzdolapları Ayrıca, verimsiz ürünler sınıfında yer alan akkor flamanlı lambalar ile ilgili olarak 18 Mart 2009 tarihinde “2005/32/EC of the European Parliament and of the Council with regard to ecodesign requirements for non‐directional household lamps” adlı düzenlemenin yürürlüğe girmesi ile bu ürünlerin 1 Eylül 2016 tarihine kadar altı aşamada piyasadan kaldırılmasına ilişkin uygulamanın ilk aşaması 1 Eylül 2009 tarihinde başlatılmıştır. Ülkemizde de 2005/32/EC sayılı Direktifin uyumlaştırma çalışmaları tamamlanmış, ancak 2009/125/EC sayılı direktifin yayımlanmasıyla 2005/32/EC sayılı Direktifi uyumlaştıran yönetmelik Başbakanlıktan geri çekilmiştir. 2010 yılı içinde 2009/125/EC sayılı çerçeve direktif Sanayi ve Ticaret Bakanlığı tarafından uyumlaştırılarak görüşe açılmış ve nihai hale getirilen yönetmelik Bakanlar Kurulu kararı ile yayımlanmak üzere Başbakanlığa gönderilmiştir. Ülkemizde de son 10 yılda geliştirilen teknolojilerle, ürünlerin enerji tüketimlerinde %60’a varan iyileşmeler sağlamıştır. Bugün Türk üreticisi; gerek teknoloji, gerek kapasite, gerekse bilgi birikimi olarak en az enerji harcayan ürünleri üretebilir durumdadır. Ülkemiz beyaz eşya üreticileri Avrupa’daki ikinci büyük üretici konumundadır ve AB’nin elektrikli ev cihazları pazarını yönlendirmektedir. AB’nin “92/75/EEC Elektrikli Ev Aletlerinin Enerji ve Diğer Kaynak Tüketimlerinin Etiketleme ve Standart Ürün Bilgileri Yoluyla Gösterilmesi Hakkında 22 Eylül 1992 Tarihli Konsey Direktifi”’ne ve ilgili tüm mevzuata uyum ülkemizce sağlanmıştır. Tablo 2: Elektrikli Ev Cihazları Üretimi, İthalatı ve İç Pazara Satışı Kaynak: TURKBESD Mart 2010 Bülteni Ağustos 2010 15
TÜRKİYE’NİN ULUSAL İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ EYLEM PLANI’NIN GELİŞTİRİLMESİ PROJESİ BİNALAR SEKTÖRÜ MEVCUT DURUM DEĞERLENDİRMESİ RAPORU ­TASLAK­ Türkiye’de soğutucu cihazlar, çamaşır‐bulaşıkla ilgili cihazlar ve fırınlar olarak 16 milyon adet cihaz üretilmekte yaklaşık üçte biri iç pazara sunulmaktadır. Elektrikli ev aletlerinde Türk pazarı son yıllarda A sınıfı ve üzerinde etiketli cihazlara dönüşmeye başlamıştır. 2007’de piyasada satılan buzdolaplarının %61’i, çamaşır makinelerinin %85’i, bulaşık makinelerinin %83’ü ve elektrikli fırınların %53’ü6 A sınıfı ve üzerinde etikete sahiptir. Bu nedenle elektrikli cihazlardan kaynaklanan enerji tüketimini azaltmak üzere; mevcut eski cihaz stokunun yeni verimli cihazlarla değiştirilmesi üzerine yoğunlaşılması gerekmektedir. Ayrıca, piyasadaki ürünlerin üzerinde beyan edilen enerji verimliliği etiketlerinin doğrulanması, ithal edilen veya şüpheli ürünlerin test edilmesi için akredite test laboratuarları yoktur. Akredite test laboratuarlarının kurulması yönünde çalışmalar son 10 yıldır sürdürülmektedir. Türkiye’de son zamanlarda ortaya çıkan diğer önemli enerji tüketim kaynakları da büyük ekran sıvı kristal ekran (LCD) ve plazma TV setleri ile split klimalardır. Yaz sıcaklıklarının son yıllarda artmaya başlaması ile özellikle güney bölgelerde pencere tipi klima satışlarında büyük artış olmuştur. 2006 yılında klima satışı 1,2 milyon adettir. Bu satışların sadece %25’i A sınıfıdır. A sınıfı klimalar, standart D sınıfı klimalara göre %23 daha az enerji harcamaktadır.7 Türkiye’de hali hazırda yaklaşık 6‐7 milyon ünite klimanın olduğu ve bunların her yıl 6,5 milyar kWh civarında enerji tüketimi olduğu tahmin edilmektedir.8 Bu nedenle bu cihazların çalıştığı yaz aylarında da elektrik talebi çok artmakta ve gündüz saatlerinde pik yapmaktadır (Şekil 10). Enerji sistemimiz için çok olumsuz ve yüksek maliyetli olan bu problemin çözülmesi için politikalar geliştirilmesi gerekmektedir. Şekil 10: Enerji Talebinin Aylar Bazında Dağılımı Kaynak: SD Raporu, Barış Sanlı, Mart, 2008 6
TURKBESD Rifat Oztaskin TURK BESD 8
İSKİD 7
Ağustos 2010 16
TÜRKİYE’NİN ULUSAL İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ EYLEM PLANI’NIN GELİŞTİRİLMESİ PROJESİ BİNALAR SEKTÖRÜ MEVCUT DURUM DEĞERLENDİRMESİ RAPORU ­TASLAK­ Verimsiz elektrikli cihazların verimlilerle değiştirilmesindeki kilit unsur yapılan yatırımın kendisini geri ödeme süresidir ki bu da elektrik fiyatları ile belirlenmektedir. Ayrıca verimli cihazlar verimsizlere göre %10‐20 arasında pahalıdır. Teşvik edilmedikleri sürece rekabet edebilirlikleri düşüktür. 30,000 25,000 20,000 15,000 10,000 5,000 35,000
000 TEP
000 $ / TEP
2.5
2.0
1.5
1.0
0.5
0
0.0
1999
2000
2001
2002
2003
2004
2005
Konutların Enerji tüketimi
Dizel
LPG Fuel Oil Doğal Gaz
İthal Kömür
2006
2007
2008
Elektrik
‐
Şekil 11: Konut Enerji Tüketimleri ve Fiyatları Kaynak: ETKB, Doğal Gaz Dergisi, Enerji Fiyatları her yıl yılsonu fiyatlarıdır. Şekil 11’de elektrik fiyatlarının diğer birincil enerji fiyatları ile karşılaştırıldığında maliyetleri yansıtmadığı görülmektedir. Örneğin; üretim maliyetlerindeki önemli artışlara rağmen perakende elektrik tarifelerinin 2002‐07 yılları arasında hemen hemen sabit kaldığı görülmektedir. Ayrıca ülke genelinde elektrik enerjisi dağıtımındaki %14 olan (bazı illerimizde %70’leri geçen) kayıp kaçaklar bedava enerjiye karşı, enerji verimliliğinin arttırılmasını engellemektedir. Bu durumlar enerji verimliliğini arttırmak üzere, verimli cihaz kullanılması için yürütülecek politikaları desteklememektedir. Bina İçi Aydınlatma Türkiye’de konutlarda tüketilen enerjinin, gelir guruplarına göre değişmekle birlikte, %20’si aydınlatma için kullanılmaktadır. Aydınlatmada verimli lambalar kullanarak %80'e varan tasarruf sağlanması mümkündür. Akkor telli normal lambalara göre, flüoresanlar 5‐10 kat, kompakt flüoresanlar 4‐5 kat daha verimlidir. Akkor telli normal lamba bir lamba ışık akısı açısından karşılaştırıldığında; 100 watt gücündeki lamba 14 lm/watt değeri verirken bir kompakt florasan lambadan, 70 lm/watt değeri alınabilmektedir. Ülkemizde aydınlatmada çok yaygın olarak, akkor telli lambalar kullanılmaktadır. Bu, enerji verimliliği kötü bir aydınlatmadır. Benzer olarak ofisler ve ticari binalarda aydınlatma elektrik tüketiminin %30‐40 Ağustos 2010 17
TÜRKİYE’NİN ULUSAL İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ EYLEM PLANI’NIN GELİŞTİRİLMESİ PROJESİ BİNALAR SEKTÖRÜ MEVCUT DURUM DEĞERLENDİRMESİ RAPORU ­TASLAK­ teşkil etmektedir. Çalışma saatlerinin gündüz olması nedeniyle daha az aydınlatma enerjisi için mimarı yaklaşımlar çok önemlidir. Ülkemizde çoğu zaman aydınlatma enerjisi düşünülmeden bina yönlendirmeler ve pencereler konumlandırılmaktadır. Yine ticari binalar içinde çok çeşitli aydınlatma imkanları mevcuttur ve bu aydınlatmalar çok farklı verimliliği sahip olup 104 lm/watt ile 27 lm/watt değeri arasında değişen lamba seçenleri mevcuttur. Ancak bu konudaki bilinç eksikliği, doğru lamba ve armatürünün seçimini engellemektedir. Ağustos 2010 18
TÜRKİYE’NİN ULUSAL İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ EYLEM PLANI’NIN GELİŞTİRİLMESİ PROJESİ BİNALAR SEKTÖRÜ MEVCUT DURUM DEĞERLENDİRMESİ RAPORU ­TASLAK­ 3. MEVCUT DURUM 3.1.Politikalar Türkiye’deki enerji politikasına yönelik çeşitli politika belgeleri yayınlanmaktadır. Bu politikalarda enerji verimliliğine de atıf yapılmaktadır. Bunlardan en önemlileri aşağıda listelenmiştir: Dokuzuncu Kalkınma Planı; Yüksek Planlama Kurulunun 18.5.2009 tarih ve 2009/11 sayılı kararı ile yürürlüğe giren Elektrik Enerjisi Piyasası ve Arz Güvenliği Strateji Belgesi; 15 Nisan 2010 tarihinde kamuoyuna açıklanan Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı 2010‐2014 Stratejik Planı; EİE tarafından görüşe açılan Taslak Enerji Verimliliği Stratejisi; AB müktesebatına uyum programları. Elektrik Enerjisi Piyasası ve Arz Güvenliği Strateji Belgesi Yüksek Planlama Kurulu’nun 18.5.2009 tarih ve 2009/11 sayılı kararı ile yürürlüğe giren Elektrik Enerjisi Piyasası ve Arz Güvenliği Strateji Belgesi 2023 yılı öngörüleri iddialı hedefler vermektedir ve bugünkü üretim yapısının da önemli oranda değişiklik göstereceğine işaret ederken enerji yoğunluğunun hedef verilmeden azaltılacağı belirtilmektedir. Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı Stratejik Planı (2010‐2014) 2010 Nisan ayında açıklanan Enerji Stratejisi ile enerji sektöründeki stratejik hedefler ve amaçlar ortaya konmuştur. Bu stratejide enerji verimliliğinin arttırılması için aşağıda listelenen stratejik hedefler ve amaçlar belirtilmiştir: Ulusal enerji verimliliği politikalarımız kapsamında stratejik ve bütünleşik enerji verimliliği önlem ve programlarının etkili bir şekilde uygulanabilmesi için çalışmalar artırılarak devam ettirilecektir. AB Enerji Verimliliği Müktesebatı ve özellikle kojenerasyon düzenlemeleri ile tam uyum sağlanacaktır. Aydınlatma öncelikli olmak üzere, kamuda enerji verimliliği çalışmaları yoğunlaştırılarak topluma öncelik edilecektir. Enerji verimliliği projeksiyonları yapılacak, alt sektörlerin enerji verimliliği potansiyelleri belirlenecektir. Ağustos 2010 19
TÜRKİYE’NİN ULUSAL İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ EYLEM PLANI’NIN GELİŞTİRİLMESİ PROJESİ BİNALAR SEKTÖRÜ MEVCUT DURUM DEĞERLENDİRMESİ RAPORU ­TASLAK­ Yüksek verimli kojenerasyon/trijenerasyon ve bölgesel ısıtma uygulamalarını yaygınlaştırıcı ve teşvik edici tedbirler alınacaktır. Nihai tüketimin yanı sıra, enerjinin üretimden tüketime kadar olan tüm aşamalarında verimliliği artırıcı tedbirler alınacaktır. Elektrik üretim santrallerine ilişkin rehabilitasyon projeleri kapsamında çevre mevzuatına uygunluk gözetilerek santrallerin performansı, güvenilirliği ve işletme ömrünün artırılması sağlanacaktır. İşletmedeki elektrik üretim santrallerinin sağlıklı ve entegre bilgi sistemleri oluşturulacak, izleme, denetim ve raporlama altyapısı geliştirilecektir. Ulaşımda enerji verimliliği çalışmalarına kurumsal destek verilmeye devam edilecektir. Binalarda enerji verimliliği konusunda faaliyetler yoğunlaştırılacaktır. Sanayi kuruluşlarının verimlilik artırıcı projeleri ve enerji yoğunluğunun düşürülmesine yönelik alacakları tedbirler desteklenecektir. Enerji yönetimi sistemi ve enerji yöneticilerinin sanayi ve binalar sektörlerinde yaygınlaştırılması sağlanacaktır. Ulusal İklim Değişikliği Stratejisi Türkiye, iklim değişikliğinin etkilerinin azaltılmasına yönelik küresel çabalara kendi özel koşulları ve imkânları çerçevesinde katkıda bulunmak ve enerji sektöründe telaffuz edilen referans senaryoya göre %7’lik emisyon sınırlamasını sağlayabilmek amacıyla “Ulusal İklim Değişikliği Stratejisi”ni hazırlamış ve Strateji Yüksek Planlama Kurulu tarafından 3 Nisan 2010 tarihinde onaylanmıştır. Stratejiye bakıldığında enerji sektörü stratejilerinin büyük bir çoğunluğunun binalar sektöründe enerji verimliliği önlemleri olduğu görülmektedir. Ulusal Enerji Verimliliği Stratejisi Son yıllarda enerji verimliliğinin artırılması için yasal ve kurumsal çerçevenin oluşturulmasında önemli adımlar atılmıştır. Ulusal Enerji Verimliliği Stratejisi, enerji verimliliği yatırımlarının belirlenmesi ve uygulanması için kurumsal ve finansal destekleri sağlayan bir politika zemininde 2004 yılında hazırlanmıştır. Stratejiyi günceleştirmek üzere çalışmalar halen EİE tarafından sürdürülmektedir. Ağustos 2010 20
TÜRKİYE’NİN ULUSAL İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ EYLEM PLANI’NIN GELİŞTİRİLMESİ PROJESİ BİNALAR SEKTÖRÜ MEVCUT DURUM DEĞERLENDİRMESİ RAPORU ­TASLAK­ 3.2. Yasal Düzenlemeler Binalarda enerji verimliliğini destekleyecek başlıca yasal düzenlemeler aşağıda verilmektedir: TS 825 Binalarda Isı Yalıtım Kuralları Standardı (14.06.2000 tarihinden sonra mecburi) Yapı Denetimi Hakkında Kanun (Kanun No: 4708, Tarih: 29.6.2001) Enerji Kaynaklarının ve Enerjinin Kullanımında Verimliliğinin Artırılmasına Dair Yönetmelik (Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı, 25 Ekim 2008 tarihli ve 27035 sayılı RG) Merkezi Isıtma ve Sıhhi Sıcak Su Sistemlerinde Isınma ve Sıhhi Sıcak Su Giderlerinin Paylaştırılmasına İlişkin Yönetmelik (Bayındırlık ve İskân Bakanlığı, 14 Nisan 2008 tarihli ve 26847 sayılı 1.Mükerrer RG) Binalarda Enerji Performansı Yönetmeliği (Bayındırlık ve İskan Bakanlığı, 5 Aralık 2008 tarihinde yayınlanmış ve 1 Nisan 2010 tarihinde revize edilmiştir.) Milli Eğitim Bakanlığı’na Bağlı Okullarda Enerji Yöneticisi Görevlendirilmesine İlişkin Yönetmelik (17 Nisan 2009 tarihli ve 27203 sayılı RG) 5627 Sayılı Enerji Verimliliği Kanunu 2 Mayıs 2007 tarihinde yürürlüğe girmiştir. Kanun çerçevesinde, enerji verimliliği önlemlerini desteklemek üzere kurumsal yapının oluşturulması, enerji verimliliği şirketlerinin kurulmasını desteklenmek ve yetki verecek kurumları yetkilendirecek bir Enerji Verimliliği Koordinasyon Kurulu’nun oluşturulması, belli tüketim değeri üzerinde olan konut harici binalar ve endüstriyel tesislere enerji yöneticisi atanması, binalar için enerji kimlik belgesi uygulamasının getirilmesi, elektrikli cihazlar için minimum performans gereklerinin belirlenmesi hususlarında gerekler yer almaktadır. Isı Yalıtımı ile İlgili Mevzuat Türkiye’de kullanılan enerjinin üçte birinden fazlası ısıtma ve soğutma amacıyla harcanmaktadır. Bu enerji tüketiminin azaltılması için en etkin önlem olan ısı yalıtımı için yeni inşa edilecek ya da büyük ölçüde tadilat yapılacak konut ve ticari binalarda uygulanacak kuralları düzenleyen “TS 825 Binalarda Isı Yalıtım Kuralları” standardıdır. Standart, 2000 yılında ilgili AB standartları dikkate alınarak yeniden düzenlenmiştir. TS 825 standardının zorunlu olarak uygulanması için, Bayındırlık ve İskan Bakanlığı tarafından, binalarda enerji verimliliğinin artırılmasına yönelik ilk yasal düzenleme olan 1985 tarihli BİB “Isı Yalıtım Yönetmeliği”, standarda paralel olarak revize edilmiş ve 14 Haziran 2000 tarihinde yayımlanmıştır. Yönetmeliğin, yayın tarihinden sonra yapılacak tüm yeni binalarda uygulanması öngörülmektedir. Anılan yönetmeliğin uygulanması ile bina kabuğundan olan ısı kayıplarının %50 oranında azaltılması hedeflenmiştir. İZODER tarafından yapılan bir çalışmaya göre, 2004 (son altı ay) – 2008 yılarında yeni yapılan tüm binaların mevzuatlara uygun olarak inşa edilip TS 825’e göre yalıtım yapılması halinde elde edilecek toplam enerji tasarrufunun parasal değeri 2008 sonu itibarı ile 4,7 milyar TL’dir. Ağustos 2010 21
TÜRKİYE’NİN ULUSAL İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ EYLEM PLANI’NIN GELİŞTİRİLMESİ PROJESİ BİNALAR SEKTÖRÜ MEVCUT DURUM DEĞERLENDİRMESİ RAPORU ­TASLAK­ Ancak, mevzuatın olması ısı yalıtımının sağlandığı anlamına gelmemektedir. Türkiye’de ısı yalıtımının uygulanmasındaki en önemli sorun bilgi ve eğitim eksikliği (özellikle uygulayıcı olan ara elemanlarda) ve etkin bir denetim mekanizmasının oluşturulmamasıdır. Sektörde faaliyet gösteren çevrelerce yönetmeliğin en fazla %20 oranında uygulanabildiği ifade edilmektedir. Türkiye’de binalarda enerji verimliliği inisiyatifinin etkinleştiği 2000 yılından günümüze kadar yaklaşık 500.000 adet bina inşa edilmiştir. 2000 yılından bu yana yapılan gözlemlere göre henüz yönetmeliğin etkin uygulamaya geçmemesinden dolayı tüm yeni binaların sadece %10‐15’lik bir bölümünde tam anlamıyla etkin ısı tasarrufu önlemlerinin uygulandığını ve tasarruf sağlandığını belirtilmektedir. Mevcut bina stokumuzla kıyasladığımızda stokun yaklaşık %3‐5’i gibi oldukça düşük bir oranına karşılık gelmekle birlikte yılda %1‐2 gibi bir oranda bina stokunda verimlilik iyileşmesi sağlandığı sonucuna gelinmektedir. Standardın uygulamadaki takibini Bayındırlık ve İskan Bakanlığı bünyesindeki Yapı işleri Genel müdürlüğü yapmaktadır. Bayındırlık ve İskan Bakanlığı kontrolü altında inşa edilen kamu binalarında kontrol ve izleme faaliyetleri il valisinin denetiminde bulunan il müdürlükleri tarafından, bunun dışındaki binalarda ise belediyelerin denetiminde bulunan yapı denetim kuruluşları tarafından yapılmaktadır. 29.6.2001 tarih ve 4708 sayılı “Yapı Denetimi Hakkında Kanun” ile ısı yalıtımının da dahil olduğu yapı ile ilgili uygulamalar denetlenmekle birlikte, yapı denetimi uygulamada çeşitli sorunlara yol açmış, yapı üretim sürecinin denetiminde istenen etkinliği sağlayamamıştır. Ülkemizde tüketicilerin özellikle konutlara yönelik kalite bilincinin yeterli seviyede olmaması ile yapı denetim kuruluşlarının beklenen denetim standardını yakalayamayan uygulamaları bu sonuçta etkili olmuştur. Özellikle 3194 sayılı İmar Kanunu ile 4708 sayılı Yapı Denetimi Hakkında Kanuna göre iki ayrı uygulamanın yürütülmesi ve 4708 Sayılı Kanun’un uygulanmasının 19 pilot ile sınırlanması, ülke genelinde uygulama ve mevzuat birliğine ulaşılmasını engellemektedir9. Ancak, yapı denetiminin 1 Ocak 2011 tarihinden itibaren Türkiye genelindeki 81 vilayette uygulanmasına ilişkin Bakanlar Kurulu kararının 13.07.2010 tarihinde Resmi Gazete'de yayımlanmış olması sorunun çözümüne yönelik önemli bir adım olarak değerlendirilebilir. Ayrıca yapı denetim ücretinin denetlenen müteahhit tarafından yapı denetim şirketine ödenmesi dolayısı ile perde arkasında pazarlıklar ve denetim zafiyeti yaratırken, yasaya uygun olmayan aşırı ıskontolar dolayısı ile yapı denetim şirketlerinin bir çoğu rekabet edemez hale gelmiş ve aşırı borç altına girmiştir. Diğer yandan mevcut mevzuatta öngörülmüş olan ısı yalıtımı seviyesi veya bir başka değişle müsaade edilen maksimum ısı kaybı diğer ülke standartlarına kıyasla da yetersizdir. Türkiye’de özellikle 2000 yılı sonrasında modern görünümlü yeni binalar yapılmasına rağmen benzer iklim şartlarına sahip AB ülkeleri ile karşılaştırıldığında enerji verimlilik seviyesi halen düşüktür. Ülkemizde birinci iklim bölgesi hariç diğer iklim bölgeleri için enerji talebi ortalama 90‐100 9
DPT 9. Kalkınma Planı ,İnşaat, Mühendislik, Mimarlık,Teknik Müşavirlik ve Müteahatlik Hizmetleri ÖİK Raporu Ağustos 2010 22
TÜRKİYE’NİN ULUSAL İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ EYLEM PLANI’NIN GELİŞTİRİLMESİ PROJESİ BİNALAR SEKTÖRÜ MEVCUT DURUM DEĞERLENDİRMESİ RAPORU ­TASLAK­ kWh/m2 iken be gösterge benzer iklim şartlarına sahip ülkelerde, örneğin Danimarka’da, 23 kWh/m2, Hollanda’da 34 kWh/m2 ve İngiltere’de 35 kWh/m2’dir.10 AB’ye uyum çerçevesinde ve 2 Mayıs 2007 tarihinde yürürlüğe giren 5627 sayılı Enerji Verimliliği Kanunu gereğince AB’nin aynı isimli direktifine uygun olarak “Binalarda Enerji Performansı Yönetmeliği” hazırlanmış ve 5 Aralık 2008 tarihinde yayımlanmıştır. 5 Aralık 2009’da yürürlüğe giren ve 1 Nisan 2010’da esaslı revizyon gören “Binalarda Enerji Performansı Yönetmeliği”, getirdiği yeni düzenlemelerle binalarda enerji verimliliğinin arttırılması için ciddi bir adım olmuştur. Bu yönetmelikle Isı Yalıtım Yönetmeliği yürürlükten kaldırılmıştır. Bu yönetmelik bağlamında, yeni binaların tasarımında, mevcut binaların proje değişikliği gerektiren önemli tadilat projelerinde (bina değerinin %25’i ve üzerinde maliyetli yenilemelerde), mekanik ve elektrik tesisat değişikliklerinde binanın özelliklerine göre Yönetmelikte öngörülen esaslar dikkate alınacaktır. Yönetmelik kapsamında yeni binaların enerji tüketimine minimum gerekler getirilmiş olup uygulanacak yazılım programına (BEP‐TR) göre D sınıfı ve üzerinde yeni bina tasarlanamayacak ve inşa edilemeyecektir. Anılan yönetmeliğin Kimlik Belgesi uygulanması, yazılım programı (BEP‐TR) ve yetkilendirmeler ile ilgili tebliğlerin yayınlanması akabinde, 1 Ocak 2011 tarihinden itibaren uygulamaya geçecektir. Yönetmelikle ilgili uygulama tebliğlerinin yayınlanması 1 Temmuz 2010 olarak planlanmıştı. Bu erteleme ile Mayıs ayında yayınlanan İklim değişikliği Stratejisinin gelişmeleri de etkilenecektir. Yönetmelik; özellikle yeni binaların bir bütün olarak tüm sistemi ile daha az enerji tüketecek şekilde tasarımlanması ve inşa edilmesini sağlamayı amaçlamaktadır. Bu yönetmelik ile bir binada daha önce olduğu gibi sadece bina dış kabuğunun sebep olduğu enerji alışverişi değil aynı zamanda mekanik tesisat, aydınlatma, elektrik tesisatı ve binaların elektrik tüketen diğer sabit ekipmanlarının enerji tüketiminin de en az olacak şekilde tasarımlanması sağlanmaya çalışılmıştır. Mimari tasarımın ilk baştan asgari performans kriterlerine uygun olmasını sağlamak üzere, bazı tanımlamalar yapılmış ve kriterler getirilmiştir. Bu kriterler mevcut ve yeni yapılacak konut, ticari ve hizmet amaçlı kullanılan binalarda uygulanmak üzere belirlenmiştir. Önümüzdeki dönem yeni bir hesap yöntemi ve bazı değişiklikler getiren bu yönetmeliğin ilgili çevrelerce öğrenilip uygulanması açısından geçiş dönemi olacaktır. Bu ise geçmiş yıllardaki deneyimlerle en az 5 yıl gibi bir süreç gerektirecektir. Binalarda Enerji Performansı Yönetmeliği ile yeni yapılan binalarda toplam kullanım alanının 2.000 m²’den büyük olması halinde merkezi ısıtma sisteminin kullanılması zorunlu hale getirilmiş, merkezi sistem ısıtması olan binaların münferit sisteme geçirilmesi Kat Mülkiyeti Kanunun 42. Maddesi çerçevesinde zorlaştırılmıştır. Ayrıca yönetmelikte ısıtma sisteminin ısı pompası ile desteklenmesi, kojenerasyon ve güneş ve jeotermal gibi yenilebilir enerji kaynaklarının kullanılması için de bazı maddeler öngörülmüştür. Yönetmelik maddelerinde bazı uyumsuzluklar olması nedeniyle uygulamada istenen sonuç alınamasa da yönetmelikte bu 10
Mure Data Base Case Study, A Comparison of Building Thermal Regulatin in the European Union Ağustos 2010 23
TÜRKİYE’NİN ULUSAL İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ EYLEM PLANI’NIN GELİŞTİRİLMESİ PROJESİ BİNALAR SEKTÖRÜ MEVCUT DURUM DEĞERLENDİRMESİ RAPORU ­TASLAK­ hususun belirtilmesinin, halkın ve müteahhidin bu konuda bilinçlendirilmesi açısından önemli katkısı olacağı düşünülmektedir. Yönetmelik kapsamında “Bina Enerji Kimlik Belgesi”nin uygulanması, kişilere konutlarını veya binalarını satın alma ve kiralama esnasında enerji giderleri açısından önceden bilgi sahibi olma olanağı sağlayacak ve 10 yıl süresince geçerli olacaktır. Binaların veya bağımsız bölümlerinin alım, satım ve kiraya verme ile ilgili işlemlerinde enerji kimlik belgesi olması şartı aranacak ve mal sahibi enerji kimlik belgesinin bir suretini alıcıya veya kiracıya verecektir. Enerji kimlik belgesi, BİB’nin Web sayfasından erişim sağlanacak yazılım programı (BEP‐TR) kullanılmak suretiyle düzenlenecektir. BEP‐TR’ye erişim yetkisi, enerji kimlik belgesi düzenlemeye yetkili kuruluşlara verilecek ancak bu yetki, enerji kimlik belgesi düzenlemeye yetkili kuruluş adına, düzenlenen eğitimlere katılmak suretiyle enerji kimlik belgesi düzenlemek üzere Bakanlık tarafından sertifikalandırılan gerçek kişiler tarafından kullanılacaktır. Yeni inşa edilen binaların Enerji Kimlik Belgesi projesini çizen Serbest Mimar Mühendis Büroları tarafından, mevcut binaların Kimlik Belgesi ise EVD şirketleri tarafından verilecektir. Yönetmelik kapsamındaki bir diğer yeni uygulama da, binaların enerji verimliliği bakımından seviyesini gösteren Enerji Kimlik Belgesi’nin bağımsız ve yetkili uzmanlar tarafından düzenlenmesidir. Ayrıca Enerji Verimliliği Kanunu gereğince; Bayındırlık ve İskan Bakanlığı tarafından hazırlanan “Merkezi Isıtma ve Sıhhi Sıcak Su Sistemlerinde Isınma ve Sıhhi Sıcak Su Giderlerinin Paylaştırılmasına İlişkin Yönetmelik” 14 Nisan 2008 tarihinde Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girmiştir. Yönetmelik ile merkezi ısıtma sistemine sahip yeni binalarda, merkezi veya lokal ısı veya sıcaklık kontrol cihazları ile ısınma maliyetlerinin ısı kullanım miktarına bağlı olarak paylaşımını sağlayan sistemlerin kullanılması zorunlu hale getirilmiştir. Merkezi sistemli mevcut binalara ise bahsi geçen Kanunun yayımı tarihinden itibaren beş yıllık bir geçiş süresi tanınmıştır. Elektrikli Aletlerde Enerji Verimliliği ile İlgili Mevzuat 2003 yılından itibaren Sanayi ve Ticaret Bakanlığı tarafından AB mevzuatının uyumlaştırılması kapsamında; buzdolabı, çamaşır, bulaşık makineleri ve elektrikli fırınları ve florasan ampullerin enerji etkinliğini gösteren Etiketleme Yönetmelikleri ve Tebliğlerini yayınlanmış ve zorunlu olarak yürürlüğe girmiştir. 4077 sayılı Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun’un 14. maddesi (Tanıtma ve kullanma kılavuzu) ile 31. maddesine (yönetmelikler ve diğer düzenlemeler) ve 4703 sayılı Ürünlere İlişkin Teknik Mevzuatın Hazırlanması ve Uygulanmasına Dair Kanun’a dayanılarak uyumlaştırılan 12 adet ilgili AB Direktifi mukabili olarak yayımlanan yönetmelik ve tebliğler aşağıda yer almaktadır: Ev Tipi Buzdolapları, Derin Dondurucular, Buzdolabı Derin Dondurucular Ve Bunların Bileşimlerinin Enerji Etiketlemesine İlişkin Tebliğ (24.03.2002 /24705 R.G.) Ev Tipi Ampullerin Enerji Etiketlemesine İlişkin Tebliğ (20.08.2002 /24852 R.G.) Ağustos 2010 24
TÜRKİYE’NİN ULUSAL İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ EYLEM PLANI’NIN GELİŞTİRİLMESİ PROJESİ BİNALAR SEKTÖRÜ MEVCUT DURUM DEĞERLENDİRMESİ RAPORU ­TASLAK­ Ev Tipi Çamaşır Makinelerinin Enerji Etiketlemesine İlişkin Tebliğ (20.08.2002 /24852 R.G.) Ev Tipi Bulaşık Makinelerinin Enerji Etiketlemesine İlişkin Tebliğ (20.08.2002 /24852 R.G.) Ev Tipi Çamaşır Kurutma Makinelerinin Enerji Etiketlemesine İlişkin Tebliğ (20.08.2002 /24852 R.G.) Ev Tipi Kurutmalı Çamaşır Makinelerinin Enerji Etiketlemesine İlişkin Tebliğ (20.08.2002 /24852 R.G.) Ev Tipi Elektrikli Fırınların Enerji Etiketlemesine İlişkin Tebliğ (26.02.2003 /25032 R.G.) Ev Tipi Klimaların Enerji Etiketlemesine İlişkin Yönetmelik (14.12.2006/26376 R.G.) Sanayi ve Ticaret Bakanlığı, “Tanıtma ve Kullanma Kılavuzu Uygulama Esaslarına Dair Yönetmelikte Değişiklik Yapılması Hakkında Yönetmelik” (08 Ekim 2007 Tarihli ve 26667 Sayılı RG) Söz konusu yönetmeliklerin amacı satın alma sırasında tüketiciyi etkilemek, üretimi sırasında da üreticinin daha verimli cihazları üretmesini teşvik etmektir. Yönetmeliğin etkin olabilmesi, halkın tercihini verimi yüksek cihazı satın almaktan yana kullanması ve eski cihazların kullanımdan kalkması ile mümkündür. Bu uygulama tamamen tüketici tercihi ve bilinci üzerine inşa edilmiş olup, tüketicinin bu konuda yeterince bilgilendirilmesi ile enerji verimli cihazlara doğru piyasa dönüşümü sağlanabilecektir. Ancak son yıllarda ülkemize çok sayıda Uzakdoğu menşeli düşük verimli ürünlerin ithal edilmesi, talep tarafında enerji verimliliğinin artırılmasında önemli bir engel oluşturmaktadır. Özellikle yaz aylarında verimsiz klimalar elektrik dağıtım sisteminden önemli miktarda elektrik çekmekte ve güç kalitesini bozucu etkiler meydana getirmektedir. Diğer taraftan, aydınlatma amaçlı enerji tüketimlerinin azaltılması amacıyla kullanımı teşvik edilen ve 2008/19 sayılı Başbakanlık Genelgesi ile kamu kurum ve kuruluşlarında akkor lambalar yerine kullanılması zorunlu hale getirilen kompakt flüoresan lambalar ile ilgili kalitesizlik sorunlarıyla da karşılaşılmaktadır. Türkiye’de üretilmeyen bu ürünlerin, ülkeye girişlerinde tespit edilen kalitesizliğin yasal mevzuatlar çerçevesinde engellenmesi, piyasada olan kalitesiz ürünlerin ise toplatılması yönünde çalışmalar yapılmalıdır. Anılan konularda sorunların çözümü için; Sanayi ve Ticaret Bakanlığı tarafından hâlihazırda yürütülmekte olan piyasa denetimi ve gözetimi programının, piyasadaki ürünlerin beyan edilen etiket değerlerinin doğrulanması ve şüpheli ürünlerin yetkili test kuruluşları tarafından test edilerek ortaya konması ile daha etkin yürütülmesi gerekmektedir. Piyasadaki ürünlerin yetkili test kuruluşları tarafından test edilmesi ve sonuçlarının kamuoyuna duyurulması aynı zamanda tüketicilerin piyasadaki ürünlerin beyan edilen enerji etiketi değerlerine güvenini artıracağından, tüketici tercihlerinin daha doğru seçimlere doğru yönlenmesine de olumlu etkide bulunacaktır. Ağustos 2010 25
TÜRKİYE’NİN ULUSAL İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ EYLEM PLANI’NIN GELİŞTİRİLMESİ PROJESİ BİNALAR SEKTÖRÜ MEVCUT DURUM DEĞERLENDİRMESİ RAPORU ­TASLAK­ İlaveten, Sanayi ve Ticaret Bakanlığı tarafından ilgili 2009/125/EC sayılı AB direktifine paralel şekilde hazırlanan “Enerji Kullanan Ürünlerin Çevreye Duyarlı Tasarımı” Çerçeve Yönetmeliği taslağı Başbakanlık’a sunulmuştur ve 2010 yılı içinde Bakanlar Kurulu kararı ile yayımlanması beklenmektedir. Anılan çerçeve yönetmeliğin yayımlanması akabinde bu yönetmelik altında yer alan uygulama tedbirlerinin de tebliğ olarak yayımlanması planlanmaktadır. 5346 sayılı “Yenilenebilir Enerji Kaynaklarının Elektrik Enerjisi Üretimi Amaçlı Kullanımına İlişkin Kanun” 18 Mayıs 2005 tarihinde yürürlüğe girmiştir. Kanunda yapılan bir değişiklik ile küçük güçlere (500 kW kurulum kapasitesine) sahip üreticiler lisans almadan yenilenebilir enerjiden ürettikleri elektrik enerjisini satabileceklerdir. Bu yeni tadilat, güneş enerjisi gibi yenilenebilir enerji üretimini daha cazip hale getirmiştir. 3.3. Kurumsal Yapılanma Enerji Verimliliği Kanunu’nun uygulanması ile ilgili ana kuruluş olarak Elektrik İşleri Etüt İdaresi Genel Müdürlüğü (EİE) görevlendirilmiştir. Bu kapsamda EİE, sanayi ve binalar sektörüne yönelik 2 hafta süreli Enerji Yöneticisi Yetiştirme Eğitim Programları’nın yürütülmesi, sanayi sektöründe Gönüllü Anlaşmalar ve Verimlilik Artırıcı Proje (VAP)’lerin desteklenmesi, Enerji Verimliliği Danışmanlık (EVD) şirketlerinin yetkilendirilmesi, EVD şirketlerini yetkilendirecek üniversite ve meslek odalarının yetkilendirilmesi, enerji yöneticisi atama zorunluluğu olan binaların enerji tüketim bilgilerinin toplanması gibi görevleri yürütmektedir. “Binalarda Enerji Performansı Yönetmeliği”nin uygulanmasından sorumlu kuruluş Bayındırlık ve İskan Bakanlığı’dır. Enerji kimlik belgesi düzenlemeye yetkili kuruluşların bu belgelerin düzenlenmesi ile ilgili faaliyetlerinin denetimi Bakanlık tarafından yapılacak veya yaptırılacaktır. Enerji kimlik belgesi vermeye yetkili olanların yetkilerini kötüye kullandıklarının veya gerçeğe aykırı belge düzenlediklerinin tespit edilmesi halinde, durum, BİB tarafından EİE Genel Müdürlüğü’ne ve ilgili meslek odasına bildirilecek ve haklarında yapılacak inceleme ve soruşturma sonuçlanana kadar bunların enerji kimlik belgesi düzenleme yetkileri askıya alınacaktır. Anılan yönetmeliğin etkin uygulanabilmesi için sektörde etkili aktörlere yönelik eğitim programlarının yürütülmesi, kamuoyunun bilinçlendirilmesi önem arz etmektedir. Ayrıca yeni uygulamaların gündeme gelmesi ile EİE ve BİB’nin sorumluluk ve işbirliği alanlarının yeniden gözden geçirilmesi yararlı olacaktır. Elektrikli cihazların asgari performans değerlerini sağlaması ile ilgili yasal düzenlemeler Sanayi ve Ticaret Bakanlığı tarafından yürütülmekte olup enerji verimli cihazlar konusunda kamuoyunun ve ilgili tarafların bilinçlendirilmesine yönelik çalışmaların Sanayi ve Ticaret Bakanlığı ile EİE işbirliğinde yapılması uygulamanın etkinliğini artıracaktır. Binalar ve iklim değişikliği ile mücadele konusunu etkileyebilecek ve bundan etkilenebilecek diğer paydaşlar Ek 1’de yer almaktadır. Ağustos 2010 26
TÜRKİYE’NİN ULUSAL İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ EYLEM PLANI’NIN GELİŞTİRİLMESİ PROJESİ BİNALAR SEKTÖRÜ MEVCUT DURUM DEĞERLENDİRMESİ RAPORU ­TASLAK­ 3.4. Finansman ve Ekonomik Araçlar Hâlihazırda binalar sektöründe enerji verimliliğinin teşvik edilmesine yönelik teşvik mekanizmaları bulunmamaktadır. Mevcut bina stokuna yönelik yalıtım uygulamasını özendirmek ve yaygınlaştırmak amacıyla, teşvik ve yaptırım unsurlarını içerecek mevzuat altyapısının oluşturulmasından bilgi ve bilinç düzeyinin geliştirilmesine kadar çok yönlü eylemleri içine alacak bir hareketin başlatılması gerekmektedir. Diğer ülkelerde olduğu gibi Türkiye’de de ilk ve öncelikli önlem, bina kabuğundan olan ısı kaybının optimum yatırımla azaltılması olarak tespit edilmiştir. Yapılan çalışmalar, ülkemizde bulunan 8,5 milyonun üzerindeki binanın yaklaşık %80’inin ya hiç yalıtımsız olduğunu ya da yalıtımının yetersiz olduğunu ortaya koymaktadır. Mevcut bina stokunun önemli bir kısmını oluşturan konutların standartlara uygun olarak yalıtılması durumunda, katma değer vergisi hariç enerji fiyatları dikkate alındığında, ısıtma ve soğutma enerjisinden elde edilecek yılda en az 2 milyar TL’lik tasarruf ile birlikte, doğal gaz ve petrol tüketiminde sağlanacak azalmadan dolayı da ülkenin dış ticaret dengesine ithalatın azaltılması yönünde 1,3 milyar ABD Doları katkı sağlanabileceği hesaplanmaktadır. Tüketici açısından bakıldığında, ısı yalıtımı ile hanelerin enerji giderinde ortalama %40 civarında bir azalmanın beraberinde daha iyi konfor şartlarının sağlanması, inşaat sektörünün canlanması ve istihdamın artırılması gibi çok yönlü faydaların sağlanması da mümkündür. Mevcut konut stokunun yaklaşık %30’una yalıtım uygulanmasının maliyeti yaklaşık 27 milyar TL civarında olup geri ödeme süresi tüketici açısından ortalama 4 yıl, ülke açısından ise 6 yıldır. Yeni kurulmaya başlayan Bölgesel Kalkınma Ajansları yenilenebilir enerji ile proje ve uygulamaları yaptıkları proje çağrıları çerçevesinde desteklemeye başlamıştır. Ancak iklim değişikliği ve enerji verimliliğinde henüz yeterince aktif rol almamaktadırlar. Çeşitli teşvik önerilerinin mevcut binaların yalıtımının özendirilmesinde ve yaygınlaştırılmasında ilk adım olarak tetikleyici bir rol üstlenebileceği düşünülmektedir. Bu konuda bazı öneriler sektör derneklerince oluşturulmuş bulunan Platform tarafından geliştirilmiş Enerji ve Maliye Bakanlıklarına sunulmuştur. Halen sektörde ne gibi teşvikler nasıl uygulanmalı konusunda çalışmalar ve tartışmalar sürdürülmektedir. Bu önerilerle ilgili bugüne kadar bir gelişme sağlanmamıştır. Sektör derneklerince yapılan öneriler özetle aşağıda belirtilmektedir. Emlak Vergisi Uygulamaları: 2008 yılından önce yapı kullanma izni verilen ve yetkilendirilmiş kişi veya kuruluşlarca düzenlenen enerji kimlik belgesinde enerji sınıfı en az “C” olan binalara emlak vergisi muafiyeti veya indirim sağlanması. Yetkilendirilmiş kişi veya kuruluşlarca düzenlenen enerji kimlik belgesinde enerji sınıfı “C”nin altında olan veya bu belgeye sahip olmayan binalar için emlak vergilerinin belirli oranda artırımlı uygulanması. Ağustos 2010 27
TÜRKİYE’NİN ULUSAL İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ EYLEM PLANI’NIN GELİŞTİRİLMESİ PROJESİ BİNALAR SEKTÖRÜ MEVCUT DURUM DEĞERLENDİRMESİ RAPORU ­TASLAK­ Kredi Uygulamaları: Konutlarda enerji verimliliği uygulamaları için sağlanan banka kredilerinde, Banka Sigorta Muameleleri Vergisi (BSMV) ve Kaynak Kullanımı Destekleme Fonu (KKDF) paylarının alınmaması. Gelir Vergisi Uygulamaları: Yalıtım harcamalarının gerçek veya tüzel kişilerin gelir vergilerinden mahsup edilebilmesi Türkiye’deki enerji verimliliği yatırımlarını finanse etmek isteyen Dünya Bankası (World Bank), Avrupa Yatırım Bankası (EIB), Fransa Kalkınma Ajansı (AFD) veya diğer uluslar arası finans kuruluşlarının aracı bankası olan kamu ve ticari bankalar vardır. Bu bankalar ekonomik açıdan gelecek vadeden enerji verimli binaları ve EVD şirketlerinin aktivitelerine finans desteği sağlamaya niyetlidir. Ancak finans mekanizmalarının harekete geçirilebilmesi için piyasadaki yatırımcı şirketlerin uygulama ve teknik kapasitelerinin artırılmasına, ilgili ulusal kurumların kapasitelerinin geliştirilmesine ve tüketicilerin bilinçlendirilmesine ihtiyaç duyulmaktadır. Yatırım oranlarında kiracı‐ev sahibi kazançlarının (tenant‐owner return‐on‐investment ratios) yeterince açık olmaması nedeniyle, ev sahipleri tarafından enerji verimliliği yatırımlarının ekonomik açıdan vaadi (economic viability) yeterince anlaşılmamaktadır. Enerji Verimliliği Kanunu uyarınca endüstriyel tesislerin verimlilik artırıcı projelerine sağlanan finans desteklerinin binalar sektörünü de kapsayacak şekilde genişletilmesi yönünde çalışmalar yapılmalıdır. 3.5. Eylemler/Projeler UNDP/GEF Binalarda Enerji Verimliliğinin Artırılması Projesi: EİE Genel Müdürlüğü koordinatörlüğünde, BİB, TOKİ ve diğer ilgili kurumlar işbirliğinde yürütülmesi planlanan 4 yıl süreli proje GEF tarafından onaylanmış olup 2010 yılında başlatılacaktır. Projenin üst hedefi binalarda enerji verimliliğinin artırılması olup bu hedefe ulaşmak üzere: “Binalarda Enerji Performansı Yönetmeliği”nin uygulanmasındaki etkinliğin artırılması, İlgili kurumların kapasitelerinin geliştirilmesi, Bina enerji performans kavramının ve bütüncül bina tasarımının Türkiye’ye tanıtılması planlanmaktadır. Ayrıca proje çerçevesinde Bayındırlık ve İskan Bakanlığı ve Toplu Konut İdaresi (TOKİ) Başkanlığı tarafından 2010 yılında planlaması yapılacak birer projenin bütüncül tasarım yaklaşımı ile tasarımlarının yapılması ve uygulanmasına teknik destek verilecek ve elde edilen tecrübe ve sonuçlar proje paydaşları ve kamuoyuna yansıtılacaktır. Ağustos 2010 28
TÜRKİYE’NİN ULUSAL İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ EYLEM PLANI’NIN GELİŞTİRİLMESİ PROJESİ BİNALAR SEKTÖRÜ MEVCUT DURUM DEĞERLENDİRMESİ RAPORU ­TASLAK­ UNDP/GEF Enerji Verimli Elektrikli Aletlerin Piyasa Dönüşümü Projesi: EİE Genel Müdürlüğü koordinatörlüğünde; Sanayi ve Ticaret Bakanlığı‐Sanayi Genel Müdürlüğü, Beyaz Eşya Sanayicileri Derneği ve ilgili kurumların işbirliğinde gerçekleştirilecek “UNDP/GEF Türkiye’de Enerji Verimli Elektrikli Ev Aletlerinin Piyasa Dönüşümü Projesi” GEF tarafından onaylanmış olup 4 yıl süreli proje 2010 yılında başlatılacaktır. Proje çerçevesinde: cihazların etiketlenmesi ile ilgili yasal düzenlemeler ve bunların uygulanmasından sorumlu kurumların güçlendirilmesi ve kapasitelerinin geliştirilmesi, piyasadaki enerji verimli ürünlerin ve perakende satış noktalarındaki uygulamaların denetiminin etkinleştirilmesi, enerji verimli cihazların kullanımının kişi ve ülke ekonomisine getireceği faydalar konusunda üreticilere ve perakendecilere yönelik eğitimler ile bilinçlendirme kampanyalarının düzenlenmesi, enerji verimliliği sınıfına göre istatistiklerin (BESD) tarafından toplanması için alt yapı oluşturulması, üreticiler ile gönüllü anlaşmalar ve Talep Tarafı Yönetimi (DSM) programının uygulanabilirliğinin değerlendirilmesi aktivitelerinin gerçekleştirilmesi planlanmıştır. Proje ile Türkiye’de enerji verimli elektrikli ev aletlerinin kullanımının yaygınlaştırılarak piyasa dönüşümünün hızlandırılması hedeflenmektedir. AB Ulusal Programı (2008) Ulusal Programın “Fasıl 15 Enerji” başlığı altında Binalarda Enerji Performansı Yönetmeliğinin uygulanmasına yönelik olarak Bayındırlık ve İskan Bakanlığı’nın teknik ve idari kapasitesinin eğitim, araştırma ve danışmanlık hizmetleri yoluyla güçlendirilmesi hususunun yer almaktadır. 3.6. Bilimsel ve Teknolojik Ar­Ge Binaların enerji ihtiyacının karşılanmasında bölgesel ısıtma, yenilenebilir enerji ve mikro‐
kojenerasyon uygulamalarına Ar‐Ge desteği bulunmamaktadır. Enerji verimliliği ve iklim değişikliği alanında yeterli sayıda akredite Ar‐Ge laboratuarları, sektörün alt gruplarına özel, en iyi teknoloji gösterim çalışmaları, sera gazı azaltımına yönelik yerli teknoloji üretimi ve araştırma programları bulunmamaktadır. Ağustos 2010 29
TÜRKİYE’NİN ULUSAL İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ EYLEM PLANI’NIN GELİŞTİRİLMESİ PROJESİ BİNALAR SEKTÖRÜ MEVCUT DURUM DEĞERLENDİRMESİ RAPORU ­TASLAK­ 3.7. Bilgi Sistemleri, İzleme/Raporlama Enerji ile ilgili tüm paydaşların, doğru ve güncel bilgiye hızla erişebilmelerinin sağlanması, ulusal enerji envanterinin oluşturulması, planlama, projeksiyon ve politikaların etkilerinin izlenmesi ve değerlendirilmesi çalışmalarını desteklemek üzere EİE koordinasyonunda TÜBİTAK desteği ile “Ulusal Enerji Bilgi Yönetim Merkezi”nin (UEBYM) kurulması çalışmaları başlatılmıştır. Binaların yapı denetimlerine ilişkin bilgiler ve yetkiler BİB tarafından izlenmekte olup bina enerji kimlik bilgilerine ilişkin bilgilerin de aynı Bakanlık tarafından izlenmesine yönelik veri tabanı çalışmaları devam etmektedir. Mevcut bina stokunun hane bazında enerji tüketim, ısıtma ekipmanları ve elektrikli ev aletlerine ilişkin bilgiler oldukça yetersizdir. TÜİK’in 1998 yılında yaptığı hane halkı araştırmasının her 5 yılda bir tekrarlanması veri eksikliğinin tamamlanmasında yararlı olacaktır. Elektrikli cihazlar ve ekipmanlarının piyasa satış bilgileri, enerji verimliliği sınıfı bazında temin edilememektedir. Üretici birlikleri tarafından ürünlerinin enerji verimliliği sınıfına göre verilerinin yıl bazında toplanması ve paylaşılmasına yönelik çalışmaların yapılmasına ihtiyaç duyulmaktadır. Ayrıca, piyasadaki ürünlerin üzerinde beyan edilen enerji verimliliği etiketlerinin doğrulanması, ithal edilen veya şüpheli ürünlerin test edilmesi için akredite test laboratuarları yoktur. Akredite test laboratuarlarının kurulması yönünde mevzuat çalışmaları yapılmamıştır. 3.8. Eğitim/Kapasite Geliştirme Enerji Verimliliği Kanunu gereğince konut haricindeki kullanım alanı 20.000 m2 veya yıllık enerji tüketimi 500 TEP olan binalara enerji yöneticisi atama zorunluluğu getirilmiştir. Kamu kurumları için ise 10.000 m2 veya 250 TEP şartı aranmaktadır. Halen EİE, B sınıfı yetki alan Makine Mühendisleri Odası ve yetki alan enerji verimliliği şirketleri tarafından Enerji Yöneticisi Eğitimleri düzenlenmektedir. Binalar sektörüne yönelik enerji verimliliği ve çevre mevzuatlarının hazırlanması, güncellenmesi ve yürütülmesinden sorumlu kurumların (EİE, BİB, Sanayi ve Ticaret Bakanlığı, Çevre ve Orman Bakanlığı) ilgili birimlerinin bu çalışmaları etkin yürütecek şekilde kapasitelerinin geliştirilmesi ve sürekliliklerinin sağlanması önemlidir. Enerji verimliliği politika ve programlarının; tüketiciyi bilinçlendirme kampanyaları ve satış noktalarında tüketicilerin, ürünlerin verimlilik sınıfına göre maliyet ve emisyonlar bakımından bilgilendirilmesi ve yüksek enerji verimliliği sınıfına sahip ürünler için teşvik mekanizmalarının ile desteklenmesinde yarar görülmektedir. Örneğin kullanım ömrü 10 misli fazla olan kompakt florasan lambaların (CFLs) kullanılması halinde enerji tüketimine ve puant yüke katkısı son derece önemli olacaktır. Toplumda, kullanılan lambaların ekonomik ömrü konusunda yeterli bilgi ve duyarlık olmaması nedeniyle verimsiz ampuller değiştirilmemekte ve kullanılmaya devam edilmektedir. Bu konuda Ağustos 2010 30
TÜRKİYE’NİN ULUSAL İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ EYLEM PLANI’NIN GELİŞTİRİLMESİ PROJESİ BİNALAR SEKTÖRÜ MEVCUT DURUM DEĞERLENDİRMESİ RAPORU ­TASLAK­ devletlerin tanıtım ve demonstrasyon projeleri yürütmesi çok yaygın bir uygulamadır. Kaliforniya ve Brezilya’da 10 milyondan fazla verimli ampul devlet tarafından enerji verimliliğini sağlamak üzere halka dağıtılmış ve kendilerinin daha fazla sayıda ampul alması için teşvik edilmiştir.11 Türkiye’de de benzer şekilde 2008 yılında ETKB tarafından ilköğretim öğrencilerine verimli lamba dağıtılması projesi yürütülmüştür. Bu çerçevede projeyi il düzeyinde Valilik ve Milli Eğitim Bakanlığı İl Müdürlükleri ile işbirliği içerisinde yürütmek üzere EİE görevlendirilmiş, program kapsamında 13 ilde ilköğretim öğrencilerine 2,8 milyon lamba Maliye Bakanlığı tarafından tahsis edilen fon ile satın alınarak öğrencilere dağıtılmıştır.12 11
Saving Electricity in a Hurry ‐IEA 12
ETKB, 2008 Faaliyet Raporu Ağustos 2010 31
TÜRKİYE’NİN ULUSAL İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ EYLEM PLANI’NIN GELİŞTİRİLMESİ PROJESİ BİNALAR SEKTÖRÜ MEVCUT DURUM DEĞERLENDİRMESİ RAPORU ­TASLAK­ 4. SONUÇ VE ÖNERİLER Yukarıdaki bölümlerde yapılan mevcut durum değerlendirmesi, sera gazı emisyonlarının azaltılması stratejisinin hayata geçirilmesi açısından binalar sektöründeki olumlu gelişmeleri, temel eksiklikleri ve sorunları ortaya koymuştur. Ek 2’de yer alan sektör paydaşlarının katılımıyla yapılan değerlendirmelere göre binalar sektöründe sera gazı azaltımı stratejisi doğrultusunda çözümüne öncelik verilmesi, bir başka deyişle İklim Değişikliği Eylem Planı kapsamında iklim değişikliği ile mücadele için çözüm geliştirilmesi gereken sorunlar, kısa, orta ve uzun vade için öncelik sırasına konmuştur. Bunlar aşağıda verilmektedir. Binalar sektöründe enerji verimliliğinin artırılması, iklim değişikliği yükümlülüklerinin karşılanması bakımından büyük bir potansiyele sahiptir. Ancak, sektöre iklim değişikliği perspektifinden bakıldığında, hedef odaklı politikaların eksikliği, yasal düzenlemelerin mevcut olmasına rağmen etkin uygulanamaması, teşvik mekanizmalarının harekete geçirilememesi, kurumsal kapasitelerin yetersizliği ve sürekliliklerinin sağlanamaması ve kamuoyu bilincinin yeterince yükseltilememesi gibi sorunların öne çıktığı görülmektedir. Kısa Vadede Ele Alınması Gereken Sorunlar: İklim değişikliği stratejisinde belirtilen politikalar, yeni üretilecek binaların olabildiğince az enerji talep edecek şekilde tasarlanması ve geriye kalan enerji talebinin de mümkün olan ölçülerde yenilenebilir enerji kaynakları ile karşılanması yönünde değildir.(sıfır emisyon binaları planlanmamaktadır.) Mevcut binalarda enerji verimliliğine yönelik yatırımlar için teşvik mekanizmaları yoktur. Sürdürülebilir bina konsepti tanıtılmamakta ve öne çıkarılmamaktadır. Enerji Verimliliği Stratejisi ve bu strateji belgesine paralel, açık ve zamana bağlı hedefleri içeren Enerji Verimliliği Eylem Planı henüz hazırlanmamıştır. Binalar sektörü için 2020–2030–2050 hedefleri belirlenmemiştir. Doğal gazın ülkemize gelmesi ile birlikte çok katlı binalarda bireysel ısıtma sistemlerine doğru yoğun bir talep olmuştur. Bu husus, verimsiz ısıtma sistemlerinin yaygınlaşmasına sebep olabilecektir. Yenilenebilir enerji kullanarak 500 KW altı elektrik üretimi yapan tesislerin lisans alma zorunluluğu bulunmamaktadır. Ancak sisteme bağlanmak için gerekli düzenlemeler çok uzun süredir yürürlüğe konamamıştır. Belirlenen eşik değerin üzerinde doğal gaz ve elektrik tüketimlerine farklı tarife uygulaması yoktur. Ağustos 2010 32
TÜRKİYE’NİN ULUSAL İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ EYLEM PLANI’NIN GELİŞTİRİLMESİ PROJESİ BİNALAR SEKTÖRÜ MEVCUT DURUM DEĞERLENDİRMESİ RAPORU ­TASLAK­ Binalarda yenilenebilir kaynaklardan elektrik üretimi ve kullanımını teşvik edecek yasal düzenleme eksiktir; özellikle güneş enerjisinin binalarda kullanımını teşvik eden özel yasal düzenlemeler yürürlüğe konulmamıştır. Binalarda yenilenebilir kaynaklardan elektrik üretimi ve kullanımı için var olan şebeke altyapısı uygun değildir. Bina alt sektörlerinin sistematik bilgilere dayalı enerji tüketimi bilgileri ve kıyaslama göstergeleri yoktur. Binalarda Enerji Performansı Yönetmeliği’nin uygulamaya girmesi ile enerji kimlik belgesi ve sistemlerin performansının değerlendirilmesi konularında sertifikalı eleman eksikliği muhtemel bir sorun olacaktır. Üniversitelerin ilgili branş müfredatlarında binaların enerji verimli tasarlanması ve işletilmesi konusuna yeterince yer verilmemektedir. Bina enerji mühendisliği yeni bir dal olarak yüksek öğrenim programına dahil edilmemiştir. Kamuoyu enerji verimliliğinin faydaları konusunda yeterince bilgilendirilmemektedir. Enerji verimliliği ve yenilenebilir enerji uygulamaları konusunda halka danışmanlık hizmeti verecek bağımsız yerel‐bölgesel enerji ajansları yoktur. Belediyeler bünyesinde de tüketiciye bu hizmetler verilmemektedir. Konut sahipleri ve kiracıların temsil edildiği STK niteliğinde kuruluşlar yoktur. Orta Vadede Ele Alınması Gereken Sorunlar: Binaların enerji ihtiyacının karşılanmasında bölgesel ısıtma, yenilenebilir enerji ve mikro‐
kojenerasyon uygulamalarına Ar‐Ge desteği bulunmamaktadır. Enerji verimliliği ve iklim değişikliği alanında yeterli sayıda akredite Ar‐Ge laboratuarları, sektörün alt gruplarına özel, en iyi teknoloji gösterim çalışmaları, sera gazı azaltımına yönelik yerli teknoloji üretimi ve araştırma programları bulunmamaktadır. 2000 yılı sonrasında binalarda enerji verimliliğinin artırılmasına ilişkin yasal düzenlemeler yürürlüğe girmiş ise de uygulamaların denetimi eksiktir. TOKİ yönetmeliklerde belirtilen kuralları uygulamaktadır. Yönetmeliklerin ötesinde uygulamalar için bina projelerinde öncü rol oynamamaktadır. Kamu sektörü, binaları ve ekipmanları ile enerji verimliliği mevzuatının uygulanmasında öncülük etmemektedir. Kamu İhale Kanunu’nda sadece ilk satış fiyatı ucuz olanı seçilmesini zorunlu kılan uygulama enerji verimliliği açısından etkin sonuçlar vermemektedir. Değerlendirmelerde satın alınacak ekipmanın ve tesislerin, ilk yatırım bedellerinin yanı sıra, ekonomik ömürleri boyunca işletme ve bakım giderlerini de gözeten ölçütler kullanılmamaktadır. Ağustos 2010 33
TÜRKİYE’NİN ULUSAL İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ EYLEM PLANI’NIN GELİŞTİRİLMESİ PROJESİ BİNALAR SEKTÖRÜ MEVCUT DURUM DEĞERLENDİRMESİ RAPORU ­TASLAK­ Çevreye yönelik vergi ve kesintiler ile oluşturulan fonlar iklim dostu projeler ve konutlarda ısı yalıtımı projeleri için kullanılamamaktadır. Kentsel dönüşüm projelerinde enerji verimliliği ve çevre dikkate alınmamaktadır. Yalıtım malzemeleri ve enerji verimli ürünler için teşvik yoktur. Binalarda enerji kimlik belgesi enerji sınıfına göre teşvikler bulunmamaktadır (örneğin, enerji kimlik belgesinde enerji sınıfı en az “C” olan binalara 3 yıl süreyle emlak vergisi muafiyeti uygulanması, sonraki yıllar için de belirli oranda indirim sağlanması, “C”nin altında olan veya bu belge düzenlenmeyen binalar için emlak vergilerinin belirli oranda artırımlı uygulanması, enerji verimliliği uygulamaları için sağlanan banka kredilerinde, Banka Sigorta Muameleleri Vergisi (BSMV) ve Kaynak Kullanımı Destekleme Fonu (KKDF) paylarının alınmaması, vb.). Endüstriyel tesisler için verilen enerji verimliliği ile ilgili VAP ve gönüllü anlaşma destekleri binalar için uygulanmamaktadır. Enerji alanında birçok uluslar arası fon mevcuttur. Ancak bu fonlar sanayide enerji verimliliği ve yenilenebilir enerji için kullanılabilmektedir. Binalarda iklim değişikliğine yönelik enerji verimliliği iyileştirme projelerinin yürütülmesi için bu fonlara erişimi sağlamak için herhangi bir çalışma yoktur. Enerjinin üretimi ve yönetiminde en temel unsur olan insan kaynağımızın eğitimi, istihdamı, ücreti, yetişmiş ve nitelikli insan gücünün özelleştirme uygulamaları ve politik müdahalelerle tasfiyesi gibi sorunlar enerji politikalarının temel bir sorunu olarak ele alınmamaktadır. Piyasadaki ürünlerin üzerinde beyan edilen enerji verimliliği etiketlerinin doğrulanması, ithal edilen veya şüpheli ürünlerin test edilmesi için akredite test laboratuarları yoktur. Akredite test laboratuarlarının kurulması yönünde mevzuat çalışmaları yapılmamıştır. Bölgesel Kalkınma Ajansları iklim değişikliği ve enerji verimliliğinde henüz yeterince aktif rol almamaktadırlar. İklim değişikliğine yönelik çalışmalar için Teknoloji İhtiyaç Değerlendirmeleri (TNA) ve iklim değişikliği yörüngesinde prosesler ve teknolojiler arasında parametrik kıyaslama çalışmaları bulunmamaktadır. Ülkemizdeki elektromekanik imalatların uluslararası standartlara uygunluk testlerini yapabilecek ulusal ve bölgesel laboratuarlar büyük ölçüde eksiktir. Bu konuda AR‐GE çalışma grupları hemen hemen yoktur, üniversitelerle işbirliği içinde projeler üretilmemektedir. Seçilecek olan hedef ürünler için oluşturulacak AR‐GE’ye imalatçı kârlarından ayrılacak bir fon ile kaynak temini sağlanmamaktadır. Sera gazı azaltımına yönelik proses bazında mevcut durum, fizibilite ve iyileştirme çalışmalarının performansını izleme metotları ve hesaplama yöntemleri yeterince detaylandırılıp tarif edilmiş değildir. Yalıtım uygulamasında kalifiye eleman sıkıntısı vardır ve uygulayıcıların sertifikalandırılmasına yönelik çalışmalar yapılmamıştır. Ağustos 2010 34
TÜRKİYE’NİN ULUSAL İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ EYLEM PLANI’NIN GELİŞTİRİLMESİ PROJESİ BİNALAR SEKTÖRÜ MEVCUT DURUM DEĞERLENDİRMESİ RAPORU ­TASLAK­ İklim değişikliği etkilerinin azaltılması ve enerji verimliliği çalışmalarının şirketlerde nasıl yürütüleceği ve faydaları hakkında sanayicinin bilgi ve farkındalığı yeterli değildir. Uzun Vadede Ele Alınması Gereken Sorunlar: Kaçak yapılaşmanın önüne geçilememiştir. Termik santrallerin atık ısısının bölgesel ısıtma amacıyla kullanımı imkanları değerlendirilmemiş ve teknik ve ekonomik olarak mümkün olduğu yerlerde uygulamaya geçilmemiştir. Yenilenebilir enerji ve enerji verimliliği projelerinin finansmanı için bankaların verdiği kredilerde süreçler uzundur. Projenin değerlendirmesinin yanı sıra şirketlerin teminat vermesi de istenmektedir. Binalar konusunda akademik çalışmalar ve AR‐GE yapacak Bağımsız Ulusal Bina/Yapı Araştırma ve Geliştirme Enstitüsü yoktur. Yapı denetim mekanizması bağımsız denetimi sağlayacak ve mesleki sorumluluk getirecek şekilde gözden geçirilmemiştir. Belediyelerde, sürdürülebilir yerleşim planlarının hazırlanması, inşaat denetimleri ve semt/bölge ölçeğinde bina rehabilitasyonlarını yürütecek teknik kapasite bulunmamaktadır veya yeterli değildir. Yalıtım ve enerji verimliliği hizmetlerinin teşvik edilmesi, “yeşil iş” olarak adlandırılan istihdam olanaklarının arttırılmasında bir fonksiyon olarak kullanılmamaktadır. Yenilenebilir enerji ve enerji verimliliği konularında üniversitelerde ve teknoloji bölgelerinde birçok araştırma ve ürün projesi yürütülmektedir. Bu çalışmalarda teknolojik seviye genellikle yetersizdir. Bir yerli üretim sanayisi var ise de, dünya çapında kabul edilebilir bir ürün geliştirme konusunda zayıftır. Ulusal sera gazı emisyonu envanter oluşturma çalışmaları yetersizdir. Emisyon faktörü hesaplamaları çok az kişi tarafından bilinmektedir. Bu konuda kılavuz yönetmelikler yoktur. Envanter sonuçları, uluslararası düzeyde yayımlanmalarından önce sektör ve ilgili taraflarca gözden geçirilmemekte ve değerlendirmeleri yapılmamaktadır. Üniversiteler ve sektör tarafından, iklim değişikliği alanında uzmanlık oluşturma eğitimleri ve teknoloji geliştirme çalışmalarına ayrılan kaynaklar yetersizdir ve muhtemel çalışma alanları hakkında farkındalık düşüktür. Ağustos 2010 35
TÜRKİYE’NİN ULUSAL İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ EYLEM PLANI’NIN GELİŞTİRİLMESİ PROJESİ BİNALAR SEKTÖRÜ MEVCUT DURUM DEĞERLENDİRMESİ RAPORU ­TASLAK­ KAYNAKLAR Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı Enerji Dengesi 2008 Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı Strateji Belgesi Nisan 2010 Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı 2008 Faaliyet Raporu TÜİK Bina ve Nüfus istatistikleri EİE, TÜRKİYE’DE ENERJİ VERİMLİLİĞİ, Durum ve Gelecek Planlaması, Kasım 2009 DPT 9. Kalkınma Planı ,İnşaat, Mühendislik, Mimarlık,Teknik Müşavirlik ve Müteahatlik Hizmetleri ÖİK Raporu Alışveriş Merkezleri ve Perakendeciler Derneği (AMPD) İzoder Yalıtım Sektörü Envanter Araştırması, Mayıs 2009 Mure Data Base Case Study, A Comparison of Building Thermal Regulatin in the European Union TURKBESD Rifat Öztaskin, çeşitli sunumları TURK BESD web sayfası İSKİD web sayfası Saving Electricity in a Hurry ‐IEA AB web sayfaları Ağustos 2010 36
TÜRKİYE’NİN ULUSAL İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ EYLEM PLANI’NIN GELİŞTİRİLMESİ PROJESİ BİNALAR SEKTÖRÜ MEVCUT DURUM DEĞERLENDİRMESİ RAPORU ­TASLAK­ EKLER Ağustos 2010 37
TÜRKİYE’NİN ULUSAL İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ EYLEM PLANI’NIN GELİŞTİRİLMESİ PROJESİ BİNALAR SEKTÖRÜ MEVCUT DURUM DEĞERLENDİRMESİ RAPORU ­TASLAK­ EK 1 BİNALAR SEKTÖRÜ PAYDAŞ ANALİZİ Paydaş Amaçları Paydaşın İklim Değişikliği Politikasındaki Rolü İklim Değişikliği Politikasının Paydaşa Etkileri KAMU KURUMLARI Başbakanlık Devlet Planlama Teşkilatı (DPT) Müsteşarlığı (Sosyal Sektörler ve Koordinasyon Genel Müdürlüğü) Devlet yatırım bütçesini planlamak Her beş yılda bir kalkınma planı hazırlamak Ulusal ve uluslararası projeler hazırlamak Uluslararası projeleri koordine etmek Ağustos 2010 Enerji verimliliği destek bütçelerinin genel bütçe içerisindeki yerinin planlanması Kamu binalarında Enerji verimliliği projelerinin bütçelerinin onaylanması İklim Değişikliği ile ilgili yatırımlarının boyutunun belirlenmesi Daha iyi planlama açısından bilgi derlenmesi Kamu enerji bütçesinin azaltılması için bilgi sağlanması Emisyon azaltma maliyetlerinin yatırımlar ve kalkınma üzerindeki etki analizleri 38
TÜRKİYE’NİN ULUSAL İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ EYLEM PLANI’NIN GELİŞTİRİLMESİ PROJESİ BİNALAR SEKTÖRÜ MEVCUT DURUM DEĞERLENDİRMESİ RAPORU ­TASLAK­ Paydaş Amaçları Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı (Enerji İşleri Genel Müdürlüğü) Ülkenin enerji ve tabii kaynaklarla ilgili hedef ve politikasını belirleme Enerji ve tabii kaynakların bu hedef ve politikalara uygun olarak araştırılmasını, geliştirilmesini, üretilmesini ve tüketilmesini sağlamak
Enerji mevzuatının, ikincil mevzuatın ve düzenlemelerin hazırlanması ve kabul edilmesi Paydaşın İklim Değişikliği Politikasındaki Rolü Enerji konusundaki politikaları iklim değişikliği politikaları ile uyumlaştırmak, hedef ve program geliştirmek gerekli alt yapının oluşturulmasına katkı sağlamak, uygulamaları izlemek, geliştirmek Enerji sektöründe belirlenen stratejilerin hayata geçirilmesini sağlamak Bilgi sağlanması Enerji politikası hedeflerinin bir parçası olarak enerji verimliliğinin, yenilenebilir enerjinin ve temiz enerji üretim teknolojilerinin teşviki ve kayıpların azaltılması için altyapı yatırımları İklim Değişikliği Politikasının Paydaşa Etkileri Enerji politikalarının ve uygulamalarının iklim açısından etkilerini gözlemek
Ulusal enerji politikalarını çalışmaları ile yönlendirme Çalışmalarda kapasite gelişimi Somut uygulama süreçleri üzerine Know‐how Enerji verimliliği ve yenilebilir enerji ile enerji arzındaki problemlerin azalması İklim müzakerelerinde aktör olmak Ağustos 2010 39
TÜRKİYE’NİN ULUSAL İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ EYLEM PLANI’NIN GELİŞTİRİLMESİ PROJESİ BİNALAR SEKTÖRÜ MEVCUT DURUM DEĞERLENDİRMESİ RAPORU ­TASLAK­ Paydaş Amaçları Elektrik İşleri Etüt İdaresi Genel Müdürlüğü Ülkenin hidrolik, rüzgâr, jeotermal, güneş, biyokütle ve diğer yenilenebilir enerji kaynaklarına yönelik olarak araştırma, etüt, analiz, fizibilite, uygulama, demonstrasyon, denetleme gibi çeşitli çalışmalar yapmak Sanayide, binalarda ve ulaşımda enerjinin rasyonel kullanımı ile ilgili olarak, bilinçlendirme ve eğitim hizmetleri vermek, üniversiteleri, meslek odalarını ve tüzel kişileri Enerji Verimliliği hizmetleri için yetkilendirmek ve denetlemek, Enerji Verimliliği Koordinasyon Kurulunun sekretaryasını yürütmek Paydaşın İklim Değişikliği Politikasındaki Rolü Binalarda Enerji Verimliliği ve Yenilenebilir Enerji konusundaki politikaları iklim değişikliği politikaları ile uyumlaştırmak, hedef ve program geliştirmek gerekli alt yapının oluşturulmasına katkı sağlamak, uygulamaları izlemek, geliştirmek, gerçekleşmeler konusunda geri besleme yapmak EV stratejisinin hayata geçirilmesinde aktif bir rol İklim Değişikliği Politikasının Paydaşa Etkileri Çalışmaların iklim açısından etkilerini gözlemek Ulusal enerji politikalarını çalışmaları ile yönlendirme kabiliyeti kazanmak Çalışmalarda kapasite gelişimi Somut uygulama süreçleri üzerine Know‐how edinilmesi Binalarda EV önlemlerinin geniş ölçekli uygulanışı EVKK tarafından onaylanan enerji verimliliği uygulama projeleri ve Gönüllü Anlaşmaları ile ilgili projelerini desteklemek izlemek ve denetlemek Ağustos 2010 40
TÜRKİYE’NİN ULUSAL İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ EYLEM PLANI’NIN GELİŞTİRİLMESİ PROJESİ BİNALAR SEKTÖRÜ MEVCUT DURUM DEĞERLENDİRMESİ RAPORU ­TASLAK­ Paydaşın İklim Değişikliği Politikasındaki Rolü Paydaş Amaçları Enerji ile ilgili tüm paydaşların, doğru ve güncel bilgiye hızla erişebilmelerini sağlamak; ulusal enerji envanterini oluşturmak ve güncel tutmak; planlama, projeksiyon, izleme ve değerlendirme çalışmalarına destek vermek üzere Ulusal Enerji Bilgi Yönetim Merkezi (UEBYM) kurmak ve işletmek İklim Değişikliği Politikasının Paydaşa Etkileri Binalarda Enerji Yönetici Sertifikaları ve eğitimlerin uygulamak Ağustos 2010 41
TÜRKİYE’NİN ULUSAL İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ EYLEM PLANI’NIN GELİŞTİRİLMESİ PROJESİ BİNALAR SEKTÖRÜ MEVCUT DURUM DEĞERLENDİRMESİ RAPORU ­TASLAK­ Paydaş Amaçları Paydaşın İklim Değişikliği Politikasındaki Rolü Bayındırlık ve İskan Bakanlığı (Yapı İşleri Genel Müdürlüğü) İnşaat/yapı standartlarının hazırlanması, yerine getirilmesi ve denetimi Yeni binaların daha iyi inşa edilmesi için yasal yapının iyileştirilmesi ve uygulanması (Teknik Araştırma ve Uygulama Genel Müdürlüğü) Binalarda ısı kayıpları için bina standartlarının geliştirilmesi (Binalarda Enerji Performansı Yönetmeliği ve TS 825) Mevcut binaların rehabilitasyonu için gerekli yasal, teknik ve finans alt yapısının hazırlanmasında öncü olmak Kamu binalarının inşaat, bakım, onarım ve hizmetlerin yapılması veya yaptırılmasını sağlamak Ülkenin şart ve imkanlarına göre, en gerekli ve faydalı yapı malzemesinin ekonomik ve standartlara uygun imalini ve kullanılmasını sağlamak ve birim inşaat ve malzeme fiyat tespit etmek İmar planlarının, şehir altyapı tesislerinin ve sığınakların projeye esas standartlarını hazırlamak Örnek projeler yürütmek Kapasite geliştirilmesi için projeler yürütmek çalışmalar yapmak Yenilenebilir ve temiz enerjilerin kullanımının yerleşme ve yapılaşmalarda artırılması ve dolayısıyla kentsel emisyonların en aza indirilmesi için planlama ve yapılaşma kriterlerini düzenlemek, Düşük karbon emisyonu sağlayan yapı teknolojilerinin ve malzemelerinin üretim ve kullanımının yaygınlaştırılmasını sağlamak, Diğer kurum ve kuruluşlar ve yerel yönetimlerle işbirliğinin artırılmasını sağlamak İklim Değişikliği Politikasının Paydaşa Etkileri Geliştirilmiş yapı standartları ve uygulama için metodolojiler bunların emisyon azaltımı üzerindeki etkilerinin gözlemlenmesi Uzman düzeyinde artırılmış know‐
how transferi Demonstrasyon projeleri sonuçları İnşaatta EV’nin hayata geçirilmesi için ikincil yasaların hayata geçirilmesi üzerine teknik tavsiyeler Kendi binalarında/ kamu binalarında enerji tasarrufu Sürdürülebilir Kentleşme, yerleşme ve yapılaşmanın sağlanması ve yaşam kalitesinin artırılması Ağustos 2010 42
TÜRKİYE’NİN ULUSAL İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ EYLEM PLANI’NIN GELİŞTİRİLMESİ PROJESİ BİNALAR SEKTÖRÜ MEVCUT DURUM DEĞERLENDİRMESİ RAPORU ­TASLAK­ Paydaşın İklim Değişikliği Politikasındaki Rolü Paydaş Amaçları Çağdaş yerleşme, kentleşme ile güvenli yapılaşmaya yönelik politika ve stratejileri belirlemek ve uygulamalara yön vermek, mekansal planlama sisteminin; daha bütüncül, etkin, hızlı, yerel şartlara duyarlı ve katılımcı bir biçimde çalışmasını sağlamak, yerel yönetimlerle işbirliğini artırarak onlara rehberlik etmek ve uygulamaları denetlemek, kentsel ve kırsal alanlarda düzensiz, riskli ve sağlıksız yapılaşma bölgelerinin planlı, nitelikli ve sağlıklı yerleşmelere dönüşümünü desteklemek, kamu, özel sektör, gerçek ve tüzel kişilere ait tüm yapıların; güvenli, sağlıklı ve kaliteli yapımını sağlamak, bina envanter çalışmalarını yürütmek, tüm yapılarda standartlara uygun malzemelerin kullanımını sağlamak, yapı denetim sistemini geliştirerek etkin, izlenebilir ve sürekli hale getirmek, yapı uygulamalarıyla ilgili olarak teknik şartları oluşturmak Ağustos 2010 İklim Değişikliği Politikasının Paydaşa Etkileri 43
TÜRKİYE’NİN ULUSAL İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ EYLEM PLANI’NIN GELİŞTİRİLMESİ PROJESİ BİNALAR SEKTÖRÜ MEVCUT DURUM DEĞERLENDİRMESİ RAPORU ­TASLAK­ Paydaşın İklim Değişikliği Politikasındaki Rolü Paydaş Amaçları Milli Eğitim Bakanlığı (Yatırımlar ve Tesisler Daire Başkanlığı) Ulusal Örgün ve Yaygın Öğrencilerin enerji verimliliği ve iklim Eğitimden sorumlu değişikliği konusunda Bakanlık bilinçlendirilmesi Okullarda Enerji Okulların enerji işletme Yöneticisi giderlerinin azaltılması için görevlendirilmesi enerji yöneticisi atanması Okul bina Okul Binalarının yayınlanan yatırımlarının genelgeler çerçevesinde gerçekleştirilmesi ve rehabilitasyonu okulların bakım ve onarımının yapılması Sonuçların iklim bildirimleri için paylaşılması Sağlık Bakanlığı(İnşaat ve Onarım Daire Başkanlığı) Sağlık ve tedavi hizmetlerinden sorumlu bakanlık Hastanelerde Enerji Yöneticisi görevlendirilmesi Hastane ve tedavi hizmetleri bina yatırımlarının gerçekleştirilmesi ve eski binaların bakım ve onarımının yapılması Kamu hastanelerinin enerji işletme giderlerinin azaltılması için enerji yöneticisi atanması Mevcut sağlık hizmet binalarının enerji tasarrufu için rehabilitasyonu, yeni binaların en az işletme gideri olacak şekilde inşa edilmesi İklim Değişikliği Politikasının Paydaşa Etkileri Yürütülen çalışmaların İklime etkisinin anlaşılması Okulların enerji işletme giderlerinin azaltılması Öğrencilerin görsel olarak ta eğitilmesi
Somut uygulama süreçleri üzerine Know‐how edinilmesi Kamu hastanelerinin enerji işletme giderlerinin azaltılması Sonuçların iklim bildirimleri için paylaşılması Ağustos 2010 44
TÜRKİYE’NİN ULUSAL İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ EYLEM PLANI’NIN GELİŞTİRİLMESİ PROJESİ BİNALAR SEKTÖRÜ MEVCUT DURUM DEĞERLENDİRMESİ RAPORU ­TASLAK­ Paydaş Amaçları Sanayi ve Ticaret Sanayi ve ticaret Bakanlığı alanlarında plan, program, strateji ve politikalar geliştirmek Başta KOBİ’ler olmak üzere bütün sanayici, tüccar, esnaf ve sanatkârlara, güvenli, sürdürülebilir ve çevreye duyarlı bir iş ve rekabet ortamı tesis etmek Paydaşın İklim Değişikliği Politikasındaki Rolü İklim Değişikliği Politikasının Paydaşa Etkileri Enerji verimli cihazların ve verimlilik ile ilgili teçhizatın yerel üretiminin teşvik edilmesi EV ürünlerinin ve hizmetlerinin sınıflandırılmasının desteklenmesi İklim değişikliği etkilerinin azaltılması için EV ürün pazarı ve gamının genişletilmesi için standartlar ve pazarın denetlenmesi Türkiye’ye EV teçhizatı üzerine know‐how transferi Sanayi işbirliğine bağlı know‐how transferinin Tüketicilerin haklarının desteklenmesi korunmasına ve Yerel sanayi sektörlerinin bilinçlendirilmesine EV alanında enerji yönelik tedbirler almak
yoğunluğunu azaltmakta, Ar‐Ge çalışmalarına bankalar, yatırımcılar ve sunulan desteklerle, Türkiye Hükümeti ile ileri teknolojiye ve görüşmelerde yenilikçiliğe dayalı, desteklenmesi yüksek katma değer sağlayan bir üretim kültürünün oluşmasına katkı sağlamak Yerel olarak üretilmiş EV teçhizatının teşvik edilmesi İyi tanımlanmış ve iklim politikası ile ilişkilendirilmiş sanayi kalkınma planı İç ticaret hizmetlerine ilişkin ana hedef ve politikaların belirlenmesi Türk mevzuatının AB müktesebatına uyumu, örneğin EV etiketlemesi Ağustos 2010 45
TÜRKİYE’NİN ULUSAL İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ EYLEM PLANI’NIN GELİŞTİRİLMESİ PROJESİ BİNALAR SEKTÖRÜ MEVCUT DURUM DEĞERLENDİRMESİ RAPORU ­TASLAK­ Paydaş Amaçları Türk Standartlar Enstitüsü (TSE) AB Direktiflerine uygun olarak ilgili ekipmanların ve malzemelerin sertifikasyonu Standartların çıkartılması Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) Sanayi ve İş İstatistikleri Daire Başkanlığı Paydaşın İklim Değişikliği Politikasındaki Rolü Üreticilerin standartları anlamaları ve uygulamaları için Ürün ve Süreç Belgelendirmesi İklim Değişikliği Politikasının Paydaşa Etkileri Standartların daha etkin uygulanması Enerji Verimliliği ile ilgili Standartların çıkartılması CO₂ emisyonu ile ilişkilendirilmesi İstatistiksel olarak Yıllık enerji balansı ve karbon balansını hazırlamak karşılaştırılabilir veriler ve bu Binalarla ilgili istatistikleri sektör verilerinin derlemek, değerlendirmek, Ülkenin ekonomi, karbon analiz etmek sosyal, demografi, bağlantılarının kültür, çevre, bilim ve EV stratejisinin hayata anlaşılması teknoloji alanları ile geçirilmesinin Uluslararası gerekli görülen diğer değerlendirilmesi için standartlara uygun alanlardaki destek olarak enerji ve istatistikleri derlemek, karbon sisteminin değerlendirmek, analiz hayata geçirilmesi etmek, yayımlamak, resmi istatistik sonuçlarının bilimsel ve teknik açıklamalarını yapmak Resmi İstatistik Programını hazırlamak ve işleyişini izlemek İstatistiki tanım ve sınıflandırmalarını ilgili ulusal ve uluslararası kurum ve kuruluşlarla işbirliği içinde belirlemek, ulusal kayıt sistemini oluşturmak Ağustos 2010 46
TÜRKİYE’NİN ULUSAL İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ EYLEM PLANI’NIN GELİŞTİRİLMESİ PROJESİ BİNALAR SEKTÖRÜ MEVCUT DURUM DEĞERLENDİRMESİ RAPORU ­TASLAK­ Paydaş Amaçları Türkiye Bilimsel ve Teknolojik Araştırma Kurumu Marmara Araştırma Merkezi (TÜBİTAK‐MAM) Yenilebilir Enerji, Temiz Enerji üretim teknolojileri ve enerji verimliliği ile ilgili araştırma ve geliştirme faaliyetleri yürütülmesi ve koordinasyonu Pilot tesislerin ve demonstrasyon projelerinin desteklenmesi Paydaşın İklim Değişikliği Politikasındaki Rolü İklim Değişikliği Politikasının Paydaşa Etkileri Düşük karbon teknolojileri ve karbon azaltma teknolojileri konusunda araştırma ‐geliştirme faaliyetlerinin/projelerinin yürütülmesi ve desteklenmesi Yürüttüğü araştırma programlarının, projelerinin ve girişimlerinin etkin ve entegre şekilde hayata geçirilmesi Diğer kurumlarca yürütülen yenilebilir enerji, temiz enerji üretim teknolojileri ve enerji verimliliği ile girişimleri ile etkileşimin ve işbirliğinin desteklenmesi Projeleri/ araştırmaları için Devlet bütçesinin etkin ve entegre biçimde harcanması Düşük karbon teknolojilerinin hayata geçirilmesinde kamu‐özel sektör işbirliğinin geliştirilmesi Toplu Konut Ülke çapında Konut İdaresi Başkanlığı üretimini arttırarak (TOKİ) konut açığı problemini gidermek İnşaat sektörünü desteklemek Gerekli olan alanlarda araştırmaları ve projeleri desteklemek Standartlara uygun konut ve bina yapımı Yüksek enerji verimliliğine sahip ve yenilebilir enerji kullanan (sıfır emisyon binaları) yaparak özel girişimciye öncü olmak Yüksek enerji verimliliğine sahip ve yenilebilir enerji kullanan (sıfır emisyon binaları) konusunda uzmanlaşma Kamu sektörü için bina inşa etmek Ağustos 2010 47
TÜRKİYE’NİN ULUSAL İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ EYLEM PLANI’NIN GELİŞTİRİLMESİ PROJESİ BİNALAR SEKTÖRÜ MEVCUT DURUM DEĞERLENDİRMESİ RAPORU ­TASLAK­ Paydaşın İklim Değişikliği Politikasındaki Rolü İklim Değişikliği Politikasının Paydaşa Etkileri Paydaş Amaçları Maliye Bakanlığı Gelir İdaresi Başkanlığı Ülke gelirlerinin idaresi Yüksek enerji verimliliğine ve vergilerin sahip ve yenilebilir enerji toplanması kullanan (sıfır emisyon binaları) binaların ve Kamu bütçelerinin burada kullanan sağlanması ve malzemelerin çeşitli yönetimi finansman mekanizmaları ile desteklenmesi Yeni iş alanları açılacağı için istidamın artması ve vergi gelirlerin yükselmesi Kamu İhale Kurumu Kamu sektörü ihalelerin düzenlenmesi ve denetlenmesi Kamu harcamalarının azalması Yüksek enerji verimliliğine sahip ve yenilebilir enerji kullanan (sıfır emisyon binaları) binaların ve burada kullanan malzemelerin satın alınabilmesi için ihale yasasında düzenlemeler İş imkânlarının çoğalması Kamu binalarını EV yatırımları için EVD'ler ile uzun dönemli sözleşme yapmalarına imkan vermek üzere ihale yasasında düzenlemeler İçişleri Belediyeler ile ilgili Bakanlığı(Mahalli yasal düzenlemeler ve İdareler Genel denetlemeler Müdürlüğü) Yüksek enerji verimliliğine sahip ve yenilebilir enerji kullanan binalar için imar değişiklikleri belediyeler özel görev ve sorumluklar verilmesi Belediye ve kamu kaynaklarının daha iyi kullanılması Belediyelerin kendi binalarında EV arttırması için izleme YEREL YÖNETİMLER Türkiye Belediyeler Birliği (TBB) Ağustos 2010 Belediyelerin ortak platformu ve koordinasyon birimi Yüksek enerji verimliliğine sahip ve yenilebilir enerji kullanan binalar için demonstrasyon projeleri Daha fazla koordinasyon ve bilgi birikimi sağlanması 48
TÜRKİYE’NİN ULUSAL İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ EYLEM PLANI’NIN GELİŞTİRİLMESİ PROJESİ BİNALAR SEKTÖRÜ MEVCUT DURUM DEĞERLENDİRMESİ RAPORU ­TASLAK­ Paydaş Amaçları Belediyelerin Şehir imar planları İmar ve Şehircilik hazırlanması ve Daire uygulanması Başkanlıkları İnşaat işlerinin izin ve denetimi Hava kirliliği önlemlerini diğer kamu kuruluşları ile birlikte alma Paydaşın İklim Değişikliği Politikasındaki Rolü İklim Değişikliği Politikasının Paydaşa Etkileri Isı tasarrufu ile yönetmeliklerin uygulanmasını sağlamak Belediye ve kamu kaynaklarının daha iyi kullanılması Kendi binalarını iyileştirerek Daha temiz ve halka örnek olmak düzeli bir şehircilik Yüksek enerji verimliliğine sahip ve yenilebilir enerji kullanan (sıfır emisyon binaları) demonstrasyon binaları yapmak İŞ DÜNYASI ÖRGÜTLERİ VE MESLEKİ KURULUŞLAR TMMOB Mimarlar Odası Üniversite sonrasında yetişkin eğitimleri ile üyelerin uzmanlaşmasına yardımcı olmak Yüksek enerji verimliliğine sahip ve yenilebilir enerji kullanan (sıfır emisyon binaları) binalar için meslek insanlarını bilinçlendirmek Kamu yararına piyasayı izlemek Yeni nesil bina tasarımları konusunda üyeleri bilinçlendirmek TMMOB Makine Mühendisler Odası Üniversite sonrasında yetişkin eğitimleri ile üyelerin uzmanlaşmasına yardımcı olmak Binalarda Enerji Verimliliğinin arttırılması ve yenilenebilir enerjinin kullanılması için meslek insanlarının bilinçlendirilmesi Kamu yararına piyasayı izlemek Yönetmeliklerin uygulanmasını sağlamak Enerji Yöneticisi Eğitimleri Ağustos 2010 Disiplinler arası daha çok koordinasyonun gelişmesi Meslektaşların bilgi ve bilinç düzeyinin arttırılmasına katkı sağlanması Disiplinler arası daha çok koordinasyonun gelişmesi Meslektaşların bilgi ve bilinç düzeyinin arttırılmasına katkı sağlanması 49
TÜRKİYE’NİN ULUSAL İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ EYLEM PLANI’NIN GELİŞTİRİLMESİ PROJESİ BİNALAR SEKTÖRÜ MEVCUT DURUM DEĞERLENDİRMESİ RAPORU ­TASLAK­ Paydaş Amaçları İMSAD İnşaat Malzemeleri Sanayi Dernekleri Binalar sektörünün şemsiye derneği Türkiye’de inşaat sanayisinin ve ilgili sektörlerinin gelişmesi ve büyümesini sağlamak, sektörde kuralların oluşturulması ve uygulanmasına yönelik katkı sağlamak, Paydaşın İklim Değişikliği Politikasındaki Rolü İklim Değişikliği Politikasının Paydaşa Etkileri Binalarda Enerji Verimliliğinin arttırılması ve yenilenebilir enerjinin kullanılması için meslek insanlarının bilinçlendirilmesi Daha düşük karbon üreten binalar için gerekli malzeme pazarının büyümesi Daha fazla ısı yalıtımı için halkı ve uygulayıcıları eğitmek ve bilinçlendirmek Enerji tasarrufu için pazarın büyümesi Daha fazla ısı yalıtımı için halkı ve uygulayıcıları eğitmek ve bilinçlendirmek Enerji tasarrufu için pazarın büyümesi Daha fazla ısı yalıtımı için halkı ve uygulayıcıları eğitmek ve bilinçlendirmek Enerji tasarrufu için pazarın büyümesi Toplum bilincini geliştirmek, Sektörün bütününün çıkarlarını gözetmek İZODER | Isı Su Ses ve Yangın Yalıtımcıları Derneği Isı yalıtımı üretici ve uygulayıcı şirketlerin Derneği XPS Isı Yalıtımı Sanayicileri Derneği Isı yalıtımı üretici ve uygulayıcı şirketlerin derneği Sektörün bütününün çıkarlarını gözetmek Sektörün bütününün çıkarlarını gözetmek Gaz Beton Birliği Isı Geçirgenliği düşük gözenekli tuğla üreticileri derneği Sektörün bütününün çıkarlarını gözetmek Ağustos 2010 50
TÜRKİYE’NİN ULUSAL İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ EYLEM PLANI’NIN GELİŞTİRİLMESİ PROJESİ BİNALAR SEKTÖRÜ MEVCUT DURUM DEĞERLENDİRMESİ RAPORU ­TASLAK­ Paydaş Amaçları TUKDER | Tuğla ve Kiremit Sanayicileri Derneği İSKAV Tuğla Üreticilerinin çıkarlarını gözetmek Paydaşın İklim Değişikliği Politikasındaki Rolü İklim Değişikliği Politikasının Paydaşa Etkileri Daha fazla ısı yalıtımı için halkı ve uygulayıcıları eğitmek ve bilinçlendirmek Enerji tasarrufu için pazarın büyümesi İSKİD – İklimlendirme Soğutma Klima İmalatçıları Derneği İklimlendirme Soğutma Klima İmalatçıları tarafından kurulmuş eğitim vakfı Verimi cihazlar ve bu cihazların işletilmesi için halkı ve uygulayıcıları eğitmek ve bilinçlendirmek Enerji tasarrufu için pazarın büyümesi ISKAV‐Isıtma Soğutma Klima Araştırma ve Eğitim Vakfı Halkı ve uygulayıcıları eğitmek ve bilinçlendirmek Verimi cihazlar ve bu cihazların işletilmesi için halkı ve uygulayıcıları eğitmek ve bilinçlendirmek Enerji tasarrufu için pazarın büyümesi Kazan ve Basınçlı Sektörün bütününün Kap Sanayicileri çıkarlarını gözetmek Birliği Derneği (K.B.S.B.) Verimi cihazlar ve bu cihazların işletilmesi için halkı ve uygulayıcıları eğitmek ve bilinçlendirmek Enerji tasarrufu için pazarın büyümesi AGİD ‐ Aydınlatma Gereçleri İmalatçıları Derneği Aydınlatma alanındaki kayıpların azaltılması ve enerji verimliliğin arttırılması Gelişen bir pazar ile EV ürünlere artan talep 19 aydınlatma armatürü ve komponenti üreticisi firma tarafından kurulmuştur. Sektörün kimlik bilincini meydana getirmek Uluslararası standartlara uyum sürecini tamamlamak Tüketici haklarını korumak Ağustos 2010 51
TÜRKİYE’NİN ULUSAL İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ EYLEM PLANI’NIN GELİŞTİRİLMESİ PROJESİ BİNALAR SEKTÖRÜ MEVCUT DURUM DEĞERLENDİRMESİ RAPORU ­TASLAK­ Paydaş Amaçları Türk Beyaz Eşya Sanayicileri Derneği TBESD Sektörün bütününün çıkarlarını gözetmek Pazarda A sınıfı cihazların payının arttırılması için kampanya yapılması Paydaşın İklim Değişikliği Politikasındaki Rolü İklim Değişikliği Politikasının Paydaşa Etkileri A ve üst sınıfta sınıfı cihazlarla kayıpların azaltılması ve enerji verimliliğin arttırılması Enerji tasarrufu için pazarın büyümesi Türk Müşavir Mühendisler ve Mimarlar Birliği Müşavir mühendislik ve mimarlık kavramının önemini ilgili kurumlara ve topluma anlatmak, müşavirlik hizmetlerinin ilerlemesine ve gelişmesine çalışmak, uluslararası uygulamaları ülkemize taşımada öncülük ederek, bu konuda en yüksek uluslararası teknolojik ve örgütsel seviyeye erişmek amacıyla kurulmuştur. Yüksek enerji verimliliğine sahip ve yenilebilir enerji kullanan (sıfır emisyon binaları) binalar için meslek gurubunu ve yatırımcıyı bilinçlendirmek Enerji verimliliği yüksek inşaatlar için artan Pazar ve talep imkânları Türkiye Müteahhitler Birliği Türk inşaat sektörünün önde gelen firmalarını temsil etmektedir. Üyelerinin iş hacmi Türk inşaat firmalarınca yurtiçinde gerçekleştirilmiş olan projelerin %70'ini, yurtdışındaki işlerin ise %90'ını kapsamaktadır. Yüksek enerji verimliliğine sahip binalar için meslek gurubunu ve üyelerini bilinçlendirmek Enerji verimliği yüksek inşaatlar için artan yurt içi ve yurt dışında yeni pazar ve talep imkanları Ağustos 2010 Yenilenebilir enerji için yatırımcı olmak 52
TÜRKİYE’NİN ULUSAL İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ EYLEM PLANI’NIN GELİŞTİRİLMESİ PROJESİ BİNALAR SEKTÖRÜ MEVCUT DURUM DEĞERLENDİRMESİ RAPORU ­TASLAK­ Paydaş Amaçları TTMD Türk Tesisat Mühendisleri Derneği TTMD’nin amacı; profesyonel hizmet veren meslektaşlar, yeni mezun mühendisler ve bu meslekte yetişmek isteyen öğrencilerin uygulama alanındaki eğitimlerine, araştırmalarına, bilgi ve teknoloji transferine katkıda bulunmak, gerekli iletişim ve tartışma ortamının sağlamak, üniversitelerin ve araştırma kurumlarının mesleğimizle ilgili araştırmalarına katkıda bulunmak ve üniversite‐sanayi işbirliğini geliştirmektir Paydaşın İklim Değişikliği Politikasındaki Rolü İklim Değişikliği Politikasının Paydaşa Etkileri Yüksek enerji verimliliğine sahip binalar için meslek grubunu ve üyelerini bilinçlendirmek, demonstrasyonlar ve yayınlar ile öncülük etmek Enerji verimli teçhizatların ve aygıtların yayılması (sınıflandırma hareketleri vs.) Yapı Denetim 19 ilde binaların Kuruluşları Birliği projeden başlayarak inşaatı çeşitli aşamalarda denetlemek Isı yalıtımı Yönetmelikleri uygulamasını sağlamak Enerji Verimli binalar için talep artışı ile Şirketlerin durumu güçlenecektir. Tüketici Dernekleri Federasyonu Tüketici haklarının korunması Enerji verimliliği ürünlerin tanıtımının desteklenmesi Verimli teknolojiler ve aygıtlar üzerine tüketici bilgileri EV, YE ve düşük karbon teknolojileri ile iklim dostu olmak konusunda halkın bilinçlendirilmesi Enerji verimli teçhizatlar ve cihazlar üzerinde bilgi ve danışma noktası olma Sonuçların yayılması Ağustos 2010 53
TÜRKİYE’NİN ULUSAL İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ EYLEM PLANI’NIN GELİŞTİRİLMESİ PROJESİ BİNALAR SEKTÖRÜ MEVCUT DURUM DEĞERLENDİRMESİ RAPORU ­TASLAK­ Paydaş Amaçları Paydaşın İklim Değişikliği Politikasındaki Rolü İklim Değişikliği Politikasının Paydaşa Etkileri Yüksek enerji verimliliğine sahip binalar için çalışma ve eğitimlerle bu şekilde inşa edilmiş binaların sayısını arttırmak ve örnek olmak Binalarda Enerji verimli tasarım konusunda bilgi ve deneyimlerine başvurulması SİVİL TOPLUM KURULUŞLARI ÇEDBİK Çevre Dostu Yeşil Binalar Derneği Bütüncül bir yaklaşım ve ekolojik duyarlılıkla inşa edilmiş bina ve yerleşimler aracılığıyla daha sağlıklı yaşam ortamı için faaliyet ve eğitimler düzenlemek ARAŞTIRMA KURUMLARI VE AKADEMİK KURULUŞLAR Üniversiteler Temel eğitim ve uygulamalı araştırma Kamu ve sanayi kuruluşları ile birlikte pilot tesisler ve demonstrasyon projeleri Enerji yönetimi eğitimleri Yenilebilir enerji, temiz enerji üretim teknolojileri ve enerji verimliliği konularında temel eğitim ve uygulamalı araştırma Belirli ölçme, tanımlama ve sertifikasyon işlemleri için uzmanlık Yeni ve yerli teknolojiler geliştirilmesi ve yerli sanayi için know‐how sağlanması Enerji teknolojileri geliştirilmesi ve uygulanması ve sonuçların değerlendirilmesi üzerine uzman sağlanması Ağustos 2010 54
TÜRKİYE’NİN ULUSAL İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ EYLEM PLANI’NIN GELİŞTİRİLMESİ PROJESİ BİNALAR SEKTÖRÜ MEVCUT DURUM DEĞERLENDİRMESİ RAPORU ­TASLAK­ EK 2: BİNALAR SEKTÖRÜ MEVCUT DURUM DEĞERLENDİRMESİ ÇALIŞTAYLARI KATILIMCI LİSTESİ MEVCUT DURUM DEĞERLENDİRMESİ ÇALIŞTAYLARI BİNALAR ÇALIŞMA GRUBU DAVETLİ KURUM LİSTESİ KAMU KURUMLARI TÜRKİYE BÜYÜK MİLLET MECLİSİ BAŞBAKANLIK EKONOMİK VE MALİ İŞLER BAŞKANLIĞI BAŞBAKANLIK DEVLET PLANLAMA TEŞKİLATI MÜSTEŞARLIĞI BAŞBAKANLIK AVRUPA BİRLİĞİ GENEL SEKRETERLİĞİ BAŞBAKANLIK TOPLU KONUT İDARESİ BAŞKANLIĞI İÇİŞLERİ BAKANLIĞI MİLLİ EĞİTİM BAKANLIĞI BAYINDIRLIK VE İSKAN BAKANLIĞI SAĞLIK BAKANLIĞI ENERJİ VE TABİİ KAYNAKLAR BAKANLIĞI TÜRKİYE BİLİMSEL VE TEKNOLOJİK ARAŞTIRMA KURUMU TÜRKİYE BİLİMSEL VE TEKNOLOJİK ARAŞTIRMA KURUMU MARMARA ARAŞTIRMA MERKEZİ KAMU İHALE KURUMU YEREL YÖNETİMLER KONYA BÜYÜKŞEHİR BELEDİYESİ TÜRKİYE BELEDİYELER BİRLİĞİ İŞ DÜNYASI ÖRGÜTLERİ VE MESLEKİ KURULUŞLAR TÜRKİYE İŞÇİ SENDİKALARI KONFEDERASYONU TÜRKİYE İNŞAAT SANAYİCİLERİ İŞVEREN SENDİKASI TÜRK MÜŞAVİR MÜHENDİSLER VE MİMARLAR BİRLİĞİ TÜRKİYE MÜTEAHHİTLER BİRLİĞİ TÜRKİYE GAZ BETON ÜRETİCİLERİ BİRLİĞİ YAPI DENETİM KURULUŞLARI BİRLİĞİ İKLİMLENDİRME SOĞUTMA KLİMA ARAŞTIRMA VE EĞİTİM VAKFI MAKİNE MÜHENDİSLER ODASI MİMARLAR ODASI AYDINLATMA GEREÇLERİ İMALATÇILARI DERNEĞİ ISI SU SES VE YANGIN YALITIMCILARI DERNEĞİ KAZAN VE BASINÇLI KAP SANAYİCİLERİ DERNEĞİ TUĞLA VE KİREMİT SANAYİCİLERİ DERNEĞİ TÜRK TESİSAT MÜHENDİSLERİ DERNEĞİ TÜRKİYE BEYAZ EŞYA SANAYİCİLERİ DERNEĞİ XPS ISI YALITIMI SANAYİCİLERİ DERNEĞİ YAPI‐ENDÜSTRİ MERKEZİ ANONİM ŞİRKETİ YEŞİL GÜÇ ENERJİ& ÇEVRE DANIŞMANLIK SİVİL TOPLUM KURULUŞLARI ÇEVRE DOSTU YEŞİL BİNALAR DERNEĞİ TÜRK İNGİLİZ ÇEVRE TOPLULUĞU BÖLGESEL ÇEVRE MERKEZİ Ağustos 2010 55
TÜRKİYE’NİN ULUSAL İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ EYLEM PLANI’NIN GELİŞTİRİLMESİ PROJESİ BİNALAR SEKTÖRÜ MEVCUT DURUM DEĞERLENDİRMESİ RAPORU ­TASLAK­ MEVCUT DURUM DEĞERLENDİRMESİ ÇALIŞTAYLARI BİNALAR ÇALIŞMA GRUBU DAVETLİ KURUM LİSTESİ ARAŞTIRMA KURUMLARI VE AKADEMİK KURULUŞLAR ÇUKUROVA ÜNİVERSİTESİ GAZİ ÜNİVERSİTESİ HACETTEPE ÜNİVERSİTESİ İSTANBUL TEKNİK ÜNİVERSİTESİ ORTA DOĞU TEKNİK ÜNİVERSİTESİ ÖZYEĞİN ÜNİVERSİTESİ İZMİR İLERİ TEKNOLOJİ ENSTİTÜSÜ ULUSAL POLİTİKA ARAŞTIRMALARI VAKFI Ağustos 2010 56
TÜRKİYE’NİN ULUSAL İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ EYLEM PLANI’NIN GELİŞTİRİLMESİ PROJESİ BİNALAR SEKTÖRÜ MEVCUT DURUM DEĞERLENDİRMESİ RAPORU ­TASLAK­ MEVCUT DURUM DEĞERLENDİRMESİ ÇALIŞTAYLARI BİNALAR ÇALIŞMA GRUBU KATILIMCI LİSTESİ KURUM NO KURUM KAMU KURUMLARI 1 BAŞBAKANLIK DEVLET PLANLAMA TEŞKİLATI MÜSTEŞARLIĞI 2 BAŞBAKANLIK TOPLU KONUT İDARESİ BAŞKANLIĞI 3 MİLLİ EĞİTİM BAKANLIĞI 4 BAYINDIRLIK VE İSKAN BAKANLIĞI KATILIMCI NO KUBİLAY KAVAK 2
KENAN ÖZDEMİR 3
NURETTİN BULUT MAKİNE MÜHENDİSİ 4 ABDULLAH ATAKAN YİĞİT AYNUR KÖSE İLTER AYŞE ÜN
İNŞAAT MÜHENDİSİ 6
7 8
9
6 ENERJİ VE TABİİ 10
KAYNAKLAR BAKANLIĞI ÇEVRE VE ORMAN 11
BAKANLIĞI 12
13
7 TÜRKİYE BİLİMSEL VE TEKNOLOJİK ARAŞTIRMA KURUMU YEREL YÖNETİMLER 8 TÜRKİYE BELEDİYELER BİRLİĞİ 9 KONYA BÜYÜKŞEHİR BELEDİYESİ Ağustos 2010 GÖREVİ 1
5
5 KATILIMCI 14 15
16
ESRA TOMBAK GÖKNİL GÜRBÜZ ZÜMRÜT KAYNAK F. DİLEK ÖZNUR 1. 2. ÇALIŞTAY ÇALIŞTAY (12 Mart (13 Nisan 2010) 2010) ‐ ‐ ‐ MİMAR
YÜKSEK ŞEHİR PLANCISI MİMAR ‐ MİMAR
‐ YÜKSEK ŞEHİR PLANCISI MAKİNE
MÜHENDİSİ ALİYE ŞAYBAKHAN CANAN ESİN KÖKSAL KADER TUĞAN HATİCE ŞENGÜL ÇEVRE MÜHENDİSİ UZMAN YARDIMCISI UZMAN YARDIMCISI PLANLAMA UZMANI YAĞMUR ŞAŞMAZ CENGİZ DALKILIÇ MAKİNE TEKNİKERİ ‐ ‐ ‐ ‐ ‐ ‐ 57
TÜRKİYE’NİN ULUSAL İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ EYLEM PLANI’NIN GELİŞTİRİLMESİ PROJESİ BİNALAR SEKTÖRÜ MEVCUT DURUM DEĞERLENDİRMESİ RAPORU ­TASLAK­ MEVCUT DURUM DEĞERLENDİRMESİ ÇALIŞTAYLARI BİNALAR ÇALIŞMA GRUBU KATILIMCI LİSTESİ KURUM NO KURUM KATILIMCI NO SİVİL TOPLUM KURULUŞLARI 10 TÜRK İNGİLİZ 17
ÇEVRE 18 TOPLULUĞU KATILIMCI GÖREVİ İREM İPÇİ
DİREKTÖR KIVILCIM NAR 11 BÖLGESEL ÇEVRE 35
GÜLÇİN MERKEZİ ÖZSOY İŞ DÜNYASI ÖRGÜTLERİ VE MESLEKİ KURULUŞLAR
PROJE UZMANI 1. 2. ÇALIŞTAY ÇALIŞTAY (12 Mart (13 Nisan 2010) 2010) ‐ ‐ 12 TÜRKİYE İŞÇİ SENDİKALARI KONFEDERASYONU 19
GÖKHAN EROL 13 TÜRKİYE İNŞAAT SANAYİCİLERİ İŞVEREN SENDİKASI TÜRKİYE GAZ BETON ÜRETİCİLERİ BİRLİĞİ 20 GÜÇLÜ BOLAT MÜŞAVİR AVUKAT ‐ 21 ABDULKADİR BAŞKOCA ‐ 15 TÜRKİYE MÜTEAHHİTLER BİRLİĞİ 22
MURAT METE UZMAN
‐ 16 YAPI DENETİM KURULUŞLARI BİRLİĞİ 23 HÜSEYİN KAYA ANKARA ŞUBE BAŞKAN YARDIMCISI ‐ 17 TMMOB MAKİNE MÜHENDİSLERİ ODASI 24
YUNUS YENER ENERJİ VE ÇALIŞMA GRUBU ÜYESİ ‐ 18 TMMOB MİMARLAR ODASI 25
MİMAR
‐ 19 ÇEVRE DOSTU YEŞİL BİNALAR DERNEĞİ 26 SEDA TEMİZER YÖNTEM ASLI FIRAT 27
BENGİ ATUN
ISI SU SES VE YANGIN YALITIMCILARI DERNEĞİ 28
ERTUĞRUL ŞEN 14 20 Ağustos 2010 ‐ ‐ ÇEVRE MÜHENDİSİ GENEL ‐ KOORDİNATÖR ‐ 58
TÜRKİYE’NİN ULUSAL İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ EYLEM PLANI’NIN GELİŞTİRİLMESİ PROJESİ BİNALAR SEKTÖRÜ MEVCUT DURUM DEĞERLENDİRMESİ RAPORU ­TASLAK­ MEVCUT DURUM DEĞERLENDİRMESİ ÇALIŞTAYLARI BİNALAR ÇALIŞMA GRUBU KATILIMCI LİSTESİ KURUM NO KURUM KATILIMCI NO KATILIMCI 21 TUĞLA VE KİREMİT 29
SANAYİCİLERİ DERNEĞİ BUKET COPUROĞLU 22 XPS ISI YALITIMI SANAYİCİLERİ DERNEĞİ 30
MELTEM YILMAZ 23 YAPI‐ENDÜSTRİ MERKEZİ ANONİM ŞİRKETİ 31
DİDEM ESKİ
GÖREVİ 1. 2. ÇALIŞTAY ÇALIŞTAY (12 Mart (13 Nisan 2010) 2010) ‐ PROJE YÖNETİCİSİ ‐ ARAŞTIRMA KURUMLARI VE AKADEMİK KURULUŞLAR
24 25 26 ORTA DOĞU TEKNİK ÜNIVERSİTESİ ÖZYEĞİN ÜNİVERSİTESİ ULUSAL POLİTİKA ARAŞTIRMALARI VAKFI 32
ARİF KÜNAR
DANIŞMAN
33
PINAR ÖZUYAR ZEYNEP ARAT YÖNETİCİ
34
‐ ‐ YÖNETİM KURULU ÜYESİ Ağustos 2010 59
TÜRKİYE’NİN ULUSAL İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ EYLEM PLANI’NIN GELİŞTİRİLMESİ PROJESİ BİNALAR SEKTÖRÜ MEVCUT DURUM DEĞERLENDİRMESİ RAPORU ­TASLAK­ EK 3: BİNALAR SEKTÖRÜ MEVCUT DURUM DEĞERLENDİRMESİ KATILIMCI SÜREÇ VE ÇIKTILARI Ulusal İklim Değişikliği Eylem Planı’nın hazırlanması için şeffaf katılımcı bir süreç öngörülmüştür. Söz konusu katılım, paydaşlardan bilgi almaktan, çıktıları etkileme fırsatı vermeye ve sonuçları paylaşmaya kadar uzanmaktadır. Bu amaçla sera gazı emisyonunun kaynaklarından biri olan binalar sektörü ile ilgili bir çalışma grubu oluşturulmuştur. Binalar Sektörü Çalışma Grubu’nun üyeleri, kamu kuruluşları, sivil toplum kuruluşları, özel sektör ve yerel yönetimlerin temsilcileri ile akademisyenlerden oluşmaktadır. Binalar Sektörü Çalışma Grubu’nun Sektörel Odak Noktası kuruluş olarak Bayındırlık ve İskan Bakanlığı belirlenmiştir. Mevcut durum değerlendirmesi için tasarlanan katılımcı süreçte Ankara’da iki çalıştay düzenlenmiştir. Bu çalıştayların tarihleri aşağıda yer almaktadır: Birinci Çalıştay: 12 Mart 2010 İkinci Çalıştay: 13 Nisan 2010 Birinci Çalıştaylar İlk çalıştaylarda, katılımcılara binalar sektöründe iklim değişikliği ile mücadeleye yönelik Tablo 1’in ilk sütununda belirtilen dokuz başlığın her biri altında tablonun ikinci sütununda belirtilen dört soru yöneltilmiştir: Tablo 1: Sektöre Yönelik İncelenen Alanlar ve Katılımcılara Yöneltilen Sorular Sektöre Yönelik İncelenen Alanlar
1)
2)
3)
4)
5)
6)
7)
8)
9)
Politikalar Yasal Düzenlemeler Kurumsal Yapılanma Finansman Ekonomik Araçlar Fiziki Yatırım Projeleri Bilgi Sistemleri, İzleme‐Raporlama
Bilimsel ve Teknolojik Ar‐Ge Eğitim ve Kapasite Geliştirme Katılımcılara Yöneltilen Sorular •
•
Bu alanla ilgili ülkemizde neler var? Olması gerektiği halde neler yok? (Boşluklar neler?) • Neler var olduğu halde eksik veya aksak? (Geliştirilmesi, iyileştirilmesi gereken noktalar neler?) • Bu alanda halen devam eden çalışmalar neler? (Yapılması/düzeltilmesi/geliştirilmesi için faaliyetlerin sürdüğü konular neler?) Böylece çalıştay çıktılarından, sektöre ilişkin iklim değişikliği ile mücadeleye yönelik halen var olan araçlar belirlenmiş; var olan bu araçların eksiklikleri ve aksaklıkları varsa tespit edilmiş; sürmekte olan projeler ve faaliyetler kayda geçirilmiştir. Belirlenen eksiklikler ve aksaklıklar ile boşluklar, sorunlar olarak listelenmiş; bu sorunların 3 grupta toplanabildiği gözlemlenmiştir: Ağustos 2010 60
TÜRKİYE’NİN ULUSAL İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ EYLEM PLANI’NIN GELİŞTİRİLMESİ PROJESİ BİNALAR SEKTÖRÜ MEVCUT DURUM DEĞERLENDİRMESİ RAPORU ­TASLAK­ 1. Grup sorunlar: Ulusal İklim Değişikliği Eylem Planı’nın kapsamı dışında kalan ve konudan bağımsız olarak ülkenin çözüm bekleyen genel sorunları. (Bu sorunlar, Eylem Planı’nın kapsamını aşan sorunlar olduğu için sadece not edilmiştir). 2. Grup sorunlar: Bütün sektörler için ortak olan sorunlar. (Bunlar İklim Değişikliği Politikaları Mevcut Durum Raporu’nda ayrıntılı biçimde incelenmektedir.) 3. Grup sorunlar: İklim değişikliği ile mücadelede sektöre özgü sorunlar. (Bu sorunlar, 2. çalıştayda öncelik sırasına konmuştur). İkinci Çalıştaylar: Bu çalıştaylarda, katılımcılar, birinci çalıştaylarda belirlenen sektöre özgü sorunları tüm sektörler için ortak belirlenen kriterler çerçevesinde değerlendirmiş ve önceliklendirmişlerdir. Değerlendirme öncesi, katılımcılardan bu kriterlerin sektöre özgü ağırlıklarını tespit etmeleri istenmiştir. Tablo 2’de binalar sektörü için katılımcıların kriterlere verdikleri ağırlıklar görülmektedir. Tablo 2: Binalar Çalışma Grubu’nda tespit edilen sorunların değerlendirilmesinde kullanılan kriterler ve katılımcılar tarafından belirlenen ağırlıkları Kriterler Kriterin Açıklaması Kriterin Ağırlığı (%) K1 Sorunun ulusal mevzuatta ve Türkiye’nin taraf olduğu uluslar arası sözleşmelerdeki yeri Halen ülkemizde yürürlükte bulunan mevzuatta çok kapsamlı bir değişiklik gerektiren bir soruna “1”; küçük bir Yönetmelik değişikliği ile ya da kurumsal düzenleme ile uygulanabilir hale gelebilecek bir soruna “10” verecek şekilde sorunu, 1 ile 10 arasında değerlendiriniz. 17,02
K2 Sorunun Türkiye’nin gelişme eksenleriyle ilişkisi Şayet sorun, Dokuzuncu Kalkınma Planı’nın ekonomik ve sosyal gelişme eksenleri olan 17,02
a) Rekabet Gücünün Artırılması, b) İstihdamın Artırılması, c) Beşeri Gelişme ve Sosyal Dayanışmanın Güçlendirilmesi, d) Bölgesel Gelişmenin Sağlanması, e) Kamu Hizmetlerinde Kalite ve Etkinliğin Artırılması Ağustos 2010 61
TÜRKİYE’NİN ULUSAL İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ EYLEM PLANI’NIN GELİŞTİRİLMESİ PROJESİ BİNALAR SEKTÖRÜ MEVCUT DURUM DEĞERLENDİRMESİ RAPORU ­TASLAK­ Kriterler Kriterin Açıklaması Kriterin Ağırlığı (%) gelişme eksenlerinden hiç biri ile ilgili değilse veya bu gelişme eksenleriyle çelişiyorsa “1”; hepsiyle ilişkiliyse “10” olacak şekilde 1 ile 10 arasında bir puan veriniz. K3 Sorunun iklim değişikliği ile ilgili Türkiye’nin taraf olduğu uluslar arası yükümlülükleri ile ilişkisi Sorun, BMİDÇS kapsamındaki herhangi bir yükümlülükle ve 2012‐Sonrası Uluslararası İklim Rejimi müzakere konularından hiç biri ile ilgili değilse “1”, BMİDÇS’ye ilişkin bütün yükümlülükleri ile 2012‐Sonrası Uluslar arası İklim Rejimi müzakere konularının hepsiyle ilgili ise “10” verecek şekilde, 1 ile 10 arasında puan vererek değerlendiriniz. 17,02
K4 Sorunun AB’ye uyum süreciyle ilişkisi Şayet sorun, Türkiye’nin AB’ye uyum süreci ile herhangi bir şekilde ile ilgili değilse, “1”; Türkiye’nin uyması gereken AB müktesebatı ile birçok açıdan ilişkiliyse “10” olacak şekilde, 1 ile 10 arasında bir puan veriniz. 12,77
K5 Sorunun çevresel etkileri ve dışsal maliyetleri* Eğer sorun, sadece sera gazı emisyonu dışında başka herhangi bir çevresel sorun yaratmıyor ve dışsal maliyete neden olmuyorsa “1”; sera gazı emisyonu yanında farklı ölçeklerde başka çevresel sorunlara yol açıyorsa ve dışsal maliyetler* yaratıyorsa “10” verecek şekilde, 1 ile 10 arasında değerlendiriniz. 21,28
K6 Sorunun ülke ekonomisine etkisi Sorun, ülke ekonomisine herhangi bir mali yük getirmiyorsa veya ihmal edilebilir düzeyde bir yük getiriyorsa “1”; örneğin dış borç yükünü arttırma, ekonomik dengeleri bozma, kamu giderlerini arttırma vb gibi makro ölçekte ülke ekonomisine önemli yükler getiriyorsa “10” verecek şekilde 1 ile 10 arasında değerlendiriniz. 14,89
TOPLAM 47 100,00
* Bir malın üretiminin ve tüketiminin o malın satıcıları ve alıcıları dışındaki üçüncü kişilere bir maliyet yüklemesine dışsal maliyet denir. Örneğin bir çimento üreticisinin çevrede yarattığı kirlilik sonucu, o çevrede yaşayan insanların sağlık sorunları yaşamaları ve bunlar için ödedikleri maliyetler, dışsal maliyetledir. Ağustos 2010 62
TÜRKİYE’NİN ULUSAL İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ EYLEM PLANI’NIN GELİŞTİRİLMESİ PROJESİ BİNALAR SEKTÖRÜ MEVCUT DURUM DEĞERLENDİRMESİ RAPORU ­TASLAK­ Sektöre özgü olarak belirlenen sorunlar bu kriterlere göre değerlendirilmiş; kriterlere verilen ağırlıklar da dikkate alınarak, bir öncelik sıralaması çıkarılmıştır. Katılımcılar tarafından yapılan bu değerlendirme sonucu sorunların öncelik sıralaması Tablo 3’te verilmektedir. Yarı‐nesnel bir yöntemle çıkarılan bu öncelik sıralaması, daha sonra katılımcılar tarafından uzmanlık görüşlerine ve kanaatlerine dayanılarak grupça gözden geçirilmiştir. Katılımcılar bu son değerlendirmede, sıralamadaki yerini anlamlı ve mantıklı bulmadıkları sorunlara ilişkin görüşlerini bildirmişler; kısa, orta ve uzun vadede ele alınması gereken sorunları belirlerken, sıralamaları mantıksal çerçeveye oturmayan sorunların gerekirse yerini değiştirmek konusunda sektör danışmanlarına yetki vermişlerdir. Tablo 3: Binalar Sektörü Çalışma Grubu’nda iklim değişikliği ile mücadeleye ilişkin belirlenen sorunların öncelik sıralaması Öncelik Sorunlar Sıralaması Puan
1 STK‘ların hane halkının haklarını savunabilecek ve bilinçlendirme yapabilecek şekilde güçlendirilmesi ve bilinçlendirilmesi yok. 825,53
2 Belediyeler binalarda enerji verimliliği konusunda; a. politikalar konusunda öncü ve uygulamacı değil. b. “Yeşil kentleşme (Karbon Nötr)” iskân politikaları yok c. denetlemede eleman ve bilgi açısından yetersiz ve uygulamalarda keyfiyet hakim. d. Semt veya bölgesel ölçekte “Bina Rehabilitasyonu Programları” yok, bu konuda öncü değil. e. Hemşerilerine yardım ve danışma için enerji verimliliği danışma merkezleri açmıyorlar. 817,02
3 Binalar sektörü ile ilgili Politikalar karbon etkisi açısından değerlendirilmemektedir. 806,38
4 Enerji verimliliğinin daha etkin olarak uygulanması için Alışveriş Merkezleri turizm, özel hastane ve okul inşaatı yapan veya yaptıran özel sektörün bilinçlendirilmesine yönelik oluşumlar (örneğin platformlar) yok ve bunun için kamunun kurumsal önderliği yetersiz. 806,38
5 Bina enerji kimlik belgesinin hızla yaygınlaştırılması için: a. Bina enerji kimlik belgesine bağlı olarak gerekli teşvik ve promosyonlar (Emlak vergisi indirimi, doğalgaz ve elektrik tarifesinde indirim, stopajda indirim, vb.) düşünülmemiş. i. Mevcut binaların 2017 ye kadar enerji performansı sertifikası alma zorunluluğu yok. ii. Binalarda enerji performans yönetmeliği henüz uygulamaya girdiğinden bu yönetmeliği ve kimlik belgesini uygulayacak ve denetleyecek çevrelerde bilgi ve deneyim mevcut değil. 800,00
6 Enerji verimliliği kanunu kapsamında mevcut kamu binalarının hazırlaması gereken Verimlilik Artırıcı Projeler(VAP) mevcut özel binalar için zorunlu değil; hazırlanan bina VAP projeleri finansman desteği kapsamı dışında. 793,62
Ağustos 2010 63
TÜRKİYE’NİN ULUSAL İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ EYLEM PLANI’NIN GELİŞTİRİLMESİ PROJESİ BİNALAR SEKTÖRÜ MEVCUT DURUM DEĞERLENDİRMESİ RAPORU ­TASLAK­ Öncelik Sorunlar Sıralaması Puan
7 Enerji tüketim miktarına göre doğal gaz ve elektrikte tarife kademelendirmesi yok ve enerji tüketiminin azaltılmasını özendiren teşvikler eksik (KDV’nin azaltılması, faturada yüzde indirimleri vb.) Binalarda uygulanan elektrikte üç terimli tarife yeterince yaygınlaştırılamamış durumda. 785,11
8 Nihai tüketicileri bilinçlendirmek üzere bilgi sistemi yapısı yetersiz; enerji tasarrufu ile yatırımlarının kısa sürede geri döneceği konusunda bilgilendirme yetersiz. Halkın da kendi binalarını değerlendirip birbiriyle karşılaştırabileceği ve buna göre önlemler alabileceği bağımsız bir izleme/değerlendirme sistemi yok. 782,98
9 Özel sektör ve yöneticileri yeterince bilinçli değil, yönetmeliklerin istediğinin ötesindeki enerji verimli bina yatırımlarını yapılabilir olarak değerlendirmiyor. 774,47
10 Binalarda enerji verimliliğinin finansmanına yönelik yasal düzenlemeler eksik ve Türkiye’ye özgü bir finansman modeli ve bunun altyapısı yok. 770,21
11 Son 3 yıldır binalarda enerji verimliliğini arttırmak üzere bazı politikalar ortaya konmakla birlikte, tüm ilgili kurumlar tarafından içselleştirilmediğinden, politikalar henüz etkin olarak uygulanmamakta, Bazı politikalar var uygulanıyor; ancak izlenerek etkileri değerlendirilmiyor. 770,21
12 Binaların envanterini çıkartarak, istatistiki verileri sürekli izleyerek, değerlendirecek bir kurumsal yapılanma yok. İnsan kaynakları yetersiz; bilgiler derlenip toparlanamıyor. Binalarda tüketilen enerjiye yönelik hesaplamalar yetersiz. 770,21
13 Binalarda enerji verimliliği konusunda uygulama ve araştırma merkezleri yok Binalarda enerji verimliliği için ucuz ve yaygın olarak kullanılabilecek, kolay uygulanabilecek, imalatında enerji tüketimi düşük, inşaat ve ısı yalıtımı malzemeleri ve inşaat teknikleri için AR‐
Ge çalışmalarına yönelik kapsamlı AR‐GE programları yok. 768,09
14 Enerji verimliliği konusunda, örneğin mantolama konusunda, eğitimli ara teknik eleman eksikliği var. 768,09
15 TOKİ ve Kamu, yeni yatırımlarında çok öncü değil; standart binalar yapmakta. Entegre bina tasarımı yaklaşımı bu kurumlarda kullanılmamakta. 757,45
Ağustos 2010 64
TÜRKİYE’NİN ULUSAL İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ EYLEM PLANI’NIN GELİŞTİRİLMESİ PROJESİ BİNALAR SEKTÖRÜ MEVCUT DURUM DEĞERLENDİRMESİ RAPORU ­TASLAK­ Öncelik Sorunlar Sıralaması Puan
16 Yeni binalar için uygulanmakta olan mevzuatta: a. Isı kaybı limitleri(TS 825 de belirtilmiş) yetersiz. Avrupa’nın benzer iklim şartlarındakinin 2‐3 misli enerji tüketim limiti uygulanmakta. b. Soğutma için zorunlu ısı kazancı limitleri belirlenmemiş durumda. c. Isı kaybının azaltılması için mevzuat güncelleme planı ve hedefi yok. d. Binaların entegre dizayn yaklaşımı ile projelendirilmesi için mimarlar ve mühendislerin çalışma yöntemlerini düzenleyen mevzuat eksik. 753,19
17 AR‐GE Çalışmalarındaki genel eksiklikler: a. Ar‐Ge konusunda birimler arası koordinasyon ve kaynakların verimli ve etkin kullanılması alışkanlığı yok Ar‐Ge ürünleri ticari olarak uygulamaya yeterince dönüşememekte. b. Finansman yetersizliği ve mevzuat nedeniyle uygulamaya geçirilemiyor. c. Nitelikli araştırmacı personel ve bilgi birikimi eksikliği var. d. Kamu – özel sektör (yatırımcı) ‐ üniversite işbirliği yetersiz. 748,94
18 Ulusal yeşil bina sertifikasyon eğitim programları kavramı ve sertifikasyonu yok. Yeşil binalar ulusal ölçekte yaygınlaşamıyor. 748,94
19 Demonstrasyon ve dokümantasyon a. Türkiye’nin değişik iklim ve coğrafi bölgelerinde binalarda enerji verimliliği demonstrasyonuna yönelik fiziki yatırım projeleri yeterince yok. b. Binalar için enerji yöneticilerinin, mimarların, mühendislerin ve ilgili tarafların başvurabileceği uygulamalı ve karşılaştırmalı enerji verimliliği dokümantasyonu, materyali yeterli değil.
Kurumsal olarak: a. EİE’nin kurumsal yapısı, enerji verimliliği politikalarının uygulanması ihtiyacına cevap verememekte. b. Değişik kurumlarda (örneğin BİB ve EİE mevcut kamu binaları enerji envanteri veya kayıt sistemi) benzeri işler için kurumsal yapılanmalar oluşturulurken, eşgüdümlü çalışma yok. c. Bakanlıklarda ve kurumlarda yürütülecek ortak çalışmalarda eşgüdümü sağlayacak enerji verimliliği birimleri yok. 740,43
20 736,17
21 Ekolojik yapı malzemesi veri tabanı yok. Hala doğru ürünler yönlendirmek açısından ulusal bir “Eko‐Etiket” kavramı yok. 736,17
22 Teşvikler eksik: a. Enerji verimliliği malzemeler ve Pasif önlemlerle enerji verimli, yenilenebilir enerji kullanan binalar( Yeşil binalar) için teşvik sistemi yetersiz. b. Mevcut binaların iyileştirilmesi için teşvik politikaları yok. c. KDV istisnası, vergi indirimi, iadesi, muafiyeti gibi sübvansiyonlar yok. d. Yoksul halka yakıt yardımı yerine bina yalıtımı desteği yok. 734,04
Ağustos 2010 65
TÜRKİYE’NİN ULUSAL İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ EYLEM PLANI’NIN GELİŞTİRİLMESİ PROJESİ BİNALAR SEKTÖRÜ MEVCUT DURUM DEĞERLENDİRMESİ RAPORU ­TASLAK­ Öncelik Sorunlar Sıralaması Puan
23 Bina etüdü yapacak ve sertifika düzenleyecek Enerji Verimliliği Danışmanlık şirketleri EVD’ler a. sadece bir kaç ilde var ve olanların da sayıları yetersiz ve kabiliyetleri ve deneyimleri sınırlı ESCO (Enerji hizmet şirketleri). b. Piyasada etkin değil ve uygulama için üçüncü taraf finansmanı yok. 731,91
24 Enerji verimliliği haftası etkinlikleri okullarda yeterince uygulanmıyor. 721,28
25 İnşaat müteahhidini denetleyen yapı denetim sisteminin, kuruluş yapısından gelen sorunları var. Yapı denetim sistemi tüm Türkiye’ye yaygınlaştırılmamış durumda. 719,15
26 Bankaların enerji verimliliği projelerini desteklenmesinde problemler var: a. Enerji verimliliği finansman kuruluşları için öncelikli bir yatırım alanı olarak görülmüyor. b. Bankaların enerji verimliliği projelerini değerlendirecek yeterli kapasiteleri yok. c. Bankalarda, konutlarda enerji verimliliğine yönelik portföy yok. d. Bina ısı yalıtımı için kullanılacak banka kredilerindeki işlem vergilerinde (BMSP‐KKDF) istisnalar yok. e. Binasını enerji verimli hale getirmek isteyen son kullanıcılar, mikro kredilerle desteklenmiyor. f. Alt gelir gruplarını destekleyecek yeterli ve cazip şartlı fonlar yok. 719,15
27 Halkın ve ilgili olması gereken çevrelerin bilinç düzeyi sınırlı ve yeterince bilgilendirilmiş ve bilinçlendirilmiş değiller. Enerji hizmeti (doğal gaz, elektrik) sağlayan şirketler sadece fatura gönderiyor, müşterilerini bilinçlendirmek için bütçe ayırmıyor, faaliyet göstermiyor. 719,15
28 Somut önlem ve hedeflerin olduğu enerji verimliliği eylem planı yok. 712,77
29 Binalar ve bina malzemeleri konusunda yaşam döngüsü analizi yapabilmek için yeterli girdi‐çıktı verileri yok. 706,38
30 Eğitimler için uygulama laboratuarı sadece EİE bünyesinde mevcut. EİE’nin eğitim kapasitesi enerji verimliliği politikalarının uygulanması ihtiyacına cevap verememekte. Yeterli sayı ve nitelikli enerji yöneticisi yetiştirilemiyor. 697,87
31 Karbon ticareti konusunda binalar için oluşturulmuş örnek yok. 680,85
32 Binalarda enerji verimliliğini ulusal tabanda izleyecek bir sistem yok. Ulusal bir Coğrafi Bilgi Sistemi veri tabanı yok. Bazı şehirlerde var ama enerji verimliliğine yönelik değil ve ulusal ölçekli tek bir veri tabanına hizmet etmiyor. 680,85
Ağustos 2010 66
TÜRKİYE’NİN ULUSAL İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ EYLEM PLANI’NIN GELİŞTİRİLMESİ PROJESİ BİNALAR SEKTÖRÜ MEVCUT DURUM DEĞERLENDİRMESİ RAPORU ­TASLAK­ Öncelik Sorunlar Sıralaması Puan
33 Kamu İhale Kanunu a. “Kamu enerji verimli cihaz satın alma programı” için elverişli değil. b. Kamu kuruluşlarında enerji verimliliği yatırımları için Enerji Verimliliği Danışmanlık şirketleri (EVD) ile uzun vadeli performans sözleşmeleri yapılmasına elvermiyor. c. Kamu alım şartnameler teknolojik yeniliklere göre güncellenmiyor. 670,21
34 Kat Mülkiyeti Kanunu, enerji verimliliği yatırımı yapmak isteyen kat maliklerinin finansman teminini kolaylaştırmıyor. Mevcut binalar için bir yaptırım yok. 653,19
35 Piyasadaki beyaz eşyalarda sadece büyük üreticilerin bilgileri derlenebilmekte; ithal malları üreticilerine ve küçük üreticilere ilişkin bilgiler bilinmemekte. 653,19
36 Kent içi aydınlatmaya yönelik yasal düzenleme yok. 648,94
37 Test laboratuarlarındaki eksiklikler: a. Bina ısı yalıtım malzemelerini ve elektrikli ev cihazlarının test ederek sertifikalandıracak test laboratuarı yetersiz. b. Bina etütlerinde kullanılacak cihazların akredite cihaz performans değerlendirme laboratuarı yetersiz. 638,30
38 Kaçak kullanım nedeniyle enerjinin verimsiz kullanılmasını önlemek üzere alım gücü olmayan aileler için limitli enerji kullanımının bedava olması uygulaması yok. 638,30
Diğer Sorunlar 1 Kentleşmenin/Yerleşmenin yarattığı enerji ihtiyacı planlamasının yapılmaması ve / veya göz ardı edilmesi 2 Çevreye, güneşe ve doğal enerjiye duyarsız mimariler ve yapılaşma 3 Yerel iklime uygun planlama yapılmaması 4 Yerleşmelerde ısı adası oluşumunun denetim altına alınmaması
5 Mevcut yapı stokunun iyileştirilmesine yönelik mevzuat eksikliği 6 Enerjinin etkin kullanımına yönelik bütüncül bir mevzuat yaklaşımının olmaması Ağustos 2010 67
TÜRKİYE’NİN ULUSAL İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ EYLEM PLANI’NIN GELİŞTİRİLMESİ PROJESİ BİNALAR SEKTÖRÜ MEVCUT DURUM DEĞERLENDİRMESİ RAPORU ­TASLAK­ EK 4: BİNALAR SEKTÖRÜ KAYNAK LİSTESİ KANUNLAR KANUN ADI KURUM KANUN NO TARİH RESMİ GAZETE SAYISI Çevre Kanunu T.C. Çevre ve Orman Bakanlığı 2872 11.08.1983 18132 Yenilenebilir Enerji Kaynaklarının Elektrik Üretimi Amaçlı Kullanımına İlişkin Kanun T.C. Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı 5346 10.05.2005 25819 İmar Kanunu T.C. Bayındırlık ve İskan Bakanlığı 3194 09.05.1985 18749 İmar Kanunu ile İmar ve Gecekondu Mevzuatına Aykırı Yapılara Uygulanacak Bazı İşlemler ve 6785 Sayılı İmar Kanununun Bir Maddesinin Değiştirilmesi Hakkında Kanunda Değişiklik Yapılmasına İlişkin Kanun T.C. Bayındırlık ve İskan Bakanlığı 5006 17.12.2003 25319 Kadastro Kanununda Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun T.C. Bayındırlık ve İskan Bakanlığı 5304 03.03.2005 25744 Enerji Verimliliği Kanunu T.C. Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı 5627 02.05.2007 26510 Kat Mülkiyeti Kanunu T.C. Bayındırlık ve İskan Bakanlığı 634 02.07.1965 12038 Yapı Denetimi Hakkında Kanun T.C. Bayındırlık ve İskan Bakanlığı 4708 13.07.2001 24461 Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun T.C. Sanayi ve Ticaret Bakanlığı 4077 08.03.1995 22221 Ürünlere İlişkin Teknik T.C. Sanayi ve Ticaret Mevzuatın Hazırlanması ve Bakanlığı Uygulanmasına Dair Kanun 4703 11.07.2001 24459 Ağustos 2010 68
TÜRKİYE’NİN ULUSAL İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ EYLEM PLANI’NIN GELİŞTİRİLMESİ PROJESİ BİNALAR SEKTÖRÜ MEVCUT DURUM DEĞERLENDİRMESİ RAPORU ­TASLAK­ YÖNETMELİKLER YÖNETMELİK ADI TARİH RESMİ GAZETE SAYISI T.C. Çevre ve Orman Bakanlığı 16.12.2003 25318 Çevresel Etki T.C. Çevre ve Orman Bakanlığı. Değerlendirmesi Yönetmeliğinde Değişiklik Yapılması Hakkında Yönetmelik 16.12.2004 25672 Kültür ve Turizm Koruma ve Gelişim Bölgelerinde ve Turizm Merkezlerinde İmar Planlarının Hazırlanması Ve Onaylanmasına İlişkin Yönetmelik
Kültür ve Turizm Koruma ve Gelişim Bölgelerinde ve Turizm Merkezlerinde İmar Planlarının Hazırlanması ve Onaylanmasına İlişkin Yönetmelikte Değişiklik Yapılmasına Dair Binalarda Isı Yalıtımı Yönetmeliği T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı 03.11.2003 25278 T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı 03.11.2003 25278 T.C. Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı 09.10.2008 27019 Binalarda Enerji Performansı Yönetmeliği T.C. Bayındırlık ve İskan Bakanlığı 05.12.2008 27075 Enerji Kaynaklarının ve Enerjinin Kullanımında Verimliliğinin Artırılmasına Dair T.C. Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı 25.10.2008 27035 Merkezi Isıtma ve Sıhhi Sıcak Su Sistemlerinde Isınma ve Sıhhi Sıcak Su Giderlerinin Paylaştırılmasına İlişkin Yönetmelik T.C. Bayındırlık ve İskan Bakanlığı 14.04.2008 26847 Milli Eğitim Bakanlığına Bağlı Okullarda Enerji Yöneticisi Görevlendirilmesine İlişkin Yönetmelik T.C. Milli Eğitim Bakanlığı 17.04.2009 27203 Çevresel Etki Değerlendirmesi Yönetmeliği Ağustos 2010 KURUM 69
TÜRKİYE’NİN ULUSAL İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ EYLEM PLANI’NIN GELİŞTİRİLMESİ PROJESİ BİNALAR SEKTÖRÜ MEVCUT DURUM DEĞERLENDİRMESİ RAPORU ­TASLAK­ YÖNETMELİK ADI KURUM TARİH RESMİ GAZETE SAYISI Binalarda Isı Yalıtım Yönetmeliği T.C. Bayındırlık ve İskan Bakanlığı 09.10.2008 27019 Ev Tipi Klimaların Enerji Etiketlemesine İlişkin Yönetmelik T.C. Sanayi ve Ticaret Bakanlığı 14.12.2006 26376 Tanıtma ve Kullanma Kılavuzu Uygulama Esaslarına Dair Yönetmelikte Değişiklik Yapılması Hakkında Yönetmelik T.C. Sanayi ve Ticaret Bakanlığı 08.10.2007 26667 TARİH RESMİ GAZETE SAYISI Çevresel Etki Değerlendirmesi Yeterlik Belgesi Tebliği 08.08.2008 26961 Ev Tipi Buzdolapları, Derin Dondurucular, Buzdolabı Derin Dondurucular Ve Bunların Bileşimlerinin Enerji Etiketlemesine İlişkin Tebliğ 24.03.2002 24705 Ev Tipi Ampullerin Enerji Etiketlemesine İlişkin Tebliğ 20.08.2002 24852 Ev Tipi Çamaşır Makinelerinin Enerji Etiketlemesine İlişkin Tebliğ 20.08.2002 24852 Ev Tipi Bulaşık Makinelerinin Enerji Etiketlemesine İlişkin Tebliğ 20.08.2002 24852 Ev Tipi Çamaşır Kurutma Makinelerinin Enerji Etiketlemesine İlişkin Tebliğ 20.08.2002 24852 Ev Tipi Kurutmalı Çamaşır Makinelerinin Enerji Etiketlemesine İlişkin Tebliğ 20.08.2002 24852 Ev Tipi Elektrikli Fırınların Enerji Etiketlemesine İlişkin Tebliğ 26.02.2003 25032 TARİH RESMİ GAZETE SAYISI Enerji Verimliliğine İlişkin Başbakanlık Genelgesi 15.02.2008 26788 Kamuda Akkor Lambalarının Değiştirilmesine İlişkin Başbakanlık Genelgesi 13.08.2008 26966 TEBLİĞLER TEBLİĞ ADI GENELGELER GENELGE ADI Ağustos 2010 70
TÜRKİYE’NİN ULUSAL İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ EYLEM PLANI’NIN GELİŞTİRİLMESİ PROJESİ BİNALAR SEKTÖRÜ MEVCUT DURUM DEĞERLENDİRMESİ RAPORU ­TASLAK­ KARARLAR KARAR ADI KURUM Deprem Riskinin Araştırılarak Deprem Yönetiminde Alınması Gereken Önlemlerin Belirlenmesi Amacıyla Bir Meclis Araştırması Komisyonu Kurulmasına İlişkin Karar T.C. Başbakanlık Mevzuatı Geliştirme ve Yayın Genel Müdürlüğü KARAR NO TARİH RESMİ GAZETE SAYISI 27468 12.01.2010 953 AB DİREKTİFLERİ DİREKTİF ADI Enerji Kullanan Ürünlerin Çevreye Duyarlı Tasarımı ile İlgili Direktif DİREKTİF NO TARİH 2005/32/EC 09.07.2005 HÜKÜMET RAPORLARI İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ HÜKÜMET RAPORLARI TARİH
Birleşmiş Milletler İklim Değişikliği Çerçeve Sözleşmesi Kapsamında İklim Değişikliği Birinci Ulusal Bildirimi 2007 I. Türkiye İklim Değişikliği Kongre Raporu İklim Değişikliği, Doğal Kaynaklar, Ekolojik Denge, Enerji Verimliliği ve Kentleşme Komisyonu Raporu 01.04.2009 ULUSAL STRATEJİLER STRATEJİ ADI KURUM TARİH
Ulusal İklim Değişikliği Strateji Belgesi 2010‐2020 T.C. Çevre ve Orman Bakanlığı 2010 Ulusal Çevre Stratejisi ve Eylem Planı T.C. Başbakanlık Devlet Planlama Teşkilatı Müsteşarlığı 1998 Enerji Verimliliği Stratejisi T.C. Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı 2004 Elektrik Enerjisi Piyasası ve Arz Güvenliği Strateji Belgesi T.C. Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı 2009 Ağustos 2010 71
TÜRKİYE’NİN ULUSAL İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ EYLEM PLANI’NIN GELİŞTİRİLMESİ PROJESİ BİNALAR SEKTÖRÜ MEVCUT DURUM DEĞERLENDİRMESİ RAPORU ­TASLAK­ YEREL STRATEJİLER STRATEJİ ADI Sivas İli Enerji Verimliliği Eylem Planı KURUM Sivas Valiliği TARİH 2008 KURUMSAL STRATEJİLER STRATEJİ ADI KURUM TARİH Ulaştırma Bakanlığı 2009 Yılı İdare Performans Programı T.C. Ulaştırma Bakanlığı Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı Stratejik Planı 2010‐2014 T.C. Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı Bayındırlık Bakanlığı Stratejik Planı T.C. Bayındırlık ve İskan Bakanlığı PROJELER / UYGULAMALAR PROJE/RAPOR ADI KURUM/PROJE TARİH
Enerji Verimliliği Portalı T.C. Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı (Elektrik İşleri Etüt İdaresi Genel Müdürlüğü) Enerji Yönetici Eğitimleri Elektrik İşleri Etüt İdaresi Genel Müdürlüğü Enerji Verimliliği Danışmanlık (EVD) şirketleri ‐ Makine Mühendisleri Odası Binalarda Isı Yalıtım Yönetmeliği T.C. Bayındırlık ve İskan Bakanlığı 08.05.2000 Hane Halkı Enerji Tüketim Araştırması T.C. Başbakanlık Türkiye İstatistik Kurumu Başkanlığı 1998 Algılama Araştırması Isı, Su, Ses ve Yangın Yalıtımcıları Derneği (İZODER) 1998 İlköğretim Öğrencilerine Verimli Lamba Dağıtılması Projesi T.C. Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı 2008 Enerji Verimli Elektrikli Aletlerin Piyasa Dönüşümü Projesi Birleşmiş Milletler Kalkınma Programı (UNDP) – Küresel Çevre Fonu (GEF) 2010 Binalarda Enerji Verimliliğinin Artırılması Projesi: Birleşmiş Milletler Kalkınma Programı (UNDP) – Küresel Çevre Fonu (GEF) 2010 Enerji Bilgi Yönetim Merkezi’nin (UEBYM) Kurulması Çalışmaları T.C. Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı (Elektrik İşleri Etüt İdaresi Genel Müdürlüğü) Ağustos 2010 72
TÜRKİYE’NİN ULUSAL İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ EYLEM PLANI’NIN GELİŞTİRİLMESİ PROJESİ BİNALAR SEKTÖRÜ MEVCUT DURUM DEĞERLENDİRMESİ RAPORU ­TASLAK­ EK 5: AVRUPA BİRLİĞİ’NDE BİNALAR SEKTÖRÜNE YÖNELİK POLİTİKALAR Avrupa Birliğine üye ülkelerde genellikle enerji tüketimlerinin üçte birinden fazlası binalarda tüketilmektedir ve bu nedenle enerji verimliliği ve seragazı azaltımlarında önemli bir potansiyele sahiptir. AB’nin hedefi 2020 yılına kadar seragazı emisyonlarının %20 azaltılması ve yenilenebilir enerji payının %20’lere çıkarılmasıdır. Tablo 3’ten de görüldüğü gibi konutlar ve ticari binalar, 2005 yılındaki toplam enerji tüketiminde yaklaşık %41 ile en yüksek paya sahiptir. Bu kapsamda, 2020 yılı , 2005 yılına göre maliyet etkin tasarruf potansiyeli, konutlar için %27 ve ticari binalar için %30 olarak öngörülmektedir13 Tablo 3: AB Nihai Enerji Tüketim Sektörlerinde Tahmin Edilen Enerji Tasarruf Potansiyelleri ve Oranları Sektör Enerji Tüketimi 2007 Enerji Tüketimi 2005 Enerji Tüketimi 2020 Enerji Tasarruf Potansiyeli 2020 (mtep) (mtep) (mtep) Konutlar 285 280 338 91 %27 Ticari Binalar 130 157 211 63 %30 Ulaşım 377 332 405 105 %26 İmalat Sanayi 323 297 382 95 %25 (mtep) Toplam Enerji Tasarrufu Potansiyeli AB’nin binalar sektöründe enerji verimliliği ile ilgili direktiflerinden ilki 1993 yılında yürürlüğe giren; 93/76/EEC sayılı “Enerji Verimliliğinin Artırılması ile CO₂ Emisyonlarının Azaltılması” direktifidir. Bu direktifin amacı; binaların enerji sertifikasyonu, yeni binaların standartlara uygun izolasyonu, yüksek enerji tüketiminin olduğu kamu veya sanayi binalarında enerji etüt çalışmalarının yapılması ile CO2 emisyonlarının azaltılması olarak belirlenmiştir. Daha sonra, 2003 yılında yürürlüğe giren COM 2003/739 sayılı “Nihai Enerji Tüketim Verimliliği ve Enerji Hizmetleri” Direktifi’nin amacı ise, hedef belirleme, teşvikler, idari/mali/yasal çerçeve ile nihai tüketim sektörlerinde enerjinin verimli kullanılmasının önündeki engellerin kaldırılması ve enerji hizmetlerinin enerji tasarrufu programları ile yaygınlaştırılmasının 13
EU Commission, 2006 Ağustos 2010 73
TÜRKİYE’NİN ULUSAL İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ EYLEM PLANI’NIN GELİŞTİRİLMESİ PROJESİ BİNALAR SEKTÖRÜ MEVCUT DURUM DEĞERLENDİRMESİ RAPORU ­TASLAK­ sağlanması olarak açıklanmaktadır. Yine aynı direktifte, AB üye ülkelerinin yıllık bazda enerji tasarrufu hedeflerini belirlemesi ve bu hedeflere ulaşması gerektiği ve bu hedeflerin belirlenecek bir baz yılına göre nihai tüketicilere sağlanan veya satılan enerjinin en az %1’i kadar olması gerekliliği de belirtilmektedir. Aynı direktifte, yüksek kaliteli etüt ve izleme çalışmalarını gerçekleştirmek için bağımsız kuruluşlarının görevlendirilmesi konusu da yer almaktadır. Bu amaçla, enerji verimliliği ölçümlerinin yapılması ve izlenmesi amaçlı enerji ölçüm aletlerinin satın alımı ve bunların finansmanı için mali tedbirlerin üye ülkelerin kendi ülke koşulları çerçevesinde belirlenmesi gerektiği de vurgulamaktadır. Yine bu programların ve projelerin sonuçlarının nihai tüketiciler ve halk ile paylaşımının enerji verimliliğini artıcı yönde bir katkı sağlayacağının göz önünde bulundurulması istenmektedir. Bu düzenlemeler enerji verimliliğinin genel çerçevesini düzenlerken, binalar sektöründe alınması gereken somut önlemleri de ortaya koymaktadır. Sadece binalar sektöründeki enerji verimliliği uygulamalarını düzenleyen Binalarda Enerji Performansı Direktifi’dir. Binalar sektöründe enerji verimliliği önlemlerinin ısı yalıtımından ibaret olmaması ve enerji tüketimi açısından binanın bütüncül yaklaşımla değerlendirilmesi ihtiyacının ortaya çıkması sonucunda AB ülkelerinde Bina Enerji Performans Direktifi (Directive on Energy Performance for Building‐
2002/91/EC) 16 Aralık 2002 tarihinde yayımlanmıştır. Direktif 2002 yılında hazırlanıp 2006’da yürürlüğe girmiştir. Direktifinin uygulanmasında bir çok üye ülke başarısız olmuştur. İlk karşılaşılan problem, sistemleri etüt edecek ve sertifika verecek kalifiye uzman eksikliği olmuştur. Ayrıca %72 gibi büyük mevcut bina stoğu, iyileştirme için 1000 m2 eşiği olması nedeniyle direktifin kapsamı dışında kalmıştır. Yeni yapılar ve mevcutların iyileştirilmesiyle ülkelerin bina stoklarının ancak yaklaşık %3’ünde yavaş gelişen bir enerji tasarrufu sağlandığı belirtilmektedir. Karşılaşılan darboğazların düzenlenmesi için Komisyon 2008 yılında Direktifin tadil edilmesi önerisinde bulunmuştur ve çok geniş bir konsültasyon prosedürü ile değişikliğe uğramıştır. Direktifin revizyonunda 1.000 m2 eşiği kaldırılarak mevcut binalarda yapılacak bütün tadilatların kapsama dahil edilmesi sağlanmıştır. Aynı zamanda yeni binalara alternatif enerji sistemlerinin uygulanması zorunluluğu getirilmektedir. AB Parlamentosu 2019 itibariyle yeni binaların sıfır enerjili inşa edilmesinde sıkı bir kararlılık göstermektedir. Sıfır enerjili yeni binalara geçiş süreci için hem ulusal hem de EU kaynaklarından; teknik danışmanlık, mali destek ve düşük faizli kredilerden oluşan bir listenin de 2011 yılı ikinci çeyreğine kadar direktife dahil edilmesi istenmektedir. Enerji tedariki açısından, çatılara konulan güneş panelleri gibi yenilenebilir enerji kaynaklarından merkezi olmayan enerjinin kullanımının, akıllı sayaçların kullanılması ile uygun bir çözüm olması beklenmektedir. Ayrıca İsveç, Danimarka ve Finlandiya gibi ülkelerde önemli oranda bölgesel ısıtma kullanılması, bunu diğer ülkelere genişletmek için potansiyel sağlamaktadır. Ağustos 2010 74