KKTC Kalkınma Bankası 2010 Mali Yılı Hesaplarına

Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti
Sayıştay Başkanlığı
1983
1983
1983
SSSA
Y
AAY
TTA
YIIIŞ
ŞŞT
Y
AAYY
1978
1978
1978
SAYIŞTAY BAŞKANLIĞI
DENETİM RAPORU
MD 14/2013
13 Kasım, 2013
KKTC Kalkınma Bankası
2010 Mali Yılı Hesaplarına İlişkin Dene m Raporu
Rapor: 26 Sayfa
Bu rapor, 18/1978 sayılı Sayıştay Yasası'nın
3. maddesi uyarınca hazırlanmıştır.
13 Kasım, 2013
Raporu Hazırlayan Denetim Ekibi
Kıdemli Denetçi
Ece ÇELİKDAL
Denetçiler
Duycan GEYLAN
Yankı DENİZSEVER
Refet ÇAĞIN
Bu rapora Sayıştay Başkanlığının
www.sayistay.gov.ct.tr
adresinden ulaşılabilir.
İÇİNDEKİLER
ÖZET ................................................................................................................................................................... 1
1.
Denetim Görüşü ...................................................................................................................................... 1
2.
Denetim Bulguları Özeti: ....................................................................................................................... 1
3.
Öneriler: .................................................................................................................................................. 2
1.
GİRİŞ.......................................................................................................................................................... 3
1.1 Finansal Raporlama ve Muhasebe Politikaları: .................................................................................... 3
1.2 İç Kontrol ve İç Denetim .......................................................................................................................... 3
2.
BULGULAR ................................................................................................................................................ 4
2.1
ÖNEMLİ BULGULAR: ................................................................................................................... 4
2.1.1 Tahvil Alma Yükümlülüğünün Yerine Getirilmemesi: ....................................................................... 4
2.2.2 Yasal Takibe Aktarma Sürecinde Gecikme:........................................................................................ 7
2.1.3 Envanter Kaydının Olmaması: ............................................................................................................ 8
2.1.4 Hak Edişe Göre Kredi Kullandırılması Aşamasında Yetersiz Kontrol: .............................................. 9
2.1.5 Bilgisayar Destekli Muhasebe Sistemi Yetersizliği ve Kayıtların Elde Tutulması: .......................... 11
2.2 DİĞER BULGULAR: .......................................................................................................................... 12
2.2.1 Tahsilat Kayıtlarının Genel Kabul Görmüş Muhasebe İlkelerine Uygun Olarak Tutulmaması: ...... 12
2.2.1.1 Kasa Hesabı kaydının tutulmaması. ............................................................................................... 12
2.2.1.2 Alınan Çekler Hesabının Çalıştırılmaması: .................................................................................... 13
2.2.2 Kredi Kullandırımında Yeterli Teminat Alınmaması: ....................................................................... 14
2.2.3 Kredi Kullandırımında Yasa ve Tüzüklere Aykırılık: ....................................................................... 16
2.2.4 Amortisman Hesaplamalarında Yanlış Oranın Kullanılması: ........................................................... 18
2.2.5 Bankalar Hesap Alanı Uyuşturmasında Dönemsellik İlkesine Aykırılık: ......................................... 19
2.2.6 Hatalı Faiz ve Reeskont Hesaplaması: .............................................................................................. 19
2.2.7 Hatalı Döviz Kurunun Kullanılması: ................................................................................................. 20
2.2.8 Tahakkuk Ettirilmeyen Faiz Geliri: ................................................................................................... 21
2.2.9 İştirakler Hesabının Hatalı Olması: ................................................................................................... 21
2.2.10 Dövizli Krediler Kur Farklarında Sınıflandırma Yapılmaması: ...................................................... 22
2.2.11 Genel Kurulun Düzenli Olarak Toplanmaması: .............................................................................. 22
ÖZET
Sayıştay Başkanlığı’nın tarafımıza tevdi etmiş olduğu görev doğrultusunda Kalkınma
Bankası’na ait 2010 mali yılı hesaplarına ilişkin mali denetim tarafımıza sunulan kayıt, bilgi
ve belgeler ışığında örnekleme ve analitik prosedür yöntemi kullanılarak gerçekleştirilmiştir.
1. Denetim Görüşü
a. Mali Tablolarla ilgili Denetim Görüşü:
Kalkınma Bankası’nın 2010 mali yılına ilişkin bilanço ve kar-zarar tablosu
incelenmiştir. Denetim sonucunda, mali tabloları olumsuz etkileme riski taşıyan
önemlilik seviyesinin altında hatalar olmakla birlikte, hesapları doğrudan etkileyen
önemlilik seviyesi üzerinde hata olmadığı, mali tabloların Kalkınma Bankası’nın 31
Aralık 2010 tarihindeki finansal durumunu, faaliyet sonuçlarını ve nakit akışlarını
genel kabul görmüş muhasebe ilkelerine uyumlu olarak doğru ve açık bir biçimde
yansıttığı sonucuna varılmıştır.
b. Yasallıkla ilgili Denetim Görüşü:
Aşağıda özeti verilip, denetim bulgularında ayrıntılı olarak izah edilen ve ilgili
mevzuata aykırı oldukları tespit edilen uygulamalardan dolayı Bankanın faaliyetlerine
şartlı görüş verilebileceği sonucuna ulaşılmıştır.
2. Denetim Bulguları Özeti:
a. 2010 yılında KKTC’de faaliyet gösteren toplam 23 bankadan 10 bankanın 2010 mali
yılı için Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti Kalkınma Bankası’ndan toplam
68.740.031,49 TL tutarında tahvil almakla yükümlü oldukları halde toplam
54.870.873,82 TL’lik tahvil aldıkları, dolayısıyla 13.869.157,67 TL tutarında eksik
tahvil alındığı ve 454/1992 sayılı yasanın 16. ve 37. maddelerine aykırı davranıldığı,
b. Dünya Matbaacılık Ltd.’ye banka kaynaklı sanayi yatırım kredisinin, makine teminatı
karşılığı kullandırılması esnasında, aynı amaca yönelik sunulan belgelerle ilgili Banka
tarafından yeterli bir araştırma yapılmadan kredinin sağlandığı,
c. Banka’nın vadesi geldiği halde ödenmeyen kredi taksitlerinin yasal takibe aktarımlar
konusunda mevzuata uygun hareket etmediği,
d. Yönetim Kurulu’nun K/171/08 nolu kararı ile Yeşilırmak Turizm ve Yatırım Şti Ltd’ye
yeterli teminat sunulması karşılığında, 1.000.000 USD tutarında yatırım kredisi
kullandırılmasına onay vermesine karşın, teminatın 930.000 USD değerinde olduğu ve
kredinin kullandırılması aşamasında Kalkınma Bankası Kredilendirme Kriter ve
Prensipleri’nde belirtilen (kullandırılacak kredinin 1.30 katı) orana bağlı olarak
teminatın yetersiz kalacağı,
1
e. Devlet Planlama Örgütünce Bumerang Travel Club Ltd.’e verilen “032(RR)” Yatırım
Teşvik Belgesinin ‘Özel Şartlar’ başlığı altındaki 6. maddesine göre “şirkete kredi
tahsis edilmediği ve edilmeyeceği” şeklinde şartı bulunmasına ve Bakanlar Kurulu ile
Bankanın belirlediği kredilendirme kriterlerine aykırı olmasına rağmen, Kalkınma
Bankası tarafından söz konusu şirkete bitmiş olan bir proje için kredilendirilme
yapıldığı,
f. Gelir ve Vergi Dairesi Yıpranma Payları Tebliği’nde belirlenen sektörlere göre
uygulanacak amortisman oranları doğrultusunda, binalar için %3 amortisman oranı
ayrılması gerekirken, %4 oranı kullanılarak hatalı uygulama yapıldığı,
tespit edilmiştir.
3. Öneriler:
a. 45/1992 sayılı Kalkınma Bankası Yasası’nın 16(2) maddesi kuralları bağlamında
Tahvil Alma yükümlülüğünü yerine getirmeyen bankalar için 37. maddede belirtilen
cezai müeyyidenin çalıştırılması gerekmektedir.
b. Tespit edilen hak edişler ile sunulan ekspertiz raporlarındaki yetersizliğin önüne
geçmek ve iç kontrolleri güçlendirmek adına kredilere konu olan gümrük belgeleri
dahil tüm teyit edici evrakların kontrolden geçirilmesi ayrıca Bankaca da yerinde
kontrol yapılması gerekmektedir.
c. Kalkınma Bankası’nın problemli krediler için Krediler Tüzüğü’nün 18. maddesinde yer
alan hükme istinaden hareket etmesi gerekmektedir. Kullandırılan kredilerin
tahsilatlarındaki gecikmelerin takibinin sağlıklı olarak yapılabilmesi için, ödeme tarihi
baz alınarak kredi müşterilerinin listeleneceği ve takibinin yapılacağı bir sistem
oluşturulmalıdır.
d. Teminatlar Kalkınma Bankası kredilendirme kriter ve prensipleri bağlamında
belirlenen oranlar çerçevesinde alınmalıdır.
e. Her yıl onaylanan ve kullandırılan krediler değerlendirilmeli ve ortaya çıkan hatalar
zamanında tespit edilip düzeltilmelidir.
f. İşlemlerin ilgili mevzuat doğrultusunda yapılmasına özen gösterilmelidir.
2
1. GİRİŞ
Kalkınma Bankası’na ait 2010 mali yılı tablolarındaki hesaplar baz alınarak belirlenen
hesap alanlarından 11 tanesi için örnekleme ve 1 hesap alanı için ise analitik prosedür
yöntemi kullanılarak denetim yapılmıştır.
Kalkınma bankasına ait denetim 18/1978 sayılı Sayıştay Yasası uyarınca
gerçekleştirilmiştir.
Bu denetim, Kalkınma Bankası’nın 31.12.2010 tarihli bilanço ve kar/zarar tablolarının
güvenilirliğini ölçmek ve banka faaliyetlerinin mevzuata uygun yapılıp yapılmadığını
değerlendirmek için yapılmıştır.
1.1 Finansal Raporlama ve Muhasebe Politikaları:
Kalkınma Bankası Denetleme Kurulu tarafından hazırlanan 2010 mali yılı raporunda;
KKTC Kalkınma Bankası mali tablolarının “Fasıl 113 Şirketler Yasası hükümlerinin
Bankacılık ile iştirak eden şirketler için yetkili kıldığı tarzda ve usulüne göre hazırlanmış ve
bir önceki hesap dönemi ile tutarlı bir şekilde uygulanan genel kabul görmüş muhasebe
ilkelerine uygun olarak” doğru bir biçimde yansıtıldığı belirtilmiştir.
45/1992 sayılı KKTC Kalkınma Bankası Yasası’nın 3. maddesine göre Kalkınma
Bankası Limited Şirket statüsünde kamu tüzel kişiliğine haiz bir Banka olarak kurulmuştur.
Ancak bu Yasanın 36(1) maddesi bağlamında Bankaya, Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti
Bankalar Yasası ve Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti Merkez Bankası Yasası Kuralları
uygulanamayacağı, 36(2) maddesinde ise yasada açık olarak kural bulunmayan konularda, o
konu ile ilgili Şirketler Yasası hükümlerinin uygulanacağı belirtilmiştir.
Banka faaliyet amacı doğrultusunda; 45/1992 sayılı Yasa’nın 5. maddesiyle “kredi
açmak, tahvil satın almak ve/veya çıkarmak (devlet kefaletli), diğer bankalardan mevduat
kabul etmek, kredi müşterilerine hesap açmak, senet ve vesikaları reeskont ettirmek ve/veya
Merkez Bankasının sunduğu senet ve vesikaları reeskonta kabul etmek, kredilerle ilgili
rehabilitasyon, konsolidasyon, bonifikasyon yapmak, amacını gerçekleştirmede yardımcı her
türlü kalkınma ve yatırım bankacılığı işlemleri yapmak” şeklinde bankacılık fonksiyonunu
yerine getirmekle yükümlü kılınmıştır. Diğer yandan ise 39/2001 sayılı Bankalar Yasası’nın
44. maddesinde mevduat toplamayan kalkınma ve yatırım bankaları sınırlanmış olmasına
rağmen; Banka’nın amacı doğrultusunda gerçekleştirdiği işlemleri kayıt altına alırken;
Merkez Bankası Tebliği ve kendi yasasında belirtilen kuralları uyguladığı görülmüştür.
Dolayısıyla bu durum da muhasebe politikalarına yansımaktadır.
1.2 İç Kontrol ve İç Denetim
Yapılan denetim sonucunda Kalkınma Bankası’nın iç kontrol mekanizmasının etkin
olmadığı tespit edilmiştir. İç kontrolün bazı alanlarda etkin çalışmaması, hataları önlemede
Banka’nın yetersiz kaldığı anlamına gelmektedir. Banka’nın muhasebe biriminde yapılan
bazı işlemlerin iç kontrole tabi olmadığı belirlenmiştir.
3
Ayrıca, Kalkınma Bankası Denetleme Kurulu tarafından yerine getirilen iç denetim
sonucunda, Kurul tarafından hazırlanan 2010 mali yılı raporunda denetimin genel kabul
görmüş muhasebe ilkelerine uygun olarak gerçekleştirildiği belirtilmiştir. Halbuki
Raporumuzun “Bulgular” bölümünde de izah edildiği gibi bu ilkelere riayet edilmeden
yapılan işlemlerin söz konusu olduğu tespit edilmiştir. Nitekim Denetleme Kurulu
üyelerinden biri ile yapılan yüz yüze görüşmede bu durum kabul edilmiş ve denetimlerin,
ihbar ve/veya şikayet üzerine yapıldığı tarafımıza aktarılmıştır.
İç kontrol ve iç denetim birbirinden farklı, ancak birbirini tamamlayan iki kavram
olarak değerlendirilmelidir. Banka içi kontrollerin yerindeliği ve yeterliliğinin
değerlendirilebilmesi için iç denetim faaliyetlerinin etkin bir şekilde yerine getirilmesi
gerekmektedir.
2. BULGULAR
Denetim planı hazırlanırken; Finansal tablolara olabilecek etkisi belirlenmiş ve
denetim sürecinde bu konuların nasıl ele alındığı EK-A’da sunulan “Hataya Sebep
Olabilecek Önemli Riskler” tablosunda açıklanmıştır.
Denetimde tespit edilen bulgular uluslararası standartlara göre kuruma
yarattıkları/yaratabilecekleri sorunlar önemlilik düzeyleri baz alınarak önemli bulgular ve
diğer bulgular şeklinde iki kısma ayrılarak raporlanmıştır.
2.1 ÖNEMLİ BULGULAR:
2.1.1 Tahvil Alma Yükümlülüğünün Yerine Getirilmemesi:
Bulgu: Kalkınma Bankası Yasası’nın 16(2)(A) maddesinde yer alan; “Bankalar taahhütlerine
karşılık bulundurmaları gerekli yüzde on disponibilitenin iki puanlık kısmı için devlet
garantili Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti Kalkınma Bankası tahvili almak zorundadırlar ”
hükmüne karşılık, Merkez Bankası bankaların 2010 mali yılında almak zorunda oldukları
toplam 133.276.389,24 TL’lik devlet garantili Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti Kalkınma
Bankası tahvilleri olduğunu Kalkınma Bankası’na 14.04.2010 tarih ve BHM-2010/593 sayılı
yazı ile bildirmiştir. Merkez Bankası’nın bildirimine göre, 2010 yılında KKTC’de faaliyet
gösteren toplam 23 banka bulunmaktaydı. Yapılan denetimde bu bankaların 13’nün
yükümlülüğünü yerine getirdiği, 10 bankanın ise taahhütlerine karşılık almak zorunda olduğu
toplam 68.740.031,49TL’lik tahvil miktarı yerine, 54.870.873,82 TL’lik tahvil aldığı ve bu
nedenle, toplam 13.869.157,67 TL meblağ tutarında eksik tahvil aldığı tespit edilmiştir.
(Tablo 1)
4
TABLO 1
Eksik Tahvil
Alan Bankalar
K.T. Koop.Merkez Bankası Ltd.
Alınması Gereken
Kalkınma
Bankası Tahvili
Alınan
Tahvil
Alınmayan
Tahvil
38.852.462,23
35.957.941,45
2.894.520,78
Limasol T.Koop.Bankası Ltd.
4.299.986,39
3.043.950,22
1.256.036,18
Asbank Ltd.
6.209.353,58
5.466.802,75
742.550,83
11.394.598,40
6.928.904,80
4.465.693,60
3.671,70
3.650,25
21,45
763.194,86
268.322,21
494.872,65
3.609.462,81
1.786.404,17
1.823.058,64
K. Continental Bank Ltd.
613.301,52
89.539,78
523.761,74
Viya Bank Ltd.
373.173,26
122.284,32
250.888,94
2.620.826,74
1.203.073,88
1.417.752,86
68.740.031,49
54.870.873,82
13.869.157,67
K.İktisat Bankası Ltd.
Artam Bank Ltd.
Akfinans Ltd.
Universal Bank Ltd.
T.Ekonomi Bankası AŞ
TOPLAM
Banka İçin Risk: Bankaların almak zorunda olduğu tahviller Kalkınma Bankası’na kendi
kaynağıyla kredi kullandırabilmesi açısından önemli bir finansman kaynağı yaratmaktadır.
2010 yılında alınan tahviller ile kullandırılan kredilerin oranına bakıldığında tahvillerin banka
kaynaklı kredilerin kullandırılmasında büyük bir orana sahip olduğu görülmektedir. Bankalar
tarafından alınan tahvil miktarının yükümlülüklerine göre eksik olması, Kalkınma
Bankası’nın kendi kaynağıyla kullandırabileceği kredi miktarında aynı oranda azalmaya yol
açacağı düşünülmektedir.
Banka Yönetiminin Cevabı: “Bankaların tahvil alma mükellefiyetlerine karşılık zaman
zaman aksamaların olduğu ve bazı bankaların eksiklerini tamamlamakta gecikmeli
davranmakla birlikte Bankamızca yazılı ikazlar yapılmaktadır. Aynı şekilde 2012 yılı
verilerine baktığımızda Bankaların toplam taahhütleri 166.169.491 TL iken toplam Tahvil
mevcudu 158.371.239 TL karşılığıdır. Buna göre Tahvil alınması yönünde iyi bir gelişme
olduğu söylenebilmektedir. Ayrıca, Bankamız tarafından düzenlenen Tahviller yasa gereği 1
yıl vadeli olup vade sonunda ilgili Bankanın taahhüt ve mevcutlarına göre yenilenme
işlemleri yapılmaktadır. Her Tahvil’in düzenlenme tarihine göre ilgili mali dönem sonunda
reeskont ayrılmak sureti ile Kar/Zarar tablosu ve Bilanço’ya yansıtılmaktadır…
Bu başlık altında dahil olan ancak “ 2-Önemli Bulgular başlığı altında 4-Muhasebe
çerçevesinde belirtildiği şekliyle “Tahviller haricindeki tüm işlemlerde tahakkuk esası
kullanıldığı tespit edilmiştir.”şeklindeki ifadeye itiraz edilmiş ve Tahakkuk sisteminin
Tahvillerde de kullanıldığı vurgulanmıştı. Buradaki ifadenin Bankaların toplam yükümlülüğü
5
içerisinde bulunduğu halde Bankalar tarafından ilgili mali dönemde alınmayan Tahvil
miktarlarının Bilançoda yer almadığının vurgulandığı ifade edilmiştir. Böyle bir durumda ise
Bilanço Aktif ve Pasiflerinin ayni ölçüde artırılmış olacağı, Gelir Gider tablosunda değişiklik
olmayacağı tarafımızdan belirtilmiş ve alınmayan Tahvil miktarlarının Faaliyet Raporlarında
Bilanço dip notları olarak gösterilmesi yönünde mutabakata varılmıştır.”
Ayrıca, ilgili dönem Müdürü Sayın Ahmet Ataner ile Yönetim Kurulu Başkanı Sayın Ömer
A. Köseoğlu, Yönetim Kurulu Başkan Yardımcısı Sayın Aziz Kalçay ve Yönetim Kurulu
Üyesi Sayın Ertan Tosun, Sayın Atilla Süren, Sayın Dr. Zeki Çiftçi, Sayın Kayhan Sonsal,
Sayın Münür Doratlı’ya disponibilite cetveline göre bankaların almak zorunda oldukları
Kalkınma Bankası Tahvil miktarını almayan bankaların uyarılmaması ile Kalkınma Bankası
Yasası’nın 37. maddesinin çalıştırılmaması hususlarındaki gerekçelerinin nedeni
sorulduğunda; dönem Müdürü’nün 26.09.2013 tarihli yazısında, söz konusu tahvillerin çok
büyük kısmının ödendiği, geriye kalan bakiye kısmının ise bilahare tahsil edilmekte olduğu
için Yönetim Kurulunun bankaların cezalandırılması hususunda hiçbir karar üretmediği
belirtilmiştir; Yukarıda belirtilen Yönetim Kurulu üyeleri ise konunun gündemlerine
getirilmediğinden dolayı herhangi bir malumatlarının ve sorumluluklarının bulunmadığını
26.09.2013 tarih ve KBA16/039075 sayılı ortak cevaplarında ifade etmişlerdir.
Değerlendirme ve Riske Hitap Eden Öneri/Öneriler: Banka Yönetiminin cevabında; 2012
yılı verilerinde bankaların yükümlülüklerini yerine getirme hususunda iyileştirmelerin olduğu
vurgulanırken aslında 2012 yılı için de alınan eksik tahvil miktarlarının söz konusu olduğu
anlaşılmaktadır. 45/1992 sayılı Kalkınma Bankası Yasası’nın 27. maddesi hükmü uyarınca
Bankaya kaynak sağlanması için gerekli tedbir ve kararların üretilmesinde yetkili kılınan
Yönetim Kurulunun iş programlarını ve finansman planlarını onaylayacağı, izleyip,
gerektiğinde değiştirebileceği ve sonuç olarak da bilançoyu onaylayarak Genel Kurula
götürmekle yükümlülüğünün bulunduğu açıktır. Dolayısıyla, Yönetim Kurulunun önemli
görevleri arasında yer alan bu hususun, ciddiye alınması, bu bilgilerin sürekli olarak bilgisine
getirilmesi ve kaynağın sağlanabilmesi için gerekli tedbirlerin alınması önem arz etmektedir.
Taslak Denetim Raporunun Banka’ya iletilmesinin akabinde Kalkınma Bankası Müdürü
Sayın Ercan İbrahimoğlu 04.10.2013 tarih ve KB:630.10.00/A16/039118 sayılı yazısında
31.03.2013 tarihi itibarı ile tahvil alma mükellefiyetleri bulunan bankaların yükümlülüklerini
yerine getirmeyen on dört bankaya mükellefiyetlerini yerine getirmeleri için bildirimde
bulunulduğunu, bu bankalardan 7’sinin mükellefiyetlerini yerine getirdiği, geriye kalan 7
Bankanın ise tahvil alma mükellefiyetlerini yerine getirmediği ve bu nedenle tekrardan ilgili
bankalara uyarı yazıları gönderildiği belirtilmiştir. Aynı yazıda konunun Yönetim Kurulu
gündemine taşındığı, Yönetim Kurulu’nun ise 45/1992 sayılı Kalkınma Bankası Yasası’nın
28. maddesi uyarınca Genel Müdür tarafından söz konusu işlemlerin yürütülmesi gerektiği ve
bunun için bir karar üretilmesine gerek görülmediği belirtilmiştir. Bu nedenle, Kalkınma
Bankası Yasası’nın 37. maddesinde yer alan; “Bu Yasanın 16’ncı maddesinin (2)’inci fıkrası
kurallarına uymayan Bankaların işlerini fiilen yöneten karar ve icra organı mensupları bir suç
işlemiş olur ve mahkumiyetleri halinde görev ve ilgilerine ve fiile katılma derecelerine göre 5
yıla kadar hapis cezasına veya 5,000,000,000.-TL (Beş Milyar Türk Lirası)’na kadar para
6
cezasına veya her iki cezaya birden çarptırılabilirler.” hükmü uyarınca tahvil alma
sorumluluklarını yerine getirmeyen bankaların cezai müeyyideye tabi tutulmaları yönünde
işlem başlatılması gerekmektedir.
2.2.2 Yasal Takibe Aktarma Sürecinde Gecikme:
Bulgu: Verilen kredilerin geri dönüşü ve yasal takibe alınmasına ilişkin yapılan araştırmada
76 yatırımcıya ait kredilerin problemli kredi kapsamına girdiği, bu nedenle de yasal takibe
alındığı saptanmıştır. Bu yatırımcılara ait kredilerin geri kalmış tutarlarının ne olduğu
hususunda bilgi talep edilmesine rağmen, işlemlerin manüel tutulduğu ve denetimimiz
süresince bu bilgilerin derlenemeyeceği gerekçesine dayanılarak ilgililerce herhangi bir bilgi
sağlanamamakla birlikte, konu yatırımcıların kredilerinin geri kalmış taksit sayısına
bakıldığında yasal takibe aktarım için 8 taksite kadar beklenilenlerin var olduğu anlaşılmıştır.
Krediler Tüzüğü’nün ‘Takip ve Tasfiye’ başlıklı 18. maddesinde “...Tahsili gecikmiş kredi
ve/veya faiz alacakları “problemli kredi” addedilerek idari yollardan tahsiline çalışılır. İdari
yollardan tahsilat işlemi, tahsil edilemeyen ilk taksit tarihinden itibaren başlatılır ve bir
sonraki taksit tarihine kadar devam eder…… Yasal yollara geçilmeden önce borçlunun
makul bir ödeme planı sunması ve bu planın Kredi İştirak Komitesi’nce olumlu bulunması
halinde, azami bir yıllık sürede alacağın idari yollarla tahsil ve tasfiyesi ile takside
bağlanmasına krediyi tahsis eden makam yetkilidir” hükmü yer almaktadır. Ancak yukarıda
belirtilen sonuçlara ait uygulamaya bakıldığında yetkili makamın yasal gerekleri yerine
getirmediği anlaşılmaktadır.
Banka İçin Risk: Kalkınma Bankası tarafından problemli kredi olarak addedilen krediler için
zamanında yasal takip işleminin başlatılmayarak tahsilâtın geciktirilmesi, Bankanın kuruluş
amacı ve işlevine ters düşmesi yanında, Bankaca verilen kredilerin geri ödenmesini
suiistimale açık hale getirebilecek ve düzenli tahsilâtın yapılmaması riskini artıracaktır.
Düzenli tahsilâtın yapılmaması Bankanın nakit akışının olumsuz yönde etkilenmesine ve yeni
yatırımcıların kredi taleplerinin de karşılanamamasına neden olacaktır.
Banka Yönetiminin Cevabı: Bankamız 2008 yılından başlayıp 2010 yılına kadar devam
eden süreçte gerek ekonomik kriz ve gerekse özellikle turizm sektöründe meydana gelen
tıkanıklıklar nedeniyle mevcut 2 yıllık taksitlerin ötelenmesi hakkında Bakanlar Kurulu
düzeyinde Turizm sektörünün girişimleri olmuştu. Bu konuda Bakanlar Kurulu kararları
(20.8.2008 tarih ve S ( K-II ) 1739-2008 no’lu karar ile 11.3.2009 tarih ve S ( K-II ) 765-2009
no’lu karar) oluşturulmuş, ancak Banka Yönetim Kurulunca uygun bulunmayıp karar
alınmadığından uygulamaya geçilememişti. Bakanlar Kurulu’nun konu ile ilgili kararları
olması nedeniyle uygulamaya girme ihtimali göz önünde bulundurularak yasal takibe
aktarılmada gecikme yaşandığı görülmektedir. Dolayısı ile yasal takibe aktarmak için geri
kalmış taksit sayısının 8’lere kadar çıkması genel kabul görmüş bir uygulama değildir.
7
Değerlendirme ve Riske Hitap Eden Öneri/Öneriler: Banka Yönetiminin cevabında;
Bakanlar Kurulu’nun özellikle turizm sektörüne yönelik taksitlerin ötelenmesine ilişkin kararı
olmasından dolayı yasal takibe aktarılmada gecikme yaşandığı ifade edilmektedir. Oysa
45/1992 Sayılı Kalkınma Bankası Yasası’nın 34. maddesinde, Bakanlar Kurulu’nun
Bankanın vereceği kredilerde kredinin veriliş şekli ve alınacak teminatlar hakkında tüzük
yapma yetkisine sahip olduğu açıkça belirtilmektedir. İlgili maddede kredi taksitlerinin
ötelenmesi hakkında Bakanlar Kuruluna herhangi bir yetki verilmemektedir. Dolayısıyla
Kalkınma Bankası, yasal takibe aktarımlar konusunda Bakanlar Kurulu Kararı yerine
Bakanlar Kurulu tarafından onaylanan Krediler Tüzüğü’nün 18. maddesinde belirlenen
hükümler doğrultusunda işlem yapmak durumundadır. Nitekim Bankanın kuruluşundan
günümüze kadar geçen süreçteki uygulamalara ilişkin yapılan Denetimlerimize 1 bakıldığında;
cevapta belirtilen uygulamanın bir defaya mahsus olmadığı, geçmişte de aynı uygulamaların
olduğu ve bu uygulamalarla mevzuatın göz ardı edildiği veya mevzuata uydurmak adına
mevzuatın değiştirildiği görülmektedir.
Kullandırılan kredilerin tahsilatlarındaki gecikmelerin takibinin sağlıklı olarak yapılabilmesi
için, örneğin ödeme tarihi baz alınarak kredi müşterilerinin listeleneceği bir Excel formatı
oluşturulabilir. Böylece tahsilâtı yapılan ve yapılamayan kredilerin ayrımı kolayca
yapılabilecek, tahsilâtı geciken kredilerin tahsilâtı için gereken yasal işlemlerin yapılmaması
riski azalacaktır.
2.1.3 Envanter Kaydının Olmaması:
Bulgu: Bankada envanter kayıtlarının olmadığı, bunun yerine yıl sonu itibarı ile hazırlanan
amortisman listesinin mevcut olduğu, ancak bu listede sabit kıymetlere ilişkin varlıkların elde
ediliş biçimi ve niteliğine yönelik referans verilmediği, diğer bir ifade ile sabit kıymetlerin
ayrıntılı dökümlerinin yer aldığı ve süreklilik arz etmesi gereken kayıtların tutulmadığı tespit
edilmiştir.
Banka için Risk: Envanter kayıtlarının olmaması ve sabit kıymetlerle ilgili ayrıntılı bilgilerin
bulunmaması bu kıymetlerin suiistimale açık olması riskini taşımaktadır. Envanter
işlemlerinin yapılmaması, mali tabloların dönem sonunda gerçek değerlerinin yansıtılmaması
riskini taşımaktadır.
Banka Yönetiminin Cevabı: “Bankamız Envanter defteri mevcut olup, Sayıştay Başkanlığı
raporu sonrasında en kısa zamanda güncel hale getirilmesi amacıyla çalışmalar başlatılmıştır.
Ancak, Envanter kayıt defterinde kayıtların güncel olmaması dönem sonunda mali tablolara
gerçek değerlerini yansıtmama riskini taşımamaktadır. Bankamız envanterlerinde sadece
menkul ve gayrimenkuller bulunmaktadır. Bankamıza alınan herhangi bir sabit kıymet fatura
karşılığı olarak ayni anda kayda girmektedir. Ayni şekilde herhangi bir sabit kıymetin
1
1995-1997 Dönemine İlişkin 26.07.2000 tarih ve B4.21.103/5405 sayılı Denetim Raporu,
1998-2004 Dönemine İlişkin 18.07.2008 tarih ve B4.21.103/8768 sayılı Denetim Raporu,
2006 Mali Yılına İlişkin 04.07.2008 tarih ve B4.21.103/8698 sayılı Denetim Raporu,
8
kayıtlardan çıkarılması (hek veya satış yapılması ) her halükarda bir belgeye dayanılarak
kayıtlardan çıkarılmaktadır. Dolayısı ile dönem sonunda gerçek değerlerin yansıtılmaması
söz konusu değildir. Ayrıca, 66/1999 sayılı İşletmelerin Sermaye ve Ekonomik Varlıklarının
Yeniden Değerlendirilmesi Yasası’nın 55/2007 sayılı Yasa ile 1 Ocak 2007 tarihinden
itibaren yürürlükten kaldırılması sonrasında Ekonomik kıymetlerin mali dönem sonlarında
yeniden değerlendirilmesi yapılmamakta ve Bilançolara mal oluş bedeli üzerinden
yansıtılmaktadır.”
Yukarıda verilen cevabın akabinde ilgililerle yapılan yüz yüze görüşme sonrasında yazılan
ikinci cevapta; “Envanter defter kayıtlarının 2010 yılı denetimleri sırasında güncel olmadığı,
ancak 2013 Şubat ayından itibaren güncellenmiş olduğu…ayrıca Envanter kayıt defteri
haricinde Bankamız Muhasebe kayıtlarının tutulmuş olduğu Yevmiye, Defter-i Kebir ve
Yardımcı defterlerde tüm kayıtlar yanında Sabit Aktiflerin de kaydının giriş tarihleri
itibariyle bulunduğu ve Mali tablolara yansıtılmamasının mümkün olmadığı…” şeklinde
ifadede bulunulmuştur.
Değerlendirme ve Riske Hitap Eden Öneri/Öneriler: Envanter; sayım, kontrol ve
düzeltme işlemlerini yapmak suretiyle, belirli bir tarihteki alacakların, borçların ve varlıkların
miktar ve değerlerinin saptanmasıdır. Kurumların envanter sayımı yapmadaki öncelikli
nedeni mali tablolarını gerçeğe yakın bir değerle tespit edebilmesidir. Her kurumun, hesap
dönemi sonunda envanter yaparak varlıklarının ve kaynaklarının gerçek durumlarını miktar
ve değer olarak belirleyerek envanter defterine kaydetmesi gerekmektedir. Her ne kadar
27/1977 sayılı Vergi Usul Yasası’nın 124(3) maddesi; “Amortisman defteri veya listelerinin
kayıtları, envanter kaydı yerine geçer.” hükmü göz önünde bulundurularak Kalkınma
Bankası’nın envanter kaydı yerine amortisman listesi oluşturması doğru bir uygulama gibi
görünse de, envanter işlemleri yapılmadan hazırlanan işletmeye ait bilanço ve gelir-gider
tablosu gerçek değerleri yansıtmama riskini taşıyacaktır.
Denetimin gerçekleştirildiği dönemde, bankanın envanter kayıt defterinin güncel olmadığı
Banka tarafından da kabul edilmiş ve Banka Müdürü Sayın Ercan İbrahimoğlu tarafından
Sayın Abdullah Altıntaş, envanter kaydının oluşturulması hususunda görevlendirilmiştir.
İlgili sorumlu tarafımızla da görüşerek 2013 Şubat ayından itibaren ambardaki mevcudu
belirlemek üzere sayım yaparak tutanak tanzim etmiş ve bu tarih itibariyle giriş-çıkış ve
envanter kayıtlarını oluşturmaya başlamıştır.
2.1.4 Hak Edişe Göre Kredi Kullandırılması Aşamasında Yetersiz Kontrol:
Bulgu: Kalkınma Bankası Yönetim Kurulu 25.11.2009 tarih ve K/229/09 sayılı karar ile
Dünya Matbaacılık Ltd.’nin matbaacılık, karton kutu, kâğıt ambalaj üretim projesinde
kullanmak üzere 4 baskı makinesi almaktan vazgeçmesi üzerine yeni proje maliyeti
çerçevesinde 1.200.000 USD banka kaynaklı sanayi yatırım kredisi limiti kullanmasına,
krediye 2 yıl ödemesiz 7 yıl vade tanınmasına, gerekli sermaye artışının Teşvik Belgesi’nde
öngörüldüğü şekilde yatırım süresi sonunda gerçekleştirilmesine karar vermiştir. 2010 yılında
hak ediş üzerinden kullandırılmaya başlanan kredilere ilişkin teminat olarak gayrimenkul
9
ipoteği gösterilmiş, ancak Yönetim Kurulu 15.07.2011 tarih ve K/143/11 sayılı karar ile
banka kaynaklı sanayi yatırım kredisinin %70'inin gayrimenkul ipoteği karşılığında
kullandırılmış olmasını dikkate alarak; bakiye kredi limitinin banka teminat mektubu ve/veya
gayrimenkul ipoteği ve/veya 1:1.30 (kullandırılacak kredinin 1.30 katı) oranında makine
teminatı karşılığında kullandırılmasına karar verdi. Kalkınma Bankası’na icar satış
mukaveleleri hazırlanarak devredilen ve Sanayi Dairesi tarafından hazırlanan expertiz
raporuna dayandırılarak hazırlanan hak edişteki makinelere ait faturalar incelendiğinde; Aynı
mallara yönelik çifte faturaların düzenlendiği ve Türkiye Gümrüğü ile KKTC Gümrüğü’ne
sunulan bu fatura tutarları arasında fark olduğu tespit edilmiştir.(Tablo 2)
Tablo 2
Fat.
Tarih
Fat.
No
Firma Adı
Malın Cinsi
Fiyat
(USD)
17.02.2011 95217 4P Paz. Halkla İlş. Man Roland 705
Tan. Plan Eğitim Ofset Baskı
Hiz. San. Tic. Ltd. Makinesi
Şti
Expertiz
Rapor No
135.200,00
Gümrük Belge
No
Gümrük
Tarih
Seri:YH0120604
135.200 USD
Mersin Yolcu
Salonu Gümrük
Müd.
18.02.2011
Mağusa Gümrük
22.02.2011
16.02.2011 95217 4P Paz. Halkla
İlş. Tan. Plan
Eğitim Hiz. San.
Tic. Ltd. Şti
Man Roland 700-3B
4 Renkli Ofset Baskı
Mak. ve Sandart
Aksesuarları
29.04.2011 95252 4P Paz. Halkla
İlş. Tan. Plan
Eğitim Hiz. San.
Tic. Ltd. Şti
Müller Martini
Forma Harman
Kapak Makinası
18.500,00
Seri:YI0221692
18.500 USD
Taşucu Gümrük
30.04.2011
29.03.2011 95252 4P Paz. Halkla
İlş. Tan. Plan
Eğitim Hiz. San.
Tic. Ltd. Şti
Muller Martini
Forma Harman
Kapak Takma
Makinesi
82.600,00 SND.0.001274/96/111091
Girne Gümrük
02.05.2011
1.352.000,00 SND.0.001274/96/11222
Yukarıdaki tablodan da görüleceği üzere, KKTC Gümrüğü’ne ibraz edilen faturalar ile TC
Gümrüğüne ibraz edilen faturalar arasında 1,280,900 USD tutarında fark olduğu ve teminat
olarak sunulan makinelerin gerçek değerinden daha düşük bir değere sahip olması nedeniyle
krediye ilişkin teminatın yetersiz kaldığı saptanmıştır. Bu durum aynı zamanda verilen
ve/veya verilecek olan kredi miktarını da aynı oranda etkilemektedir. Bu durum Bankaca
sonradan tespit edilmiş ve Polis Genel Müdürlüğü’ne bildirilmiş ve akabinde konu ile ilgili
soruşturma başlatmıştır.
Banka İçin Risk: Krediler ekspertiz raporları ve faturalara dayandırılan hak edişe göre
kullandırıldığından, bu hak edişlere ilişkin gerçekleştirilen iç kontrol yetersiz kalmakta ve
kredilerin gerçeği yansıtmayan belgeler üzerinden kullandırılma riski artmaktadır. Yetersiz
teminat karşılığında kredi kullandırılması, kredinin geri ödemesinde sorun yaşanması halinde,
tamamının ipotekle kapatılamaması riskini taşımaktadır.
10
Banka Yönetiminin Cevabı: Spesifik Riskler olarak belirtilen bahse konu proje dahil,
Bankamızca onaylanan krediler çerçevesinde makine ve teçhizat, mefruşat vb. yatırımların
yurtdışından alınması halinde,
- KKTC Gümrüklerine sunulan faturalar üzerinden hazırlanan orijinal Gümrük Giriş
Belgeleri ve,
- Bu evrakların Bankamızın hizmet aldığı Devlet Kurumlarından biri olan Sanayi Dairesi
Müdürlüğünün Ekspertiz ( Makine ve Teçhizatların yerinde monte edilmiş durumunu
belirten tespiti ve değerlerini içeren ) Raporu, Bankamızca hazırlanacak Hakediş Tespit
Raporu için esastır. Dolayısı ile bahse konu evraklar, öncelikle KKTC Gümrük Müdürlüğü
ile Sanayi Dairesi Müdürlüğünün kontrolünden geçmektedir.
KKTC Gümrüğü’ne sunulan ve Gümrük’ten geçen faturalar dışında, yurtdışı gümrüklerinden
geçen faturaların araştırılması Bankamız mükellefiyetleri içinde olmayıp, aksine bu görevin
KKTC Gümrüklerine ait olduğu kanaati hasıl olmaktadır.
KKTC Gümrüklerine sunulan evrakların, yurtdışı gümrüklerinden geçen evraklarla farklı
olduğu bilgimize geldiği anda, Polis Müdürlüğüne bizzat Bankamızın başvurusu ile Polis
soruşturmasının başlatılması gerçekleştirilmiştir.
Değerlendirme ve Riske Hitap Eden Öneri/Öneriler: Bankanın hakediş tespit raporlarının,
ekspertiz raporlarına dayandırıldığı ve Bankanın hizmet alarak sağladığı ekspertiz raporlarını
hazırlayanların veya diğer Kurumların sorumluluğu bulunduğu vurgulanarak, Bankanın
sorumluluğu bulunmadığı ifade edilmektedir. Ancak yukarıdaki tespitimizden de anlaşıldığı
gibi Bankanın hazırladığı hakediş raporlarına kaynak olan Ekspertiz Raporlarının yanlış
ve/veya yanıltıcı veriler içerebileceği açıktır. Kullandırılan kredilerin dayandırıldığı
faturaların gerçeği yansıtıp yansıtmadığının kontrolü, Banka’nın da sorumluluğunda olduğu
kadar ilk aşamada ekspertiz raporu hazırlayan Sanayi Dairesi ve faturaların doğru olup
olmadığını kontrol etmeden ithal işlemini gerçekleştiren Gümrük Müdürlüğüne de aittir. Bu
sorumluluğun Banka üst Yönetimince üstlenilmemesi iç kontrolün düzgün çalıştırılmadığının
bir göstergesidir. Bu nedenle aynı hataların kullandırılan diğer kredilerde de ortaya
çıkabileceği düşünülmektedir.
Tespit edilen hak edişler ile sunulan ekspertiz raporlarındaki yetersizliğin önüne geçmek ve iç
kontrolleri güçlendirmek adına kredilere konu olan gümrük belgeleri dahil tüm teyit edici
evrakların kontrolden geçmesi ve ekspertiz değerlendirmesi yapılırken, Bankanın iç kontrol
mekanizmasını çalıştırmak adına ilgili Banka personelinin de sürece dahil olması, ayrıca bu
gibi durumların tekrarlanmaması için ekspertiz raporları hazırlayan birimlerin Bankaca
uyarılması gerekmektedir.
2.1.5 Bilgisayar Destekli Muhasebe Sistemi Yetersizliği ve Kayıtların Elde Tutulması:
Bulgu: KKTC Kalkınma Bankası’nda kredi ve tahvil reeskontlarına ilişkin kayıtların
bilgisayar ortamında tutulduğu ancak, bunların haricinde gerçekleşen faaliyet sonuçlarının
muhasebe bölümü tarafından manüel olarak kayda alındığı tespit edilmiştir. Muhasebe
11
kaydına yönelik IT (information technology) donanımı yetersizliği, günün koşullarına uygun,
ana ve tali hesapların gerektiğinde izlenebileceği bir sistemin oluşturulmasına engel teşkil
etmektedir.
Banka İçin Risk: Kayıtların elde tutulması sonucu ortaya çıkan hatalar küçük olsa bile
toplamda önemlilik eşiğinin üzerinde bir hataya sebep olma riskini taşır.
Banka Yönetiminin Cevabı: Bankamız Bilgisayar programı için yazılım çalışmaları devam
etmekte olup tam olarak tamamlanmaması nedeniyle esas kayıtlar elde tutulmaktadır.
Bilgisayar Programı tamamlanmamış dahi olsa yazılımın tamamlandığı ölçüde programından
faydalanılmaktadır.
Değerlendirme ve Riske Hitap Eden Öneri/Öneriler: KKTC ekonomisine katkı koyma
amacı güden Kalkınma Bankası gibi bir Bankanın bilgisayar destekli muhasebe ve raporlama
sisteminin hesap kullanıcıları için ihtiyaç duyulan düzeye taşınmasının öncelikli ve zaruri
ihtiyacı olduğu, programdan belirli ölçüde faydalanmanın; birimler arası iletişim eksikliğini
gideremeyeceği ve yönetime gerekli bilgileri anında aktaramayacağı açıktır.
Bankanın mali sistemine ilişkin bilgi akışının istenildiği anda Banka üst yönetimine ve karar
organı durumunda olan Kalkınma Bankası Yönetim Kurulu’na, doğru ve gerçekçi bilânço
analizi, risk analizi, likidite analizi yapılmasına, izlenmesine, yönetilmesine ve
raporlanmasına ilişkin politikaların uygulanmasına olanak sağlaması gerekmektedir. Bu
nedenle bu sistemin ivedi olarak hayata geçirilmesi önem arz etmektedir.
2.2 DİĞER BULGULAR:
2.2.1 Tahsilat Kayıtlarının Genel Kabul Görmüş Muhasebe İlkelerine Uygun Olarak
Tutulmaması:
2.2.1.1 Kasa Hesabı kaydının tutulmaması.
Bulgu: Kalkınma Bankası müşterilerinden nakit olarak gerçekleştirilen tahsilâtların
muhasebe kaydı yapılırken ‘Kasa Hesabı’nın çalıştırılmadığı, bunun yerine ‘Bankalar
Hesabı’nın çalıştırıldığı tespit edilmiştir. Bu nedenle tahsilâtların ne şekilde yapıldığı defter
kayıtlarından anlaşılmamaktadır.
Banka İçin Risk: Banka tahsilâtlarının ana hesap kaydı olan kasa hesabının çalıştırılmaması;
iç denetim de dâhil olmak üzere nokta denetimlerde, kasa noksanının ve/veya fazlasının tespit
edilmesinde sorun yaratmakla birlikte, kasa mevcudiyetinin suiistimale açık olabileceği
ve/veya iç kontrol mekanizmasında zafiyet yaratabileceği riskini taşımaktadır.
Banka Yönetiminin Cevabı: Kalkınma Bankası’ndan kredi kullanan yatırımcılardan alınan
çekler ve nakitler ayni günden veya çalıştığımız bankaların veznelerinin kapanış saatlerine
bağlı olarak en geç ertesi gün Banka hesabına yatırılması nedeniyle Muhasebe kayıtlarında
12
doğrudan Banka hesabı kullanılmaktadır. Bu noktada, yatırımların Banka hesaplarına
geçmesi bire bir takip edilip gerekli uyuşturma işlemleri yapılmaktadır. Konu hakkındaki
raporunuz sonrasında, uygulama değişikliği dikkate alınıp gerekli çalışma başlatılmıştır.
Değerlendirme ve Riske Hitap Eden Öneri/Öneriler: Genel kabul görmüş muhasebe
standartlarına uygun olarak kasa hesabının çalıştırılması gerekmektedir. Kasa ve Bankalar
hesabının düzenli olarak uyuşturulması yapılmalıdır.
2.2.1.2 Alınan Çekler Hesabının Çalıştırılmaması:
Bulgu: Kredi müşterilerinden tahsil edilen çekler aynı gün müşterinin kredi hesabından
düşülmesine rağmen, bankada takas işlemine tabi tutulduğundan 2 iş günü sonunda banka
ekstrelerine yansımaktadır. Çek tahsilatı sırasında ‘alınan çekler hesabı’ yerine doğrudan
‘banka hesabı’nın çalıştırılması hem tahsilatların günlük ve dönemsel olarak
uyuşturulmasında, hem de defter kayıtları ve ekstre bakiyelerinde ortaya çıkabilecek
uyuşmazlıkların giderilmesinde sorun yaratmaktadır.
Banka İçin Risk: Genel muhasebe prensiplerine göre, ‘Alınan çekler hesabı’ gerçek ve tüzel
kişiler tarafından ilgili kuruma verilmiş olup henüz tahsil için bankaya verilmemiş veya ciro
edilmemiş olan çeklerin izlenmesini sağlamaktadır. Çekin Kalkınma Bankası’na verilmesi ile
çekin ilgili banka tarafından tahsil edilerek hesaba geçmesi arasında bir zaman aralığı
olmaktadır.
Genel kabul görmüş muhasebe ilkelerine göre ‘Bankalar Hesabı’nın borç kalanı ilgili
işletmenin bankalardaki ticari mevduatını, yani parasını göstermektedir. Oysa, Kalkınma
Bankasında tahsil edilen çeklerin ‘Alınan çekler Hesabı’na kaydedilmeden ve henüz fiilen
takastan dönmeden doğrudan ‘Bankalar Hesabı’na kaydedilmesi sebebiyle ‘Bankalar
Hesabı’nın borç kalanında görülen ve Bankanın mevcudu olması gereken meblağ ile
Kalkınma Bankasının bankalardaki gerçek parasal varlığı arasında tutarsızlığa neden
olmaktadır. Mevcut uygulama dolayısıyla, muhasebe kaydı açısından alınan çeklerin
karşılıksız çıkması riski de göz ardı edilmektedir. Bahse konu zaman aralığında krediler için
karar üretilirken, hesap kullanıcılarına sunulan muhasebe kayıtlarındaki söz konusu yanıltıcı
bilgiler sonucunda hatalı kararlar üretilebilme riski ortaya çıkmaktadır.
Banka Yönetiminin Cevabı:
Bankamız tahakkuk sistemi yanında taksitlerin belirlenen günde tahsil edilmesi esastır.
Gecikmeli ödemeler için tahsilat gününe göre gecikme faizi hesaplanmaktadır. Bu nedenle
tahsil edilen tutar ayni gün ilgili kredi hesabından düşülmektedir.(Bu uygulama Sosyal
Sigorta, İhtiyat Sandığı, Vergi Dairesi ve benzeri dairelerde ayni şekilde uygulanmaktadır)
tahsil edilen çekin anında kredi hesabından düşülmemesi daha büyük sorunları beraberinde
getirecektir. Çekin karşılıksız çıkma durumunda ise, yapılan işlem ters kayıt sistemi ile kredi
hesabına borçlandırılmaktadır. Ayrıca iade çek masrafı yine ilgili kredi hesabına
13
borçlandırılmaktadır. Bu durumda çeklerin iade olması karşılığında herhangi bir risk payı
oluşturmamaktadır.
Ayrıca, Bankamız kayıtları aylık olarak uyuşturma işlemlerine tabi tutulmakta ve tüm
hesaplar uyuşturulmaktadır. Özellikle banka defter kaydında olup henüz bozdurulmamış
çekler ile henüz takas işlemi tamamlanmaması nedeniyle ekstre kaydına geçmemiş olan
çekler olabilmektedir. Tüm bunların her ay tarafımızdan kayıtları tutulmakta ve aylık
ekstreler buna göre uyuşturulmaktadır. Konu hakkındaki raporunuz sonrasında, uygulama
değişikliği dikkate alınıp gerekli çalışma başlatılmıştır.
Değerlendirme ve Riske Hitap Eden Öneri/Öneriler: Kalkınma Bankası’nca tahsil edilen
çeklerin yukarıda belirtilen genel kabul görmüş muhasebe ilkelerine uygun olarak kayıtlara
yansıtılması ve dönemsel hesap uyuşturmalarının düzenli olarak yapılması gerekmektedir.
Bunun sonucunda, hem Bankanın gerçek parasal varlığının takibi yapılabilecek, hem de
zaten gecikmekte olan tahsilatların düzenli olarak kontrol edilmesi sağlanabilecektir.
2.2.2 Kredi Kullandırımında Yeterli Teminat Alınmaması:
Bulgu: 45/1992 sayılı Kalkınma Bankası Yasası’nın ‘Bankanın Görev ve Yetkileri’ başlıklı
5(9) maddesi gereğince; açılan krediler karşılığında taşınır mal rehini, ticari işletme rehini,
taşınmaz mal ipoteği de dahil olmak üzere her türlü teminatı almak bankanın görev ve
yetkilerindedir. Yeşilırmak Turizm ve Yatırım Şti Ltd.’ye 06.08.2008 tarih ve K/171/08 sayılı
Yönetim Kurulu kararı ile yeterli teminat gösterilmesi karşılığında 1.000.000 USD tutarında
banka kaynaklı yatırım kredisi kullandırılması onaylanmıştır. Alınan ipoteğin 930.000 USD
değerinde olduğu dikkate alındığında kredinin kullandırılması aşamasında Kalkınma Bankası
Kredilendirme Kriter ve Prensipleri’nde belirtilen orana (kullandırılacak kredinin 1.30 katı)
bağlı olarak teminatın yetersiz kalacağı görülmektedir.
Banka İçin Risk: Yetersiz teminat karşılığında kredi kullandırılması, kredinin geri
ödemesinde sorun yaşanması durumunda tamamının ipotekle kapatılamaması ve alınması
gereken faiz ve komisyonların alınamaması, bu durumda da kaynak finansmanı açısından
Banka’nın başarısız olması riskini taşımaktadır.
Banka Yönetiminin Cevabı: KKTC Kalkınma Bankası’nın 45/1992 sayılı yasasının Madde.
34(1) altında yer alan “Krediler Tüzüğü” ve Kalkınma Bankası Yasası İç düzeni
çerçevesindeki “Bankanın Görevi, Yetkileri ve Oluşumu” başlığı altındaki 5 (9) maddesinde
“Açtığı krediler karşılığında taşınır mal rehini, ticari işletme rehini, taşınmaz mal ipoteği de
dâhil olmak üzere her türlü teminatı almak” hususuna yer verilmektedir.
Yukarda yer alan madde tahtında, döviz veya Türk Lirası cinsinden kullandırılacak kredilere
karşılık alınacak para cinsine bağlı teminatlar hususundaki oranlar Banka Yönetim
Kurulu’nca alınan kararlar çerçevesinde uygulanmaktadır.
14
Kredilendirilen projelerle ilgili Bankamız ekspertiz raporları çerçevesindeki proje maliyet,
veya ipotek maliyet değerlendirmeleri alınacak teminatın esasını teşkil etmektedir.
Yatırım projelerinde teminat olarak alınan gayrimenkul ipoteği, halen uygulanmakta olan hak
edişlere göre, dilimler halinde çözülen kredi tutarına göre yapılan kısmi ipotek işlemleri
çerçevesinde yapılabileceği gibi, Projenin üzerine yapılacağı arazi ve proje inşaat değeri
(mefruşat, tefriş, teçhizat hariç) üzerinden bir defada da ipotek alınabilmektedir.(K/29/98 sayı
ve 9 Şubat,1998 tarihli Yön. Krl. kararı)
Bankamız uygulamaları çerçevesinde kredinin niteliğine göre hesaplamalarda alınan marjlar
(1.5- 2 katı oranlar veya bazı özel durumlarda işin niteliğine göre) oluşacak faiz ve masrafları
karşılayacak nitelikte olması yanında, kredinin geri dönüşlerindeki risk paylarını da
kapsayacak şekilde, zaman ve koşullara bağlı olarak Yönetim Kurulu Kararı ile
yenilenebilmektedir.
Genel olarak Banka Yönetim Kurulu’nun onaylanan kredilerle ilgili kararlarında yer alan
teminat kısmı, “kredinin yeterli ve kabul edilebilir gayrimenkul ipoteği ve/veya Banka
Teminat Mektubu karşılığında kullandırılması” şeklindedir. Bu çerçevede 4. paragrafta
anlatıldığı üzere;
-Hak edişler çerçevesinde, dilimler halinde çözülen kredi tutarına göre yapılan kısmi ipotek
işlemleri ile yapılabileceği gibi,
-Her hak ediş için her defasında Tapu Dairelerine gidilmesinin önlenmesi ve tapu
işlemlerindeki evrak akışının azaltılması açısından ipotek konusu gayrimenkule yettiği kadar,
toplam değer üzerinden ipotek konularak kontrollü bir şekilde kullandırılmaktadır. Ancak her
halükarda kullandırılan kredi miktarı, teminat miktarını aşmamaktadır.
“ Kredi kullandırımında yeterli teminat alınması” başlığı altına yer alan denetçi Bulgu, Banka
İçin Risk ve Riske Hitap Eden Öneri/ Öneriler kısımlarına ortaya çıkan analizlerde;
“ Yeşilırmak Turizm ve Yatırım Şti. Ltd.’e 6.8.2008 tarih ve K/171/08 sayılı Yönetim Kurulu
kararı ile USD.1,000,000.- tutarında Banka Kaynaklı Yatırım Kredisi onaylandığı, oysa
alınan ipoteğin USD.930,000.- olduğu ve “yetersiz teminat karşılığı kredi kullandırıldığı”
kanaatiyle Bankanın risk altında olduğu hususunda görüş belirtilmiştir.
Yapılan toplantıda alınan ipoteğin, kullandırılan kredi dilimlerine göre yeterli olduğu izah
edilmiş ve konu ile ilgili mutabakata varılmıştır. Ayrıca bu maddede Sayıştay tarafından
murad edilenin “kredi talebinde bulunan müşterinin yeterli teminata sahip olup olmadığı
konusunda emin olunmadan kredi talebinin onaylanmaması gerektiği” olduğu anlaşılmıştır.
Ancak mevcut uygulamalarımızın ve mevzuatımızın böyle olmadığı izahla, konu tahtında
yapılacak önerilerin rapora alınması hususunda görüş birliğine varılmıştır.
Değerlendirme ve Riske Hitap Eden Öneri/Öneriler: Yukarıda da izah edildiği gibi
kullandırılacak kredi ile alınacak teminat oranı birbiriyle bağlantılı olup, Kredilendirme
Kriter ve Prensipleri’nde alınacak teminat, kullandırılacak kredi miktarının 1.30 katı olarak
belirlenmiştir. Nitekim Kredi İştirak Komitesi’nin 10.04.2008 tarih ve 41/2008 sayılı
kararının “6.Sonuç” Bölümünde; “… Kredinin onaylanması halinde sunulan teminatın yeterli
15
olmadığı görülmekte olup ilave teminat sunulması gerekmektedir.” ibaresi yer almaktadır.
Dolayısıyla kullandırılan kredi miktarına bağlantılı olarak alınan teminatın da artırılması
gerekmektedir.
2.2.3 Kredi Kullandırımında Yasa ve Tüzüklere Aykırılık:
Bulgu: Bumerang Travel Club Ltd. Bakanlar Kurulu’nun 19.08.2009 tarih ve E-500-2009
sayılı kararı kapsamında 2009 yılında hazine kaynaklı turizm yatırım kredisi başvurusunda
bulunmuştur. Şirketin 17.07.2009 tarihli başvurusuna ilişkin dosyasından, bankaya sunmuş
olduğu su arıtma ile ilgili makine ve teçhizat faturalarının 22.09.2006 tarihli olduğu tespit
edilmiştir. KKTC Devlet Planlama Örgütünce söz konusu şirkete verilen 04.08.2004 tarih ve
“032(RR)” nolu Yatırım Teşvik Belgesinin ‘Özel Şartlar’ başlığı altındaki 6. maddede; TC
Hazine Müsteşarlığının 2002/1 numaralı Tebliğinin 4. maddesi uyarınca yatırımcıdan alınan
taahhütname ışığında KKTC’de kredi tahsis edilmediği ve edilmeyeceği şartı bulunmaktadır.
Diğer taraftan, Banka Yönetim Kurulu'nun 23.02.2007 tarih ve K/24/07 sayılı
kararında;“Teşvik Belgesi tarihinden/ön başvuru ve/veya dilekçe tarihinden; bina ve inşaat
yatırımları için en fazla 12 ay önce; makine, teçhizat ve diğer yatırımlar için en fazla 6 ay
öncesine kadar gerçekleştirilen yatırımlar ile müracaat tarihinden sonra yapılan ve yapılacak
olan yatırımların birlikte kredilendirme kapsamına alınması” hükmü yer almaktadır. Bu
bağlamda hem Teşvik Belgesi’nde yer alan şarttan hem de yukarıda alıntısı verilen Yönetim
Kurulu Kararı’ndan dolayı kredilendirme yapılmaması gerektiği anlaşılmaktadır.
Banka İçin Risk: Belirlenmiş olan kurallara aykırı olacak şekilde önceden tamamlanmış bir
proje için kredinin onaylanması ve kullandırılması, kullandırılacak olan kaynağın zaten
önceden kredisi alınmış ve tamamlanmış bir proje için kullanılamayacağı, dolayısıyla diğer
hak eden projeler için kullandırılacak kaynağın yanlış amaca, diğer bir ifade ile haksız yere
birilerini kredilendirmeye yönelik kullandırılması riskini taşımaktadır.
Banka Yönetiminin Cevabı: Bakanlar Kurulu’nun, T-27-2005 sayı ve 05.01.2005 tarihli
kararı ve bu kararı tadil eden S-158-2006 sayı ve 25.01.2006 tarihli karar ile S-187-2006 sayı
ve 25.01.2006 tarihli karara ilaveten otellerin deniz suyundan içme ve kullanma suyu elde
etmelerinin teşvik edilmesine ilişkin S-562-2006 sayı ve 08.03.2006 tarihli kararı yeni 3’üncü
madde eklenmek suretiyle E-500-2009 sayı ve 19.08.2009 tarihli karar uyarınca; faaliyette
bulunan ve Turizmden sorumlu Bakanlıkça belgelendirilmiş turistik konaklama tesislerinin
içme suyu ihtiyaçlarının bir bölümünü deniz suyundan karşılayabilmek üzere hazırlayacakları
arıtma projelerinde kullanılmak üzere ‘Yarım Kalmış Turistik Tesislerin Tamamlanmasına
Kredi Verilmesi Projesi’ kaleminden 2009 mali yılında toplam TL1,000,000.-tutarında
kaynak tahsis edilmesi uygun görülmüştür.
Şirketin, 27.07.2009 tarihinde KKTC Sağlık Bakanlığı Devlet Laboratuarı Dairesi
Müdürlüğü’nden su örneğinin TDS analizine yönelik görüş alınmıştır. 3 Kasım, 2009 tarihli
KKTC Turizm Çevre ve Kültür Dairesi tarafından yazılan yazıda Girne Bölgesi’nde bulunan
Bumerang Travel Club Ltd.’e ait otel için yapılan 600m3/gün kapasiteli deniz suyu arıtma ile
16
ilgili olarak 16.06.2009 tarihli denetim raporu ve 21.07.2009 tarihli Devlet Laboratuarı
Dairesi tahlil sonuçları çerçevesinde ve 08.03.2006 tarih ve S-562-2006 sayılı Bakanlar
Kurulu Kararı kapsamında maliyet üzerinden %20 hibe nitelikli katkının ödendiği
belirtilmiştir.
Şirketin 17.07.2009 tarihli talebi incelemeye alındığında, Bankamıza sunmuş olduğu
faturalardan tespit edilen gümrük giriş tarihlerine göre su arıtma ile ilgili makine ve teçhizatın
22.09.2006 tarihinde almış olduğu tespit edilmiştir. Ayrıca, EURO 465,000.- tutarında
yatırıma ait 21.09.2009 tarihli Gümrük Vergisi ve Fon Muafiyeti bulunmaktadır. Bu tarihler
dikkate alındığında Bankamız Yönetim Kurulu’nun 47/2000 sayılı Teşvik Belgesi ile ilgili
uygulamalara yönelik K/24/07 sayı ve 23.02.2007 tarihli kararı ile, ‘Bankamıza Kredi
Müracaatında bulunan projeler değerlendirilirken, Teşvik Belgesi tarihinden sonra ve ön
başvuru ve/veya dilekçe tarihinden bina ve inşaat yatırımları için en fazla 12 ay önce, makine
teçhizat ve diğer yatırımlar için en fazla 6 ay öncesine kadar gerçekleştirilen yatırımlar ile
müracaat tarihinden sonra yapılan ve yapılacak olan yatırımların birlikte kredilendirme
kapsamına alınması’ kararı mevcuttur.
Bu tespitler çerçevesinde 08.12.2009 tarihli Bilgi Notu ile Bankamız Genel Müdürlüğü
bilgilendirilmiştir. Bankamız Genel Müdür Yardımcısı, konu yatırımın 2006 yılında
gerçekleşmiş olduğunu ancak arıtma ile ilgili kaynağın 2009’da yaratıldığı için şirketin kredi
müracaatında bulunduğu belirtilmiştir. Ancak, Bankamız kriterlerine göre başvurudan önce
yatırımların kredilendirme kapsamına girmediği de belirtilmiştir. Ancak, konu yatırımla ilgili
Turizm Bakanlığı’nca %20 hibenin ödenmiş olması kullanılacak olan kaynağın Reel
Sektörün Desteklenmesi Projesinden tahsis edilen kaynak olması ve dosyanın Yönetim
Kurulu gündeminde olması dikkate alınarak konu problem vurgulanarak dosyanın
değerlendirilmesi ve Yönetim Kurulu’nun bilgisine getirilmesinin uygun olacağı yönünde
Genel Müdüre yazı yazılmıştır. Dosya, belirtilen hususların Yönetim Kurulu’nun bilgisine
getirilecek şekilde tamamlanması yönündeki Genel Müdür talimatı ile neticelendirilmiştir.
Bahse konu tüm hususlar 18.12.2009 tarih ve KİK97/2009 sayılı Kredi İştirak Komitesi
Raporu ile Yönetim Kurulunun bilgisine sunulmuştur. Kredi İştirak Komitesinin KİK97/2009
sayılı raporunu görüşen Yönetim Kurulu K/269-H355/09 sayı ve 21.12.2009 tarihli karar
uyarınca, Bakanlar Kurulu’nun 19.08.2009 tarih ve E-500-2009 sayılı kararı ve KKTC
Maliye Bakanlığı ile yapılan Kredi Antlaşması çerçevesinde Bumerang Travel Club Ltd.
adına Hazine Kaynaklı Yatırım Kredisi onaylamıştır.
Değerlendirme ve Riske Hitap Eden Öneri/Öneriler: Devlet Planlama Örgütünce verilen 04.08.2004 tarih ve “032(RR)” nolu Yatırım Teşvik Belgesi’nde bu şirketin
kredilendirilemeyeceği belirtilmesine ve 2007 yılında alınan Yönetim Kurulu Kararı’na göre
kredilendirilme imkanı olmamasına rağmen, Bumerang Travel Club Ltd.’nin Kalkınma
Bankası’na sunduğu 21.09.2006 tarih ve ‘015812’ numaralı Gümrük Vergisi ve Fon Muafiyet
Belgesi’ne dayanılarak kredilendirildiği, dolayısıyla tamamlanmış bir yatırım ile ilgili
olduğundan ve şirkete verilen Teşvik Belgesi’nde konulan şarta aykırı olduğundan bu şirkete
kredi verilmemesi gerektiği ve bu uygulamanın mevzuata aykırı olduğu açıktır.
17
Her yıl onaylanan ve kullandırılan krediler değerlendirilmeli ve kaynakların gereksiz yere
harcanmaması için kredilendirme işlemleri ve takibinin ilgili mevzuat doğrultusunda
yapılmasına özen gösterilmelidir.
2.2.4 Amortisman Hesaplamalarında Yanlış Oranın Kullanılması:
Bulgu: Bankanın 2010 mali yılı faaliyet raporunda; Binalar için kullanılan amortisman
oranının %3 olduğu belirtilmesine ve KKTC Maliye Bakanlığı Gelir ve Vergi Dairesi’nin
Yıpranma Payları’na İlişkin Genelgesinde, endüstri olmayan ve ikametgah olan binalar için
yıpranma payı %3 olarak belirlenmesine rağmen uygulamada bu oranın endüstri
kapsamındaki binalara karşılık belirlenen %4 olarak hesaplandığı tespit edilmiştir. Bu hatalı
uygulama sonucunda sabit kıymetler bilançoya 4.557.803,08 TL olarak yansıtılmıştır.
Kurum İçin Risk: Amortisman hesaplamalarının hatalı olması, dönem faaliyet sonuçlarının
mali tablolara doğru biçimde yansıtılmasına engel teşkil etmekte, bunun sonucunda da mali
tablo kullanıcılarının yanlış bilgilendirilme riskini doğurmaktadır.
Banka Yönetiminin Cevabı: Raporda “5.Denetim Sırasında Ortaya Çıkan ve Düzeltilmesi
Gereken Hatalar” bölümünde belirtilmiş olan binalar için %3 alınması gereken amortisman
oranı %4 alınmıştır yönündeki ifade ile ilgili olarak;
Bankamız binasının bir işyeri olması nedeniyle amortisman oranı %4 üzerinden ayrılmıştır.
Konu hakkında Gelir ve Vergi Dairesi’nin Genelgesi kapsamında Daire yetkilileri ile yapılan
görüşmede yapılan işlemin uygunluğu teyit edilmiştir.
Bu başlık altında dahil olan Bina amortisman oranının %3 yerine %4 kesildiği konusunda
Maliye Bakanlığının konu hakkındaki genelgeleri sunulmuştur. Ayrıca Faaliyet Raporu
kitabında Bilanço dip notlarında sehven % 3 yazıldığı tespit edilmiş olup sonraki yıllarda
düzenlenecek Faaliyet raporlarında düzeltilmiş olacaktır.
Değerlendirme ve Riske Hitap Eden Öneri/Öneriler: Maliye Bakanlığı’nın yayınladığı
Gelir ve Vergi Dairesi Yıpranma Payları Tebliğinde sektörlere göre uygulanacak amortisman
oranları belirlenmiş ve “4-Binalar” başlığı altında “Endüstri” sektörüne ait binalarda %4,
“endüstri olmayan ve ikametgah” olarak kullanılan binalarda %3 oranında amortisman
ayrılması öngörülmüştür. Banka yetkilileriyle yapılan yüz yüze görüşmede, Kalkınma
Bankasının endüstri sektöründe faaliyet gösteren bir işletme olmadığı, dolayısıyla
gerçekleştirdikleri uygulamanın hatalı olduğu ve uygulamanın devam etmesi halinde hatanın
aynen devam edeceği tarafımızca izah edilmiştir.
Kullanılan amortisman oranının ilgili yasalara bağlı yayınlanan tebliğlerde belirlenen oranlar
olması gerekmektedir.
18
2.2.5 Bankalar Hesap Alanı Uyuşturmasında Dönemsellik İlkesine Aykırılık:
Bulgu: Yapılan incelemede, 2010 yılına ait Türk Bankası Ltd hesap ekstresinin açılış kaydı
3.995,42 USD, Banka kayıtlarının ise 4.495,66 USD olduğu görülmüştür. Bu hesap alanında
görünen 500,24 USD tutarındaki farkın, 2009 yılında yapılan bir havale işleminin Türk
Bankası Ltd hesap ekstresinde işlem görmesine rağmen Banka’nın bu işlemi 2010 yılında
kayıtlardan düşmesi nedeniyle ortaya çıktığı tespit edilmiştir.
Banka İçin Risk: Kalkınma Bankası’nın iç denetim fonksiyonunu yürüten Denetleme
Kurulu’nun hazırladığı 2010 Mali Yılına İlişkin Denetim Raporu’nda incelemelerinin Genel
Kabul Görmüş Muhasebe Esas ve Standartlarına uygun olarak yapıldığı belirtilmesine
rağmen, yukarıda belirtilen bulgudan da anlaşılacağı üzere "dönemsellik" ilkesine riayet
edilmediği, bunun ise mali tablo kullanıcılarının yanlış bilgilendirilmesine sebebiyet verdiği
anlaşılmaktadır.
Banka Yönetiminin Cevabı: 2009 yılında yapılan bir işlem sonucunda, ilgili Banka
tarafından evrakların elimize gününde ulaştırılmaması nedeniyle sehven eksik bir işleme
sebep olunmuştur. Eksik evrak ve bilgi nedeniyle 2009 kayıtlarına alınmamış olan söz
konusu işlem yılsonu hesap kapatma işlemlerinden sonra fark edildiği için 2010 yılı
kayıtlarına alınmıştır.
Değerlendirme ve Riske Hitap Eden Öneri/Öneriler: Mali tabloların genel kabul görmüş
muhasebe ilkelerinden biri olan "dönemsellik" ilkesine uygun hazırlanabilmesi için
yılsonunda hesap uyuşturmalarının düzenli olarak yapılması gerekmektedir.
2.2.6 Hatalı Faiz ve Reeskont Hesaplaması:
Bulgu: Kalkınma Bankası’nın, Kıbrıs Vakıflar Bankası ve Türkiye İş Bankası AŞ'deki vadeli
mevduatları için;
1. Ayrılan reeskont hesaplamalarında gün sayısının 360/365 yerine 366 alındığı, böylece
hatalı reeskont hesaplaması sebebiyle "Kullandırılan Kredi Faiz Tahakkuk ve
Reeskontları Hesabı”na toplam 901,10 TL daha az reeskont yansıtıldığı,
2. İlgili Bankaca 365 gün esasına dayanılarak hesaplanan faiz, Kalkınma Bankasınca
“Faiz Gelirleri Hesabı”na yansıtılırken yukarıda belirtilen esasa göre hesaplanan
reeskontun ilgili Bankaca hesaplanan faizden düşülüp geriye kalanın “Faiz Gelirleri
Hesabı”na yansıtılması sonucu, ‘Faiz Gelirleri Hesabı’na da toplam 901.10 TL de daha
fazla gelir yansıtıldığı tespit edilmiştir.
Banka İçin Risk: Hatalı reeskont ve faiz hesaplaması ile “Bankalardaki Vadeli
Mevduatlardan Alınan Faizler” ve "Kullandırılan Kredi Faiz Tahakkuk ve Reeskontları"
hesaplarına yansıtılan hatalı meblağlar kadar mali tablolarda hata oluşturduğundan, iç kontrol
zafiyeti söz konusu olmakta ve mali tablo kullanıcılarına sunulan bilgilerin hatalı olma riski
taşımaktadır.
19
Banka Yönetiminin Cevabı: Her Banka kendi faaliyetlerinde faiz hesaplama formüllerinde
bir yılı tespit eden gün sayısını farklı olarak kullanabilmektedir. Bu nedenle Bankamız vadeli
mevduatlarında mali dönem için hesaplanan reeskont faiz hesaplamalarında ilgili Bankanın
faiz hesaplama yöntemleri kullanılmaktadır. Böylece ayrılan reeskont tutarı ile dönem
sonunda tahakkuk eden faiz tutarı uyuşmuş olur.
Değerlendirme ve Riske Hitap Eden Öneri/Öneriler: Bankaca verilen cevapta, ilgili
Bankanın faiz hesaplama yönteminin Kalkınma Bankası tarafından aynen kullanılarak
uygulandığı belirtilmektedir. Ancak, Kıbrıs Vakıflar Bankası ve Türkiye İş Bankası AŞ'deki
vadeli mevduatları için uygulanan faiz hesaplama yönteminde gün sayısının 365 olarak
dikkate alındığı, bu nedenle ilgili bankalarca uygulanan faiz hesaplama yöntemi ile Kalkınma
Bankası’nın uyguladığı faiz hesaplama yöntemindeki gün sayısının farklı olduğu
görülmektedir. Kalkınma Bankası’nca reeskont hesaplamalarında kullanılan 366 gün
sayısının ise hiçbir bankanın hesaplama yönteminde kullanılmadığı, bu nedenle faiz
hesaplamalarının Genel Kabul Görmüş gün sayıları ve ilgili bankaların uygulamaları dikkate
alınarak hesaplanması, bu tür hataların önüne geçecek ve hesap kullanıcılarına hatalı bilgi
aktarımı da önlenmiş olacaktır.
2.2.7 Hatalı Döviz Kurunun Kullanılması:
Bulgu: Diğer Faaliyet Gelirleri hesap alanı içinde yer alan ‘Bankacılık Hizmet Gelirleri’
kaleminde dövizli işlemler gerçekleştirilirken, bu işlemlere ilişkin kullanılan kurun, işlem
tarihindeki kur olması gerekirken daha önceki bir tarihteki kurun kullanıldığı tespit edilmiştir.
Banka İçin Risk: Bankacılık hizmet geliri işlemlerinde kullanılan kurun, işlem tarihindeki
kurdan farklı olarak, daha yüksek veya daha düşük bir değer olarak alınması, oluşan gelirin
olduğundan daha fazla veya daha az yansıtılması riskini taşımaktadır. Özellikle hizmet
gelirindeki işlem büyük meblağlı ise, mali tablolara bu hatalı kur işlemi sonucunda yansıtılan
gelirin önemli derecede hata içererek yanlış ve/veya yanıltıcı mali tabloların oluşması riskini
artırır.
Banka Yönetiminin Cevabı: Bulgu’da belirtilen işlem tarihindeki kur yerine daha önceki bir
tarihteki kurun kullanılması kredi kullandırılması sırasında mecburiyet tahtında
yapılmaktadır. Özellikle Tapu işlemi yapılması gereken ve Lefkoşa dışında gerçekleşen
işlemler için sabah saat en geç 09:30 – 10:00 gibi işlemi gerçekleştirecek yetkililerin yola
çıkması zorunluluk olmaktadır. Oysa, KKTC Merkez Bankası kurları 09.00 gibi
yayınlanmakta ve bu nedenle işlemlerin gecikmesine sebebiyet vermektedir. Bu amaçla bu
tür kredi işlemleri Muhasebe Müdürlüğüne bir gün önceden verilmekte ve gerekli kayıt ve
kontrol işlemleri yapılıp imza aşamasına getirilmektedir. Bu aşamada kullanılan sadece bu tür
işlemlerle sınırlı olmak üzere işlem tarihine göre bir gün önceki kur kullanılmaktadır. Burada
oluşan kur farkları sistem içerisinde mali dönem sonunda Kambiyo Kar/Zarar hesapları ile
düzelmektedir. Raporunuzda belirtilen öneri sonrasında, KKTC Merkez Bankası’nın
yayınladığı döviz kurları günlük olarak takip edilmeye başlanmış ve uygulamaya girmiş
bulunmaktadır.
20
Değerlendirme ve Riske Hitap Eden Öneri/Öneriler: Dövizli işlemler gerçekleştirilirken,
KKTC Merkez Bankası’nın yayınladığı döviz kurları günlük olarak takip edilmeli ve
işlemlerde bu kurlar kullanılmalıdır.
2.2.8 Tahakkuk Ettirilmeyen Faiz Geliri:
Bulgu: Faiz gelirleri hesap alanında orta ve uzun vadeli yatırım kredilerinden alınan
faizlerde, Urania Holiday Village Ltd.’ye 31.12.2010'da tahakkuk ettirilmesi gereken
1.918,00 USD faiz tahakkuk ettirilmemiştir. Bu nedenle Kalkınma Bankası mali tablolarında
yer alan "Faiz Gelirleri" hesabının, 1.918,00 USD meblağında eksik olduğu tespit edilmiştir.
Banka İçin Risk: Mali tablolarda yer alan "Faiz Gelirleri" hesap alanının tahakkuk
ettirilmeyen rakam oranında doğruyu yansıtmaması, mali tablo kullanıcılarına sunulan
bilgilerin hatalı olma riskini barındırmaktadır. Faiz gelirleri hesap alanına tahakkuk
ettirilmeyen işlemlerin varlığı, iç kontrolün zayıflığının göstergesidir. Bu tür hataların oranı
doğrultusunda gelirlere ilişkin yapılacak değerlendirmelerin yanlış olması riskini
içerebileceği anlaşılmaktadır.
Banka Yönetiminin Cevabı: Urania Holiday Village Ltd.’e ait 31.12.2010 tarihinde
tahakkuk ettirilmesi gereken 1,918 Usd’lık faiz tahakkuk ettirilmemiştir. Konu edilen firma
için senet yenileme işlemleri yapılmış ve taksit devresi olmamasına rağmen ödemesiz dönem
sona ermiş olması nedeniyle faiz tahakkuk işlemleri yapılması gerekmekte idi. 2010 yılı
hesap kapatma işlemleri sonrasında fark edilmiş olduğundan valör tarihi verilmek sureti ile
faiz tahakkuk işlemleri tamamlanmış ve o yılın hesaplarına dâhil edilmiştir.
Değerlendirme ve Riske Hitap Eden Öneri/Öneriler:
I.
II.
Hesap kullanıcılarına doğru bilgi aktarımı için hazırlanan mali tabloların hatalı olma
olasılığını azaltmaya yönelik olarak güçlü bir muhasebe sistemine ihtiyaç
duyulmaktadır. Bu nedenle bilgisayar destekli muhasebe sistemine geçilerek iç
kontrolün güçlendirilmesine olanak tanınmalıdır.
Bilgisayar destekli muhasebe sistemine geçiş aşamasında kullandırılan krediler
listelenip, tahakkuk ettirilmesi gereken faizlerin günlük takip edilebileceği bir format
oluşturulmalıdır.
2.2.9 İştirakler Hesabının Hatalı Olması:
Bulgu: Bankanın 2009 yılsonu itibarıyla iştirakler hesabının kayıtlarda görünen bakiyesi
518.784,00 TL olmasına rağmen Kıbrıs Sigorta Ltd. tarafından bankaya gönderilen yazıda
bakiyenin 549.281,00 TL olduğu görülmektedir. Kıbrıs Sigorta Ltd. ile istişare edilmeden ve
uyuşma sağlanmadan kayıtların tutulduğu, dolayısıyla bu rakamın hatalı olduğu tespit
edilmiştir.
21
Banka İçin Risk: Mali tablolarda yer alan "İştirakler" hesabındaki bakiyenin hatalı olması,
mali tablo kullanıcılarına sunulan bilgilerin hatalı olma riskini barındırmaktadır. İlerleyen
yıllarda aynı hata ile karşılaşılabilme riski bulunmaktadır.
Banka Yönetiminin Cevabı: Bankanın 2009 yılsonu itibariyle iştirakler hesabının Kıbrıs
sigortaya göre farklılık içermesi, Kıbrıs Sigortada mevcut iştiraklerimiz Yeniden
Değerlendirme Yasasına istinaden Kıbrıs Sigorta Şti. Ltd. tarafından yapılan
değerlendirmenin tarafımıza geç bildirilmesi nedeniyle bir sonraki yılda kayıt düzeltmesi
yapılmıştır.
Değerlendirme ve Riske Hitap Eden Öneri/Öneriler: Kayıtların gerçeği yansıtması için
Kıbrıs Sigorta Ltd. ile istişare edilerek ve ilgili kuruluş ile uyuşularak işlemlerin yılsonlarında
kontrollerinin yapılmasına ve mali tablolara doğru yansıtılmasına özen gösterilmelidir.
2.2.10 Dövizli Krediler Kur Farklarında Sınıflandırma Yapılmaması:
Bulgu: ‘Dövizli Krediler Kur Farkları’ hesabı, dönem içinde yapılan dövizli işlemlerden elde
edilen kambiyo kar/zararlarından oluşmaktadır. Halbuki hesabın adında belirtildiği gibi
sadece kredilere ait dövizli işlemleri içermesi gerekirken uygulamada tüm dövizli işlemleri
içerdiği tespit edilmiştir.
Banka İçin Risk: ‘Dövizli Krediler Kur Farkları’ hesabında sınıflandırma yapılmaması,
hesap kullanıcıların tüm işlemleri kredi işlemi olarak algılaması riskini taşımaktadır.
Banka Yönetiminin Cevabı: Bankamız faaliyet amaçları içerisinde kısa, orta ve uzun vadeli
kredi kullandırmak olması nedeniyle Kambiyo Kar/Zarar hesabı detaylandırılmamıştır.
Raporunuzda belirtilen öneri ile birlikte, Tek Düzen Hesap Planında gerekli düzenlemeler
yapılarak, gerçekleştirilen işlemler türlerine göre ayrıştırılarak ilgili oldukları sınıfa
kaydedilmeleri sağlanacaktır.
Değerlendirme ve Riske Hitap Eden Öneri/Öneriler: ‘Dövizli Krediler Kur Farkları’
hesabı için alt kalemler oluşturularak dönem içinde gerçekleştirilen işlemler, tek düzen hesap
planı çerçevesinde türlerine göre ayrıştırılarak ilgili oldukları sınıfa kaydedilmelidir.
2.2.11 Genel Kurulun Düzenli Olarak Toplanmaması:
Bulgu: Bankanın üst seviyedeki yönetimine bakılınca 2007 ve 2008 yıllarında Genel Kurul
Toplantısı yapılmayıp 2009 yılında “On Üçüncü, On Dördüncü ve On Beşinci Olağan Genel
Kurul Toplantıları” adı altında tek bir Genel Kurul Toplantısı yapılarak 2007, 2008, 2009
mali yılı hesaplarının onaylandığı ve 2010, 2011, 2012 mali yılları için de aynı uygulamanın
gerçekleştirilerek 2012 yılında tek bir Genel Kurul Toplantısı ile konu hesapların geç
onaylandığı saptanmıştır.
22
_
-
-
Banka İçin Risk: Geç onayalan mali tabloların yanlış beyan içerip içermediğinin zamanında
tespit edilmemesi hatalı tabloların oluşma riskini taşımaktadır. Bu mali tabloların zamanında
düzeltilmemesi hesapların doğruluğu ve güvenilirliğini olumsuz yönde etkilemektedir.
Banka Yönetiminin Cevabı: 2009,2010 ve 201 ~ yıllanna ait Genel Kurul toplantıları 2012
yılında yapılmıştır.
Genel Kurulların yıllık olarak hesapıann kapandığı yılı takip eden en
kısa süre içerisinde yapılması yönünde gerekli tedbirler alınmış olup uygulamaya
geçilecektir.
Değerlendirme ve Riske Hitap Eden Öneri/Öneriler:
Genel Kurulun Kalkınma Bankası
Yasası'nın 25(2) maddesi bağlamında her yıl toplanması ve ilgili yıla ilişkin mali tabloların
onaylanarak denetime hazır hale getirilmesinin sağlanması gerekmektedir.
Denetçi
-
-
-
-
23