Repertuar kapsamı için tıklayınız.
Transkript
Repertuar kapsamı için tıklayınız.
-REPERTUAR- Las Cantigas de Santa Maria Santa Maria Şarkıları (las Cantigas de Santa Maria – E Codex) “Bilge kral” ve Santa Maria Cantigaları: 13.yy İspanya’sı, ortaçağ’ın en ilginç liderlerinden birini, son derece dramatik bir hayat öyküsüyle tarih sahnesine taşır. Eski Visigot Krallığının varisi, Castile, Leon ve Galicia hükümdarı olan X. Alfonso’ya (1221 – 1284) “ el sabio” (bilge) unvanını kazandıran bilim ve sanat alanındaki çalışmaları, papalıkla ilişkilerinin bozulmasına yol açmış ve oğlu tarafından tahttan indirilmesiyle sonlandırılmıştır. Hıristiyan, Müslüman ve Yahudi bilim adamlarını ve sanatçıları, ayrım gözetmeksizin himayesine alan Alfonso’nun, tarih, hukuk, astronomi, edebiyat gibi birçok alandaki çalışmaları arasında en spektaküler olanı, dönemin şarkılarını notaya aldırdığı “las cantigas de santa maria”dır. 420 şarkılık bu elyazması, ortaçağdan günümüze kalan en geniş monofonik derlemedir. Liriklerde kullanılan dil “Galiçya Portekizcesi”dir. Bestecileri bilinmeyen bu parçaların X. Alfonso’nun emriyle derlenip yazıya geçirildiği, bir kısmının da büyü ihtimalle bizzat kendi derlemesi olduğu sanılmaktadır. Des Oge mais (CSM 1) (Anonim XIII.YY) Galiçya Portekizcesi Non a Gran Cousa (CSM 26) (Anonim XIII.YY) Galiçya Portekizcesi Miragres Fremozos (CSM 37) (Anonim XIII.YY) Galiçya Portekizcesi Maria virgine (CSM 41) (Anonim XIII.YY) Galiçya Portekizcesi Santa Maria Strela Do Dia (CSM 100) (Anonim XIII.YY) Galiçya Portekizcesi (las Cantigas de Santa Maria – E Codex) Como Poden Per Sas Culpas (CSM 166) (Anonim XIII.YY) Galiçya Portekizcesi Que por al non devess (CSM 295) (Anonim XIII.YY) Galiçya Portekizcesi Llibre Vermell de Montserrat – Montserrat’ın Kırmızı Kitabı (Montserrat Manastırı -İspanya) 1399 tarihinden kalan bu el yazmasının aslı 174 sayfadan oluşmuş, ancak zaman içinde bu sayfalardan 35 tanesi kaybolmuştur. Katalonya’da, Barselona’nın kuzeyindeki “Montserrat” (Sarp Dağlar) dağlarında Hıristiyanlık öncesi bir Pagan tapınağın yıkıntıları üzerine kurulan ve Ortaçağ boyunca “Kutsal Kâse”nin burada korunduğu söylentileri yüzünden efsaneleşen ünlü Montserrat Manastırı’nda kaleme alınmıştır. 19.yy da kırmızı bir cilt ile kaplandığından “Montserrat’ın Kırmızı Kitabı” (Llibre Vermel de Montserrat) olarak anılır. Günümüze ulaşan kısmında yalnızca 10 şarkı bulunur. Ancak gerek bu şarkıların Latince, Katalanca ve Occitian olarak 3 ayrı dilde olması, gerekse hem tek sesli, hem de çok sesli notasyonlar içermesi Llibre Vermel de Montserrat’ı Ortaçağ müziği açısından son derece değerli kılmaktadır. Elyazmasında bestecileri hakkında bir bilgiye rastlanmaz. Los set Gotxs (Anonim XIII.YY) Katalanca Mariam Matrem Virginem (Anonim XIII.YY) Latince (Llibre Vermell De Montserrat) Piæ cantiones 1582 yılında Jacobus Fino tarafından derlenen yazma, geç ortaçağ’a ait dini ve din dışı Latince şarkıları içeren bir koleksiyondur. O dönemde İsveç Krallığının bir parçası olan Finlandiya’da yazıya alınmasına rağmen şarkılardan büyük çoğunluğu Orta Avrupa orijinlidir. İçerdiği 74 parçanın bazıları o dönemde okullarda öğretilen öğrenci şarkılarıdır. In Stadio Laboris (Anonim XV. YY) Latince Personent Hodie (Anonim XV. YY) Latince (Piae Cantiones) Tuscan Manuscript – Tuscan Elyazması; İtalyan ortaçağ “saltarello”larına ait ilk yazılı kayıt 13.yy sonu ve 14.yy başına tarihlenmiş olan “Tuscan elyazması” dır. Bugün British Library de korunan bu yazmadaki 15 parça arasında dört adet Saltarello ve bir de Lamento (ağıt) bulunur. Hareketli bir dans formu olan Saltarello’nun ilk kez 13. yy da İtalya - Napoli’de ortaya çıktığı sanılmaktadır. Giovanni Boccaccio’nun Decameron’unda da sözü geçen bu dans türünün sözcük kökeni İtalyanca sıçramak anlamına gelen “saltare”dir. Ortaçağ saraylarında 15. yy a kadar son derece popüler olmuş bir dans formudur. Ortaya bir saray dansı olarak çıkmasına rağmen kısa sürede halk içinde de büyük kabul görmüş ve zamanla bir halk dansına dönüşmüştür. Tuscan Elyazması’ndaki ağıt ise dönemin en ünlü aşk hikâyesi “Tristan & Isolde” ün kahramanına adandığından, “Lamento di Tristano” (Tristan için Ağıt) olarak adlandırılır ve geleneksel olarak bir diğer İtalyan dans parçası olan “La Rotta” ile bağlanarak çalınır. (Tristan & Isolde) Saltarello 2 (Anonim XIII. YY) dans parçası Saltarello 4 (Anonim XIII. YY) dans parçası Lamento di Tristano & La rotta (Anonim XIII. YY) ağıt ve dans parçası Trubadour, Trouvere, Minnesänger Troubadour, Touvere ve Minnesänger Şarkıları; 11.yy da ilk olarak Güney Fransa’da filizlenen ve Arap şiiri ile Kelt-Germen “Bard” geleneğinin izlerini taşıyan bu müzikal akım, kısa sürede Avrupa’nın büyük bölümünde yaygınlaşmıştır. Geniş bir coğrafyada farklı birçok yerel dilde ve farklı üsluplarda bestelenen bu şarkıların ortak temaları “kahramanlık ve erişilmez aşk”tır. İlk örnekleri Provencia bölgesinde, Langue D’oc lisanındadır. Bu dilde eserler veren ozanlara “troubadour” adı verilir. Bundan kısa süre sonra Kuzey Fransa’da Langue D’oil lisanında benzer şarkılar yazan “trouvere” ler ve 12.yy.da Almanya’da “orta yüksek almanca” (Mittelhochdeutsch) lirikler kullanan “Minnesänger”ler ortaya çıkmıştır. 13.yy başında düzenlenen, 20 yıl süren ve farklı kaynaklara göre 200 bin ile bir milyon kişinin katliyle sonuçlanan Albigensian Haçlı seferleri ardından, göçlerle İspanya’ya ve Kuzey Avrupa’ya dek yayılan bu gelenek 14.yy da büyük veba salgını sonrasında yavaş yavaş Avrupa sahnesinden silinmiştir. Kalenda Maya troubadour (Raimbaut de Vaqueiras-Geç XII. YY) Langue D’oc A Chantar Mer troubadour (Beatriz de Dia- XII YY) Langue D’oc C’est La Fin trouvere (Guillaume d'Amiens – Geç XIII. YY) Langue D’oil Nu Al Rest Minnesäng (Walther von der Vogelweide 1170- 1230) Mittelhochdeutsch Fransız dans şarkıları; Dans Parçaları; 12. Ve 13.yy lar Fransa’da seküler müziğin ve dans parçalarının notaya alınmaya başlandığı dönemlerdir. Kilise her ne kadar, yaygın pagan ritüellerinin bir kalıntısı olarak dansı tehlikeli bulsa da halk arasında, özellikle gezgin kumpanyalardaki Jonglörler’in sokak gösterilerinde dans mutlaka yer almaktadır. Bu gezgin sanatçılar, küçük komedilerden, akrobasiye, ateş ve kılıç yutma numaralarından eğitimli hayvanlarla yaptıkları gösterilere kadar birçok hünerlerini sergilerken, mutlaka şiir ve şarkı söyleyip dans da ediyorlardı. Soylular, kilise ve asilleri sıklıkla eleştiren bu sanatçıları küçük görseler de, Jonglörler sundukları gösterileriyle, şarkıların ve dansların bu coğrafyada yayılmasına büyük katkı sağlamışlardır. L'autrier m'en aloie (Anonim - XIII. YY) dans parçası Nous voici Dans La Ville (Anonim – XV. YY) dans parçası Tourdion 1 (Anonim - XV. YY) dans parçası Tourdion 2 (Anonim - XV. YY) dans parçası Sefarad & Romanslar 1492 de Müslümanların İberya’daki son kalesi Grenada (Gırnata) Emirliği de düştüğünde, Kastilya’lı İsabel ile Aragon’lu Ferdinand Katolik bir İspanya yaratma amacıyla din değiştirmeyi reddeden tüm Müslüman ve Yahudileri ülkeden sürerler. Sayıları 200 bin’e yaklaşan Yahudilerden yaklaşık yarısı II. Bayezid tarafından kabul edilerek Osmanlı coğrafyasında yerleşime tabi tutulmuştur. Bu topluluğun beraberinde getirdikleri şarkılara Sefarad adı verilir. Kullanılan dil 15.yy İspanyolcasıdır. Ancak zaman içinde İspanya’da bu dil değişime uğrarken göç eden Yahudiler tarafından korunarak günümüz İspanyolcasından tamamen ayrılmış ve Judeo-Espanol yani Yahudi İspanyolcası olarak adlandırılmıştır. (Grenada’nın düşüşü, Arap- Haçlı savaşları) Morena me Yaman Sefarad (Anonim XV.YY) Judeo-Espanol Avrix me Galanica Sefarad (Anonim XV.YY) Judeo-Espanol Pasea Base El Rey Moro Romance (Anonim XV.YY) Judeo-Espanol Muwashshah –Muvaşşah (Riyad ve Bayad adlı Arap masalından – 13.yy) Klasik Arapçada yazılmış bir şiir ve şarkı formudur. İlk örnekleri 9. ve 10 yy larda Endülüs’te ortaya çıkmıştır. Konularını klasik Arap şiirindeki gibi aşk, şarap ve saray hayatından alır. Ancak dize sayısı ve kullanılan ölçülerle klasik Arap şiirinden kesin olarak ayrılır. İspanya’da Yahudi şairlerin de İbranice muvaşşahlar yazdığı bilinmektedir. 12.yy dan itibaren önce kuzey Afrika’da sonra tüm doğu’da yaygınlaşmıştır. Yine bu form Avrupa’daki troubadour şiirlerine de esin kaynağı olmuştur. Lama Bada Yatathanna Muvaşşah ( Anonim XI.YY ) Klasik Arapça Adir Lana Akwab Muvaşşah ( Anonim XI.YY ) Klasik Arapça Bardic –Kuzey Bard Geleneği Kelt-Germen geleneğine dayanan bu şarkılar, anonim hikâyelerin müzik eşliğinde anlatımı üzerine kurulmuştur. Bard adı verilen ozanların işlediği temalar kahramanlık öykülerinden, geleneksel didaktik masallara, geniş bir çeşitlilik gösterir. Bir kısmı soyluların hizmetinde olsa da çoğunluğu halk ozanları olan Bardlar özellikle Yeniçağ başlarına dek şarkıların oral gelenekle aktarıldığı kuzeyli toplumların kültürel mirasının korunmasında son derece önemli rol oynamışlardır. (Wife of Bathe – Canterbury Tales 14.yy) Wife of Bathe (Chaucer -Canterburry Tales - XIV. YY.) Herr Mannelig (Anonim -XIV. YY) Orta İngilizce İsveç halk şarkısı Eski İsveççe