ODD` da sektörler arası ilişki

Transkript

OLAĞAN DIŞI DURUMLARDA
SEKTÖRLER
ARASI İLİŞKİ
Semra ÇELİKLİ-2005
Danışman: Prof Dr. Ali Osman KARABABA
SUNUM PLANI
*Kavramlar
Olağan Dış Durum
Afet
Sektör
işbirliği
* Giriş
ODD öncesi
ODD sırası
ODD sonrası
* ODD de Hangi sektörler iş birliği içinde olmalıdır?
* Mevzuat
* Bu sektörlerin katkıları?
* Kriz merkezi
* Sonuçlar
* Örnekler
KAVRAMLAR
Olağan Dışı Durum ( ODD )
Afet
Sektör
İşbirliği
OLAĞAN
1.Alışılmış olan, normal
2.Sık sık olan, olagelen, tabii
OLAĞAN DIŞI
1.Olağan olmayan.
2.Gayritabii.
AFET
1 . Çeşitli doğa olaylarının sebep olduğu yıkım.
2 . Kıran.
*Webster: Mevcut olan kaynaklardan daha fazlasını
gerektiren durum.
OLAĞAN DIŞI DURUM NEDİR ?
Yaygın biçimde ortaya çıkan ve ağır hasar,
yaralanma, can ve mal kaybına yol açan;
toplumun kendi olanaklarıyla baş edemeyeceği
büyüklükte bir yıkıma neden olan,
ulusal ve uluslar arası yardımı gerektiren olay ve
duruma olağan dışı durum denilmektedir.
SEKTÖR
1. Bölüm, kol, dal, kesim.
2. Aynı işi yapan topluluk.
İŞ BİRLİĞİ
Amaç ve çıkarları bir olanların oluşturdukları
çalışma ortaklığı,
*Dünyada ve ülkemizde meydana gelen olağan dışı
durumlar (ODD) nedeniyle,
-milyonlarca kişi hayatını kaybetmekte ,
-daha fazlası da sakat kalmaktadır.
*Ekonomik kayıplar ise ölçülemeyecek
kadar büyük olmaktadır.
*Ülkemiz özelinde 1999 depreminde ve daha sonrası
meydana gelen olağan dışı durumlarda çok büyük acılar
yaşanmıştır.
*Bu nedenle bu tarihten itibaren olağan dışı durumlara
hazırlıklı olunması konusu daha sık gündeme gelmeye
başlamıştır
Olağan Dışı Durumlar iki grupta ele
alınmaktadır
a-Doğal
-Deprem
-Kasırga
-Hortum
-Sel
b-İnsan Kaynaklı
-Terörist hareketler
-Sivil kargaşa
-Tehlikeli madde kazaları
ODD de ORTAK ELEMENTLER
*Çoğunda olay göreceli olarak beklenmedik olup,
küçük bir uyarı ve hatta bazen hiçbir fırsat
yoktur.
*Bazıları ise yavaş gelişimlidir ve uyarıları
değişik şekillerde görebiliriz.
( ormanların yok edilmesiÆsel, kuraklık vb.)
*Toplumun her kesimi etkilendiği için kişiler
kendi gereksinimleri nedeniyle ODD’un ilk
anlarında topluma yönelik hizmetlere katkıda
bulunamayabilir.
Örn;
* acil servisler de etkilendiği için yeni hastaların
kabulünde sorunlar
* acil servis çalışanlarının etkilenmeleri ( kendileri,
yakınları vb.)
*Yaşam,
sağlık
çevre
tehlikededir.
ODD’nin oluştuğu an...
* Toplumun her kesimi,
* Tüm kurumlar
etkilenir.
Olağan Dışı durumlar...
* Etkilenenler:
- müdahale için gerekli kaynaklar,
- iletişim,
- ulaşım
- altyapı
* Bir çok insanın ve bölgenin dış yardım almasını
zorlaştırır
*Acil Durum müdahale ekiplerinin hazırlanıp
organize olmaları belli bir süre istemektedir,
ne yazık ki,
-zarar görmüş yollar
-hasarlı iletişim sistemleri
bu süreyi uzatır.
*Böylece ODD meydana geldikten sonra geçen
ilk saatlerde,
-bireyler,
-aileler,
-mahalleler,
-ilçeler,
-...
kendi kaynaklarıyla yetinmek zorundadır.
*Bu kaynaklar;
-Yemek,
-Su,
-İlkyardım,
-Barınaktır.
*ODD sonrası zorluklarla mücadele için;
- bireylerin hazırlıklı olmaları,
- planlama yapmaları,
- canlı kalabilme becerileri,
- komşuları ve iş arkadaşları ile
karşılıklı yardımlaşmaları çok önemlidir.
ODD Görevlileri Kimlerdir?
Meslektaşlar
ve komşular
Toplum Acil
Müdahale
Ekipleri
Profesyonel
Afet Yardım
Görevlileri
Birey
ve
Aile
*ODD ile ilişkin araştırmalar,
hazırlık döneminde birlikte ODD’a müdahale
konusunda çalışmalar yapmasını önermektedirler.
* Yine bu çalışmaların sonuçlarına göre
organize olan grupların,
- ODD öncesi tanışması,
- birlikte uygulama yapması
ODD’da müdahale başarısını arttırmaktadır.
OLAĞAN DIŞI DURUM EVRELERİ
ÆNormal durum
ÆÖrgütlenme
ODD ÖNCESİ Æ ÆKorunma
ÆHazırlık
ODD SIRASI Æ
ÆEtki
ÆYanıt
ÆRehabilitasyon
ODD SONRASI Æ ÆYeniden yapılanma
ÆNormal durum
Acil Durum Yönetim Çevrimi
• Hazırlık
• Zarar Azaltma
• Müdahale
• İyileşme
HAZIRLIK ÇOK ÖNEMLİDİR!
*Profesyonellerin eğitimi
*Gönüllü çalışmalarının organizasyonu
*Koruyucu hekimlik
*Veri toplama
*Toplumun bilgilendirilmesi ve tüm süreçlere
katılması sağlanmalıdır.
Hazırlık Dönemi Etkinlikleri
* Lider kurumun tanımlanması ( Kriz Merkezi).
* Profesyonellerin yönetimi.
* Uygun gönüllü kuruluşlarla temasa geçilmesi.
* Gerekiyorsa yeni duruma göre mevzuata ek’ler
oluşturulması.
Toplumun ODD’lara dayanıklı ve hazır hale
gelmesi için;
1-Toplumsal iletişim kanallarının
2-Toplumsal örgütlenme düzeyinin
3- Toplumsal bilinç düzeyinin
4- Toplumsal kaynakların
geliştirilmesi
ZARAR AZALTMA
Can ve mal varlığını tehdit eden
tehlikelerin doğurabileceği zararların
azaltılması ve/veya ortadan
kaldırılmasına yönelik sürekli
çalışmalar.
Zarar Azaltmanın Amaçları (1)
1. Tehlikeleri azaltarak daha güvenli bir toplum için
kendini ve diğer bireyleri motive etmek.
2. Riskleri belirleme, izleme ve etkilerini azaltmak
için olanakları belirlemek.
3. Bu konuda çalışma yapan yetkin kurum, kuruluş ve
profesyonel organizasyonlarla işbirliği yapmak.
Zarar Azaltmanın Amaçları(2)
4. Bir “Zarar Azaltma Planı” (ZAP) oluşturmak,
uygulamaya koymak ve güncel tutmak.
5. Zarar azaltma çalışmalarını yürütebilmek için
gerekli finansal kaynakları bulmak.
Zarar Azaltmanın Gerekliliği
*ODDların...
toplum üzerindeki
- sağlık
- ekonomik,
- sosyolojik,
- psikolojik
etkileri çok büyüktür.
*Örneğin
•Kaybedilen binlerce insan,
- geride kalan bir o kadar dul ve yetim,
- psikolojisi kökten etkilenen yüz binlerce
insanın varlığı düşünülecek olursa tablonun
ciddiyeti ortaya çıkmaktadır.
Ayrıca;
*1999 yılında geçirdiğimiz depremlerin ülkemize
maliyeti 10-14 milyar dolar civarında olduğu
tahmin edilmektedir.
*Depremler sonunda 386,000 binanın hasar
gördüğü tespit edilmiştir.
*Ülkemizde farklı yasalara göre,
-ODD’lar ve acil durumlar ortaya çıkmadan önce,
zarar azaltmaya yönelik farklı kurum ve kuruluşlar
tarafından gerçekleştirilecek çabaların
koordinasyonunu sağlayan yetkili makam
“ODD Kriz Merkezi”dir.
*Buna rağmen ODD’ların ortaya çıkışının
ardından farklı kurum ve kuruluşlara bağlı
acil durum yönetimi birimlerinin etkin olarak
görevlerini yerine getirmelerinde sorunlar
yaşanmaktadır.
MÜDAHALE
Başarılı bir müdahale için,
*Planlama
*Eşgüdüm
*Eğitim
*Uygulama
gibi ögeler önem taşır.
*Etkin müdahale
-kamu,
-gönüllü gruplar,
-özel sektör,
-sivil toplum kuruluşlarının
iyi bir plan ile koordine edilmesine
bağlıdır.
*Eğitim ve uygulamalar ile bireyler ve
gruplar olağan dışı durumlarda etkinliklerinin
bir çoğunu daha başarılı bir şekilde yerine
getirebilir
İYİLEŞTİRME
ODD sonrası oluşan zararların
düzeltilme çabaları...
İyileştirme evresi, toplumun eskiden olduğu gibi
-ekonomik,
-güvenlik,
-sağlık
-barınma
gereksinimlerinin yeniden temin edilmesi,
çalışma ve ticaret olanaklarının tekrar düzene
sokulmasıdır.
ODD’lar Sonucu Oluşan Zararlar:

Toplumsal kayıp

Yapısal kayıplar

İş, dolayısıyla yaşamın kesintiye uğraması

Altyapı tesislerinin kayıpları
ODD’ların Ekonomik ve Sosyal Bilançosu

Yaşamlar sona erer

İşyerleri kapanır

İnsanlar işlerini kaybederler

Küçük işyerlerinin büyük bir çoğunluğu bir daha
açılmaz

ODD bölgesinden diğer bölgelere göç olur
ODD Maliyetleri

Devlet 1999 depremleri için milyarlarca lira
harcamış bulunmaktadır.

Diğer kurumlar da milyarlarca lira
harcamışlardır.

Belediyeler, yerel işyerleri ve kişiler de
ODDlardan sonra yüksek maliyetler ödemişlerdir.
EŞGÜDÜM
ODD’larda....
Nasıl bir eşgüdüm?
Kimler işbirliği içinde olmalı?
Tedavi
Hizmetleri
Dernekler
Vakıflar
Arama-Kurtarma
Örgütleri
Jandarma
Sivil Toplum
Kuruluşları
İtfaiye
Sağlık
Müdürlüğü
Diğer
Sivil
Savunma
ODD
Uluslar arası
Örgütler
Üniversiteler
Medya
Belediye
Meslek
Odaları
Kızılay
Birleşmiş
Milletler
Sağlık
İşleri
Ambulans
Bayındırlık
Müdürlüğü
Tabip
Odası
Eczacı
Odası
TMMOB
Çevre ve Orman
Müdürlüğü
Odalar,
Birlikler
Tarım ve Köyişleri
Müdürlüğü
Sektörler arası
işbirliği şeması
Olağan Dışı Durum ile İlişkili Sektörler
*Sağlık Müdürlüğü ( 112 Ambulans, Tedavi Hizmetleri)
*Belediye ( İtfaiye, AKS-110, Sağlık işleri)
*Kızılay
*Sivil Savunma
*Bayındırlık Müdürlüğü
*Tarım ve Köy İşleri Müdürlüğü
*Çevre ve Orman Müdürlüğü
*Jandarma
*Meslek Odaları( Tabib odası, Eczacılar odası)
*Sivil Toplum Kuruluşları(Arama kurtarma dernekleri, Vakıflar)
*Üniversiteler
*Basın
*Uluslar arası Kuruluşlar ( BM, UNİCEF, vb.)
*ODD bir durumda bu kadar çok kuruluşun bir arada
koordine çalışması başarılı sonuçlar için çok önemlidir.
*Ülkemiz açısından bakıldığında böyle bir yapılanmaya
çok hazır olmadığımız örneklerde görülmüştür.
*Fakat hazırlık planları yapılırken yönetim sürecine
katılması gereken bu yapıların görmezlikten gelinmesi
etkin müdahaleyi etkileyecektir.
PLANLAMA SÜRECİ
* Mevcut Durumun Değerlendirilmesi
* Tehlikelerin Belirlenmesi ve Risk Analizi
* Senaryoların Geliştirilmesi
* Planın Hazırlanması
* Planın Uygulanması
* Planın Revizyonu
MEVCUT DURUMUN
DEĞERLENDİRİLMESİ
* Yetki alanının uygun bölümlere/sektörlere
ayrılması
* Olası tehlikelerin değerlendirilmesi
* Sektörlere göre yetki alanı profilinin
oluşturulması
YETKİ ALANININ SEKTÖRLERE
AYRILMASI
Yetki alanının sektörlere ayrılmasında göz
önüne alınması gerekenler (harita kullanın):
-Göreli olarak büyüklük
-Yönetilebilirlik
-Doğal ve insan yapısı engeller ve bölgeler
-Diğer mevcut sınırlılıklar
TEHLİKELERİN TANIMLANMASI(1)
* Tarihsel Veriler
-Ulusal Afet Kurumu,
-Sivil Toplum Örgütleri,
-Kızılay,
-Yöre Halkı,
-Polis,
-Üniversiteler,
-İtfaiye,
-Tarih Kurumları,
-Yerel medya,
-Uluslararası Kurumlar
TEHLİKELERİN TANIMLANMASI(1)
* Mevcut Tehlikelerin Analizi
-Ne tür bir tehlike meydana gelebilir?
-Ne sıklıkta ortaya çıkabilir?
-Ne kadar kötü olabilir?
ODD’larda acil yardım ve hizmetler nasıl
gruplanabilir?
1-Haberleşme,
2-Ulaşım,
3-Kurtarma ve yıkıntıları kaldırma,
4-İlkyardım ve sağlık,
5-Ön hasar tespit ve geçici iskan
6-Güvenlik,
7-Satın alma, kiralama, el koyma ve dağıtım,
8-Tarım hizmetleri,
9-Elektrik, su ve kanalizasyon.
MEVZUAT
ÜLKEMİZDE ACİL DURUM YÖNETİMİ
KAPSAMINA GİREN YASALAR
• 7126 SAYILI SİVİL SAVUNMA KANUNU 13.06.1958
• 7269 SAYILI UMUMİ HAYATA MÜESSİR AFETLER
DOLAYISIYLA ALINACAK TEDBİRLERELE YAPILACAK
YARDIMLARA DAİR KANUN –25.05.2959
• 2690 SAYILI TÜRKİYE ATOM ENERJİSİ KANUNU9.07.1982
•
2935 SAYILI OLAĞANÜSTÜ HAL KANUNU-25.10.1983
• BAYINDIRLIK VE İSKAN BAKANLIĞININ TEŞKİLAT VE
GÖREVLERİ HAKKINDA KANUN HÜKMÜNDE KARARNAME13.12.1983
ÜLKEMİZDE ACİL DURUM YÖNETİMİ
KAPSAMINA GİREN YASALAR
• 3194 SAYILI İMAR KANUNU-3.5.1985
• 88/12777 SAYILI AFETLERE İLİŞKİN ACİL YARDIM
TEŞKİLATI VE PLANLAMA ESASLARINA DAİR
YÖNETMELİK-1.04.1988
• AFET BÖLGELERİNDE YAPILACAK YAPILAR HAKKINDA
• 96/8716 KARAR SAYILI BAŞBAKANLIK KRİZ YÖNETİM
MERKEZİ YÖNETMELİĞİ-9.01.1997
• 99/583 SAYILI TÜRKİYET ACİL DURUM YÖNETİMİ
BAŞKANLIĞI (TAYB) KURULMASINA DAİR KHK-27.8.1999
Kanun adı
Kanun no
Sorumlu Bakanlık/Kurumlar
Sivil Savunma Kanunu
7126
İç İşleri Bakanlığı
Umumi Hayata Müessir
Afetler Dolayısıyla Alınacak Tedbirlerle
Yapılacak Yardımlara Dair Kanun
7269
Bayındırlık ve İskan Bakanlığı,
Afetlere İlişkin Acil Yardım Teşkilatı ve
Planlama Esaslarına Dair Yönetmelik
88/12777
Bakanlar Kurulu, İç İşleri Bakanlığı,
Bayındırlık ve İskan Bakanlığı, Genel
Kurmay Başkanlığı, İlgili Bakanlıklar,
Kızılay
Başbakanlık Kriz Yönetim Merkezi
Yönetmeliği
96/8716
Bakanlar Kurulu
Türkiye Acil Durum Yönetimi Genel
Müdürlüğü
2000/600
Bakanlar Kurulu
Türkiye Atom Enerjisi Kanunu
2690
Başbakanlık, Türkiye Atom Enerjisi
Kurumu
Olağanüstü Hal Kanunu
2935
Bayındırlık ve İskan Bakanlığı,
İmar Kanunu
3194
Bakanlar Kurulu
7126 SAYILI SİVİL SAVUNMA KANUNU-13.06.1958
Sorumlu Kurum
İçişleri
Bakanlığı
Kapsamı
• Afetler/Acil Durumlar
(Düşman Taarruzları, Tabii Afetler,
Büyük Yangınlar)
1. Yukarıda belirtilen acil durumlarda halkın
can ve mal kaybının en aza indirilmesi
2. Önemli tesislerin korunması/faaliyetlerinin
sürdürülmesi
3. Cephe gerisi için her türlü silahsız koruyucu
ve kurtarıcı faaliyetler
4. Teşkilatın yetki ve sorumluluklarını
belirlemek
Yasal Kısıtlar /
Sorunlar /
Değerlendirmeler
Savaş sırası ve
sonrasında kullanılacak
bir yapı olarak
algılandı.
Gerekli alt yapı ve
eğitim desteği
verilemedi.
7269 SAYILI UMUMİ HAYATA MÜESSİR AFETLER
DOLAYISIYLA ALINACAK TEDBİRLERLE YAPILACAK
YARDIMLARA DAİR KANUN –25.05.1959 (1968 Md.1051)
Sorumlu Kurum
Kapsamı
Bayındırlık ve
İskan Bakanlığı
• Afetler/Acil Durumlar
Deprem, su baskını, yer kayması, kaya düşmesi,
çığ vb. afetlerde
Amaçlar:
1. Yapılar ve kamu tesisleri
2. Genel hayata etkili olacak derecede zarar
gören ya da görmesi olası olan yerlerde
alınacak
tedbirler.
3. Yapılacak yardımlar
Yasal Kısıtlar /
Sorunlar /
Değerlendirmeler
Bazı doğal afetlerle
sınırlandırılmıştır
İyileştirme evresine
yönelik hükümler de
içermektedir
2935 SAYILI OLAĞANÜSTÜ HAL KANUNU
25.10.1983
Sorumlu Kurum
Bakanlar Kurulu
(Süre
uzatımında
Milli Güvenlik
Kurulu’ndan
görüş alınır)
Kapsamı
•
•
Tabi afet, tehlikeli salgın hastalıklar,
ekonomik kriz
Anayasa ile kurulan hür demokrasi
düzenini veya temel hak ve hürriyetleri
ortadan kaldırmaya yönelik yaygın şiddet
hareketleri, kamu düzeninin bozulması
Yasal Kısıtlar /
Sorunlar /
Değerlendirmeler
Bu tür afetlerde temel
hak ve hürriyetlerin
nasıl sınırlanacağı,
durdurulacağı,
görevlere bağlı nasıl
değişiklikler olacağı ve
olağanüstü yönetimin
nasıl olacağı konusunda
açıklık kazanmalıdır
3194 SAYILI İMAR KANUNU-3.5.1985
Sorumlu Kurum
Kapsamı
Bayındırlık ve
• İmar planları yapım ve yürütülmesi
İskan Bakanlığı
konusunda
(Uygulamaların hükümler içermektedir.
kontrolü
belediye
sınırları içinde
belediyeler,
dışında ise
bakanlığın taşra
teşkilatları
tarafından
denetlenmektedir.
Yasal Kısıtlar /
Sorunlar /
Değerlendirmeler
Bu kanunun revizyon
çalışmaları devam
etmektedir.
Mevcut kanunda
İnşaat denetimi
konusunda kanunda
boşlukların olması
afetlere yönelik
zararların
azaltılmasında
güçlükler
yaratmaktadır
88/12777 SAYILI AFETLERE İLİŞKİN ACİL YARDIM TEŞKİLATI VE
PLANLAMA ESASLARINA DAİR YÖNETMELİK-1.04.1988
Sorumlu Kurum
Kapsamı
•İç İşleri
Bakanlığı
•Devletin tüm güç ve kaynaklarını afetten önce
planlamak
• Bayındırlık ve
İskan Bakanlığı
•Afetin meydana gelmesi halinde devlet
güçlerinin afet bölgesine en hızlı bir şekilde
ulaşması ile afetzede vatandaşlara en etkin ilk
ve acil yardım sağlamak.
•Genel Kurmay
Başkanlığı
•İlgili
bakanlıklar
•Kızılay
•Bu amaçlarla acil yardım teşkilatının kuruluş ve
görevlerini düzenlemek.
Yasal Kısıtlar /
Sorunlar /
Değerlendirmeler
•Farklı bakanlıklar ve
bunların yerel
teşkilatlanmaları
arasında koordinasyon
problemi
bulunmaktadır.
•Görev ve
sorumlulukların tanımı
net olarak
açıklanmamaktadır.
•Görevlerden sorumlu
kurumların arasında
çakışmalar, uygulamada
karmaşa ve ihlallere
sebep olabilmektedir.
AFET BÖLGELERİNDE YAPILACAK YAPILAR HAKKINDA
Sorumlu
Kurum
• Bayındırlık
ve İskan
Bakanlığı
Kapsamı
•Afet riski taşıyan bölgelerde inşa
edilecek yapıların malzeme ve işçilik
bakımından “Türk standartları ve
Bayındırlık ve İskan Bakanlığı Genel Teknik
Şartnamesi”ne uyguma zorunluluğu
bulunmaktadır.
Yasal Kısıtlar /
Sorunlar /
Değerlendirmeler
•Kontrol
mekanizması ile
uyumlu olmaması
nedeniyle yapıların
standartlara
uygunluğu
sağlanamamaktadır.
96/8716 KARAR SAYILI BAŞBAKANLIK KRİZ YÖNETİM
MERKEZİ YÖNETMELİĞİ-9.01.1997
Sorumlu
Kurum
•Bakanlar
Kurulu
Kapsamı
•Acil durumlarda faaliyet gösterecek olan
BAŞBAKANLIK KRİZ YÖNETİM
MERKEZİ’nin teşkilatlanması, çalışma
usulleri, görev ve sorumluluklarının
belirlenmesi.
Yasal Kısıtlar /
Sorunlar /
Değerlendirmeler
•Acil durumlarda
koordinasyon amaçlı
olarak teşkil
edilmiştir.
99/583 SAYILI TÜRKİYET ACİL DURUM YÖNETİMİ BAŞKANLIĞI
(TAYB) KURULMASINA DAİR KHK-27.8.1999
Sorumlu Kurum
Kapsamı
Yasal Kısıtlar /
Sorunlar /
Değerlendirmeler
•Bakanlar Kurulu
•Doğal, teknolojik, insan kaynaklı bütün afetler
kapsama alınmış
•Acil durumlarla ilgili yönetimin ülke düzeyinde
etkin bir şekilde gerçekleştirilmesi için gerekli
önlemler almak.
•Acil durum yönetimi gerektiren olayların ortaya
çıkmasından önce alınacak önlemleri belirlemek.
•Olay sırasında yapılacak olan arama, kurtarma ve
yardım faaliyetlerini koordine etmek.
•Bu kurum ile acil durum
yönetiminin dört
evresine yönelik
görevler tanımlanmıştır.
•Bu kurumun diğer
sorumlu kurum ve
kuruluşlar arasında
koordinasyon sağlaması
beklenmektedir.
•Bu kurumun taşraya
bağlı teşkilatlanması
konusunda mevzuata
açıklık getirilmelidir.
•İyileştirme çalışmalarını yürüten kurum ve
kuruluşlar arası koordinasyon sağlamak
Kriz Merkezleri
-Genel Kurmay Başkanlığı,
-Bakanlıklar,
-İlgili kurum ve kuruluşlar
-Krizin meydana geldiği il ve ilçelerin en üst
düzey yöneticileri
İlgili bakanlıklar
İlgili kurum ve
kuruluşların üst
düzey yöneticileri
Başbakanlık
Kriz Merkezi
Bölge Kriz
Merkezi
İl Kriz
Merkezi
İlgili kurum ve kuruluşların
yöneticileri
Genel Kurmay Başkanlığı,
İllerin en üst düzey yöneticileri
Belediye temsilcileri
ilçelerin en üst düzey yöneticileri
İlçe Kriz
Merkezi
*Kriz merkezlerinin en önemli
görevlerinden birisi birimler arası
koordinasyonu sağlamaktır.
Yapılanma...
Başbakanlık Kriz Yönetim Merkezi
-Kriz Koordinasyon Kurulu
-Kriz değerlendirme ve Takip Kurulu
-Sekreterya
Bölge Kriz Yönetim Merkezi
-Bölge uygulamalarının takip ve kontrolü
-Birimler arası koordinasyon
İl Kriz Masası
-Vali ve ya vali yrd.
-İlgili kurum ve kuruluşlar
SAĞLIK ?
BAŞBAKAN
SAĞLIK BAKANI
MÜSTEŞAR
TEMEL SAĞLIK HİZMETLERİ GENEL
MÜDÜRLÜĞÜ
-ACİL SAĞLIK HİZMETLERİ DAİRE BAŞKANI
-AFET VE KRİZ YÖNETİMİ ŞUBE MÜDÜRLÜĞÜ
-İLKYARDIM ŞUBE MÜDÜRLÜĞÜ
-AVRUPA BİRLİĞİ UYUM VE KOORDİNASYON BİRİMİ
Dünya’da...
-Planning and Organisation in Disaster Management
- The İncident Command System
-Disaster Medical Direction
-Medical Disaster Response
Olağan dışı durumlarda yönetimin en önemli amacı,
- kurumlar ve birimler
arasında modern teknoloji destekli bir ortaklık
kurulması,
ve bunun daima işler halde tutulmasıdır.
ODDlarda...
-Standart bir yapılanma
-Ortak terminoloji
-Haberleşme,
-Ortak işleyiş
kurulmalıdır.
Yönetim planı;
*Değişik acil durumlara ayarlanabilmelidir
( yangın, Sel vb.)
*Her boyuttaki ODD’a yanıt veren bir sistem
olmalıdır
*Yeni teknolojiye sahip olmalıdır
*Aynı zamanda normal görevlerin yürütülmesi
mümkün olmalıdır.
*ODDlarda sektörler arası ilişkinin
başarısızlığının nedeni yönetimdeki
aksaklıklardan kaynaklanır.
*Özellikle büyük kitle olaylarında birden fazla
kurum ve kuruluş olayın içinde yer almaktadır.
*Hepsinin kendine göre çok iyi hazırlanmış
planları bulunmaktadır.
*Problemler planların birbiriyle
ilişkilendirilmemiş olması ve bu nedenle de
fonksiyonel olamamalarından
kaynaklanmaktadır.
-Planlar masa üstü veya kağıt planı olarak işlev
görmektedirler.
-İlgili kurumlar yanıtlarında duruma uygun
davranamamaktadırlar.
-Benzer ODD’lardan derslerin işleyişe
geçirilememektedir.
-Tehlikelerin fark edilemediği (?) toplumsal ve siyasi
duyarsızlık başarısızlığı körüklemektedir.
*ODD’larda olay yerindeki yetersizliklere
bakıldığında,
*Ortak yapılanmanın olmaması,
*Olay yerindeki birimlerle
organizasyonda yer olan kurumların
birbirleriyle haberleşme olanaklarının
(özellikle ilk saatlerde) yetersizliği,
*Ortak bir ODD’da uygulama planının
olmayışı ( kağıt üzerinde planlar var),
birlikte tatbikat yapılmadığı için oluşan
aksaklıklar,
*Olay yerindeki gelişmelerin kısa sürede
tahmin edilememesinden dolayı sorunların
giderilmesinde güçlükler,
*Kaynakların verimli kullanılamaması ve
yönetiminde yetersizlikler
göze çarpmaktadır.
*ODD’larda başarının önemli bir faktörü
de, olay yerinden başlayıp sağlık kurumuna
kadar geçen süre ve mesafe içinde;
- ilkyardım
- acil sağlık yardımının
uygulanmasıdır.
Bunu sağlayan...
*Toplum eğitimi
*Kurumlar arası işbirliği
*Acil Sağlık Hizmetleri
*Acil kurtarma hizmetleridir.
ODD’larda...
Kişi önce kendi sonra da yaşamına önem verdiği
canlının yaşamı için çaba gösterecektir.
*Temel Yaşam Desteği ve ilkyardım
uygulamaları insani ve vicdani sorumluluk gereği
uygulanmalıdır.
Tabii ki eğitimi alınmış olmalıdır.......
*ODD sonrası tüm sağ kalanlar doğal bir
sağlık personeli yükümlülüğü taşımaktadırlar.
*Bunu hissetmek toplumsal kültür ve eğitim
seviyesini gösterir.
*Hazırlık döneminde,
- standart eğitim,
- herkese ulaştırılması,
önem taşır.
T.C. Sağlık Bakanlığının
“Afetlerde Sağlık Organizasyonu”
projesi kapsamında bu eğitimlerin
yaygınlaştırılması çalışmaları sürmektedir.
*Bu eğitimler
konusunda ilgili kurumların işbirliği
çok önemlidir.
Ambulans Hizmetlerinde
koordinasyon
ve işbirliği...
*Ambulans hizmetlerinde de işbirliği ve
koordinasyon için sistemde yer alanların,
-ortak bir plan,
-standart eğitim,
-birlikte tatbikatlar yapılması,
-ekipman standardı,
-kamu-özel-asker işbirliği,
-vb.
gibi bileşenlere sahip olması gereklidir.
*ODD’larda ambulans hizmetlerinin sadece il
bazında bu bileşenlere sahip olması yeterli
değildir.
-il
-bölge
-ülke
bazında işbirliği önemlidir.
*Hastane öncesi acil sağlık hizmetlerinin
özellikle bölgesel ve ülkesel bazda
koordinasyonu ve ortak bir dil oluşturulması;
-hizmetin sunumu,
-devamlılığı,
-güç birliği,
açısından son derece önemlidir.
* Buradan yola çıkılarak,
Temel Sağlık Hizmetlerinin bir pilot
çalışması olarak, 1998 yılında
Ege Bölge Koordinatörlüğü
başlatılmıştır.
*Bu işbirliği ile
Ege Bölgesinde olumlu bir ivme kazanılmış
ve tüm ülke bazında uygulama çabaları
başlatılmıştır.
* Hastane öncesi acil sağlık hizmetleri yapısı
gereği hem eğitim hem de işleyiş açısından
multidisipliner bir yaklaşım gerektirir.
* Dolayısıyla bir çok kuruluş ve sektörle ortak
çalışmalar yapılması olağan durumda da söz
konusudur.
* Olağan durumda bu sektörel bazdaki
iletişim ve birlikteliklerin sürdürülmesi
aynı zamanda ODD için de hazırlık
evresini oluşturacaktır.
İzmir ilinden örnek verilecek olursa;
hastane öncesi acil bakım ile ilişik olarak işbirliği yapılan
kuruluşlar,
-Ege Ordu Komutanlığı,
-Mevki asker Hastanesi,
-Emniyet Müdürlüğü,
-Sivil Savunma Müdürlüğü,
-Sivil Savunma Arama ve Kurtarma Birliği
-Ege Üniversitesi,
-Dokuz Eylül Üniversitesi,
-Ege Bölge Sahil Güvenlik Komutanlığı,
-Büyükşehir Belediye Hastanesi,
-İzmir İtfaiye Daire Başkanlığı (AKS-110)
-Karşıyaka Belediyesi,
-Balçova Termal Tesisleri,
-Kızılay,
-AKUT,
-Telsiz ve Radyo Amatörleri Cemiyeti,
-Organize Destek Arama Kurtarma Derneği,
Türkiye Acil Tıp Derneği.
Bu kuruluşlarla;
protokoller yapılmış,
-ortak istasyon çalıştırılması,
-ODD’larda koordinasyon,
-hızlı haberleşme,
-ortak tatbikatlar
vb. etkinlikler sürdürülmektedir.
SONUÇLAR (1)
Genel olarak bakıldığında.....
*Birden fazla hizmet çok sayıda farklı kurumun ortak
sorumluluğundadır.
*Hizmetlerin tanımı ve koordine eden kurum sistemde
açık olarak belirtildiği halde uygulamada sorunlar
yaşanmaktadır.
*Bu durum sorumluluk ve yetki karmaşası yaratmaktadır.
*Müdahale ve iyileştirme aşamalarına yönelik acil durum
hizmetleri birbirinden çok farklı değildir.
*Sadece sorumlulukların dağılışında farklılıklar vardır.
SONUÇLAR (2)
*Sürekli güncellenebilirlik önemlidir.
*Tüm aşamalarda eşgüdümlü, otonom yapılanabilir ve
planlanabilirlik.
*Geliştirilmeye açıklık.
*ODD’larla mücadelede kesintisizlik ve süreklilik.
*Önceki durumlara ilişkin eksiklik ve sorun tiplerinin
saptanması ve giderilmesi gerekliliği
SONUÇLAR (3)
*Yeniden yapılanma gerekirse kurulması gerekli
kurum ve kuruluşların belirlenmesi.
*Deneyimi birikimi yüksek olan kurum, kuruluşlardan
yararlanılması
*Entegre çalışmanın sürekliliği açısından ortak
eğitim ve tatbikatların sürdürülmesi
İstanbul’da bir bankanın
bombalanması ardından ...
-Hazırlık
-Zarar azaltma
-Müdahale
-İyileştirme
fazlarının incelenmesi...
Hazırlık Evresi
Artılar
*Meydana gelebilecek afetlerde kullanılabilecek acil ulaşım yolları, çadırkent
alanları,teknik ve sosyal donatı alanları, olası toplanma alanları (staging area)
İBB tarafından belirlenmiştir.
*Emniyet Genel Müdürlüğü patlamalardan önce ABD ile istihbarat paylaşımı
doğrultusunda olabilecek saldırılar konusunda bilgi edinmiş ve istihbarat
bilgilerini haftanın son günü olmasına rağmen İl Emniyet Müdürlükleri’ne
iletmiştir.
*HSBC kurumsal ve bilişimsel olarak afetlere yeteri kadar hazırlıklıdır.
*Psikolojik destek ile ilgili gönüllü kuruluşlar tarafından bazı çalışmalar ve
planlar yapılmıştır.
Eksiler
*İtfaiyenin personel sayısı ve ekipman imkanları şehir ölçeğine göre
yetersizdir.
*Emniyet Genel Müdürlüğü’nün olası saldırılar ile ilgili edinmiş olduğu
istihbarat bilgileri İtfaiye, Sivil Savunma v.b. kurumlarla
paylaşılmamaktadır. Diğer kurumlar bu tür saldırı ihtimali olan durumlarda
hazırlık seviyelerini yükseltememektedirler.
*Kurumlar arasında (Sivil Savunma, İtfaiye, Emniyet Teşkilatı, Sağlık
Kurumları) afet anında koordinasyonu ve eşgüdümü sağlayacak ortak
tatbikatlar yetersizdir.
*Olgunlaşmış bir Olay Komuta Sistemi(OKS) henüz yerleştirilememiştir.
*Arama kurtarma ekiplerine, mağdurlara ve okul çağındaki çocuklara
yönelik afet bilinci ve terörist saldırılarla ilgili gerekli psikolojik destek
önceden verilmemiştir
.
Öneriler
*İtfaiye, personel ve ekipman açısından şehir için yeterli büyüklüğe ve teknik
imkana ulaştırılmalıdır.
*İl Afet Yönetim Merkezi, Belediye Afet Koordinasyon Merkezi, İl Kriz
Merkezi, İl Emniyet Müdürlüğü, İtfaiye gibi kuruluşlar için komple bir Olay
Komuta Sistemi yerleştirilmeli ve ortak tatbikatlarla pekiştirilmelidir.
*Terörist saldırıların hedefinde bulunan büyük şehirler için, bilinen her türlü
terörist grubun hedeflerini kapsayan strateji haritaları hazırlanmalıdır. Olası
hedefler ve yine kullanılabilecek imkan ve kaynaklar, aynı harita üzerinde
işlenmelidir.
*Bütün müdahale guruplarının kendi görev ve yetki sınırları çok iyi çizilmelidir.
Bunun yanında gurupların birbirlerinin müdahale imkanlarını, görev ve
icraatlarını bilmeleri,işlerin aksamadan eşgüdüm içinde yürütülmesi için
gereklidir.
*Afete dirençli bir toplum oluşturmak için, afetler ve davranış şekilleri
konusunda halkın bilgilendirilmesi yoluna gidilmelidir.
Zarar Azaltma
Eksiler
*İngiltere Konsolosluğu binası şehrin en işlek yerlerinden birinde faliyet
göstermektedir. Hem çevre ulaşımı açısından hem de yapının daha güvenli bir
alana taşınmamasından kaynaklanan riskler göz ardı edilmiştir.
*İngiltere Konsolosluk binasında yürütülen tadilat çalışmaları sebebi ile
diplomatlar girişe yakın bir müştemilatta çalışmalarına devam etmişlerdir.
*Konsolosluk binasında, benzer terörist eylemler daha önce yaşanmış olmasına
rağmen, bu tür bir saldırıya engel olacak yeterli güvenlik önlemleri
alınmamıştır.
*Neve Şalom Sinagogu geçmiş yıllarda, özellikle ayin günlerinde terör
saldırılarına maruz kalmasına rağmen, saldırıyı engelleyebilecek yeterli
önlemler alınmamıştır.
*HSBC binası dahil İstanbul’daki bir çok stratejik binada, intihar saldırılarını
engelleyecek veya en azından hasar ve can kayıplarını azaltacak yapısal ve
çevresel önlemler alınmamaktadır.
Öneriler
*Saldırıya açık dini ibadet merkezlerinin bulunduğu cadde ve sokaklar, özel
ibadet ve ayin günlerinde araç trafiğine kapatılmalıdır.
*Terörist saldırılara uğrama ihtimali yüksek olan Konsolosluk, kamu binası,
büyük ticaret merkezleri v.b. yapıların yer seçimine ve çevre düzenlemelerine
özen gösterilmelidir.
*Terörist bir saldırıya hedef olma ihtimali yüksek olan yapıların dizaynı, bu
tür patlayıcıların etkileri göz önüne alınarak yapılmalı, olabilecek bir saldırıda
yaralanma ve ölümleri azaltmak için patlamalara karşı dayanıklı cam ve yapı
malzemesi kullanılmalıdır.
*Patlayıcı maddelerin patlama mekanizması göz önünde tutularak, binaların
güvenlik çemberi mümkün olduğunca binalardan uzak noktalarda başlamalıdır.
*Eğer binaların güvenlik çemberleri yer kısıtından dolayı binalardan uzak
noktalarda başlatılamıyorsa, vatandaşların özgürlüklerini kısıtlamayacak
şekilde kaldırım ve caddelere taşırılmalıdır.
Müdahale
Artılar
*Ekipler çok kısa bir süre içerisinde olay yerlerine intikal edebilmişlerdir.
*Müdahale ekipleri arasında ciddi bir iletişim problemi yaşanmamıştır.
*Konsolosluk binasında çok sayıda pasaport ve önemli belge olması, HSBC
binasının kıymetli evrak ve banka kasalarını barındırması nedeniyle geniş
güvenlik önlemleri alınmıştır.
*Tıbbi müdahale ekipleri, ambulans araçları ve kan tedariki gibi hizmetler
büyük bir aksama olmadan yürütülmüştür.
*Gönüllü kaynakların tam desteği sağlanmıştır.
*Cesetlerin kimlikleri kısa bir süre içerisinde tamamen teşhis edilmiştir.
*Olayların yakın çevresinde bulunan özel hastaneler, durumu ciddi
mağdurları ücret talep etmeden tedavi etmişlerdir.
Eksiler
*OKS, fonksiyonlarını yerine getirecek şekilde işletilememiş ve ekipler
arasında kimin olay komutanı olduğu noktasında problem yaşanmıştır.
*Olay yerinin aynı zamanda bir suç mahalli olduğu unutularak üst düzey resmi
görevliler, beraberlerindeki heyetlerle sıfır noktasına yaklaşarak olayın
aydınlatılmasında kullanılabilecek bir çok delili, istemeden de olsa
karartmışlardır.
*Olay yerine resmi ve gönüllü, gereğinden fazla insan yığılmış, müdahale ve
delil güvenliği açısından sıkıntı yaşanmıştır.
*Triaj alanı ve dekontaminasyon koridoru uygulamaları gerçekleştirilmemiş ve
patlamanın kimyasal etkileri geniş çevreye dağılmıştır.
*Medya çalışanlarına çalışmalarını sürdürebilecekleri uygun alanlar tahsis
edilmemiştir.
*Yetkili bir basın sözcüsü atanarak halka ve medya kurumlarına
düzenli ve doğru bilgi akışı sağlanamamıştır.
*Üst düzey resmi yetkililer, halkın önünde medya ile polemiğe
girmişlerdir.
*Çevre güvenliği (özellikle ikincil bir saldırı veya patlama için),
alınan tüm önlemlere rağmen, yukarıda belirtilen sebeplerden
dolayı, tam olarak sağlanamamıştır.
Öneriler
*OKS ilgili birimlerce geliştirilmeli, görev ve yetkiler net
olarak tarif edilmelidir.
*Sivil toplum kuruluşları, mevcut kapasite ve insan kaynakları
konusunda düzenli olarak Devletin ilgili kurumlarına bilgi
vermelidir. Bu kuruluşlar da OKS’nin içinde dahil edilmelidir.
*Her ne kadar olayın yapısı müdahale şeklini belirlese de, triaj
alanı ve dekontaminasyon koridoru uygulamaları yapılmalı,
personel ve delil güvenliği dikkate alınmalıdır.
*Afetlerde ve özellikle terörist saldırılar gibi adli vakalarda, işi sadece
‘kayıt tutmak’ olan kişiler görevlendirilmelidir. Bu kişiler diz üstü
bilgisayar, sesli kayıt cihazı v.b. aletler kullanarak olay esnasında
müdahale edilen yaralıların sayısı, kimlikleri, hangi hastaneye
gönderildikleri v.b. bilgileri kaydetmelidirler.
*Üst düzey bürokrat ve siyasiler olay yerini, gerekli tüm önlemler
alınmadan ziyaret etmemelidirler.
*Valilik bünyesinde, afet basın sözcülüğü müessesesi teşkil edilmelidir.
!"Müdahale ekipleri, olay mahalline farklı istikametlerden ulaşarak
çevresel etkileri ve hasarı da gözlemlemeli ve OKS dahilinde
paylaşmalıdır.
İyileştirme
Artılar
*Avrupa’dan farklı olarak Türkiye’de terörizm riski, işyeri ve konut sigorta
poliçelerinde teminat kapsamındadır.
*Türk Psikologlar Derneği yaşanan terör eylemlerinde travmayı yaşayan
kişilere yardım çağrısı yapmış ve büyük bir gruba bu hizmeti sunmuştur.
*Valilik, olaydan zarar gören vatandaşlara mali destek sağlamıştır.
Bazı bankalar, olaydan zarar görenler için düşük faizli kredi kullanma
imkanı sağlamıştır.
*Soruşturma esnasında DGM rutin uygulamalardan vazgeçerek, toplanan
delillerin ve hazırlanan raporların acilen DGM Başsavcılığı’na iletilmesi
talimatını vermiş, böylece soruşturma hız kazanmıştır.
Eksiler
*Müdahale ekiplerine resmi herhangi bir psikolojik destek
sağlanmamıştır.
*Mağdurlara, ölü yakınlarına ve hastanede teşhise gelen kişilere
resmi herhangi bir psikolojik destek sağlanmamıştır.
Yolların çok uzun süre kapalı kalması nedeniyle hayatın normale
dönmesi zaman almıştır.
*Olayların olduğu bölgelerde yaşayan halk uzun süre ev ve
işyerlerine alınmamıştır.
Öneriler
*İtfaiye, Sivil Savunma ve Emniyet Birimlerine, psikolojik destek
verebilecek kadrolu uzmanlar atanmalıdır.
*Hastanede teşhisler mümkün olduğunca yüzleştirilmeden
yaptırılmalıdır.
*Özellikle işyerlerinde sigorta zorunlu hale getirilmeli, terörist
saldırıların da sigorta kapsamında olması şartı aranmalıdır.
Yalnız Taşla Duvar Olmaz.
Balzac
Sabrınız için teşekkürler