EDİRNE SELİMİYE CAMİİ KÜLLİYESİ YÖNETİM PLANI 2011-2015

Transkript

T.C.
Edirne Belediye Başkanlığı
EDİRNE
SELİMİYE CAMİİ KÜLLİYESİ
YÖNETİM PLANI
2011-2015
İÇİNDEKİLER
İÇİNDEKİLER
2
Kısaltmalar
Tanımlar
Alan Yönetimi ve Yönetim Planı Hazırlama Ekibi
Yönetim Planının Hazırlanması
Toplantılar
Yönetim Planının Dayandığı Yasal Mevzuat
5
6
8
9
10
14
GİRİŞ
15
1.GENEL BİLGİLER
1.1. Dünya Mirası: Edirne Selimiye Camii Külliyesi
1.2. Yönetim Alanı: Edirne Tarihi Kent Merkezi
1.3. Yönetim Alanının Gerekliliği ve Amaç
17
18
24
27
2.KÜLTÜREL BİLEŞENLER
2.1. Kültürel Önem
2.1.1. Dünya Mirası: Edirne Selimiye Cami Külliyesi
2.1.2. Edirne Selimiye Cami Külliyesi’nin Olağanüstü Evrensel Değerleri
2.1.3.Dünya Mirası Listesine Alınma Kriterleri
28
29
29
30
34
2.2.1 Altın Üçgen: Tarihsel Çekirdek ve Çevresi
2.2.2 Tarihi Kent Merkezi ve Ticari Kültürel Akslar
2.2.3. Alt Bölge Analizleri
42
44
52
53
2.3. Bağlantı Noktaları
55
2.3.1. İkinci Bayezid Külliyesi ve Sağlık Müzesi
56
2.3.2. Karaağaç Semti: Eski Tren Garı (T.Ü. Güzel Sanatlar Fakültesi) ve Lozan
Anıtı
60
2.3.3. Kırkpınar Yağlı Güreş Festivali ve Er Meydanı Sarayiçi
67
2.4. Hıdırellez Şenlikleri
2.5. Geleneksel El Sanatları: Edirnekâri Sabunu ve Aynalı Süpürge
2.6. Şehzade ve Süleymaniye Külliyeleri-İstanbul
74
77
84
3.KORUMA ve YÖNETİM
92
93
3.1.1. Edirne Selimiye Camii Külliyesi’nin Mülkiyeti
93
3.1.2. Edirne Selimiye Camii Külliyesi’nin Yönetimi
94
3.1.3. Edirne Selimiye Camii Külliyesi’nin Bakımı, Onarımı, Bahçe Tanzimi ve
Güvenliği
99
3.1.4. Edirne Selimiye Camii Külliyesi’nin Koruma Prosedürünün İzlenmesi 101
2
3.2.1. Yönetim Alanında Mülkiyet ve Yönetim
3.2.2. Alandaki Paydaşlar
3.2.3. Yönetim Alanı İle İlgili Mevcut Planlar
3.2.4. Paydaşlar ve Planlar Arası Koordinasyonun Sağlanması: Alan Yönetimi
Birimleri
3.2.5. Koruma Uygulamalarında Finansal Kaynaklar
3.2.6. Korumada Eğitsel Kurumlar
3.2.7. Tanıtım ve Bilgilendirme Faaliyetleri
102
102
104
109
110
112
117
119
4. GZFT ANALİZLERİ
4.1.Güçlü Yönler
4.1.1. Kültürel, Yapısal ve İşlevsel Üstünlükler
4.1.2. Kentsel Gelişim ve Anıt Eser
4.1.3. Ziyaretçi Yönetimi
4.1.4. Araştırma, Eğitim ve Bilgi Yönetimi
4.1.5. Korumanın Yönetsel Mekanizması: Alan Yönetimi
4.1.6. Finansal Kaynaklar
121
122
122
123
123
123
124
124
4.2. Zayıf Yönler
4.2.1. Kültürel, Yapısal ve İşlevsel Zayıflıklar
4.2.2.Kentsel Gelişimin Sebep Olduğu Zayıf Noktalar
125
125
125
126
126
126
127
4.3. Fırsatlar
4.3.1. Kültürel, Yapısal ve İşlevsel Fırsatlar
4.3.2. Kentsel Gelişim ve Fırsatlar
127
127
127
127
128
128
128
4.4. Tehditler
4.4.1. Kültürel, Yapısal ve İşlevsel Tehditler
4.4.2. Kentsel Gelişim ve Tehditler
129
129
129
129
129
130
130
3
5. PLANIN AMAÇ VE HEDEFLERİ
131
5.1. Yapısal Korumanın Sürdürülmesine Yönelik Amaçlar
133
5.2. Koruma Alanındaki Kentsel Gelişim Etkilerinin Yönetilmesine Dair Amaçlar133
5.3. Ziyaretçi Yönetimine Dair Amaçlar
134
5.4. Araştırma ve Eğitim İmkânlarına Yönelik Çalışmalar
135
5.5. Bilgi Yönetiminin İşlevselleştirilmesine Dair Amaçlar
136
5.6. Yönetimin Sağlanmasına Dair Amaçlar
137
5.7. Finansal Kaynaklara Dair Amaçlar
138
5.8. Bağlantı Noktalarına Dair Amaçlar
139
6. EYLEM PLANI VE UYGULAMA
6.1. Amaç 1
6.1. Amaç 2
6.2. Amaç 3
6.2. Amaç 4
6.2. Amaç 5
6.2. Amaç 6
6.3. Amaç 7
6.4. Amaç 8
6.4. Amaç 9
6.5. Amaç 10
6.5. Amaç 11
6.6. Amaç 12
6.6. Amaç 13
6.7. Amaç 14
6.7. Amaç 15
6.8. Amaç 16
140
141
143
145
148
149
150
151
153
154
155
156
156
156
157
157
158
KAYNAKÇA
162
4
KISALTMALAR
AB
: Avrupa Birliği
CIVVIH
: Uluslararası Tarihi Kentler ve Küçük Yerleşmeler Komitesi
ÇEKÜL
: Çevre ve Kültür Değerlerini Koruma ve Tanıtma Vakfı
EDEN
: Avrupalı Seçkin Destinasyonlar
EKTVKBK : Edirne Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Bölge Kurulu
EKVKBK
: Edirne Kültür Varlıklarını Koruma Bölge Kurulu
ETSO
: Edirne Ticaret ve Sanayi Odası
ETUR
: Edirne Turizm ve Endüstri A.Ş.
EVBM
: Edirne Vakıflar Bölge Müdürlüğü
GZFT
: Güçlü-Zayıf Yönler ve Fırsatlar-Tehditler Analizi
ICCROM
:
Uluslararası
Kültürel
Değerleri
Koruma
ve
Düzenleme
Çalışmaları Merkezi
ICOMOS
: Uluslararası Anıtlar ve Sitler Konseyi
KAİP
: Koruma Amaçlı İmar Planları
KTB
: Kültür ve Turizm Bakanlığı
KTVKK
: Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanunu
KUDEB
: Koruma, Uygulama ve Denetim Bürosu
KVKYK
: Kültür Varlıkları Koruma Yüksek Kurulu
MOBESE
: Mobil Elektronik Sistem Entegrasyonu
STK
: Sivil Toplum Kuruluşları
TBMM
: Türkiye Büyük Millet Meclisi
TCDD
: Türkiye Cumhuriyeti Devlet Demiryolları
TMMOB
: Türk Mimar ve Mühendis Odaları Birliği
TOKİ
: Toplu Konut İdaresi Başkanlığı
TREDAŞ
: Trakya Elektrik Dağıtım Anonim Şirketi
TÜ
: Trakya Üniversitesi
UNESCO
: Birleşmiş Milletler Eğitim, Bilim ve Kültür Kurumu
VGM
: Vakıflar Genel Müdürlüğü
WHS
: World Heritage Site (Dünya Miras Siti)
5
TANIMLAR
Yönetim Planı kapsamında başvurulan kavramlar Türkiye Cumhuriyeti koruma
kanunlarında yer aldığı şekli ile kullanılmışlardır. Uluslararası alanda kabul görmüş
koruma terimleri ile de genellikle örtüşen temel kavramlar aşağıda sıralanmaktadır;
Anıt Eser (Dünya Miras Siti): Kullanım durumu, konumu, fonksiyonu, ziyaretçi
yoğunluğu ile tarihi ve sanatsal özellikleri de dikkate alınarak Bakanlıkça belirlenen
taşınmaz kültür varlıklarıdır. 1
Etkileşim Sahası (Koruma Alanı, Buffer Zone, Etkileşim - Geçiş Sahası): Sit bölgeleri
ile bütünlük gösteren, yoğunluk ve yerleşme düzeninin sit bölgeleri ile uyum içinde
oluşması ve gelişmesi öngörülen, sit alanını bütünleyen, etkileyen ya da ondan etkilenen
ve sit alanı ile koruma amaçlı imar planına konu olmayan alanlar arasında geçiş
sağlayan alanlardır.2
Yönetim Alanı: Sit alanları, ören yerleri ve etkileşim sahalarının doğal bütünlüğü
içerisinde etkin bir şekilde korunması, yaşatılması, değerlendirilmesi, belli bir vizyon ve
tema etrafında geliştirilmesi, toplumun kültürel ve eğitsel ihtiyaçlarıyla buluşturulması
amacıyla, planlama ve koruma konusunda yetkili merkezî ve yerel idareler ile sivil
toplum kuruluşları arasında eşgüdümü sağlamak için oluşturulan ve sınırları ilgili
idarelerin görüşleri alınarak Bakanlıkça belirlenen yerlerdir. 3
Yönetim alanı, korunmaya konu olan anıt eser ve bu eserin etkileşim sahasının
birleşiminden oluşmaktadır.
Bağlantı Noktası: Yönetim alanı sınırlarında yer almamakla birlikte, arkeolojik,
coğrafi, kültürel ve tarihi nedenlerle veya aynı vizyon ve tema etrafında yönetim ve
gelişiminin sağlanması bakımından bu yer ile irtibatlandırılan kültürel varlıklardır.4
1
27.11.2005 Tarih ve 26006 Sayılı Resmi Gazetede Yayımlanan “Alan Yönetimi İle Anıt Eser
Kurulunun Kuruluş ve Görevleri İle Yönetim Alanlarının Belirlenmesine İlişkin Usul ve Esaslar
Hakkında Yönetmelik”, Madde:4/7
2
27.11.2005 Tarih ve 26006 Sayılı Resmi Gazetede Yayımlanan Yönetmelik, Madde:4/6
3
23.07.1983 Tarih ve 18113 Sayılı Resmi Gazetede Yayımlanan 21.07.1983 Tarih ve 2863 Sayılı “Kültür
ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanunu”, Madde:3/a-10
4
21.07.1983 Tarih ve 2863 Sayılı “Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanunu”, Madde:3/a-16
6
Alan Yönetimi: Yönetim alanı ve sitlerde koruma, yaşatma, kullanma koşullarının
bağlandığı
yönetsel
eşgüdüm
mekanizmasıdır.
Mekanizma
korunacak
alanda
sorumluluk sahibi kurumlar, alanda yaşayanlar ve alandan geçici faydalananlar arasında
iletişimin sağlanmasını öngörmektedir. Bu amaçla oluşturulacak kurullar ve yönetim
planı disiplinler arası ve geniş katılımlı koruma çalışmalarının yasal, yönetsel ve
finansal açılardan organize edilerek sürdürülmesini sağlayacak mekanizmanın temelini
oluşturmaktadır.
Danışma Kurulu: Alan yönetimine ilişkin yönetim plan taslağının karara bağlanması
ve uygulanması konusunda önerilerde bulunmak amacıyla oluşturulan kuruldur.5
Eşgüdüm ve Denetleme Kurulu: Yönetim planını onaylamak ve uygulanmasını
denetlemekle yetkili ve görevli kuruldur.6
Yönetim Planı: Yönetim alanının korunmasını, yaşatılmasını, değerlendirilmesini
sağlamak amacıyla, işletme projesini, kazı planı ve çevre düzenleme projesi veya
koruma amaçlı imar planını dikkate alarak oluşturulan koruma ve gelişim projesinin,
yıllık ve beş yıllık uygulama etaplarını ve bütçesini de gösteren, her beş yılda bir
gözden geçirilen planlardır. 7
Edirne Selimiye Camii Külliyesi Yönetim Planı, Edirne Belediyesi’nce hazırlanmıştır.
27.11.2005 Tarih ve 26006 Sayılı Resmi Gazetede yayınlanan “Alan Yönetimi ile Anıt
Eser Kurulunun Kuruluş ve Görevleri ile Yönetim Alanlarının Belirlenmesine İlişkin
Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmelik”in 11. Maddesi gereğince Danışma Kurulu’nun
30 Mart 2012 tarihinde imza altına aldıkları Değerlendirme tutanağı ile Yönetim Planı
Tasarısı oluşturulmuş olup 22 Mayıs 2012 tarihinde Eşgüdüm ve Denetleme Kurulu
üyelerine iletilmiştir. Eşgüdüm ve Denetleme Kurulu’nca Yönetim Planı Tasarısı
incelenmiş ve ilgili yönetmeliğin 12. Maddesi uyarınca 26.07.2012 tarihinde
gerçekleştirilen toplantıda imzalanan tutanak ile Edirne Selimiye Camii Külliyesi
Yönetim Planı Tasarısı onaylanmıştır.
5
27.11.2005 Tarih ve 26006 Sayılı Resmi Gazetede Yayımlanan Yönetmelik, Madde: 4/12
27.11.2005 Tarih ve 26006 Sayılı Resmi Gazetede Yayımlanan Yönetmelik, Madde: 4/13
7
21.07.1983 Tarih ve 2863 Sayılı “Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanunu”, Madde:3/a-11
6
7
Alan Yönetimi ve Yönetim Planı Hazırlama Ekibi
Alan yönetimi çalışmalarının sürdürülmesi ve 27.11.2005 Tarih ve 26006 Sayılı Resmi
Gazetede yayımlanan “Alan Yönetimi ile Anıt Eser Kurulunun Kuruluş ve Görevleri İle
Yönetim Alanlarının Belirlenmesine İlişkin Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmelik”
gereği yönetim planının hazırlanması için belediye bünyesinde bir ekip oluşturulmuştur.
Ekip, genel hatları ile Yönetim Alanındaki taraflar (paydaşlar) arasında iletişimi
sağlayarak ve her bir tarafın plana yönelik yetki ve sorumluluklarını ortaya koyarak bu
planı hazırlamıştır.
Alan Başkanı (Şehir Plancısı)
: Namık Kemal DÖLENEKEN
İdari Koordinatör
: Mesude ŞENOL
Bilimsel ve Teknik Danışman
: Prof Dr. Nevzat İLHAN
Teknik Koordinatör- Sanat Tarihçisi
: Işılay YILDIRIM
Kamu Yönetimi Uzmanı
: Yaşagül EKİNCİ
Harita Teknikeri
: Berk ÇAKIR
Bilgisayar Teknikeri
: Altay MOCAN
Yabancı Dil Destek Birimi
: Özlem UÇAR
Aylin TEKERGÖLÜ
01.01.2012 tarihinden İtibaren Prof. Dr. Nevzat İLHAN başkanlığında aşağıda ismi
bildirilen ekiple Edirne Selimiye Camii Külliyesi Alan Yönetimi çalışmaları
sürdürülmektedir.
Alan Yönetim Başkanı
: Prof Dr. Nevzat İLHAN
Mimar
: Serap KURU
Sanat Tarihçisi
: Fatma Tatlı Işılay YILDIRIM
Arkeolog
: Leyla ATLI AKBUZ
Arkeolog
: Bahar SARIKAYA ESEN
Sekretarya
: Sibel KIYAK
8
Yönetim Planının Hazırlanması
Edirne Belediyesi, ulusal mevzuat gereği hazırlamakla mükellef olduğu “Yönetim
Planı’nı hazırlama ve Alan Yönetimi’ni kurma çalışmalarına 2008 yılında UNESCO
Dünya Mirası Geçici Listesi’nde bulunan Edirne Selimiye Camii Külliyesi’nin asıl
listeye alınması için hazırlanan Adaylık Dosyası çalışmaları ile eş zamanlı olarak
başlamıştır.
Adaylık Dosyası UNESCO’nun Dünya Miras Sözleşmesinin Yerine Getirilmesi için
Uygulama Rehberi (The Operational Guidelines for the Implementation of the World
Heritage Convention) 2008 versiyonundaki açıklamalar göz önünde bulundurularak
oluşturulmaya çalışılmıştır. Edirne Belediyesi’nin yürüttüğü “Alan Yönetimi” oluşturma
ve “Alan Yönetim Planının” hazırlanması çalışmalarında başta 23.07.1983 Tarih ve
18113 Sayılı Resmi Gazetede yayımlanan 21.07.1983 Tarih ve 2863 Sayılı “Kültür ve
Tabiat Varlıklarını Koruma Kanunu” ile 27.11.2005 Tarih ve 26006 Sayılı Resmi
Gazetede yayımlanan “Alan Yönetimi ile Anıt Eser Kurulunun Kuruluş ve Görevleri İle
Yönetim Alanlarının Belirlenmesine İlişkin Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmelik”
olmak üzere birçok kanun ve yönetmelik takip edilmiştir.
Alan Yönetimi oluşturulurken kültürel mirasın korumasının garanti altına alınması için
“Dünya Kültürel Miras Sitleri için Yönetim Rehberi (Management Guidelines for
World Cultural Heritage Sites)8 başta olmak üzere 1999 yılında revize edilen Burra
Tüzüğü9 ve ICOMOS10 tarafından kabul edilen 1964 tarihli Venedik Tüzüğü11, 1987
Tarihli Washington Tüzüğü12 ve 1999 tarihli Uluslararası Kültürel Turizm Tüzüğü13 gibi
uluslararası mevzuatlar da takip edilmiştir.
8
Feilden, Bernard M. ve Jokilehto, J. (1993), Management Guidelines for World Cultural Heritage Sites,
(Rome: ICCROM)
9
Avustralya ICOMOS’u tarafından kabul edilen ve yerel bir belge olan bu tüzük sonrasında uluslararası
koruma çevrelerince kabul görmüş ve sahiplenilmiştir.
Ayrıntılı bilgi için bknz: http://australia.icomos.org/publications/charters/
10
Birleşmiş Milletler Eğitim, Bilim ve Kültür Kurumu UNESCO’nun teknik kuruluşu olarak çalışan
Anıtlar ve Sitler Uluslararası Konseyidir.
Ayrıntılı bilgi için bknz: http://www.international.icomos.org/home.htm
ICOMOS Türkiye için: http://www.icomos.org.tr/index.php
11
Tarihî yapıların korunması ve restorasyonu hakkında uluslararası bir çerçeve belirleyen antlaşmadır.
Ayrıntılı bilgi için bknz: http://www.international.icomos.org/charters/venice_e.htm
12
Tarihi Kentlerin ve Kentsel Alanların Korunması Tüzüğü
Ayrıntılı bilgi için bknz: http://www.international.icomos.org/charters/towns_e.htm
13
Miras açısından önem taşıyan yerlerde turizmin yönetilmesi hakkındaki bu tüzük hakkında ayrıntılı bilgi
için bknz: http://www.international.icomos.org/charters/tourism_e.pdf
9
TOPLANTILAR
Edirne Belediyesi UNESCO Dünya Mirası Alan Yönetim Ekibi olarak, Yönetim
Planının hazırlaması ile Dünya Mirası Listesine giriş süreci ve sonrasında yerel halk,
sivil toplum örgütleri, üniversiteler, kamu kurum ve kuruluşları ile birçok toplantı
düzenlenmiştir. Ekip olarak düzenlenen ve davetli olarak katılım sağlanan toplantılar
aşağıda belirtilmektedir:
SAYI
TARİH
1
06.11.2006
Belediye Meclis
Salonu'nda
Edirne Selimiye Camii Külliyesi'nin Dünya Mirası
Listesine dâhil edilmesi konusunda çalışmaların
başlatılması hk.
2
20.11.2006
Belediye Meclis
Salonu'nda
26006 Sayılı Yönetmelik gereğince oluşturulacak
kurullarda görev yapacak temsilcilerin belirlenmesi hk.
3
04.12.2006
Belediye Meclis
Salonu'nda
Edirne Selimiye Camii Külliyesi'nin Dünya Mirası
Listesine dâhil edilmesi hk.
4
11.01.2007
Belediye Meclis
Salonu'nda
Kültür ve Turizm Bakanlığı, Kültür Varlıkları ve Müzeler
Genel Müdürlüğü’nden gelen uzmanlarla
Yönetim alanı sınırlarının belirlenmesi hk.
5
12.12.2007
Belediye Meclis
Salonu'nda
Uluslararası toplantı ve çalıştayla ilgili katkı ve önerilerin
görüşülmesi hk.
6
29.01.2008
Yıldız Teknik
Üniversitesi
Kentsel sit alanlarında alan yönetimi hk.
7
22.02.2008 Edirne
8
24.04.2009
Edirne Valilik
Makamında
Edirne Selimiye Camii Külliyesi ve UNESCO Dünya
Miras Listesi hk.
9
08.05.2009
Edirne Valilik
Makamında
Edirne Selimiye Camii Külliyesi ve UNESCO dünya
miras listesi hk.
(Kültür ve Turizm Bakanlığı temsilcileri de katılmıştır.)
10
04.06.2009
Belediye Meclis
Salonu'nda
04.06.2009 tarihine kadar yapılan çalışmalar ve dosyaya
konulması gereken bilgi, belge ve dokümanlar hk.
11
23.07.2009
Kültür ve Turizm
Bakanlığı’nda
Türkiye Alan Yönetim Başkanları toplantısı
12
16.11.2009
ETSO
17.11.2009
YER
AÇIKLAMA
Kültür ve Turizm Bakanı Ertuğrul GÜNAY'a Edirne
Selimiye Camii Külliyesi Yönetim Planı ile ilgili brifing
verilmesi
ICOMOS – CIVVIH: UNESCO Dünya Mirası Adayı
Edirne Selimiye Camii ve Külliyesi Tanıtımı ve “Akdeniz
Dünya Mirası Kentlerinde Yönetim Planı Yaklaşımları”
konulu sempozyum
10
SAYI
TARİH
13
18.01.2010
14
06.04.2010
Malta - Valetta
11.04.2010
“Şehirlerin Sürdürülebilir Gelişme Politikaları için
Referans Model olarak Tarihi Şehir” konulu ICOMOSCIVVIH Bilimsel Sempozyumu
15
Belediye Meclis
25.04.2010
Salonu'nda
Türkiye UNESCO Daimi Büyükelçisi Gürcan
TÜRKOĞLU’yla adaylık dosyası ve yurtdışında
yapılabilecek tanıtım etkinlikleri konusunda fikir alışverişi
yapılacak görüşmeye hazırlık toplantısı
16
Fransa - Paris
27.04.2010 UNESCO Daimi
Temsilciliği
TÜRKOĞLU’yla adaylık dosyası ve yurtdışında
yapılabilecek tanıtım etkinlikleri hk. toplantısı
17
04.07.2010
Mimarlar Odası
Edirne Temsilciliği
Mimarlar Odası Edirne Temsilciliği Üyeleri ile Alan
Yönetimi Hk.
18
03.06.010
Edirne
Üniversite personeline Dünya Mirası ve Yönetim Planı
hakkında bilgilendirme ve danışma toplantısı
19
07.06.2010
Edirne
Valilik İl genel meclisi üyelerine Dünya Mirası ve
Yönetim Planı hakkında bilgilendirme ve danışma
toplantısı (11.00)
20
07.06.2010
Edirne
Üniversite personeline Dünya Mirası ve Yönetim Planı
hakkında bilgilendirme ve danışma toplantısı (14.00)
21
17.08.2010 Belediye Meclis
18.08.2010 Salonu'nda
Taslak Yönetim Planının Danışma Kurulu, Eşgüdüm ve
Denetleme Kurulu ile STK'lar tarafından incelenmesi ve
değerlendirilmesi hk.
22
01.09.2010 İstanbul
Dünya Mirası Gezginleri Derneği’nin “UNESCO ve
Türkiye” konulu toplantısı
23
Belediye Meclis
02.09.2010
Salonu'nda
Danışma Kurulu, Eşgüdüm - Denetleme Kurulu ve
TÜRKOĞLU katılımı ile Edirne Belediyesi’nce yürütülen
Dünya Mirası çalışmaları hk.
24
14.09.2010 Belediye Meclis
15.09.2010 Salonu'nda
Prof. Dr. Zeynep AHUNBAY ile Taslak Yönetim Planı
değerlendirme çalışmaları hk.
25
15.09.2010
YER
Kültür ve Turizm
Bakanlığı’nda
Edirne Valilik
Makamında
AÇIKLAMA
Edirne Selimiye Camii Külliyesi UNESCO Dünya Mirası
Adaylık Dosyasının Bakanlığa iletilmesi
Alan Yönetim Ekibi ve Prof. Dr. Zeynep AHUNBAY
eşliğinde, Edirne Valisi Sayın Gökhan SÖZER’e alan
yönetim çalışmalarında gelinen nokta ve ICOMOS
uzmanının Edirne Ziyareti öncesi yürütülen çalışmalarla
ilgili brifing verilmesi
11
SAYI
TARİH
YER
AÇIKLAMA
26
04.10.2010
Hafız Ağa Konağı'nda Ratish NANDA ile alan yönetim sınırları değişikliği hk.
07.10.2010
27
16.12.2010 Hafız Ağa Konağı'nda
Taslak Yönetim Planı üzerindeki değişikliklerin yapılarak
nihai şeklinin verilmesi hk.
28
Taslak Yönetim Planı üzerindeki değişikliklerin yapılarak
nihai şeklinin verilmesi hk.
29
Yerel Tarih Grubu ile Edirne Selimiye Camii
Külliyesi’nin UNESCO Dünya Mirasına Giriş Süreci hk.
30
13.02.2011 Kültür ve Turizm
16.02.2011 Bakanlığı’nda
31
13.05.2011
32
Fransa - Paris
19.06.2011
UNESCO Dünya
29.06.2011
Mirası Komitesinde
UNESCO Dünya Mirası Komitesi Toplantısı
(Dünya Mirası Listesine dâhil edilme toplantısı)
33
ICOMOS'un Edirne Selimiye Camii Külliyesi için verdiği
raporda yer alan önerilerin değerlendirmesi hk.
34
18.12.2011 ETSO
Dünya Mirası Gezginleri Derneği’nin “UNESCO Dünya
Mirası Varlığı Edirne Selimiye Camii ve Külliyesi
Çalışmaları” konulu sempozyumu
35
17.01.2012 Rotary Evi'nde
Rotary Üyeleri ile UNESCO Dünya Mirası ve yönetim
planı ile ilgili eğitim, iletişim ve bilgilendirme toplantısı
36
Edirne Belediyesi Personelleri ile UNESCO Dünya Mirası
19.01.2012 Hafız Ağa Konağı'nda ve yönetim planı ile ilgili eğitim, iletişim ve bilgilendirme
toplantısı (hizmet içi eğitim)
37
Vakıflar Bölge Müdürlüğü ile UNESCO Dünya Mirası ve
20.01.2012 Hafız Ağa Konağı'nda yönetim planı ile ilgili eğitim, iletişim ve bilgilendirme
toplantısı
38
Trakya Üniversitesi ve EKVKBK ile UNESCO Dünya
10.02.2012 Hafız Ağa Konağı'nda Mirası ve yönetim planı ile ilgili eğitim, iletişim ve
bilgilendirme toplantısı
Edirne Valilik
Makamı
Kültür Bakanlığı, Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel
Müdürlüğü personeli ile ICOMOS’un istediği ek bilgilerin
yerine getirilmesi için hazırlanan dosyanın gözden
geçirilmesi hk.
Edirne Valisi Gökhan SÖZER’e ICOMOS raporu ile
ICOMOS tarafından hazırlanan Selimiye Camii
Külliyesi’nin Dünya Mirası Listesine giriş deklarasyonu
açıklanması hk.
12
SAYI
TARİH
YER
AÇIKLAMA
ICOMOS TÜRKİYE DÜNYA MİRAS ALANLARI
İZLEME TOPLANTILARI-01: “Göreme Milli Parkı ve
Kapadokya Dünya Mirası Alanı”
39
17.02.2012 Nevşehir'de
40
Trakya Üniversitesi Mimarlık Bölümü Öğrencileri ile
22.02.2012 Hafız Ağa Konağı'nda UNESCO Dünya Mirası ve yönetim planı ile ilgili eğitim,
iletişim ve bilgilendirme toplantısı
41
Kurulacak olan Edirne Selimiye Camii Külliyesi Tanıtma
ve Yaşatma Derneği Kurucu Üyeleri ile UNESCO Dünya
Mirası ve yönetim planı ile ilgili eğitim, iletişim ve
bilgilendirme toplantısı
42
Edirne Kent Konseyi Üyeleri ile UNESCO Dünya Mirası
29.02.2012 Hafız Ağa Konağı'nda ve yönetim planı ile ilgili eğitim, iletişim ve bilgilendirme
toplantısı
43
Edirne Selimiye Camii Külliyesi’nin UNESCO Dünya
Mirası Listesine Dâhil Edilişinin 1. Yıldönümü
Etkinliklerinde Düzenlenmesi Planlanan Işık ve Ses
Gösterisi hk.
44
21.03.2012 İTÜ
45
Taslak Yönetim Planının ve projelerinin değerlendirilmesi
30.03.2012 Hafız Ağa Konağı'nda hk. (Dan. Kur. ile Eşgüdüm Denetleme Kurulu 2. ortak
toplantısı)
46
Kültür ve Turizm Bakanlığı, Kültür Varlıkları ve Müzeler
05.04.2012 Hafız Ağa Konağı'nda Genel Müdürlüğü, Kültür ve Turizm Uzmanları ile Taslak
Yönetim Planının ve projelerinin değerlendirilmesi hk.
47
17.04.2012
48
18.04.2012 ETSO
“STK'ların Yönetim Alanındaki Projeleri ve Önerileri”
Konulu Dünya Anıtlar ve Sitler Günü Programı
49
Trakya Kalkınma Ajansı ile Yönetim Planı Projeleri
Hakkında Bilgilendirme Toplantısı
50
10.05.2012 İstanbul
İlke Grubu ile UNESCO Dünya Mirası ve yönetim planı
hakkında bilgilendirme toplantısı
51
29.06.2012 ETSO
UNESCO Dünya Mirası: 1 Yılın Ardından
52
26.07.2012 Hafız Ağa Konağı’nda
Eşgüdüm ve Denetleme Kurulu Üyelerince Yönetim
Planının onaylanması hk.
Belediye Meclis
Salonu'nda
ICOMOS TÜRKİYE DÜNYA MİRASI ALANLARI
İZLEME TOPLANTILARI-02: “İstanbul Tarihi
Yarımada Yönetim Planı Süreci” toplantısı
ICOMOS TÜRKİYE DÜNYA MİRAS ALANLARI
İZLEME TOPLANTILARI-03: “Edirne Selimiye Camii
Külliyesi Dünya Mirası Alanı” toplantısı
13
Yönetim Planının Dayandığı Yasal Mevzuat
 21.07.1983 Tarih ve 2863 Sayılı “Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanunu”
23.07.1983 Tarih ve 18113 Sayılı Resmi Gazetede Yayımlanmıştır.
 16.06.2005 Tarih ve 5366 Sayılı “Yıpranan Tarihi ve Kültürel Taşınmaz Varlıkların
Yenilenerek Korunması ve Yaşatılarak Kullanılması Hakkında Kanun”
 03.07.2005 Tarih ve 5393 Sayılı “Belediye Kanunu”
 20.02.2008 Tarih ve 5737 Sayılı “Vakıflar Kanunu”
 “Camilerin Bakım Onarım Temizlik ve Çevre Tanzimi Hakkında Yönetmelik”
 “Korunması Gerekli Taşınmaz Kültür ve Tabiat Varlıklarının Tespit ve Tescili
Hakkında Yönetmelik”
 “Korunması Gerekli Taşınmaz Kültür Varlıklarının Yapı Esasları ve Denetimine
Dair Yönetmelik”
 “Taşınmaz Kültür Varlıklarının Onarımına Yardım Sağlanmasına Dair Yönetmelik”
 “Koruma Amaçlı İmar Planları ve Çevre Düzenleme Projelerinin Hazırlanması,
Gösterimi, Uygulaması, Denetimi ve Müelliflerine İlişkin Usul ve Esaslara Ait
Yönetmelik”
 “Alan Yönetimi İle Anıt Eser Kurulunun Kuruluş ve Görevleri İle Yönetim
Alanlarının Belirlenmesine İlişkin Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmelik”
14
GİRİŞ
Edirne Selimiye Camii Külliyesi merkezli Edirne Tarihi Kent Merkezini kapsayan
yönetim alanı için hazırlanan bu Yönetim Planı, altı bölümden oluşmuştur.
Edirne Selimiye Camii Külliyesi ve yönetim alanı hakkında temel bilgilerin verildiği
Giriş bölümünün hemen arkasından gelen ikinci bölümde ana hatları ile Edirne Selimiye
Camii Külliyesi’nin ve çevresinde oluşturulan Yönetim Alanının kültürel değerleri
ortaya konulmuştur.
Üçüncü bölümde ise Yönetim Alanının korunmasındaki mevcut yasal - yönetsel sistem
ele alınmıştır. Bu bölüm altında;
 Yönetim alanında bulunan eserlerin mülkiyet, kullanım ve korunma bilgileri,
 Yönetim alanını etkileyen mevcut diğer planlar,
 Korumanın yönetiminden sorumlu kurumlar ve korumanın sağlanması için
öngörülen yeni yönetsel mekanizma; Alan Yönetimi kurulları,
 Finansal kaynaklar,
 Korumada eğitsel kurumlar,
 Tanıtım - bilgilendirme çalışmalarında kurumlar ve uygulamalar hakkında bilgiler
yer almıştır.
Söz konusu bu bölümde işlenen başlıklar yönetim planının hedefleri ve eylem planının
oturduğu temellere ışık tutması açısından önemlidir.
Yönetim Planının dördüncü bölümünde mevcut durum ile planın amaçları
doğrultusunda Yönetim Alanına yönelik SWOT analizleri (GZFT: Güçlü-Zayıf yönler
ve Fırsatlar ile Tehditler analizi) yapılmaya çalışılmıştır. Analiz sonrası beşinci bölümde
planın hedef ve amaçları ayrıntıları ile ortaya konulmaya çalışılmıştır. “Eylem Planı ve
Uygulama” başlığı altında oluşturulan altıncı bölüm ile koruma sürecinin takip
edilmesini sağlayacak bir mekanizma oluşturulması hedeflenmiştir.
Bu mekanizma ile bütünsellik kazanan Yönetim Planı’nın değişimlerin yönetilmesine
fırsat verecek nitelikteki esnek “izleme-yenileme” sistemi üzerine kurgulanması
amaçlanmıştır.
15
Fotoğraf 1: Selimiye Camii
Fotoğraf 2: Edirne Selimiye Camii Külliyesi, Kuşbakışı Görüntü
16
1. BÖLÜM
GENEL BİLGİLER
17
1. GENEL BİLGİLER
UNESCO Dünya Mirası Listesine kabul edilen Selimiye Camii Külliyesi 2,5 hektarlık
bir alanı kapsamaktadır.
Selimiye Camii Külliyesi ilk kez, Gayrimenkul Eski Eserler ve Anıtlar Yüksek
Kurulu’nun 13.11.1976 Tarih ve 9514 Sayılı kararı ile anıtsal mimarlık örneği olarak
tescil edilmiştir.
Edirne Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Bölge Kurulu’nun (EKTVKBK)
25.05.1988 Tarih ve 37 Sayılı kararı ile uygun bulunan 1/1000 ölçekli Koruma Amaçlı
İmar Planı kapsamında kentsel sit alanı içinde yer almaktadır.
Külliye, EKTVKBK’nun 04.07.2003 Tarih ve 7697 Sayılı kararı ile anıtsal mimarlık
örneği olarak tescili devam ettirilmiştir.
Söz konusu kentsel sit alanı sınırları ve Koruma Amaçlı İmar Planı, EKTVKBK’nun
05.10.2007 Tarih ve 1632 Sayılı kararı ile revize edilmiştir.
UNESCO Dünya Mirası Sit Alanı, Edirne Selimiye Camii Külliyesi’nin fiziki ve
işlevsel bütünlüğünü sağlayan Camii, İç (Revaklı) Avlu, Dış Avlu, Medreseler, Arasta,
Sıbyan Mektebi, Kütüphane ve Muvakkithane14den oluşan parsel sınırı esas alınarak
belirlenmiştir.
14
Osmanlı-Türk medeniyetinde saat ve takvim hesaplamalarının yapıldığı muvakkithanelerde vakti doğru
olarak belirlemekle görevli bir veya birkaç memur çalışmakta idi ve onların kullandıkları çeşitli araçlar
bulunmakta idi.
18
1. GENEL BİLGİLER
Plan 1: Edirne Selimiye Camii Külliyesi Vaziyet Planı
1. Cami
2. Şadırvanlı Avlu
3. Dar’ül Kurra Medresesi (Selimiye Vakıf Müzesi)
4. Dar’ül Hadis Medresesi (Türk İslam Eserleri Müzesi)
5. Arasta (Kapalı Çarşı)
6. Sıbyan Mektebi
7. Muvakkithane
8. Cami Dış Avlu
9. Kütüphane
19
1. GENEL BİLGİLER
Sit Alanının sınırını Selimiye Camii’nin dış avlusunu oluşturan “kıble”ye yönelmiş
duvarlar belirlemektedir.
Plan 2: UNESCO Dünya Mirası Edirne Selimiye Camii Külliyesi, Dünya Mirası Sit Alanı Sınırı
20
1. GENEL BİLGİLER
Konumu
Adı: Selimiye Camii Külliyesi
Ülke: Türkiye
Bölgesi: Marmara Bölgesi, Trakya
İli: Edirne
41º 41' 46"
E 34º 33' 25"
Fiziki Konumu (Koordinatlar):
Longitude:
Latitude:
UTM/WGS 84: Zone 35 NORTH
Easting:463032,57
Northing:4616058,36
Harita 1: Edirne Kentinin Dünya Üzerindeki Konumu
Harita 2: Edirne Kentinin Balkanlar ve Anadolu Arasındaki Konumu
21
1. GENEL BİLGİLER
Harita 3: Edirne Kentinin Balkan Ülkelerine Göre Konumu
Harita 4: Edirne Kenti
Harita 5: Selimiye Camii Külliyesi’nin Kent
İçindeki Konumu
22
1. GENEL BİLGİLER
Teknik Bilgiler:

Caminin İçi: 1.620 m²

Külliye Bütünü: 22.194 m²

Ortalama Kubbe Çapı: 31,50 m*

Yerden kubbenin kilit taşına olan yükseklik: 42,30 m

Minarelerin Yüksekliği: 85,67 m **
Çizim 1: Edirne Selimiye Camii Külliyesi
*Doğan KUBAN, kubbe çapını kuzey-güney aksında 31,70 m, doğu-batı aksında 31,20 m olarak
ölçmüştür. Bknz. Kuban, D. (1997), Sinan’ın Sanatı ve Selimiye, (Türkiye Ekonomik ve Toplumsal Tarih
Vakfı Yayınları)
**2008 ölçümlerine göre Edirne Selimiye Camii minare yüksekliği alem dahil 85,67 m, külaha kadar
olan yükseklik ise 70,56 m’dir.
23
1. GENEL BİLGİLER
Selimiye Camii Külliyesi yönetim alanı Sınırı 11 Ocak 2006 tarihinde Kültür ve Turizm
Bakanlığı temsilcileri ile alan sınırını belirlemek için yapılan toplantı sonrasında Edirne
Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Bölge Kurulu’nun 13.12.2007 Tarih ve 1715
Sayılı kararı ile resmiyet kazanmıştır.
13.12.2007 tarihli Yönetim Alanı, Selimiye Camii Külliyesi ile Tampon Bölgenin
(Buffer Zone) birleşiminden oluşmaktadır. Bu tarihli yönetim alanı sınırlarının değeri:
 Külliye Alanı
2,5 ha
 Tampon Bölge Alanı:
37,50 ha
 Yönetim Alanı
40 ha iken,
Ekim 2010 tarihinde Edirne Selimiye Camii Külliyesi’ni ziyarete gelen ICOMOS
raportörü Ratish Nanda’nın önerileri değerlendirilerek Yönetim Alanı Sınırı Kuşçu
Doğan Camii ve Ticaret Meslek Lisesi Arkası, Kurtuluş İlkokulu parsellerinde
genişletilmiştir.
14.10.2010 Tarih ve 3238 Sayılı Edirne Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Bölge
Kurulu kararıyla genişletilen bölümleri onaylanan Tampon Bölgenin (Buffer Zone)
genişleyen kısımlarının değeri:
 Eski Ticaret Meslek Lisesi Arkası Kurtuluş İlkokulu Çevresi: 4.688 m²
 Kuşçu Doğan Camii Çevresi: 585 m²
 İkisinin toplamı: 5.273 m² = 0,5273 ha
 Miras Varlığı: 2,50 ha
 Eklemelerle Tampon Bölge Alanı: 380.237 m2 = 38 ha
 Yönetim Alanı: 40,50 ha’dır.
24
1. GENEL BİLGİLER
Harita 6: 13.12.2007 Tarihli 1715 Sayılı EKTVKBK Kararıyla Belirlenen Yönetim Alanı Sınırı
25
1. GENEL BİLGİLER
Harita 7: 14.10.2007 Tarihli 3228 Sayılı EKTVKBK Kararı ile Genişletilmiş Yönetim Alanı Sınırı
26
1. GENEL BİLGİLER
1.3. Yönetim Alanının Gerekliliği ve Amaç
Sitlerin veya anıt eserlerin çevresinde korumaya yönelik olarak yönetim alanı
oluşturulması, UNESCO Dünya Mirası Adayı tüm kültür varlıklarının adaylık
başvurusunda aranan ölçütlerin başında gelmektedir.
Ayrıca ulusal koruma mevzuatımızın temelini oluşturan 23.07.1983 Tarih ve 18113
Sayılı Resmi Gazetede yayımlanan 21.07.1983 Tarih ve 2863 Sayılı “Kültür ve Tabiat
Varlıklarını Koruma Kanunu” ile alan yönetimi oluşturulması ile ilgili 27.11.2005
Tarih ve 26006 Sayılı Resmi Gazetede yayımlanan “Alan Yönetimi ile Anıt Eser
Kurulunun Kuruluş ve Görevleri ile Yönetim Alanlarının Belirlenmesine İlişkin Usul ve
Esaslar Hakkında Yönetmelik” de sitlerin çevrelerinde koruma amaçlı yönetim alanı
belirlenmesini öngörmektedir.
Selimiye Camii Külliyesi Yönetim Alanı;
 Selimiye Camii Külliyesinin hem somut ve hem de somut olmayan kültürel
bileşenleri olan kültürel, duygusal ve toplumsal değerleri ile bir bütün halinde
korunmasının sağlanması,
 Selimiye Camii Külliyesi ile Külliyenin merkezinde yer aldığı Edirne tarihi kentsel
sit alanı içinde bulunan muhtelif yüzyıllarda inşa edilmiş diğer camiler, kapalı
çarşılar, hanlar ve hamamlar gibi kültür varlıklarının yapıldıkları dönemden
günümüze değin devam eden işlevliklerini sürdürülebilmelerinin garanti altına
alınması,
 Külliyenin etrafındaki fiziki gelişim ve değişimlerin kontrol altında tutulması ve bu
yolla Külliye çevresinde mimari bütünlüğün sağlanması gibi Selimiye Camii
Külliyesini korumak, yaşatmak ve gelecek nesillere aktarmak için gerekli tüm
etkenlerin kontrol altında tutulabilmesi
hedeflenerek belirlenmiştir
27
2. BÖLÜM
KÜLTÜREL BİLEŞENLER
28
2. KÜLTÜREL BİLEŞENLER
2.1. Kültürel Önem
2.1.1 Dünya Mirası: Edirne Selimiye Camii Külliyesi
Mimar Sinan;
“Kalfalığımı Şehzade Camii'nde yaptım. Ustalığımı da Süleymaniye Camii'nde
tamamladım. Amma bütün kudretimi bu Selim Han Camii'nde sarf edip, ustalığımı açık
seçik ortaya koydum.15
Öyle büyük bir cami tasarısı hazırladım ki, Edirne içinde dünya halkının beğenisini
kazanmayı hak eder”16
sözleri ile övdüğü ünlü yapıtı Selimiye Camii Külliyesi’ni 80’li yaşlarında iken
1569-1575 yılları arasında Sultan II. Selim’in emriyle inşa etmiştir.
Tapu kayıtlarına göre, Selimiye Camii, Medrese-i Âliye (Dar’ül Hadis), Dar’ül Kurra
Medresesi'nin mülkiyeti mazbut Sultan II. Selim Vakfı'na, Arasta ve Sıbyan Mektebi'nin
mülkiyeti ise Vakıflar Umum Müdürlüğü'ne ait olup, yönetimlerinden Vakıflar Genel
Müdürlüğü sorumludur.
Eser günümüzde Edirne-Merkez Yeni Mahalle olarak adlandırılan alandadır. Cami,
yapıldığı dönemde, Evliya Çelebi’nin Kavak Meydanı olarak adlandırdığı, Birinci
Murat’ın emri ile yapılan ve Yıldırım Bayezid’in geliştirdiği Eski Saray (Saray-ı Atik)
ve Baltacı Muhafızları Kışlası’nın bulunduğu alanda inşa edilmiştir. Söz konusu alan
Edirne Kenti’nin merkezinde ve kente hâkim bir tepededir.
15
Çelebi E. (1986). Tam Metin Seyahatnâme, Cilt 3-4, Sad.: Tevfik Temelkuran, Necati Aktaş. (İstanbul:
Üçdal Neşriyat), s: 342.
16
Çelebi, M. S. (2003), Yapılar Kitabı (Mimar Sinan'ın Anıları) (Tezkiretü'l-Bünyan ve Tezkiretü'lEbniye), Yay. Haz.: Hayati Develi, (İstanbul: K Kitaplığı: 30, Sanat: 3), s: 81.
29
2.1.2. Edirne Selimiye Camii Külliyesi’nin Olağanüstü Evrensel
Değerleri
Fotoğraf 3: Eski Gravürlerde Edirne Genel Görüntüsü ve Edirne Selimiye Camii
Fotoğraf 4: Selimiye Camii’nde Kadir Gecesi
(2007)
Kimi kentlerde toplumun en çok değer
verdiği anıtlar görünüme egemen olur,
kenti taçlandırırlar. Edirne kentinin tacı
ise Mimar Sinan'ın başyapıtı Selimiye
Camii'dir.17 Edirne Selimiye Camii Külliyesi, Osmanlı İmparatorluğu’nun 15. ve 16.
yüzyıllarda Avrupa’ya açılmak için kullandığı üs olan Edirne Kentine katılarak, şehre
simgesel bir nitelik kazandırmıştır. Külliye Osmanlı İmparatorluğu’nun, Avrupa’daki
gücünün hâlâ devam ettiği 16. yüzyıldaki, politik egemenliğini de vurgulayan “Son
Sultan Yapısı”dır.18. İşlevsel özelliğini koruyan ve günün hemen her saatinde ibadet
amaçlı olarak kullanılan “Kent Tacı” Selimiye Camii, tarih boyunca, politik gücün dini
yapıda somutlaşan gösterisi olarak simgesel bir anlam da taşımıştır.
17
Ahunbay, Z. (1999), Tarihi Çevre Koruma ve Restorasyon, 2. Basım, (İstanbul; Yapı Endüstri Merkezi
Yayınları), s: 123
18
Tunca, A. (2006), Edirne İçin Notlar ve Edirne’de Tarih, Kültür, İnanç Turu, (İstanbul: İnkılâp
Yayınevi), s: 176
30
Kubbeli yapılar arasında Dünya çapında üne sahip Selimiye Camii’nin 31,50 m’lik
kubbesi 42,30 m kenarlı bir kare taban üzerinde sekizgen bir çardakla yükseltilmiştir.19
Söz konusu kubbenin büyüklüğü, ayaklar üzerine oturtulmasındaki zarafet ve eserin tüm
heybeti ile birlikte, insani boyutlarda algılanmasını sağlayan yapısal ve estetik
özellikleri, caminin bir başyapıt olarak kabul edilmesini sağlamıştır.
Fotoğraf 5: Selimiye Camii Kubbesi
19
Kuban, D. (1997), a.g.e., s: 137
31
Yalnız zamanımızın araştırmacıları değil, eski yazarlar da Selimiye'nin bir başyapıt
olduğu konusunda birleşmektedirler.20
Ernst Diez bu cami için şunları söyler:
“Selimiye; mekânsal büyüklük, yükseklik, topluluk ve ışık etkisi bakımından
yeryüzündeki bütün yapılardan üstündür”.21
Bruno Taut ise, Edirne Kenti üzerinde yükselen bütünsel görkemini dile getirmek için
Camiyi “Kent Tacı” (Die Stadt Krone) olarak betimlemiştir.22
Ortaçağ dünyasında;
 Kent silüetini oluşturma,
 Kentsel alan kullanımını planlama ve
 Mimari gelişmişliğin göstergesi
Olma işlevlerini, kubbeli yapılar üstlenmekteydi. Bu nedenle kubbe, mimari
tasarımlarda en çok kullanılan öğe durumunda idi.
Fotoğraf 6: Kubbeli ve Minareli Yapılardan Oluşan Tarihi Edirne Kenti Silüeti
20
T.C. Edirne Vergi Dairesi Başkanlığı, Edirne Tarihi Kültürü,
http://vdb.gib.gov.tr/edirnevdb/kultur/selimiye.html (Erişim:02.05.2009)
21
Tunca, A. (2006), a.g.e., s: 176
22
Kuban, D. (1997), a.g.e., s: 127
32
Ancak Taut’un Selimiye’yi sadece kubbesinin görkemi nedeni ile Kent Tacı olarak
adlandırmadığı, Külliye’nin kent üzerinde yükselen bütünsel görünüşünü tarif etmeye
çalıştığı da bilinmektedir. Öyle ki, kubbenin rolü Sinan’ın dehasını ve sanatını anlamak
için tek ölçüt değildir. Sinan’ın bir kent plancısı olarak mekân seçimlerindeki başarısı
ve kentsel alana işlev kazandırmadaki ustalığı Edirne Selimiye Camii Külliyesi’nde
görülmektedir. Sinan aynı zamanda kütleye gölgelendirme ile hacim kazandırılması
açısından en güçlü Türk mimarıdır. Selimiye dış yapısı olağanüstü bir yaratıcı vizyonla
varılan heykelsi bir mimarlıktır.23
Kesit 1: Selimiye Camii Yan Duvarı
Kesit 2: Selimiye Camii’nin (Bir Saray Cephesini Andıran) Kıble Duvarı
23
Kuban, D. (1997), a.g.e., s: 13
33
2.1.3. Dünya Mirası Listesine Alınma Kriterleri
Bir alanın Dünya Miras Listesi’ne dâhil edilebilmesi için Dünya Miras Komitesi
tarafından belirlenen olağanüstü evrensel değerini ölçen 6 kültürel ve 4 doğal kriterden
en az birini karşılaması gerekmektedir. Edirne Selimiye Camii Külliyesi, UNESCO
Dünya Mirası Listesine I, II, III ve IV nolu kriterler ile sunulmuştur. Ancak I ve IV nolu
kriterler ile kabul edilmiştir.
Kriter I : İnsan Yaratıcılığının İfadesi Bir Başyapıt Olmak
Kriter II : Belli Bir Zaman Diliminde veya Kültürel Mekanda, Mimarinin veya
Teknolojinin Anıtsal Sanatların Gelişiminde, Şehirlerin Planlanmasında
veya
Peyzajların Yaratılmasında, İnsani Değerler Arasındaki Önemli Etkileşimi Göstermesi.
Kriter III: Kültürel Bir Gelenek veya Yaşayan ya da Kayıp Bir Uygarlığın Tek veya En
Azından İstisnai Tanıklığını Yapması.
Kriter IV: İnsanlık Tarihinin bir veya birden fazla anlamlı dönemini temsil eden yapı
tipinin ya da mimari veya teknolojik peyzaj topluluğunun değerli bir örneğini sunması
Kriter 1: İnsan Yaratıcılığının İfadesi Bir Başyapıt Olmak
Mimar Sinan’ın inşa ettiği Selimiye Camii kubbesi, Klasik Osmanlı döneminin zirve
eseridir. Selimiye’nin kubbesi, mimarlık ve mühendislik bilimlerinde insanoğlunun
ulaştığı yaratıcılığın simgesidir.
Selimiye Camii, iç bölümüyle 1.620 m²lik ve külliye bütünlüğü ile 22.194 m²lik bir
alanı kaplamaktadır. Kubbenin çapı 31,50 m, yerden kubbenin kilit taşına olan yükseklik
42,30 m ve minarelerin yüksekliği 87,56 m’dir.
Fotoğraf 7: Sanayi Öncesi Mimarinin Doruk Noktası Selimiye Camii Kubbesi
34
Sinan, hem Türk-İslam mimarisinin hem de Batı mimarisinin en büyük sorunsallarından
biri olan bütünsel mekân sorunsalını, merkezi mekânda geniş kubbe kullanarak
mükemmel şekilde çözmüştür. Bu nedenle de Osmanlı mimarisinin doruk noktasına
ulaştığı 16. yüzyıla damgasını vuran mimardır.
Dört padişah dönemine tanıklık eden, üçü döneminde mimari faaliyetler yürüten Mimar
Sinan’ı yeniçeriliği zamanında, gördüğü ve incelediği eserler ile uzun mimarlığı
döneminde yaptığı denemeler en iyi olana götürmüştür.
Selimiye Camii ile artık kubbe havada asılı gibidir, geniş kubbenin yükü aşağıya
dağılmıştır ve orta mekân merkezileşmiştir. İbadet alanında, cemaatin, tek kubbe altında
bütünleşebileceği genişlikte bir merkezi mekân gerçekleştirilmiştir.
Fotoğraf 8: Selimiye Camii’nin Merkezi Kubbe Altında Kalan Bütüncül Mekânı
Selimiye Camii’nin kubbesi Rönesans örneklerinde olduğu gibi, çift cidarlı değil, tek
cidarlıdır. Selimiye Camii’nde kaburgalara, çift cidara gereksinim duyulmadan, yalnızca
kemerlere binen tuğlalarla büyük ve ışıklı bir kubbe inşa edilmiştir. Doğan HASOL,
Sinan’ın, Osmanlı’da bu tek cidarlı kubbe çözümünü zirveye taşıdığını söylemiştir.
35
Mimar Sinan, Selimiye'de kullandığı sekizgen çardak sistemi ile duvarları taşıyıcı
olmaktan çıkararak bölme duvarlar haline getirmiştir. Böylece, duvar yüzeylerinde
istediği gibi pencere sıraları açma imkânı elde etmiş, camide aydınlık ve ferah bir
mekân oluşturmuştur.
Fotoğraf 9: Kubbenin Fil Ayaklarına Bağlantısını Gösteren Selimiye Camii İç Mekânı
(Fotoğraf: Süleyman Uçar-2006)
Selimiye Camii’nin kubbesi, sekiz kemerle çok başarılı bir biçimde sekiz fil ayağına
nakledilmiştir; ayak sayısının çokluğu sayesinde kemer açıklıkları küçülmüştür.
Caminin bütün duvarları yıkılsa dahi, yük sekiz fil ayağıyla taşındığı için kubbe hiç
yıkılmadan bir baldaken (çardak) şeklinde ayakta kalabilecek şekilde inşa edilmiştir.24
31 metreden daha geniş olan kubbenin yükü, kemer ve taşıyıcı sistemle zemine
iletilmektedir. Bu açılardan eser sanayi öncesi dönemin en üstün mimari özelliklerinin
bir tür ifadesidir.
24
Sönmez N. ve Sönmez Z. (1988), “Tarihi Belgelerin Işığında Edirne Selimiye Camii”, Uluslararası
Mimar Sinan Sempozyumu, 24-27 Ekim 1988, (Ankara: Atatürk Dil ve Tarih Yüksek Kurumu), s: 79
36
Kriter 4: İnsanlık Tarihinin Bir veya Birden Fazla Anlamlı Dönemini Temsil Eden
Yapı Tipinin ya da Mimarî veya Teknolojik Peyzaj Topluluğunun Değerli Bir
Örneğini Sunması
Selimiye Camii kubbesi, mekânsal planlanması, mühendislik, mimarlık ve kentsel
tasarımı ile insanlık tarihindeki gelişimi temsil eden bir başyapıttır.
Caminin mimarisinin oluşmasında, büyük kemerler; büyük kubbe ve sekiz ayak kadar
önemlidir. Selimiye’de kemerler, yapının teknik ve mimarî çözümlemesinin temel taşını
teşkil etmektedir. Camii’nin kubbesi 8 kemer ile bağlanarak çok mükemmel şekilde 8 fil
ayağına oturtulmuştur. Tüm duvarlar yıkılsa dahi merkezi kubbe, fil ayaklarının
üzerinde gökyüzünde asılı durabilecek şekilde yerleştirilmiştir.25 Kubbenin baskısını
duvarlardan alarak zemine ileten bu deha taşıma sistemi nedeni ile mimarî ve
mühendislik teknolojileri bakımından Selimiye Camii özel bir konuma yükselmektedir.
Öyle ki Cami, yapı malzemelerinin taş ve tuğladan oluştuğu endüstri öncesi dönemin
ustalık eserlerinin en önemli temsilcisidir.
Selimiye
Camii’nin
minareleri,
çok
ince
olmalarına
karşın,
güneybatı
ve
kuzeydoğusunda yer alan minarelerinde kullanılmış olan 3’lü merdiven sistemiyle
şerefelere çıkılabilmesi ile mimarlık tarihinde önemli bir yere sahiptir.
Kentsel planlama açısından Selimiye Külliyesi çok özel bir yere sahiptir. Külliye,
sadece inşa edildiği dönemdeki Edirne kenti planlaması gözetilerek değil, kentin sonraki
dönemlerdeki muhtemel gelişimi de göz önüne alınarak inşa edilmiştir. Öyle ki Külliye,
günümüzde inşa edilse idi, Edirne Kenti’nde yerleştirilebilecek en uygun noktasına
yapılmıştır.
Kentin diğer yapıları ve ticari, sosyal ve eğitim hayatı ile diyalog içinde olan Külliye
sadece ibadet amaçlı olarak inşa edilmemiştir. Eserin bünyesindeki tüm birimler, bu
birimlerin inşa şekilleri ve konumları kentin günlük ihtiyaçlarına yönelik pratik işlevler
barındırmaktadır. Sıbyan Mektebi, Medreseleri, Kütüphanesi, Muvakkithanesi, Arastası,
25
Sönmez N. ve Sönmez Z. (1988), a.g.e., s: 80
37
İç ve dış Avluları, çevredeki hanlar, hamamlar, kapalı çarşılar, diğer eğitim kurumları
ve külliyeler ile iletişim içindedir. Diğer bir deyişle Külliye, mimarlık ve mühendislik
yönünden sahip olduğu üstün özelliklerinin ötesinde Edirne kentinin sosyal dokusunda
birleştirici, tamamlayıcı ve yönlendirici güce sahiptir.
Külliye’nin kentsel tasarım açısından örnek gösterilebilecek bir başka özelliği ise inşa
edilirken kentin konut planlamasının da analiz edilmiş olmasıdır. Sinan, Külliye’yi
kentin öyle bir noktasına yapmıştır ki, şehirdeki konut alanları genişlerken, özelde
“Edirne Selimiye Camii Külliyesi”, genelde ise “Eski Kent” merkezde kalmıştır.
Çok uzaklardan dört minaresi ile göze çarpan ve kentin sembolü olan Selimiye Camii,
kurulduğu yerin seçimiyle, Mimar Sinan’ın aynı zamanda usta bir şehircilik uzmanı
olduğunu da göstermektedir.
Çizim 2: Gazimihal Köprüsünden Selimiye Camii ve Edirne Kent Silüeti
38
Çizim 3: Selimiye Camii Külliyesi
Fotoğraf 10: Selimiye Camii’nin Kent Silüetindeki Güçlü ve Temel Konumu, Gündüz Görünümü
Fotoğraf 11: Selimiye Camii’nin Kent Silüetindeki Güçlü ve Temel Konumu, Gece Görünümü
39
Fotoğraf 12:
Selimiye Külliyesi ve Çevresindeki Yol
Aksları
Fotoğraf 14:
Türk İslam Eserleri Müzesi
(Daru’ül Hadis Medresesi)
Fotoğraf 16:
Sıbyan Mektebi
Fotoğraf 13:
Külliye Birimlerinin Kuşbakışı Görüntüsü
Fotoğraf 15:
Selimiye Vakıf Müzesi
(Dar’ül Kurra Medresesi)
Fotoğraf 17:
İç Avlunun Minareden Görüntüsü
40
Fotoğraf 18: Arasta, Sıbyan Mektebi’nin Kubbesi ve Dış Avlu: Minareden Görüntüsü
Fotoğraf 19: Arasta Ana Kapısı
Fotoğraf 21:
Arastayı Dış Avluya Bağlayan Merdivenler
Fotoğraf 20: Arasta Dua Kubbesi
Fotoğraf 22:
Selimiye Yazma Eserler Kütüphanesi
41
Edirne Selimiye Camii Külliyesi yönetim alanı 40,50 hektardır ve Edirne Kentinin
Osmanlı İmparatorluğu’nun başkenti olduğu (1365-1453) 14. yüzyılın ikinci ve 15.
Yüzyılın ilk yarısındaki tarihi merkezinin büyük bir bölümünde yer almaktadır. Bu
nedenle alan içinde kendileri de birer anıt eser olan onlarca varlık bulunmaktadır.
Selimiye Camii ve etkileşim sahasının birleşiminden oluşan yönetim alanının sınırlarını,
kuzeyde Padişah III. Selim döneminde yapılan Harbiye Kışlası, doğuda 14. yy yapısı
Atik Ali Paşa Camii, güneydoğuda Halk Eğitim Merkezi (İttihat ve Terakki Cemiyeti
Binası) ve Eski Ticaret Meslek Lisesi, güneyde Rüstem Paşa Kervansarayı ve
Çilingirler Çarşısı, batıda Ali Paşa Çarşısı, Makedonya Kulesi ve Kentsel Arkeoloji
Parkı’nın oluşturduğu bir hat ve kuzeybatıda Üç Şerefeli Camii ve 200 yıllık tarihi sivil
mimarlık örneklerinden oluşan Karanfiloğlu Mahallesi’nden geçen hat oluşturmaktadır.
Saraçlar Caddesi ile Çilingirler Çarşısının birleştiği nokta ise alanın güneye doğru
daralan uç noktasını oluşturmaktadır.
Edirne Selimiye Camii Külliyesi yönetim alanı Edirne’nin Tarihi Kent Merkezini
kapsamaktadır. Bu alan 15. yüzyıldan günümüze “Kent Merkezi” olarak gelmiştir.
Harita 8: 1918 Tarihli Edirne Haritası Üzerinde Dünya Mirası Alanı
42
Harita 9: Yönetim Alanında Tescilli Yapılar
43
2.2.1 Altın Üçgen: Tarihsel Çekirdek ve Çevresi
Edirne Selimiye Camii Külliyesi ile işlevsel bütünlük sağlayan ve her biri dönemine ait
mimarî, sosyal, kültürel ve ekonomik standartların tanığı ve sembolü olan Eski Camii ve
Üç Şerefeli Camii Yönetim Alanının Merkezini teşkil etmektedir. (Altın Üçgen)
Selimiye Külliyesi’nin birimlerinden olan Arasta, cami ve çevresinin kültürel ve
ekonomik yaşantısını canlı tutan bir ana unsurdur. Yönetim alanı sınırı, Arasta ile ticari
ve kültürel bağları, inşa dönemlerinden günümüze değin devam eden Bedesten, Ali Paşa
Çarşısı, Saraçlar Caddesi, Çilingirler Çarşısı, Rüstem Paşa Kervansarayı, Sokullu
Mehmet Paşa Hamamı ve Saray Hamamı vb. vakıf kültür varlıklarını kapsayacak
şekilde belirlenmiştir.
Alan içinde söz konusu vakıf eserleri dışında sivil mimarî örnekleri, tarihi evler ile
günümüzde kullanılmayan tarihi çeşmeler, çeşitli idari birimlerin hizmet binası olarak
Altın Üçgen İçinde Kalan Anıt Eserler
kullandıkları tarihi yapılar ve pasajlar da bulunmaktadır.
Altın Üçgen İçinde Kalan Anıt Eserler
Üç Şerefeli Camii ve
Çevresindeki Han,
Belediye
Hamam ve
Medreseler
5. Kolordu
Bedesten
Eski Camii
Vakıflar Böl.
Md.
Rüstem Paşa
Kervansarayı
Selimiye
Külliyesi
Arasta ve
Çevresindeki
Han ve
Hamamlar
Selimiye Camii 16. Yüzyıl
Edirne’sinde Altın Üçgeni
Tamamlayan Son Köşe Taşı
Olarak İnşa Edilmiştir.
Harita 10: Genel Bakış:Altın Üçgen İçinde Kalan Anıt Eserlerin Konumu
44
2. KÜLTÜREL
Selimiye Camii Külliyesi
Çevresindeki Belli BİLEŞENLER
Başlı Eserler
Fotoğraf 23: Selimiye Camii Külliyesi
Fotoğraf 25: Saray Hamamı
Fotoğraf 27: Belediye Binası
(Günümüzde)
Fotoğraf 24: Taş Odalar
Fotoğraf 26: Hafız Ağa Konağı *
Fotoğraf 28: Belediye Binası
(Tarihi Kartpostal)
* Mayıs 2010 tarihinden beri Edirne Belediyesi, UNESCO Dünya Mirası Edirne Selimiye Camii
Külliyesi Alan Yönetim Ofisi olarak kullanılmaktadır.
45
Fotoğraf 29:
Atik Ali Paşa Camii
Fotoğraf 31:
Edirne İl Müftülüğü
Fotoğraf 33:
Osmanlı Mezar Taşları Açık Hava Sergisi
Fotoğraf 30:
Edirne Belediyesi Sağlık İşleri Müdürlüğü Binası
Fotoğraf 32:
Zehrimar Mezarlığı
Fotoğraf 34:
Tarihi Elektrik Trafosu
46
Eski Cami Çevresindeki Belli Başlı Eserler
Fotoğraf 35: Eski Camii Kartpostal
Fotoğraf 37: Eski Camii’de Geleneksel
Olarak Kılıçla Okunan Cuma Hutbesi
Fotoğraf 36: Eski Camii
Fotoğraf 38: Edirne Vakıflar Bölge Müdürlüğü*
Bedesten
Fotoğraf 39: Rüstempaşa Kervansarayı
Fotoğraf 40: Bedesten
*1907 Yılında Eski Camii’nin Vaizler Medresesi olarak inşa edilmiş, 1915’ten beri Vakıflar
Müdürlüğü olarak hizmet vermektedir26
26
Osman, R. (1999), Edirne Evkaf-ı İslamiye Tarihi: Camiler ve Mescitler, (Ankara: Vakıflar Genel
Müdürlüğü Yayınları), s: 64-65
47
Üç Şerefeli Cami Çevresindeki Belli Başlı Eserler
Fotoğraf 41: Üç Şerefeli Camii
Fotoğraf 43: Sokullu Mehmet Paşa Hamamı
Fotoğraf 45: Saatli Medrese
Fotoğraf 42: Saraçlar Caddesinden Üç Şerefeli
Camii - Tarihi Kartpostal
Fotoğraf 44: Taş Han
Fotoğraf 46: Makedonya Kulesi ve Kentsel
Arkeoloji Parkı
48
Yönetim Alanı İçinde Kalan Diğer Belli Başlı Kültürel Varlıklar
Fotoğraf 47: Ali Paşa Çarşısı
Fotoğraf 48: Halk Eğitim Merkezi (İttihat ve Terakki Cemiyeti Binası)
Fotoğraf 49: Ticaret Lisesi Çeşmesi
Fotoğraf 50: Bahaî Evi
49
Günümüzde Konut veya İşyeri Olarak Kullanılan Tarihi Yapılardan Örnekler
Fotoğraf 51: 50 L-1B pafta 71 Ada 27 Parsel,
Maarif Cad.
Fotoğraf 53: 50 L-1B Pafta 253 Ada 14 Parsel,
Çamaşırcılar Sok.
Fotoğraf 52: 50 L-1C 416 Ada 5 Parsel,
Saraçlar Cad.
Fotoğraf 54: 50L-1C 76 Ada 57 Parsel,
Saraçlar Caddesi
50
Günümüzde Konut veya İşyeri Olarak Kullanılan Tarihi Yapılardan Örnekler
Fotoğraf 55: 50 l-1C 416 Ada 5 Parsel,
Çilingirler Cad.
Fotoğraf 56: Edirne Vakıflar Bölge Müdürlüğü
Fotoğraf 57: Yetimler Çarşısı Sokak
Fotoğraf 58: 50L-1B 256 Ada 7-8 Parsel
51
2.2.2. Tarihi Kent Merkezi ve Ticari Kültürel Akslar
Yönetim alanı içinde üç çekim bölgesi bulunmaktadır. Bu çekim bölgelerinden ilki
ticari faaliyetlerin yoğun olduğu Saraçlar Caddesi’dir. İkinci çekim noktası; kentin
güneydoğu, kuzeydoğu ve batı yönlerinden gelen araç yollarının birleştiği Eski Camii
önüdür. Üçüncüsü ise Üç Şerefeli Cami ve Taş Han’ın ortasında kalan noktadır.
1
3
2
Fotoğraf 59: Yönetim Alanı İçindeki Çekim Noktaları
Her bir çekim bölgesi Yönetim alanı
içindeki gerek kültürel ve gerekse
ticari
faaliyetlerin
yoğunlaştığı
hatları birbirine bağlamaktadır.
3
Fotoğraf 60: Yönetim Alanı İçindeki 3 Nolu Çekim
Noktası
52
2.2.3 Alt Bölge Analizleri
Dünya Mirası Sit Alanı ile Koruma Bölgesinin birleşiminden oluşan yönetim alanı
yaklaşık 40,50 hektardır ve kendi içinde gösterdiği ticari, konutsal, kültürel yoğunluğa
göre dokuz farklı alt bölgeye ayrılmıştır.
Birinci alt bölge Edirne Selimiye Camii Külliyesi’nden oluşmakta iken, ikinci alt bölge
Külliye’nin güneybatı cephesinde kalan ve mülkiyeti Edirne Belediyesi’nde bulunan,
“Kent Parkı” niteliğindeki yeşil alanı kapsamaktadır.
Üçüncü ve dördüncü Bölgeler caminin güneydoğu yönünde Zehrimar Mezarlığı, Ticaret
Lisesi ve Halk Eğitim Merkezi binalarını kapsamaktadır. Söz konusu bu varlıkların
kendileri de üzerine kurulu oldukları parsellerde kültürel varlık olarak tescillidir.
Geniş bir bölümünü Harbiye Kışlası’nın kapladığı Beşinci Bölgeye komşu altıncı bölge
Yönetim Alanı’nın, 10,76 hektarını oluşturmaktadır. Altıncı bölgede ana hatları itibari
ile mesken olarak kullanılan sivil mimarlık örnekleri yoğun olarak bulundurmaktadır.
6. Bölge içinde toplam 34 tescilli sivil mimarlık örneği bulunmaktadır. Sivil mimarlık
eserleri dışında 6 anıtsal ve içinde Edirne Belediyesi merkez yönetim binası ile Belediye
Sağlık işleri binasının da bulunduğu kimi kamu binaları bu alt bölge içinde kalmaktadır.
Yedi, sekiz ve dokuzuncu bölgeler Edirne’nin ticari faaliyetlerinin yoğun olarak
yürütüldüğü alanlardan oluşmaktadır. Söz konusu alt bölgelerde Makedonya Kulesi
Kentsel Arkeolojik Parkı, Ali Paşa Çarşısı, Saraçlar Caddesi ve Çilingirler Çarşısı gibi,
günümüzde işyeri olarak kullanılan onlarca sivil mimarlık örneği ile Bedesten, Edirne
Vakıflar Bölge Müdürlüğü Binası ve 5. Kolordu Komutanlığı Binaları bulunmaktadır.
53
Harita 11: Yönetim Alanı Alt Bölgeleri
54
2.3. Bağlantı Noktaları
Bağlantı Noktası: Yönetim alanı sınırlarında yer almamakla birlikte, arkeolojik,
coğrafi, kültürel ve tarihi nedenlerle veya aynı vizyon ve tema etrafında yönetim ve
gelişiminin sağlanması bakımından bu yer ile irtibatlandırılan kültürel varlıklardır. 27
Selimiye Camii Külliyesi çok yakın ilişki içinde olduğu Edirne Kenti’nin tarihi merkezi
ile Külliye çevresinde oluşturulan “Koruma Alanı” (Etkileme Geçiş Bölgesi – Buffer
Zone) sayesinde Yönetim Planı içinde irtibatlandırılmıştır. Ancak Edirne’de bulunmakla
birlikte tarihi kent merkezinde bulunmayan II. Bayezid Külliyesi, Karaağaç Eski Tren
Garı (Trakya Üniversitesi Güzel Sanatlar Fakültesi), Kırkpınar - Er Meydanı Sarayiçi
gibi somut ve somut olmayan kültürel miras öğelerinin Yönetim Planı ile
irtibatlandırılması “Bağlantı Noktası” olarak yapılmıştır.
Edirne’nin kültürel ve sosyal hayatının şekillenmesinde ön plana çıkan ana unsurlar
olan söz konusu miras varlıkları bu Yönetim Planında, koruma, sergileme-tanıtım ve
turizm eylem ve uygulamaları çerçevesinde değerlendirilmeye çalışılmıştır. Böylece
Yönetim Planının mekânsal bölünmelere karşın kültürel ve tarihi bütünselliği
sağlayacak şekilde şekillenmesi öngörülmektedir.
Kültürel bütünselliğin sağlanması çerçevesinde Edirne Kenti dışında kalmakla birlikte
Mimar Sinan’ın Selimiye Camii Külliyesini inşa edinceye değin geçirdiği mimari ve
mühendislik gelişiminin izlendiği İstanbul’daki Şehzade ve Süleymaniye Külliyeleri de
Yönetim Planı içinde ziyaretçi ve turizm eylem ve uygulamaları çerçevesinde
değerlendirilmeye çalışılacaktır.
27
21.07.1983 Tarih ve 2863 Sayılı “Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanunu”, Madde: 3/12
55
2.3.1. İkinci Bayezid Külliyesi ve Sağlık Müzesi
Sultan II. Bayezid Külliyesi Fatih Sultan Mehmet'in oğlu ve sekizinci Osmanlı Padişahı
Sultan II. Bayezid tarafından yaptırılmıştır. Sultan II. Bayezid'in Akkirman seferine
çıkarken 1484 yılında temelini attığı, yapılar topluluğu 4 yıl kadar kısa bir süre içinde
bitirilerek hizmete açılmıştır. Külliyenin mimarının Hayrettin olduğuna dair yaygın bir
görüş vardır. Ancak bu görüş bugün kesin tarihi belgelerle güçlendirilmemiştir. Bazı
araştırmacılar, külliyenin mimarının Yakup Şah Bin Sultan Şah olduğunu ileri
sürülmektedir.
Yüzyıllar boyu II. Bayezid Külliyesi’nin tıp medresesinde öğrenciler yetiştirilmiş,
darüşşifasında hastalara şifa dağıtılmış, imaretinde fakir fukara doyurulmuş ve
tabhanelerinde yolcular ağırlanmıştır.
Halen ibadete açık olan camisi ise İslâm âleminin en saf ve yalın anlatımlı camilerinden
biri olarak kabul edilir ve Edirne’nin en önemli ibadet mekânları arasında yer alır.
Darüşşifa kısmı ise dönemin en önemli sağlık merkezlerinden biridir. Kuruluşunda her
türlü hastalara hizmet vermiştir, öyle ki kuruluş vakfiyesinde hastanenin personeli
sayılırken 2 cerrah ve 2 göz doktorundan da söz edilir.
Daha sonraki yıllarda şifahane, ruh hastalarına yönelik hizmet vermeye başlamış ve
hastalar, dönemin tıp bilgi ve ilaçlarının yanı sıra, su sesi, musiki, güzel kokular ve
çeşitli meşguliyetlerle tedavi edilmişlerdir.
Uzun yıllar boyunca hastalara şifa dağıtan bu şifahane, 1850’li yıllardan sonra, sadece
ruh hastalarının tecrit edildiği bakımsız bir kurum haline gelmiştir. Bina bir yandan
bakımsızlıktan, diğer yandan yatağı dolan Tunca Nehri’nin taşkınları sonucu büyük
zararlar görmüştür.
1875 yılında Edirne'yi ziyaret eden Saffet Paşa, külliyeye de uğramış ve buradaki içler
acısı durumu görüp, sadrazama rapor etmiştir. Hemen ardından patlayan 1877-78
Osmanlı Rus Savaşı esnasında Edirne işgal edilince, buradaki hastalar İstanbul'a
gönderilmiştir. Bunun üzerine İstanbul'dan Edirne Valiliği’ne bir emir gönderilerek,
İstanbul'da bu tür hastalar için yer kalmadığı belirtilmiş ve şifahanenin onarılarak tekrar
56
kullanıma açılması istenmiştir. Bunun üzerine 1896 yılında onarım görmüş ve ruh
hastalarının tecrit ve tedavilerinde bir süre daha kullanılmıştır. 1910 yılında Alman
mimar Cornelius tarafından bir onarımı daha gerçekleştirilmiştir. Hastanenin 1916’lara
kadar açık olduğu bilinmektedir.
Külliyenin Trakya Üniversitesi'ne Tahsisi28
Külliye birimlerinden Darüşşifa ve Tıp Medresesi, Vakıflar Genel Müdürlüğü
tarafından 1984 yılında Trakya Üniversitesi'ne tahsis edilmiştir. Bir süre Trakya
Üniversitesi Edirne Meslek Yüksekokulu'nun Restorasyon ve Duvar Süsleme Bölümleri
burada eğitim öğretimini sürdürmüştür.
Darüşşifanın, Trakya Üniversitesi bünyesinde Sağlık Müzesi’ne dönüştürülmesi
çalışmalarına ise 1993 yılında başlanmış ve Kültür Bakanlığı'nın 11.04.1997 tarihli
onayı ile müze olması resmileşmiştir. Ruh Hastalarını Readaptasyon Derneği'nin
katkılarıyla 30.06.2000 tarihinde de Şifahane kısmı, Psikiyatri Tarihi Bölümü olarak
düzenlenmiştir. Tasarım Sanat Yönetmenliğini Türkan Kafadar'ın yaptığı çalışmalarla
bu bölüm tarihine uygun bir şekilde mankenlerle canlandırılmıştır.
Müzenin Darüşşifa'dan sonra ikinci bölümü olan Tıp Medresesi (Medreset-ül Etıbba)
23.04.2008 tarihinde hizmete girmiştir. Uluslararası Rotary 2420. Bölge Guvernörlüğü
işbirliği ile düzenlenerek hizmete açılan bu bölümde ziyaretçiler 15. yüzyılın tıp
eğitimine bir zaman yolculuğuna çıkarılmaktadır.
28
Ayrıntılı bilgi için bknz: http://saglikmuzesi.trakya.edu.tr/
57
Fotoğraf 61: İkinci Bayezid Külliyesi ve Sağlık Müzesi
Fotoğraf 62: Külliyede Müzikle Terapiye Katkıda Bulunan Sazendeler
58
Plan 3:İkinci Bayezid Külliyesi Planı
1. Tıp Medresesi
2. Darüşşifa
3. Cami
4. Tabhaneler
5. Fodlahane
6. İmaret
7. Sinan Ağa Çeşmesi
59
2.3.2. Karaağaç Semti: Eski Tren Garı
(T.Ü. Güzel Sanatlar Fakültesi) ve Lozan Anıtı
Karaağaç Yolu Edirne’yi Karaağaç Semti’ne29 bağlayan yoldur. Bu yolun üzerinde yer
VE Vve
alan kültürel öğeler ise, “Meriç Köprüsü”, “Eski (Jandarma) Karakol Binası”, “Hacı
Adil Bey Çeşmesi”, “Jandarma Anıtı”dır. Yol “Tarihi Tren Garı”yla sonlanmaktadır.
Fotoğraf 63: Hacı Adil Bey Çeşmesi
Fotoğraf 64: Meriç Köprüsü
29
Ayrıntılı bilgi için bknz: http://www.edirnevdb.gov.tr/kultur/semtler.html
60
Fotoğraf 65: Karaağaç Yolu (Genel Görüntü)
Fotoğraf 66: Edirne Eski Tren Garı (T.Ü.Güzel Sanatlar Fakültesi)
Fotoğraf 67: Eski Jandarma Karakolu (Protokol Evi)
61
Yakın geçmişteki Karaağaç'tan köprüye kadar uzanan ek tren yolundan kalma Karaağaç
Yolu (son dönemde bilinen adıyla Lozan Caddesi) bünyesinde aynı zamanda Edirne'nin
en güzel mesire yerlerinden olan Söğütlük Ormanı'nı barındırmaktadır.
Yol boyunca gördüğünüz tarihi ağaçların, zamanında dinamit lokumları konulmak üzere
kullanılan kovukları İkinci Dünya Savaşı'na hazırlanan Trakya'nın o dönemini çarpıcı
bir şekilde vurgulamaktadır.
Edirne'nin batısından Tunca'yı sonra da Meriç'i aşan köprülerden geçen 5 km'lik yol,
kentin Karaağaç Semtine varır. Karaağaç, yakın geçmişin siyasal olaylarından
Edirne'nin, en fazla zarar gören semtidir.
1915'te Bulgaristan'ı kendi yanında savaşa sokmak için Almanya'nın yaptığı şiddetli
baskı yüzünden, Karaağaç, Meriç batısındaki tüm Türk topraklarıyla birlikte Edirne'den
ayrılmıştır. Ancak 1923 yılında Lozan Anlaşmasıyla geri alınabilmiştir.
Edirne'ye dört kilometrelik doğa ve tarih yoluyla bağlanan Karaağaç Mahallesi, bir
yaklaşıma göre Antik Orestia şehri üzerine kurulmuş olup; adını burada bir zamanlar
var olan Karaağaç ormanlarından almıştır.
Karaağaç 24 Temmuz 1923 Lozan Antlaşması ile burada yaşanan ünlü diplomatik
tartışmalar sonunda, Savaş Tazminatı yerine sayılmak üzere Türk topraklarına
katılmıştır.
Jandarma Şehitliği:
1912-1913 Balkan Savaşı Edirne savunmasında, Meriç nehrinin güney batısındaki
Maraş bölgesi ile güneyindeki Karaağaç bölgesi “Güney Cephesini” oluşturur. 5 aylık
savunma süresince Bulgar ve Sırplar Edirne’yi alma yönünde bu cepheden sonuç almayı
amaçlamışlardır.
Güney cephesinde birliklerimizin büyük bir çoğunluğunu teslim alan Bulgar birlikleri
güneyden Karaağaç yönünden şehre girmeye başlarlar. Şehitliğin bulunduğu yere
yaklaştıkları sırada Jandarma Karakolu ve çevresinde mevzilenmiş bulunan Türk
Jandarmaları ve Güney cephesinden çekilen askerlerin ateşi ile karşılaşırlar.
62
9 Türk Jandarması Bulgar birliklerini 3 saat boyunca son mermilerine kadar savaşarak
durdurmuşlar ve şehit olmuşlardır.
Ressam ve öğretmen olan Hasan Rıza Bey evinde eşi bulunmayan silah koleksiyonları
ve eşsiz resimlerini yağmadan kurtarmak için evine gitmek istemiş, yolda Bulgar
askerlerince yakalanmış, 28 Mart 1913 günü süngülenerek şehit edilmiştir. Türk tarihine
ilişkin birçok eşsiz tablosu bulunan Hasan Rıza Bey’in mezarı da burada bulunmaktadır.
Jandarma Şehitliği Anıtı, Bulgar işgalinden sonra 1915 yılında Vali Hacı Adil Bey’in
önderliğinde ortaya çıkan anıt fikrinin, mimarı Talat Bey ve Fransız bir mühendis
tarafından uygulanması ile ortaya çıkmıştır.30
Jandarma Şehitliği Anıtı, Karaağaç yolu üzerinde Söğütlük orman parkından hemen
sonra yer alır.
Tarihi Gar Binası
Osmanlı İmparatorluğunda l9. yy sonlarında yapımına girişilen, ancak çeşitli nedenlerle
sonuçlanması geciken Rumeli Demiryolları güzergâhındaki önemli kentler için
yaptırılan istasyon binaları, ilk kez İstanbul’da, Alman mimar August Jachmund
tarafından gerçekleştirilen Sirkeci Garı’nı örnek alan bir tipoloji oluşturmuşlardır. Bu
örneğe göre gar binaları, hemen her zaman, tren hattına paralel, ince, uzun bir yapı
olarak planlanmıştır.31
Edirne’nin yaklaşık beş kilometre güneybatısındaki Karaağaç Köyü’nün demiryolunun
kuzey kenarında, hatta paralel olarak inşa edilmiştir. İstanbul’u Avrupaya bağlayan
demiryolu üzerindeki istasyonlardan olan Edirne Garı’nın kesin tasarım yılı
saptanamamışsa da, yapının 1914’de, savaş nedeniyle yarım kaldığı, ancak
Cumhuriyetten sonra, 1930’da işletmeye açılabileceği bilinmektedir. Buna göre,
tasarımın II. Meşrutiyetin ilk yıllarında tamamlandığı, inşaata Balkan Savaşı’ndan
önce, 1911 - 1912’de, ya da savaştan ve Edirne’nin kurtarılmasından sonra, 1913'de
başlandığı, 1914’teki I. Dünya Savaşı nedeniyle yapının kullanıma açılmadığı
30
31
http://www.edirneden.com/goster.php?id=853
63
anlaşılmaktadır. Edirne Garı, Kemalettin Bey’in Şark Demiryolları Şirketi adına
tasarladığı dört tren istasyonundan sonuncusudur. Bu şirket için ilk kez Filibe Garı’nı
tasarlayan mimar bu yapıda gösterdiği başarı nedeniyle, Selanik ve Edirne Garlarını
tasarlamakla görevlendirilmiş, Selanik Garı’nın yalnızca temelleri atılmış, Edirne Garı
ise genel olarak 1914’e kadar bitirilmiştir. Mimarın tasarladığı diğer istasyon olan Sofya
Garı’nın II. Meşrutiyet ten önceki gerçekleştirildiği anlaşılmaktadır.32
Savaş sonunda Osmanlıların Balkan topraklarını büyük ölçüde yitirmeleri nedeniyle,
Rumeli Demiryollarının ancak 337 km’lik bir bölümü Türk sınırları içinde kalmış, bu
arada Yunan toprakları içine doğru giren Karaağaç’taki Edirne Garı’na ulaşabilmek için
Yunan sınırını geçmek zorunluluğu doğmuştur. Bu nedenle, 1929 yılında Şark
Demiryolları Şirketi ile Alpullu’dan Edirne’ye kadar yalnız Türk topraklarından
geçecek yeni bir hattın yapımı için anlaşmaya varılmışsa da, bu hat ancak çok yıllar
sonra TCDD tarafından gerçekleştirilmiş, böylece eski Edirne Garı, tamamen terk
edilmiştir.33
Bodrumla birlikte 3 katlı, dikdörtgen planlı, seksen metre uzunluğundaki gar, tuğla
yığma sistemine göre gerçekleştirilmiştir. Büyük holün yer aldığı orta bölümün dış
duvarları, pencere ve kapı kemerleriyle silmeler, girişteki kulelerin üst bölümleri ve
kemer duvarları kesme taştan yapılmış, döşemelerde çelik kirişler kullanılmış, yapının
üzeri, asbest plakalarla kaplı, çelik makaslı, kırma bir çatıyla örtülmüştür.34
Türk-Yunan sınırına çok yakın bir konumda bulunan Karaağaç Tren Garı bir süre boş
durduktan sonra, 1974 yılı Kıbrıs olayları sırasında bir ileri karakol olarak kullanılmış,
1977 yılında da yeni kurulan ve bugünkü Trakya Üniversitesi’nin nüvesini oluşturan
Edirne Mühendislik ve Mimarlık Akademisine verilmiştir. Onarılıp içi yeniden
düzenlenen eski gar binası, bir süre Trakya Üniversitesi Rektörlüğü olarak
kullanılmıştır. Günümüzde ise Trakya Üniversitesi Güzel Sanatlar Fakültesi olarak
hizmet vermektedir.35 Tren Garı alanında ayrıca Lozan Müzesi ve Anıtı bulunmaktadır.
32
http://www.trakya.edu.tr/Koruma/rekt_binasi.htm
34
35
33
64
Lozan Anıtı ve Müzesi
Karaağaç yerleşkesine Üniversite Rektörlüğünün taşınması ve Türkiye Cumhuriyeti
Devleti'nin sınırlarını belirleyen, ulusal bütünlüğünü sağlayan Lozan Anıtı, Meydan ve
Müzesi yapılması kararı, Rektör Prof. Dr. Osman İnci'nin önerileri doğrultusunda,
Trakya Üniversitesi Atatürk İlkeleri ve İnkılâp Tarihi Araştırma ve Uygulama Merkezi,
Trakya Üniversitesi Balkan Araştırma ve Uygulama Merkezi'nin teklifleri ile Trakya
Üniversitesi Senatosunun 27.11.1996 tarihli 7'nci toplantısında oybirliği ile alınmıştır.
Tarihi değerlendirmeler göz önüne alındığında, anıt yerinin tespitinde Karaağaç
yerleşkesinin tercihi en doğru seçimdir. 30 Ekim 1918 tarihinde imzalanan Mondros
Mütarekesi'ne göre, Trakya hududu Meriç Nehri ile çizilmiş ve Karaağaç Beldesi, Meriç
nehrinin sağında, Yunanistan topraklarında kalmıştır. Bu durum, Lozan Antlaşması
toplantılarında ciddi ve çok önemli tartışmalara yol açmış ve 24 Temmuz 1923 tarihinde
imzalanan Lozan Antlaşması ile Yunanlıların savaş sırasında yapmış oldukları tahribata
karşılık Harp Tazminatı olarak, Türk tarafına bırakılmıştır. Bu nedenle, Trakya
Üniversitesi Senatosu bu tarihi olayı da değerlendirerek, anıtın Karaağaç'ta yapılması
kararını almıştır.
Lozan Anıtını tamamlamak üzere Rektörlük yerleşkesinde bir Lozan Fidanlığı
düzenlenmiştir. Bu fidanlığa 29 Ekim 1997 tarihinde 74 adet dikilmiştir. Her 29 Ekimde
de törenle bir fidan sayısı Cumhuriyetin yaşı ile artacaktır.
Trakya Üniversitesi ile İnönü Vakfı temsilcileri ile 14 kişiden oluşan proje tasarımı ve
çalışma ekibi ilk toplantısını 14.02.1997 tarihinde yapmış; çalışmalara başlanmıştır.
Proje tasarımı çalışma ekibi yaklaşık 15 ay süren çalışmalarında anıtın tasarımı, seçilen
yere aplikasyona, çevre düzenlenmesi, aydınlatılması, kullanılacak malzemeler vb.
birçok konuyu etüt ederek projeyi tamamlamış ve yapım aşamasına getirmiştir. 15 ay
süren bu yoğun proje çalışmaları neticesinde 29 Mart 1998 tarihinde anıtın temeli
atılmıştır.
65
T.Ü. Yapı İşleri Daire Başkanlığı'nın kontrol ve denetiminde, yaklaşık 10 mühendis,
mimar ve teknisyen ile 15 usta ve 50 işçi tarafından tamamlanan anıt, 1998 yılında
dönemin Cumhurbaşkanı Süleyman DEMİREL tarafından açılmıştır.
Anıt betonarme olarak, radye temele birbirinden bağımsız ve 45 derece açı ile saptanan
3 konsol üzerine oturmuş sütunlardan oluşmaktadır. Birinci sütunun yüksekliği 36,45 m
olup; Anadolu'yu, İkinci sütun yüksekliği 31.95 m olup; Trakya'yı, Üçüncü sütun
yüksekliği de 17,45 m olup; Karaağaç'ı simgelemektedir. Bu sütunları 7,20 m olup;
yükseklikte birbirine bağlayan beton çember, birlik ve beraberliğin sembolü olup, bu
çemberin ön yüzünde yerleştirilmiş 4.20 m boyundaki genç kız figürü; estetiği, zarafeti
ve hukuku temsil etmektedir. Genç kız figürünün bir elindeki güvercin, Barış ve
Demokrasinin, diğer elindeki belge ise Lozan Antlaşması'nın simgesidir. Anıtın
ayaklarının yerleştirildiği yarım daire şeklindeki 15 m yarıçaplı havuz ülkemizi
çevreleyen denizleri temsil etmektedir.
Anıtla beraber bütün Lozan Meydanı düzenlenmesinde yaklaşık 150 değişik cinste süs
ağacı ve çalısı, 5000 adet mevsimlik çiçek dikilmiş, 5 dönüm alan çimlendirilmiştir.
Lozan Meydanı'nın hemen yanında yer alan Lozan Müzesi, eski istasyonun ek
binalarından birisinde düzenlenmiştir. Müze binası, müdür odası ile üç sergi salonundan
oluşmaktadır. Lozan Müzesi'nde, özellikle İnönü Vakfı ve Türk Tarih Vakfı'nca temin
edilen Lozan Antlaşması'na ait tarihi belgeler, kitaplar, Lozan Antlaşmasını imzalayan
İkinci Cumhurbaşkanı İsmet İnönü'ye ait bazı özel eşyalar ve karikatürler
sergilenmektedir. Lozan Müzesi, çalışma günlerinde 8.30-17.30 saatleri arasında
ziyarete açıktır.
66
2.3.3. Kırkpınar Yağlı Güreş Festivali ve Er Meydanı Sarayiçi
Kırkpınar Yağlı Güreşleri Festivali
15-19 Kasım 2010 tarihlerinde Nairobi’de
yapılan UNESCO Somut Olmayan
Kültürel Miras Komisyonu Genel
Kurulunda 16 Kasım 2010 tarihinde
UNESCO Somut Olmayan Kültürel
Mirasının Temsili Listesine dâhil edilmiştir.
VE Vve
Logo 1: Kırkpınar Yağlı Güreş Festivali
UNESCO Somut Olmayan Kültürel
Dünya Mirası Logosu
Kırkpınar Yağlı Güreş Festivalinin UNESCO Somut Olmayan Kültür Mirası Listesine
giriş kriterleri:
 Sözlü anlatımlar ve gelenekler (“Cazgır”ların söylediği “dualama” nedeniyle)
 Gösteri sanatları (gösteri niteliği taşıdığı için)
 Toplumsal uygulamalar, ritüeller ve şölenler: (İçinde pek çok ritüel barındıran bir
festival olduğu için)
 El sanatları geleneği (Yağlı Güreşlere özel giysi (kıspet) ve taşıma gereci (zenbil)
olduğu için)
Kırkpınar Yağlı Güreşleri XIV. Yüzyılda Rumeli'de (Batı Anadolu) doğup, günümüze
kadar uzanan geçmişiyle (651 yıl) dünyanın en eski festivallerinden birisidir. Festivalin
ana temasını yağlı güreşler oluşturur, yağlı güreşlerin merkezinde ise pehlivanlar vardır.
Pehlivan karakteri, Türkler için önemli bir kültürel kimlik unsurudur. Türkiye’nin
hemen her bölgesinden, farklı yaşlardan ve farklı kültürlerden binlerce kişinin katıldığı
büyük bir organizasyondur.
EDEN: AVRUPALI SEÇKİN DESTİNASYONLAR PROJESİ
Edirne
Belediyesi,
‘Tarihi
Kırkpınar
Yağlı
Güreşleri’
projesi
ile
Avrupa
Komisyonu’nun sürdürülebilir turizm projesi olan EDEN 2008 (Avrupalı Seçkin
Destinasyonlar)’de Türkiye birincisi olmuş ve Avrupa Turizm Günleri programına
resmi olarak davet edilmiştir. Böylece Avrupa Komisyonu tarafından 2006 yılında
başlatılan “Avrupalı Seçkin Destinasyonlar” arasında yer alan Kırkpınar Yağlı
Güreşleri, somut olmayan kültürel mirasın görünürlük ve tanıtımının yapılmasına
önemli fayda sağlaması beklenmektedir.
67
Kırkpınar Yağlı Güreş Festivali ve Kutlamalar:
Kırkpınar Yağlı Güreş Festivali resmi törenleri üç günlük bir sürece yayılmıştır.
Festivalin ana unsurlarından olan ‘Kırkpınar Ağası’nın Edirne Belediye Başkanlığı
önünde 40 takım davul zurna ekibiyle karşılanması ilk etkinliktir. Şehir içinde kortej
yürüyüşleri, saygı duruşu ve Kırkpınar marşı okunmasının ardından ‘Pehlivanlar
Mezarlığı’ ziyaret edilir.
Aynı zamanda tüm kortej yürüyüşleri sırasında o yılın
başpehlivanına verilecek olan ‘Altın Kemer’ gezdirilir.
Festival, Müslümanlar için kutsal kabul edilen Cuma günü, tüm pehlivanların katılımı
ile Selimiye Camii’nde mevlit okutulması ile başlar. Sarayiçi mevkiinde yer alan ve
güreşler için özel olarak hazırlanmış “Er Meydanı”nda devam eder.
Pehlivanların Er Meydanı’nda güreşlerden önce yağlanmaları, “peşrev” denilen yürüme
ve selamlama hareketleri, cazgırların pehlivanları tanıtımları ve duaları, festival
süresince “Kırkpınar Ezgileri” çalan 40 takım davul zurna ekibi festivalin önemli
ritüellerindendir.
Üç gün süren güreşlerde birinci olan başpehlivanın Kırkpınar Altın Kemerini almasıyla
festival sona erer.
Kırkpınar’ı diğer güreş etkinliklerinden36 ayıran, yüzyıllardır geleneksel görünümünü
koruyan iç içe girmiş bir kültürel yapıda olmasıdır. Türkiye’nin hemen her bölgesinden
gelen katılımcıları buluşturan Kırkpınar Yağlı Güreş Festivali toplumsal barış ve
kaynaşmaya önemli bir destek vermektedir. Köklü bir kültürel geleneğin bireyler,
gruplar ve topluluklar tarafından sürdürülmesi Somut Olmayan Kültürel Dünya Mirası
anlayışının yaygınlaşmasına bu açıdan da katkıda bulunmaktadır.
Kırkpınar; içerdiği objeleri (kırmızı dipli mum, kıspet, yerel geleneksel giysiler,
peşkirler, zenbil, bakır ibrik, altın kemer), ritüelleri (salavatlama ya da dualama, mevlit,
peşrev, yağlanma...) ve kültürel kimlikleri (pehlivan, Kırkpınar ağası, cazgır, davul
zurna ekibi) ile birlikte bir panayır niteliğindedir.
36
Türkiye’de yağlı güreşlerin yapıldığı diğer iller: Afyon, Ankara, Antalya, Bursa, Bolu, Çanakkale,
Isparta, İstanbul, Kırklareli, Kocaeli, Manisa, Sakarya, Samsun ve Tekirdağ’dır.
68
FESTİVALİN KÜLTÜREL KİMLİKLERİ
PEHLİVANLAR
Kırkpınar’da yağlı güreşlere katılan tüm güreşçilere “pehlivan” denir. Pehlivanlık
olgusu, Türkler için önemli bir kültürel kimlik unsurudur. Cömertlik, dürüstlük,
gelenek, adetlere uyma ve saygı gösterme gibi yaklaşımlarıyla toplum içerisinde örnek
kimlik oluşturur. Bu nedenle en centilmen pehlivana ve en iyi “peşrev“ yapan pehlivana
da ödül verilmektedir. Pehlivanlar usta-çırak geleneği içinde yetişir.
8-10 yaşlarından 40 yaşlara ve 35-40 kg dan 120-140 kg kadar ağırlıkta pehlivanlar
vardır. Kırkpınar’da yapılan güreşlerde birinci olan güreşçi Türkiye Başpehlivanı olur
ve altın kemerin bir yıllık sahibi olur. Arka arkaya üç yıl “başpehlivanlığı” kazanan
güreşçi, altın kemerin ömür boyu sahibi olur.
KIRKPINAR AĞASI
Kırkpınar güreşlerinin en temel öğelerinden biri ağalık geleneğidir. Ağalık kurumsal bir
kimlik gibi görülür. Ağalar da pehlivanlar gibi topluma örnek olması gereken
geleneklere saygılı karakterlerdir. Ağa, kolayca ayırt edilebilmesi için geleneksel giysi
giyer ve elinde büyükçe bir tespih taşır. ‘Kırkpınar Ağası’ resmi olarak devlet tarafından
tanınır. Ağanın özel aracı için üzerinde Kırkpınar Ağası yazılı kırmızı plaka tahsis
edilir. Bu plaka ağalık süresince (en az bir yıl) geçerlidir. Festivalin başlamasıyla bir
sonraki yılın ağalık duyurusu yapılır. Festival giderleri için en çok para yardımı
yapacağını taahhüt eden kişi bir sonraki yılın Kırkpınar Ağası olur. Bu gelenek
festivalin sürdürülebilir olmasının en önemli unsurlarındandır.
BEZCİLER
Yağlı güreşler esnasında, kızgın güneş altında gözlere yağ kaçması, pehlivanlar için zor
bir durumdur. Çünkü gözleri yanan pehlivanlar, güreşe devam edemezler. İşte bu sırada
alan çevresinde bekleyen "Bezciler", güreşçilerin imdadına yetişirler. Bunun için de
bezcilerden bez istenir, önce tülbentlerden almak için de yine güreşmekte olduğu
rakibin izni gerekir. Aksi yapıldığı takdirde bez alarak gözünü silmekte olan bir
güreşçiye rakibi dalıp yere indirebilir. Hatta gücü yetiyorsa yenebilir ki, bu galibiyet
geçerlidir.
69
CAZGIR
“Salavatçı” da denilen “Cazgır”, yağlı güreşlerdeki tüm pehlivanları adları, sanları,
güreş oyunlarındaki hünerleri ile birlikte seyircilere uygun mısra ve dualarla tanıtan,
izleyicileri coşturan, onları güreşe davet eden ve güreşleri başlatan kişidir. Cazgırın
bütün pehlivanları yakından tanıması, eşleştirme (her bir güreşçinin rakibinin
belirlenmesi) yaptığı sırasında dualarını okurken pehlivanların kuvvetli yönlerini
söyleyerek rakibini uyarması, nasihat etmesi gerekir. Sesinin gür olması, dua kurallarına
uygun mısralar düzmesi özelliklerinden başta gelenleridir.
Cazgır, meydanda birliği sağlamaya çalışır, pehlivanları ortak bir ruh etrafında tutmaya
gayret eder. Konuşmaları, heyecan verici ve uyarıcı bir etki yapar. Cazgır, salavat
denilen duaları müzikal bir biçimde seslendirerek pehlivanlar ve izleyiciler üzerinde
coşturucu rol oynamaktadır. Cazgırlık bir meslek olarak görülür ve mutlaka usta - çırak
ilişkisi ile cazgır olunur. Cazgırların da geleneksel giysileri vardır.
YAĞCILAR
Kırkpınar güreşlerini diğer güreşlerinden ayıran, pehlivanların yağlanarak güreş yapıyor
olmasıdır. Yağsız Kırkpınar düşünülemez. Yağlı güreşte rakibi tutmak ve kavramak için
daha fazla güç sarf etmek gerekir. Dolayısıyla Yağlı güreşte başlıca unsur kaba kuvvet
olmaktan çıkar, ustalık ve motivasyon önemli unsurlar olarak ön plana çıkar.
Kırkpınar'da pehlivanların yağlanma işi, onlara yağ veren Yağcılar aracılığıyla yapılır.
Kırkpınar kurulduğunda meydanın bir köşesine pehlivanların soyunma odalarının
yakınına koca koca kara kazan konur. Karşılaşması olan güreşçiler önce bu kazanın
başına giderek yağcının döktüğü yağ ile yağlanırlar. Buradaki yağlanma usulü de bütün
spor dallarına örnek teşkil edecek şekilde olur.
Çoğu zaman birbirlerine düşmekten çekinen, ödüllerin en önde gelen isimleri
yağlanmada yardımlaşır, birbirlerinin sırtlarına yağ dökerler. Bunun yanında bir de
meydanda ibrik ellerinde olduğu halde dolaşan yağcılar vardır. Çayıra-çimene düşüp
vücutlarındaki yağları silinen pehlivanlar, güreşe ara verip meydanda dolaşan
yağcılardan yağ isteyip dökünebilir. Ancak bu hadise rakibin izni olmadığı takdirde
gerçekleşemez. Rakibinin yağlanma niyeti ile dinlendiğini sezen bir pehlivan,
arkadaşının kıspetinin kasnağından çekerek onu güreşe davet etme hakkı vardır.
70
HAKEMLER
Kule Hakemleri
Kırkpınar'ın töresinde hakemleri, cazgırı ve diğer görevlileri ağanın seçmesi geleneği
vardır. Ancak çeyrek asıra yakın bir zamandır güreşlerin organizasyonu Edirne
Belediyesi'nin yükümlülüğünde olduğundan bu seçim belediye görevlilerince yapılır
olmuştur. Kırkpınar güreşlerinde iki hakem görev yapar. Bunlardan çimende yapılan
güreşleri yöneten hakemlere meydan, kulede bulunan hakemlere de kule hakemi denir.
Yine törelerde kule hakemlerinin pehlivanlar arasından seçilmesi usulü vardır.
Başpehlivan olmamış güreşçiler kule hakemleri arasında yer alamazlar. Gelenek
böyledir. Ne var ki son yıllarda seçimi belediyece yapılan kule hakemlerinin arasına
Güreş Federasyonu'nca da iki üye konmaktadır. Bu üyeler de genellikle hafif sıklet
pehlivanları olmaktadır.
Bölgecilik olmaması için hakem seçiminde titiz davranmak zorunluluğu vardır. Antalya,
Sakarya, Samsun ve Denizli gibi Kırkpınar'a çok sayıda güreşçi gönderen bölgelerden
güreşi bırakmış olan şöhretler, kule hakemliğine alınırlar.
Hakemler her yıl yeniden seçilir. Manisa Akhisarlı Niyazi Güreşen ile Antalyalı İsmail
Cefo, 10 yılı aşkın süreden beri kule hakemliği yapmaktadırlar.
Meydan Hakemleri
Kırkpınar'da güreş müsabakalarını yöneten hakemlere meydan hakemleri denir. Meydan
hakemi, mücadelenin adilane geçmesinden sorumlu olduğu gibi, karşılaşmanın
neticesini kule hakemlerine bildirmekle de görevlidir.
Gelenekler
açısından
meydanda
görevli
hakemler,
sporculuk
hayatlarında
başpehlivanlık kazanmış olanlar arasından seçilmez. Kırkpınar başpehlivanlarından biri
töre gereği meydan hakemi olarak görevlendirilmez. Meydan başhakemi, başaltı
şampiyonlarından ya da başaltında güreşmiş olanlar arasından seçilir. O'na bağlı diğer
hakemler de büyük orta, küçük orta ve deste pehlivanlarından olurlar. Meydanda görevli
hakemler, güreşleri kendi aralarında bölüşerek yönetirler. Meydan hakeminin
göremediği bir neticeyi, davul zurna ekibi tespit edip yine tiz ses çıkararak kule
hakemlerine duyurabilirler.
71
DAVUL VE ZURNACILAR
Davul ve zurnacılar Kırkpınar Yağlı Güreş Festivali’nin en önemli unsurlarındandır. Bu
kişiler enstrüman çalmayı usta – çırak ilişkisi içinde öğrenmektedirler. Festival boyunca
20 davulcu ve 20 zurnacıdan oluşan ekip sürekli müzik yapar. Davul – zurna ekibi de
diğerleri gibi Festivale geleneksel giysileri ile katılır.
Kırkpınar müziği olan “güreş havaları” sadece bu festivalde yağlı güreşler için özel
olarak çalınır. Ezgi, güreşin canlılığıyla doğru orantılı olarak müzisyenlerin ana bir
müzik teması üzerinde varyasyonlarıyla gösteriye dönüşür. Güreş müziğinde, (12/4'lük)
güreş havası ve (24/8'lik) ceng-i harbi olmak üzere iki ana ölçü (tartım) vardır. Yağlı
güreşle müzik arasındaki ritim, güreşin temposuna göre hızlı ve yavaş olarak
değişmektedir. Pasif güreşen, katılımcıların beklediği tempoyu göstermeyen pehlivanlar
müziğin hızlanan ritmiyle uyarılır.
Güreşin başlangıçta ağır hareketli oluşu ve birkaç çift pehlivanın aynı anda güreşmesi
nedeniyle izleyici diğer bir güreşteki oyunları bazen kaçırabilmektedir. Hareketleri ve
oyunları hızlanan bir güreşe seyircinin ilgisi müzikle çekilir. Birdenbire usulün
değişmesi ve hızlanması heyecan yaratır. Bu heyecanlanmayı yaratan ise ceng-i harbi
usulünün hızlanan tempoyla vurulmaya başlamasıdır. Davulun vurmadığı, zurnanın bir
Kırkpınar Türk Yağlı Güreşi düşünülemez. Bu o kadar önemlidir ki müzik sustuğunda
pehlivanların da güreşi durdurduklarına birçok kez şahit olunmuştur.
72
KULLANILAN GELENEKSEL ÖĞELER
Kıspet
Yağlı güreşe çıkan her pehlivanın güreş malzemesinin başında “Kıspet” gelir. Manda,
dana ve malak derisinden yapılan, bel kısmı dört parmak genişliğinde ve kalın olan bir
alt giysisidir.
Günümüzde “Kıspet” Çanakkale ve Samsun illerinde sınırlı sayıda usta tarafından
yapılmaktadır.
Zenbil
Zenbil, sadece kıspet taşımak için kamıştan ve özel bir tezgâhta el ile yapılan çanta
biçimli geleneksel bir el sanatı ürünüdür.
Güreş bittiğinde kıspet temizlenir derisinin kurumaması için yağlanır ve bir sonraki
güreşe hazırlık yapmak üzere zenbile konur.
Kırmızı Dipli Mum
Kırkpınar’ın davet simgesi “Kırmızı Dipli Mum”dur. Güreş müsabakalarından önce
pehlivanlara ve ağa tarafından davet edilen konuklara gönderilir. Kırkpınar'ın olmazsa
olmazlarındandır. Eskiden şehir ve köylerdeki kahvelere “Kırmızı Dipli Mum”lar
asılarak, oradaki halk Kırkpınar'a davet edilirdi. Günümüzde sembol olarak
kullanılmaktadır.
Altın Kemer
Kırkpınar yağlı güreşlerinin en büyük ödülü olan Altın Kemer, bir pehlivanın güreş
hayatının zirve noktasıdır.
Kırkpınar yağlı güreş festivali için özel hazırlanmıştır. 22 ayar altından olup, yaklaşık
1,400 gr ağırlığındadır.
Üç yıl üst üste başpehlivan olan güreşçi bu kemerin daimi sahibi olur. Diğer durumlarda
kemer birinci olan pehlivana devredilir.
73
2.4. Hıdırellez Şenlikleri
Hıdırellez Şenliklerinin Tarihsel Kökenleri
VE Vve
Hıdırellez bahar bayramı niteliğinde kutlanan mevsimlik bayramlarımızdandır. Türk
kültürü içinde canlılığını koruyan geleneklerden biri de “Hıdırellez”dir. Hıdırellez
geleneği, bir bayram olarak bütün Türk milletinin topluca katıldığı, birtakım töreleri
yerine getirdiği bir bahar bayramıdır. Bu tarih kışın bitişi, yazın başlangıcı, yılbaşı
olarak kabul edilir. Hıdırellez gecesi, Hıdırellez adlı bir ermişin gülfidanlarının dibine
geldiğine inanılır. Bu yüzden dilemek isteyenler, dileklerini bir kâğıda yazar, kâğıdın
içine bir miktar sembolik para koyar. Dilek yazılı olan bu kâğıtlar Hıdırellez gecesi gül
fidanlarının dibine bırakılır. Hıdırellez gecesi, Hıdırellez’in bu dilekleri toplayacağına
inanılır. Sabah olunca dilek yazılı olan kâğıtlar akan suya bırakılır, para ise çocuklara
verilir. Rûz-ı Hızır (Hızır’ın günü) olarak adlandırılan Hıdırellez günü, Hızır ve İlyas
sözcüklerinin birleştirilmesiyle halk ağzında Hıdırellez şeklini almıştır.37
Halk arasında kullanılan takvime göre eskiden yıl ikiye ayrılmaktadır: 6 Mayıs’tan 8
Kasım’a kadar olan süre “Hızır Günleri” adıyla yaz mevsimini, 8 Kasım’dan 6 Mayıs’a
kadar olan süre ise “kasım günleri” adıyla kış mevsimini oluşturmaktadır. Bu yüzden 6
Mayıs günü kış mevsiminin bitip sıcak yaz günlerinin başladığı anlamına geldiği için bu
kutlanıp, bayram yapılacak bir olaydır. Hıdırellez Günü Rumi takvime göre Nisan’ın 23.
günü, miladi takvime göre Mayıs’ın 6. Günüdür.38
Hıdırellez Hızır ve İlyas peygamberlerin yılda bir kere bir araya geldikleri gündür;
ancak bu beraberlikte ismi yaşatılmasına rağmen İlyas’ın şahsiyeti tamamıyla silinerek
Hızır motifi öne çıkarılmıştır. Bundan dolayı Hıdırellez bayramında icra edilen bütün
merasimler Hızır ile ilgilidir. Bunun temel sebebi, İslam öncesi devirlerde üç büyük
kültürün hâkim olduğu alanlarda bu yaz bayramı vesilesiyle kültleri kutlanan insanüstü
varlıkların daha ziyade Hızır’ın şahsiyetine uygun düşmesi ve onunla bütünleşmesidir.39
37
Artun, E. (2005), Türk Halk Bilimi, (İstanbul: Kitabevi Yayınları), s: 221
Artun E. (1990), “Tekirdağ’da Hıdırellez Geleneği”, Türk Halk Kültüründen Derlemeler, “Hıdırellez
Özel Sayısı”, (Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları), s: 1-23
39
Ocak, A. Y. (1998), “Hıdrellez”, İslam Ansiklopedisi, Cilt. 17. (İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı
38
74
Hıdırellez, hem yaygınlığı hem de töre ve törenlerinin, eğlencelerinin zenginliği
bakımından bahar bayramları içinde en dikkat çekici olan bayramdır. Hıdırellez,
Müslüman inançlarının efsanelik iki varlığı Hızır ile İlyas adlarının halk ağzında aldığı
biçimdir. Halk inançlarına göre Hızır, zaman zaman dünyada dolaşır, gezdiği yerlerde
kuru otları yeşertir ve dokunduğu kişinin elinde yeşil bir iz bırakırmış. Halk arasında
onun bereket, uğur getirdiğine, dağda kalanlara yardım ettiğine inanılır. İlyas hakkında
anlatılanlar daha azdır. Bir inanca göre Hızır ile İlyas iki kardeşmiş; başka bir inanışa
göre ise Hıdır erkek, Ellez de kız, iki sevgililermiş. Birbirlerine uzun süre hasret
kalmışlar, Hıdırellez gecesi buluşmuşlar ve bu kavuşmanın sevinciyle can vermişler.40
Hıdırellez törenlerini başlıca iki kısımda özetleyebiliriz:
1) 5 Mayıs, Hıdırellez gecesi, gerçekleşmesi istenen dilekler için, bereketin, sağlığın
sağlanması için birtakım işlemlere girişilir.
2) Ertesi gün dilek işlemleri sürdürülür; ama o gün törenler bir bayram havası içinde
geçer.41
Hıdırellezle ilgili inanışlar sıralanacak olursa;
1. Hıdırellez günü kişi neye sahip olmak isterse onun resmini bir yere çizer veya
taslarla resmini yaparlar. Böylelikle dileklerinin gerçekleşeceğine inanırlar.
2. Hıdırellez günü uyumanın iyi olmayacağına inanılır.
3. Hıdırellez günü ne yaparsan bütün sene onu yapacağına inanılır.
4. Hıdırellez günü bereketli olması için sebze ekilir.
5. Hıdırellez günü herkes kapı veya pencere önüne yemek bırakır. Hızır gelince yemesi
için ağzı acık tutulur.
6. O gün yedi yumurta ve yedi çeşit ot yerler.
7. Hıdırellez sabahı yağmur yağarsa, bolluk ve bereketin artacağına inanılır.
8. Bugün ateş yakılır ve üzerinden atlanır. Böyle yapınca hastalıkların ve sıkıntıların
ateşe döküleceğine inanılır.
40
41
Boratav, P. N. (1997), 100 Soruda Türk Folkloru, (İstanbul: Gerçek Yayınevi), s: 222
Boratav, P. N. (1997), a.g.e., s: 222
75
Fotoğraf 68: Hıdırellez-Kakava (Hıdırellez) Şenlikleri’nden Görüntüler
Fotoğraf 69: Hıdırellez-Kakava (Hıdırellez) Şenlikleri’nden Görüntüler
Edirne’de de 5-6 Mayıs tarihlerinde kutlanan Hıdırellez Şenlikleri Kakava (Hıdırellez)
Şenlikleri ismini almıştır.
76
2.5. Geleneksel El Sanatları: Edirnekâri, Mis Sabunu ve Aynalı
Süpürge
EDİRNEKÂRİ42
Sözlük karşılığı Edirne işi anlamına gelen Edirnekâriyi, 17.yy’dan 19.yy’a kadar devam
eden bir dönem içinde ortaya çıkan ve daha sonra tüm Anadolu’ya yayılan bölgesel bir
ekol olarak kabul edebiliriz. Edirnekâri lake ileri, ahşap veya deri üzerine boya ile
yapılan süslemelerin cila ile korunduğu bir süsleme üslubudur. Bu süslemeler; sitilize
edilmiş tek dal, belinden kurdele ile bağlı veya vazo içinde çiçek ve meyve motifleridir.
Daha çok çeyiz sandıkları, yazı kutuları, para çekmeceleri, kapı kanatları, yüklük ve
dolap kapakları gibi günlük kullanım eşyaları ve dekoratif önemi olan alanlarda
uygulanmıştır.
Yapım Tekniği
İlk olarak motifin uygulanacağı eser, o malzemenin ustası tarafından hazırlanır.
Örneğin; eser yüklük, köşe dolabı veya para çekmecesi ise marangoz, kitap cildi ise
mücellit43 tarafından hazırlanır.
Eserin süslenecek yüzeyleri üzerine ahşabın dayanıklılığını sağlamak, düzgün bir yüzey
oluşturmak için önce macun çekilir. Bu macun klasik dönemde Osmanlı yağı denilen
kaynamış bezir yağı, İngiliz beziri ve üstübeç ile bazen de bir miktar mürdesenk belirli
oranda karıştırılarak hazırlanır, seyreltici olarak da terebentin veya neft yağı kullanılır.
Genellikle fon rengine yakın bir astar çekilir. Krem, açık yeşil, pembe, fes rengi ve
siyahın bolca tercih edildiği fon rengi vurulduktan sonra, bu alana uygulanmak için
hazırlanmış desen kalıbı ile delinip, kömür tozu yardımı ile zemine geçirilerek eser
boyamaya hazırlanır. Bu işlemden sonra esere göre, renkli kompozisyonu tasarlanmış ve
hazırlanmış süsleme uygulanır. Erken dönemde kök boyalara, geç dönemde sentetik
boyalar ile yapılan bu nakışlar kuruduktan sonra, son aşama olarak da eserin üzeri lak
veya cila denen doğal veya sentetik vernikle kapatılır. Edirne’de 18 yy’da yazı kutuları,
para çekmeceleri, mücevher ve sarraf kutuları üretilmiş, Anadolu’da ve Avrupa’da
bolca satılmıştır.
42
Cömert, M. (2002), “Edirmekâri Sandıklar”, Antik Dekor. Antika Dekorasyon ve Sanat Dergisi, Eylül,
Ekim 2002, Sayı: 72, s: 100-104
43
Kitapların yanlarını dikerek ciltle kaplayan zanaatkâr.
77
Fotoğraf 70: Edirnekâri Örneği
Fotoğraf 71: Edirnekâri Sandık
78
MİS SABUNU44
İlk olarak Edirne’de ortaya çıktığı bilinen kokulu meyve sabunu üreticiliğinin geçmişi,
1600’lü yıllara kadar uzanır. 17. yüzyılda Osmanlı da misk, amber ve gül esansı
karıştırılarak hamur
kıvamına getirilen sabunun birebir meyve
boyutlarında
şekillendirilmesi ve gerçek meyve renklerine uygun şekilde boyanmasıyla imal edilen
meyve sabunları, zamanla Osmanlı sarayına, sultanlara, yerli ve yabancı devlet erkânına
sunulan değerli hediyeler arasına girmiş ve meyve sabunculuğu Edirne’de çok önemli
bir meslek haline gelmiştir.
Saray Sabunu, Padişah Sabunu, Mis Sabunu...
Esans katılarak üretildikleri ve ferahlatıcı bir koku yaydığı için halk arasında mis
sabunu olarak da anılan meyve sabunlarının, tarih boyunca saraydan gelen siparişlerin
öncelikli olarak karşılanması gerektiğinden dolayı saray sabunu, padişahın gerek hijyen
gerekse hediye sunmaktaki titizliğinden dolayı padişah sabunu olarak tanımlandığı da
bilinir. Devlet yönetimi ve halk tarafından rağbet gören meyve sabunculuğu, özellikle
19. yüzyılın başlarında Edirne'de popüler mesleklerden biri haline geldi. 19. yüzyılın
son çeyreğinde ve 20. yüzyılın başlarında Bedesten ve Arasta Çarşısı’nda meyve
sabunları satan dükkânların kırktan fazla olması, “Sabuni” adlı bir mahallenin
bulunması, meyve sabunculuğunun Edirne’de ne kadar önemsendiğinin ve önemli gelir
kaynaklarından biridir.
Fotoğraf 72: Meyve Sabunu Sepeti
44
Fotoğraf 73: Meyve Sabunları
http://www.meyvesabunu.com/
79
“Nadide” Bir Aksesuar
Meyve sabunları, halkın süs eşyası ve hediyelik olarak sıklıkla tercih ettiği
aksesuarlardan biri olmasının yanı sıra, kalite ve uzun süre kalıcılığını koruyan esansı
nedeniyle devlet erkânı arasında da çok nadide bir süs eşyası haline gelmiştir.
Edirne’de üretilen “mis kokulu” meyve sabunlarının hepsi piyasada satılmaz, büyük bir
kısmı padişahın isteği üzerine İstanbul'daki Topkapı Sarayı'na gönderilirdi. Özellikle
padişah kızları ve cariyeleri odalarında mutlaka meyve sabunu bulundurur, kokulu
meyve sabunlarını çeyizlerinin önemli bir parçası olarak görürlerdi. Ayrıca padişahların
yabancı devlet başkanlarına gönderdiği hediyeler arasına meyve sabunları konulmasına
da özen gösterilirdi.
Tarihe Mal Olmuş, Geleneksel El Sanatı
Boyut, koku ve görünümüyle gerçeğine şaşırtıcı biçimde benzeyen ferahlatıcı meyve
sabunlarının estetik ve zevkine fazlasıyla düşkün olduğu bilinen Osmanlı sultanlarının
gözde aksesuarları arasına girmesi, meyve sabunu üreticiliğinin hızlı bir gelişim içine
girmesini de beraberinde getirmiştir.
Bu dönemlerde zirveye çıkan üretim kalitesi, Edirne’de iyice yaygınlaşan meyve
sabunculuğunun üst düzeyde kabul gören bir değer haline dönüşmesini ve eşsiz bir “el
sanatı” haline gelmesini de beraberinde getirmiştir.
Fotoğraf 74: Mis Sabunu İmalatından Görüntüler
80
AYNALI SÜPÜRGE
Aynalı Süpürge ile İlgili Rivayetler
 Zamanında güzel, süslü, günde defalarca aynaya bakan ve pek iş yapmayan bir gelin
olduğu, kayınvalidesinin de bu konuya çözüm bulmak gerektiğini düşünerek süpürgeye
ayna takıp gelinin eline verdiği, “Gelin! Gelin! Al sana aynalı süpürge, hem aynaya bak,
hem de işine bak” dediği,
 Ev işini yapmaya üşenen bir gelin olduğu, kayınvalidesinin geldiğini süpürgenin
kendisine doğru olan tarafındaki aynadan görüp kendisine çeki düzen verdiği,
 Kayınvalidesiyle küsen, sözünden incinen gelinlerin “Dön de kendine bak” demek
için süpürgenin aynasını abartılı hareketlerle kayınvalidesine doğru tutarak bu hislerini
anlattığı,
 Eskiden aynalı süpürgenin başında, genç kız için bir temizlik, saflık simgesi olduğu
söylenen “kabara” adında iri başlı bir çivi bulunduğu,
 Aynalı süpürgenin, evin dış kapısına asıldığında “evimizde evlilik çağında kızımız
var” anlamı taşıdığı,
 Gelin kızın çeyiz sandığına, evine düşkün, eli iş tutan, becerikli ve temiz bir kız
olduğunu anlatmak için aynalı süpürge konduğu,
 Aynalı süpürgenin, evlenme çağındaki genç kızların evlerinin önünü süpürürken
sokaktan geçen delikanlıları aynadan izlemeleri için kullanıldığı
aynalı süpürgeyle ilgili olarak halk arasında anlatılan rivayetlerden bazılarıdır.
Fotoğraf 75: Aynalı Süpürgeler
81
Aynalı Süpürgenin Yapılışı
Edirne’ye özgü bir sanat ürünü olan Aynalı Süpürge, gelişen teknoloji karşısında
önemini yitirmekte olup, geleneksel bir sanat ürünü olarak değerini korumaktadır.
Geçmişte “Süpürgeciler Hanı” olarak bilinen Han’larda oluşan küçük dükkânlarda
süpürge üreten esnafı bugün bu yerlerde görememekteyiz. Gün geçtikçe de sayıları
azalmaktadır.
Tarladan toplanan Süpürge telleri süpürge yapımına uygun boyda kesilir. Tohumları ve
yaprakları ayıklanıp demetler haline getirilerek üretici tarafından Ticaret Borsasında
satışa çıkarılır. Üreticinin belirlediği fiyatlar üzerinden açık arttırma ile süpürge
yapımcıları tarafından satın alınan süpürge telleri, yumuşak olması ve kükürdün kolay
ıslanması için suyla ıslatılır. Islatılan teller küçük kapalı bir ocağı bulunan penceresiz
bir odaya konularak kükürtle ağartılır. Ağartılan bu süpürge telleri “ayıklayıcı” diye
anılan kişi tarafından bıçakla ayıklanır. Kalın, dolgun ve etli olanlar “tepelik”, ince ve
cılız tellerde “içlik” olarak ayrılır. Kısa, kırık ve koyu renkte düzgün olmayan teller
ayıklanarak küçük el süpürgeleri ve top süpürge yapımında kullanılır. Teller “Sarıcılar”
(taslakçı) tarafından temizlenir. 4-9 ya da daha çoğu bir araya getirilip yavru demetler
yapılır. Bunların ikisi birleştirilir, pamuk ipliğiyle bağlanarak süpürge taslağı
oluşturulur.
“Bağlayıcılar” (tepeci) bu taslağın sapına 4-5 tel yerleştirilerek “tepelik” yaparlar.
“Ayacak” denilen ayak mengenesinden yararlanılarak sap 3 ya da daha çok yerinden
galvaniz telle bağlanır. Süpürge taslağına el mengenesi (falaka) yardımıyla süpürge
biçimi verilir. Tokmakla vurularak bu biçim pekiştirilir.3 ya da daha çok yerinden
çuvaldızla dikilir. Gelenek çerçevesinde özellikle Edirne de evlenme geleneklerinde
önemli yer tutan ve sapına “kabara” denilen iri başlı özel bir çivi takıldığında kullanan
bayanın kız olduğunun göstergesi, evin kapısı dışına asıldığında ise bu evde evlenecek
çağ da kız bulunduğunu belirten simge olan ve aynalı şekliyle evlenen kızın çeyiz
eşyaları arasında vazgeçilmez konumdaki süpürge yukarıda sözü edilen işlemlerden
sonra çeşitli renklerde kurdele, nazar boncuğu, ayna, ponpon ile süslenerek satışa
sunulur. Aynalı Süpürge bütün Türkiye’de ve turistik eşya olarak Avrupa’da beğenilir.
Bugün bu mesleği yapan çok az kişi kalmıştır. Edirne Aynalı Süpürgesi harcanan emeğe
nispetle kazancı düşük bir süs eşyasıdır.
82
Fotoğraf 76: Aynalı Süpürge İmalatı
83
2.6. Şehzade ve Süleymaniye Külliyeleri-İstanbul
VE Vve
ŞEHZADE KÜLLİYESİ - İSTANBUL
Şehzade Külliyesi, Eminönü ilçesi Şehzadebaşı semtindedir. Mimar Sinan’ın inşa ettiği
ilk sultan külliyesi olan Şehzade Külliyesi, cami, medrese ve sıbyan mektebi, imaret,
türbe, tabhane ve ahırlardan oluşmaktadır.45 Cami ve avlusu bir bahçeyle çevrili olan
Külliye’de, sıbyan mektebi, imaret, tabhane, kervansaray ve medrese bu bahçenin
dışındadır. Hazire ve türbeler caminin kıble duvarının arkasına yerleşmiştir.
Cami
Şehzade Camisi’nin Mimar Sinan’ın çıraklık eseri olduğu söylenmektedir.46 Cami
38x38 m ölçülerinde bir alana bina edilmiştir. Camii, kare planlı kapalı ibadet mekânı
ile yine kare planlı üstü açık ön avlulu ve iki minarelidir.47 Caminin 19 m çapında ve
37 m yüksekliğindeki ana kubbesi dört yönde yarım kubbelerle desteklenmiştir. Üst
yapısı dört fil ayağı ve beden duvarları üstüne oturtulmuş olan cami avlusunun dış
duvarlarına iki katlı ikiz pencereler açılmıştır. Çift şerefeli olan minareleri kabartmalarla
süslü olan Şehzade Camisi’nin büyük kubbeli camilerin tarihinde önemli bir aşama
olarak kabul edildiği ileri sürülmektedir.48
Şehzade Mehmet İmareti, kare planlı, revaksız bir iç avlunun iki yanında düzenlenmiş
olan altışar kubbeli kanatlardan oluşmuştur. Girişte sağda yan yana üç oda bulunmakta
olup, ikisi erzak deposu diğeri ise mutfak bölümüdür.
Medrese, kapı kitabesine göre 1546-1547 yılları arasında tamamlanmıştır.49 Medrese,
kuzey doğu duvarını oluşturacak şekilde inşa edilmiştir. Dikdörtgen avlulu, revakı
uzunlamasına yedi, enine ise beş kemerli olan, yirmi oda bir eyvan ve tuvaletten oluşan
medresede yirmi talebe odası bulunmaktadır. 1950 yılından sonra kız öğrenci yurdu
olarak da kullanılmıştır.
45
Kuban, D. (1997), a.g.e., s: 64
Kuban, D. (1997), a.g.e., s: 69
47
Kuran, A. (1986), Mimar Sinan, (İstanbul: Hürriyet Vakfı Yayınları), s: 58
48
Kuban, D. (1997), a.g.e., s: 72
49
Kuran, A. (1986), a.g.e., s: 54
46
84
Şehzade Mehmet’in 1543’te ölümünden sonra yapılmış olan türbenin 1544’te
tamamlandığı ve Külliye’nin en erken tamamlanan yapısı olduğu bilinmektedir.50 Türbe
sekizgen planlı tek kubbelidir. Türbenin sekiz dış yüzü gömme sütunlarla
vurgulanmıştır.51 Yapının kapısı ve iç bölümü de kubbe eteğine kadar İznik çinileriyle
kaplıdır. İki kat pencereleri arasında altın yaldızla yazılı ayet frizi mevcuttur. Şehzade
Mehmet’in sandukasının türbenin orta yerinde olduğu bilinmektedir. Türbede Şehzade
Mehmet’ten başka, onun gibi genç yaşta ölen kardeşi Cihangir’in, kızı Hümüşah’ın
sandukası ve kime ait olduğu bilinmeyen üç sanduka daha vardır. Cami’nin dış
avlusundan girilen dış avlu duvarının doğu yönünde bulunan tabhane (misafirhane) iki
eşit bağımsız bölümden oluşmuştur.52 Bir giriş holüne açılan dört odadan oluşan bir
plan uygulanmıştır. Odalar kubbeli, dikdörtgendir.
Orta sofalar büyük fenerli
kubbelidir.
Külliye’de olduğu bilinen ahırın tabhaneye bitişik, ancak avlu girişi doğudan olan sekiz
kubbeli bölüm olduğu ileri sürülür.53 Bu tabhane ve ahırlar belgelerde kervansaray
olarak adlandırılmıştır.
Bir dönem İstanbul Üniversitesi matbaası olarak da kullanılan, Şehzade Külliyesi’nin
güney bölümünde bulunan yapıysa, külliyenin Sıbyan Mektebidir. Giriş revağı bugün
bulunmayan mekânın, pencere düzeni değişmiş ve depo olarak kullanıldığı zaman ocağı
da kaldırılmıştır. Burada dikkat çeken bir başka yapı ise, üç bölümden oluşan
darüzziyafedir.
50
Kuban, D. (1997), a.g.e., s: 72
Kuran, A. (1986), a.g.e., s: 57
52
Kuban, D. (1997), a.g.e., s: 72
53
Kuban, D. (1997), a.g.e., s: 73
51
85
Plan 4: Şehzade Mehmed Külliyesi
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
Cami
Şehzade Mehmet Türbesi
Rüstem Paşa Türbesi
Dar’ül Kurra
Kervansaray
İmaret
Tabhane
Medrese
86
SÜLEYMANİYE KÜLLİYESİ – İSTANBUL
Süleymaniye Külliyesi, Mimar Sinan tarafından 13 Haziran 1550’de yapımına
başlanmış ve 15 Ekim 1557 tarihinde bitirilmiştir. İstanbul Süleymaniye külliyesi
63.500 m²’lik bir arsa üzerinde inşa olunmuştur. İnşasında 1713’ü Müslüman, toplam
3523 işçi çalıştırılmıştır. Tarihçi Peçevi’nin söylediğine göre, Külliye inşasına 896.360
filori (altın para) ve 82.900 akçe harcanmıştır. Bozcaada, İzmit, Mut, Ezine, Gazze ve
Lübnan gibi farklı yerlerden taş örnekleri ve sütunlar İstanbul’a taşınmış; Külliye’nin
yapımında kullanılmak için İmparatorluk topraklarının çeşitli yerlerinden malzemeler
getirtilmiştir.
1550-1557 yılları arasında tamamlanan Klasik Osmanlı mimarisinin en önemli
denemelerinden biri olan Süleymaniye Külliyesi geniş bir alana yayılan, kentin
görünümüne yeni boyutlar getiren bir yapıdır. Devrin ekonomik ve sosyal yapısının bir
simgesi olan bu külliyenin önemli yanlarından birisi, muhasebe defterlerinin
bulunmasıdır.
Süleymaniye
Külliyesi
mimarlık
tarihinin
en
büyük
şantiye
organizasyonlarından biriyle gerçekleştirilmiştir.54 Yüzyılın tam ortasında ele alınan
Süleymaniye Camii külliyesi binalarına başladığı zaman Mimar Sinan, büyük bir
teşkilat kurup harekete geçirmiştir.55
İstanbul Süleymaniye Külliyesi, daha da dar, zor ve meyilli bir alanda inşa edilmiştir.
Süleymaniye bulunduğu platformdan Haliç’e kadar inen setlerin üzerinde durmaktadır.
Arsasının bir kısmı Bayezid Eski Sarayı’ndan alınmış bir parça ile ancak üzerinde
önemli bir külliye yapılabilecek duruma getirilmiştir. Bütün bu zorluklara mukabil
Mimar Sinan külliyenin çok önemli olan konumunda büyük başarı elde etmiştir.56
54
Kuban, D. (1998), Mimarlık ve Kent Üzerine İstanbul Yazıları, (İstanbul: Yapı Endüstri Merkezi
55
Aslanapa, O. (1986), Osmanlı Devri Mimarisi, (İstanbul: İnkılâp Kitabevi), s: 27
56
Akozan, F. (1988), “Süleymaniye - Fatih Külliyeleri”, Mimar Sinan Dönemi Türk Mimarlığı ve Sanatı,
Yay. Haz.: Zeki Sönmez, (İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları), s: 16
87
Plan 5: Süleymaniye Külliyesi
1. Cami
2. Kanuni Sultan Süleyman Türbesi
3. Eşi Hürrem Sultan Türbesi ve mezarlar
4. Dar’ül Kurra Medresesi
5. Rabi Medresesi
6. Salis Medresesi
7. Evvel Medresesi
8. Sani Medresesi
9. Tıp Medresesi
10. Darüşşifa
11. İmaret
12. Tabhane
13. Mimar Sinan’ın Türbesi
14. Hamam
15. Dar’ül Hadis Medresesi
16. Sıbyan Mektebi
88
Süleymaniye Külliyesi orta yerinde cami ile iki türbe, uzun kenarlarında medreseler
bulunan büyük avlusuyla İstanbul Fatih Külliyesi’ni akla getirmektedir. Büyük avluyu
üç yandan kuşatan yapılarıyla Gebze Çoban Mustafa Külliyesi’ni andırmaktadır. Fakat
bu iki külliyeden farklı olarak, büyük avluyu saran yapılar değişik nivolara oturtulmak
ve bunlarla avlu arasına yollar konulmak suretiyle bir yandan büyük avlunun içinde yer
alan cami ve türbeler dışında kalan hayır yapıları arasındaki öncelik sırası belirlenmiş,
bir yanda da topografyanın iyi değerlendirildiği kademeli yerleşme düzeni elde
edilmiştir.57
Süleymaniye, dini hizmetinden öte eğitim hizmetleriyle de ön planda olan bir
komplekstir. Külliye, döneminde kent ve kentli için bugünün üniversite kampüsü, kültür
ve bilim merkezi niteliğindedir. Buradan yola çıkarak külliyenin böyle bir misyon
yüklenmesi için, kent merkezinde, kentin uzak noktalarından bile görünebilecek bir
yerde yapılmasının bilinçli bir seçimdir.
Fotoğraf 77: Süleymaniye Külliyesi
57
Kuran, A. (1989), "Mimar Sinan'ın Külliyeleri", Mimarbaşı Koca Sinan Yaşadığı Çağ ve Eserleri,
(İstanbul: Vakıflar Genel Müdürlüğü Yayınları), s: 168
89
İstanbul’un topografik yapısının eğimli arazilerden oluşması, Sinan’a başka imkânlar da
sunmuştur. Mimar, eğimin yükseltisinde bir platform oluşturarak ve oluşturduğu bu
platformun altını da kullanma fırsatı elde edebilir. Böylece külliyenin diğer
servislerinden bazıları için alttaki mekânı kullanabilmiştir. Sinan, Süleymaniye’de
platformun altında inşa edilen mekânı dükkânlar için kullanılmıştır.
Böyle bir yer seçimi, diğer bir deyişle Süleymaniye külliyesinin tepe külliyesi olması,
daha önce sözü edilen etmenler nedeniyle gerçekleşmiştir. Etmenlerden birincisi, kentte
külliyenin kurulduğu bölgedeki ihtiyaçtır. Ancak büyük sultan külliyelerinde bu etmeni,
bölgenin değil, kentin ihtiyacı olarak düşünmek gerekir. Zaten, özellikle Süleymaniye
gibi kentin merkezinde konumlanmış çok fonksiyonlu büyük bir külliyenin, sadece
kurulduğu bölgenin/mahallenin ihtiyacı değil, kentin tümünün ihtiyacı için yapılmış
olduğu açıktır.
Bununla birlikte Süleymaniye’nin konumlanmasında bu etmenin daha az etkili olduğunu
söylemek de yanlış değildir. Bunun nedeni, Süleymaniye’nin büyük sultan külliyesi
olmasından ve işverenin toplumdaki yerinden dolayı külliyenin simgesel bir anlam
taşımasıdır. Kuban’ın büyük sultan külliyelerinin yer seçimiyle ilgili olarak söyledikleri,
bu konuya netlik kazandıracaktır:
“İstanbul’da Batılılaşma hareketlerinden önce, toplumsal amaçlarla meydana getirilen
anıtların, cami, medrese, imaret, mektep, çeşme, sebil gibi yapıların yerleşme noktaları,
bunların boyutları ve işlevine bağlı olarak değişir. Sultanların büyük yapıları söz konusu
olduğu zaman, bunların yerleştikleri noktaların seçimi işlevselden çok, simgesel
kaygılarla olmuştur… Bunun yanında yer seçimini etkileyen ikinci neden, kentin yapısı
içinde, genel silüette etkili olabilecek bir yer bulunması olmuştur. Süleymaniye’nin
orada bulunma nedeni, bu bölgenin cami gereksinmesi sonucu değil, fakat Kanuni’nin
kentin toplumsal yaşantısına ve fiziksel görüntüsüne hükümdarlığının gereklerini
katmak istemesiydi…”58
58
Kuban, D. (1998), Türk ve İslam Sanatı Üzerine Denemeler, (İstanbul: Arkeoloji ve Sanat Yayınları),
s: 99
90
Süleymaniye’nin yer seçiminde vakfedeninin payı da büyüktür. Osmanlı’nın en güçlü
olduğu dönemde inşa edilen külliyenin işvereni Kanuni Sultan Süleyman’dır ve külliye,
tepeye konumlanmasıyla ve bunu destekleyen bir yerleşim şemasıyla kent içinde bu
dönemi çok iyi anlatan politik bir gösteri olmuştur. Haliç’e yukarıdan bakan bir tepenin
seçilmesi, külliyeye Haliç’e ve kente hükmeden, heybetli bir görünüş kazandırmıştır.
Tepede ve eğimli bir arazide yerleşmesi, yani yapılan arazi seçimi, külliyenin alan
düzenlemesinde, diğer bir deyişle mekân organizasyonunda da oldukça etkili olmuştur.
Çünkü alan düzenlemesi yapılırken arazi özellikleri iyi değerlendirilmiştir. Külliye,
konumlandığı yere ve arazisine göre şekillenmiştir.
Külliyenin vaziyet planına bakıldığında, merkezinde caminin yer aldığı, caminin
etrafında da diğer yapıların simetrik olarak yerleştiği keskin geometrik bir şemaya sahip
olan bir kompleks görülür. Süleymaniye Külliyesi genel itibariyle, farklı doğrultuda
eğimlere sahip olan bir arazide, istinat duvarları ve teraslar düzenlenerek yapıların farklı
kotlara oturtulması ve böylece eğimden olabildiğince faydalanılmasıyla arazinin
şartlarına göre şekillenmiştir.
91
3. BÖLÜM
KORUMA VE YÖNETİM
92
3. KORUMA VE YÖNETİM
UNESCO Dünya Mirası Selimiye Camii Külliyesi’nin en iyi şekilde korunması ve
sergilenmesi amacı ile Külliye ve çevresinde oluşturulan koruma alanında
“Alan Yönetimi” oluşturulmuştur. Alan yönetiminin birimleri olan “Danışma” ile
“Eşgüdüm ve Denetleme” kurulları teşkil edilmiştir. Kurullar 07.07.2009 tarihinde
Belediye Encümeni kararı ile resmiyet kazanmıştır. Bu kurullar aracılığı ile Edirne
Selimiye Camii Külliyesi ve Koruma Alanında ilgisi bulunan paydaşlar arasında
kentsel, çevresel ve kültürel bilgi akışını sağlamak amaçlanmaktadır.
3.1.1. Edirne Selimiye Camii Külliyesi’nin Mülkiyeti
VE Vve
VE Vve
Tapu
kayıtlarına göre, Selimiye Camii, Dar’ül Hadis Medresesi (Medrese-i Âliye) ve
Dar’ül Kurra’nın mülkiyeti mazbut Sultan II. Selim Vakfı'na, Arasta ve Sıbyan
Mektebi'nin mülkiyeti ise Vakıflar Umum Müdürlüğü'ne ait olup, yönetimlerinden
Vakıflar Genel Müdürlüğü sorumludur.
Külliye birimlerinden;
 Selimiye Camii’nin din görevlilerinin atanması ve caminin ibadete açık
tutulmasından Diyanet İşleri Başkanlığı sorumludur. Başkanlık bu sorumluluklarını
taşra birimi olan Edirne İl Müftülüğü vasıtasıyla yerine getirir.
 Dar’ül Kurra Medresesi, 2007 yılında Vakıflar Genel Müdürlüğü tarafından müze
olarak işlevlendirilmiştir. Halen Edirne Vakıflar Bölge Müdürlüğü’ne bağlı Selimiye
Vakıf Müzesi olarak hizmet vermektedir.
 Dar’ül Hadis Medresesi (Medrese-i Âliye) Vakıflar Genel Müdürlüğünce kültür
işlerinde kullanılmak üzere 2018 yılına kadar Edirne İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü’ne
tahsis edilmiştir. Halen bu bina Edirne Müze Müdürlüğü’ne bağlı Türk İslam Eserleri
Müzesi olarak kullanılmaktadır.
 Arasta’nın içinde bulunan dükkânlar Edirne Vakıflar Bölge Müdürlüğünce özel
şahıslara kiraya verilmek suretiyle değerlendirilmektedir.
 Sıbyan Mektebi de Arasta gibi Edirne Vakıflar Bölge Müdürlüğünce özel şahıslara
kiraya verilmek suretiyle işlevlendirilmiştir.
93
3.1.2. Edirne Selimiye Camii Külliyesi’nin Yönetimi
08.12.2001 tarihli ve 24607 Sayılı Resmi Gazetede yayımlanan 4721 Sayılı Türk
VE Vve
Medeni Kanunu’nun 101. Maddesinde vakfın tanımı yapılarak “vakıflar; gerçek veya
tüzel kişilerin yeterli mal ve hakları belirli ve sürekli bir amaca özgülemeleriyle oluşan
özel hukuk tüzel kişiliğe sahip mal topluluklarıdır.” denmiş,
59
27.02.2008 Tarih ve
26800 Sayılı Resmi Gazetede yayımlanan 5737 Sayılı Vakıflar Kanunu”nun 4. maddesi
de "Vakıflar, özel hukuk tüzel kişiliğine sahiptir." şeklinde düzenlenmiştir.
Mazbut Vakıf
60
, Mülhak Vakıf, Cemaat Vakfı, Esnaf Vakfı ve Yeni Vakıf gibi vakıf
türleri bulunmaktadır. Selimiye Camii Mazbut Vakıf mülkü olduğundan, VGM
tarafından yönetilir ve temsil edilir.
61
Farklı kurum, özel veya tüzel kişiler tarafından
kullanılmakla birlikte külliyenin tümünün fiziki bakım ve restorasyonundan VGM
sorumludur.
VAKIF KAVRAMI
Tarihi süreç içerisinde insanoğlunun ortaya çıkardığı en faydalı sosyal kurumlardan biri, belki de en
hayırlısı, herhangi bir maddi karşılık beklemeksizin, Allah rızası ve manevi bir mükâfat ümidiyle
gerçekleştirdiği vakıf müessesesidir. Bu kurumun esas gayesi, Hakk'tan geleni Hakk adına halka
ulaştırmak, diğer bir deyişle almadan "vermek", "paylaşmak" ve "yardımlaşmak" tır.
Arapçada durdurmak, alıkoymak anlamına gelen "vakıf" kelimesi, terim olarak ise, VIII. yüzyıl
ortalarından itibaren, İslâm ülkelerinin sosyal ve iktisadî hayatında önemli bir rol oynayan dinî ve
kamusal nitelikli bir müessese manasına gelmektedir. İslâm hukukunda "vakıf" kelimesini ifade
sadedinde, "habs, hubs" ve "sadaka" terimleri kullanılmıştır. Aslen Arapça bir kelime olan vakfın
çoğulu "evkaf" ve "vukuf"tur. Bazı Hanefî hukukçuları, fıkıh kitaplarında konu başlığı olarak "vakıf"
ve "sadaka"yı birlikte ele almaktadır. Vakıf en yaygın tanımıyla, bir malın kullanım hakkını şahsi
mülkiyetten çıkartarak, ebediyen kamu menfaatine tahsis etmektir.
59
22.11.2001 Tarih ve 4721 Sayılı “Türk Medeni Kanunu”, Madde: 101 ve 20.02.2008 Tarih ve 5737
Sayılı “Vakıflar Kanunu”, Madde: 4
60
20.02.2008 Tarih ve 5737 Sayılı “Vakıflar Kanunu” Madde:3’e göre mazbut vakıf; Bu Kanun
uyarınca Genel Müdürlükçe yönetilecek ve temsil edilecek vakıflar ile mülga 743 Sayılı Türk Kanunu
Medenisinin yürürlük tarihinden önce kurulmuş ve 2762 Sayılı Vakıflar Kanunu gereğince Vakıflar
Genel Müdürlüğünce yönetilen vakıfları ifade eder.
61
20.02.2008 Tarih ve 5737 Sayılı “Vakıflar Kanunu”, Madde: 6
94
VAKFIN GELİŞİMİ
Büyük Selçuklular döneminde vakıf müessesesi devletin yönetim anlayışına uygun olarak kat kat
büyüdü. İslâm dünyasının koruyuculuğunu üstlenen Selçukluların, Sultan Tuğrul ile başlayan ve
Alparslan, Melikşah ve Sencer gibi hükümdarlarla devam eden dinî himaye politikaları ve bu konuda
gösterdikleri hassasiyet, Sultan Sencer'den sonra ülkenin melikler arasında paylaşılıp
parçalanmasıyla kurulan devletler döneminde de genel çizgileriyle devam edecek, Anadolu Selçuklu
Devleti'nde de durum farklı olmayacak, bu devletin nüfuzu altında bulunan şehirler daima kuvvetli
bir Müslüman beldesi olarak kalacaktır.
Tuğrul Bey'den itibaren İslâm dünyasının değişik yerlerini cami, medrese, kütüphane, hastane,
imaret, zaviye ve kervansaraylarla dolduran Selçuklular, buralara büyük vakıf gelirleri bağladılar.
Hatta bir bilim yuvası olarak medreselerin devlet eliyle teşkilatlanması, ilim tahsilinin ücretsiz
olması ve bunun İslâm dünyasına yayılması, Selçukluların sayesinde oldu. Büyük Selçukluların bu
uygulamasını Anadolu Selçukluları ile diğer Anadolu beylikleri de aynen sürdürdü. Onlar da inşa
ettikleri çok sayıda, müesseselere zengin vakıf kaynakları tahsis edip, Anadolu'daki sosyal, iktisadî
ve her türlü hayrî yatırımları büyük ölçüde vakıflar marifetiyle yaptılar.
Vakıf, Osmanlılara, önceki İslâm toplumlarından intikal etmiş bir kurum olmasına rağmen, Osmanlı
döneminde altın dönemini yaşadı. Bu kurum, ülke zenginliklerinin dolaşımı ve adil paylaşımı,
kamusal hizmetlerin en kısa yoldan halka ulaştırılması, eğitim ve bilimin desteklenmesi, merhamet
ve yardımlaşma duygularının kurumsallaşması, toplum katmanları arasında sosyal dengelerin yerli
yerine oturtulması, siyasî ve ekonomik istikrarın korunması ve şehirlerin yaşanabilir hale
getirilmesinde yüzyıllarca önemli işlevler görüp, bu konuda siyasî iktidarların en büyük yardımcısı
oldu. Osmanlı öncesinde de vakıflar birçok hizmet ve faaliyetlerde bulunmakla beraber, hiçbir
zaman, Osmanlı devleti zamanındaki kadar kapsamlı, sistematik ve verimli çalıştırılamadılar.
Vakıf eserlerinin en büyükleri Osmanlı dönemine aittir. Osmanlılar, vakıf kurumunu hem teorik
olarak hem de pratikte geliştirerek, vakıf sistemine yeni kavramlar ve kendilerine özgü yeni vakıf
modelleri kazandırdılar. Buna bağlı olarak, yeni vakıf anlayışı çerçevesinde geliştirdikleri
kurumlarla, Osmanlı şehirlerinin inkişafında olsun günlük hayatın işleyişinde olsun, birçok yenilikler
yaptılar. Osmanlı toplumunun vakıf konusunda geliştirdiği farklı anlayış, vakıfları basit birer
"yardımlaşma sandığı" hüviyetinden çıkartarak, bu eserleri iktisadî, sosyal, dinî, kültürel ve siyasî
hayatın vazgeçilmez kurumları haline getirdi.
Osmanlı döneminde vakıfların hemen her sahaya girdiği ve büyük hizmetler verdiği görülüyor.
Bunların arasında cami, tekke, mektep, medrese, kütüphane, yol, köprü, çeşme, han, hastane, tabhane
(misafirhane), imaret ve yunak (çamaşırhane) gibi her türlü dinî ve sosyal ihtiyaçlara cevap veren
vakıf müesseseleri dışında, muhtaç kimselere nakdi yardımlar yapılması için tesis edilen para
vakıfları da bulunmaktaydı.
Osmanlılarda vakıf kurucularının çoğu yönetici kesime mensup kişilerdi. Bu arada kadınlar da vakıf
tesisine yakın ilgi gösteriyorlardı.
Osmanlı Devleti'nin XVIII. yüzyıldan itibaren siyasî, askerî ve iktisadî istikrarını giderek
kaybetmeye başlaması ve buna bağlı olarak sitemin önemli kurumlarında baş gösteren olumsuzluklar
vakıfları da derinden etkiledi. Özellikle vakıfların yönetim ve denetimlerinde görülen dağınıklığın
giderilmesi ve yolsuzlukların önlenmesi için merkezi bir anlayışla 1826'da Evkaf-ı Hümayun
Nezareti kuruldu. Nezaretin kurulması ile başlayan yeni dönemde vakıf gelirleri önemli ölçüde azaldı
ve bu durum zamanla vakıf eserlerinin harap ve bakımsız hale gelmesine yol açtı.
II. Meşrutiyet dönemine gelindiğinde vakıfların durumu oldukça kötü haldeydi. Bu dönemde, Evkaf
Nezareti'ne, sadece işlenmeyen topraklarla harap bina arsalarını satarak elde edilen paralarla cami,
ilkokul, medrese ve hastaneler yapma yetkisi veren, 10 Haziran 1911 tarihli kanunun
çıkarılmasından başka bir şey yapılamadı.
95
Bu kanunla, İstanbul'da sadece fakirlere mahsus iki imaret bırakılarak, diğerleri kaldırıldı ve vakıflar
idaresine memur yetiştirmek üzere Mekteb-i Evkaf kuruldu. Batılılaşma ve yenileşme döneminde
arka arkaya yürürlüğe konulan kararlarla, Osmanlı toplum hayatında sosyal, ekonomik, siyasî ve
kültürel açıdan derin izleri bulunan, hatta devletin çöküş dönemi olan XIX. yüzyılda bile Osmanlı
istihdam ve iktisadî hayatının %16'larına hâkim olan vakıf müessesesi, hukukî düzenlemeler ve
alınan siyasî kararlarla büyük çapta tahrip edildi.
Türkiye Büyük Millet Meclisi hükümetleri döneminde çıkarılan, 2 Mayıs 1920 tarihli "Büyük Millet
Meclisi İcra Vekillerinin Suret-i İntihabına Dair Kanun" ile vakıflar "Şer'iyye ve Evkaf Vekâleti"
bünyesine dâhil edilerek, vakıf işleri bu vekâlet tarafından yürütüldü. Şer'iyye ve Evkaf Vekâleti'nin
3 Mart 1924 Tarih ve 429 Sayılı yasa ile kaldırılmasıyla görevleri Başbakanlığa bağlı Vakıflar
Umum Müdürlüğü'ne devredildi.
Vakıf meselesi ile ilgili diğer bir tedbir de, 22 Şubat 1926 tarihli kanunla alındı. Bu kanunla,
doğrudan doğruya idare edilen vakıfların da belediyeler ve devlete ait fabrikalar gibi umumi
menfaatlere yarar başka kuruluşlara satılabilmesi kabul edildi. Eski vakıfların idaresini düzenleyen
vakıflar kanunu, ancak 5 Haziran 1935'te çıkarılabildi. Bu tarihte yürürlüğe giren 2762 Sayılı
Vakıflar Kanunu ile vakıflar hakkında önemli değişiklikler yapıldı. Bu kanunun ilk maddesine göre
vakıflar; yönetim biçimine göre Mazbut, Mülhak, Cemaat ve Esnafa Mahsus Vakıflar ile Yeni
vakıflar olmak üzere dört kategoride toplandı.
Mazbut Vakıflar, doğrudan doğruya Vakıflar Genel Müdürlüğü tarafından idare edilen vakıflardır.
Tamamı bir küll halinde tüzel kişiliğe sahip olmakla beraber bu vakıflar, Vakıflar Genel Müdürlüğü
tarafından temsil ve idare ediliyordu. Mülhak Vakıflar, Vakıflar Genel Müdürlüğü'nün denetimi
altında, vakıf senedinde yazılı şartlara göre vakfın evladından olan mütevelliler tarafından
yönetilmektedir. Cemaat ve Esnafa Mahsus Vakıflar ise, cemaat ve esnaflar tarafından seçilen kişi ve
kurullarca yönetilmekte, Vakıflar Genel Müdürlüğü tarafından denetlenmektedir. Yeni Vakıflar, Türk
Medeni Kanunu'na tabi olarak, şahısların isteği üzerine, bağımsız mahkemeler tarafından kurulup,
Vakıflar Genel Müdürlüğü'nce denetlenen vakıflardır.
1935 tarihli ve 2762 Sayılı Vakıflar Kanunu, 1938, 1939, 1949, 1956, 1981 ve 1995 yıllarında
çıkarılan kanunlar ve 1984 yılında çıkarılan Bakanlar Kurulu kararı ile değişikliklere uğradı.
Cumhuriyet döneminde vakıflarla ilgili önemli düzenlemelerden biri de 13 Temmuz 1967'de
çıkarılan bir kanunla yapıldı. Bu kanundan sonra vakıfların sayısında büyük artış oldu. 1926-1967
yılları arasında yaklaşık 100 tesis (vakıf) kurulmuş iken, 1967-1987 döneminde 1.721 vakıf kuruldu.
Bu artışta tesis yerine vakıf kelimesinin kanunla yeniden uygulamaya konulmasının önemli etkileri
oldu. Böylece birçok dernek, dernekler kanununun mal edinme ile ilgili sınırlamalarından dolayı
vakfa dönüştü.
Vakıf sayısındaki bu artışta, Cumhuriyetin ilanından sonra vakıfların tamamına yakınının devlet
kontrolüne geçmesi ve yeni vakıfların kurulmasını özendirecek hukukî düzenlemelerin
yapılmamasının büyük etkisi vardır. 1982 Anayasası ile vakıflara tanınan vergi muafiyetleri ile
dernekler konusunda getirilen bazı kısıtlamalar da vakıf sayısındaki yükselişin diğer önemli sebepleri
oldu.
Vakıflarla ilgili son düzenleme 2008 yılında gerçekleşti. 5737 Sayılı Vakıflar Kanunu, 27 Şubat 2008
tarihinde Resmi Gazete'de yayımlanarak son hali ile yürürlüğe girdi. Kanun, Türkiye'de mevcut
vakıfları mazbut, mülhak, yeni vakıflar, cemaat ve esnaf vakıfları olarak dört kısma ayırdı. 2762
Sayılı Vakıflar Kanunu ile mazbut vakıfların tamamı küll halinde Genel Müdürlük tarafından temsil
edilmekte iken, bu kanunla her mazbut vakfa özel hukuk tüzel kişiliği verildi. Bu son düzenleme ile
Cumhuriyetin kuruluşundan günümüze kadar yıllar içinde dağınık olarak oluşturulmuş vakıf
mevzuatı tek çatı altına alınmış oldu.62
62
VGM (2012), Bir Medeniyetin İzdüşümü Vakıflar, (İstanbul: Vakıflar Genel Müdürlüğü Yayınları)
96
27.02.2008 Tarih ve 26800 Sayılı Resmi Gazetede yayımlanan 20.02.2008 Tarih ve
5737 Sayılı “Vakıflar Kanunu”nun 35. Maddesinde belirtildiği gibi VGM, kendisine
verilen görevleri yerine getirmek üzere, kamu tüzel kişiliğine haiz Başbakanlığa bağlı
olarak kurulmuştur; Başbakan, Genel Müdürlüğün yönetimi ile ilgili yetkilerini gerekli
gördüğü takdirde görevlendireceği Başbakan Yardımcısı vasıtasıyla kullanabilmektedir
ayrıca VGM, merkez ve taşra teşkilâtından oluşmakta ve merkezi Ankara'da
bulunmaktadır.
VGM’nin aşağıda ayrıntıları ile belirtilen görevleri63, ülkedeki tüm vakıf varlıklarının
olduğu gibi Edirne Selimiye Camii Külliyesi’nin de korunması ve yaşatılması ile
doğrudan ilişkilidir. VGM’nin görevleri:
a) Mazbut vakıfların vakfiyelerinde veya vakfiye yerine geçen hüccet, berat, ferman
gibi belgelerinde yazılı hayrî, sosyal, kültürel ve ekonomik şart ve hizmetleri yerine
getirmek.
b) Vakfiyelerde öngörülen hizmetlerin en iyi şekilde yerine getirilebilmesini sağlamak
amacıyla Genel Müdürlüğe ve mazbut vakıflara ait paralar ile malları değerlendirmek,
daha fazla gelir getirici yatırımlara tahsis etmek.
c) Genel Müdürlüğe ve mazbut vakıflara ait paralar ile işletmeler kurma, kurulmuş
şirketlere iştirak etme, bunların sermaye artışları hususlarında karar vermek.
d) Yurt içi ve yurt dışındaki vakıflara ait vakıf kültür varlıklarını ihya etmek.
e) Mülhak, cemaat ve yeni vakıflar ile esnaf vakıflarının denetimini yapmak.
f) Vakıflarla ilgili konularda; araştırma, geliştirme, eğitim, kültür ve yayın
faaliyetlerinde bulunmak, ulusal ve uluslararası koordinasyonu sağlamak.
g) Vakıf kültür varlıklarından oluşan koleksiyonlar meydana getirmek; müze, kütüphane
ve kültür merkezleri kurmak.
h) Bu Kanun ve diğer kanunlar ile Genel Müdürlüğe verilen görevleri yapmak.
63
97
Genel Müdürlük, vakıflara ilişkin görevlerle ilgili olarak diğer kurum ve kuruluşlarla
işbirliği içerisinde çalışır ve koordinasyonun sağlanması hususunda gerekli tedbirleri
alır. Genel Müdürlük gerektiğinde ihtiyaç duyulan konuyla sınırlı olmak üzere 4734
Sayılı Kamu İhale Kanununa tâbi olmaksızın uzman kişi, kurum ve kuruluşlardan
danışmanlık ve hukukî mütalaa şeklinde hizmet satın alabilir.
VGM’nin idaresinde veya denetiminde bulunan mazbut ve mülhak vakıflara ait
taşınmaz kültür ve tabiat varlıkları ile gerçek ve tüzelkişilerin mülkiyetinde bulunan
cami, türbe, kervansaray, medrese, han, hamam, mescit, zaviye, mevlevihane, çeşme ve
benzeri kültür varlıklarının korunması ve değerlendirilmesi koruma bölge kurulları
kararı alındıktan sonra, Vakıflar Genel Müdürlüğünce yürütülür.64
VGM, mülkiyetinde bulunan Selimiye Camii Külliyesi gibi vakıf eserlerini korurken,
söz konusu eserlerin tarihi - kültürel birikimlerini, kuruluş amaçlarını, işlevsel ve
ekonomik kullanımlarını gözetmek ve imar ederken orijinalliklerini korumak
zorundadır. VGM’nin bu koruma - yaşatma sistemi yeni, modern dönem ile birlikte
geliştirilen bir sistem olmayıp, Anadolu’da ilk vakıf kurulduğundan itibaren sürdürülen
bin yıllık bir sistemdir. Bu açıdan VGM’nin koruma - yaşatma faaliyetleri genel hatları
ile UNESCO, ICOMOS gibi uluslararası kurumların oluşturmaya çalıştıkları koruma yaşatma sistematiği ile örtüşmektedir.
64
21.07.1983 Tarih ve 2863 Sayılı “Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanunu”, Madde: 10-4
98
3.1.3 Edirne Selimiye Camii Külliyesi’nin Bakımı, Onarımı, Bahçe
Tanzimi ve Güvenliği
Vakıflara ait yurt içi ve yurt dışındaki taşınır ve taşınmaz vakıf kültür varlıklarının
VE Vve
tespiti, envanterinin çıkarılması, tescili, Vakıflar Genel Müdürlüğüne ve mazbut
vakıflara ait olanların korunması, mülkiyeti el değiştirmiş vakıf kültür varlıkları ile
koruma alanlarının kamulaştırılması, değerlendirilmesi, onarımı, restorasyonu ve
gerektiğinde yeniden inşası VGM tarafından yürütülür. Sermayesinin yüzde ellisinden
fazlası Vakıflar Genel Müdürlüğe veya mazbut vakıflara ait işletme ve iştiraklerin;
Kurumlar Vergisi matrahının yüzde onu, yeterli geliri bulunmayan mazbut vakıflara ait
vakıf kültür varlıklarının onarımında kullanılmak üzere Genel Müdürlüğe aktarılır.
Yeterli geliri bulunmayan mazbut vakıflara ait vakıf kültür varlığı niteliğindeki
taşınmazların,
benzer
amaçlı
mazbut
vakıfların
gelirleriyle
korunmasına
ve
yaşatılmasına Meclis yetkilidir. Vakıflara ait taşınır ve taşınmaz kültür ve tabiat
varlıkları; VGM, ilgili kamu kurum ve kuruluşları ile kullananları tarafından korunur.65
Selimiye Camii Külliyesi’nin günlük bakımının yapılması ve gözlemlenmesi Edirne İl
Müftülüğü’nün sorumluluğu altında iken kapsamlı restorasyonu VGM tarafından
yapılmaktadır.
24.05.1985 Tarih ve 18763 Sayılı Resmi Gazetede yayımlanan “Camilerin Bakım
Onarım Temizlik ve Çevre Tanzimi Hakkında Yönetmelik” hükümleri uyarınca,
Selimiye Camii’nin onarım ve her türlü restorasyonundan VGM; bakım, temizlik ve
güvenliğinden Edirne Müftülüğü; çevre tanzimi projelerinin hazırlanması ve
onaylanması Kültür ve Turizm Bakanlığı; Vakıf alanının etrafındaki çevrenin tanzim
projelerinin hazırlanması, ağaçlandırma ve çiçek tanzimi Edirne Belediyesi; külliyenin
genel güvenliğinin sağlanması Edirne Valiliği; caminin trafo tesislerini kurma ve
bedelsiz elektrik sağlama görevi ise Trakya Elektrik Dağıtım A.Ş.’ye (TREDAŞ)
verilmiştir.
65
20.02.2008 Tarih ve 5737 Sayılı “Vakıflar Kanunu”, Madde: 28-29
99
Diyanet İşleri Başkanlığı’na tahsisi edilen Selimiye Camii, Edirne İl Kültür ve Turizm
Müdürlüğü’ne tahsis edilen ve Türk İslam Eserleri Müzesi olarak kullanılan Dar’ül
Hadis Medresesi ve özel şahıslara kiralanan Arasta dükkânları, yangın, hırsızlık ve
doğal
afetlere
karşı,
kullanıcıları
veya
kiracıları
tarafından
VGM
adına
sigortalanmaktadırlar.66
Külliye’nin güvenliği öncelikle külliye birimlerini kullanan farklı kurumların kendi
sorumluluğunda bulunmaktadır. Ayrıca külliye birimlerinin genel güvenliği Edirne
Valiliği İl Emniyet Müdürlüğü tarafından sağlanmaktadır. Külliye çevresinde MOBESE
sistemi bulunmaktadır. Edirne İl Müftülüğü tarafından ise hırsızlığa karşı önlem olarak
cami içinde harekete duyarlı, alarm sistemini de içeren kamera sistemi kurulması
çalışmaları başlatılmıştır.
İl Emniyet Müdürlüğü’nce Külliye’nin yoğun ziyaretçi aldığı dini bayramlar, Ramazan
ayı, tatil günleri ve Cuma günlerinde güvenlik konusunda daha sıkı tedbirler alınmasıyla
birlikte Edirne İl Müftülüğü tarafından cami güveliğinin sağlanması için 01.08.2012
tarihi itibariyle vardiyalı çalışan 6 güvenlik personeli görevlendirilmiştir.
66
100
3.1.4 Edirne Selimiye Camii Külliyesi’nin Koruma Prosedürünün
İzlenmesi
VGM bünyesinde kurulu bulunan Sanat Eserleri ve Yapı İşleri Daire Başkanlığı
VE Vve
tarafından,
Bölge
Müdürlüklerinin
çalışmaları
ve
buralardan
gelen
talepler
doğrultusunda bakım, onarım ve restorasyon planları yapılmaktadır. Bu çalışmalarla
ilgili ihtiyaç duyulan ödeneklerin planlanması ve yönetimi ise yine VGM içerisinde
kurulu bulunan Strateji Geliştirme Daire Başkanlığı tarafından gerçekleştirilmektedir.
Selimiye Camii Külliyesi'ndeki bakım, onarım ve restorasyon çalışmaları da bu
çerçevede sürdürülmektedir.
VGM’nin Restorasyon Süreci
VGM, vakıf kültür varlıklarının rölöve ile restorasyon, restitüsyon ve diğer projelerini hazırlamak
veya hazırlatmakla, ayrıca talep halinde kontrollük görevi VGM tarafından yürütülmek kaydıyla
düzenlenecek protokol esasları dâhilinde kamu kurumları ve kuruluşları ile gerçek ve tüzel kişilere
yaptırmakla, vakıf kültür varlıklarının onarımı ile yeni yapıların inşa, onarım ve ihale işlemlerini
yürütmekle görevlidir.
Vakıf kültür varlıklarının restorasyonu ve proje teminlerinde çoğunlukla özel ve tüzel kişilerden ihale
yoluyla temin yöntemi kullanılmaktadır.
Restorasyon ve proje ihaleleri, 5737 Sayılı Vakıflar Kanunu'na dayanılarak hazırlanan ve 10.09.2008
tarihli ve 26993 Sayılı Resmi Gazete'de yayımlanan "Vakıf Kültür Varlıkları İhale Yönetmeliği" ve
ikincil mevzuat hükümleri ile Kamu İhale Kanunu ve diğer ilgili mevzuat hükümleri çerçevesinde
yapılmaktadır.
Selimiye Camii Külliyesi'nde onarım ihtiyaç hâsıl olduğunda Edirne Vakıflar Bölge Müdürlüğü'ndeki
Sanat Eserleri ve Yapı İşleri Şubesi tarafından eserin durumunu gösterir bir teknik rapor düzenlenir.
Rapor doğrultusunda restorasyonuna karar verilen bölümler için rölöve ve gerekli projeler
hazırlanmaktadır. Bu projelerin uygulanabilmesi için Edirne Kültür Varlıklarını Koruma Bölge
Kurulu’na başvurularak onay alınmaktadır. Onay sonrasında Selimiye Camii Külliyesi’nin
restorasyonu planlanan bölümü taahhüt konusu yapılarak, ihale edilmekte ve sözleşmeye
bağlanmaktadır.
Sözleşmenin uygulanması sırasında, EVBM tarafından kontrol teşkilatı kurulmakta ve yapılan tüm
işler bu teşkilat vasıtasıyla denetlenmektedir. İş sırasında önceden öngörülemeyen ek işlerin ve
ihtiyaçların ortaya çıkması durumunda bu işler de yine gerekli izinler alındıktan sonra
gerçekleştirilmektedir.
Vakıf kültür varlıklarının ihale işlerinde yükleniciler ihale konusu işin fen ve sanat kurallarına uygun
olarak yapılmamasından, hileli malzeme kullanılmasından ve benzeri nedenlerle ortaya çıkan zarar ve
ziyandan, yapının tamamı için işe başlama tarihinden itibaren kesin kabul tarihine kadar sorumlu
olacağı gibi, kesin kabul onay tarihinden itibaren de beş yıl süreyle sorumludur.
101
3.2.1. Yönetim Alanında Mülkiyet ve Yönetim
VE Vve
Yönetim
VE Vve alanı içinde bulunan Eski Camii, Üç Şerefeli Camii, Ali Paşa Çarşısı,
Bedesten, Rüstem Paşa Kervansarayı gibi başlıca yapılar EVBM’ nün yönetimi ve
koruması altında bulunmaktadır. Söz konusu bu yapılar için Selimiye Camii’nin
korunma ve restorasyonu ile ilgili olarak daha önce belirtilen yöntemler aynen
geçerlidir.
Yönetim alanı içinde Edirne Vakıflar Bölge Müdürlüğü’nün yetkisi dışında kalan birçok
sivil mimarlık örneği bulunmaktadır. Bu eserler Saraçlar Caddesi, Çilingirler Caddesi ve
Tarihi Karanfiloğlu mahallesinde yoğunluk göstermektedir. Sivil Mimarlık örneklerinde
korumayı eserlerin sahipleri sürdürmektedir. Sivil mimarlık eseri sahiplerine bu
sorumluluklarını yerine getirirken finansal açıdan ve teknik açıdan destekler
verilmektedir.
Harita 12: Mülkiyetler Paftası
102
Harita 13: Yönetim Alanı İçindeki Sivil Mimarlık Örnekleri
103
3.2.2. Alandaki Paydaşlar
Kültür ve Turizm Bakanlığı
VE Vve
Her kimin mülkiyetinde veya idaresinde olursa olsun, taşınmaz kültür ve tabiat
varlıklarının korunmasını sağlamak için gerekli tedbirleri almak, aldırmak ve bunların
her türlü denetimini yapmak veya kamu kurum ve kuruluşları ile belediyeler ve
valiliklere yaptırmak Kültür ve Turizm Bakanlığına (KTB) aittir.67. Selimiye Camii’nin
korunması ve yaşatılması hususunda da KTB en üst düzeyde sorumlu kurumdur.
Kültür ve Turizm Bakanlığı genel hatları ile koruma uygulamaları için temel teşkil eden
siyasaları (izlenen yöntem, hedef) oluşturmaktadır. Bu bağlamda KTB daha çok
korumada normatife (ideal olanı ortaya koymaya çalışan, yasalarla ilgili olan)
düzenleyici çerçeveleri oluşturmaktadır.68
Milli Savunma Bakanlığı
Milli Savunma Bakanlığının idare ve denetiminde veya sınır boyu ve yasak bölgede
bulunan kültür ve tabiat varlıklarının korunması ve değerlendirilmesi, Milli Savunma
Bakanlığı’nca yerine getirilir. Korunmanın sağlanması ise Milli Savunma Bakanlığı ile
Kültür ve Turizm Bakanlığı arasında düzenlenecek protokol esaslarına göre yürütülür.69
Milli Savunma Bakanlığı sorumluluğu çerçevesinde Edirne Selimiye Camii Külliyesi
Yönetim Alanında bulunan tarihi 5. Kolordu Binası’nın bakım ve koruma faaliyetlerini
de yürütmektedir.
Edirne Valiliği
Selimiye Camii Külliyesi Alan Yönetimi içinde kalan, eğitimsel, kültürel, tanıtım ve
kullanım gibi birçok farklı işlevi yürüten, İl Milli Eğitim Müdürlüğü, İl Emniyet
Müdürlüğü, İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü vb. yerel idarelerin üst makamı olarak
birçok sorumluluğu bulunmaktadır. Ayrıca Valilik altında faaliyet gösteren Edirne
Müftülüğü Selimiye Camii’nin kullanım hakkına sahiptir. Caminin işlevsel ve duygusal
birçok
değerinin
korunması
ve
sürdürülmesi
müftülüğün
çalışmaları
ile
yürütülmektedir.
67
69
68
104
İl Özel İdaresi
Edirne İl Özel İdaresi yönetim alanı içinde bulunan en önemli sivil mimarlık
örneklerinden biri olan Hafız Ağa Konağı’nın mülkiyetine sahiptir. Konak 5 yıllığına
UNESCO İrtibat Merkezi olarak kullanılması için Edirne Belediyesine Tahsis
edilmiştir. Bu tahsisi nedeni ile yapının bakımından Edirne Belediyesi sorumludur.
Öte yandan 23.07.1983 Tarih ve 18113 Sayılı Resmi Gazetede yayımlanan 21.07.1983
Tarih ve 2863 Sayılı “Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanunu” uyarınca İl Özel
İdareleri bünyelerinde:
 Kültür varlıklarının korunmasına yönelik rölöve, restitüsyon, restorasyon projelerini
hazırlayacak ve uygulayacak proje büroları kurarlar;
 Sertifikalı yapı ustalarını yetiştirecek eğitim birimleri kurarlar;
 Koruma, uygulama ve denetim büroları kurarlar (KUDEB)
İI Özel İdareleri genel meclis kararı almak koşulu ile il ölçeğindeki kültür ve tabiat
varlıklarının korunmasına yönelik olarak diğer kurum ve kuruluşlarla ortak proje
geliştirebilirler.
İl Özel İdaresinin esas olarak sosyo-kültürel ve bilimsel etkinlikler için harcama
yapabilmesi kurumun fiziksel korumadan daha çok, koruma eğitimi, tanıtımı gibi sosyal
ve eğitsel içerikli faaliyetlerde etkili olmasını sağlamaktadır.
Edirne Vakıflar Bölge Müdürlüğü
Selimiye Külliyesi içerisindeki Cami, Dar’ül Hadis ve Dar’ül Kurra'nın mülkiyeti
mazbut Sultan II. Selim Vakfı'na, Arasta ve Sıbyan Mektebi'nin mülkiyeti ise Vakıflar
Umum Müdürlüğü'ne ait olup, yönetimlerinden Edirne Vakıflar Bölge Müdürlüğü
sorumludur.
Edirne Vakıflar Bölge Müdürlüğü, Vakıflar Genel Müdürlüğü'nün taşra teşkilatını
oluşturan 25 bölge müdürlüğünden biridir. Edirne ve Kırklareli il ve ilçelerinde faaliyet
göstermektedir. Faaliyetlerini, başta 27.02.2008 Tarih ve 26800 Sayılı Resmi Gazetede
yayımlanan 5737 Sayılı “Vakıflar Kanunu” olmak üzere diğer ilgili mevzuat hükümleri
çerçevesinde yürütmektedir.
105
Yönetim alanı içerisinde, başta UNESCO Dünya Mirası Selimiye Camii ve Külliyesi
olmak üzere Eski Camii, Üç Şerefeli Camii, Bedesten, Ali Paşa Çarşısı, Rüstem Paşa
Kervansarayı gibi çok sayıda vakıf eski eseri bulunmaktadır. Bu nedenle, Edirne
Vakıflar Bölge Müdürlüğü, yönetim alanı içerisindeki en önemli paydaşlardan birisi
konumundadır.
KVKYK ve EKVKBK
Yurt içinde bulunan korunması gerekli taşınmaz kültür ve tabiat varlıkları ile ilgili
hizmetlerin bilimsel esaslara göre yürütülmesini sağlamak üzere, Kültür ve Turizm
Bakanlığı’na bağlı70 Edirne Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Bölge Kurulu
kurulmuştur.
17.08.2011 Tarih ve 28028 Sayılı Resmi Gazetede yayımlanan 648 Sayılı “Çevre ve
Şehircilik Bakanlığının Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanun Hükmünde Kararname
ile Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılmasına Dair
Kanun Hükmünde Kararname’nin 41. Maddesi ile “Kültür ve Tabiat Varlıklarını
Koruma Bölge Kurulu” ibareleri “Kültür Varlıklarını Koruma Bölge Kurulu” şeklinde
değiştirilmiştir.
Edirne Kültür Varlıklarını Koruma Bölge Kurulu, Koruma Yüksek Kurulu’nun ilke
kararları çerçevesinde olmak kaydıyla yürüttüğü farklı görevleri yanında71, Edirne
Selimiye Camii Külliyesi’nin de içinde bulunduğu alanda Edirne Belediyesi tarafından
yapılan Koruma Amaçlı İmar Planları (KAİP) ile bunların her türlü değişikliklerini
inceleyip karar almaktadır. EKVKBK’nun 13.12.2007 Tarih ve 1715 Sayılı kararıyla,
Külliye ve çevresinde oluşturulan Yönetim Alanı Sınırı belirlenmiştir.
Kurul, Külliye ve Koruma Alanındaki tüm taşınmaz kültür varlıklarına ilişkin
uygulamaya yönelik kararları almaktadır. Kurulun görevleri ana hatları ile düzenleyici
çerçevelere uyulup uyulmadığını kontrol etmek ve kararların arşivini oluşturmaktır.
70
71
21.07.1983 Tarih ve 2863 Sayılı “Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanunu”, Madde: 51
106
Edirne Belediyesi
2004 yılında yapılan son yasal düzenlemelerle Kültürel varlıklarının yerel bazda
korunması hedefine yönelik olarak yerel yönetim örgütlerinin yetkileri artırılmıştır.
Edirne Belediyesi öncelikle 13.07.2005 Tarih ve 25874 Sayılı Resmi Gazetede
yayımlanan 03.07.2005 Tarih ve 5393 Sayılı “Belediye Kanunu”na göre; hemşeriler
arasında sosyal ve kültürel ilişkilerin geliştirilmesi ve kültürel değerlerin korunması
konusunda gerekli çalışmaları yapmaktadır.
Bu
çalışmalarında
Trakya
Üniversitesi,
kamu
kurumu
niteliğindeki
meslek
kuruluşlarının, sendikaların, sivil toplum kuruluşları ve uzman kişilerin katılımını
sağlayacak önlemler almaya çalışmaktadır.
Belediye, 26.07.2005 Tarih ve 25887 Sayılı Resmi Gazetede yayımlanan Koruma
Amaçlı İmar Planları ve Çevre Düzenleme Projelerinin Hazırlanması, Gösterimi,
Uygulaması, Denetimi ve Müelliflerine İlişkin Usul ve Esaslara Ait Yönetmeliğe göre
çevre düzenleme projelerinden sorumludur. 05.07.2005 Tarih ve 25866 Sayılı Resmi
Gazetede yayımlanan 16.06.2005 Tarih ve 5366 Sayılı “Yıpranan Tarihi ve Kültürel
Taşınmaz Varlıkların Yenilenerek Korunması ve Yaşatılarak Kullanılması Hakkında
Kanun” gereği kentsel yenileme projelerinin uygulanması ve 27.11.2005 Tarih ve
26006 Sayılı Resmi Gazetede yayımlanan “Alan Yönetimi ile Anıt Eser Kurulunun
Kuruluş ve Görevleri ile Yönetim Alanlarının Belirlenmesine İlişkin Usul ve Esaslar
Hakkında Yönetmelik” gereği ise, alan yönetimi kurmak ve yönetim planı hazırlamak
belediyelerin sorumlulukları arasında bulunmaktadır. Selimiye Camii Külliyesi Koruma
Alanı’ndaki çevre düzenleme projelerini, kentsel yenileme projelerini yürüten Edirne
Belediyesi, Dünya Mirası Listesi Varlığı’na yönelik Alan Yönetimi’ni oluşturmak ve
Alan Yönetimi Planını hazırlamak ile sorumludur.
Edirne Belediyesi, Selimiye Camii Külliyesinin korunması ve yaşatılmasına yönelik
olarak oluşturulan yönetim alanı kurullarına üniversite, kamu kurum-kuruluşları, sivil
toplum örgütleri ve uzman kişilerin katılımını gözetmiştir.
107
Trakya Üniversitesi
Sadece yönetim alanı ile ilgili değil, tüm Edirne genelinde her türlü bilimsel ve kültürel
faaliyette taraf olmaktadır. Trakya Üniversitesi Stratejik Planı’nda Edirne Selimiye
Camii Külliyesinin UNESCO Dünya Mirası Listesine alınması çalışmaklarına destek
verilmesi maddesi bulunmaktadır. 72
ETUR (Edirne Turizm ve Endüstri A.Ş.)
ETUR Edirne Valiliği, Edirne Belediyesi, Edirne Ticaret Borsası ve ETSO ile birçok
kuruluşun ortaklığında kurulmuştur. Edirne genelinde birçok tarihi anıtın ve sivil
mimarlık örneği kültür varlıklarının restorasyonu ve yeniden işlevlendirilmesi ile ilgili
çalışmalar yürütmektedir.
Alt Yapı Kurumları
Edirne Selimiye Camii Koruma Alanı’nda söz konusu alt yapı kurumları şu an için dört
tanedirler. Bunlar:
1. Telefon ve internet iletişiminin altyapısını sağlayan Türk Telekom A.Ş.
2. Doğalgaz hat döşeme işlemleri devam eden ve Edirne genelinde doğalgaz işletme
yetkisi olan Zorlu Doğalgaz A.Ş.
3. Edirne genelinde elektrik enerjisini sunan ve tüm alt yapı çalışmalarını yürüten
TREDAŞ
4. Su - kanalizasyon gibi farklı alt yapı çalışmalarını yürüten Edirne Belediyesi, Su ve
Kanalizasyon Müdürlüğü’dür.
Sivil Toplum Kuruluşları
Edirne genelindeki kültür varlıklarının korunması çalışmalarına Edirne Esnaf ve
Sanatkârları Birliği, Mimarlar Odası Edirne Şubesi, Edirne Ticaret ve Sanayi Odası
(ETSO), gibi kamusal meslek örgütleri yanında Rotary Kulüpleri, Edirne Fotoğraf
Derneği, Türk Kütüphanecileri Derneği Edirne Şubesi, Yerel Tarih Gurubu ve
Üniversiteli Kadınlar Derneği gibi birçok farklı STK’nın desteği söz konusudur.
72
Trakya Üniversitesi (2007), Trakya Üniversitesi Stratejik Plan 2008-2012, (Edirne: Trakya
Üniversitesi), s: 63
108
3.2.3. Yönetim Alanı İle İlgili Mevcut Planlar
Üst Ölçek Planlar
VE Vve
Dünya Mirası varlığının da içinde bulunduğu Edirne Tarihi Kent Merkezini kapsayan
üst ölçek plan olarak Çevre ve Orman Bakanlığı tarafından hazırlanan Trakya Alt
Bölgesi, Ergene Havzası Çevre Düzeni Planı bulunmaktadır. Bu planda Selimiye Camii
Külliyesi
yönetim
alanı
Edirne-Pazarkule-Kapıkule
planlama
alt
bölgesinde
kalmaktadır.
1/100.000 ölçekli planda belirlenen Edirne-Pazarkule-Kapıkule planlama alt bölgesi için
Edirne Belediyesi tarafından 1/25000 ölçekli Çevre Düzeni planı çalışmaları devam
etmektedir.
Nazım ve Uygulama İmar Planı
Edirne kentinin yürürlükteki imar planı Edirne Merkez İlave ve Revizyon İmar Planıdır.
Bu plan çalışmasına 2002 yılında başlanmış ve 23.05.2003 tarihinde Edirne Belediye
Meclisince onaylanmıştır. Söz konusu planın bir kısmında daha sonra revizyon yapılmış
ve bu plan 04.02.2009 tarihinde onaylanarak yürürlüğe girmiştir.
Selimiye Camii ve çevresi Edirne Kentsel Sit Alanı içerisinde kalmaktadır. Bu sit
alanına ilişkin hazırlanan Koruma Amaçlı İmar Planı Edirne Kültür ve Tabiat
Varlıklarını Koruma Bölge Kurulu tarafından 05.10.2007 Tarih ve 1632 sayı ile uygun
görülmüş ve Edirne Belediye Meclisi tarafından 07.11.2007 Tarih ve 2007-206-778
Sayılı kararla onaylanarak yürürlüğe girmiştir. Söz konusu planda Selimiye Camii
Külliyesi çevresi dini tesis, kültürel tesis ve park alanı olarak gösterilmiştir.
109
Alan Yönetim Planı
Selimiye Camii Külliyesi’nin korunmasına yönelik özel bir plandır. Plan, Külliye
merkez alarak oluşturulan yönetim alanı sınırını kapsayacak şekilde eylem ve
uygulamalar öngörmektedir. Bu planda Selimiye Külliyesine ve yönetim alanındaki
diğer vakıf eserlerine yönelik fiziksel koruma müdahaleleri VGM ve EVBM’nin
sorumluluğunda gösterilmiştir. Yönetim Alanındaki diğer kültürel eserleri korumaya
yönelik olarak ise temelde Edirne Belediyesi’ne görevler yüklenmiştir. Planlamayı
Edirne Belediyesi hazırlamakta ve yürütmesini yine Belediye tarafından oluşturulan
kurullar ve Belediye tarafından yetkilendirilen alan başkanı takip etmektedir. Söz
konusu bu plan restorasyon, çevre düzenlemesi veya kentsel tasarım planlaması
olmaktan ziyade, Külliye’nin kültürel öneminin gelecek nesillere aktarılması, kültürel
korumanın öneminin yerel halk tarafından anlaşılması ve kültürel değerlerin tüm halk
katmanları tarafından sahiplenilmesi için bilgilendirici, eğitici ve tanıtıcı faaliyetleri,
ziyaretçi akışını organize eden bir plan niteliğindedir.
3.2.4. Paydaşlar ve Planlar Arası Koordinasyonun Sağlanması:
Alan Yönetimi Birimleri
Selimiye Camii Külliyesi Yönetim Alanında koordinasyon birimleri 27.11.2005 Tarih
ve 26006 Sayılı Resmi Gazetede yayımlanan “Alan Yönetimi ile Anıt Eser Kurulunun
Kuruluş ve Görevleri ile Yönetim Alanlarının Belirlenmesine İlişkin Usul ve Esaslar
Hakkında Yönetmelik”te belirtildiği şekli ile kurulmuştur.
Alan Başkanı: Prof. Dr. Nevzat İLHAN (ICOMOS TÜRKİYE 1993-1999 Başkanı ve
ICCROM Onursal Üyesi) 17.01.2012 tarihinde Edirne Belediye Başkanı Hamdi Sedefçi
tarafından Alan Yönetim Başkanı olarak atanmıştır.
Koordinasyon Birimleri:
İlgili yönetmelik gereği üyeleri alanda idari yetki ve
sorumluluğu bulunan kurum ve kuruluşların temsilcilerinden seçilen “Danışma” ve
“Eşgüdüm ve Denetleme” kurulları teşkil edilmiş ve kurullar 09.07.2009 tarihli ve
Alan Yönetimi
Biri, Encümeni
AAlan Kararı ile resmiyet kazanmıştır. Yönetim Planının
2009/581
Sayılı Belediye
hazırlanması sürecinde Belediye Encümeni’nin 26.09.2010 tarihli ve 2010/875 Sayılı ve
29.03.2012 tarih 464 Sayılı kararları ile kurullar yeniden oluşturulmuştur.
VE Vve
110
UNESCO DÜNYA MİRASI EDİRNE SELİMİYE CAMİİ KÜLLİYESİ
YÖNETİM ALANI KURULLARI VE ALAN YÖNETİMİ EKİP ŞEMASI
(Belediye Encümeni 26.08.2010 Tarih ve 2010/875 Sayılı ve 29.03.2012Tarih ve 2012/464 Sayılı kararları)
ALAN YÖNETİM BAŞKANI: Prof. Dr. Nevzat İLHAN
EŞGÜDÜM VE DENETLEME
KURULU
Edirne Valiliği
İl Kültür Turizm Müdürü
Kültür ve Turizm Uzmanı
İrfan ÖZCAN
Şule KILIÇ
Edirne Valiliği
İl Emniyet Müdür Yardımcısı
Kültür ve Turizm Uzmanı
Resul HOLOĞLU
Umut ÖZDEMİR (Yedek Üye)
Edirne Valiliği
Sanat Tarihçisi
Vali Yardımcısı
Utku Musa SUNA
Abdullah ASLANER
Edirne Belediyesi
Edirne Valiliği
İl Müftüsü
Prof. Dr. Nevzat İLHAN
Ömer TAŞÇIOĞLU
Edirne Valiliği
Rektör Yardımcısı
İl Kültür Turizm Müdür Yardımcısı
Prof. Dr. Timur KIRGIZ
Zaim BOSNALI
İktisadi ve İdari Bilimler Fak. Öğr. Üyesi Vakıflar Bölge Müdürü
Doç. Dr. Mahmut GÜLER
Hayati BİNLER
Edirne Belediyesi
Mimarlık Mühendislik Fak. Öğr. Üyesi
Yrd. Doç. Dr. Sennur AKANSEL
Prof. Dr. Nevzat İLHAN
Edirne Belediyesi
Fen Edebiyat Fakültesi Öğr. Üyesi
Belediye Başkan Yardımcısı
Yrd. Doç. Dr. Ahmet YARAŞ
Ertuğrul TANRIKULU
Sağlık Müzesi Müdürü
Mimarlık Mühendislik Fak. Öğr. Üyesi
Enver ŞENGÜL
Sennur AKANSEL
Esnaf ve Sanatkarları Odaları Birliği
Kütüphane ve Dokümantasyon Daire Bşk. Genel Sekreter
Recep ZOGO
Özay GÜNGÖREN
Edirne Tic. ve Sanayi Odası
Mimarlar Odası Edirne Temsilciliği
İnşaat Mühendisi
Mimar
Ahmet TUNÇ
Attila ERGİN
Mimarlar Odası Edirne Temsilciliği
Mimar
Attila ERGİN
Edirne Fotoğraf Sanatı Derneği
Dernek Başkanı
Serdar İYİİZ
Edirne Rotary Kulübü
Üye
Serhad CEYLAN
Yöre Dergisi
Genel Yayın Yönetmeni
Ayhan TUNCA
ALAN YÖNETİM EKİBİ DANIŞMA KURULU
Edirne Belediyesi
Mimar
Serap KURU
Edirne Belediyesi
Sanat Tarihçisi
F. T. Işılay YILDIRIM
Edirne Belediyesi
Arkeolog
Leyla ATLI AKBUZ
Edirne Belediyesi
Arkeolog
Bahar SARIKAYA ESEN
Edirne Belediyesi
Sekretarya
Sibel KIYAK
Edirne Belediyesi
Bilgisayar Teknikeri
Onur ZÜHER
Edirne Belediyesi
Harita Teknikeri
Berk ÇAKIR
111
3.2.5. Koruma Uygulamalarında Finansal Kaynaklar
Yönetim alanında bulunan UNESCO Dünya Mirası Selimiye Camii Külliyesi ile diğer
vakıf eserlerinin bakım ve onarımından Vakıflar Genel Müdürlüğü sorumludur.
Vakıflar Genel Müdürlüğünün bütçesi; 5018 Sayılı Kamu Malî Yönetimi ve Kanunu
çerçevesinde hazırlanır. Başlıca gelir kalemleri ise; kira gelirleri, işletme karları, iştirak
gelirleri, taviz bedelleri, bağışlar, yönetim ve temsil paylarıdır. Genel Müdürlük bütçe
harcamalarını Bölge Müdürlüklerinin taleplerini de gözeterek hazırladığı Yıllık Yatırım
Programları suretiyle gerçekleştirir.
Yönetim alanı içinde bulunan özel ve tüzel kişilerin elindeki varlıkların korunması için
ise genel olarak merkezi kurumların sağladığı katkılar ve söz konusu kültür varlıklarının
maliklerine
verilen Biri,
bazı bağışıklar
Alan Yönetimi
AAlan ile finansal kaynak yaratılmaya çalışılmaktadır. Bu
katkı ve bağışıklar aşağıda özet olarak verilmeye çalışılmıştır.
Vveve Tabiat Varlıklarının Korunmasına Yapılan Katkılar
1.VE
Kültür
Mevcut yasal düzenlemelerde öngörülen katkılar “özel ve tüzel kişilere” yapılacak
katkılar ile “belediyelere” yapılacak katkılar olmak üzere iki ana başlıkta ele alınabilir.
Özel ve Tüzel Kişilere Yapılacak Katkılar
Özel hukuka tabi özel ve tüzel kişilerin mülkiyetinde bulunan taşınmaz kültür varlıkları
için Kültür ve Turizm Bakanlığı tarafından yapılan yardımlar ve tescilli taşınmaz kültür
varlıklarının restorasyonu amacıyla verilen toplu konut kredileri olmak üzere iki farklı
şekilde yapılmaktadır. KTB tarafından yapılan yardımlar ayni, nakdi veya teknik
yardımlar şeklinde olmaktadır.
Yerel Yönetimlere Yapılacak Katkılar
Yerel yönetimlere yapılan katkılar, il özel idarelerine yapılan katkılar ve belediyelere
yapılan katkılar olmak üzere iki başlık altında incelenebilir. İl özel idareleri, mülkiyet ve
kullanımlarında bulunan taşınmaz kültürel varlıkların bakım ve onarımlarını (vilayet
konağı, sağlık ocağı, bazı eğitim yapıları vb.) kendi ödenekleri ile belli oranda
yapmaktadırlar.
112
Kültür ve Turizm Bakanlığı belediyelerin yaptıkları, sokak yenileme, sağlıklaştırma
çalışmaları ile kentsel tasarım projelerine destek verebilmektedir. Bu kapsamda Edirne
Belediyesi Selimiye Cami’nin güney cephesine bakan kentsel park alanında
projelendirdiği kentsel tasarım uygulaması için destek talep etmiştir.
Belediyelerin koruma alanında hizmet vermesi için ise “Taşınmaz Kültür Varlıklarının
Korunmasına
Katkı
Payı”
oluşturulmuştur.
Bu
katkı
payı
emlak
vergisi
mükelleflerinden tahakkuk eden emlak vergisinin %10'u ayrılarak oluşturulmaktadır. Bu
payın belediyelerin görev alanlarında kalan kültür varlıklarının korunması amacıyla
hazırlanan projeler kapsamında kamulaştırma, projelendirme, planlama ve uygulama
gibi faaliyetlerde kullanılması öngörülmüştür.73 Edirne Belediye’sinin yönetim alanı
içinde yapacağı koruma faaliyetlerinin temel kaynağı buradan gelmektedir. 2009 yılı
içinde Edirne Belediyesi bu kaynak ile yönetim alanı içinde kalan Cihannümalı Ev’i
restore etmiş ve tekrar kullanıma açmıştır.
Belediyelerin kültür ve tabiat varlıklarını koruma uygulamalarına yapılan katkılardan
bir diğeri ise imar uygulamalarına yapılan yardımlardır. Belediyelerin imar
uygulamaları yapabilmeleri için Bayındırlık ve İskân Bakanlığınca verilen bir yardım
türüdür. Bu yardım kamulaştırma ve düzenleme alanlarında verilir. Bakanlıkça onaylı 4
yıllık imar programında bulunması koşulu ile kamulaştırma alanında tarihi ve turistik
eserlerin ve anıt çevrelerinin açılması işlerine, düzenleme alanında ise tarihi ve turistik
eserlerin çevrelerinin düzenlemesine ilişkin uygulamalara verilmektedir.74
73
17.08.1983 Tarih ve 18138 Sayılı Resmi Gazetede Yayımlanan “Belediyeler İmar Uygulamaları
Yardım Yönetmeliği”, Madde: 3
74
113
Fotoğraf 78:
Cihannümalı Evin Restorasyon Öncesi
Durumu
Fotoğraf 79:
Cihannümalı Evin Restorasyon Aşaması
Fotoğraf 80:
Cihannümalı Evin Restorasyondan Sonrası
114
2. Taşınmaz Kültür Varlığı Maliklerine Tanınan Bağışıklıklar
Kültür ve tabiat varlığı maliklerinin bağışık tutulduğu resim, harç ve vergilerin
ayrıntıları şöyledir 75;
 Taşınmaz kültür ve tabiat varlığı malikleri veraset ve intikal vergisi ödemezler.
 23.07.1983 Tarih ve 18113 Sayılı Resmi Gazetede yayımlanan 21.07.1983 Tarih ve
2863 Sayılı “Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanunu” kapsamındaki tescilli
taşınmaz kültür varlıklarının rölöve, restorasyon ve restitüsyon projelerine münhasır
olmak üzere, bu projelendirmelerden yararlananlara verilen mimarlık hizmetleri ile
projelerin uygulanması kapsamında yapılacak harcamalar katma değer vergisinden
muaftır.
2863 Sayılı “Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanunu” kapsamındaki tescilli
taşınmaz kültür varlıklarının devir ve iktisabında yargı harçları, noter harçları, vergi
yargısı harçları, tapu ve kadastro harçları, konsolosluk harçları, imtiyazname
ruhsatname ve diploma harçları ödenmez.
 Kültür varlıkları ile 1. ve 2. derece arkeolojik sit alanı olmaları nedeniyle üzerlerine
kesin yapılanma yasağı getirilmiş taşınmaz kültür ve tabiat varlıkları olan parseller
her türlü vergi, resim ve harçtan muaftır.
 Kültür varlıklarının korunması maksadıyla tespit, proje, bakım, onarım, restorasyon
ve kazı ile müzelerin güvenliği için kullanılmak şartıyla, TBMM, Milli Savunma
Bakanlığı, Kültür Bakanlığı ve Vakıflar Genel Müdürlüğünce dışarıdan getirilecek
her türlü araç, gereç, makine, teknik malzeme ve kimyevi maddeler ile altın ve
gümüş varak, her türlü vergi, resim ve harçtan muaftır.
 Koruma bölge kurulları kararına uygun olarak taşınmaz kültür varlıklarında yapılan
onarım ve inşaat işleri Belediye Gelirleri Kanunu gereğince alınacak vergi, harç ve
harcamalara katılma paylarından müstesnadır.
75
115
2863 Sayılı “Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanunu” kapsamındaki
kapsamında tescil edilen taşınmaz kültür varlıkları için, 13.07.2001 Tarih ve 24461
Sayılı Resmi Gazetede yayımlanan 29.06.2001 Tarih ve 4708 Sayılı “Yapı Denetimi
Hakkında Kanun” hükümleri uygulanmaz.
3. Başbakanlık Tanıtma Fonu
Başbakanlık bünyesinde oluşturulan bu fonun amacı memleketimizi yurt içinde ve
dışında çeşitli yönleriyle tanıtmakla görevli kuruluşların kaynaklarını artırmaktır.
4. Diğer Kaynaklar:
Ülke genelinde tanıtım ve turizm amaçlı çıkarılan, yayınlar, CD, DVD, basılı, rehberler,
reklamlar ve tanıtıcı diğer materyaller için yapılan tüm harcama ve bağışlar gelir vergisi
ve kurumlar vergisinden düşülür. Ayrıca VGM ve VBM yönetimindeki kültür
varlıklarının onarım ve restorasyonları için yapılan alım-satımlar KDV’ye konu
değildir.
Ülkemizde korumada özel sektör kaynaklarının çoğunluğunu özel firmaların sponsorluk
faaliyetlerinden sağlanan kaynaklar oluşturmaktadır. Bunun dışında taşınmaz kültürel
varlık malikleri kendi imkânları ile koruma ve onarım amaçlı harcamalar
yapabilmektedirler.
Öte yandan Edirne Selimiye Camii Külliyesi Yönetim Planı hazırlıklarına Tarihi
Kentler Birliği gibi STK’lardan ve Edirne Ticaret ve Sanayi Odasından finansal destek
sağlanmıştır.
116
3.2.6. Korumada Eğitsel Kurumlar
Ülke genelinde Kültür ve Turizm Bakanlığı ve Milli Eğitim Bakanlığı korumada eğitsel
görevleri üstlenmektedirler. Ayrıca Edirne Selimiye Camii Koruma Alanı’nda
görüldüğü üzere, yerel anlamda eğitim faaliyetlerini yürüten farklı kurumlar da
bulunmaktadır. Bunlar;
Çekül Vakfı: Vakfın Gönüllü Kültür Elçileri Projesi kapsamında, 2007 yılından bu yana
farklı kentlerde birçok Kültür Elçisi, Vakıf bünyesinde aldıkları eğitim sonrası bilgi ve
deneyimlerini diğer kentlerdeki ilköğretim öğretmen ve öğrencileri ile paylaşmaktalar.
Proje kapsamında Çekül Vakfının, Milli Eğitim Bakanlığı ile bir işbirliği protokolü
bulunmaktadır. Söz konusu protokol kapsamındaki kentler içinde Edirne’de
bulunmaktadır.
Alan Yönetimi Biri, AAlan
ÇEKÜL Vakfı öte yandan 1990 yılında, Mimar Sinan’ın adının ve eserlerinin
çevresindeki
VE Vve sorunlar sarmalını aşmak, Sinan’ın mirasına saygıyı egemen kılmak için,
Sinan’a Saygı Projesi’ni başlattı. Proje kapsamında 2006 yılında bu yana
http://www.sinanasaygi.org adresinden; Sinan’ın Hayatı, eserleri, tanıtıcı broşürler, yol
haritaları, fotoğraf galerileri ile online bilgiler verilmekte. Proje kapsamında İstanbul’da
bir kütüphane de oluşturulmuştur.
Proje kapsamında, yoğun olarak yarışma, toplantı, söyleşi, geziler vb. farklı etkinlikler
düzenlenmektedir. Etkinlikler kapsamında ise Edirne ve Selimiye Camii’nin özel bir
yeri bulunmaktadır. Farklı mevsimlerde hava koşullarına uygun olarak dış mekân
sergileri ve Sinan Eserlerini kapsayan yürüyüşler düzenleyen Sinan’a Saygı Projesi’nin
gezi parkurlarına dair tanıtıcı haritaları da bulunmaktadır. Sinan ve eserlerini konu alan
sergi, tiyatro oyunları ve film gösterimleri ise kapalı mekân etkinlikleri olarak
düzenlenmektedir.
117
TMMOB Edirne Mimarlar Odası: TMMOB, Mimarlar Odası Edirne Şubesi aynı
zamanda Selimiye Camii Külliyesi Koruma Alanındaki kurumsal paydaşlar arasında
bulunmaktadır. Söz konusu odanın temsilcilerinin deneyimlerinden seminerler,
çalıştaylar, sergiler aracılığı ile yararlanılmaktadır.
Tarihi Kentler Birliği: Tarihi Kentler Birliği, Avrupa Tarihi Kentler Birliği’nin Türkiye
Ulusal kesimini oluşturmaktadır. Her yıl düzenli olarak yerel yönetimlerin koruma
uygulamaları arasından en iyi uygulamaları seçmek ve bu yolla koruma uygulamalarını
özendirmek için “Koruma Ödülleri” vermektedir. Düzenli olarak gerçekleştirdiği “kent
toplantıları” ile yerel yöneticilerin ve halkın koruma bilincini artırmaya çalışmaktadır.
Genellikle bu toplantılar sonrasında “sonuç bildirgesi” ve “karar”lar alarak alınan
kararların
uygulanmasını
hususunda
denetleyici
mekanizmalar
oluşturmaya
çalışmaktadır.
Birlik, Edirne Belediyesinin yürüttüğü yönetim planı hazırlama çalışmalarına nakdi
destek sağlamaktadır.
UNESCO Milli Komitesi: Komite UNESCO’nun Türkiye Bürosu olarak çalışırken,
kurumun uluslararası arenada üstlendiği her türlü görev ve sorumluluğu ulusal bazda
Türkiye’de yerine getirmeye çalışmaktadır. Bu çalışmalar arasında, toplantılar, yayınlar,
sempozyumlar gibi bilgilendirmeye ve bilinç oluşturmaya yönelik faaliyetler önemli yer
tutmaktadır. Öte yandan UNESCO ve diğer uluslararası kurumlarla ortak projeler
yürütmektedir.
UNESCO ve ICOMOS milli komiteleri yönetim planı hazırlıklarına teknik destek
sağlamak yanında 15-18 Kasım 2010’da ICOMOS CIVVIH Akdeniz Alt Komitesi
toplantısının Edirne’de yapılmasını sağlamışlardır. Bu toplantı ile birlikte Edirne
Belediyesi’nin organizasyonu altında uluslararası bir sempozyum yapılmış, bu sayede
birçok yerli ve yabancı uzmanın Edirne’ye gelerek koruma ve alan yönetimi hakkındaki
fikirlerini yerel örgütler ve belediye ile paylaşımı sağlanmıştır.
118
3.2.7. Tanıtım ve Bilgilendirme Faaliyetleri
Tanıtım ve kültürel koruma ile ilgili bilinç oluşturmaya yönelik tüm yerel halka açık
etkinlikler düzenlenmektedir. Etkinlikler ulus çapında kutlanılan belirli gün ve
haftalarda yoğunluk göstermektedir.
Müzeler Haftası
Müzeciliğin tanıtılması amacıyla UNESCO tarafından ilan edilen 18 Mayıs günü, tüm
dünyada “Müzeler Günü” olarak kutlanılırken ülkemizde 1982 yılından itibaren
18–24 Mayıs tarihleri arası “Müzeler Haftası” olarak düzenlenmektedir.
İl Milli Eğitim Müdürlüğü, Edirne Belediyesi ve Edirne Müze Müdürlüğü ortaklığında
hafta boyunca çeşitli yarışmalar ve tanıtım etkinlikleri organize edilmektedir. Örneğin,
tüm ilköğretim öğrencilerinin planlı bir şekilde Selimiye Külliyesi’ni ve külliye içinde
Alan Yönetimi
Biri,
AAlangezmeleri sağlanması, farklı yaş guruplarına yönelik
faaliyette
bulunan her
iki müzeyi
resim, şiir ve yazı yarışmaları düzenlenmesi vb.
VE VveHaftası
Vakıflar
İnsanlardaki yardım duygusunu geliştirmek, dayanışmanın önemini anlatmak ve
insanların gönül zenginliğine ulaşmasına yardımcı olmak amacı ile 1983 yılından beri
Mayıs ayının ikinci haftası “Vakıflar Haftası” olarak kutlanmaktadır.
Her yıl VGM’nin belirlediği farklı bir konu işlenmekte olup, 2007 “Vakıf Medeniyeti
Çevre Yılı”, 2008 “Vakıf Medeniyeti Su Yılı”, 2009 “Vakıf Medeniyeti Sağlık Yılı”,
2010 İstanbul’un Avrupa Kültür Başkenti etkinlikleri ile eşgüdüm içinde “Vakıf
Medeniyeti İstanbul”, 2011 “Vakıf Medeniyeti Eğitim Yılı” ve 2012 "Vakıf Medeniyeti
Balkan Vakıfları Yılı" olarak kutlanmıştır.
Hafta boyunca, kent meydanları ile başlıca vakıf eserlerine, toplumda dayanışma ve
vakıf bilincini artırma amaçlı pankart ve afişler asılmakta, vakıf eserleri ile halkı daha
çok bir araya getirecek yarışma ve sergi etkinlikleri düzenlenmekte, ücretsiz broşür ve
kitapçıklar dağıtılmaktadır. Tüm bu faaliyetlerin merkezinde bulunan ve bir vakıf eseri
olan Selimiye Camii başta olmak üzere tüm camilerde vakıf bilinci, toplumsal
dayanışma ve vakıf eserlerinin yaşatılarak gelecek nesillere aktarılması konularında
hutbeler okunmakta ve vaazlar verilmektedir.
119
18 Nisan Dünya Anıtlar ve Sitler Günü
ICOMOS Türkiye tarafından kutlanmaktadır. Her yıl bir konu üzerinden bilgilendirici
toplantı, yarışma ve sergiler düzenlenmektedir. Örneğin, 2003 yılında "Sualtı Kültür
Mirası", 2004 yılı "Toprak Mimarisi ve Mirası", 2005 yılı "ICOMOS'un 40. Yıl
Dönümü", 2006 yılı "Endüstriyel Miras", 2007 yılı "Kültürel Peyzajlar ve Doğa
Anıtları", 2008 yılı "Dini Miras ve Kutsal Yerler", 2009 yılı "Miras ve Bilim", 2010 yılı
“Tarım Mirası”, 2011 yılı “Su Mirası” teması çerçevesinde çeşitli etkinliklerle
kutlanırken 2012 yılı “Dünya Miras Alanları” temasıyla kutlanmıştır.
18 Nisan kutlamaları kapsamında Edirne’deki anıt eserlerin tümü ve Selimiye Camii’nin
anıtsal
değerinin
halk
tarafından
daha
iyi
anlaşılması
üzerine
etkinlikler
düzenlenmektedir. Eğitsel ve bilgilendirici etkinliklerde ICOMOS Türkiye ofisinin
desteği alınırken, Selimiye ve diğer kimi anıt eserin bahçesinde açılan sergilerde yerel
sanatçılar başta olmak üzere, Tarihi Kentler Birliği, ÇEKÜL ve Sinan’a Saygı
Projelerinden destek alınmaktadır.
120
4. BÖLÜM
GZFT ANALİZLERİ
121
4.1. GÜÇLÜ YÖNLER
4.1.1. Kültürel, Yapısal ve İşlevsel Üstünlükler
VE Vve
VESelimiye
Vve Camii sadece Osmanlı Mimarisinin doruk noktası değil, aynı zamanda
dünya mimarlık tarihinde sanayi öncesi mimarinin geldiği en üst noktanın
temsilcisidir,

Külliye’nin mimarı Koca Sinan, dünya çapında mimari ve mühendislik dehası ile
tanınan bir Türk Mimarıdır. Külliye’nin ünü ve Mimarının ünü birbirini tamamlar
niteliktedir. Bu bütünselliği Mimar Sinan, “Kalfalığımı Şehzade Camii'nde yaptım.
Ustalığımı da Süleymaniye Camii'nde tamamladım. Amma bütün kudretimi bu Selim
Han Camii'nde sarf edip, ustalığımı açık seçik ortaya koydum.76 diyerek dile
getirmiştir,

Külliye fiziki olarak sağlam durumda ve yapıldığı günden itibaren fiziki sağlamlığını
korumaktadır,

Külliye kentin merkezinde, sosyal, kültürel ve ticari faaliyetlerin yoğunlaştığı bir
alan yaratmıştır. Selimiye Külliyesi Osmanlı dönemindeki görevini modern Edirne
kentinde de devam ettirmektedir. Bu açıdan külliye işlevsel olarak halen ilk
yapıldığı dönemdeki önemini sürdürmektedir.

Külliye ile külliyeyi çevreleyen Edirne kenti tarihten uzanıp gelen sıkı bağlara
sahiptir.77

Külliye’nin bulunduğu Edirne kenti Avrupa ile Anadolu arasındaki stratejik öneme
sahip en önemli geçiş yolu üzerinde bulunmaktadır.

Külliye ve Mimar Sinan Türk toplumu açısından güçlü bir kültürel simgedir.

Külliye’nin kültürel bir figür olmasından kaynaklanan güçlü bir turizm potansiyeli
bulunmaktadır
76
Çelebi E. (1986). Tam Metin Seyahatnâme, Cilt 3-4, Sad.: Tevfik Temelkuran, Necati Aktaş. (İstanbul:
Üçdal Neşriyat), s: 342
77
Selimiye Külliyesi ile Edirne Kenti arasındaki tarihi bağların kültürel ve turizm potansiyelleri
açısından ortaya konulması ile “Bağlantı Noktaları” oluşturulmuştur.
122
4.1.2. Kentsel Gelişim ve Anıt Eser

VEEdirne’de
Vve nüfus artış hızı düşüktür.

Koruma amaçlı imar planı ile yönetim alanında kentsel gelişimin kontrol altında
tutulabilmesi mümkündür.

Yönetim alanındaki birçok tarihi cadde ve sokak tarihi kent merkezindeki trafik
baskısının azaltılması amacı ile 2000 yılı sonrasındaki çalışmalarla planlı bir şekilde
yayalaştırılmaktadır.

Tarihi kent dokusunun korunması ve sürdürülmesi için yeni yapıların uyması
gereken kuralları içeren “Kentsel Tasarım Rehberi” tamamlanmak üzeredir.

Külliye ve Edirne Kenti ziyaretçilerinin analizlerinin yapılması ve analizler
VE Vve
çerçevesinde ziyaretçi yönetim sisteminin oluşturulması konularında başta Edirne
Belediyesi
olmak
üzere
İl
Müftülüğü
ve
STK’lar
gerekli
çalışmalarını
sürdürmektedirler.
4.1.4. Araştırma, Eğitim ve Bilgi Yönetimi

Alan Yönetimi çalışmaları ve Yönetim Planı hazırlıkları kapsamında yapılan
VE Vve
araştırma ve analizler ile Selimiye Külliyesi ve yönetim alanına yönelik tarihi,
kültürel, sosyal, ekonomik ve demografik veriler büyük oranda derlenmiştir.

Derlenen verilerin araştırma ve eğitim amaçlı kullanımı için dijital ortamda “Kent
Belleği” oluşturulması çalışmalarına başlanmıştır.

Yönetim alanının kültürel ve sosyo-ekonomik verilerinin alanda ilgisi bulunan
kurum - kuruluşlar ve halka iletilmesi amacı ile Edirne Belediyesi UNESCO Dünya
Mirası Alan Yönetimi tarafından eğitim, bilinçlendirme ve iletişim toplantıları
düzenlenmektedir.
123

Yönetim alanının kültürel ve sosyo-ekonomik verilerindeki değişikliklerin, alınan
kararların, düzenlenen etkinliklerin, toplantıların vb. halka kolayca duyurulabilmesi
için UNESCO Dünya Mirası Edirne Selimiye Camii Külliyesi WEB sitesi
kurulmuştur. (www.dmselimiyecamii.com)

Edirne’de Selimiye Külliyesi ve Tarihi Kent Merkezi ile ilgili araştırma, eğitim ve
bilgi yönetimi çalışmalarında liderlik yapabilecek Trakya Üniversitesinin bulunması
önemlidir.

Bilişim teknolojilerinin hızla gelişmesi ile bilgi akışının kolaylaşması sayesinde
Edirne ve Selimiye Külliyesi ile ilgili bilgilerin derlendiği “Kent Belleği Veri
Tabanı”nın online erişime açık olarak çalışabilmesi bir kolaylıktır.

Selimiye Camii ve Mimar Sinan hakkında Trakya Üniversitesi, Mimar Sinan
Üniversitesi, Tarihi Kentler Birliği ve Sinan’a Saygı Projesi vb. kurumlar düzenli
olarak bilgi üreten ve toplayan sempozyum ve etkinlikler düzenlemektedir.

Yönetim alanında kararların katılım ile alınması ve halka açık olmasını sağlamak
VEiçin
Vve
Danışma ile Eşgüdüm ve Denetleme Kurulları (Yönetim Alanındaki paydaşların
temsilcilerinin katılımı ile) oluşturulmuştur.

Alan yönetimi mekanizmasını işler hale getirecek bu yönetim planı 26.07.2012
tarihinde Eşgüdüm ve Denetleme Kurulu tarafından onaylanmıştır.

Ulusal mevzuatımızda korumaya kaynak oluşturabilecek finansal mekanizmalar
VE Vve
ayrıntılı olarak tanımlanmıştır.
124
4.2. ZAYIF YÖNLER
4.2.1. Kültürel, Yapısal ve İşlevsel Zayıflıklar
VE Vve
VEKorumaya
yönelik kanun ve yönetmeliklerin sürekli değişmesi ve diğer yasal
Vve
metinler ile bütünlük gösterememesi.

Selimiye Camii Külliye ile birlikte yönetim alanında bulunan hiçbir anıt eserin
yapısal tehditlerin öngörülmesini sağlayacak zemin analizi ve risk planları
bulunmamaktadır.

Yönetim alanı 2. derecede deprem bölgesindedir.

Genelde Edirne Kentinin, özelde ise yönetim alanının Afet Planı bulunmamaktadır.

Külliye’nin kültürel bir figür olmasından kaynaklanan güçlü turizm potansiyeli
bulunmasına
rağmen,
Edirne’de
yatak
kapasitesi
ve
konaklama-ağırlama
hizmetlerinin kalitesi düşüktür.
4.2.2. Kentsel Gelişimin Sebep Olduğu Zayıf Noktalar

Koruma amaçlı imar planının uygulanması sürecinde yönetim alanı sınırları içindeki
VE Vve
yeni yapılanmaların kat yüksekliklerinin tarihsel kent dokusuyla bütünselleşmesine,
Selimiye’yi gören sokakların görüş koridorlarının (Vistalarının) kaybolmamasına
özen gösterilmelidir.

Artan motorlu araç sayısı her geçen gün kent merkezi üzerindeki trafik baskısının
artmasına sebep olmaktadır.

Yönetim alanındaki yayalaştırma çalışmaları olmasıyla birlikte, vatandaşların tarihi
kent merkezine girmeden önce araçlarını park edebilecekleri alanlar sınırlıdır.

Kentsel Tasarım Rehberi’nde yeni yapıların sadece cephe düzenlemelerine yönelik
sınırlama ve düzenlemeler getirilirken, tarihi dokuya uygun bahçe-konut geçişleri
kontrol edilmemektedir.
125

VEGenelde
Vve Edirne Kentinin ve özelde ise Koruma Alanı ile Selimiye Camii
Külliyesi’ne yönelik bir ziyaretçi yönetim planı yoktur.

Selimiye Camii ziyaretçi bilgileri Müftülük personeli tarafından kişisel inisiyatifleri
ile tutulmaktadır. Genelde Edirne Kentine ve özelde ise Koruma Alanı ile Selimiye
Camii
Külliyesi’ne
yönelik
ziyaretçi
istatistikleri,
anketleri
ve
analizleri
yapılmamakta tutulmamaktadır.

Seyyar satıcı ve dilenci sayısı turizme paralel şekilde artmakta ve bu kişilerin sebep
olduğu karmaşa ziyaretçileri rahatsız edici noktalara ulaşmaktadır.

Yönetim alanında sorumluluğu-yetkisi bulunan kurumlar arasında bilgi akışının
VEsağlanması
Vve
ve kurumsal bilgi paylaşımı yetersiz kalmaktadır.

Edirne, Koruma, Alan Yönetimi, Selimiye Camii Külliyesi vb. konularda hazırlanan
broşür, kitap, harita vb. yayınların sayısı, içerikleri ve farklı dillerde dağıtımı gibi
konularda eksiklikler görülmektedir.
VEAlan
Vveyönetimi sistemi yeni bir uygulama olduğu için kişi ve kurumların bilgileri ve
konuya ilgileri eksiktir.

26.07.2012 tarihinde onaylanan yönetim planının, kimi eylem ve uygulamalarının
ulusal mevzuattaki eksiklikler nedeni ile işlerlik kazanması tam olarak
sağlanamamaktadır.

Yönetim alanında kararların katılım ile alınması ve halka açık olmasını sağlamak
için Danışma ile Eşgüdüm ve Denetleme Kurulları kurulmuştur ve eşgüdümü
sağlamada ne derece başarılı olacağı henüz netleşmemiştir.
126
Yönetim alanı içinde onlarca vakıf eseri, 29 adet anıt eser, 82 adet sivil mimarlık örneği
VE Vve
7 adet resmi anıt eser, 1 adet anıt ağaç bulunmaktadır. Kültürel miras eserlerimizin
sayısının bir hayli fazla olması finansal kaynakların düzgün kullanılamaması ve finansal
planlamaların tam yapılamaması koruma açısından sorunlar yaratmaktadır.

Planlanan kültür etkinlikleri için gerekli ödenekler, yasal kısıtlamaya maruz
kalmaktadır.
4.3. FIRSATLAR
4. 4.3.1. Kültürel, Yapısal ve İşlevsel Fırsatlar
VE Vve

Kentte koruma bilincinin oluşturulmasını kolaylaştıracak şekilde eğitimli insan
VE Vve
sayısının yüksektir.

Vakıf sistemi, yönetim alanı içindeki kültürel miras varlığının kültürel ve işlevsel
sürekliliğini sağlamaktadır.
4.3.2. Kentsel Gelişim ve Fırsatlar

Kentsel gelişimin planlı olması konusunda kurumlar ve halk arasında fikir
bulunmaktadır.
VEbirliği/mutabakat
Vve

Yeni yerleşim alanındaki konutlar ve TOKİ yapıları sayesinde tarihi merkezdeki
konut yapılaşması kontrol altında tutulabilmektedir.

Selimiye Camii Külliyesi’nin kullanım hakkına sahip Müftülük; tanıtım, kullanım ve
VEbilgilendirme
Vve
konularında ziyaretçilere profesyonel hizmet sunulması yönünde
çalışmalar yürütmektedir.

Genelde Edirne halkının özelde ise lokanta, hotel, motel, kamp yöneticileri vb.
turizm ile ilgili kişi ve kurumların, UNESCO Dünya Mirası, kültür varlıkları,
koruma vb. konularında bilgisi artmaktadır.

ÇEKÜL Vakfı’nın Sinan’a Saygı Projesi kapsamında, haritalar, gezi güzergâhları ve
ziyaretçilere yönelik bilgilendirici broşürler hazırlanmaktadır.
127

Edirne Kent Belleği oluşturma çalışmalarında Trakya Üniversitesi Kütüphane ve
VEDokümantasyon
Vve
Dairesinin desteği alınmaktadır.

VGM’nin arşiv tutma sistemlerinde yenileme ve düzenlemeye gidilmektedir.

Edirne Belediyesi’nin imar arşivlerinin düzenlenmekte ve tasniflenmektedir.

Yönetim planı hazırlıkları, yönetim alanında ilgisi olan kurum ve kuruluşlarca
VE Vve
olumlu karşılanmıştır.

Vakıf ve alan yönetimi sistemlerinin kolayca adapte olabilecek esnek ve benzer
yapılanmalar öngörmektedir.

Genelde yönetim bilimlerinde özelde ise kamu yönetiminde alan yönetiminin
öngördüğü “Birlikte Yönetim” ilkesine yapılan vurgu ile katılım, şeffaflık ve haber
verebilirlik ilkelerine verilen önem artmaktadır.

STK’ların kültürel korumaya olan ilgilerinin arttığı ve alan yönetimine katılım
konusunda kararlıkları görülmektedir.

Ülkemizde her geçen yıl korumaya ayrılan finansal kaynaklar artmaktadır.
VE Vve

Yönetim alanında artan turizm faaliyetleri ve özel şahıslar ile sponsorlara tanınan
muafiyetler; kültürel koruma uygulamalarına olan ilgiyi, dolaysısı ile bu
uygulamalara kaynak artırımını sağlamaktadır.
128
4.4. TEHDİTLER
4.4.1. Kültürel, Yapısal ve İşlevsel Tehditler
VE Vve

Kültürel koruma, Dünya Mirası vb. konularda genelde bilgi eksikliği görülmektedir.
VE Vve

Tarihi kent merkezindeki sivil mimarlık örneği sahiplerinin ellerindeki varlıkların
kültürel ve yapısal özellikleri hakkında bilgileri yetersizdir.
4.4.2. Kentsel Gelişim ve Tehditler

Yeni yerleşim bölgesine doğru yaşanan nüfus akışı dolayısı ile tarihi kent
VE Vve
merkezinin ıssızlaşma tehlikesi ile karşı karşıya olduğu düşünülmektedir.

Tarihi kent merkezindeki yapılar, modernleştirme çabaları içinde yeni yapı
malzemeleri ile yanlış şekilde yenilenmekte ya da restore edilmektedir.

Ziyaretçi profilinin ve beklentilerinin bilinmemektedir.
VE Vve

Artan dilenci ve seyyar satıcılar, negatif izlenimlere sebep olmaktadır.

Ziyaretçi bilgi ofisinin yetersiz kaldığı görülmektedir.

Ziyaretçilerin temel ihtiyacı olan, WC, lokanta, otopark ve otellerin sayıca yetersiz
olması ya da kalitelerinin düşük olması, memnuniyetsizlik yaratmaktadır.

Ziyaretçilere, Selimiye Camii, Ters Lale, cami içindeki çeşmenin suyu vb. konularda
yanlış ya da hurafe niteliğindeki bilgiler aktarılmaktadır.

Yönetim alanındaki yetkili-sorumlu kurum temsilcilerine, halka ve ziyaretçilere
VESelimiye
Vve Camii Külliyesi ile Edirne Kenti tarihi konularında gerçek bilgiler
sağlayacak yayınlar yetersiz kalmaktadır
.
129

VEAlan
Vveyönetimi konusunda ilgili kurum ve kuruluşlar arasında bilgi ve yetki
paylaşımı konusunda eksiklikler ve yetersizlikler bulunmaktadır.

Alan yönetimi konusunda ilgili kurum ve kuruluşların sayıca fazla ve faaliyet
alanlarının farklı olmasına bağlı olarak eşgüdümün sağlanmasında aksaklıklar ortaya
çıkmaktadır.

Finansal planlama konusunda deneyimsizlikler vardır.
VE Vve

Koruma faaliyetlerine finansal kaynak ayrılması, kurum ve kuruluşların genel
planlamaları içinde son sıralara bırakılmaktadır.
130
5. BÖLÜM
PLANIN AMAÇ VE HEDEFLERİ
131
Bu yönetim planı çerçevesinde belirlenen amaçlar Edirne Selimiye Camii Külliyesi’nin
gelecek kuşaklara özgünlüğünü koruyarak, kültürel ve işlevsel değerleri ile bir bütün
şekilde aktarılmasını sağlamaya yöneliktir.
Bu amaçlara yönelik olarak ulaşılması gereken temel hedefler ise aşağıda
sıralanmaktadır;
 Koruma, erişim, sürdürülebilir ekonomik kalkınma ihtiyaçları ile yerel halkın ilgisi
arasında denge sağlayacak yolların oluşturulması,
 Kamu kurum ve kuruluşları, STK'lar, mülkiyet hakkı bulunanlar, gönüllü kişi ve
kuruluşlar ile yerel halkın işbirliğinin sağlanması,
 Uluslararası koruma ilke ve sözleşmeleri gözetilerek; gerekli bakım, onarım,
restorasyon, teşhir, tanzim ve çevre düzenlemelerinin uygulanması,
 Kültür turizmini geliştirmek için uluslararası işbirliği ve paylaşım ağlarının
yaratılması,
 Değer odaklı ve uluslararası düzeye ulaşmak amaçlı strateji, yöntem ve araç
geliştirilmesi, mali kaynak yaratılması,
 Alan ile ilgili disiplinler arası bilgi üretmek, bu bilgileri kamuoyunun kullanımına
sunmak ve bu yolla korumayı etkileyen faktörlerdeki değişimlerin planlı bir şekilde
yönetilmesini sağlamak
 Yönetim, koruma, tasarım ve uygulamada üst düzey standartların kullanılması.
Bu planın ilkeleri, yukarıda verilen amaçlarının sağlanmasına yönelik olarak,
uygulamaya konulacak koruma eylemlerinin her safhasında Katılım, Etkinlik ve
Planlılığın sağlanmasıdır.
Planlama süreçleri sayesinde UNESO Dünya Mirası Varlığının yapısal, kültürel,
işlevsel değerlerine yönelik verilerin takip edilmesi sağlanacaktır.
Plan, esere bağlı veriler yanında, Selimiye Caminin yönetim alanını oluşturan Edirne
Tarihi Kent Merkezinin de kentsel ve kültürel değerlerinin periyodik olarak takip
edilmesini öngörmektedir.
132
5.1. Yapısal Korumanın Sürdürülmesine Yönelik Amaçlar
Korumaya yönelik amaçların başında Selimiye Camii Külliyesi’nin şu andaki fiziki
sağlamlığının korunması ve yapısal eskime veya çevresel olumsuzluklara karşın eserin
sağlıklı şekilde korunmasının sürdürülmesi gelmektedir. Bunu sağlayacak amaçlar
aşağıda sıralanmıştır.
AMAÇ 1: Eserin çevresi ile birlikte özgünlüğünün ve orijinalliğinin sürdürülmesi için
yapısal malzemelere ve insan gücüne ilişkin kaynakların izlenmesi;
AMAÇ 2: Eserin, güvenliğinin sağlanması, daha sağlıklı ve uygun şartlarda hizmet
verebilmesi.
5.2. Koruma Alanındaki Kentsel Gelişim Etkilerinin Yönetilmesine
Dair Amaçlar
Çevresel etkilerin yönetilmesi Camiin korunması ve gelecek nesillere taşınması için
elzemdir. Selimiye Camii Edirne kent merkezinde kalmaktadır. Bu nedenle kentleşme,
artan nüfus, trafik, turizm gibi sosyal ve hava kirliliği gibi fiziki baskılara maruz
kalmaktadır.
Camiin bu baskılardan korunması için belirlenen amaçlar aşağıda sıralanmıştır:
AMAÇ 3: Koruma alanında belirlenen dokuz alt bölgede, (her bölgenin kendi
öncelikleri çerçevesinde) kentsel planlama argümanlarının korumayı sağlayacak
şekilde düzenlenmesi.
AMAÇ 4: Selimiye Camiin içinde bulunduğu Edirne Tarihi Kent Merkezinde yapılaşma
baskısının giderilmesi.
AMAÇ 5: Külliye çevresindeki trafik akışının denetlenmesi;
AMAÇ 6: Edirne Selimiye Camii Külliyesi ve tarihi kent merkezinde görüntü ve hava
kirliliğinin azaltılması.
133
5.3. Ziyaretçi Yönetimine Dair Amaçlar
Selimiye Camii Külliyesi’nin yer aldığı Edirne Kenti, Anadolu’yu Avrupa’ya birleştiren
bir konumda olması nedeniyle zengin bir kültüre sahiptir. İl genelinde Osmanlı Türk
kültürünü yansıtan 688 tescilli tarihi eser vardır. Bu eserlerin bir bölümü (Selimiye
Camii, Üç Şerefeli Cami, Rüstem paşa Kervansarayı, Bedesten, Eski Cami v.b.)
sağlamlılığını korumakta olup halen kullanılmaktadır. Ayrıca Edirne Merkez ilçede yer
alan 15 adet sit alanıyla birlikte diğer ilçelerdekiler dâhil olmak üzere il genelinde
toplam 38 adet tescil edilmiş farklı sit alanı mevcuttur.
Diğer yandan Edirne’de 651 yıldan bu yana gerçekleştirilen Kırkpınar Yağlı Güreş
Festivali; dünya genelinde devam eden en eski geleneksel spor ve aynı zamanda festival
olarak bilinmesinin yanı sıra 16 Kasım 2010 tarihinde UNESCO Somut Olmayan
Kültürel Miras Listesine dâhil edilmiştir.
Edirne Selimiye Camii Külliyesi’nin de 29 Haziran 2012 tarihinde UNESCO Dünya
Mirası Listesine dâhil edilmiş olması ile birlikte Edirne’nin kültürel ve tarihi
zenginlikleri, turist potansiyelinin katlanmasına neden olmaktadır.
Değişiklik göstermekle birlikte yılın her günü belirli oranda ziyaretçiyi ağırlamakta olan
Selimiye Camii’nin günlük ziyaretçi sayısı, hafta içi 4-6 bin iken, hafta sonu bu rakam
6-8 bine kadar çıkabilmektedir. İbadete açık olan camideki ziyaretçi yoğunluğu üç aylar
ve dini bayramlar gibi kutsal dönemlerde iki katına kadar çıkabilmektedir.
Selimiye Camii’ne gelen ziyaretçiler namaz kılmak, ibadet etmek, eğitim, inceleme vb.
amaçlar ile gelmektedirler. Her bir grubun camiden yararlanma amacının ve her bir
gruba yönelik geliştirilmesi gereken hizmet stratejilerinin farklı olmasından dolayı
ziyaretçi yönetimine dair amaçlar da farklılaşmaktadır.
AMAÇ 7: Genel anlamda tanıtım ve bilgilendirme çalışmalarının iyileştirilmesi ile
ziyaretçilere yönelik rehberlik hizmetlerinin geliştirilmesi
134
5.4. Araştırma ve Eğitim İmkanlarına Yönelik Amaçlar
AMAÇ 8: Selimiye Camii’nin kültürel öneminin ve yapısal özelliklerinin daha iyi
anlaşılmasının sağlanması. Özellikle de mimar, sanat tarihçisi, arkeolog, sosyolog,
restorasyon uzmanı ve turizm acentelerinin Külliye, Mimar Sinan ve Edirne Kenti Tarihi
Merkezi hakkında en güncel ve doğru bilgilere ulaşmasının sağlanması.
AMAÇ 9: Külliyenin kültürel öneminin en iyi şekilde anlaşılması ve kültürel öğelerinin
yaşatılması hususlarındaki bilgi, proje ve eylemlerin yerel halk başta olmak üzere
kamuoyuna aktarılması.
Bu aktarım daha çok bilgilendirici ve eğitim amaçlı olmalı. Eğitilecek guruplar aşağıda
belirtildiği gibi farklılıklar göstermektedirler.
1. Belediye
çalışanları,
turistlik
tesis
çalışanları,
hizmet
sektörü
çalışanları,
öğretmenler vb.
2. Yerel halk ve sivil toplum örgütleri üye ve temsilcileri,
3. İlk ve orta öğretim okulu öğrencileri,
4. Ziyaretçi ve turistler,
5. Turizm acenteleri temsilcileri,
6. Yerel yönetim kurumları temsilcileri.
Bu farklılıklar göz önünde bulundurularak, eğitsel faaliyetlerde farklı yöntemler
seçilmelidir.
135
5.5. Bilgi Yönetiminin İşlevselleştirilmesine Dair Amaçlar
Bu yönetim planının işlerlik kazanması ve belirlenen amaçlara ulaşması için bilgilerin
doğru olarak, yeterli seviyede ve zamanında derlenmesi gerekmektedir.
Selimiye Camii ile ilgili bilgilerin özel bir merkezde toplanması gerekmektedir. Ancak
bu şekilde doğru bilgilere, zamanında erişim sağlanabilir. Birincil bilgilerin derlenmesi,
derlenen bilgilerin zaman içindeki değişikliklerinin izlenmesi ve her bir değişimin
etkilerinin araştırılarak yönetim planının içine eklenmesi veya gerekiyor ise planda
değişiklikler yapılması gerekmektedir. Bu gereklilik Selimiye Camiin korunmasında
sürdürülebilirliğin sağlanması, turizm faaliyetlerinden yeteri kadar yararlanılması ve
finansal kaynakların en etkili şekilde kullanılarak, zamansal kayıpların ise önlenmesini
sağlayacaktır.
Selimiye Camii Külliyesi ile Koruma Alanı’ndaki verileri derleyen ve takip eden
kurumlar farklılık göstermektedir. Bu nedenle bilgi yönetiminin sağlanmasına yönelik
amaçlar, kurumlara göre oluşturulmuştur. Aşağıda bilgi akışını sağlayacak başlıca
kurumlar sıralanmıştır.
1. Kültür ve Turizm Bakanlığı,
2. Edirne Vakıflar Bölge Müdürlüğü,
3. Edirne Kültür Varlıklarını Koruma Bölge Kurulu (EKVKBK)
4. Edirne Belediyesi,
5. Edirne Valiliği ve Alt Birimleri: İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü, Müze Müdürlüğü,
İl Müftülüğü vb.
6. Trakya Üniversitesi.
AMAÇ 10: Toplanan bilgi ve geri dönüşlerin derlenmesi-işlenmesi.
AMAÇ 11: İşlenmiş verilere erişimin sağlanması ve denetlenmesi.
136
5.6.Yönetimin Sağlanmasına Dair Amaçlar
Yönetim planının amaçlara ulaşılacak şekilde uygulanması yönetimsel yapının sağlıklı
işlemesi ile mümkündür. Selimiye Camii Külliyesi Koruma Alanında, yönetsel
paydaşlar arasındaki işbirliği ve eşgüdümün sağlanması için “Alan Yönetimi”
mekanizması oluşturulmuştur.
Yasal mevzuatımız gereği mekanizma dâhilinde Alan Başkanı, Danışma Kurulu,
Denetleme ve Eşgüdüm Kurulu oluşturulmuştur. Başkan ve kurulların işleyişi koruma
alanının yönetiminde etkililik ve verimliliğin sağlanması ve şeffaflığın korunmasını
sağlamaya yönelik olarak sistemleştirilmelidir.
Yönetsel sistemin sağlıklı işlemesi için alanda yetki ve sorumluluğu bulunan kurumların
tümünün katılımını sağlayacak amaçlar öngörülmektedir.
AMAÇ 12: Koruma alanındaki yönetsel paydaşlar arasında sürekli iletişimi sağlayacak
bir merkez oluşturulması.
AMAÇ 13: Paydaşların planlamaya katılımının sağlanması Koruma alanındaki
yönetsel paydaşların karar alma mekanizmalarının sağlıklaştırılması.
137
5.7. Finansal Kaynaklara Dair Amaçlar
Yönetim Planı kapsamında öngörülen amaçların sağlanması için finansal kaynakların
belirlenmesi ve kaynakların sağlanmasında süreklilik hedeflenmelidir.
Yönetim alanında bulunan UNESCO Dünya Mirası Selimiye Camii Külliyesi ile diğer
vakıf eserlerinin bakım ve onarımından Vakıflar Genel Müdürlüğü sorumludur. Genel
Müdürlük bütçe harcamalarını Bölge Müdürlüklerinin taleplerini de gözeterek
hazırladığı Yıllık Yatırım Programları suretiyle gerçekleştirir.
Külliyenin tanıtılması ve koruma ile ilgili eğitimsel faaliyetler de uygulama ve finansal
sorumluluklar daha çok Edirne Belediyesi ve İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü ile İl
Müftülüğü gibi kurumlardadır.
Öte yandan son dönemler Tarihi Kentler Birliği, Çekül Vakfı ve Edirne Anıt Eserleri
Koruma Derneği gibi sivil toplum kuruluşlarının koruma ve eğitim uygulamalarına
finansal kaynak oluşturdukları görülmektedir.
Söz konusu tüm kaynakların en etkin şekilde kullanılması için belirlenen amaçlar ise
şöyle sıralanabilir:
AMAÇ 14: Mevcut finansal kaynakların sürekli ve etkili şekilde kullanılması.
AMAÇ 15: Yeni finansal kaynaklar yaratılması.
138
5.8. Bağlantı Noktalarına Dair Amaçlar
Bu Yönetim Planı kapsamında “Bağlantı Noktası” olarak tanımlanan kültürel öğelerin
beş tanesi Edirne İli sınırları içinde 1 tanesi ise İstanbul’da bulunmaktadır.
Bağlantı Noktaları ile her bir Bağlantı Noktası’nın kültürel değerlerinin korunması,
yaşatılması ve tanıtılması amacına yönelik olarak öngörülen uygulama ve eylemlerin
planlaması gerekmektedir.
Yönetim planında her bir Bağlantı Noktası kültürel öğenin turizm planlaması
çerçevesinde Selimiye Camii Külliyesi ile birlikte ele alınmasına özen gösterilmiştir.
Edirne Selimiye Camii Külliyesi
Kültürel Bağlantı Noktaları
1.
2.
3.
4.
5.
6.
İkinci Bayezid Külliyesi ve Sağlık Müzesi
Karaağaç Semti : Eski Tren Garı ve Lozan Anıtı
Kırkpınar Yağlı Güreş Festivali ve Er Meydanı Sarayiçi
Kakava (Hıdırellez) Şenlikleri
Edirne Geleneksel El Sanatları: Edirnekâri, Mis Sabunu ve Aynalı Süpürge
Şehzade ve Süleymaniye Külliyeleri – İstanbul
AMAÇ 16: Bağlantı Noktalarının kültürel değerlerinin korunması, yaşatılması ve
tanıtılmasına yönelik uygulama ve eylemlerin gerçekleştirilmesi.
139
6. BÖLÜM
EYLEM PLANI VE UYGULAMA
140
Yönetim planının amaç ve hedefleri kapsamında yürütülmesi planlanan projeler bu
bölümde yürütücü kurum, zamanlaması ve eğer belli ise maliyet bilgileri ile birlikte
verilmiştir.
Plan kapsamında Edirne Belediyesi tarafından üstlenilen faaliyetler, Edirne Belediyesi
2009-2013 Stratejik Planı ve Edirne Koruma Amaçlı İmar Planı çerçevesinde belirlenen
eylemlerden oluşmaktadır.
Selimiye Camii ile ilgili yapısal içerikli projeler ile yönetim alanındaki vakıf eserlerinin
restorasyon, bakım ve tanıtılmalarına yönelik faaliyetler ise Edirne Vakıflar Bölge
Müdürlüğü görev alanına girmektedir.
6.1. Amaç 1
Eserin çevresi ile birlikte özgünlüğünün ve orijinalliğinin sürdürülmesi için yapısal
malzemelere ve insan gücüne ilişkin kaynakların izlenmesi;
Hedef No
Proje
İçerik
Üstlenici
Kurum
Zamanlama
Maliyet (TL)
1.1. Yapısal Kaynakların Yönetimi
Yapısal Kaynakları İzleme Fişlerinin Oluşturulması (Ulusal Çapta)
Selimiye Camiin yapımında kullanılan özgün malzemelerin
kaynaklarının belirlenmesi ve bu kaynakların hangi malzemelere
sahip olduğu, malzemelerin kalitesi, kullanılabilirliği, fiyatı,
nakliyesine ilişkin detaylar ve iletişim bilgileri Edirne Vakıflar Bölge
Müdürlüğü bünyesinde arşivlenmelidir.
Kısa Vade (1-3 Yıl)
Yasal-Yönetsel değişiklik
Mali kaynak kullanımı gerektirmemektedir.
Hedef No
Proje
İçerik
Üstlenici Kurum
Zamanlama
Maliyet (TL)
1.2. Caminin Rölövelerinin Hazırlanması
Selimiye Camii Rölövelerinin Hazırlanması
Selimiye Camii Rölövelerinin Hazırlanması
Uzun Vade (5 Yıl ve Üzeri)
-
141
Hedef No
Proje
1.3. İnsan Kaynaklarının Yönetimi
İnsan Kaynakları İzleme Fişlerinin Oluşturulması (Ulusal Çapta)
İçerik
İnsan kaynaklarının eğitilmesinden sorumlu kurumların mevcut,
eğitilen ve eğitilmesi gereken taş ustaları, tezhipçiler, çiniciler,
kalem işçileri, ahşap ustaları vb. restorasyonlarda çalışacak
insan kaynaklarının bilgilerinin derlenmesi ve insan
kaynaklarının çalışmalarının denetlenmesinin sağlanması
Üstlenici Kurum
Zamanlama
Maliyet (TL)
Hedef No
Proje
İçerik
Üstlenici Kurum
Zamanlama
Maliyet (TL)
Hedef No
Proje
İçerik
Üstlenici Kurum
Zamanlama
Maliyet (TL)
KOREFD, STK
Yasal-Yönetsel değişiklik
Mali kaynak kullanımı gerektirmemektedir.
1.4. Caminin Yapısal Durumunun İzlenmesi
Anıt Eser İzleme Fişlerinin Oluşturulması (Ulusal Ölçek)
Anıt eserlerin yapısal birimlerinin takibinin Edirne Vakıflar
Bölge Müdürlüğü’nün belirli bir birimi tarafından yapılması ve
hangi verilerin izleneceğine yönelik kıstasların oluşturulması
-
1.5. Caminin Yapısal Durumunun İzlenmesi
Caminin basit onarım işlerinin yapılması
Anıt eser izleme fişlerinde tespit edilen basit onarım gerektiren
işlerin yapılması
1. Ana kubbe kurşun levha onarımı ve rutubetin izalesi
2. Sıbyan mektebi zemin kat onarımı
3. Arasta’nın kazaya uğramış cümle kapısının onarımı ve
montajı
-
142
Hedef No
Proje
İçerik
Üstlenici Kurum
Zamanlama
Maliyet (TL)
1.6. Caminin Çalınmış Hünkâr Mahfili Çinilerinin
Araştırılması
Camiin çalınmış hünkâr mahfili çinilerinin araştırılması projesi
Çalınmış olan hünkâr mahfili çinilerinin ülkemize ve camiye
iadesinin sağlanması
Edirne Vakıflar Bölge Müdürlüğü,
Kültür ve Turizm Bakanlığı, STK
-
6.1. Amaç 2
Eserin, güvenliğinin sağlanması, daha sağlıklı ve uygun şartlarda hizmet verebilmesi.
Hedef No
Proje
İçerik
Üstlenici Kurum
Zamanlama
Maliyet (TL)
Hedef No
Proje
İçerik
Üstlenici Kurum
Zamanlama
Maliyet (TL)
Hedef No
Proje
İçerik
Üstlenici Kurum
Zamanlama
Maliyet (TL)
2.1. Cami Güvenlik Projesi
Cami iç-dış güvenlik projesi
Cami iç ve dış güvenliği için güvenlik sistemi kurulması ve
güvenlik personeli temini
-
2.2. Cami Felaketlere Hazırlık Projesi
Cami Yangın İkaz/Alarm Sistemi Projesi
Selimiye Camii Külliyesi’nde meydana gelebilecek yangın
olaylarına karşı hazırlıklı olunması
Edirne Vakıflar Bölge Müdürlüğü, Edirne İl Müftülüğü, AFAD
-
2.3. Külliyeye Kesintisiz Enerji Sağlanması Projesi
Külliyeye İmdat Jeneratörü Projesi
Selimiye Camii Külliyesi’ne kesintisiz enerji sağlanabilmesi için
imdat jeneratör temini
Edirne Vakıflar Bölge Müdürlüğü, Edirne İl Müftülüğü, Sivil
Toplum Örgütleri, Edirne Belediyesi, Edirne Valiliği
-
143
Hedef No
Proje
Üstlenici Kurum
Zamanlama
Maliyet (TL)
2.4. Cami Temizlik Projesi
Cami İç-Dış Temizlik Projesi
1. Caminin içinin ve iç avlu ile dış avlusunun düzenli olarak
temizlenmesi
2. Temizlik Personeli temini (en az 2 kişi)
3. Halıların yılda en az 2 kez yıkatılması
Edirne İl Müftülüğü, Edirne Belediyesi, STK
-
Hedef No
Proje
İçerik
Üstlenici Kurum
Zamanlama
Maliyet (TL)
2.5. Külliye Kolaylık Tesisleri Projesi
Külliye Kolaylık Tesisleri Projeleri
Ziyaretçilere yönelik abdest alma ve ilave helâ yapılması
Edirne İl Müftülüğü, Edirne Belediyesi
-
Hedef No
Proje
2.6. Havalandırma ve Aromatizasyon Projesi
Cami İçi Havalandırma ve Aromatizasyon Projesi
Cami içinde hava değişiminin sağlanması ve kokunun
giderilmesi
Edirne Belediyesi, STK, Edirne İl Müftülüğü
-
İçerik
İçerik
Üstlenici Kurum
Zamanlama
Maliyet (TL)
Hedef No
Proje
İçerik
Üstlenici Kurum
Zamanlama
Maliyet (TL)
2.7. Başörtüsü, Galoş vb. Makine ve Malzeme Temini
Başörtüsü, Galoş vb. Makine ve Malzeme Temini Projesi
Camiye girişte bayanların başını örtebilecekleri tek kullanımlık
başörtüsü ile ayakkabıların çıkarılarak çorap ya da çıplak ayak
üzerine giyilecek galoş vb. temini
-
144
6.2. Amaç 3
Koruma alanında belirlenen dokuz alt bölgede, (her bölgenin kendi öncelikleri
çerçevesinde)
kentsel
planlama
argümanlarının
korumayı
sağlayacak
şekilde
düzenlenmesi.
Hedef No
Proje
İçerik
Üstlenici Kurum
Zamanlama
Maliyet (TL)
3.1. Restorasyon Projelerinin Yönetimi
Kamulaştırma
Mülk sahiplerinin restorasyon projelerini finansal ve yönetsel
olarak yürütemeyecek olanlarının belirlenerek gerekli
kamulaştırmaların yapılması yoluyla eserlerin korunmasının
sağlanması
Edirne Belediyesi
Orta Vade (3-5 Yıl)
-
Üstlenici Kurum
Zamanlama
Maliyet (TL)
3.2. Restorasyon Projelerinin Yönetimi
Taşınmaz Kültürel Varlıkları Sahipliği Danışma Merkezi
Kurulması
Taşınmaz Kültürel Varlıkları Sahipliği Danışma Merkezi
Kurulması
Edirne Belediyesi
-
Hedef No
Proje
İçerik
Üstlenici Kurum
Zamanlama
Maliyet (TL)
3.3. Restorasyon Projeleri
Atik Ali Paşa Camii Restorasyonu
Atik Ali Paşa Camii Restorasyonu
1.000,00 TL
Hedef No
Proje
İçerik
Üstlenici Kurum
Zamanlama
Maliyet (TL)
Sokullu Hamamı Restorasyonu
Sokullu Hamamı Restorasyonu
2.500,00 TL
Hedef No
Proje
İçerik
145
Hedef No
Proje
İçerik
Üstlenici Kurum
Zamanlama
Maliyet (TL)
Üç Şerefeli Cami Rölöve Projesi
Üç Şerefeli Cami Rölöve Çizimi
-
Hedef No
Proje
İçerik
Üstlenici Kurum
Zamanlama
Maliyet (TL)
Ali paşa Çarşısı Rölöve Projesi
Ali paşa Çarşısı Rölöve Çizimi
-
Hedef No
Proje
İçerik
Üstlenici Kurum
Zamanlama
Maliyet (TL)
Peykler Medresesi Rölöve ve Restorasyon Projesi
Peykler Medresesi Rölöve ve Restorasyon Projesi
İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü
-
Hedef No
Proje
İçerik
Üstlenici Kurum
Zamanlama
Maliyet (TL)
3.8 Restorasyon Projeleri
Necmi İğe Evi Restorasyonu
Necmi İğe Evi’nin restore edilerek, yeniden işlevlendirilmesi
ETUR, İl Özel İdaresi
-
Hedef No
3.9. Kentsel Tasarım Projelerinin Hazırlanması
Selimiye Camii ve Çevresi Ulusal Kentsel Tasarım Proje
Yarışması
Selimiye Camii ve çevresinde kentsel tasarım projesi
uygulayarak, camii çevresinin düzenlenmesi
Edirne Belediyesi
-
Proje
İçerik
Üstlenici Kurum
Zamanlama
Maliyet (TL)
146
Hedef No
Proje
İçerik
Üstlenici Kurum
Zamanlama
Maliyet (TL)
3.10. Koruma Amaçlı İmar Planı Revizyon Çalışmaları
Koruma Amaçlı İmar Planı Revizyonu
Yürürlükteki Koruma Amaçlı İmar Planı Revizyon
Edirne Belediyesi
-
Hedef No
Proje
3.11. Kentsel Tasarım Rehberinin Hazırlanması
Kentsel Tasarım Rehberinin Hazırlanması
Kentteki yapıların, tarihi merkezle bütünlük sağması için, dış
cephe yapı malzemelerinin ve cam, kapı şekillerinin
belirlenerek, rehber oluşturulması
Edirne Belediyesi
-
İçerik
Üstlenici Kurum
Zamanlama
Maliyet (TL)
Hedef No
Proje
İçerik
Üstlenici Kurum
Zamanlama
Maliyet (TL)
Hedef No
Proje
İçerik
Üstlenici Kurum
Zamanlama
Maliyet (TL)
Hedef No
Proje
İçerik
Üstlenici Kurum
Zamanlama
Maliyet (TL)
3.12. Sokak Düzenleme Projelerinin Hazırlanması
Direkler Çarşısı Çevre Düzenlemesi
Ali paşa Çarşısı “Balık Pazarı” kapısındaki Direkler Çarşısı’nın
çevre düzenlemesinin yapılması
Edirne Belediyesi, İl Özel İdaresi
-
Makedonya Kulesi ve Çevresi Çevre Düzenlemesi
Makedonya Kulesi ve Çevresindeki tarihi kimi yapıların
kamulaştırılarak, Kule çevresinde çevre düzenlemesi yapılması
Edirne Belediyesi, İl Özel İdaresi
-
Karanfiloğlu Sokak Düzenleme Projesi
Tarihi Karanfiloğlu semtinde, semtin kültürel değerinin daha
sağlıklı şekilde ortaya konulabilmesine yönelik düzenlenen
Sokak Düzenleme Projesi
Edirne Belediyesi
-
147
Hedef No
Proje
İçerik
Üstlenici Kurum
Zamanlama
Maliyet (TL)
3.15. Cephe Düzenleme Projelerinin Hazırlanması
Saraçlar Caddesinde Cephe Düzenleme Projesi
Saraçlar Caddesinde Cephe Düzenleme Projesi
Edirne Belediyesi
-
Hedef No
Proje
3.16. Cephe Düzenleme Projelerinin Hazırlanması
6 nolu pilot bölge sokak ve cephe koruma düzenleme projeleri
Pilot bölge olarak seçilen 6 nolu alt bölgede üniversite
öğrencilerinin sokak ve cephe rölöve, restitüsyon ve restorasyon
proje çalışmaları:
1. Saray Hamam Sokak
2. Çubukçular Sokak
3. Hastane Sokak
4. Hatice Sultan Sokak
5. Feyzullah Paşa Sokak
6. Karanfiloğlu Sokak
7. Tespiti Yapılan Tescilli Sivil Mimarlık Örnekleri
Edirne Belediyesi, Trakya Üniversitesi
-
İçerik
Üstlenici Kurum
Zamanlama
Maliyet (TL)
6.2. Amaç 4
Selimiye Caminin içinde bulunduğu Edirne Tarihi Kent Merkezinde yapılaşma
baskısının giderilmesi.
Hedef No
Proje
İçerik
Üstlenici Kurum
Zamanlama
Maliyet (TL)
4.1. Yapı Yüksekliklerinin Denetlenmesi
Arsa Üretimi
Kent merkezindeki konut taleplerinin ve kaçak yapılaşmanın
önlenmesi için yeni gelişim alanlarında arsa üretimi
Edirne Belediyesi
(Edirne Belediyesi 2009-2013 Stratejik Planına göre)
2009’da 250.000 TL (Tamamlandı)
2010’da 625.000 TL (Tamamlandı)
2011’da 450.000 TL
2012’da 540.000 TL
2013’de 250.000 TL
148
Hedef No
Proje
İçerik
Üstlenici Kurum
Zamanlama
Maliyet (TL)
4.2. Silüet ve Peyzajın Korunması Projesi
Silüet ve Peyzajın Korunması Projesi
UNESCO Dünya Mirası Edirne Selimiye Camii Külliyesi ile
Edirne Kent Silüetinin ve Kültürel Peyzajın Korunması
Mimarlar Odası Edirne Temsilciliği, Trakya Üniversitesi (Müh.
Mim. Fak. Mimarlık Bölümü), Edirne Belediyesi
-
6.2. Amaç 5
Külliye çevresindeki trafik akışının denetlenmesi.
Hedef No
Proje
İçerik
Üstlenici Kurum
Zamanlama
Maliyet (TL)
Hedef No
Proje
İçerik
Üstlenici Kurum
Zamanlama
Maliyet (TL)
5.1. Yayalaştırmalar
Tarihi Kent Merkezi Yayalaştırma Projesi
Edirne tarihi kent merkezinden çevresine yayılan belirli arterler
üzerinde bisiklet ulaşımının oluşturulması ve yaya ulaşımının
kolaylaştırılması
Güzergâh 1: Sarayiçi – Kent merkezi – Karaağaç
Güzergâh 2: Saraçlar Caddesi– Tahmis Meydanı Çilingirler Çarşısı (Tamamlandı)
Güzergâh 3: Ayşekadın Semti – Eski Otogar Mevki –
Bostanpazarı - Karaağaç
Edirne Belediyesi
-
5.2. Otopark Projeleri
Selimiye Camii Çevresindeki Otoparkların Uzaklaştırılması
Projesi
Selimiye Camii Çevresindeki Otoparkların Koruma alanı
sınırları dışında bir yerde çözümlenmesi
Edirne Belediyesi, İl Emniyet Müdürlüğü
-
149
6.2. Amaç 6
Edirne Selimiye Camii Külliyesi ve tarihi kent merkezinde görüntü ve hava kirliliğinin
azaltılması.
Hedef No
Proje
İçerik
Üstlenici Kurum
Zamanlama
Maliyet (TL)
Hedef No
Proje
İçerik
Üstlenici Kurum
Zamanlama
Maliyet (TL)
Hedef No
Proje
İçerik
Üstlenici Kurum
Zamanlama
Maliyet (TL)
6.1. Görüntü Kirliliğinin Giderilmesi
İlan, Reklam ve Tabela Yönetmeliğinin Uygulanması
Halkın bilgilendirilmesi ve Mevcut Yönetmeliğin
Uygulanabilirliğinin Sağlanması
Edirne Belediyesi
-
6.2. Görüntü Kirliliğinin Giderilmesi
İlan, Reklam ve Tabelalarda Standardizasyon
UNESCO Dünya Mirası ve Koruma Alanındaki ilan, reklam ve
tabelalarda ebat, renk ve kompozisyon standardizasyonunun
sağlanması
Mimarlar Odası Edirne Temsilciliği, Trakya Üniversitesi (Müh.
Mim. Fak. Mimarlık Bölümü) , Edirne Belediyesi
-
6.3. Doğalgaz Kullanımının Artırılması
Doğal Hattı Döşeme ve Doğalgazın İşletilmesi
Kış mevsiminde görülen hava kirliliğinin azaltılması amacıyla
Doğalgaz Hattı Döşeme ve Doğalgazın konut bağlantılarının
yapılarak kullanılması
Zorlu Doğalgaz A.Ş.
-
150
6.3. Amaç :7
Genel anlamda tanıtım ve bilgilendirme çalışmalarının iyileştirilmesi ile ziyaretçilere
yönelik rehberlik hizmetlerinin geliştirilmesi.
Hedef No
Proje
İçerik
Üstlenici Kurum
Zamanlama
Maliyet (TL)
Hedef No
Proje
İçerik
Üstlenici Kurum
Zamanlama
Maliyet (TL)
Hedef No
Proje
İçerik
Üstlenici Kurum
Zamanlama
Maliyet (TL)
Hedef No
Proje
İçerik
Üstlenici Kurum
Zamanlama
Maliyet (TL)
7.1 - 10.1 - 10.2 - 11.1 - 11.2 - 12.1 ve 13.1
UNESCO Dünya Mirası Bilgi Bürosu’nun Kurulması
UNESCO Dünya Mirası Bilgi Bürosu’nun bina ve personel
tahsisinin yapılarak işler duruma gelmesi.
Edirne Belediyesi ve Edirne Valiliği
Tamamlandı
-
7.2. - 10.1 - 10.2 - 11.1 - 11.2 - 12.1 ve 13.1
UNESCO Dünya Mirası WEB Sitesinin Oluşturulması
İnternet ortamında bilgi ve belgelerin paylaşımı için UNESCO
Dünya Mirası Bilgi Bürosu’nun faaliyetleri kapsamında bir
WEB sitesi oluşturulması
Edirne Belediyesi
Tamamlandı
-
7.3. Cami Ziyaretçi Sayısının Belirlenmesi Projesi
Caminin giriş ve çıkışlarına elektronik sensör konulması
Camiye giriş çıkışların denetim altına alınması ve ziyaretçi
sayısının tespit edilmesi
-
7.4.
Ziyaretçilere Yönelik Bilgilendirici Çalışmaların
Yapılması
Selimiye Camii Meydanda Işık-Ses gösterisi projesi
Edirne Tarihi, Kent Merkezi, Selimiye Camii Külliyesi ve
Mimar Sinan konulu ışık ses gösterilerinin yapılması
Sponsorlar
-
151
Hedef No
Proje
İçerik
Üstlenici Kurum
Zamanlama
Maliyet (TL)
Hedef No
Proje
İçerik
Üstlenici Kurum
Zamanlama
Maliyet (TL)
Hedef No
Proje
İçerik
Üstlenici Kurum
Zamanlama
Maliyet (TL)
7.5.
Ziyaretçilere Yönelik Bilgilendirici Yayınların
Hazırlanması
Selimiye Camii Audio-Tape Bilgilendirme Sistemi Kurulması
Selimiye Camii Külliyesi ziyaretçileri için bilgilendirici AudioTape sistemi kurulması
Sponsorlar, Edirne İl Müftülüğü
-
7.6. Ziyaretçilere Yönelik Bilgilendirici Yayınların
Hazırlanması
Selimiye Camii Koruma Alanı Tanıtım Materyallerin
Hazırlanması
Selimiye Camii Külliyesi ile Koruma Alanı’ndaki diğer eserler
hakkında bilgilendirici basılı (Kitaplar, il haritaları, il rehberleri,
broşürler), elektronik (CD, DVD, MP3 formatlarında) kaynaklar
hazırlanması.
Kültür ve Turizm Bakanlığı Tanıtma Genel Müdürlüğü
Edirne Belediyesi, Trakya Üniversitesi
7.7. Ziyaretçilere Yönelik Bilgilendirici Düzenlemeler
Turistlik Bilgi Tabela ve Panoları Değiştirme ve Yenileme
Projesi
Edirne kenti genelinde turistlik amaçlı bilgilendirici ve
yönlendirici tabela ve panoların çoğaltılarak gerekli görülen
yerlerde konulması ve tipolojileri ile içeriklerinin geliştirilmesi.
Edirne Belediyesi
-
152
6.4. Amaç 8
Selimiye Camii’nin kültürel öneminin ve yapısal özelliklerinin daha iyi anlaşılmasının
sağlanması. Özellikle de mimar, arkeolog, sosyolog, restorasyon uzmanı ve turizm
acentelerinin Külliye, Mimar Sinan ve Edirne Kenti Tarihi Merkezi hakkında en güncel
ve doğru bilgilere ulaşmasının sağlanması
Hedef No
Proje
İçerik
Üstlenici Kurum
Zamanlama
Maliyet (TL)
Hedef No
Proje
İçerik
Üstlenici Kurum
Zamanlama
Maliyet (TL)
8.1. Bilimsel Eğitim Faaliyetlerinin Desteklenmesi
Ulusal ve Uluslararası Çapta Eğitim Faaliyetlerinin Katılımcı
Yöntemle Düzenlenmesi
Selimiye Camii, Mimar Sinan, Edirne, Kültürel Koruma,
Yönetim Planı ve Alan Yönetimi konularında toplantı, seminer,
sempozyum vb. faaliyetlerin organize edilmesi ve
organizasyonların tanıtımı konusunda işbirliğini sağlayacak yol
haritasının oluşturulması ve uygulanması.
Edirne Belediyesi, Edirne Valiliği, Trakya Üniversitesi,
Edirne Ticaret ve Sanayi Odası, Mimarlar Odası Edirne
Temsilciliği ve Sivil Toplum Kuruluşları
-
8.2. Bilimsel Eğitim Faaliyetlerinin Desteklenmesi
Uluslararası ve Ulusal Koruma, Mimarlık, Sanat ve Kültür
Etkinliklerine Katılım
Uluslararası ve Ulusal etkinlikler düzenlenmesi ve etkinliklerde
yer alınması hususlarında, Edirne Belediyesi, Edirne Valiliği,
Kültür Bakanlığı ve kurulacak UNESCO Türkiye Ofisi,
ICOMOS Türkiye Ofisi vb. meslek örgütleri ile Tarihi Kentler
Birliği, Çekül gibi sivil toplum kuruluşları arasında işbirliği
gerçekleştirilmesi ve işbirliğinin sürekliliğinin sağlanması için
yol haritasının oluşturulması ve uygulanması.
Edirne Belediyesi, Edirne Valiliği, Trakya Üniversitesi,
Edirne Ticaret ve Sanayi Odası ve STK
-
153
6.4. Amaç 9
Külliyenin kültürel öneminin en iyi şekilde anlaşılması ve kültürel öğelerinin
yaşatılması hususlarındaki bilgi, proje ve eylemlerin yerel halk başta olmak üzere
kamuoyuna aktarılması.
Hedef No
Proje
İçerik
Üstlenici Kurum
Zamanlama
Maliyet (TL)
Hedef No
Proje
İçerik
Üstlenici Kurum
Zamanlama
Maliyet (TL)
Hedef No
Proje
İçerik
Üstlenici Kurum
Zamanlama
Maliyet (TL)
9.1. Eğitim Faaliyetleri
Selimiye Camii, Edirne, Kültürel Koruma, Yönetim Planı ve
Turizm Eğitimi
Belediye çalışanları, turistlik tesis çalışanları, hizmet sektörü
çalışanları, öğretmenler vb. eğitilmesi.
Kültür ve Turizm Bakanlığı Araştırma ve Eğitim Genel
Müdürlüğü
Edirne Belediyesi, Edirne Valiliği
Turizm Eğitimi
Yerel halk ve sivil toplum örgütleri üye ve temsilcilerin
eğitilmesi
Müdürlüğü
Edirne Belediyesi, Edirne Valiliği
Turizm Eğitimi
İlk ve orta öğretim okulu öğrencilerinin eğitilmesi
Müdürlüğü, Edirne Valiliği, İl Milli Eğitim Müdürlüğü, Edirne
Belediyesi
-
154
Hedef No
Proje
İçerik
Üstlenici Kurum
Zamanlama
Maliyet (TL)
Hedef No
Proje
İçerik
Üstlenici Kurum
Zamanlama
Maliyet (TL)
Hedef No
Proje
İçerik
Üstlenici Kurum
Zamanlama
Maliyet (TL)
Turizm Eğitimi
Ziyaretçi ve turistlerin eğitilmesi
İl Kültür Turizm Müdürlüğü
-
Turizm Eğitimi
Turizm acenteleri temsilcilerinin eğitilmesi
Müdürlüğü, Edirne Belediyesi, İl Kültür Turizm Müdürlüğü
-
Turizm Eğitimi
Yerel yönetim kurumları temsilcilerinin eğitilmesi
Edirne Belediyesi, Mahalli İdareler Müdürlüğü
-
6.5. Amaç :10
Toplanan bilgi ve geri dönüşlerin derlenmesi-işlenmesi.
Hedef No
10.1. Toplanan bilgilerin
kurulması78
Hedef No
10.2. Toplanan verilerin kurulacak merkezde işlenerek
işlevsel bilgilere dönüştürülmesi 79
78
79
arşivleneceği
bir merkezin
Hedef 7.1. altında projelendirilmiştir.
155
6.5. Amaç 11
İşlenmiş verilere erişimin sağlanması ve denetlenmesi.
Hedef No:
11.1. Kurulacak Merkezde oluşturulacak arşive erişim
imkânı sağlanması80
Hedef No:
11.2. Bilgilere internet yolu ile ulaşımı sağlayacak WEB
sitesinin kurulması81
6.6. Amaç 12
Koruma alanındaki yönetsel paydaşlar arasında sürekli iletişimi sağlayacak bir merkez
oluşturulması.
Hedef No:
12.1. Koruma alanındaki yönetsel paydaşlar arasında
sürekli iletişimi sağlayacak merkez oluşturulması82
6.6. Amaç 13
Koruma alanındaki yönetsel paydaşların karar alma mekanizmalarının sağlıklaştırılması.
Hedef No:
13.1. Verilerin, derlenip çoğaltılarak tüm paydaşların
bilgisine sunulması83
80
82
83
81
156
6.7. Amaç 14
Mevcut finansal kaynakların akışının sağlanması.
Hedef No
Proje
İçerik
Üstlenici Kurum
Zamanlama
Maliyet (TL)
Hedef 14.1: Mevcut Finansal Kaynakların Akışının
Sağlanması
Finansal kaynak izleme raporlarlarının yıllık olarak
düzenlenmesi ve tüm paydaşlara sunulması
Vakıflar Genel Müdürlüğü ve Edirne Vakıflar Bölge
Müdürlüğü, Edirne Belediyesi, Kültür ve Turizm Bakanlığı, İl
Kültür ve Turizm Müdürlüğü, STK’lar, TOKİ ve odalar ve
birliklerin kültür varlığı sahibi özel kişiler ve yerel yönetimlere
yaptığı finansal kaynak aktarımlarının ve sağladığı bağışların en
etkin şekilde kullanılması için tüm bilgi ve verilerin yıllık olarak
raporlanması.
Edirne Belediyesi
-
6.7. Amaç 15
Yeni finansal kaynaklar yaratılması.
Hedef No
Proje
İçerik
Üstlenici Kurum
Zamanlama
Maliyet (TL)
15.1. Ulusal ve Uluslararası Hibe veya İşbirliği Projelerinde
Yer Alma
AB ve Uluslararası Hibeler
Kültürel Koruma, Kültürel Faaliyetler, Kent Müzeleri, Kent
Belleği oluşturulması vb. çalışmalarına AB Ortak Hibe Programı
Kapsamındaki Projeler ile Kaynak Sağlanması.
Kültür ve Turizm Bakanlığı Dış İlişkiler ve Avrupa Birliği
Koordinasyon Dairesi Başkanlığı, Edirne Belediyesi ve Proje
Ortakları
-
157
6.8. Amaç 16
Bağlantı Noktalarının kültürel değerlerinin korunması, yaşatılması ve tanıtılmasına
yönelik uygulama ve eylemlerin gerçekleştirilmesi
Hedef No
Proje
İçerik
Üstlenici Kurum
Zamanlama
Maliyet (TL)
Hedef No
Proje
İçerik
Üstlenici Kurum
Zamanlama
Maliyet (TL)
Hedef No
Proje
İçerik
Üstlenici Kurum
Zamanlama
Maliyet (TL)
16.1. İkinci Bayezid Külliyesi ve Sağlık Müzesi
Gezi Güzergâhları Oluşturulması ve Turistik Haritalar
Hazırlanması
İkinci Bayezid Külliyesi ve Sağlık Müzesi, Selimiye Camii
Külliyesi ve Edirne Şehir Merkezine yönelik hazırlanan turizm
gezi güzergâhlarının uyumlaştırılması ve gerekiyor ise yeni
güzergâh haritalarının hazırlanması
Edirne Belediyesi, Trakya Üniversitesi ve Proje Ortakları
-
16.2. Karaağaç Semti: Eski Tren Garı ve Lozan Anıtı
Gezi güzergâhları oluşturulması ve turistik haritalar
hazırlanması.
Karaağaç Semti ile Selimiye Camii Külliyesi ve Edirne Şehir
Merkezine yönelik hazırlanan turizm gezi güzergâhlarının
uyumlaştırılması ve gerekiyor ise yeni güzergâh haritalarının
hazırlanması.
Edirne Belediyesi, İl Kültür Turizm Müdürlüğü, Trakya
Üniversitesi ve Proje Ortakları
-
16.3. Kırkpınar Yağlı Güreş Festivali ve Er Meydanı
Sarayiçi
Kırkpınar 652. Yıl Etkinlikleri
UNESCO Somut Olmayan Kültür Mirası Kırkpınar Yağlı
Güreşleri’nin 652. Yıl Özel Etkinliklerinin planlanması,
etkinlikler için kaynak yaratılması.
Müdürlüğü, Edirne Belediyesi ve Proje Ortakları Sponsorlar
-
158
Hedef No
Proje
İçerik
Üstlenici Kurum
Zamanlama
Maliyet (TL)
Hedef No
Proje
İçerik
Üstlenici Kurum
Zamanlama
Maliyet (TL)
Hedef No
Proje
İçerik
Üstlenici Kurum
Zamanlama
Maliyet (TL)
16.4. Kırkpınar Yağlı Güreş Festivali ve Er Meydanı
Sarayiçi
Kırkpınar Araştırma ve Tanıtım Projesi
UNESCO Somut Olmayan Kültür Mirası Kırkpınar Yağlı
Güreşleri’nin tarihi, kültürel ve ekonomik değerlerinin bilimsel
yöntemler ile araştırılması, incelenmesi ve araştırmaların
yayımlanması.
Müdürlüğü, Edirne Belediyesi, İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü
ve Trakya Üniversitesi
-
16.5. Kakava (Hıdırellez) Şenlikleri
Kakava (Hıdırellez) Şenlikleri Araştırma ve Tanıtım Projesi
Kakava (Hıdırellez) Şenlikleri’nin tarihi, kültürel ve ekonomik
değerlerinin bilimsel yöntemler ile araştırılması, incelenmesi ve
araştırmaların yayımlanması.
Müdürlüğü, Edirne Belediyesi, İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü
ve Trakya Üniversitesi
-
16.6. Kakava (Hıdırellez) Şenlikleri
hazırlanması.
Kakava (Hıdırellez) Şenlikleri ile Selimiye Camii Külliyesi ve
Edirne Şehir Merkezine yönelik hazırlanan turizm gezi
güzergâhlarının uyumlaştırılması ve gerekiyor ise yeni güzergâh
haritalarının ve takvimlerinin hazırlanması.
Edirne Belediyesi, İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü, Trakya
Üniversitesi ve Proje Ortağı STK’lar.
-
159
Hedef No
Proje
İçerik
Üstlenici Kurum
Zamanlama
Maliyet (TL)
Hedef No
Proje
İçerik
Üstlenici Kurum
Zamanlama
Maliyet (TL)
Hedef No
Proje
İçerik
Üstlenici Kurum
Zamanlama
Maliyet (TL)
16.7. Edirnekâri Desenleri,
Edirnekâri Desenleri Araştırma ve Tanıtım Projesi
Edirnekâri Desenleri’nin tarihi, kültürel ve ekonomik
değerlerinin bilimsel yöntemler ile araştırılması, incelenmesi ve
araştırmaların yayımlanması.
Müdürlüğü, Edirne Belediyesi, İl Kültür ve turizm Müdürlüğü
Trakya Üniversitesi ve Proje Ortağı STK’lar
-
16.8. Edirnekâri Desenleri,
Edirnekâri Desenleri Koruma ve Yaşatma Projesi
Edirnekâri Desenleri uygulamasının canlanması ve yeni
Edirnekâri ustaları yetiştirilmesi için eğitim kursları açılması.
Edirnekâri uygulamaları ile bezeniş geleneksel kutu ve sandık
üretiminin özellikle kadın işgücü arasında yaygınlaştırarak
ekonomik kazanç sağlanmasına yönelik adımlar atılması.
Müdürlüğü, Edirne Belediyesi, İl Kültür ve turizm Müdürlüğü
Trakya Üniversitesi ve Proje Ortağı STK’lar
-
16.9. Mis Sabunu
Mis Sabunu Araştırma ve Tanıtım Projesi
Mis Sabunu Geleneksel üretiminin korunması, çeşitlerinin
artırılması ve kültürel öğe olarak tanıtımının artırılması. Mis
Sabununun hali hazırda var olan ekonomik değerinin artıracak
dış Pazar araştırmalarının yapılması ve ulusal-uluslararası fuarlar
ile tanıtımının yaygınlaştırılması.
Edirne Belediyesi, Mis Sabunu İşletmeleri ve Proje Ortağı
STK’lar
-
160
Hedef No
Proje
İçerik
Üstlenici Kurum
Zamanlama
Maliyet (TL)
Hedef No
Proje
İçerik
Üstlenici Kurum
Zamanlama
Maliyet (TL)
16.10. Aynalı Süpürge
Aynalı Süpürge Araştırma ve Tanıtım Projesi
Aynalı Süpürge Geleneksel üretiminin korunması, süpürge
süsleme çeşitlerinin artırılması ve kültürel öğe olarak tanıtımının
artırılması. Aynalı Süpürge’nin kaybolan ekonomik değerinin
yaratacak ve artıracak tanıtım faaliyetlerinin yapılması ve
yaygınlaştırılması.
Edirne Belediyesi, Süpürge İşletmeleri ve Proje Ortağı STK’lar
16.11. Şehzade ve Süleymaniye Külliyeleri –İstanbul
hazırlanması.
Şehzade ve Süleymaniye Külliyeleri ile Selimiye Camii
Külliyesi ve Edirne Şehir Merkezine yönelik hazırlanan turizm
gezi güzergâhlarının uyumlaştırılması ve gerekiyor ise yeni
güzergâh haritalarının ve takvimlerinin hazırlanması. Hazırlanan
alternatif güzergâhların ulusal-uluslararası turizm acenteleri ile
paylaşılması.
Edirne Belediyesi, Turizm İşletmeleri ve Proje Ortağı STK’lar
-
161
KAYNAKÇA
Adams, D. (1995), Urban Planning and Development Process, (London: UCL Press)
Ahunbay, Z. (1999), Tarihi Çevre Koruma ve Restorasyon, 2. Basım, (İstanbul; Yapı
Endüstri Merkezi Yayınları)
Akozan, F. (1988), “Süleymaniye - Fatih Külliyeleri”, Mimar Sinan Dönemi Türk
Mimarlığı ve Sanatı, Yay. Haz.: Zeki Sönmez, (İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür
Yayınları)
Aksoy A ve Ertürk E. (Edit.) (2007), Kamusal Alan ve Güncel Sanat, (İstanbul: İstanbul
Bilgi Üniversitesi Yayınları: 194)
Altınöz Bilgin G. A. (2007), “Mimari Koruma Uygulamalarına Genel Bir Bakış”,
Mimarlık, (Sayı: 338), 30-35
Anonim (1971), “Çağlar Boyunca 100 Büyük İnsan”, Mimar Sinan, (Tarih Dizisi,
İstanbul; Milliyet Yayınları), 293-309
Artun, E. (2005), Türk Halk Bilimi, (İstanbul: Kitabevi Yayınları)
Artun E. (1990), “Tekirdağ’da Hıdırellez Geleneği”, Türk Halk Kültüründen
Derlemeler, “Hıdırellez Özel Sayısı”, (Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları)
Asıliskender, B. (2008), “Docomomo Kayseri Toplantısının Ardından, 20. Yüzyıl
‘Modern’ Mimari Mirası Üzerine Notlar”, Mimarlık, (Sayı:339), 20-23
Aslanapa, O. (1949), Edirne’de Osmanlı Devri Abideleri, (İstanbul Üniversitesi
Edebiyat Fakültesi Yayınları, No: 427, Sanat Tarihi Enstitüsü: 6)
Aslanapa, O. (1977), Yüzyıllar Boyunca Türk Sanatı (14. Yüzyıl), (MEB Devlet
Kitapları)
Aslanapa, O. (1986), Osmanlı Devri Mimarisi, (İstanbul: İnkılâp Kitabevi)
Aslanapa, O. (1992), Mimar Sinan, Türk Büyükleri Dizisi: 141, (Kültür Bakanlığı
Yayınları:1379)
162
Bademci R. R. (1997), Ulusal Çerçeve Eylem Planı-Doğal, Tarihi ve Kültürel
Değerlerin Korunması, (Ankara: T.C. Başbakanlık DPT)
Baumgart, F. (1970), A History of Architectural Styles, (London: Pall Mall Press)
Bektaş, C. (2001), Koruma Onarım, (İstanbul; Literatür Yayıncılık Dağıtım)
Brecknock, R. (2008), “Söyleşi: Verdiğiniz Her Karar, Bir Parça Kâğıdın Üzerine
Çizdiğiniz Her Çizgi Kültüreldir”, ArkiPARC 2008,
http://www.arkitera.com/interview.php?action=displayInterview&ID=&year=200
8&ID=153 (Erişim Tarihi: 13.01.2009)
Boratav, P. N. (1997), 100 Soruda Türk Folkloru, (İstanbul: Gerçek Yayınevi)
Cansever, T. (2005), Mimar Sinan, (İstanbul: Albaraka Türk Yayınları)
Cansever, T. (2008), İslam’da Şehir ve Mimari, 3. Baskı, (İstanbul: Timaş Yayınları)
Conrads, Ulrich, (1970), Programs and Manifestoes on 20th Century Architecture,
(Cambridge, Massachusetts, London and the Massachusetts Institute of
Technology, Lund Humphries)
Cömert, M. (2002), “Edirmekâri Sandıklar”, Antik Dekor. Antika Dekorasyon ve Sanat
Dergisi, Eylül, Ekim 2002, Sayı:72, s:100-104
Çelebi E. (1986). Tam Metin Seyahatnâme, Cilt 3-4, Sad.: Tevfik Temelkuran, Necati
Aktaş. (İstanbul: Üçdal Neşriyat)
Çelebi, M. S. (2003), Yapılar Kitabı (Mimar Sinan'ın Anıları) (Tezkiretü'l-Bünyan ve
Tezkiretü'l-Ebniye), Yay. Haz.: Hayati Develi, (İstanbul: K Kitaplığı: 30, Sanat: 3)
Dalgıç, G. ve Yaltırık, F. (1999), Trakya’nın Anıtsal ve Korunması Gereken Ağaçları,
(İstanbul: Edirne Valiliği Yayınları 11, İl Kültür Müdürlüğü Yayınları 8)
Diktaş, A. (2008), “XVI. Yüzyılın Son Çeyreğinde Edirne’de Sosyal Hayat”,
Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, (Trakya Üniversitesi, Sosyal Bilimler
Enstitüsü)
163
Dündar A. (1983), Edirne: The Aga Khan Award for Architecture, 1983 Award
Ceremony, Turkey, (İstanbul: REYO)
Ekinci, O. (2000), “Kent Yönetiminde Korumacı Şehircilik” Kültürel Değerlerin
Korunmasında
Yerel
Yönetimlerin
Rolü
ve
Sorumluluğu
Sempozyumu,
(Kastamonu: Kastamonu Valiliği İl Özel İdare Müdürlüğü Yayınları)
Ekinci, Y. (2009), “Tarihi Çevre Korumanın Yönetsel Boyutu ve Yerel Yönetimlerin
Sorumlulukları: Selimiye Camii Alan Yönetimi Örneği”, Yayımlanmamış Yüksek
Lisans Tezi, (Trakya Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü)
Erder, C. (1975), Tarihi Çevre Bilinci, (Ankara: Ortadoğu Teknik Üniversitesi,
Mimarlık Fakültesi)
Ersen, A. (1986), “Erken Osmanlı Mimarisinde Cephe Biçim Düzenleri ve Bizans
Etkilerinin
Niteliği”,
Yayımlanmamış
Doktora
Tezi,
(İstanbul
Teknik
Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü)
Etli, B. (2004), “Edirne Merkez İlçe Açık ve Yeşil Alan Sisteminin Peyzaj Mimarlığı
İlkeleri Yönünden İrdelenmesi”, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, (Trakya
Feilden, Bernard M. ve Jokilehto, J. (1993), Management Guidelines for World Cultural
Heritage Sites, (Rome: ICCROM)
Goodwin G. (1995), A Guide to Edirne, (İstanbul: A Turizm Yayınları)
Gökçe N. ve Öncel M. (2008) “Edirne Selimiye Yazma Eser Kütüphanesindeki
Eserlerin Sayısal Ortama Aktarılması”, Edit. Bilar, E. ve Ekinci Y., Balkan
Ülkeleri Kütüphaneler Arası Bilgi -Belge Yönetimi ve İşbirliği Sempozyumu
Bildirileri, 5-7.Haziran.2008,
Edirne Türkiye, (Edirne: Trakya Üniversitesi
Yayınları: 87)
Güçkan, N. Ş. (2004), 5226 Sayılı, “Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanunu ile
Çeşitli Kanunlarda Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun” la ilgili olarak ODTÜ
Mimarlık Fakültesi Görüşü, (Ankara: TBMM)
164
Hibri, A. (1996), Enisü’l Müsamirin, Edirne Tarihi, 1360-1650, Çev.: Kazancıgil, R.,
(Türk Kütüphaneciler Derneği Edirne Şubesi Yayınları No: 24)
ICOMOS (2005), Recommendations for the Analysis, Conservation and Structural
Restoration of Architectural Heritage, (Barcelona: ICOMOS)
http://www.international.icomos.org/charters/structures_e.html
(Erişim: 13.04.2009)
İncedayı, D. (2008), “Dünya Mirası İstanbul’da UNESCO ile Yeniden Buluştuk”,
Mimarlık, (İstanbul, Sayı:342), 9-11
Jokilehto, J. (2002), A History of Architectural Conservation, (ICCROM, ButterworthHeinemann)
Jumsai, S. (2008), “Postmodernizmden Modernizme”, Dünya Mimarlığından Kurumsal
Açılımlar, Düşünceler, Uygulamalar, Yay. Haz.: Cengizkan M. N., (UIA 2005
İstanbul XXII. Dünya Mimarlık Kongresi Dizisi: Ankara: TMMOB Mimarlar
Odası Yayınları)
Kaftancı, G. (2008), “YANSIMALAR: ‘Koruma Alanına Yeniden Bakış’ Dosyası
Üzerine”, Mimarlık, (İstanbul, Sayı:339), 14-15
Kar, Z. (2003), Er Meydanı: Kırkpınar Geleneksel Yağlı Güreşleri, (Edirne: ETUR)
Kayın, E. (2007), “’Modern’ Bir Kurgu Olarak Koruma Paradigmasının Dönüşümü ve
Modern Mimarlık Mirası”, Mimarlık, (İstanbul, Sayı:338), 25-29
Kayın, E. (2008), “Modernleşmenin Sarsıntılı Düzleminde Korumayı Tartışmak”,
Mimarlık, (İstanbul, Sayı:339), 16-19
Kazancıgil, R. (1992), Edirne Mahalleleri Tarihçesi, 1529-1990, (Edirne: Türk
Kütüphaneciler Derneği Edirne Şubesi Yayınları: 7)
Kazancıgil R. (1997), Eski Edirne’den Renkli İzler, (Edirne: Türk Kütüphaneciler
Derneği Edirne Şubesi Yayınları: 27)
Keleş, R. (2004), “Kültür Mirası İnsanlığın Ortak Malıdır”, Mimar-İst, (Sayı:10),96-100
165
Kiremitçi, G. (1996), “Edirne’nin Onbeşinci Yüzyıl Tek Kubbeli Camilerinde Onarım
Sorunları”, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, (Trakya Üniversitesi, Fen
Bilimleri Enstitüsü)
Köylüoğlu, N. U. (2002), “Edirne Kültür Eserlerinde Görülen Bitkisel Motiflerin
Kullanımı Üzerine”, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, (Trakya Üniversitesi,
Sosyal Bilimler Enstitüsü)
Kuban, D. (1997), Sinan’ın Sanatı ve Selimiye, (Türkiye Ekonomik ve Toplumsal Tarih
Vakfı Yayınları)
Kuban, D. (1998), Mimarlık ve Kent Üzerine İstanbul Yazıları, (İstanbul: Yapı Endüstri
Merkezi Yayınları)
Kuban, D. (1998), Türk ve İslam Sanatı Üzerine Denemeler, (İstanbul: Arkeoloji ve
Sanat Yayınları)
Kuban, D. (2000), Tarihi Çevre Korumanın Mimarlık Boyutu, Kuram ve Uygulama,
(İstanbul: Yapı Endüstri Merkezi Yayınları)
Kuran, A. (1986), Mimar Sinan, (İstanbul: Hürriyet Vakfı Yayınları)
Kuran, A. (1989), "Mimar Sinan'ın Külliyeleri", Mimarbaşı Koca Sinan Yaşadığı Çağ
ve Eserleri, (İstanbul: Vakıflar Genel Müdürlüğü Yayınları), s: 165-175
Livtopuz, M. N. (1988) “Eski Kent Dokularında Yenileme ve Koruma (Kayseri Eski
Kent Dokusu ve Sit Bölgesinde Kentsel Yenileme Koruma Planlaması Üzerine
Bir Araştırma)”, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, (Yıldız Teknik
Madran, E. (2001), “Koruma İmar Planları ve Antalya-Kaleiçi Örneği”, Mimarlık,
(İstanbul: Sayı: 297), 32-34
Madran E. ve Özgönül N. (2005), Kültürel ve Doğal Değerlerin Korunması, (Ankara:
TMMOB Mimarlar Odası)
Madran, E. (2007), “Taşınmaz Kültür Varlıklarının Korunmasına Yönelik Yasal
Düzenlemeler ve Yerel Yönetimler”, Mimarlık, (İstanbul, Sayı:338), 41-43
166
Maliye Bakanlığı, Avrupa Birliği ve Dış İlişkiler Daire Başkanlığı (2003), İyi
Yönetişimin Temel Unsurları, (Ankara: Ayrıntı Basımevi)
Mansel, A. M. (1938), Trakya’nın Kültür ve Tarihi, (İstanbul: Edirne ve Yöresi Eski
Eserleri Sevenler Kurumu Yayınları: 5)
Matero, F. (2006),
“Loss
Compensation and Authenticity in
Architectural
Conservation”, Journal of Architectural Conservation, Vol 12, Number 1, 71-90
Mülayim, S. (2001), Ters Lale Osmanlı Mimarisinde Sinan Çağı ve Süleymaniye,
(İstanbul: Arkeoloji ve Sanat Yayınları)
Mutlu, B. (2001), Mimarlık Tarihi Ders Notları 1, 2. Basım, (İstanbul: Mimarlık Vakfı
Enstitüsü Yayınları)
Ocak, A. Y. (1998), “Hıdrellez”, İslam Ansiklopedisi, Cilt. 17. (İstanbul: Türkiye
Diyanet Vakfı Yayınları)
Onur, O. (1972), Edirne Türk Tarihi Vesikalarından Kitabeler (Tamamı), (İstanbul:
Yenilik Basımevi)
Onur, O. (1986), Edirne Vakıf Kütüphaneleri (Tamamı), (İstanbul: Acar Matbaacılık)
Onur, O. (1990), “Edirne Kent Planı’nın Geçirdiği Evrelere Kısa Bir Bakış”, Mimarlık
(İstanbul: Sayı:240), 64-67
Onur, O. (2006), XVI’ dan XX. Yüzyıla Belgelerle Edirne, (Edirne Valiliği Yayınları)
Osman, R. (1976), Edirne Evleri ve Konakları, Hazırlayan: Ünver S. (İstanbul: Türkiye
Turing ve Otomobil Kurumu)
Osman, R. (1994), Edirne Rehnüması (Edirne Şehir Kılavuzu), Yay. Haz.: Kazancıgil
R., (Türk Kütüphaneciler Derneği Edirne Şubesi Yayınları, No:15)
Osman, R. (1999), Edirne Evkaf-ı İslamiye Tarihi: Camiler ve Mescitler, (Ankara:
Vakıflar Genel Müdürlüğü Yayınları)
Özkan, S. (1995), “Edirne Türbeleri”, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, (Trakya
Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü)
167
Öksüz, G. (1999), “Edirne Merkezi İş Alanları ve Gelişme Süreci İçerisinde Kentsel
Merkez Kademelenmesi”, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, (Trakya
Parmaksızoğlu, İ. (1984), Evliya Çelebi, Seyahatnâme: Rumeli, Solkol ve Edirne, (1000
Temel Eser Dizisi: 102. 580; Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları)
Peremeci, O. N. (1939), Edirne Tarihi, (İstanbul: Edirne ve Yöresi Eski Eserleri
Sevenler Kurumu Yayınlarından: 6)
Ruskin, J. (1989), the Seven Lamps of Architecture, (USA: Dover Publications)
Soher, Ş. (2005), “Mimarlık ve Felsefenin Yükselen Birlikteliği”, Arkiteria,
http://www.arkitera.com/news.php?action=displayNewsItem&ID=5776,
(Erişim: 11.12.2008)
Sorkin, M. (2008), “Ütopik Bir Manifesto”, Dünya Mimarlığından Kurumsal Açılımlar,
Düşünceler, Uygulamalar, (UIA 2005 İstanbul XXII. Dünya Mimarlık Kongresi
Dizisi: Ankara: TMMOB Mimarlar Odası Yayınları)
Sönmez, Z. (1988), Mimar Sinan Dönemi Türk Mimarlığı ve Sanatı, (Sanat Dizisi 41,
No:288; İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları)
Sönmez, Z. (1988), Mimar Sinan İle İlgili Tarihi Yazmalar - Belgeler, (İstanbul: Mimar
Sinan Üniversitesi Yayınları)
Sönmez N. ve Sönmez Z. (1988), “Tarihi Belgelerin Işığında Edirne Selimiye
Camii”, Uluslararası Mimar Sinan Sempozyumu, 24-27 Ekim 1988, (Ankara:
Atatürk Dil ve Tarih Yüksek Kurumu), s: 79
Söylemezoğlu, H. H. K. (1955), İslam Dini İlk Camiler ve Osmanlı Camileri, (İstanbul:
İTÜ Mimarlık Fakültesi Yayını, Güven Basımevi)
Süman, Ş. L. (2000), “Edirne’de 15. ve 16. Yüzyıl Osmanlı Dönemi Han ve
Kervansaraylarının Mimarisi ve Onarım Sorunları”, Yayımlanmamış Yüksek
Lisans Tezi, (Trakya Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü)
Tapan M. (2000), Koruma Bilinci, (İstanbul: Cemre Basın Yayın Ltd. Şti.)
168
Tapan M. (2007), Soru ve Cevaplarla Koruma, (İstanbul: TMMOB Mimarlar Odası ve
İstanbul Büyükkent Şubesi)
T.C.
Avrupa
Birliği
Bakanlığı
Üstlenilmesine İlişkin
Türkiye
(2003),
Ulusal
"Avrupa
Birliği
Programı"
ile
Müktesebatının
"Avrupa
Birliği
Müstesebatının Üstlenilmesine İlişkin Türkiye Ulusal Programının Uygulanması,
Koordinasyonu ve İzlenmesine Dair Bakanlar Kurulu Kararı" 23 Haziran 2003
Tarih ve 2003/5930 Sayılı Bakanlar Kurulu Kararı,
http://www.abgs.gov.tr/index.php?l=1&p=196 (Erişim: 11.03.2009)
T.C. Bayındırlık ve İskân Bakanlığı (2009), Kentleşme Şûrası 2009: Kentsel Miras,
Mekân Kalitesi ve Kentsel Tasarım Komisyonu Raporu 5, (T.C. Bayındırlık ve
İskân Bakanlığı)
T.C. Edirne Belediyesi, (2005), 1. Safha Amaç-Hedef-Stratejiler ve Analitik Süreç;
Edirne Sit Alanı ve Etkileme Bölgesi 1/5000 Nazım İmar Planı ve 1/1000
Uygulama İmar Planı Çalışması, (T.C. Edirne Belediyesi)
T.C. Edirne Belediyesi, (2005), Kırkpınar: Bir Edirne Efsanesi, (T.C. Edirne
Belediyesi)
T.C. Edirne Belediyesi, (2009), Edirne Turizm Rehberi, (Edirne: Edirne Matbaası)
T.C. Edirne Valiliği, (2005), Edirne İl Yıllığı, (Edirne İl Özel İdaresi, İstanbul: Acar
Basım)
T.C. Edirne Vergi Dairesi Başkanlığı (2006), “Selimiye Camisi”, Edirne Tarihi Kültürü,
http://www.edirnevdb.gov.tr/kultur/selimiye.html (Erişim:02.05.2009)
T.C.
Kastamonu
Valiliği,
(2000),
Kültürel
Değerlerin
Korunmasında
Yerel
Yönetimlerin Rolü ve Sorumluluğu Sempozyumu (3 Haziran 2000) ve Yerel
Gündem 21 Bilgilendirme Sempozyumu (İl Ölçeğinde Yerel Gündem) (27 Şubat
1998)
T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı, (1993), Edirne, (Ankara: T.C. Kültür ve Turizm
Bakanlığı Yayınları: 1556)
169
T. C. Kültür ve Turizm Bakanlığı, (2006), Yasal Düzenlemelerde Taşınmaz Kültür
Varlıklarının Korunması ve Yerel Yönetimler, 2. Baskı, (Ankara: T.C. Kültür ve
Turizm Bakanlığı Yayınları: 3035, TMMOB Mimarlar Odası Ankara Şubesi)
Tekin, E. (1999), “Edirne’de Kentleşme Sürecinde, Kentsel Alanların Değişimi ve
Gelecekteki Kentsel Alanların Kullanımına Bir Öneri”, Yayımlanmamış Yüksek
Lisans Tezi, (Trakya Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü)
TMMOB Mimarlar Odası (2005), Ulusal Mimarlık Politikaları, Yay. Haz.: Tağmat T.
S. (Ankara: TMMOB Mimarlar Odası Yayınları)
TMMOB Mimarlar Odası (2007), “Mimarlık ve Toplum”, Mimarlık ve Eğitim
Kurultayı IV, 16 Ekim 2007, (TMMOB Mimarlar Odası Genel Merkezi ve
TMMOB Mimarlar Odası Ankara Şubesi)
TMMOB Mimarlar Odası (2007), Taşınmaz Kültürel Mirasın Korunması, İlkeler,
Mevzuat, Yöntem ve Uygulamalar: Ders Notları, (İstanbul: TMMOB Mimarlar
Odası Sürekli Mesleki Gelişim Merkezi Yayınları:4)
TMMOB Mimarlar Odası (2008), “Korumada Yeni Tanımlar ve Kavramlar ‘Alan
Yönetimi’: Ankara-Çatalhöyük”, Yay. Haz.: Madran E. ve Bozkurt E., Kültürel
Mirasın Korunması ve Geliştirilmesi: Yeni Kavramlar, (Ankara: TMMOB
Mimarlar Odası Yayınları)
TMMOB Mimarlar Odası (2008) “Korumada Yeni Tanımlar ve Kavramlar ‘Endüstri
Mirası’: Zonguldak”, Kültürel Mirasın Korunması ve Geliştirilmesi: Yeni
Kavramlar, (Ankara: TMMOB Mimarlar Odası Yayınları)
TMMOB Mimarlar Odası İstanbul Büyükkent Şubesi, (2000), “Mimarlık Eğitiminde
Koruma, Mimarlık Okullarının Lisans Programlarında Tarihi Çevre Koruma ve
Restorasyon Eğitimi”, Doğan Kuban Semineri 2000, (İstanbul: TMMOB
Mimarlar Odası İstanbul Büyükkent Şubesi Yayınları)
Tombazis, N. A. (2008), “Düşünceler ve Eylemler”, Dünya Mimarlığından Kurumsal
Açılımlar, Düşünceler, Uygulamalar, (UIA 2005 İstanbul XXII. Dünya Mimarlık
Kongresi Dizisi: Ankara: TMMOB Mimarlar Odası Yayınları)
170
Trakya Üniversitesi (2007), Trakya Üniversitesi Stratejik Plan 2008-2012, (Edirne:
Trakya Üniversitesi)
TRT, (2009), Geçmişten Geleceğe Belgeler Bilgiler 1968/2008 Cilt:2, Yay. Haz.: TRT
Heyet, (Ankara: Türkiye Radyo Televizyon Kurumu)
TTK (1993), Edirne: Edirne’nin 600. Fethi Yıldönümü Armağan Kitabı, 2. Baskı,
(Ankara, Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu, Türk Tarih Kurumu
Yayınları)
Tuna, B. (2008), Geçmişi Derlemek Geleceği Kurgulamak: Mimarlar Odası
Gündeminden Yazılar-Söyleşiler, (Ankara: TMMOB Mimarlar Odası Yayınları)
Tunca, A. (2006), Edirne İçin Notlar ve Edirne’de Tarih, Kültür, İnanç Turu, (İstanbul:
İnkılâp Yayınevi)
Turani, A. (2008), Çağdaş Sanat Felsefesi, 6. Basım, (İstanbul: Remzi Kitapevi)
Uluengin F. Uluengin, B. ve Uluengin, M. B. (2001), Osmanlı Anıt Mimarisinde Klasik
Yapı Detayları – Classic Construction Details of Ottoman Monumental
Architecture, (İstanbul: Yapı Endüstri Merkezi Yayınları)
UNESCO (1998), “Linking Nature and Culture”, Report of the World Heritage Global
Strategy Natural and Cultural Heritage Expert Meeting, 25 to 29 March 1998,
Theatre Institute, Amsterdam, the Netherlands. Von Droste, B., Rossler, M. and
Titchen, S. (Eds) (Paris: UNESCO World Heritage Centre)
UNESCO (2003), Convention for the Safeguarding of Intangible Cultural Heritage,
http://www.unesco.org/culture/ich/index.php?pg=00006 (Erişim: 15.08.2008)
UNESCO (2008), The Operational Guidelines for the Implementation of the World
Heritage Convention,
http://whc.unesco.org/archive/opguide08-en.pdf (Erişim:
27.08.2008)
UNESCO (2008), World Heritage Information Kit, (Paris: UNESCO World Heritage
Centre) http://whc.unesco.org/documents/publi_infokit_en.pdf,
(Erişim: 17.01.2009)
171
Ünkazan, S. (2006), “Edirne Çevresinde Osmanlı Dönemi Askeri Mimari”,
Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, (Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler
Enstitüsü)
VGM (2012), Bir Medeniyetin İzdüşümü Vakıflar, (İstanbul: Vakıflar Genel Müdürlüğü
Yayınları)
Viollet-le-Duc, E. (1990). The Foundations of Architecture: Selections from
Dictionnaire Raisonné, Çev.: Whitehead Kenneth D. (New York: G. Braziller)
Yerasimos, S. (2003), “İstanbul Üçüncü Dünya Kenti mi ya da Kültürel Miras Nasıl
Korunur?”, Mimar-İst, (Sayı:10), 51-54
Yıldırım F. T. I. (2004), “Edirne Kaleiçi Evlerinde Cephe Bezemeleri”, Yayımlanmamış
Yüksek Lisans Tezi, (Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi, Sosyal Bilimler
Enstitüsü)
Yırtıcı, H. (2005), Çağdaş Kapitalizmin Mekânsal Örgütlenmesi, (İstanbul: İstanbul
Bilgi Üniversitesi Yayınları: 96)
Yücel, C. ve Gülersoy, Z. N. (2006), “Türkiye’de Kentsel Sit Alanlarının Planlanması
İçin Bir Sistem Önerisi”, İTÜ Dergisi\A, Cilt:5, Sayı:1, 3-14
Zeybekoğlu, D. (2005), “Edirne Geleneksel Konut Mimarlığını Etkileyen SosyoKültürel Faktörlerin İncelenmesi”, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, (Trakya
http://www.international.icomos.org/home.htm
http://www.icomos.org.tr/index.php
http://www.international.icomos.org/charters/venice_e.htm
http://www.international.icomos.org/charters/towns_e.htm
http://www.international.icomos.org/charters/tourism_e.pdf
http://saglikmuzesi.trakya.edu.tr/
http://www.edirnevdb.gov.tr/kultur/semtler.html
http://www.meyvesabunu.com/
172
İLGİLİ MEVZUAT
KANUNLAR
“Avrupa Mimari Mirasının Korunması Sözleşmesi”, 03.10.1985, Strazburg,
(3534 Sayılı ve 13.04.1989 Tarihli Kanun ile kabul edilmiştir.)
29.07.1970 Tarih ve 1319 Sayılı “Emlak Vergisi Kanunu”
21.07.1983 Tarih ve 2863 Sayılı “Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanunu”,
(3386, 4629 ve 5226 Sayılı kanunlarla değişik)
02.12.1983 Tarih ve 227 Sayılı “Vakıflar Genel Müdürlüğünün Teşkilat ve Görevleri
Hakkında Kanun Hükmünde Kararname”
02.03.1984 Tarih ve 2985 Sayılı “Toplu Konut Kanunu”
(4684, 4966, 5162, 5273, 5281, 5335, 5492, 5597, 5793, 5582, 5610, 5793 Sayılı
kanunlarla ve 412 Sayılı KHK ile değişik)
03.05.1985 Tarih ve 3194 Sayılı “İmar Kanunu”
22.11.2001 Tarih ve 4721 Sayılı “Türk Medeni Kanunu”
04.01.2002 Tarih ve 4734 Sayılı “Kamu İhale Kanunu”
24.06.2004 Tarih ve 5197 Sayılı “İl Özel İdaresi Kanunu”
10.07.2004 Tarih ve 5216 Sayılı “Büyükşehir Belediyesi Kanunu”
14.07.2004 Tarih ve 5226 Sayılı “Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanunu ile
Çeşitli Kanunlarda Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun”
173
22.02.2005 Tarih ve 5302 Sayılı “İl Özel İdaresi Kanunu”
16.06.2005 Tarih ve 5366 Sayılı “Yıpranan Tarihi ve Kültürel Taşınmaz Varlıkların
Yenilenerek Korunması ve Yaşatılarak Kullanılması Hakkında Kanun”
03.07.2005 Tarih ve 5393 Sayılı “Belediye Kanunu”
20.02.2008 Tarih ve 5737 Sayılı “Vakıflar Kanunu”
29.05.2009 Tarih ve 5902 Sayılı “Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığının Teşkilat
ve Görevleri Hakkında Kanun”
YÖNETMELİKLER
“Belediyeler İmar Uygulamaları Yardım Yönetmeliği”
“Korunması Gerekli Taşınmaz Kültür ve Tabiat Varlıklarının Tespit ve Tescili
Hakkında Yönetmelik”,
“Mimarlık, Peyzaj Mimarlığı, Mühendislik, Kentsel Tasarım Projeleri, Şehir ve Bölge
Planlama ve Güzel Sanat Eserleri Yarışmaları Yönetmeliği”
“Koruma, Uygulama ve Denetim Büroları, Proje Büroları İle Eğitim Birimlerinin
Kuruluş, İzin, Çalışma Usul ve Esaslarına Dair Yönetmelik”,
“Taşınmaz Kültür Varlıklarının Onarımına Yardım Sağlanmasına Dair Yönetmelik”
174
“Koruma Amaçlı İmar Planları ve Çevre Düzenleme Projelerinin Hazırlanması,
Gösterimi, Uygulaması, Denetimi ve Müelliflerine İlişkin Usul ve Esaslara Ait
Yönetmelik”
“Alan Yönetimi İle Anıt Eser Kurulunun Kuruluş ve Görevleri İle Yönetim Alanlarının
Belirlenmesine İlişkin Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmelik”
İLKE KARARLARI
658 Nolu “Arkeolojik Sitler ve Kullanma Koruma Koşulları” Hakkında KTVKYK İlke
Kararı, Kabul Tarihi: 05.11.1999.
(702 Nolu ve 15.04.2005 Tarihli KTVKYK ilke kararı ile değişik)
660 Nolu “Taşınmaz Kültür Varlıklarının Gruplandırılması, Bakım ve Onarımları”
Hakkında KTVKYK İlke Kararı, Kabul Tarihi: 5.11.1999
664 Nolu “Sit Alanları Dışındaki Üzerinde Korunması Gerekli Taşınmaz Kültür Varlığı
Bulunan Parsellerin Koruma Alanı” Hakkında KTVKYK İlke Kararı, Kabul
Tarihi: 05.11.1999
702 Nolu “Kentsel Arkeolojik Sit Alanları Koruma ve Kullanma Koşulları” Hakkında
KTVKYK İlke Kararı, Kabul Tarihi: 15.04.2005
720 Nolu “ Kentsel Sitler, Koruma ve Kullanma Koşulları” Hakkında KTVKYK İlke
Kararı, Kabul Tarihi: 04.10.2006
(736 Nolu ve 01.11.2007 Tarihli KTVKYK ilke kararı ile değişik).
736 Nolu “ Kentsel Sitler, Koruma ve Kullanma Koşulları” Hakkında KTVKYK İlke
Kararı, Kabul Tarihi: 01.11.2007
175

EDİRNE SELİMİYE CAMİİ KÜLLİYESİ YÖNETİM PLANI 2011-2015

Transkript

Benzer belgeler

OSMANLI BAŞKENTİ EDİRNE GEZİSİ

2015 - 2016 K.R.Ravi RAVINDRAN (UR Bşk.)

1977 Halil ALTUĞ

Selimiye Camii

Cengiz TUĞLU 2014 – 2015 Dönem Başkanı

1295.Bülten - Edirne Rotary

Top margin 1

Kammeni Roda

ZAFER i - Spor Extra

HAYALET EVLER: Melez Türk-Yahudi